Zwerm: ‘Wij zijn geen gitaarkwartet

Zwerm dompelt je onder in een overweldigende klankervaring

‘Wij zijn geen gitaarkwartet’

Eerst een ontregelende driedimensionale luisterervaring, daarna een concert dat de klanken fysiek voelbaar maakt en dat alles in een scenografie met ledlichtjes. De voorstelling van Zwerm is

evenveel beleving als installatie. ‘De gitaar is gewoon ons medium.’ Femke Coopmans, foto François Sarhan

Van noise en impro over de Engelse renaissance tot hedendaagse gecomponeerde muziek: sinds 2007 legde Zwerm een behoorlijk veelzijdig parcours af. Met ‘Great Expectations’, met Karen Willems achter de drums en Rudy Trouvé als producer, sturen ze binnenkort bovendien een plaat de wereld in waarin rockklanken doorklinken. Nee, de gitaristen Kobe Van Cauwenberghe, Toon Callier, Johannes Westendorp en Bruno Nelissen zijn niet voor één gat te vangen.

‘De eerste jaren voelden als een zoektocht, maar nu weten we: dat is Zwerm, al die dingen. Wij maken muziekvoorstellingen. Dat impliceert dat muziek een grote rol speelt, maar zegt niets over welk soort muziek we spelen’, vindt Callier. ‘We zijn begonnen als een klassiek ensemble dat wist dat er geen repertoire bestond voor vier elektrische gitaren. De oorsprong van elk project is gelijkaardig. Wij zitten samen en iemand heeft een conceptueel idee: wat zou er gebeuren als?’

Deep listening

Probeer Zwerm dan maar eens te omschrijven als een gitaarkwartet. ‘We zijn meer dan dat’, zegt Callier. ‘Op onze platen

hoor je ook basgitaren, dobro’s, Turkse saz, Marokkaanse sintir, maar net zo goed samples, electronica, zang, percussie en we werken samen met scenografen, choreografen… We waren twintig, speelden muziek, hadden gelijkaardige muziekinteresses en gingen samen op café. Zo begon het. En oké, we speelden gitaar.’ Van Cauwenberghe vult aan: ‘Wij hebben geen heroïsche of romantische ideeën over ons instrument. Maar het is ons medium en daardoor belangrijk.’

In april strijken ze een week neer in de Concertzaal van De Bijloke om er in alle rust te werken aan hun nieuwe concertproject ‘Our Ears Felt Like Canyons II’. Vier jaar geleden was het gelijknamige eerste deel al bedoeld als een immersief concertprogramma, een onderdompeling in klanken. ‘We focusten puur op luisteren’, vertelt Van Cauwenberghe, die het concept bedacht. ‘De inspiratie kwam enerzijds van het idee van deep listening van Pauline Oliveros. Zij maakte ruimtelijke geluidskunst. De titel van onze voorstelling komt uit een tekst waarin ze beschrijft hoe ze bij zonsopgang met andere muzikanten aan het improviseren is, ergens in een canyon in het diepe zuidwesten van Amerika.’

Daarnaast was er een technischer inspiratiebron: Pierre Schaeffer (1910-1995) en zijn acousmatic listening. ‘Shaeffer is een Franse componist die vooral geassocieerd wordt met de musique concrète, de vroege elektronische muziek uit de jaren vijftig. Hij nam klanken op, zoals vogelgeluiden, die hij in zijn studio vervormde tot het origineel niet meer herkenbaar was. Schaeffer verwees ook graag naar Pythagoras die zijn studenten aansprak van achter een gordijn. Want als ze hem niet zagen, zouden ze beter luisteren. Da’s zo’n beetje het idee van acousmatisch luisteren.’ De nieuwe voorstelling bouwt verder op hetzelfde idee, maar vertaalt het anders. De vorige keer zaten de vier muzikanten in een cocon van witte gordijnen. Nu zal die ‘acousmatische cut’, zoals Zwerm het noemt, verplaatsen naar ‘ambisonics’, een driedimensionale luisterervaring.

Tastbaar geluid

‘Our Ears Felt Like Canyons II’ bestaat uit twee delen. Van Cauwenberghe: ‘Het eerste deel is een stuk van Shiva Feshareki, een Londense componiste en deejay. Zij maakte een tape waarop Zwerm meespeelt op gitaar. Het stuk is ontworpen voor een speciaal surroundsysteem, ambisonics, dat zorgt voor een ultieme onderdompeling in geluid. De scenografie is, net zoals de vorige keer, van Lucas Van Haesbroeck. Hij maakt een visuele vertaling van de klank en tast daarbij de grenzen af van hoe, waar en wanneer je iets gewaarwordt. Ledlichtjes zullen soms zo klein zijn dat je niet meer weet of je ze nu ziet of niet.’

‘In het tweede deel brengen we nieuw werk van Stephen O’Malley, bekend van de luide, doomy dronemetalband Sun O))). Hij schreef een stuk voor vier gitaren dat de fysieke klank in de ruimte versterkt. Botsende frequenties maken het geluid haast tastbaar.’

Conclusie: tape, surroundgeluid, scenografie, botsende frequenties… Hadden we al gezegd dat je Zwerm geen gitaarkwartet moet noemen?

za 17.04 | 20:00

Our Ears Felt Like Canyons II

Zwerm & Lucas Van Haesbroeck brengen nieuw werk van Shiva Feshareki & Stephen O’Malley

ONGEHOORD Datum onder voorbehoud. Check bijloke.be