Magazine september-november 2023

Een nieuw seizoen, een nieuw geluid

muziekcentrum van de 21ste eeuw. Toch merken we dat die voortdurende zoektocht om de vinger aan de pols van de maatschappij te houden, langzaamaan en af en toe doorsijpelt naar het publiek. Kan het anders, als je ervan doordrongen bent?

Je hebt het misschien gemerkt: met de komst van seizoen 23 | 24 lanceerden we een nieuwe huisstijl. Seizoensbrochure, affiches en binnenkort website: ze krijgen frisse kleuren, hier en daar een cirkel als accent, en een nieuw lettertype waar je de muziek bijna in kan horen. Die grafische uitstraling luidt tegelijk een nieuwe boodschap in.

Sinds de opening in 2020 hebben we ons vernieuwde gebouw op de kaart gezet als de oudste concertzaal ter wereld - wie dat kan zeggen, zou wel gek zijn om daar níét mee uit te pakken. Maar onder de radar broeide de voorbije jaren veel meer in ons mooie Muziekcentrum. Nu is de tijd rijp om net dát in de schijnwerpers te gaan zetten.

Verbinding, verwondering, klasse, eigenzinnigheid, openheid: het zijn maar enkele van de kernwaarden die zeggen waarom we doen wat we doen, waarom we elke morgen blij zijn om naar ons ‘werk’ te komen. We delen ze graag met jou en ze verdienen dat plekje op de cover van onze seizoensbrochure.

Tegelijk drijven ze ons om onze organisatie te blijven vernieuwen, kritisch te bevragen en denkwerk in gang te zetten. Talent, experiment, onderzoek, ontwikkeling: het heeft altijd al in ons DNA gezeten, maar de laatste jaren zijn we er nóg meer op gaan inzetten. Typisch daarvoor is dat het vooral achter de schermen gebeurt.

Dat is prima: we hoeven jou, ons publiek, niet om de oren te slaan met elke stap in het proces naar een

Dus kwamen we tot de ontdekking dat dit magazine – zonder dat we het zelf op voorhand zo beslisten –inzoomt op jong talent. Ons nieuwe Bijloke Jazzcafé (op zondagavond om 19:00 uur) geeft jonge Belgische bands een open doekje (blz. 4-5). I SOLISTI, nog zo’n organisatie die zich als vanzelf meer en meer toelegde op talentontwikkeling, passeert dit seizoen liefst zes keer in ons Muziekcentrum (blz. 18-19). Kan geen

toeval zijn dat het Composers Lab die reeks aftrapt: jonge componisten gaan daarbij in dialoog met fotografen van de KASK-opleiding. Maar het grootste duwtje in de rug om relevante maatschappelijke thema’s op de agenda te zetten, krijgen we wellicht van onze Gangmakers (blz. 6-9).

Voor dat nieuwe en ambitieuze project gaan we in constante dialoog met drie jonge denkers en makers. De belangrijkste wisselwerking tussen Gangmakers en ons team zal achter de schermen verlopen. Toch stellen we hen, bij het begin van dit veelbelovende nieuwe seizoen, heel graag aan je voor. Want we zijn er vast van overtuigd dat hun werk op een of andere manier zichtbaar zal worden. Of het nu een debatavond, een voorstelling, een publicatie, een expo of wat dan ook wordt: dat kunnen we nu nog niet zeggen. We kunnen, willen en nee, mógen er ons zelfs niet op vastpinnen. Dat is namelijk inherent aan experiment en onderzoek – en misschien wel het mooiste bewijs dat we dat alle kansen geven. Wordt vervolgd!

Het Bijloke-team

4e 7 29 voorstellingen organisatoren editie

Fijn om te zien hoe Bijloke Wonderland, ontstaan als een zomers buitenfestival van ons Muziekcentrum en LOD muziektheater ten tijde van corona, elk jaar groeit. De Bijlokesite profileert zich steeds meer als Gentse cultuurhub en meer en meer organisaties die thuis zijn op de site presenteren voorstellingen op het festival. Dit jaar kan je naar liefst 29 voorstellingen, van donderdag 17 augustus tot zondag 3 september. Ons Muziekcentrum organiseert 13 gratis zomerbarconcerten en 3 bijzondere voorstellingen waar je tickets voor moet reserveren: Happy Birthday SPECTRA, Vansina Orchestra featuring Magic Malik en I SOLISTI Composers Lab. Snel naar www.bijloke.be/wonderland!

Als alles om je heen perfect is, kan je alleen maar spelen alsof je in de hemel bent

Jazzpianist Bobo Stenson is onder de indruk van onze Concertzaal op 7 maart

Een nieuwe ecologische gevel

Onze artiesteningang aan de achterkant én je vertrouwde ingang via Café en Foyer komen in het nieuw te zitten. In augustus starten de werken aan twee stijlvolle ecologische gevels in hout. Het ontwerp is van evr-architecten, bekend van het bezoekerscentrum van de Bourgoyen in passiefbouw. Voor jou verandert er weinig: tijdens de werken kan je het Muziekcentrum gewoon in via de tijdelijke ingang tussen Café en Concertzaal. Ook het Café zal gewoon open zijn zoals anders. In één beweging wordt ook het Kraakhuis toegankelijker gemaakt voor rolstoelen.

Nieuw: BijlokeopJazzcafézondagavond

Op zondagavond om 19:00 uur roepen we een nieuwe traditie in het leven. Een paar keer per seizoen nodigen we sterke bands van eigen bodem uit naar ons Bijloke Jazzcafé. Een hapje vooraf, een drankje tijdens het concert en heerlijke livemuziek van ODIL feat. Nina Kortekaas (26.11), GingerBlackGinger (04.02) en Stéphane Galland (12.05): met zo’n zondagavond kan de week al niet meer stuk.

Onvoorstelbaar onvoorspelbaar: de ZONKsessies van FES

Twee geniaal gekke woensdagavonden waarop alles kan en alles mag: op de ZONKsessies geven we FES (Flat Earth Society Orchestra voor de vijanden) zomaar carte blanche. Van solo tot tentet, van ambient tot retteketet, van Kraakhuis tot toilet: op een ZONKsessie verrassen de muzikanten het publiek én zichzelf. Als je Peter Vermeersch en zijn bende kent, wéét je dat je dat niet wil missen.

tickets verkocht

De voorverkoop loopt als een trein. Begin juli hadden we al 26.000 tickets voor seizoen 23 | 24 verkocht, of 26% meer dan in dezelfde periode vorig jaar Van verschillende voorstellingen zijn er extra data bij gekomen. Om maar te zeggen: nú is het moment om nog eens in detail door onze online kalender te lopen en tickets te bestellen, want straks zit de zaal misschien al weer vol.

evr-architecten ontwerpteam voor duurzame architectuur en stedenbouw

buitenbeeld benadering bezoekers interieurbeeld vanuit café boven

Sofie Vanden Eynde Luitiste en frontvrouw van IMAGO MUNDI Gangmaker welzijn

Jonas Roelens Historicus en universitair docent gendergeschiedenis Gangmaker gender

Elisabeth De Loore Pianiste en allround muzikante Gangmaker publiek

Ontmoet onze Gangmakers

Vanaf september 2023 stelt Muziekcentrum De Bijloke elk seizoen drie Gangmakers aan. Benieuwd naar wat een Gangmaker is? Wie die jonge talenten zijn en wat ze zullen doen? Op deze pagina’s ontdek je er alles over.

Michiel Devijver

Muziekcentrum De Bijloke brengt mensen in verbinding door hen de rijkdom van muziek te laten beleven. Als concertzaal die midden in de actualiteit van het (muziek)leven staat, kunnen we die missie niet zomaar op ons eentje volbrengen. Om de vinger aan de pols te houden en onszelf een kritische spiegel voor te houden, stellen we vanaf 2023-2024 elk seizoen drie jonge talenten aan om ons daarbij te helpen. We geven hen de opdracht om – twee seizoenen lang – te werken rond een afgebakend thema dat nauw verwant is met hun eigen praktijk en relevant is voor het Muziekcentrum. Hun observaties, experimenten en bevindingen zullen ons team achter de schermen uitdagen en prikkelen en ook bij ons denkwerk in gang zetten. Daarom noemen we hen de Gangmakers. Door een vraagstuk uit te diepen worden beide partijen gevoed. Op het einde van de rit zullen de Gangmakers aanbevelingen formuleren voor een concertzaal van de 21e eeuw.

Nieuwe betekenissen

Luitiste en frontvrouw van IMAGO MUNDI Sofie Vanden Eynde is Gangmaker welzijn. Zij onderzoekt de

Omdat ze met hun observaties, experimenten en bevindingen de boel in gang zetten, noemen we hen de Gangmakers

manier waarop muziek een impact heeft op welzijn. Historicus en universitair docent gendergeschiedenis Jonas Roelens is Gangmaker gender. Hij zal vanuit zijn vakgebied scherp kijken naar thema’s en betekenissen die zelden of nooit verteld worden. Pianiste en allround muzikante Elisabeth De Loore is Gangmaker publiek. Zij zal ons helpen om de traditionele dialogen met het publiek spannender te maken, te verrijken en te intensiveren.

Vitrinekasten in de gang

De kruisbestuiving tussen de Gangmakers en ons Bijloke-team gebeurt grotendeels achter de schermen. Toch vinden we het belangrijk dat ook jij, ons publiek, het onderzoek kan volgen en gaan we op zoek naar manieren om jou erbij te betrekken. In de loop van het seizoen trekken we dus mogelijk nog aan je mouw voor een project. Wat al vast staat, is dat de Gangmakers

in het voorjaar van 2024 elk een gespreksavond krijgen in ons Café. Daarop voeren ze een boeiende discussie met bevriende makers, denkers, artiesten over hun thema. Je wordt er zeker nog op uitgenodigd! Wat je nu al kan ontdekken, zijn de vitrinekasten, symbolisch in de gang tussen Café en Concertzaal. De Gangmakers vullen elk in de loop van dit en volgend seizoen hun kast aan met voorwerpen, documenten, filmpjes die hen bezighouden of hun onderzoek illustreren. Hun eerste voorwerp hebben de Gangmakers al gekozen, dus kom snel eens op bezoek!

gangmakers Ontdekde

Lees het essay van Jonas Roelens op blz. 8 →

Waar zijn die grote componistes?

In elk magazine geven we één Gangmaker vrij spel. Gangmaker gender Jonas Roelens bijt de spits af.

Why have there been no great women artists? In 1971 dropt de Amerikaanse kunsthistorica Linda Nochlin een bommetje onder haar collega’s met een uitdagend essay. De vraag is bewust provocatief gesteld en lijkt in eerste instantie de algemene consensus te bevestigen: kunst was en is een mannenzaak. Het is tevergeefs zoeken naar beroemde vrouwelijke artiesten in allerlei beroemde lijstjes, want er zijn simpelweg geen grote kunstenaressen om in een canon te plaatsen. Maar het antwoord is uiteraard een stuk complexer. Nochlin wil ons doen reflecteren over hoe het komt dat we – ook meer dan vijftig jaar na het verschijnen van haar essay – bij grote kunstenaars uit het verleden spontaan aan mannen denken. Van Leonardo tot Picasso, van Händel tot Haydn.

Als Gangmaker gender van Muziekcentrum De Bijloke hoop ik zowel voor als achter de schermen dit soort stereo-

typen ietwat te doorprikken. Of mensen te doen stilstaan bij waar die denkbeelden vandaan komen. Gender mag dezer dagen dan wel een druk bediscussieerd maatschappelijk thema zijn, zodra we een concertzaal binnenstappen nemen toonladders de bovenhand en vervagen die maatschappelijke geluiden tot geruis op de achtergrond. Toch kan het zowel voor toeschouwers als muzikanten verfrissend zijn om gender een plaats te geven in de manier waarop we – klassieke – muziek beleven.

Brandweervrouw

Hoewel ‘gender’ alomtegenwoordig is in het maatschappelijk discours, roept de term toch vaak vragen op. ‘Gender’ verschilt van het biologische ‘sekse’ of ‘geslacht’ en kan je simpelweg definiëren als ‘cultureel geslacht’. Dit cultureel geslacht wordt gevormd door de culturele, sociale, psychologische, politieke betekenissen die we als gemeenschap kleven op biologische sekseverschillen. Waaraan voldoet de ideale man? Welk beeld hebben we over vrouwelijkheid? Wat denken we over mensen die hier niet aan voldoen?

Die genderidealen zijn overal in onze samenleving aanwezig, zonder dat we ze vaak expliciet uitspreken. Maar ze zijn er wel. Welk beeld komt in jou op bij de woorden ‘brandweerman’ en ‘kleuterjuf’? De kans dat je een vrouwelijke pompier in gedachten had, is miniem. Op hun beurt hebben die sociaal-culturele normen een impact

op hoe mensen hun zelfbeeld vormgeven: is een man die kinderen verzorgt wel een echte man, of moet die daarvoor dames in nood uit brandende gebouwen redden? Overigens, welk beeld komt er bij jou op wanneer je denkt aan ‘componist’ of ‘dirigent’?

Door de toegenomen media-aandacht voor genderthema’s, lijkt het erop dat dit soort denkoefeningen een recent fenomeen zijn (of zelfs een hype volgens sommigen). Maar wie het verleden bestudeert, stelt algauw vast dat gendernormen constant geëvolueerd zijn doorheen de geschiedenis. Maatschappijen hebben door de eeuwen heen op verschillende manieren gendernormen bediscussieerd en bepaald. Soms zit daar verbazend veel continuiteit in, soms stellen we verrassende verschillen vast. Maar die historische gendernormen kennen, helpt ons ook om het verleden breder te interpreteren. Of uit te voeren, als we het over klassieke muziek hebben. En zo komen we terug bij Nochlins startvraag. Hoe komt het dat we zo weinig vrouwelijke artiesten uit het verleden kennen?

Niet omdat er in vervlogen tijden geen vrouwen waren met artistieke ambities. Wel omdat de maatschappij waarin ze leefden het voor hen moeilijker maakte om die ambities te realiseren. Artistieke

In de concertzaal vervaagt de discussie over gender tot geruis op de achtergrond

vrouwen moesten een pak institutionele obstakels overwinnen. In de middeleeuwen was het voor vrouwen minder evident om toegelaten te worden tot een kunstenaarsgilde. Vrouwelijke leden waren voornamelijk dochters of weduwes van erkende meesters. Een formele artistieke opleiding was voor de meeste vrouwen dus uit den boze.

Franje

Deze beperkingen golden niet enkel in de beeldende kunsten. Vrouwen waren verboden op scène in shakespeareaanse tijden. Ook vrouwelijke muzikanten

gangmakers

kwamen er bekaaid vanaf. Van voorname meisjes werd weliswaar verwacht dat ze uit de voeten konden met een klavecimbel of piano, maar dat was om hen als deugdzame echtgenote aan te prijzen. Professioneel musiceren was een vulgaire bezigheid voor vrouwen. Of zoals vader Mendelssohn tegen zijn begaafde dochter Fanny zei: ‘Muziek wordt het beroep van je broer Felix, voor jou wordt het een franje.’ Why have there been no great women artists?

Een genderblik op het muzikale verleden biedt een antwoord.

Dit seizoen programmeert De Bijloke het werk van bijzondere vrouwen zoals

Elisabeth Jacquet de la Guerre of Barbara Strozzi. Een terechte herontdekking, maar geen eindpunt wat ons betreft. Gendergeschiedenis omvat meer dan het biologische geslacht van een componist. Wat kunnen we leren over 17e-eeuwse seksualiteit via Monteverdi’s ‘Orfeo’ of over barokke lichamelijkheid in de’ Cavalieri’s ‘Rappresentatione di Anima e di Corpo’ (beide in oktober te zien)? Wat zegt dat over ons?

Waarom die vragen überhaupt stellen?

Ik hoop je het komende seizoen verder te prikkelen en met het thema gender een nieuw geluid te laten horen in de oudste concertzaal ter wereld. circle

Vader Mendelssohn tegen Felix (rechts) en Fanny (links): ‘Muziek wordt het beroep van je broer Felix, voor jou wordt het een franje.’

‘Een groot werk spelen

Vier jaar lang dompelde pianist Julien Libeer zichzelf volledig onder in Bach. De integrale uitvoering van ‘Das wohltemperierte Klavier’ is het orgelpunt van die ultieme zoektocht. ‘Zo’n proces moedigt me aan om zo hoog mogelijk te mikken.’

Bram Van Haelter

Julien Libeer is naast een geweldig pianist ook enorm belezen en eloquent. Hij ziet, voelt, interpreteert en veruitwendigt, maar wil in de eerste plaats begrijpen. Daarom verdiept hij zich telkens voor langere tijd in een welgekozen magnum opus, in een poging om zowel de kleinste details als de brede context te doorgronden. De uitvoeringen van Bachs ‘Das wohltemperierte Klavier’ zijn het sluitstuk van een vier jaar durende zoektocht.

In het verleden bracht je samen met Lorenzo Gatto de volledige vioolsonates van Beethoven. Binnenkort speel je Bachs ‘Das wohltemperierte Klavier’. Is het een bewuste keuze om telkens op één componist te focussen?

“Dat is het op een bepaalde manier geworden. Op de integrale Beethovenreeks heb ik vijf jaar lang gestudeerd. Door daar zo intens rond te werken leer je veel. Een groot, substantieel werk uit de A-lijst van de canon op je repertoire kunnen zetten, heeft het voordeel van de coherentie. Het is in zekere zin rijker om een werk centraal te plaatsen en je andere werkzaamheden daarrond te organiseren. Dat is een klein decennium

lang Beethoven geweest, en sinds 2019 zijn dat de twee boeken van ‘Das wohltemperierte Klavier’. Ik bereik daar nu het einde van een cyclus mee. In de aanloop naar 2024-2025 buig ik mij trouwens over Ravel.”

Een werk van dergelijke omvang en complexiteit begrijpen is natuurlijk geen sinecure.

“Om dat proces te doorlopen is er tijdens de pandemie natuurlijk wel tijd vrijgekomen. De tijd die toen niet naar mijn pasgeboren dochtertje ging, investeerde ik in Bach. Je begint daaraan zoals je elk stuk begint: je leest het door en begrijpt er niets van, je leest het nog tien keer en je begrijpt een beetje meer. Langzaamaan begin je over vingerzetting na te denken, de polyfonie te ontcijferen…”

“Tegelijkertijd informeer je je zelf ook theoretisch. Dat is vooral bij Bach belangrijk: een esthetiek die haar wortels heeft in de zeventiende eeuw is minder intuïtief voor een moderne pianist. Eigenlijk bouw je aan een soort 360 graden-analyse van het werk. Niet enkel het zuiver pianistieke maar ook de brede cultureel-esthetische context speelt mee.”

Je wordt geprezen omdat je niet enkel technisch een uitstekende uitvoerder bent, maar ook gevoel in de muziek legt. Bach staat bekend om zijn wiskundige precisie. Hoe breng je die intellectuele aspecten in balans met emotionele expressie?

“De muziek komt misschien wel voort uit zijn pedagogische praktijk, maar de impact is in de eerste plaats esthetisch-emotioneel. Ik ga niet altijd akkoord met het idee dat Bachs muziek mathematisch is. Natuurlijk waren cijfers belangrijk in een tijd waarin alles symbolisch werd geïnterpreteerd, maar Bach doet meer. Hij denkt in structuren. Ik zie Bach als een schaakgrootmeester: door één pion te verschuiven ziet hij direct welke mogelijkheden zijn zet opent.”

“Die patronen herken je ook in de natuur. Bomen en slakken hebben bijvoorbeeld een structuur die de Fibonacci-reeks volgt. Dat soort cijfers appelleren aan onze zin voor esthetiek, die deels geworteld is in natuurlijke fenomenen. In plaats van zich te beperken door een overdaad aan abstractie na te streven, heeft hij eigenlijk net het omgekeerde gedaan door

maakt je als mens rijker ’

Het is een privilege om in het hoofd en hart van de meest verstandige mensen te mogen ronddwalen

heel dicht tegen de werkelijkheid aan te schurken. Dat zie je in zijn zin voor proportie en gelaagdheid. Als ik bepaalde zaken uit de partituur centraal plaats in mijn praktijk, is dat niet enkel om praktische redenen: hoe meer tijd je jezelf geeft om diep te duiken in werken die het waard zijn, hoe meer je zelf ook leert en een dieper muzikant wordt.”

Dus dit proces heeft ook jouw eigen muzikale inzicht – of zelfs muzikale groei – beïnvloed?

“Ja, al is dat moeilijk uit te leggen. Het is een van de grote privileges eigen aan mijn job om altijd in het hoofd en hart van de meest verstandige mensen te mogen ronddwalen. Daardoor is er elke dag weer een reden om te bewonderen én te verwonderen. Het geeft je een idee van wat menselijk mogelijk is en moedigt je aan om zo hoog mogelijk te mikken.”

“Naast het feit dat het werk ongelofelijk mooi is, staat het dus voor een soort ideaal. Dat is een fundamenteel humanistische claim: je bent als mens rijker, verfijnder, diepzinniger en intelligenter als je jezelf confronteert met grote werken van je voorgangers. Dat credo hoog houden is de essentie van een klassiek muzikant.”

In De Bijloke speel je beide boeken. Het eerste boek werd gecomponeerd rond 1722, terwijl het tweede boek werd voltooid rond 1744. Merk je een evolutie in de componeerstijl van Bach?

“Het verschil is gigantisch. Beide boeken hebben de structuur gemeen – 24 preludes en fuga’s in alle toonaarden – maar inhoudelijk liggen beide werken mijlenver uiteen. Tussen 1720 en 1740 is de culturele wereld sterk veranderd. Bach probeerde de nieuwe tendensen die zich aftekenden, te capteren en te verwerken in zijn ietwat conservatieve manier van werken. Hij wou niet enkel een pedagogisch instrument ontwikkelen en een schoolvoorbeeld van technisch perfecte compositie neerzetten, hij wou ook een soort encyclopedisch overzicht brengen van alle gangbare stijlen en karakters. Daar hoort bijvoorbeeld ook de beginnende sonatevorm bij, die hij verwerkte in zijn meer traditionele benadering. Dat geeft beide boeken een heel andere aanblik, al zijn ze beide meer dan de moeite waard.” circle

Vr 20.10 | 20:00 | Kraakhuis

Rang 1 €30 | Rang 2 €26

Das wohltemperierte

Klavier boek 1

Julien Libeer

PIANO

Za 21.10 | 20:00 | Kraakhuis

Rang 1 €30 | Rang 2 €26

Das wohltemperierte

Klavier boek 2

Julien Libeer

PIANO

↑ 06 jun

A-Ronne in Bar Bricolage

Een beperkt publiek met koptelefoons op de oren, een verduisterde industriële hal bij Bar Bricolage en de artiesten van HYOID voices die daardoorheen wandelen en zingen. Met de première van ‘A-Ronne’ gingen we het einde van ons seizoen in zoals we het begonnen: met een bijzondere belevenis.

Te rugblik

→ 25 mrt

Das Lied von der Erde

Tenor Peter Gijsbertsen zingt alsof zijn leven ervan afhangt, Kristiina Poska dirigeert als steeds vol passie en vuur. Bij ‘Das Lied von der Erde’ stonden, ook met Symfonieorkest Vlaanderen en Christianne Stotijn, enkel klasbakken op ons podium. Mahler op zijn mooist!

Michiel Devijver

Thai Son - KREW Collective

← 28 mei → 10 mei

Seizoenspresentatie

23 | 24

Onze programmatoren lichtten er hun hoogtepunten toe, de Gangmakers werden voorgesteld op groot scherm, Øsimun Quartet verzorgde de muziek tussendoor en presentator Carlo Siau was in zijn nopjes. Onze seizoenspresentatie, waarin we in primeur onze seizoensbrochure voorstellen, groeit stilaan uit tot een mooie en gesmaakte traditie.

Björn Comhaire

Côté Jardin in het nieuw

Op ons picknickfestival Côté Jardin verrees in het midden van de binnentuin een nieuwe open tent met een intiemer podium. Het publiek kwam er gezellig omheen zitten, staan of dansen. Een nieuwe setting die perfect deed wat hij moest, aan de enthousiaste reacties van de vele bezoekers én artiesten te horen.

Björn Comhaire

Waarom Saariaho altijd magie blijft

Op 2 juni overleed componiste Kaija Saariaho. Daarmee werd onze - eerder geplande - concertreeks 360° Saariaho plots een onverwacht eerbetoon aan de meest poëtische grande dame van de hedendaagse muziek.

Melissa Portaels

1. Dromen als inspiratie

De Finse componiste Kaija Saariaho (1952-2023) droomde van muziek. Toen ze als kind niet kon slapen, vroeg ze haar moeder om haar hoofdkussen ‘uit te zetten’, zodat de klankenstroom zou stoppen. Later nam Saariaho een diepe duik in haar onderbewustzijn en hield ze een droomdagboek bij. Het intrigeerde haar hoe we onsamenhangende gebeurtenissen, personages en plaatsen in onze dromen toch als een coherent verhaal ervaren. Enkele van haar composities, zoals ‘Im Traume’ (1980) en ‘From the Grammar of Dreams’ (1988), nemen dat gegeven expliciet als uitgangspunt. Ook in andere werken speelt Saariaho met ons tijdsgevoel. Abrupte verschuivingen en contrasten in ritme, dynamiek en timbre (ruisklanken versus zuivere geluiden, met stem versus fluisteren, dichtbij klinkend versus veraf, mens versus electronica...) vormen een wriemelende wirwar van associaties die recht uit haar verbeelding lijken te komen. In een interview zei ze daarover: “I want to communicate with the inner world of my listeners, just as my music expresses my inner imagination.”

Luistertip ‘Lonh’ (1996) voor sopraan en electronica

De tekst in ‘Lonh’ komt uit het middeleeuwse lied ‘Lanquan li jorn’ van de troubadour Jaufré Rudel en gaat over onbereikbare liefde, een thema dat ook weleens onze dromen beheerst. Naargelang het stuk vordert, raakt niet alleen de tekst maar ook de muziek steeds meer versnipperd en belanden we in de gelaagde textuur die Saariaho’s werk zo typeert.

2. Verbinding met de natuur

Titels werden met de grootste zorg door Saariaho uitgekozen en hielpen haar om ideeën te kristalliseren. Niet zelden vind je er verwijzingen naar de natuur. Opgroeiend in Finland hoorde ze overal muziek in: de wind door de bomen, de branding van de zee, het smelten van de sneeuw en het veranderen van het licht. Klank kreeg in Saariaho’s kinderlijke beleving vorm in geuren en kleuren. (Geen wonder dat ze later aansluiting vond bij het spectralisme, een van oorsprong Franse stroming die de analyse van klank en klankkleur centraal stelt.) Met regelmaat klinken de geluiden uit de natuur in de electronica waarmee Saariaho haar werk verrijkt. Maar ook op structureel niveau vond Saariaho inspiratie in de natuur.

Luistertip ‘Nymphéa’ (1987) voor strijkkwartet en electronica

In ‘Nymphéa’ is de symmetrische vorm van de waterlelie en het cyclische verloop van groei, bloei en afsterven het uitgangspunt van Saariaho’s compositie. Door toedoen van andere natuurlijke elementen zoals de wind en het golvende water wordt de symmetrie van de bloem verstoord, waardoor we ze telkens anders te horen krijgen.

360°

Do 07.12 | 20:00

Verborgen tuinen BL!NDMAN [drums] [strings] & Griet De Geyter

Vr 12.01 | 20:00

Terra memoria

Ilan Volkov & Brussels Philharmonic

Ontdek de luistertips en een interview met Saariaho online

3. Technologie met een hartslag

In 1982 vestigde Saariaho zich in Parijs, waar ze aan het IRCAM (Institut de Recherche et Coordination Acoustique/ Musique) uitgebreid onderzoek naar klank deed. Saariaho’s ultieme doel was er niet zozeer het ontwikkelen van elektronisch gegenereerde muziekdaar ervoer ze alleen maar doodsheid in - maar de diepste kern van klank als materie verkennen. In haar muziek gebruikte Saariaho de technologie vooral in functie van de klank van een uitvoerder en om de textuur van de klanken te verrijken en uit te breiden. De energie die van een live uitvoering uitgaat, bleef met voorsprong het belangrijkste ingrediënt.

Luistertip ‘Amers’ (1992) voor cello, ensemble en electronica Een speciaal door IRCAM ontwikkelde microfoon zorgt ervoor dat het geluid van elke snaar van de cello apart versterkt en gemanipuleerd kan worden. Saariaho creëert in ‘Amers’ met de verschillende muzikale entiteiten – cello, ensemble en electronica – een driedimensionale verweven klank, waarin soms de eigenheid van de cello naar voren treedt, dan weer die van het ensemble of de electronica.

4. Dichterlijke vrijheid

Saariaho maakte er geen geheim van sterk begeesterd te zijn door literatuur. Achter zowat elk werk gaat een literaire tekst schuil. Vaak is het een communicatiemiddel tussen componist en uitvoerder en hoeft deze niet eens gedeeld te worden met het publiek. In ‘NoaNoa’ voor fluit solo en electronica (1992) spreekt en fluistert de fluitist in het mondstuk: het zijn tekstflarden uit het gelijknamige reisdagboek naar Tahiti van de kunstenaar Paul Gaugain. Dat de tekst daardoor onverstaanbaar wordt voor het publiek, is niet zo erg. Het is vooral de intensiteit van het fluisteren die de zo bijzondere klankkleuren voortbrengt.

Luistertip ‘Laconisme de l’aile’ (1982) voor fluit solo

In deze compositie klinken enkele verzen van de Franse dichter Saint-Jean Perse: eerst duidelijk gereciteerd door de uitvoerder, maar geleidelijk aan gaat diens spreekstem via fluisteren over naar abstracte klanken.

Vr 29.03 | 20:00

Graal théâtre HERMESensemble & I SOLISTI

Vr 03.05 | 20:00

Kaamos GLOW Collective

Vr 31.05 | 20:00

Solar Harmony

I SOLISTI & SPECTRA

Najaar Online expo en podcast Meer info volgt later

SAARIAHO

Opera als voedsel voor lichaam en geest

Vox Luminis en Lionel Meunier steken met hun ‘Rappresentatione di Anima e di Corpo’ de allereerste opera in een 21ste-eeuws jasje. Kunstenares Emilie Lauwers ontfermt zich over scenografie en video en speelt zo een sleutelrol.

Als Emilie Lauwers, eerder te gast in De Bijloke met de expo ‘Verdwijntijd’, iets doet, doet ze het grondig. De video die ze maakt voor ‘Rappresentatione di Anima e di Corpo’ bestaat uit vier lagen: videobeelden die de tijd weergeven, modellen die de vergankelijkheid en de schoonheid daarvan belichamen, stillevens die het vluchtige proberen te bewaren. De vierde laag laten we graag in al haar ambachtelijkheid schitteren in dit magazine: zelfgemaakte boeken, die elk staan voor één aspect van het leven. In het allegorische muziekdrama uit 1600 vragen Anima en Corpo (Lichaam en Ziel) zich af wat ze met het menselijke leven aan moeten. Verschillende bezoekers komen langs, bespreken elk een ander onderwerp en proberen hen te verleiden. Lichaam en Ziel weerstaan en verdienen zo een plek in de hemel. Alleen: in het videowerk is de hemel een plek op aarde en is het juist zaak om het leven ten volle te beleven, met al zijn mooie en lelijke kanten.

“Elk boek belicht één aspect: boek van intellect, boek van plezier, boek van oorlog…”, legt Emilie Lauwers uit. “Ik joeg de onderwerpen van de opera door een zoekmachine en probeerde de veelheid aan verwarrend beeldmateriaal te categoriseren en te documenteren. Zoals ik dat deed als kind op een regenachtige dag: prentjes uitknippen en ordenen in een plakboek, om de illusie van grip op het leven te krijgen.”

“Door het internet af te drukken op verschillende soorten papier, te knippen en vouwen, na te tekenen, over te schrijven en vast te kleven, te binden in stukken kaft van oude partituren, ontstaat een nieuwe ‘matrix’, een zelf ineengebokste bijbel van wat het leven vandaag zou kunnen betekenen. Er ontstaat een gelaagde realiteit waarin het moralistische van de originele opera stilaan verdwijnt: er is geen sprake meer van goed of slecht, juist of fout. Alles mag er zijn.”

In een wereld waarin artificiële intelligentie, het digitale en het ongrijpbare steeds meer heersen, creëerde Lauwers zo een ode aan de tastbaarheid, de ambachtelijkheid, de imperfectie van het handgemaakte. Of nog: een lofzang op de ziel van de dingen. circle

Vr 06.10 | 20:00 | Concertzaal Rang 1 €38 | Rang 2 €34

Rappresentatione di Anima e di Corpo

Vox Luminis & Lionel Meunier

MAGISTRAAL BAROK

De vele gezichten van I SOLISTI

Van gedreven blazersensemble in 1987 tot een breed huis met grote ambities en de blik op de toekomst in 2023: I SOLISTI legde de afgelopen decennia een boeiende weg af. Geen wonder dat ze zo vaak te gast zijn in De Bijloke.

Waldo Geuns

Het repertoire: drie eeuwen muziek

Die Harmonie, I Solisti del Vento, I SOLISTI: de opeenvolgende namen illustreren het lange traject dat het Antwerpse blazersensemble al aflegde sinds 1987. Als Die Harmonie zette het ensemble zijn eerste stappen in het repertoire voor blazersmuziek van de 18e eeuw. In die eeuw krijgt de bezetting van 2 hobo’s, 2 klarinetten, 2 fagotten en 2 hoorns, eventueel aangevuld met een contrabas, vorm. Componisten zoals Mozart, Beethoven of von Weber schrijven er uitvoerig muziek en arrangementen voor. Ook nu nog vormt deze muziek het basisrepertoire van I SOLISTI.

Wanneer het ensemble vervolgens het 19e- en 20e-eeuwse repertoire mee opneemt in zijn concerten, evolueert het tot zijn huidige vorm, vertelt artistiek leider en fagottist Francis Pollet: “Mozart had al de toon gezet met zijn ‘Gran partita’ voor 12 blazers en contrabas, en de grootmeesters van de romantiek zoals Dvořák, Strauss en Brahms

breidden het blazersensemble nog eens uit met strijkers. Om de 20e-eeuwse muziek van Stravinski, Berio en Ligeti te kunnen spelen, heb je weer nieuwe instrumenten nodig: piccolo, basklarinet, contrafagot en Engelse hoorn. Ook trompetten, trombones, tuba en slagwerk voegden we toe.”

Het is dan ook een logische stap dat Pollet in 1996 het ensemble herdoopt tot I Solisti del Vento, met een kernbezetting van zo’n 25 instrumentisten die per project wordt uitgebreid of verminderd. Deze flexibiliteit is de grote kracht van I SOLISTI, dat sindsdien ook uitpakt met vernieuwende producties rond muziektheater en opera.

De componisten: de namen van nu

Vernieuwen, dat doet en kan I SOLISTI door nauw samen te werken: met cultuurhuizen zoals De Bijloke, DE SINGEL, het Muziekgebouw aan ’t IJ (Amsterdam), Musis & Stadstheater (Arnhem), Concertgebouw Brugge… Maar ook met componisten zoals Louis

Andriessen, Wim Henderickx, Annelies Van Parys of Frederik Neyrinck.

Tegenwoordig behoort de muziek van de 21e eeuw tot het DNA van het ensemble, licht Pollet toe.

“We geven jaarlijks compositieopdrachten uit, zoals aan Annelies Van Parys. Tijdens het concert ‘Solar Harmony’, gewijd aan componiste Kaija Saariaho, brengen we de wereldpremière van haar nieuwe compositie. Maar de samenwerkingen gaan meestal nog verder. Frederik Neyrinck is sinds 2020 vier seizoenen lang Artist in Residence. Zijn werk speelde al een grote rol in het repertoire en de projecten, maar nu tekent hij mee het artistieke discours van het ensemble uit en is hij betrokken bij nieuwe initiatieven zoals de I SOLISTI ACADEMY.”

De ACADEMY: de artiesten van morgen

Met de ACADEMY biedt I SOLISTI nieuwe kansen aan jonge artiesten. De 17 YoungStars zijn jonge, veelbelovende muzikanten tussen de 10 en 19 jaar.

Talenten op de drempel van een internationale carrière volgen trajecten zoals Composers Lab, NextGeneration Artist of MakerSpace. Jaarlijks stellen ze hun ervaringen voor tijdens de optredens van I SOLISTI. Een treffend voorbeeld voor Pollet is het optreden ‘Noten en beelden in duet’ op het festival Bijloke Wonderland: “Binnen het Composers Lab-traject nodigen we zes componisten uit om een week lang samen te werken met het ensemble en met de twee coaches-componisten Frederik Neyrinck en Daan Janssens. Om ze uit te dagen vragen we hen om samen te werken met studenten fotografie van het KASK.”

Composers Lab,

NextGeneration

en MakerSpace: de blik op de toekomst

De historiek van de blazersmuziek én de blik gericht op de toekomst: het zijn de twee pijlers die I SOLISTI al jarenlang een vaste plaats garanderen op de Belgische én internationale podia. Ook het ensemble zelf garandeert zijn eigen

toekomst dankzij deze visie van Pollet. Dat is waar de trajecten NextGeneration Artist en MakerSpace van de Academy voor hun rol spelen.

“De vier jonge NextGeneration Artists – een fagottist, slagwerker, klarinettist en hoboïst – spelen al mee in het ensemble. We geven een van hen jaarlijks de kans om een eigen productie te maken. Één jaar lang doet deze jonge muzikant research en geeft hij of zij compositieopdrachten uit. Wij volgen van heel nabij dat proces.”

“Hoboïst Balder Dendievel werkt bijvoorbeeld deze keer voor zijn ‘Metamorfosen’-project samen met de componisten van het Composers Lab, met een zandkunstenaar én met schrijfster Michèle Delagrange.

Die laatste maakt deel uit van de MakerSpace, een platform dat makers uit andere disciplines uitdaagt binnen projecten rond blazersmuziek. Het is met dergelijke projecten dat we jonge artiesten willen stimuleren, maar ook de toekomst garanderen van I SOLISTI én van de muziek voor blazers in het algemeen.” circle

Zo 27.08 | 19:00 Bijloke Wonderland

I SOLISTI Composers Lab Noten en beelden in duet

Ma 04.12 | 19:30 Avondje Adorno

Happy Birthday Karel Goeyvaerts

Mark Delaere, Jan Michiels & I SOLISTI

Zo 14.01 | 11:00 Zalige Zondag

Metamorfosen

Balder Dendievel, Simone Milsdochter & I SOLISTI

Vr 29.03 | 20:00 360° Saariaho

Graal théâtre

HERMESensemble & I SOLISTI

Vr 31.05 | 20:00 360° Saariaho

Solar Harmony

I SOLISTI & SPECTRA

Francis Pollet (centraal vooraan in blauw hemd) omringd door de jonge talenten van de I SOLISTI ACADEMY. Frank Emmers

PIANOS MAENE FLAGSHIP STORE GENT exclusive brands Steinway & Sons - Boston - Essex - Doutreligne

Nu 2 showrooms op 1 locatie : Steinway Piano Gallery Belgium & Piano’s Maene Gent Pieter Van Reysschootlaan 2 B-9051 Gent (Naast oprit E40 - Sint-Denijs-Westrem)

Ook wat u niet ziet is vaak van onschatbare waarde. Zoals het juiste woord of een comfortabele stilte. Of één en al oor voor wat gezegd wordt. Aandacht voor de grootse dingen en voor details die het verschil maken. Daaraan herkent u de ziel van onze bank.

Applaus voor Teenage Lontano

‘Teenage Lontano’, waarvoor de Amerikaanse componiste Marina Rosenfeld samenwerkte met een Gentse klas anderstalige jongeren, kreeg applaus op alle banken. Ook op de schoolbanken.

‘Beste mevrouw, ik was blij om met jou te werken.’ ‘Ik had een beetje stress in het begin, maar na de show was ik heel blij. Die dag was fantastisch.’ De reacties van de deelnemende jongeren over ‘Teenage Lontano’ (zie foto’s) waren even hartverwarmend als de voorstelling zelf. Daarvoor palmden zo’n 30 jongeren een oude Tennishal in.

In het publiek: een mix van sympathisanten, buurtbewoners, familieleden en Bijlokebezoekers met een hart voor nieuwe muziek. Centraal: de performers van de onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers van Tectura Groenkouter. Vooraf: een intensieve week repeteren met enthousiaste begeleiders, eerst nog wat verlegen leerlingen en natuurlijk componiste Marina Rosenfeld zelf.

Wil je de week van eerste repetitie tot moment suprême van dichtbij (her)beleven als een vlieg op de muur?

Bekijk de video op onze website.

video

17.08 -> 03.09.23

Reserveer alvast tickets

Vr 25.08 | 20:30

Happy Birthday SPECTRA

SPECTRA & Filip Rathé

Zo 27.08 | 19:00

I SOLISTI Composers Lab

Noten en beelden in duet

Za 02.09 | 20:30

Vansina Orchestra feat. Magic Malik

Jazzsaxofonist omarmt orkestklanken

agenda

SEPTEMBER | OKTOBER

Za 30.09 | 20:00

Weird Light Music

Apsara & Stéphane Ginsburgh

Zo 01.10 | 11:00

À quatre mains

Duo Pleyel

Ma 02.10 | 19:30

Music for Black Pigeons

Ongehoord

Za 14.10 | 20:00

Symfonieorkest Vlaanderen

Tsjajkovski’s magistrale

pianoconcerto

Tanguy de Williencourt & Symfonieorkest

Vlaanderen

Zalige Zondag

Do 19.10 | 20:00

Il passaggio

Continuum

Miniatuur

Avondje Adorno

Film en nagesprek met Mark Van den Hoof & Jakob Bro

Vr 20.10 | 20:00

Piano

Das wohltemperierte Klavier boek 1

Julien Libeer

Za 21.10 | 20:00

Piano

Das wohltemperierte Klavier boek 2

Julien Libeer

Za 21.10 | 16:00

Mijn kleine prins

Familie

KIDconcert van Antwerp Symphony Orchestra

Do 05.10 | 20:00

Rubinstein in Berlin

Daan Vandewalle

Vr 06.10 | 20:00

Tête-à-Tête

Magistraal Barok

Rappresentatione di anima e di corpo

Vox Luminis & Lionel Meunier

Wo 25.10 | 20:00

Joel Ross

Good Vibes

Do 26.10 | 20:00

RELICS

SPECTRA & HYOID

Vr 27.10 | 20:00

Spektakel met kippenvel

Jolente De Maeyer & Nikolaas Kende

Jazz

Ongehoord

Kamermuziek

Volledig programma op www.bijlokewonderland.be.

voor deze bijzondere voorstellingen van Muziekcentrum De Bijloke

Check

concertinformatie!

NOVEMBER

Vr 03.11 | 20:00

Jakob Bro & Joe Lovano Septet

A Tribute to Paul Motian

Vr 10.11 | 20:00

Jazz

Zo 19.11 | Hele dag

BIG BANG Festival

De muzikaalste dag van het jaar

Wo 22.11 | 20:00

ZONKsessie #1

Jazz

Hemelse Stemmen

Anthems for Doomed Youth

Graindelavoix & Björn Schmelzer

Za 11.11 | 20:00

Grandioos Symfonisch

Bruckners kathedraal van klank

Collegium Vocale Gent, Antwerp Symphony Orchestra & Philippe Herreweghe

Zo 12.11 | 15:00

Zondagmatinee

Grandioze celloconcerto's

Nicolas Altstaedt & Arcangelo

Flat Earth Society Orchestra

Vr 24.11 | 20:00

Epistola posteritati

Revue Blanche & Psallentes

Za 02.09

Ongehoord

Vansina Orchestra feat. Magic Malik

Ma 02.10

Wo 15.11 | 20:00

Makaya McCraven

Drummer met een missie

Do 16.11 | 20:00

Hecuba

Ensemble Dialogos

Vr 17.11 | 20:00

Jazz

Za 25.11 | 20:00 Kamermuziek

Belle époque om van te rillen

I Giardini

Zo 26.11 | 11:00 & 15:00 Zalige Zondag

Musick for a While

Musica Gloria

Extra concert

Music for Black Pigeons: film & gesprek met Jakob Bro

Wo 25.10

Joel Ross

Vr 03.11

Jakob Bro & Joe Lovano Septet

Wo 15.11

Makaya McCraven

Zo 26.11 Bijloke Jazzcafé

Camille-Alban Spreng’s ODIL feat. Nina Kortekaas

Wo 06.12

Jan Garbarek Group

Do 18.01

Nduduzo Makhathini Trio

Zo 04.02 Bijloke Jazzcafé

GingerBlackGinger

Za 10.02

Chris Potter Quartet & Casco Phil

Vr 08.03

Grenzeloos

Zo 26.11 | 19:00

Camille-Alban Spreng’s ODIL feat.

Nina Kortekaas

Bijloke Jazzcafé

Do 30.11 | 20:00

Percussie tot in de puntjes

Vanessa Porter

Jazz

Dave Douglas Gifts Quintet

Za 30.03

Mark Turner Quartet

Vr 19.04

Symfonieorkest Vlaanderen

Sibelius' Vioolconcerto

Alina Pogostkina & Symfonieorkest Vlaanderen

Tête-à-Tête

Belmondo Brothers

Zo 12.05 Bijloke Jazzcafé

Stéphane Galland & The Rhythm Hunters

Za 01.06

Fred Hersch solo

Zondag 19.11

Ontdekhetprogramma

De beste voorstellingen uit binnen- en buitenland voor jonge oren

vanaf 5 jaar