Polski
Przypomnienia ypomnieniaa stori storii z historii
Jan Hojnowski SCJ
Polski
Przypomnienia ypomnienia a z historii stori storii
Korekta Joanna Matusiak Projekt okładki Wydawnictwo DEHON Design & DTP Klemens Knap Fot. na okładce shutterstock.com
ISBN 978-83-7519-237-7 © 2013 Wydawnictwo Księży Sercanów ul. Saska 2, 30-715 Kraków tel./fax: 12 290-52-98 e-mail: dehon@wydawnictwo.net.pl sprzedaz@wydawnictwo.net.pl www.wydawnictwo.net.pl Druk: EKODRUK, Kraków 2013
Przedmowa Przypomnienia z historii Polski dotyczą różnorodnych aspektów naszej ojczyzny. Nasza ojczyzna bowiem to: nasz naród, nasza ziemia i historia, nasi święci, uczeni, poeci i pisarze, artyści, malarze itd. Jak pisała Maria Konopnicka: Ojczyzna moja – to ta ziemia droga, Gdziem ujrzał słońce i gdziem poznał Boga, Gdzie ojciec, bracia i gdzie matka miła W polskiej mnie mowie pacierza uczyła… Przypomniane wydarzenia historyczne podane są w formie danych kalendarzowych: dzień, miesiąc i rok. Zasadniczo odnoszą się one do historii Polski, za wyjątkiem kilku odstąpień od tej reguły. Przy pracy nad niniejszą publikacją najwięcej korzystałem z Kalendarium duszpasterskiego wydanego w Krakowie w 1983 roku. Wiele zawdzięczam też Historii Polski w datach Wojciecha Kucharskiego i Dariusza Misiejuka.
1 stycznia – 6 stycznia
Styczeń 22/23 stycznia 1863 roku – wybuch powstania styczniowego 1 stycznia • W 1995 roku Narodowy Bank Polski podjął decyzję o denominacji złotego.
2 stycznia • W 1939 roku w Drozdowie k. Łodzi zmarł ROMAN DMOWSKI, obok JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO najbardziej zasłużony dla Polski polityk. Jego podpis widnieje pod traktatem wersalskim (1919 rok) przywracającym Polsce niepodległość po prawie 150 latach niewoli.
3 stycznia • W 1661 roku w Krakowie ukazał się pierwszy numer pierwszego polskiego czasopisma „Merkuriusza Polskiego Ordynaryjnego”. Wydano 41 numerów, a ostatni ukazał się 22 lipca 1661 roku. • W 1940 roku w Limanowej franciszkanie udostępnili swoje zabudowania dla 1300 Żydów wysiedlonych przez Niemców z Kalisza, Lublina i Poznania.
6 stycznia • Uroczystość kościelna Objawienia Pańskiego obchodzona na pamiątkę przybycia trzech królów do Betlejem z hołdem dla nowo narodzonego króla żydowskiego Jezusa Chrystusa. W wielu krajach jest to dzień wolny od pracy, również w Polsce od 2011 roku. • W 1875 roku w Warce zmarł PIOTR WYSOCKI, inicjator powstania listopadowego (29 listopada 1830 roku). • W 1940 roku w Szwedzkich Górach na skraju Puszczy Kampinoskiej Niemcy zamordowali 95 polskich więźniów.
7
7 stycznia – 12 stycznia
7 stycznia • W 1882 roku zmarł IGNACY ŁUKASIEWICZ. Życiem i działalnością był związany ze Lwowem i okolicami Krosna. Z wykształcenia był farmaceutą, lecz zajmował się również możliwością wykorzystania nafty jako energii świetlnej. Skonstruował lampę naftową w 1853 roku. Od tej chwili rozwój przemysłu naftowego w Polsce i na świecie nabrał rozpędu.
8 stycznia • W 1894 roku w Zduńskiej Woli urodził się MAKSYMILIAN MARIA KOLBE. Poniósł śmierć męczeńską w bunkrze głodowym w Oświęcimiu 14 sierpnia 1941 roku. Papież JAN PAWEŁ II ogłosił go świętym 10 października 1982 roku. • W 1941 roku w Kenii zmarł twórca skautingu ROBERT BADEN-POWELL.
9 stycznia • W 1797 roku w Mediolanie utworzono Legiony Polskie we Włoszech przy armii napoleońskiej. Dowódcą został gen. JAN HENRYK DĄBROWSKI. Z jego nazwiskiem związane jest powstanie naszego hymnu narodowego zwanego początkowo Mazurkiem Dąbrowskiego. • W 1936 roku w Warszawie zmarł GABRIEL MARIAN KORBUT, zasłużony historyk literatury polskiej, autor wiekopomnego dzieła Literatura polska od początków do wojny światowej.
10 stycznia • W 1920 roku w Genewie powstała Liga Narodów mająca na celu pokojowe rozwiązywanie konfliktów między państwami.
12 stycznia • W 1606 roku hetman STANISŁAW ŻÓŁKIEWSKI w testamencie dla syna JANA napisał: „… najpierw wiarę świętą, chrześcijańską, powszechną mocno i statecznie trzymaj, dla niej krwie rozlać, żywota położyć, nie żałuj…”. • W 1940 roku w szpitalu psychiatrycznym w lubelskim Chełmie hitlerowcy zamordowali kilkuset chorych, w tym dwóch księży.
8
14 stycznia – 16 stycznia
14 stycznia • W 1944 roku zmarła na tyfus w obozie w Oświęcimiu, torturowana przez gestapo w Warszawie na Pawiaku, ELŻBIETA (Elitka, Litka) KRAJEWSKA. Jest autorką rozważań drogi krzyżowej. ZOFIA KOSSAK-SZCZUCKA nazwała ją „małą świętą”.
15 stycznia • W 1734 roku w Krakowie, w podziemiach wawelskiej katedry, pochowano uroczyście króla JANA III SOBIESKIEGO, zmarłego w 1696 roku. Jego doczesne szczątki sprowadzono z Warszawy i pochowano na Wawelu wraz ze szczątkami żony, królowej MARII. • W 1863 roku z 14 na 15 stycznia zabrano półtora tysiąca młodych ludzi do wojska, oczywiście rosyjskiego. Była to tzw. branka, zarządzona przez ALEKSANDRA WIELOPOLSKIEGO. Miała za cel wyłapanie ludzi o dążeniach rewolucyjnych. Skutek był jednak odwrotny, bowiem przyspieszyła ona wybuch powstania styczniowego. • W 1869 roku w Krakowie, w budynku przy ul. Krupniczej 26, urodził się STANISŁAW WYSPIAŃSKI: malarz, poeta, witrażysta, chluba Krakowa i całej Polski. • W 1940 roku okupant nakazał zgłaszanie do władz niemieckich wszelkich przedmiotów o wartości artystycznej i historycznej celem ich likwidacji. • W 1979 roku w Zakopanem zmarła OLGA MAŁKOWSKA Z DRAHONOWSKICH, propagatorka harcerstwa żeńskiego w Polsce. Pierwszą drużynę im. Emilii Plater założyła we Lwowie. W latach 1939-1960 przebywała na emigracji w Anglii. Po powrocie zamieszkała w Zakopanem, nadal oddając się pracy wśród młodzieży. • W 1981 roku w Rzymie miała miejsce wizyta delegacji Solidarności z LECHEM WAŁĘSĄ na czele u papieża JANA PAWŁA II.
16 stycznia • W 1919 roku w katastrofie morskiej u wybrzeży Sycylii w wieku 31 lat poniósł śmierć ANDRZEJ MAŁKOWSKI, twórca harcerstwa męskiego w Polsce. Oddawał się on różnorakiej działalności wśród młodzieży polskiej w kraju i za granicą. • W 1919 roku IGNACY JAN PADEREWSKI został mianowany przez marszałka JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO premierem Rzeczypospolitej Polskiej. Był więc pierwszym premierem w niepodległej Polsce. • 1961 rok to data powrotu po długiej wojennej tułaczce arrasów wawelskich. Ufundowane przez Jagiellonów, pochodzące z miasta Arras w północnej Francji,
9
17 stycznia – 19 stycznia
ozdobne tkaniny, w liczbie 350 sztuk, zdobiły komnaty wawelskie. Najwięcej zgromadził ich król ZYGMUNT II AUGUST. Po jego śmierci nie dbano o nie, a wręcz przeciwnie – rozgrabiano je i sprzedawano. Największego uszczerbku doznały w okresie zaborów i w czasie wojen światowych. W latach ostatniej wojny przechowywano je w Kanadzie. Do kraju wróciło 136 sztuk.
17 stycznia • W 1732 roku w Wołczynie na Białorusi urodził się STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI, ostatni król Polski. • W 1734 roku na Wawelu odbyła się koronacja królewska AUGUSTA III. Była to ostatnia koronacja królewska w katedrze wawelskiej.
18 stycznia • W 1804 roku władze miejskie Krakowa podjęły decyzję o wyburzeniu średniowiecznych fortyfikacji, murów i baszt. Realizowanie tego planu rozpoczęto w 1807 roku. Miłośnikom Krakowa udało się uratować tylko część murów po obu stronach Bramy Floriańskiej, z basztami Pasamoników i Ciesielską. • W 1878 roku w Krakowie zmarł JÓZEF DIETL, lekarz, profesor Akademii Medycznej, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezydent miasta Krakowa, człowiek wielkich zasług dla naszego kraju. Upamiętnia go pomnik na placu Wszystkich Świętych. • W 1982 roku w Rzymie zmarł ks. JERZY LANGMANN, kapłan krakowski, historyk sztuki, więzień Buchenwaldu. Pozostawił bardzo pouczające wspomnienia obozowe.
19 stycznia • W 1940 roku w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen zmarł wybitny historyk literatury polskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego IGNACY CHRZANOWSKI. • W 1945 roku miało miejsce wyzwolenie Krakowa spod okupacji niemieckiej. • W 1945 roku gen. LEOPOLD OKULICKI wydał rozkaz o rozwiązaniu Armii Krajowej. W jego odezwie do żołnierzy czytamy: „Daję wam ostatni rozkaz. Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą (…). Z upoważnienia Pana Prezydenta RP zwalniam was z przysięgi i rozwiązuję szeregi AK”.
10
20 stycznia – 24 stycznia
20 stycznia • W 1320 roku odbyła się koronacja królewska WŁADYSŁAWA ŁOKIETKA. Miała miejsce w katedrze wawelskiej, a dokonał jej arcybiskup JANISŁAW. Dla Polski oznaczała koniec rozbicia dzielnicowego. • W 1661 roku król JAN KAZIMIERZ założył we Lwowie uniwersytet. • W 1826 roku w Warszawie zmarł STANISŁAW STASZIC. Urodził się w Pile w Wielkopolsce. Był z wykształcenia geologiem, posiadał ogromną wiedzę, popierał wszelkie reformy mające na celu ratowanie ojczyzny przed upadkiem. Opublikował kilka dzieł o tematyce społecznej i politycznej.
22 stycznia • W 1863 roku w Warszawie wybuchło powstanie styczniowe. • W 1917 roku ukazało się orędzie prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki THOMASA WOODROWA WILSONA, w którym m.in. oświadczył, że „winna istnieć zjednoczona, niepodległa i autonomiczna Polska”. • W 1921 roku w Warszawie urodził się KRZYSZTOF KAMIL BACZYŃSKI, poeta porównywany do JULIUSZA SŁOWACKIEGO. Pozostały po nim wiersze o treści religijnej i patriotycznej. Oddał życie za ojczyznę w powstaniu warszawskim, 4 sierpnia 1944 roku.
23 stycznia • W 1793 roku między Prusami i Rosją doszło do podpisania w Petersburgu traktatu zatwierdzającego drugi rozbiór Polski. Przyczyną było m.in. przystąpienie króla STANISŁAWA AUGUSTA do konfederacji targowickiej. • W 1889 roku w Santiago w Chile zmarł IGNACY DOMEYKO. Jako profesor uniwersytetu w Santiago położył w Chile podwaliny pod rozwój mineralogii i geologii. Był żarliwym i praktykującym katolikiem.
24 stycznia • W 1874 roku w Pratulinie na Podlasiu z rąk siepaczy carskich poniosło śmierć kilkunastu unitów, którzy nie chcieli przejść na prawosławie. Ich proces beatyfikacyjny rozpoczął się w 1918 roku, a został ukończony za pontyfikatu JANA PAWŁA II. • W 1940 roku okupant niemiecki nakazał w Polsce oddanie wszystkich podręczników szkolnych w celu ich zniszczenia.
11
25 stycznia – 27 stycznia
25 stycznia • W 1831 roku sejm Królestwa Polskiego uchwalił detronizację cara MIKOŁAJA I będącego królem Polski. W uchwale padły m.in. takie słowa: „Naród polski, na sejm zebrany, oświadcza, iż jest niepodległym ludem, i że ma prawo temu koronę polską oddać, którego godnym jej uzna…”. • W 1971 roku w Gdańsku podczas spotkania ze stoczniowcami EDWARD GIEREK, pierwszy sekretarz KC PZPR – następca WŁADYSŁAWA GOMUŁKI – postawił słynne pytanie: „Pomożecie?”. Odpowiedziano mu: „Pomożemy”. I tak zaczęła się dekada gierkowska.
26 stycznia • Na sejmie trwającym od 26 stycznia do 11 marca 1652 roku doszło po raz pierwszy do jego zerwania przez posła WŁADYSŁAWA SICIŃSKIEGO. Jego liberum veto negatywnie zaciążyło na pracach kolejnych sejmów. • W 1943 roku w obozie koncentracyjnym w Dachau poniósł śmierć bp MICHAŁ KOZAL. Był biskupem sufraganem włocławskim i biskupem lubelskim. Papież JAN PAWEŁ II ogłosił go błogosławionym i męczennikiem. Swoje uwięzienie bp KOZAL przyjął jako ofiarę za Kościół i Polskę. Razem z nim był w obozie jego bratanek CZESŁAW KOZAL, który przeżył. • W 1964 roku zmarł XAWERY DUNIKOWSKI, wybitny polski rzeźbiarz. Specjalne miejsce w jego twórczości zajmują rzeźby religijne. Wiele z nich zdobi wnętrze bazyliki Ojców Jezuitów w Krakowie. W czasie II wojny światowej był więźniem obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. • W 1980 roku zmarł ANTONI RZĄSA, rzeźbiarz specjalizujący się w tematyce religijnej. Tworzył m.in. dla kościoła Arka Pana w Krakowie-Bieńczycach. Jego dzieła znajdują się również w Watykanie.
27 stycznia • W 1945 roku w Oświęcimiu oddziały Armii Czerwonej wyzwoliły obóz koncentracyjny, w którym Niemcy mordowali ludzi z wielu krajów Europy. Najwięcej zginęło w nim Żydów i Polaków. Co do ilości podaje się różne liczby, nawet 4 miliony. Oblicza się, że średnio dziennie uśmiercano w komorach gazowych do 60 tysięcy ludzi.
12