BESPREEKBUREAU MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be DE BIJLOKE BISTRO Ma - vr 12:00 - 18:00 Op concertdagen ook 2 uur voor en 2 uur na het concert t. 09 277 07 04 e. info@debijlokebistro.be w. www.debijlokebistro.be OP ZOEK NAAR EEN GESCHENK? Doe een concert cadeau in de vorm van een geschenkbon of een ticket naar uw keuze. Te verkrijgen aan onze balie. OP ZOEK NAAR KWALITEITSVOLLE OPNAMES? In de foyer vindt u een selectie opnames u aangeboden door ‘t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, 2970 Schilde t. 03-384 29 70 e. info@tklavervier.be AANDACHT! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen. Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be) COLOFON Tekst programmaboekje | Frederik Styns Inleiding | Johan Van Acker & ARSIS4 Coverafbeelding | Johannes Brahms Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt Verantwoordelijke uitgever | Daan Bauwens © Muziekcentrum De Bijloke Gent
ARSIS4 & BRAUTIGAM dvorak, sjostakovitsj, brahms arsis4 & ronald brautigam VR | 02.04.10 | 20:00
Dit concert kadert in een samenwerking tussen Muziekcentrum De Bijloke Gent en Hogeschool Gent Conservatorium
HogescHool gent conservatorium
BWM_CHG_v09_POS_GRAY.indd 1
11-05-2009 12:55:46
Dit concert wordt opgenomen door Klara en uitgezonden in ‘In de Loge’ op 19 mei 2010
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
3
4
ARSIS4 & BRAUTIGAM Programma
Antonin Dvorak
Johannes Brahms
4 Cypressen
Pianokwintet in f, opus 34
1. Tot ist’s in mancher Men-
1. Allegro non troppo
schenbrust - Allegro ma non
2. Andante, un poco adagio
troppo
3. Scherzo: Allegro 4. Finale: Poco sostenuto -
2. Im süssen Bann von deinen
Allegro non troppo - Presto,
Blick - Andante con moto
non troppo
3. Rings die Natur nun im Schlummer und Träumen Allegro scherzando 4. Und fragst du mich, warum mein Sang - Allegro animato Dmitri Sjostakovitsj Pianokwintet in g, opus 57
Uitvoerders
1. Prelude: Lento
ARSIS4:
2. Fugue: Adagio
Pieter Jansen | viool
3. Scherzo: Allegretto
Liesbeth Baelus | viool
4. Intermezzo: Lento
Florian Peelman | altviool
5. Finale: Allegretto
Romek Maniewski | cello
Pauze
Ronald Brautigam | piano
WWW.DEBIJLOKE.BE
TOELICHTING dvorak, sjostakovitsj, brahms Frederik Styns
Antonin Dvorak (1841-1904) – Cypressen Een van de eerste composities van Dvorak was de liedcyclus ‘Zypressen’. De aanleiding was wellicht zijn liefde voor Josefina Cermáková. Deze cyclus is nooit gepubliceerd geweest, maar wel heeft Dvorak herhaaldelijk in andere werken gebruik gemaakt van het thematische materiaal. Het meest indringend wist hij deze emotionele muziek te verwerken in ‘Cypressen’, een cyclus waarin hij twaalf van de achttien liederen herwerkte tot kleine miniatuurtjes voor strijkkwartet. Zelf gaf Dvorak als uitleg: “Denk aan een jonge man die verliefd is; dat is de inhoud”. Qua inhoud wijken deze miniaturen sterk af van wat gebruikelijk is voor een strijkkwartet. Het is duidelijk dat deze muziek in oorsprong vocale muziek was: bijna steeds heeft één enkel instrument de leidende stem, terwijl de andere begeleiden. Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) – Pianokwintet in g, opus 57 Sjostakovitsjs leven – en werk! – is getekend door zijn gespannen relatie met het stalinisme. Hij was een overtuigd communist, maar had weinig respect voor het centrale gezag in Moskou. De eerste serieuze aanval op Sjostakovitsj was de kritiek in de ‘Pravda’ op zijn opera ‘Lady Macbeth van het Mtsensk District’ op 28 januari 1936. De titel luidde: “Chaos in plaats van muziek.” Alhoewel de opera al geruime tijd met succes opgevoerd werd, was het duidelijk dat Stalin het werk niet kon waarderen. Sjostakovitsj redde zijn vel met zijn machtige ‘Vierde Symfonie’, maar revancheerde in zijn ‘Vijfde’. Ook in zijn ‘Zevende Symfonie’ verwerkte Sjostakovitsj elementen die zijn ongenoegen uitten voor het dictatoriale regime. Ofschoon het Sovjetregime er graag het heldhaftige verzet en het lijden van het volk onder het juk van het Duitse beleg in wilde zien, zei Sjostakovitsj: “Mijn ‘Zevende Symfonie’ gaat over het Leningrad 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
5
6
TOELICHTING dat door Stalin werd verwoest, en waar Hitler slechts de genadeklap uitdeelde.” Sjostakovitsj schreef zijn ‘Eerste strijkkwartet’ in 1938, op het moment dat zijn rehabilitatie door het succes van zijn ‘Vijfde Symfonie’ enigszins op gang gekomen was. Sjostakovitsj zag weinig diepgang in dit ‘Eerste strijkkwartet’. Over dit werk zou hij aan musicoloog en journalist Solomon Volkov gezegd hebben: “Om niet gestenigd te worden, beweert men aan een werk te werken, waarvan de titel natuurlijk bombastisch moet klinken. Ondertussen schrijft men een strijkkwartet waar men stilletjes plezier aan beleeft.” Ofschoon Sjostakovitsj niet hoog opliep met dit kwartet, waren de leden van het Beethoven Kwartet er razend enthousiast over. Twee jaar na de première van zijn ‘Eerste Strijkkwartet’ componeerde hij in opdracht van het Beethoven Kwartet zijn ‘Pianokwintet in g’. Dit was het begin van een zeer vruchtbare samenwerking. Dit pianokwintet was zijn meest succesvolle compositie tot dan toe. De critici waren vol lof, en het daaropvolgende jaar werd het werk bekroond met de Stalinprijs. De prelude in de stijl van Bach begint met een pianosolo die beantwoord wordt door de strijkers. De lage, gewichtige tonen lopen langzaam over in een lichter middendeel alvorens weer terug te keren naar het beginmotief. Dit preludium wordt, zoals het hoort, opgevolgd door een traditionele fuga. Traag en melancholiek wordt het thema eerst door het strijkkwartet geïntroduceerd, alvorens de piano zich ermee gaat bemoeien. In het scherzo wordt een op het eerste gehoor vrolijk opgewekt melodietje voorzien van een bizar ritme. Ook zorgt de harmonie voor een onderliggende dreiging. Niets is wat het lijkt. Na deze explosie van energie volgt een intermezzo, een rustig voortkabbelende melodie waarin de luisteraar een korte adempauze krijgt. Een opgewekte finale besluit dit veelbesproken meesterwerk. Johannes Brahms (1833-1897) – Pianokwintet in f, opus 34 Toen Brahms op een avond vertoefde in een van zijn favoriete Weense cafés, vroeg een vriend hem hoe hij zijn dag had doorgebracht. Hij antwoordde: “Ik werkte aan mijn symfonie. Deze morgen voegde ik één achtste noot toe en deze namidWWW.DEBIJLOKE.BE
TOELICHTING dag schrapte ik ze weer.” Deze anekdote schets het moeizame creatieproces waarmee Brahms steeds opnieuw geconfronteerd werd. Dat de noten niet aan een razend tempo uit zijn pen vloeiden, heeft wellicht te maken met het feit dat Brahms als geen ander de erfenis van Beethoven met zich meedroeg. Hij zocht koortsachtig naar een manier om een eigen muzikale stem te geven aan genres die Beethoven tot een ongekend hoogtepunt geleid had. Steeds opnieuw was het een moeizame zoektocht die gepaard ging met de nodige frustraties. Ook het ‘Pianokwintet in f’ is hiervan een schitterende getuige. Brahms begon te schrijven aan zijn ‘Pianokwintet in f’ in 1862, het jaar waarin hij besliste om te verhuizen naar Wenen. Oorspronkelijk was het werk bedoeld voor strijkkwintet met twee cello’s. In augustus van datzelfde jaar overhandigde hij de eerste delen aan zijn vriend en mentor Clara Schumann en aan violist Joseph Joachim. Zowel Clara Schumann als Joseph Joachim waren bijzonder enthousiast. De daaropvolgende maanden maakten ze toch enkele opmerkingen. Zo stelde Joachim: “Wat volgens mijn ontbreekt is charme.” In 1863 maakte Brahms van het strijkkwartet een sonate voor twee piano’s. Clara Schumann was wederom enthousiast, maar had opnieuw enkele bedenkingen. Ze zei: “Het werk kan niet als sonate bestempeld worden. De eerste keer dat ik het werk speelde, voelde ik dat het een arrangement was. Kan je het alsjeblief nogmaals herwerken?” Brahms deed wat van hem gevraagd werd en herwerkte het stuk in 1864. Dan pas zag het uiteindelijke kwintet voor piano, twee violen, altviool en cello het levenslicht. Dirigent Hermann Levi was bijzonder tevreden en zei: “Je hebt een monotoon werk voor twee piano’s omgetoverd in iets dat getuigt van grote schoonheid!” Brahms’ ‘Pianokwintet in g’ is bijzonder rijk aan prachtige thema’s. In het eerste deel leiden vier thema’s tot een stormachtige, Beethoveniaanse doorwerking. De lyrische intimiteit van het tweede deel bevestigt Brahms’ grote liefde voor Schuberts lyrische muziek. Na een onweerstaanbaar, soms duivels scherzo, volgt een originele finale die zich breed opbouwt naar een bekronende climax. Net als in het veel latere ‘Klarinetkwintet’ 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
7
8
BIO ARSIS4 ARSIS4 verenigt vier jonge strijkers die sinds drie jaar intensief samen musiceren. Zij studeerden aan de conservatoria van Antwerpen en Brussel en volgen heden als kwartet les aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth. Zij volgden masterclasses bij het Artemis Kwartet, het Prazak kwartet, het Artis Wien kwartet, het Danel Kwartet en Klankforum Wien, als ook bij artiesten als Andras Keller, Heime Müller, Anner Bijlsma, Ralf Gothoni en Ferenc Rados. In hun nog jonge carrière concerteerden zij recent in de Muntschouwburg, de Beursschouwburg, AB en Bozar in Brussel, De Singel en Amuz in Antwerpen, het Concertgebouw in Brugge, De Bijloke in Gent en in tal van culturele centra. Hun dynamische performances op festivals als Ars Musica, Music@venture, het Klarafestival en het Festival van Vlaanderen werden steeds met veel enthousiasme onthaald. Ook buiten de landsgrenzen is ARSIS4 actief. Zo speelden zij in Nederland, Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk en Tunesië. Zij maakten ook reeds enkele radio-opnames voor Klara en voor de Duitse zender SWR2. Gedurende drie jaar werkten zij intensief samen met het BL!NDMAN collectief, waarmee ze in 2008 laureaat werden van ‘Gouden Vleugels’. Sinds het seizoen 2009-2010 gaan zij hun eigen weg als ARSIS4. Ronald Brautigam Ronald Brautigam werd in 1954 in Amsterdam geboren, waar hij aan het Sweelinck Conservatorium bij Jan Wijn studeerde. Hij zette zijn studies verder in Londen bij John Bingham en in de Verenigde Staten bij Rudolf Serkin. In 1984 werd hem de Nederlandse Muziekprijs uitgereikt. Sindsdien treedt hij overal ter wereld op met orkesten als het Koninklijk Concertgebouw Orkest, Orchestre National de France, Orchestre Symphonique de Montreal, Oslo Philharmonic Orchestra, Houston Symphonic Orchestra, English Chamber Orchestra, de orkesten van Nagoya, Osaka en Sapporo en de radio-orkesten van Madrid, München, Leipzig en Frankfurt, met dirigenten als Riccardo Chailly, Bernard Haitink, Charles Dutoit, Simon Rattle en Ivan Fischer. Ronald Brautigam heeft een grote passie ontwikkeld voor de pianoforte, waarop hij steeds vaker te beluisteren is met onder meer het Orkest van de 18de eeuw, het Orchestra of WWW.DEBIJLOKE.BE
BIO The Age of Enlightenment, de Hannover Band en het Orchestre des Champs-Elysées, met dirigenten Frank Brüggen, Roger Norrington, Christopher Hogwood en Philippe Herreweghe. In 1995 ging Brautigam een langdurige samenwerking aan met het Zweedse cd-label BIS. Dat resulteerde o.a. in 2 cd’s met Mendelssohns pianoconcerten, en 10 cd’s met Mozarts sonates en variaties op pianoforte, Haydns pianosonates en pianoconcerten; in 2005 nam hij alle Beethovensonates op. Met het Koninklijk Concertgebouworkest en Riccardo Chailly nam Brautigam voor Decca pianoconcerten van Sjostakovitsj, Hindemith en Frank Martin op.
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
9
ARSIS4
HUISMEDEDELINGEN Verlichting in de concertzaal
U heeft het als trouwe concertbezoeker waarschijnlijk al gemerkt: grote delen van de plafondverlichting in de grote concertzaal laten het op dit moment afweten. Nieuwe armaturen worden uitgetest, en in de zomer zal de zaal voorzien worden van een nieuw lichtplan. Het resultaat zal u bij de start van het nieuwe seizoen kunnen bewonderen.
26.04.10 Jan Caeyers - beethoven
‘De Biograaf’ is de nieuwe, meerjarige literatuurreeks van deBuren. Ditmaal is Jan Caeyers te gast. Deze succesvolle dirigent en docent muziekanalyse (KULeuven) is vooral bekend als Beethovenspecialist en schreef de eerste wetenschappelijke Nederlandstalige biografie over Ludwig van Beethoven. 0p 26.04.10 om 20u gaat hij in de bibliotheek van Muziekcentrum De Bijloke Gent in gesprek met Greet Op de Beeck (VRT) – de vaste gastvrouw van ‘De Biograaf’. U kan dit gesprek gratis bijwonen. U dient wel te reserveren: via email info@deburen.eu of telefonisch 02 212 19 30.
30.04.10 wereldpremière ‘nachspiel’
In opdracht van Muziekcentrum De Bijloke Gent schrijft componist Pim Moorer ‘Nachspiel’, een werk voor chalumeau en barokorkest. Deze compositieopdracht maakt deel uit van ‘Graupner 2010’, een project waarmee Muziekcentrum De Bijloke het rijke oeuvre van Duits barokcomponist Christoph Graupner (16831760) nieuw leven inblaast. Moorers ‘Nachspiel’ zal gecreëerd worden op vrijdag 30 april. De vertolkers zijn Vlaams barokorkest B’Rock en wereldvermaard solist en expert op het vlak van historische klarinetten Eric Hoeprich. Moorer zegt over ‘Nachspiel’: Een chalumeauconcerto zou het niet worden want daarmee beschaam je de zachte intimiteit van deze vroege klarinet. Maar over ‘Beschränkung’ hoor je mij niets zeggen, noch over virtuositeit. Veel of weinig is niet mijn onderwerp. Ik zoek naar eigenheid, naar een mentaliteit, ingegeven door de bespelers en hun traditie.
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
11
12
BiNNENKORT ZA | 03.04.10 20:00 | Symfonisch 1 +
DO | 06.05.10 20:00 | Jazz / Jazz+
Isabelle van Keulen (viool), Ronald
Carla Bley & The Lost Chords, Paolo
Brautigam (piano)
Fresu (trompet)
Beethoven, Brahms VR | 07.05.10 20:00 | Voix Gras WO | 21.04.10 20:00 | East of Eden / +
Graindelavoix, Björn Schmelzer
Daan Vandewalle (piano), Geoffrey
(muzikale leiding)
Madge (piano), Bert Cornelis (sitar),
Le Carnet de Villard de Honnecourt:
Sandip Bhattacharya (tabla)
The blueprints!
Olivier Messiaen tussen India en het Westen (KT)
ZA | 08.05.10 20:00 | Symfonisch 2 / 2+
DO | 22.04.10 20:00 | Exploration
Symfonieorkest Vlaanderen,
Trio Parnassus
Etienne Siebens (dirigent)
Mozart, Schumann, Korngold
Adams, Gershwin, Ives, Barber, Bernstein (KT)
VR | 23.04.10 20:00 | Musica Antiqua 2
ZO | 09.05.10 11:00 | Kantata
L’Arpeggiata, Christina Pluhar
Florian Heyerick, Nicolas Achten,
(muzikale leiding)
Ex Tempore
Mariavespers, 1610
Cantates voor de vijfde zondag na Pasen (Rogate)
ZA | 24.04.10 20:00 | Jazz+ (in Kunstencentrum Vooruit)
WO | 12.05.10 20:00 |
Fabrizio Cassol + Ensemble
Musica Antiqua 2
Pitié
Tafelmusik, Bruno Weil (dirigent), Ronald Brautigam (pianoforte)
VR | 30.04.10 20:00 | MA.XS
Mozart
B’Rock, Frank Agsteribbe (muzikale leiding), Eric Hoeprich (chalumeau)
DO | 13.05.10 20:00 | Exploration
Graupner, Telemann, Moorer
Spectra Ensemble, Filip Rathé (dirigent)
DI | 04.05.10 20:00 |
... eindeloze glimlach ...
Gents Universitair Koor Carmina Burana
VR | 14.05.10 20:00 | Symfonisch 1 / 1+
WO | 05.05.10 20:00 |
deFilharmonie, Pinchas Steinberg
Gents Universitair Symfonisch Orkest
(dirigent), Mischa Maisky (cello)
Bradt, Dvorak, Rachmaninov
Sjostakovitsj, Tsjaikovski
WWW.DEBIJLOKE.BE