BESPREEKBUREAU MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be DE BIJLOKE BISTRO Ma - vr 12:00 - 18:00 Op concertdagen ook 2 uur voor en 2 uur na het concert t. 09 277 07 04 e. info@debijlokebistro.be w. www.debijlokebistro.be OP ZOEK NAAR EEN GESCHENK? Doe een concert cadeau in de vorm van een geschenkbon of een ticket naar uw keuze. Te verkrijgen aan onze balie. OP ZOEK NAAR KWALITEITSVOLLE OPNAMES? In de foyer vindt u een selectie opnames u aangeboden door ‘t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, 2970 Schilde t. 03-384 29 70 e. info@tklavervier.be AANDACHT! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen. Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be) COLOFON Tekst programmaboekje | Frank Pauwels Coverafbeelding | György Ligeti Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt Verantwoordelijke uitgever | Daan Bauwens © Muziekcentrum De Bijloke Gent
KELLER QUARTETT Beethoven, ligeti vr | 21.05.10 | 20:00
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
3
4
KELLER QUARTETT Programma
Ludwig van Beethoven (1770-1827) Grosse Fuge in Bes, opus 133 Overtura: Allegro - Allegro Fuga György Ligeti (1923-2006) Strijkkwartet nr. 1 ‘Metamorphoses nocturnes’ - Allegro grazioso - Vivace, capriccioso - Adagio, mesto - Presto - Prestissimo - Andante tranquillo - Tempo di valse, moderato, con eleganza, un poco capri-
György Ligeti Strijkkwartet nr. 2 - Allegro nervoso - Sostenuto, molto calmo - Come un meccanismo di precisione - Presto furioso, brutale, tumultoso - Allegro con delicatezza Ludwig van Beethoven Strijkkwartet nr. 16 in F, opus 135 - Allegretto - Vivace - Lento assai e cantante tranquillo - Grave ma non troppo tratto - Allegro. Der schwer gefasste Entschluss. Muss es sein? Es muss sein.
cioso - Subito prestissimo - Allegretto, un poco gioviale
Uitvoerders
- Prestissimo
Keller Quartett
- Ad libitum, senza misura
András Keller | viool
- Lento
János Pilz | viool Zoltán Gál | altviool
- PAUZE -
WWW.DEBIJLOKE.BE
Judith Szabo | cello
TOELICHTING Beethoven, ligeti Frank Pauwels
Ludwig van Beethoven Grosse Fuge, opus 133 In zijn laatste levensjaren heeft Beethoven een reeks indrukwekkende strijkkwartetten geschreven, die alle door zijn vrienden van het Schuppanzigh-strijkkwartet gecreëerd werden. Het is opvallend dat de late strijkkwartetten, en vooral de ‘Grosse Fuge’ veel moderner, experimenteler en vooruitstrevender zijn in vergelijking met andere late werken, zoals de ‘Negende Symfonie’ en zelfs in vergelijking met de laatste ‘Pianosonate, opus 111’. Oorspronkelijk was de ‘Grosse Fuge’ de finale van het ‘Strijkkwartet in Bes, opus 130’. De ontvangst van de creatie van dit strijkkwartet was een merkwaardige gebeurtenis. Enerzijds deden de luisteraars door hun enthousiasme twee delen bissen, anderzijds bleef het publiek onverschillig koel en zelfs vijandig tegenover de andere delen, die in de Leipzigse Allgemeine Musikalische Zeitung als “serieus, somber, mystiek, op bepaalde plaatsen bizar, nors en grillig” beschreven werden. De Finale kon er bij de criticus niet door: “Een onverstaanbare chinoiserie, waarin de instrumenten in de regionen van de noord- en de zuidpool met zo’n ongelooflijke moeilijkheden te kampen hadden, dat elke partij totaal onafhankelijk van de andere scheen te verlopen en dat ze elkaar kruisten in een oneindig aantal dissonanties. Vol twijfel aan zichzelf waren de instrumentalisten zelfs onzeker van hun inzetten en van de juistheid. Zo ontstond de complete Babylonische verwarring ...” Na deze ramp vraagt Beethovens uitgever Artaria de componist een andere finale te maken, omdat deze muziek “zo moeilijk te verstaan is”. Mits een bijkomend honorarium gaat Beethoven hierop in, zodat de gewraakte oorspronkelijke finale nu bekend is als afzonderlijk kwartetdeel, de ‘Grosse Fuge, opus 133’. 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
5
6
TOELICHTING De ‘Grosse Fuge’ werd door Beethoven beschouwd “als het hoogtepunt uit mijn kamermuziek.” De compositie vertegenwoordigt, in opzicht van complexiteit, de moeilijkste muziek die hij ooit geschreven heeft. Stravinski omschreef het werk als ,,permanent contemporain’’. “Alles aan dit meesterwerk is volmaakt, onvermijdelijk, onveranderbaar. Het onttrekt zich aan de schaamteloosheid van lof.” Het was zijn favoriete werk van de Duitse componist. De ‘Grosse Fuge’ bestaat eigenlijk uit drie fuga’s, ieder van een aanzienlijke lengte. De eerste in Bes is een dubbelfuga (fuga met twee fugathema’s) met een welhaast beangstigende intensiteit en overtuigingskracht. De muziek bevat dissonanten die gezien de historische context onvoorstelbaar zijn. Maar behalve onrustbarend is het karakter ook trots, vervuld van haast tastbaar zelfvertrouwen. De tweede fuga in Ges is intiem en teder. De derde fuga in As voert ons terug in de wereld van de heftige dramatiek, nu nog virtuozer en flamboyanter. De obsessie van het herhaald stotend ritme geeft de verscheurdheid binnen de persoonlijkheid van de componist pakkend weer. Meesters in de ritmische behandeling van motieven en thema’s als Stravinski en Bartok waren vol bewondering voor de delicate, fijnbesnaarde en toch zo energische tonen. Het laatste kwartet nr. 16, opus 135 Het is wonderlijk dat de stijl van dit laatste kwartet zo sterk afwijkt van die van de daaraan voorafgaande laatste kwartetten. Na de breed gedimensioneerde strijkkwartetten nrs. 13, 14 en 15, is opus 135 een betrekkelijk kleinschalig en vooral veel milder werk. Beethoven lijkt hier terug te keren naar de “klassieke” stijl. Er verliepen ruim 27 jaar tussen Beethovens eerste kwartet in F (opus 18) en zijn laatste, eveneens in F (opus 135), er werd een leven geleefd en een wereld ontrolde zich. Niet Beethovens terugkeer naar het klassieke idioom is het kernpunt, maar de enorme hier samengebalde ervaring op het gebied van de kamermuziek. Is het openings-allegretto (2/4), delicaat en fijn besnaard maar in de doorwerking vol energiek contrapunt, het daarop volgende scherzo (vivace, 3/4) heeft de bewondering opgewekt van Bartók en Stravinski. De finale bevat dan de beroemde woorden “Muß es sein? Ja es WWW.DEBIJLOKE.BE
TOELICHTING muß sein”. Hier is veel diepzinnigs achter gezocht, gezien ook de titel van het vierde deel: “Der schwer gefallene entschluss”. Dat valt nauwelijks te rijmen met het opgewekte karakter van dit slotdeel. György Ligeti Ligeti’s strijkkwartetten dienen zich aan als de meest kwaliteitsvolle, communicatieve , bevestigende kwartetten sinds die van Bartok en Sjostakovitsj. Het vergt wel een uivoering van het allerhoogste niveau om een helder overzicht en inzicht te krijgen van de ontwikkeling van zijn muzikale ideeën, het natuurlijke, intelligente evenwicht terug te vinden tussen alle muzikale elementen die Ligeti manipuleert. Het ‘Eerste strijkkwartet’ uit 1953/1954 is het interessantste werk dat Ligeti in zijn Hongaarse periode heeft gecomponeerd. In zijn kwartet, dat pas in 1958 door het Ramor kwartet in Wenen ten doop werd gehouden, had Ligeti nog maling aan een conventionele opzet van vier contrasterende delen. Het werk ontstond tijdens ongunstige culturele omstandigheden in het toenmalige Hongarije, bestaat uit één stuk en draagt de ondertitel “Métamorphoses nocturnes”. Maar gedurende zo’n 22 minuten muziek is er sprake van 17 caleidoscopische met elkaar reagerende subdelen. Het werk heeft niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk een duistere kwaliteit met veel lichtflikkering en geruis. Ligeti heeft de partituur lange tijd onttrokken aan zijn oeuvrecatalogus. Pas in de zeventiger jaren liet hij dit strijkkwartet er weer in opnemen. Natuurlijk wordt nog enige tol betaald aan Bartók, hoewel hij Bartoks muziek enkel uit de partituren kende, want Bartok werd toendertijd geweerd door het communistische regime. Toch zijn vorm en inhoud heel uniek. Het kwartet vertrekt van een kort motiefje waarin de tonen een diatonisch interval tegenover een chromatisch interval vervatten, een conflictueuze formule die hij bij Bartok heeft leren kennen. Die cel komt dan via verscheidene ‘metamorfosen’ met verschillende karakters terug doorheen het hele werk. Geen vier- maar vijfdeligheid komen we haast als ter compensatie tegen in het iets korter durende ‘Tweede kwartet’ uit 1968 dat het jaar daarop voor het eerst in Baden-Baden tot klinken 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
7
8
TOELICHTING kwam met het LaSalle kwartet als medium. Hier gaat het om een in alle vrijheid geschreven werk waarin de componist na de ervaringen die hij met de ‘Nouvelles aventures’ en ‘Continuum’ geheel zijn vleugels kon uitslaan in een duidelijk ‘discontinuum’. Richard Steinitz beschrijft het kwartet in zijn studie “György Ligeti: Music of the Imagination”, als “a wild zigzag trajectory catapulted out of furious energy into a state of graceful stasis, choreographed in five movements.” We horen nu de geraffineerde rijpe componist die niet wars is van getoonde dubbele bodems.
WWW.DEBIJLOKE.BE
BIO Keller Quartett In 1987 werd het Keller Quartett aan het Liszt Conservatorium in Budapest opgericht. Al in 1990 brak het internationaal door en won alle prijzen op de Evian en de Borciani Wedstrijd. Het kwartet werd van bij het begin van zijn carrière tot vandaag ondersteund door drie van de beroemdste professoren van het Liszt Conservatorium: Sandór Devich, András Mihály en György Kurtág, die ook voor het kwartet componeert. Het Keller Quartett laat zich vooral opmerken door zijn muzikale nieuwsgierigheid: zowel naar ontmoetingen met muzikanten en componisten uit verschillende stromingen, als naar onbekende werken en programmavormen die door ongewone verbindingen nieuwe dramatische spanningen ontwikkelen. Een voorbeeld daarvoor is het Bach-Kurtág-programma, waarin delen uit de ‘Kunst der Fuge’ met werken van Györgi Kurtág vervlochten zijn. Het Keller Quartett staat regelmatig in voor het programma van internationale festivals voor kamermuziek, waarbij het ook zijn muzikale partners, waaronder Miklós Perényi, Chen Halevi, Alexej Lubimov en Ewa Kupiec, uitnodigt. Bij Erato verscheen de integrale opname van Bartóks strijkkwartetten, dat internationaal op erg goede kritiek onthaald werd. Het kwartet is verbonden aan het label ECM, waarvoor het de ‘Kunst der Fuge’ van Bach en de integrale werken voor strijkkwartet van Kurtág opnam. In 2003 verscheen een CD met het ‘Pianokwintet’ van Alfred Schnittke en Sjostakovitsj’ laatste strijkkwartet. Ook bij ECM brachten beide violisten van het kwartet alle Bartók-duo’s uit. Eind 2004 verscheen bij EuroArts een DVD met het Bach-Kurtág-programma. Naast een concertreeks in Rome tijdens het seizoen 2004-2005 en concerten in gans Europa, speelde het kwartet in maart 2005 in de Carnegie Hall in New York. In 2007 vierde het kwartet zijn 20-jarig bestaan met concerten in ondermeer de Londense Wigmore Hall, de Essener en Berliner Philharmonie, en concerten in Milaan, Hamburg en Brussel. De instrumenten waarop het kwartet speelt, werden door de Bonnse vioolbouwer Peter Greiner in 2000 vervaardigd.
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
9
10
MIRY 2010-2011 MIRY ZA | 16.10.10 | 20:00 Tetzlaff Quartett Haydn, Dvorak, Schönberg DO | 25.11.10 | 20:00 Kryptos Kwartet, Ronald Brautigam (piano) Schumann, Beethoven VR | 14.01.11 | 20:00 Aviv Quartet Haydn, Sjostakovitsj, Brahms VR | 18.02.11 | 20:00 Arcanto Quartett Dutilleux, Brahms, Mozart, Britten DO | 19.05.11 | 20:00 Quatuor Mosaïques Haydn, Beethoven, Mozart Abonnement €72 | Reductie €60 MIRY + Breidt uw abonnement ‘Miry’ uit met twee muzikale uitstappen! DO | 16.12.10 | 20:00 Jan Kobow (tenor), Christoph Hammer (pianoforte) WInterreise VR | 04.02.11 | 20:00 Carolyn Sampson (sopraan), Kristian Bezuidenhout (pianoforte) Haydn, Mendelssohn, Debussey, Poulenc Abonnement+ €100 | Reductie+ €84
WWW.DEBIJLOKE.BE
HUISMEDEDELINGEN seizoen 2010-2011: seizoensbrochure + start ticketverkoop
Het einde van het concertseizoen 2009-2010 komt stilaan in zicht. Tijd dus om de blik te richten op het komende seizoen! Indien u de nieuwe seizoensbrochure nog niet ontvangen heeft, dan kan u ze telefonisch of per email aanvragen. U kan ze ook meenemen aan de ticketbalie. U kan uw abonnement nu reeds vernieuwen of een nieuw abonnement aankopen. De verkoop van losse tickets start op dinsdag 1 juni. Wist u trouwens dat u bij aankoop van een abonnement een podiumhopper ontvangt? Deze podiumhopper is een geschenkbon ter waarde van € 5 die u kan gebruiken bij een van onze cultuurburen: NTGent, Vooruit, Handelsbeurs en Vlaamse Opera. En ook voor de jazzliefhebbers is er goed nieuws! Bij aankoop van een jazzabonnement ontvangt u twee gratis tickets voor het eerste deel van het Gent Jazz Festival (naar keuze op 8, 9, 10 of 11 juli). Niet te missen dus!
18-22 juli: Sint-Baafsabdijconcerten
Tijdens de Gentse Feesten organiseren Muziekcentrum De Bijloke Gent en de Dienst Feestelijkheden van de Stad Gent een unieke concertreeks in de historische refter van de SintBaafsabdij. Speciaal voor de Sint-Baafsabdijconcerten vroeg het Muziekcentrum aan vijf internationaal gerenommeerde topsolisten om het podium te delen met jonge talenten waarin ze 200% geloven. Het resultaat mag er zijn! Vijf concerten waarin vijf ‘meesters’ een muzikaal gesprek voeren met vijf ‘leerlingen’. Een ware ontdekkingsreis! Ontdek op onze website het volledige programma! Reserveer nu uw plaats voor een van de Sint-Baafsabdijconcerten in het bespreekbureau, via 09 269 92 92 of via www.debijloke.be. Voor uw reservatie betaalt u slechts 5 euro. Dit bedrag krijgt u meteen als korting terug bij uw eerstvolgende boeking voor een concert uit het nieuwe seizoen van Muziekcentrum De Bijloke!
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
11
12
BiNNENKORT ZA | 22.05.10 20:00 | East of Eden /
DI | 20.07.10 15:00 | Sint-Baafsabdij-
East of Eden +
concerten
Ensemble Sarband
Christine Busch (viool), Olivier Mar-
Geboorte en hemelvaart van de pro-
ron (cello)
feet Mohammed
Schulhoff, Britten, Glaser, Ravel
VR | 28.05.10 20:00 | Exploration
WO | 21.07.10 15:00 | Sint-Baafsabdij-
Daan Vandewalle (piano)
concerten
Graupner, Stravinski, Busoni, Sorabji
Kristian Bezuidenhout (pianoforte), Esther Yoo (viool)
ZO | 06.06.10 15:00 | Symfonisch 3 /
Beethoven, Haydn, Kreisler, Bach
3+ (KT) Brussels Philharmonic, Michel Ta-
DO | 22.07.10 15:00 | Sint-Baafsabdij-
bachnik (dirigent), Herbert Schuch
concerten
(piano)
Skip Sempé (klavecimbel), Olivier
Korngold, Bruckner
Fortin (klavecimbel) A.-L. Couperin, F. Couperin, Rameau,
DO | 10.06.10 20:00 | MA.XS
Scarlatti
François Fernandez (viool), Rainer Zipperling (cello), Bojan Vodenitsja-
VR | 24.09.10 20:00 | Symfonisch 1 / 1+
rov (pianoforte)
deFilharmonie, Philippe Herreweghe
Speelplezier bij Haydn
(dirigent), Dagmar Peckova (mezzosopraan)
ZA | 12.06.10 20:00
Mahler, Bruckner
deFIlharmonie, Jaap van Zweden (dirigent)
ZA | 25.09.10 20:00 | Musica Antiqua
Laureaten Koningin Elisabeth Wed-
2 / 2+
strijd Piano
Capriccio Stravagante, Skip Sempé (muzikale leiding)
ZO | 18.07.10 15:00 | Sint-Baafsabdij-
Les 24 Violons du Roi
concerten Pascal Schumacher (vibrafoon),
WO | 29.09.10 20:00 | Voix Gras / Voix
Francesco Schlimé (piano)
Gras +
Dialogues
Concerto Italiano, Rinaldo Alessandrini (muzikale leiding)
MA | 19.07.10 15:00 | Sint-Baafsabdijconcerten Ustad Sayeeduddin Dagar (zang), Bert Cornelis (surbahar) Drupad
WWW.DEBIJLOKE.BE
Musica Sacra a Roma