Mozart & Beethoven by Muziekcentrum De Bijloke

BESPREEKBUREAU MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be DE BIJLOKE BISTRO Ma - vr 12:00 - 18:00 Op concertdagen ook 2 uur voor en 2 uur na het concert t. 09 277 07 04 e. info@debijlokebistro.be w. www.debijlokebistro.be OP ZOEK NAAR EEN GESCHENK? Doe een concert cadeau in de vorm van een geschenkbon of een ticket naar uw keuze. Te verkrijgen aan onze balie. OP ZOEK NAAR KWALITEITSVOLLE OPNAMES? In de foyer vindt u een selectie opnames u aangeboden door ‘t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, 2970 Schilde t. 03-384 29 70 e. info@tklavervier.be CULTUUR EN ECOLOGIE HAND IN HAND! WWW.ECORENTAL.BE De Bijloke rijdt op aardgas dankzij ecorental AANDACHT! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen. COLOFON Inleiding | Johan Van Acker & Tom Janssens (auditorium 19u15) Tekst programmaboekje | Tom Janssens Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt Verantwoordelijke uitgever | Yves Rosseel

MOzart & beethoven defilharmonie olv philippe herreweghe yossif ivanov | viool DO | 24.09.09 | 20:00

09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

MOZART & BEETHOVEN Programma

Uitvoerders

Wolfgang Amadeus Mozart

deFilharmonie

(1756-1791)

Philippe Herreweghe |

Don Giovanni, KV 527

Dirigent

(ouverture) Yossif Ivanov | Viool Symfonie nr. 40 in g, KV 550 1. Molto allegro 2. Andante 3. Menuetto 4. Allegro assai Pauze Ludwig van Beethoven (1770-1827) Vioolconcerto in D, opus 61 1. Allegro ma non troppo 2. Larghetto 3. Rondo (Allegro)

WWW.DEBIJLOKE.BE

TOELICHTING Mozart & Beethoven Tom janssens

Vrolijke dramatiek. Mozart – Don Giovanni (ouverture) Toen Mozart in 1787 Don Giovanni, il dissoluto punito (‘Don Juan, de gestrafte losbol’) voorstelde aan het Praagse publiek, waren de reacties niet ogenblikkelijk positief. Toegegeven, Don Giovanni deelde niet in dezelfde hapklare spotternijen als zijn vorige succesopera, Le nozze di Figaro. In plaats van een intelligente ‘opera buffa’ was Mozarts nieuwste opera een ‘dramma giocoso’, een ‘vrolijk drama’ dat rammelde aan de verwachtingspatronen. Don Giovanni is inderdaad een hybride opera, waarin voor het eerst een hoofdpersoon opduikt die zowel kan bekoren als blameren. Een dergelijke psychologische complexiteit en dramaturgische diepgang was ongezien. Ongehoord waren dan weer de symfonische aanpak van de orkestrale ondersteuning, de harmonische rijkdom en bovenal de dramatische continuïteit, die een theatrale spanningsboog legt over aria’s, recitatieven en ensembles. Alleen al de adembenemende rotvaart waarmee de vijftien minuten durende openingsscène voorbij dendert, is een vondst die haar gelijke niet vindt – tenzij misschien in het majestueuze openingsshot van Orson Welles’ Touch of Evil. De ouverture zou Mozart pas even vóór de première op papier gekalkt hebben. Erg uitzonderlijk was zo’n last-minute ingreep niet, maar in dit geval leverde het wel geniale muziek op. Mozart begint zijn ouverture met de demonische muziek waarmee aan het eind van de opera de ondergang van de Don ingezet wordt. Daarna schakelt Mozart – zijn ambigue ‘dramma giocoso’ indachtig – zo goed als achteloos over naar tragikomische strijkersfiguren. De geanimeerde en geschakeerde brio waarmee Mozarts ouverture een tipje van het operagordijn opent, is op zich al muziekgeschiedenis. Voor de opera die erop volgt, moet u elders zijn…

09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

TOELICHTING Roekeloze onafhankelijkheid. Mozart – Symfonie nr. 40 In tegenstelling tot zijn grote voorbeeld Joseph Haydn – die van symfonieën schrijven zijn handelsmerk maakte – was Mozart lange tijd totaal ongeïnteresseerd in het genre. Niet dat hij er geen schreef: tot het midden van de jaren 1780 componeerde Mozart allerhande symfonieën. Vermakelijke, vakkundige muziek, beslist. Maar ophefmakend? Nou, nee. Pas aan het eind van de jaren 1780 kwam daar verandering in. We hebben er het raden naar welk insect Mozart in het vel beet, maar in de zomer van 1788 componeerde hij plotsklaps drie meesterlijke symfonieën die de loutere verstrooiingsmuziek ver achter zich lieten. Het ‘symfonische drieluik’ werd niet besteld door, noch opgedragen aan een lid uit de Weense aristocratie. Relevante info, want in dat licht zijn deze nogal complexe symfonieën de eerste die vanuit een pure artistiekcompositorische interesse geconcipieerd werden. Nummer 40 geeft veel prijs over Mozarts symfonische rigueur: de hoekdelen bedienen zich volop van elkaar kruisende en overlappende melodieën, terwijl de middendelen graag uitpakken met contrapunt. De reden tot die aanpak lag in de toonaard: g klein was een onbereikbare regio voor natuurtrompetten, en bij gebrek daaraan moest Mozart ook afzien van hun vaste partners, de pauken. Geen pompeus vuurwerk of kletterende bravoure dus, maar wel een fijne dosis polyfone intensiteit. Luister maar hoe de strijkers zich in het Andante opstapelen, of hoe de eigenzinnige ritmiek van het Menuetto gedicteerd wordt door in elkaar hakende figuren. Ook op harmonisch en melodisch vlak ging Mozart voluit voor verrassingen. Het beroemdst is wel de mal hakkelende strijkerspassage halverwege de finale waar Mozart Schönberg voorafgaat in het construeren van twaalftoonsmuziek (hij gebruikt er alle twaalf tonen, behalve basisnoot g). Waarmee gezegd: waar Mozarts vroege symfonieën zich nog schatplichtig tonen aan operaretoriek, tonen zijn laatste drie een roekeloze onafhankelijkheid die meer dan tweehonderd jaar later nog steeds de gedachten prikkelt.

WWW.DEBIJLOKE.BE

TOELICHTING Niet voor kenners. Beethoven – Vioolconcerto Grote meesterwerken en publieke erkenning, het is geen vanzelfsprekende combinatie. Van alle vroegromantische concerto’s kwam Beethovens Vioolconcerto wel het minst in aanmerking om aan te slaan. Zo was er allereerst de lengte. Werden Beethovens pianoconcerto’s sowieso al lang bevonden, dan sloeg zijn Vioolconcerto werkelijk records. Alleen al het openingsdeel is langer dan een doorsnee Mozartconcerto. En met een globale tijdsduur van om en bij drie kwartier is deze compositie bepaald niet voor doetjes. Daarnaast was er het hardnekkige vooroordeel als zou dit concerto een ontiegelijk saai werk zijn. In het Weense Zeitung für Theater, Musik und Poesie viel na de première te lezen dat “cognoscenti (‘kenners’) unaniem van oordeel zijn dat – hoewel er fraaie dingen in dit concerto te vinden zijn – de opeenvolging van muzikale fragmenten al bij al een incoherent geheel vormt. Bovendien wordt de eindeloze herhaling van clichématige passages op den duur vrij vermoeiend.” De recensent eindigt zelfs met de waarschuwing dat “indien Beethoven deze stijl verder zet, het slecht zal aflopen met hem en zijn publiek.” Nu ja. Hier zitten we dan, zo’n tweehonderd jaar later, en we hebben er het raden naar wat die arme recensent (nochtans een ‘cognoscente’) zo onbetamelijk of slaapverwekkend vond. We wezen reeds op de uitzonderlijke lengte. Ook de hoge graad aan herhaling waar op gewezen wordt, kan reden tot ongemak geweest zijn. Beethoven presenteert in het openingsdeel nu eenmaal geen doorsnee sonatevorm met hoofd- en neventhema’s, maar een ingenieuze constructie waarin diverse deuntjes elkaar in variërende gestalten afwisselen. Zo is het bijvoorbeeld pas na de cadens dat de viool ademruimte krijgt om een van de lieflijkste melodieën voor zichzelf te nemen. Of er is dat vreemde middendeel, dat nu eens naar een variatievorm neigt, maar evengoed een romance kan zijn. Een beetje regelneef zal zich aan Beethovens vloeiende overgangen en quasirapsodische structuren dan ook een buil ergeren. Uiteindelijk zal ook de aanhef de ‘kenner’ vreemd in de oren geklonken hebben. Beethoven opent zijn Vioolconcerto verrassend genoeg met vijf zachte paukenslagen. Op het vijfde slagje ontvouwen de houten een wonderlijke melodie, waarin halver09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

TOELICHTING wege nog eens paukenslagen opduiken. Wanneer de violen een weinig later de ritmische paukenfiguur imiteren (gek genoeg op dis, en niet zoals verwacht op d), weten we: dit vijfnotenpatroon vormt de muzikale hartenklop van het concerto. De ritmische slagjes zijn namelijk niet weg te denken: ze bereiden de prachtige nevenmelodie voor, en maken even later zelfs deel uit van een andere melodie. Voor het overige was er eigenlijk niet zoveel aanstootgevends aan dit Vioolconcerto. In tegenspraak met zijn overige concerto’s beschouwt Beethoven de solist hier niet als aanstoker van muzikaal vernuft, maar als een genereus spraakzame, frivool flirtende, steeds in hogere regionen spelende partner. In die zin deelt Beethovens concerto de karakteristieke codes van toenmalige virtuozenconcerto’s van Viotti, Rode, Baillot en Kreutzer. Daar was wel reden toe, want niet enkel waren dit soort concerto’s (veelal van Franse makelij) razend populair. Ook de solist voor wie Beethoven zijn concerto componeerde (vioolvirtuoos Franz Clement), kon prat gaan op zo’n ongecompliceerde, openlijk communicatieve speelstijl.

WWW.DEBIJLOKE.BE

BIOGRAFIE deFilharmonie Als modern, stilistisch flexibel symfonieorkest bezit deFilharmonie (Royal Flemish Philharmonic) een artistieke souplesse die toelaat om meerdere stijlen – van klassiek tot en met hedendaags – op een historisch verantwoorde wijze te vertolken. Jaap van Zweden, die in 2008-2009 aangesteld werd als chef-dirigent, staat in voor het grote orkestrepertoire. Met zijn ruime orkestervaring, ondermeer als concertmeester van het Concertgebouworkest, draagt hij bij tot de vorming van het unieke karakter van deFilharmonie. Hij werkt daarvoor nauw samen met hoofddirigent Philippe Herreweghe, die zich vanuit zijn specifieke achtergrond toespitst op de (pre)romantische muziek. Martyn Brabbins is eerste gastdirigent. Dankzij eigen concertreeksen in grote zalen bekleedt deFilharmonie een unieke positie in Vlaanderen. De Koningin Elisabethzaal en deSingel in Antwerpen, het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel, Muziekcentrum De Bijloke en het Brugse Concertgebouw behoren tot de vaste podia. Naast reguliere concerten hecht deFilharmonie veel waarde aan de uitbouw van educatieve projecten, zoals de succesvolle KIDconcerten en de pedagogische OORcolleges, waarmee het orkest kinderen en jongeren doorheen de symfonische klankenwereld gidst. Samen met uitgeverij Lannoo ontwikkelt deFilharmonie een reeks luisterboekjes met originele orkestvertellingen voor kinderen. Bovendien werkt het orkest aan diverse sociale projecten, die mensen uit diverse culturen en met verschillende sociale achtergronden de kans geven om het symfonieorkest van dichtbij te leren kennen. Philippe Herreweghe Philippe Herreweghe werd geboren in Gent en combineerde er zijn universitaire studies (geneeskunde en psychiatrie) met studies piano aan het conservatorium. Met het Collegium Vocale Gent, La Chapelle Royale en later het Ensemble Vocale Européen (alle door hem opgericht) profileerde Herreweghe zich als een specialist op het terrein van renaissance- en barokmuziek. Sinds 1991 legde hij zich met het Orchestre des Champs-Elysées toe op het spelen van romantische muziek op tijdsgebonden instrumenten. Van 1982 tot 2001 leidde hij 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

BIOGRAFIE als artistiek directeur het festival Les Académies Musicales de Saintes. Vanaf het seizoen 2008-2009 is hij vaste gastdirigent van de Radio Kamer Filharmonie Hilversum. Als hoofddirigent van deFilharmonie (Royal Flemish Philharmonic) concentreert Philippe Herreweghe zich reeds tien jaar lang op een adequate en verfrissende lezing van het (pre)romantische repertoire. Yossif Ivanov Yossif Ivanov – in de pers omschreven als “a player of impressive authority and presence” (The Strad) en “l’un des grands violonistes de demain” (Diapason) – kan op 22-jarige leeftijd reeds terugblikken op een indrukwekkende lijst van onderscheidingen en concerten op belangrijke podia. Zo won hij op 16-jarige leeftijd de First Grand Prize van het Concours Musical International de Montréal in Canada, waarmee hij een van de jongste winnaars ooit van deze wedstrijd. In 2005, op 18-jarige leeftijd, behaalde hij de tweede prijs op de Koningin Elisabethwedstrijd in België, alsook de publieksprijs. Een jaar later behaalde hij in Cannes de Outstanding Young Artist Award, één van de Midem Classical Awards. Als solist gaf hij concerten samen met o.a. het London Philharmonic Orchestra, het Orchestre Symphonique de Montréal, het Orchestre de la Suisse Romande en alle belangrijke orkesten van België. Hij speelde onder leiding van dirigenten als Yannick Nézet-Séguin, Marin Alsop, Jaap van Zweden, Jean-Claude Casadesus, Yoel Levi, Yoav Talmi, John Axelrod, David Stern, Pierre Bartholomée, Louis Langrée en Paul Goodwin. Zijn eerste cd-opname, verschenen bij het label Ambroisie/Naïve, werd in november 2006 bekroond met een Diapason d’Or de l’Année, Frankrijks belangrijkste muzikale onderscheiding voor de beste opnames van het voorbije jaar. Binnenkort verschijnt een tweede cd met orkestwerken van Henri Dutilleux, waarop Ivanov begeleid wordt door het Orchestre de l’Opéra National de Lyon onder leiding van Kazushi Ono.

WWW.DEBIJLOKE.BE

HUISMEDEDELINGEN nog tot eind september twee tentoonstellingen in de bijloke

Nog tot eind september kan u in Muziekcentrum De Bijloke Gent twee tentoonstellingen bezichtigen. In het toegansgebouw schetst de tentoonstelling ‘De Bijloke, van ziekencentrum tot muziekcentrum’ de rijke geschiedenis van de concertzalen aan de hand van uniek fotomateriaal uit diverse archieven. In de bibliotheek van het Muziekcentrum stelt de afdeling instrumentenbouw van het Conservatorium Hogeschool Gent enkele prachtige instrumeten ten toon, gemaakt door studenten en docenten. Op het Bijlokestival werd een samenwerkingsprotocol ondertekend tussen Muziekcentrum De Bijloke Gent en Hogeschool Gent, twee sterke actoren op de Bijlokesite. Deze tetoonstelling zet alvast de toon voor een intense samenwerking.

De Bijloke Bistro BY COEUR D’ARTICHAUT

Muziekcentrum De Bijloke Gent en Coeur d’Artichaut slaan de handen in elkaar om u vanaf september zowel overdag als ‘s avonds culinair te verwennen! De Bijloke Bistro biedt een schitterende bistrokeuken aan democratische prijzen, met een prachtig uitzicht op de middeleeuwse concertzaal en de Bijlokesite. De Bijloke Bistro is open van maandag tot vrijdag van 12u tot 18u, op concertdagen kan u er van twee uur voor tot twee uur na de voorstelling genieten van een heerlijk diner.

gent creatieve muziekstad

Koïchiro Matsuura, Directeur-generaal van Unesco, riep op 8 juni 2009 Gent uit als ‘City of Music’. Gent maakt nu deel uit van Unesco’s ‘Creative Cities Network’. Unesco richtte het netwerk op om sociale, economische en culturele ontwikkeling te stimuleren. Steden die deel uitmaken van het netwerk promoten hun opmerkelijke culturele landschap.

Programmaboekjes online!

Wellicht merkte u reeds op dat het programmaboekje in een nieuw kleedje zit! Vanaf dit seizoen kan u de programmaboekjes ook online lezen op www.debijloke.be 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

BINNENKORT DI | 29.09.2009 | 20:00 | Jazz +

ZO | 18.10.2009 | 15:00 | Miry

Benn Allison

B’Rock, Maarten Engeltjes (altus)

Man Size Safe

Vivaldi, Scarlatti Hasse

ZA | 03.10.2009 | 20:00 | Musica

D0 | 22.10.2009 | 20:00 | MA.XS

Antiqua 2

Ensemble Chen Leiji

Anima Eterna olv Jos van Immerseel,

Muziektradities uit de vroege Chinese

Ronald Brautigam (piano)

dynastieën

Brahms versus Strauss jr. VR | 23.10.2009 | 20:00 | Voix Gras WO | 07.10.2009 | 14:00

Ensemble Dialogos, Ensemble

Aifoon vzw

Kantaduri

Klanklabo: een neus voor geluid?

Dalmatica

(workshop 15+) ZA | 24.10.2009 | 20:00 | DO | 08.10.2009 | 20:00

Symfonisch 2 / 2+

Vittorio Ghielmi (gamba), Rodney

Symfonieorkest Vlaanderen olv

Prada (gamba), Luca Pianca (theor-

Etienne Siebens, Ning Kam (viool)

be), Lorenzo Ghielmi (klavecimbel)

Beethoven, Bartók, Borodin

Verjaardagsconcert Bijloke 10 ZO | 25.10.2009 | 15:00 | Docenten in VR | 09.10.2009 | 20:00 | Exploration

Concert

Christine Busch (viool), Paul de

Duo Mythos

Clerck (altviool), Gesine Queyras

Les couleurs, les sons et les parfums...

(cello) Mozart, Bach, Hindemith

ZA | 31.10.2009 | 20:00 | Symfonisch 3 / 3+

DI | 13.10.2009 | 20:00 | Musica

Brussels Philharmonic olv Carlos

Antiqua 1

Kalmar, Wu Qian (piano)

Le Poème Harmonique olv Vincent

Mozart, Chopin, Dvorák

Dumestre Monteverdi, Marazolli

DO | 05.11.2009 | 20:00 | Musica Antiqua 2

D0 | 15.10.2009 | 20:00 | MA.XS

Orchestre des Champs-Elysées olv

Ars Antiqua Austria

Philippe Herreweghe, Jean-Guihen

Haydns luitcomposities als brug naar

Queyras (cello)

de Weense Schrammelmusik

Schumann, Mendelssohn