Magazine september - november 2020

Sept-nov 2020

Verschijnt 4x per jaar – Afgiftekantoor: Gent X – Erkenningsnummer: P608171

Welkom in ons nieuwe Muziekcentrum

1

12

4

10

20

04 Onze nieuwe 12 Welkom in de

residenten Hyoid mooiste zaal

en Graindelavoix 16 Klavecinist 08 Toetsen troef in

Mahan Esfahani

nieuwe reeks 17 Tête-à-Tête met 10 Jazztalent

Bram De Looze

Aya Suzuki

Colofon Coördinatie en eindredactie Maarten Byttebier Tekst Annemarie Peeters,

18 Tentoonstelling

Time Regained 20 De waanzinnige

wereld van

Jennifer Walshe 22 Concertagenda september-oktober

Christine Dysers, Femke Coopmans, Maarten Byttebier, Tom Janssens Vormgeving Lena Van Doorsselaere Druk Mirto Beeld Michiel Devijver, Phoebe De Corte (cover) Adverteren? wouter.semey@debijloke.be Muziekcentrum De Bijloke, Bijlokekaai 7, 9000 Gent, +32 9 323 61 11 — V.U. Geert Riem

2

Een nieuwe wind

Op 4, 5 en 6 september is het zover: onze state-of-the-art zaal in het oudste concertgebouw ter wereld zwaait de deuren open. Het is het klinkende orgelpunt na een jaar van renoveren, maar het is vooral de feestelijke start van een spiksplinternieuw Muziekcentrum. Uiteraard hebben we het over onze Concertzaal met excellente akoestiek en uitzonderlijk comfort, onze klassevolle Foyer en ons gezellige Café — de foto’s op de cover en binnen in dit magazine spreken boekdelen.

pianisten (p. 8) of met opwindende hedendaagse muziek in intieme setting onder de titel Tête-à-Tête (p. 17).

Ons jazzprogramma mikt erop de Amerikaanse legende Fred Hersch zij aan zij te zetten met het grootste jonge talent van eigen bodem Bram De Looze (p. 10). En ons vertrouwde huisorkest Symfonieorkest Vlaanderen met chef-dirigent Kristiina Poska krijgt het gezelschap van niet één, maar twee vocale ensembles in residentie: Graindelavoix en Hyoid (p. 4).

Maar er is meer. Iedereen die weleens passeert onder de bomen van de groene Bijlokesite en door de gangen van ons 13de-eeuwse gebouw, voelt die zinderende nieuwe wind al een tijdje waaien. Misschien lees je dit magazine wel op Bijloke Wonderland, een intiem zomerfestival vol verwondering met LOD muziektheater, waarbij Jazzlab, Spectra, Vooruit, Film Fest Gent en andere partners van binnen en buiten onze bruisende site zich maar wat graag aansloten. En niet toevallig koos de stad ons Muziekcentrum uit voor de presentatie van zijn culturele zomerplannen in heel Gent.

Zoals elk cultuurhuis moeten ook wij ons aanpassen aan de veranderde omstandigheden — ons nieuwe gebouw is daar als bij wonder uitstekend op voorzien. Bij alle concerten passen we de geldende veiligheidsregels op elk moment strikt toe. Maar de kern van wat we doen tekent zich helderder dan ooit af: mensen in verbinding brengen met elkaar, door ze te laten beleven hoe intens muziek kan raken. We nodigen je dan ook met veel plezier uit in ons nieuwe Muziekcentrum. Want de sterkste emoties beleef je live.

Ook ons programma voor seizoen 20 | 21 blaakt van ambitie. Kijk maar naar de gloednieuwe reeks met grote

— Het Bijloke-team 3

Onze nieuwe huisensembles Graindelavoix en Hyoid

‘Publiek overtuig je met een totaalervaring’ Al ligt hun vocale muziek honderden jaren uiteen, de nieuwe ensembles in residentie van De Bijloke hebben veel met elkaar gemeen. De hedendaagse zangers van Hyoid en de ‘polyfoniepunkers’ van Graindelavoix zoeken allemaal naar wat ze met hun stemmen in het nu kunnen doen. Weg met die vierde muur, leve de ervaring. Eigenzinnig, ambigu, vibrerend — en soms erg grappig. Annemarie Peeters | Foto’s Michiel Devijver

Graindelavoix ‘Mijn Van Eyck is queer’ Voor Björn Schmelzer, artistiek leider van Graindelavoix, leek de quarantaine verdacht veel op zijn dagelijkse leven. Stil zitten, studeren, nadenken, schrijven. Als hij niet op het podium staat, dan is dat wat hij sowieso het liefste doet. Er zit een nieuw boek in de pijplijn – niet toevallig over Jan Van Eyck.

En de voorstelling over Jan Van Eyck, die in december in première gaat, vraagt ook het nodige denkwerk. Ondertussen bracht Graindelavoix in volle coronacrisis met de Tenebrae van Gesualdo een driedelige knaller van een plaat uit. “Eigenlijk was die plaat voor ons het perfecte antidotum. Wij gingen gewoon verder.”

Wat betekent deze residentieplek voor jou?

‘Je hebt als artiest een artistieke horizon nodig waarbinnen je werkt. Voor ons is dat heel belangrijk. Een residentie biedt de kans om die horizon uit te diepen, om een artistiek parcours te ontwikkelen dat veel verder gaat dan alleen maar die voortdurende “consumptiemachine” van concerten. Met deze residentie gaan we het publiek ook echt kunnen meetrekken in onze denkruimte. Met een lezing en een expo bijvoorbeeld.’

4

Hoe kijk jij naar de figuur van Jan Van Eyck?

‘Ik zie hem als een ambigue kunstenaar.

In het Van Eyck-jaar wordt de schilder vooral ‘in zijn tijd’ geplaatst. Het is dan de bedoeling dat je Van Eyck leert kennen als een ‘kind van zijn tijd’. Maar dat boeit me niet. Kunst die mij aanspreekt, is gemaakt door kunstenaars die juist niet te rijmen vallen met hun tijd. Ze springen uit de band. Hun kunst is óngerijmd. Mijn Van Eyck is queer, aberrant, iemand die zich niet slaafs inschreef in de retoriek van zijn tijd. Meer zelfs: elk schilderij van Van Eyck brengt een soort van barst aan in die symbolische orde. Zo zitten er in veel van zijn schilderijen anamorfoses, vervormingen.

Denk bijvoorbeeld aan een luster die te groot uitvalt. Op die manier creëert hij een breuk met onze ervaring van de werkelijkheid. Bestaat die werkelijkheid wel zoals we denken dat ze bestaat?’

Het verleden klinkt bij jullie vaak verrassend hedendaags. Hoe komt dat?

‘In het heden wordt het verleden voortdurend weggedrukt – zo omschreef filosoof Walter Benjamin dat. Hedendaagse culturen willen het verleden graag stil leggen, ze sluiten de deur voor de demonen die daar nog ronddwalen. Alsof we alleen maar progressief kunnen zijn door het verleden zo goed mogelijk buiten te sluiten. Daardoor valt het verleden in

handen van hen die het verleden enkel nog als “patrimonium” zien, als een politiek middel dat ten dienste staat van onze identiteit. Ik heb al vaak de handdoek in de ring willen gooien, maar net dat motiveert me om verder te doen. Ik geef het verleden niet op. Wij wekken de zombies tot leven, de demonen die niet in het plaatje passen.

Wij tonen hoe het verleden voortdurend in het heden binnenbreekt.’

Is dat verontrustend?

‘Altijd. Maar net dat maakt het de moeite.

Als men het over Graindelavoix heeft, gaat het vaak over onze hese stemmen, de korrel op de stembanden. Maar dat is alleen maar de oppervlakte van wat we doen.

Misschien gaat het eerder om een “bot in de keel”: dat wat in je keel blijft steken, waar je je telkens opnieuw in verslikt. In de antropologie beschrijft men vaak hoe muziek een uitdrukking is van sociale cohesie. Maar ik denk juist het omgekeerde: goede muziek strookt net níét met wat als “normaal” wordt beschouwd. Er zit een haak in, iets wat niet meewil. Die haak is ons instrument.’ (vervolg op p. 6)

‘In goede muziek zit altijd een haak, iets wat niet meewil.

Die haak is ons instrument’ BJÖRN SCHMELZER — GRAINDELAVOIX

5

Hyoid ‘Mensen lachen en wenen in één concert’ Fabienne Seveillac, samen met Andreas Halling artistiek directeur van Hyoid, heeft er spannende maanden opzitten. Tijdens de lockdown repeteerde ze via Zoom voor ‘Newpolyphonies’, de nieuwe productie die Hyoid samen met Myriam Van Imschoot in elkaar bokst. Krekels nadoen voor je computerscherm. Een catalogus aanleggen van alle mogelijke tremolo’s die je stem kan voortbrengen.

Het was frustrerend en tegelijk bijzonder: ‘We misten de fysieke trillingen van elkaars stem.

Maar we hebben er veel van geleerd. We leken wel een of andere gekke, toegewijde studiegroep.’ Dat haar kinderen opeens hoorden met welke bevreemdende klanken ze bezig is, was mooi meegenomen.

Hoe ben je eigenlijk in het hedendaagse repertoire gerold?

‘Ik studeerde in New York en op het moment dat de jonge componisten daar doorhadden dat ik een hedendaagse partituur aankon, kreeg ik de ene na de andere opdracht. Veel zangers willen geen hedendaagse muziek zingen, omdat ze vinden dat het de stem vermoeit. Maar ik vond het heerlijk. Werken met een levende componist is zoveel opwindender dan je blind staren op een stuk van een dode componist dat al duizenden keren is uitgevoerd.’

Jullie zijn uniek in België. Hoe zou je het artistieke credo van Hyoid omschrijven?

‘Vaak worden zangers voor hedendaagse stukken ad hoc samengebracht. Dat is niet altijd bevredigend, want je hebt niet de gewoonte om samen te zingen. Ik wilde een ensemble met mensen die gepassioneerd zijn door hedendaagse muziek, er de juiste techniek voor in huis hebben én goede teamspelers zijn.’

‘Maar dan drong zich meteen de volgende vraag op: hoe breng je die muziek naar je publiek? Het publiek vindt nieuwe muziek vaak ontoegankelijk. Ik wou een toegangspoort vinden, een directe doorgang naar de ervaring. Voor ons zit die sleutel in de scenografie. Je creëert een context rond de muziek die de luisterervaring mee vorm geeft. Wij overtuigen het publiek niet met de naam van de componist of het gebrachte werk, maar wel met die totaalervaring.’

‘Neem bijvoorbeeld A History of the Voice van Jennifer Walshe (zie p. 20, red.).

Na vijf minuten zitten de mensen in de zaal te lachen en wat later te wenen. Met zo’n ervaring kan je je publiek overtuigen.’

Naar welke producties in het komende seizoen kijk je het meest uit?

Het schandaal van de polyfonie LEZING & DEBAT | CAFÉ

25.09 —› 31.10.20

Time Regained

TENTOONSTELLING | KABINET

21.10.20

Boekpresentatie Van Eyck Diagrams LEZING & DEBAT | CAFÉ

6

Heb je het gevoel dat corona jullie artistieke proces zal beïnvloeden, of juist helemaal niet?

‘Veel organisatoren vragen ons nu om “corona-proof ” programma’s. Maar dat roept bij mij wel wat reserves op. Snel nieuwe programma’s maken om jezelf op dit specifieke moment beter in de markt te zetten, in plaats van te vertellen wat je écht wil vertellen: is dat geen opportunisme?

Ik zeg niet dat de corona-crisis geen interessante mogelijkheden biedt, maar het moet wel een echt verhaal zijn. En het moet over meer gaan dan alleen maar je eigen overleven als artiest.’

‘Newpolyphonies wordt een bijzonder traject. We gaan samen met kunstenares Myriam Van Imschoot helemaal weg van de virtuositeit als het exclusieve domein van de geschoolde zanger. Myriam trekt

Graindelavoix 21.09.20

het oude idee van de polyfonie door naar het hele domein van geluid en samenleving. Myriam leert ons om op een heel nieuwe manier te luisteren naar alle mogelijke geluiden die de stem kan voortbrengen. Een beetje zoals entomologen naar mieren kijken: heel analytisch.

Tegelijk gaan we ook hier weer manieren zoeken om de afstand tussen het podium en het publiek te verkleinen. Vijfentwintig extra performers zullen samen met ons het werk uitvoeren, deels vanuit het publiek — als de corona-maatregelen het toestaan, natuurlijk.’

Hyoid 10 —› 19.12.20

The making of …

Van Eyck Diagrams

TENTOONSTELLING | KABINET

18 & 19.12.20

Van Eyck Diagrams

MUZIEKTHEATER | CONCERTZAAL

06.05.21

In het spoor van De Monte CONCERT | CONCERTZAAL

17.10.20

newpolyphonies

CONCERT | CONCERTZAAL

05.12.20 Ear To The Ground Festival

A History of the Voice CONCERT | CONCERTZAAL

24.05.21

Zum Raum wird hier die Zeit LEZING & DEBAT | CAFÉ

‘Het publiek vindt nieuwe muziek vaak ontoegankelijk. Ik wou een toegangspoort vinden. Voor ons zit die sleutel in de scenografie’ FABIENNE SEVEILLAC — HYOID

7

Vier spraakmakende pianisten in één nieuwe concertreeks

Toetsen troef

Met piano kun je alle kanten uit, maar vooral: klaviermuziek laat niemand onberoerd. Onze gloednieuwe pianoserie brengt vier internationaal spraakmakende maar ook uiteenlopende pianisten met hun favoriete repertoire naar De Bijloke.

Een reeks met vleugels. Tom Janssens Over smaak valt uitstekend te twisten. Zeker als het gaat om pianisten. Dat heeft veel te maken met het instrument.

Terwijl een violist of saxofonist zijn noten kan verlevendigen met kras, fluit of piep, lijkt een piano neutraal en objectief.

Wie een toets indrukt, krijgt daar een zuivere toon voor terug.

Eenvoudiger, waarachtiger kan het nauwelijks.

Hoe maakt een pianist dan nog het verschil? Waarom is de ene beter dan de andere? Het is juist de zuiverheid van het instrument die hun verbeelding vleugels geeft en meesterschap onmiddellijk detecteerbaar maakt: op hetzelfde klavier waaraan de ene pure tovenarij ontlokt, brengt een andere enkel broddel­werk. Geen mooie­re concertserie dus dan een pianoreeks. Vanaf seizoen 20 | 21 zetten we jong maar groots pianotalent in de spots. Vier keer tien vingers om in de gaten te houden.

Pavel Kolesnikov

27.09.20

CONCERTZAAL

Stormy Weather

| 15u00 & 18u00

Voorbij is de tijd dat je meteen kon vertellen of een klassiek pianist in de Russische traditie geschoold was. Toch zal de uit Siberië afkomstige Pavel Kolesnikov het romantische smachten en schreien niet laten. Maar dan alleen wanneer het pas geeft, want in hoofdzaak wordt zijn pianospel bepaald door een strakke hand, heldere stilering en klaarheid van kleur. Sinds hij in 2012 de Honens Price voor piano won, heeft de in Londen wonende Kolesnikov zich bewezen als een uniek talent. The Telegraph noemde zijn debuut in Wigmore Hall in 2014 ‘een van de meest memorabele van zulke gebeurtenissen sinds tijden’ en het vakblad Diapason schreef bewonderend: ‘Hij weet een verhaal te vertellen zonder zijn stem te verheffen.’ Met slim samengestelde programma’s vol magische momenten en intrigerende wendingen zet hij iedereen op het puntje van zijn stoel. In De Bijloke waagt hij zich in het oog van de storm: met Beethovens beroemde ‘Stormsonate’ als startpunt trakteert hij de luisteraar op een recital vol virtuoze rukwinden, ongetemde wervelstromen en briljante blizzards.

8

Benjamin Grosvenor

21.05.21

CONCERTZAAL | 20u00

Chopin versus Liszt

Het recital dat Benjamin Grosvenor naar De Bijloke brengt, staat als een huis. Met de eclatante Derde pianosonate van Chopin en de monumentale, enige sonate van Liszt brengt deze Britse pianist twee absolute mijlpalen uit het klavierrepertoire samen. Toch is een recital van deze toetsenwizard zoveel meer dan de som van de delen. Zijn pianospel is een frisse update van de klasse die je aantrof bij oude knarren: briljant geargumenteerd, piekfijn uitgelijnd en slim gedoseerd met persoonlijke accenten. Vooral dat laatste maakt Grosvenor tot een klasse apart. Zoals hijzelf zegt: ‘Je mag niet verwachten dat een musicus altijd hetzelfde tegen de noten aankijkt. Vroeger bewonderden componisten de pianisten die iets van henzelf aan de muziek toevoegden. In mijn ogen mag een uitvoerder gerust zijn eigen fantasie inschakelen.’ Dat hij bovendien kieskeurig is in het aanvaarden van uitnodigingen, maakt zijn passage in De Bijloke extra waardevol. Save the date!

Seong-Jin Cho

27.11.20

CONCERTZAAL | 20u00

Wanderer-Fantasie

Schoonheid is een duim breed, mooi is in wezen niet echt veelzeggend. Ondanks alles staat er soms een musicus op die origineel en verrassend uitpakt met klankesthetiek en notenpracht. De Koreaanse Seong­-Jin Cho, winnaar van de laatste Chopin Competition, gijzelt het trommelvlies met wondermooie en spatzuivere vertolkingen zonder mijmerzucht maar boordevol spankracht.

Deze pianist kent het detail, maar zoekt ook het grote verhaal.

Na zijn debuut in de prestigieuze Meesterpianistenreeks van het Amsterdamse Concertgebouw schreef Trouw: ‘Geen moment in dit betoverende recital was het hem erom te doen met virtuositeit het publiek te verblinden. Groot waren de contrasten, metrische vrijheden en bewonderenswaardig Cho’s vermogen spannende en muzikale verhalen te vertellen.’ Voor zijn eerste avondvullende pianorecital op Belgische bodem stelt hij een romantisch programma voor met stemmingswissels van Schumann, virtuoze brio van Chopin en de magistrale Wanderer-Fantasie van Schubert.

Tamara Stefanovich

27.02.21

CONCERTZAAL | 20u00

Stars, Stripes & Sonatas

Naar de virtuoos razende, welbespraakt ratelende vingers van Tamara Stefanovich kan je niet anders dan ademloos zitten luisteren. Welke muziek ze ook aanpakt: haar muzikaliteit drukt zich uit op alle fronten. Deze briljante pianiste strooit gul met nieuwe noten, maar ook barokke fuga’s of klassieke kronkels gedijen prima onder haar vingers.

Is die veelzijdigheid terug te voeren tot haar levensverhaal? Haar wieg stond in Servië, studeren deed ze in de VS, in Frankrijk vond ze haar geliefde, pianist Pierre-Laurent Aimard, en wonen doet ze in Duitsland. In De Bijloke waagt ze de sprong tussen de 18e-eeuwse klaviercapriolen van Scarlatti, de doorgeslagen improvisatieschriftuur van Beethoven en de geniale anarchie van de Amerikaanse kameleoncomponist Charles Ives, die in zijn zelden uitgevoerde Eerste pianosonate een uniek universum creëert met flarden van hymnes, gospels en marching band tunes. Een verbluffende rit door de meest fantastische, verknipte muziek ooit voor toetsen geschreven.

9

Dit wordt hét seizoen van jazzpianist Bram De Looze

‘Als een drummer begint uit te dagen, vlieg ik er keihard in’

19.11.20

Fred Hersch en Bram De Looze ‘De Bijloke viert Fred Hersch’

12.02.21

Minifestival België Boven!

—› Nieuw internationaal Bram De Looze Trio —› Antoine Pierres Urbex met Bram De Looze —› Ruben Machtelinckx in kwintet

10

De meest veelbelovende naam uit jazzland krijgt dit seizoen vrij spel op onze podia: Bram De Looze (29) is de spilfiguur van het minifestival België Boven! ‘Grappig, ik zit in allemaal drummerbands.’ Portret van een man die al jazz speelde nog voor hij oud genoeg was voor de muziekschool. Femke Coopmans

De zomer van 2020 trok zich voor pianist Bram De Looze op gang met drie avonden Gent Jazz na een lange periode met een lege agenda. Op het moment van ons interview kijkt hij er met gemengde gevoelens tegen aan. ‘Al is bij improvisatie voorbereiding relatief, ik speel in de aanloop naar zo’n concert graag veel samen met anderen om mijn oren te trainen.

Tijdens de lockdown moest ik dat missen en verloor ik wel wat reflexen.’

Voor zijn solowerk bleek die lege agenda dan weer een zegen. De soloset die hij eind mei tijdens streamingfestival Bel Jazz Fest speelde, noemt De Looze een van zijn beste ooit. ‘Ik had meer tijd om te zoeken naar manieren om iets te spelen. Niet alles moest doelgericht zijn in die periode en zo is nog maar eens bewezen dat iets beter gaat klinken als je er de tijd voor kunt nemen.’

Evergreens en bossanova Bram De Looze speelde al jazz nog voor hij oud genoeg was voor de muziekschool.

Bij zijn oma raakte hij in de ban van een klein keyboard. Zijn vader, zelf trompettist, leerde hem de eerste partituren lezen en even later kreeg hij privélessen in een muziekwinkel in Knokke. ‘In een gangetje achter de winkel, met koptelefoon en op een eenvoudig keyboard, leerde ik akkoorden, harmonie en melodie’, glimlacht De Looze. Hij speelde er evergreens en bossanova, de muziek van zijn vader.

Een paar jaar later viel de mond van zijn muziekleraar aan de academie open van verbazing. ‘Ik herinner me een les waarin we opmaten moesten zingen. De leraar vroeg of iemand een stuk kende met vijf tellen opmaat. The Shadow of Your Smile, zei ik. Iedereen keek naar mij.

Wat zegt die nu?’

De jonge pianist kroop steeds dieper in het verhaal van de jazz, volgde lessen bij Nathalie Loriers en Christian Mendoza en voelde zich tweehonderd procent muzikant toen hij terugkwam van een week jazzcursus in Dworp. Hij was toen veertien. ‘Billy Hart gaf er les, een jazzheld die een enorme indruk achterliet.’

Drummers Eenzelfde impact had contrabassist Reggie Workman op De Looze toen hij in New York studeerde. ‘Hij speelde samen met Art Blakey’s Jazz Messengers en John Coltrane, was al groot in de jaren zestig en is dat vandaag nog altijd. Je voelt de hele cultuur achter zo iemand.’

De Looze was in New York met een beurs voor de New School for Jazz and Contemporary Music. ‘Het was er Amerikaanser.

De attitude is anders. Muzikanten hebben er geen grote reden nodig om samen te zitten. Ze spelen er sessies om muziek te kunnen spelen, om in vorm te blijven en om zich te laten inspireren door anderen.

‘New Yorkse muzikanten hebben geen reden nodig om samen te spelen’ Opvallend is ook dat Europese muzikanten elkaar vinden in New York en dat dat vervolgens deuren opent aan het thuisfront.

De Looze ontmoette er de Sloveense drummer Dré Hocevar en de Griek Stephanos Chytiris, nog een drummer.

Mark Schilders bracht hem geregeld in Nederland. Jawel, een drummer.

‘Grappig, ik zit in allemaal drummerbands’, bedenkt De Looze. Vandaag speelt hij onder meer bij Antoine Pierre, Lander Gyselinck en Stéphane Galland. ‘Ik heb altijd een

soort speciale aandacht voor de drummer.

Als pianist observeer ik wat de drummer speelt en daar reageer ik op. Kiest hij voor een meer helpende rol, dan ga ik daarin mee. Begint hij uit te dagen, dan vlieg ik er keihard in. Als een drummer het spel beheerst om te switchen tussen die twee rollen en hij weet dat ik dat hoor, dan is het feest.’

Terug naar de basis In februari organiseert De Bijloke het minifestival België Boven! met drie Belgische premières op één avond. Bram De Looze stelt er zijn nieuwe internationale trio voor, met bassist Felix Henkelhausen.

De drummer? Eric McPherson, bekend van Pharoah Sanders en Fred Hersch.

‘Dat heeft ook weer te maken met mijn gevoeligheid voor drums, ja. Als ik naar McPherson luister, hoor ik een wereld die ik wil ontdekken.’

Als corona geen roet in het eten gooit, speelt De Looze in duo met pianist Fred Hersch in De Bijloke op 19 november.

‘Ik ga in de weken ervoor wat standards opnieuw oprakelen’, plant hij. ‘En onze gedeelde liefde voor Monk zal ook aan bod komen, denk ik.’

De Looze merkt dat hij de laatste tijd graag terugkeert naar die basis. ‘Na New York heb ik mij verdiept in de pianofortes van Chris Maene. Dat was een wereld om van te snoepen, heerlijk wat de klank deed met mijn verbeelding. Maar nu heb ik zin om terug te keren naar de Steinway, in trio met contrabas en drums. Ik merk ook dat ik vaak teruggrijp naar de muziek waar ik van hield toen ik achttien of twintig was.

Ik hoef even niet meer constant te zoeken naar nieuwe dingen, al laat ik de hedendaagse muziek niet los. Maar een diep buikgevoel trekt mij terug in de traditionelere richting.’

11

#demoo

12

oistezaal De tranen springen ons in de ogen. Ons huisorkest Symfonieorkest Vlaanderen speelt voor het eerst in onze nieuwe Concertzaal. Geen twijfel mogelijk: dit is de mooiste zaal ter wereld. Maarten Byttebier

13

#demooistezaal Vrijdag 10 juli. De theorie kennen we intussen maar al te goed: het Londense team achter het beroemde Sydney Opera House vaardigde zijn topakoestici af naar Gent om niets aan het toeval over te laten bij de renovatie van onze Concertzaal. De praktijk ook: werfvergaderingen, af en aan rijdende heftrucks en geklop en geboor hoorbaar tot in onze kantoren, al een heel jaar lang.

Om van die veel te luide werfradio nog te zwijgen.

En dan is daar plots het moment: de eerste repetitie van Symfonieorkest Vlaanderen in onze nieuwe zaal. De Zevende van Beethoven weerklinkt. Zo mogelijk nog meer dan de nieuwe chef-dirigent Kristiina Poska en de muzikanten op het podium houden de Bijloke-medewerkers in de comfortabele Italiaanse stoelen de adem in. De hele renovatie stond in het teken van de akoestiek. Millimeterwerk in een zaal van 800 zitjes. Maar zou die dan werkelijk zo adembenemend zijn als beloofd?

‘Wat een rijke klank, wat een details!’ ‘Ik zat helemaal achteraan en hoorde zelfs de dirigente richtlijnen geven aan haar muzikanten!’

‘De tranen sprongen mij in de ogen!’ Oké, helemaal onbevooroordeeld zijn we niet. Maar tranen liegen niet, toch?

Ook volgens dirigente Poska overtreft de zaal alle verwachtingen.

‘De uitzonderlijke akoestiek versterkt het contact en de communicatie tussen de muzikanten, wat essentieel is voor ons werk.

Het orkest klinkt als een evenwichtig geheel, maar tegelijk is het geluid erg verfijnd en helder. Tel die twee samen en je krijgt een zaal die het orkest laat schitteren op zijn mooist.’

De akoestische reflectiepanelen boven het podium kunnen minutieus bijgesteld worden in de juiste richting. Zo is de akoestiek niet alleen voor het publiek, maar ook voor de muzikanten haarfijn.

10 keer #demooistezaal ARUP Acoustics zijn de Londense topakoestici achter Syd-

ney Opera House en het Cornucopia-podium van popster Björk.

Het podium werd naar voren geplaatst zodat je ook op de achterste rijen midden in de concertbeleving zit.

Koorbanken verschenen achter het podium.

Als toeschouwer heb je vandaaruit een mooi zicht over de bühne.

720 zaalstoelen en 110 koorbankstoelen kwamen in de plaats van de 975 oorspronkelijke plaatsen. Minder kwantiteit en meer kwaliteit, met een optimaal zicht op het podium vanop elk zitje.

De Italiaanse stoelen hebben luxueuze bekleding voor optimaal comfort en houten leuningen en onderkanten voor akoestische reflectie.

14

De 13e-eeuwse muren zijn in de loop der eeuwen

scheefgezakt, waardoor de klank naar boven weggekaatst werd.

De oplossing? Prachtige nieuwe lambriseringen ertegenaan.

‘De uitzonderlijke akoestiek laat het orkest schitteren op zijn mooist’

Café (boven) en Foyer (onder) kregen een origineel interieur van de Antwerpse Studio Helder en het Gentse collectief Onbetaalbaar, dat ecologie en hergebruik hoog in het vaandel draagt.

KRISTIINA POSKA — SYMFONIEORKESTVLAANDEREN

1,80 meter werd de vloer uitgegraven. Het grotere volume zorgt voor een state-of-the-art akoestiek.

Een historische kapel doet dienst als vestiaire.

Welk concerthuis kan dat zeggen?

De ‘kamer in de kamer’ gevormd door de houten vloeren, wanden en plafond van de Concertzaal, heeft dezelfde functie als de klankkast van een viool: de muziek zo rijk mogelijk laten klinken.

Het iconische dak absorbeerde het geluid vroeger te veel.

Dankzij de nieuwe uitdieping van de vloer en de lambriseringen is dat probleem opgelost en blijft het dak toch in al zijn grandeur onaangeroerd.

De lambrisering zorgt ervoor dat het evenwicht tussen

absorptie en weerkaatsing van geluid precies goed zit, zodat je op elke stoel midden in de concertbeleving zit.

15

Mahan Esfahani, de spannendste klavecinist van het moment

Het klavecimbel revisited Oude muziek volgens de regels van de kunst? Daar heeft de spannendste klavecinist van het moment geen boodschap aan. ‘Een optreden van Mahan Esfahani is een ervaring om te koesteren’, aldus ‘The Times’. Tom Janssens 08.10.20

Bach & Beyond CONCERTZAAL 17u00 & 20u00

het idee dat, als ik later dokter of advocaat zou zijn, in mijn vrije uurtjes thuis leuk klavecimbel zou zitten spelen.’

Intussen, zo’n dertig jaar later, is de Amerikaan met Iraanse roots een van de meest opwindende en spraakmakende klavecinisten van het ogenblik. Beslist is hij een van de meest gedreven stemmen binnen zijn vakgebied. Meteen op zijn eerste album, Time Present and Time Past, gaf hij aan dat hij met zijn eeuwenoude instrument niets anders dan actie beoogde. Door tintelende barokmuziek af te lossen met vinnige minimal music, bewees Esfahani dat het klavecimbel ook in onze moderne tijd een mondje kan meepraten.

Zijn meest recente plaat, Musique?, brengt zelfs louter nieuwe muziek samen. Voor wie zich afvraagt of het klavecimbel zoveel originele noten wel kan verdragen, stelt het cd’tje gerust: ‘no harpsichords were harmed in the making of this album’.

Klavecimbelland, zoals Esfahani zijn vakgebied noemt, wordt volgens hem bewoond door twee volkeren: de ‘oudemuziekadepten’, die geobsedeerd zijn door authenticiteit, en de ‘modernisten’, die zich uitsloven om hun instrument nieuw leven in te blazen.

Zelf weigert hij zich aan te sluiten bij een van beide kampen. Is het mogelijk traditioneel én actueel tegelijk te zijn? Esfahani bewijst dat het kan: ‘Ik wil als klavecinist vooral mezelf zijn, ongeacht welke muziek ik speel.’

Ondanks alles blijft de oude Bach zijn absolute held. ‘Ik kan zijn muziek elke dag spelen. In den beginne was er Bach. Niet dat hij geen voorgangers had. Ik hou eveneens van componisten als Froberger en Frescobaldi, of van een tijdgenoot als Scarlatti.

Maar in de noten van Bach kan ik de grootsheid van het heelal aanschouwen. Hij opent gordijnen en toont ons het universum.

Ik weet dat de sterren en planeten onbereikbaar zijn, maar hij laat ze me in elk geval zien. Aan Bach kan ik als musicus alles vragen.’

Als kind kreeg Mahan Esfahani van zijn oom een schoendoos vol audiocassettes toegestopt. Eentje daarvan zou zijn leven veranderen.

Toen Esfahani een opname van de oude dirigent en klavecimbelspeler Karl Richter in zijn cassettespeler drukte, gooide de muziek van Bach een nieuwe wereld voor hem open. ‘Ik zat ernaar te luisteren en dacht: dit is wat ik moet doen! Niet als loopbaan, maar in de zin van: met dit instrument wil ik mijn leven doorbrengen. Ik had

16

Mahan Esfahani ging graag in op onze vraag om zijn geplande recital aan te passen naar een formule die het publiek toelaat om aan distancing te doen. Voor zijn debuut in De Bijloke gooit hij zich op het tweede boek van Bachs Clavier-Übungen. De briljante spitsvondigheden van het Italiaanse concert en de melancholieke gratie van de omvangrijke Ouverture in de Franse stijl laat hij voorafgaan door de intieme, wondermooie Overture to Orpheus van de Nederlandse componist Louis Andriessen. Een klein recital in grote stijl, in een setting die je je thuis nooit kan permitteren.

Aya Suzuki opent de gloednieuwe reeks Tête-à-Tête

Pendelen voor puur geluk

Een intiem concert van een soloartiest, met noten die vers van de schrijftafel komen en voor je ogen vorm krijgen: onze nieuwe reeks Tête-à-Tête brengt nieuwe muziek in de beste betekenis. Niemand beter om zo’n avontuur op gang te trappen dan de jonge Japanse percussioniste Aya Suzuki.

Dat Aya Suzuki op haar eentje een volgepakte tuin voor zich kan winnen, bewees ze op een Zomerbarconcert vorig jaar. Speciaal voor de concertserie Tête-à-Tête ontwikkelt ze een percussie-installatie van vier meter hoog met door de ruimte pendelende objecten.

Ze speelt een werk voor reuzentriangel, gaat aan de slag met een instrument dat ze zelf bouwde uit aluminium buizen, er komt zelfs een ‘rijstdouche’ aan te pas en op het programma staat werk van John Cage. En als toeschouwer zit je op het podium van onze nieuwe Concertzaal. Kortom: dit wordt een slagwerkfeest voor oor en oog dat je niet wil missen.

15.10.20

Slagen & verwonderingen CONCERTZAAL | 18u00 & 21u00

17

Tentoonstelling Time Regained

Een nooit geziene atlas voor oude muziek

18

Kan je denken via beelden?

Volgens de de Duitse kunsten cultuurhistoricus Aby Warburg was het antwoord op die vraag volmondig ja. Björn Schmelzer (Graindelavoix) en Margarida Garcia lieten er zich door inspireren voor hun Bijloke-expo ‘Time Regained’. Tom Janssens

Aby Warburg was een van de eerste wetenschappers die verbanden legde tussen beeldmotieven over tijden en culturen heen. De resultaten wou hij verzamelen in een spectaculaire, megalomane ‘beeldenatlas’ met de titel Mnemosyne (naar de Griekse godin van het geheugen).

Mnemosyne nam de vorm aan van een tentoonstelling met zwart-witfoto’s die schijnbaar lukraak, zonder tekst of uitleg, in clusters bij elkaar geplakt werden op zwarte panelen. De ‘tentoonstelling’ bleef onafgewerkt na Warburgs plotse dood in 1929.

De expo bracht honderden beelden van antieke objecten en schilderijen samen volgens een niet te traceren logica of methodiek. Daarmee leek Warburg een visuele diagnose te willen stellen van de westerse cultuur. ‘Mijn methode is experimenteel’, aldus Warburg, ‘omdat ik documenten samenbreng uit zowel het domein van de letteren, als uit de beeldende kunsten of de wereld van religieuze en seculiere rituelen.’

Experimenteel was ook de dynamische presentatie zelf: Warburg ordende zijn beelden volgens onuitgesproken ‘associatieve allianties’, en niet vlakuit alfabetisch of op thema. Op die manier wilde hij de kijker aanmoedigen om zich zelf een weg te banen door het beeldenmateriaal en eigen associatieve allianties te smeden.

Met Time Regained creëerden Margarida

Garcia en Björn Schmelzer, artistiek leider van ons huisensemble Graindelavoix, een fascinerende expositie geïnspireerd op Warburgs Mnemosyne. Hun tentoonstelling presenteert letterlijk een andere kijk op muziekgeschiedenis: tien grote tafels boordevol beeldmateriaal laten de kijker reflecteren over de materialen, stromen en onderstromen binnen de wereld van oude muziek. In tegenstelling tot Warburg schikken ze hun beelden losjes en levendig over tafels, in plaats van ze op te hangen als tableaus. Het resultaat is een opengevouwen, uitgestalde beeldencollectie die zich laat lezen als één grote, tiendelige partituur: een ‘beeldenatlas’, zeg maar, die erom smeekt uitgevoerd en geïnterpreteerd te worden.

Met Warburgs ‘associatieve alliantie’ als gebruikstool leggen Garcia en Schmelzer de vinger op de plooi- en maakbaarheid van de manier waarop we oude muziek bekijken en percipiëren. De circa 1500 beelden die ze verzamelden, reiken als geheel geen knipklare lezing aan, maar wrikken vastgeroeste ideeën over oude muziek los met verrassende invalshoeken, onvoorziene afslagen en onvermoede wendingen. Of, zoals de makers het zelf verwoorden: ‘Oude muziek kan volgens ons niet benaderd worden als de studie van een historisch repertoire in een bepaalde tijd, maar moet opgevat worden als iets met verschillende mogelijkheden, toekomsten, opvattingen, interpretaties.’

Time Regained — elke concertdag van 25.09 t.e.m. 31.10.2020 in het Kabinet van Muziekcentrum De Bijloke.

Hou onze website in de gaten voor meer nieuws over de tentoonstelling en aangepaste openingsuren. www.debijloke.be

19

‘Everything Is Important’ van Jennifer Walshe

Een ode aan de chaos Wat betekent het om vandaag te leven, in onze hyper-geglobaliseerde en van internet doordrongen samenleving? Dat is de vraag die de Ierse componiste Jennifer Walshe zich stelt in ‘Everything Is Important’. Christine Dysers

22.10.20

Everything Is Important Arditti Quartet & Jennifer Walshe CONCERTZAAL | 20u00

05.12.20 Ear To The Ground Festival

A History of the Voice Hyoid CONCERTZAAL

20

Het werk Everything Is Important (2014) is een chaotisch amalgaam van klank en beeld. En dat is nog zacht uitgedrukt. Terwijl componiste Jennifer Walshe fluistert, roept, dierengeluiden nabootst en poëzie declameert, worden op een videoscherm beelden geprojecteerd van Times Square, jodiumpillen, stockfoto’s en Google-zoekopdrachten. Intussen geven de vier leden van Arditti – Walshe schreef het werk speciaal voor het gerenommeerde Britse strijkkwartet – het beste van zichzelf. En ook dat mag je letterlijk nemen. De cellist neemt een uitgebreide choreografie voor zijn rekening, terwijl een violist zijn boog als een fictief moordwapen gebruikt om een collega in tweeën te zagen.

Qua ervaring valt Everything Is Important misschien nog het best te vergelijken met een intensieve surf-sessie op het internet: terwijl je verschillende tabbladen hebt openstaan stromen de e-mails binnen, speelt op de achtergrond de radio, blaft de hond van de buren en maken de kinderen ruzie. Een make-up tutorial, een brandende aarde, ademhalingsoefeningen, comedy-sketches, politieke propaganda, reclame, keelzangen, jeugdherinneringen en betoverende harmonieën: alles is belangrijk, en alles schreeuwt om aandacht.

Net in dat chaotische aspect van het leven vindt Walshe de schoonheid. ‘Wat ik wil zeggen is: zo voelt het om vandaag te leven’, zegt ze in The Boston Globe. ‘Toen je vanochtend opstond, was het eerste waar je naar keek wellicht je gsm. Je logde misschien zelfs al in op Twitter of Facebook. De veelheid aan berichten en foto’s en video’s die je daar zag, waren veel complexer dan mijn werk. Mijn muziek kan overweldigend zijn, maar is nooit zo intens als veertig minuten online of op de metro.’

Die bijna kinderlijke nieuwsgierigheid naar de eigenheid van het hedendaagse leven neemt Walshe mee in alle aspecten van haar werk. Als geluidskunstenares heeft ze de gave om gigantische hoeveelheden informatie in te ademen en muziektheater weer uit

te ademen. Humor speelt daarin altijd een centrale rol: de absurditeit en de kleine kantjes van het leven worden in haar werk genadeloos uitvergroot.

‘Voor mij gaat het erom daarmee te kunnen spelen’, zegt ze in The Quietus. ‘Cultuur is continu in beweging en verandert op rare en onvoorspelbare manieren. Net dat maakt het voor mij zo boeiend. Ik kan niet wegkijken — ik wil van op de eerste rij zien wat er gaat gebeuren.’

Veel van het materiaal dat Walshe gebruikt, vindt ze in haar eigen dagelijkse omgeving. Zo heeft ze naar eigen zeggen enorm levendige dromen, die ze nauwkeurig neerschrijft in een droomdagboek. Een filmcamera heeft ze altijd bij de hand, en ook tekst is voor haar belangrijk. ‘Het geschreven woord is voor mij zoals een kanarie in een koolmijn: het is een vroeg waarschuwingssysteem van hoe onze cultuur aan het veranderen is. Daarom zit ik zo vaak op Twitter: omdat ik wil zien wat mensen doen en wat hen bezighoudt.’

‘Mijn muziek kan overweldigend zijn, maar is nooit zo intens als veertig minuten online of op de metro’

Met Everything Is Important zet Walshe de eeuwenoude traditie van het strijkkwartet radicaal op haar kop. Werkelijk alle genreconventies worden in dit werk vakkundig doorbroken. Dat Walshe er niet voor terugdeinst om buiten de lijntjes te kleuren, bewees ze ook eerder al. Zo bestaat de partituur voor This Is Why People O.D. On Pills/And Jump from the Golden Gate Bridge (2004) uit een gezeefdrukt T-shirt. De eerste instructie voor de uitvoerders is de zin ‘leer skateboarden, hoe primitief dan ook’.

In haar opera Live:XXX Live Nude Girls!!! (2003) worden de hoofdrollen vertolkt door een groep verwaarloosde barbiepoppen.

De partituren voor Thmotes (2013) stuurde Walshe de wijde wereld in via Snapchat. Voor haar Grúpat-project (2007-) neemt ze verschillende identiteiten aan. In A History of the Voice (2018) laat ze de zangers van Hyoid — sinds dit seizoen ensemble in residentie bij De Bijloke, zie p. 4 — naast verschillende filmscènes ook een emotionele Oscar-speech opvoeren.

Het hoeft dus niet te verwonderen dat recensenten wereldwijd Walshe bij de interessantste figuren van haar generatie rekenen.

‘Muren bouwen interesseert me niet’, zegt ze zelfzeker. Artistieke vrijheid in de ruimste zin van het woord, dat is voor haar de essentie van het kunstenaarschap: onverwachte verbanden tussen disciplines en ideeën mogen en vooral durven leggen. Een ode aan de absurde chaos die het dagelijkse, hoogtechnologische leven ons biedt.

Jennifer Walshe, een vrouw met vele gezichten.

21

Agenda september — oktober

Programma onder voorbehoud. Kijk op www.bijloke.be voor een update van de agenda en info over de ticketverkoop.

Jawel, concerten organiseren in het coronatijdperk vergt zo de nodige creativiteit. Vanaf 17 augustus kan je je registreren voor concerttickets in september en oktober. Verder durven we nog niet vooruit te kijken.

Voor actuele informatie over uitvoerders en programma’s verwijzen we voor alle zekerheid naar onze website.

Maar dat er livemuziek zal zijn, in welke vorm dan ook, staat vast. Al was het maar omdat we niet zonder kunnen!

vr 04 —› zo 06.09

VOLLEDIG GEBOUW

Feestelijk openingsweekend nieuw Muziekcentrum zo 20.09 I 11u00

Stefaan Degand & Werner Van Mechelen

CONCERTZAAL

CAFÉ

Het schandaal van de polyfonie (lezing) CONCERTZAAL

Antje Weithaas, Marie-Elisabeth Hecker & Martin Helmchen Topsolisten in trio

Pavel Kolesnikov

Pulcinella CONCERTZAAL

Helena De Cauwer

CONCERTZAAL

Heerlijks op harp

vr 02.10 I 18u00 & 21u00

vr 30.10 I 20u00

Lâmekân Ensemble

CONCERTZAAL

za 31.10 I 17u00 & 20u00

Myriam Van Imschoot & Doreen Kutzke

Brahms & Mendelssohn

Ensemble Correspondances

CONCERTZAAL

CAFÉ

Hola Hu (lezing) di 20.10 I 20u00

CONCERTZAAL

CONCERTZAAL

David Helbock’s Random/Control Een muzikale rollercoaster

Plaisirs du Louvre

Tickets www.bijloke.be 09 323 61 00 Bijlokekaai 7, 9000 Gent

22

Openingsuren ticketbalie Di tot vr: 13u00 — 17u00 Bij concerten: één uur voor het concert

CONCERTZAAL

CONCERTZAAL

Antwerp Symphony Orchestra & Elim Chan

OORcollege (3e-5e leerjaar) op muziek van Stravinski ma 19.10 I 19u30

Stormy Weather wo 30.09 I 14u00

CONCERTZAAL

newpolyphonies

ma 19.10 I 11u00

CONCERTZAAL

Orkest Van De Achttiende Eeuw & Daniel Reuss

Istanbul, metropool voor melomanen

HYOID & Myriam Van Imschoot Pulcinella

zo 25.10 I 15u00 & 18u00

Mozart

CONCERTZAAL

Slagen en verwonderingen

zo 18.10 I 16u00

CONCERTZAAL

Arditti Quartet & Jennifer Walshe Everything Is Important

CONCERTZAAL

Symfonieorkest Vlaanderen & Kristiina Poska

za 17.10 I 20u00

do 22.10 I 20u00

KIDconcert op muziek van Stravinski CONCERTZAAL

Reich, Glass & Riley zo 27.09 I 15u00 & 18u00

vr 09.10 I 17u00 & 20u00

Aya Suzuki

Björn Schmelzer

BL!NDMAN

CONCERTZAAL

Bach & Beyond

do 15.10 I 18u00 & 21u00

ma 21.09 I 19u30

za 26.09 I 17u00 & 20u00

Mahan Esfahani

Poska dirigeert Beethoven 7

Verlaine, poète maudit

vr 25.09 I 17u00 & 20u00

do 08.10 I 17u00 & 20u00

Onthaal & administratie Ma tot vr: 09u00 — 17u00

PIANOS MAENE FLAGSHIP STORE GENT

exclusive brands Steinway & Sons - Boston - Essex - Doutreligne

Steinway & Sons - Boston - Essex - Doutreligne www.maene.be

Nu 2 showrooms op 1 locatie : Steinway Piano Gallery Belgium & Piano’s Maene Gent Pieter Van Reysschootlaan 2 B-9051 Gent (Naast oprit E40 - Sint-Denijs-Westrem)

22.11.2019 ↘ 22.09.2020 De Bijloke Magazine 2015.indd 1 Stadsmuseum gent

18/09/2015 15:15:42

Sous terre Underground

Onder

gronds

23

Verrassing

10:59

Ontroering

3:53

Vreugde

2:49

Kippenvel

4:10

Hoe straf ook je luidsprekers, de sterkste emoties beleef je live. Welkom in de splinternieuwe zaal van het oudste concertgebouw ter wereld!

Scan deze Spotify-codes en geniet alvast van een voorproefje. debijloke.be