DE GROENE ENTREE DEN HAAG
A
OPDRACHTGEVER:
Gemeente Den Haag en Staatsbosbeheer
OPDRACHTNEMER:
DELVA Landscape Architects / Urbanism NL Hoogte Kadijk 71 1018 BE Amsterdam T +31 (0)20 220 90 78 BE Quellinstraat 49 2018 Antwerpen T +32 (0)3 808 43 88 Contact: Steven Delva steven@delva.la
April 2017 Afbeelding op kaft door DELVA Landscape Architects / Urbanism en Powerhouse Company
In samenwerking met:
INHOUD GROENE STADSENTREE
3
VERLEDEN, HEDEN EN TOEKOMST
19
HERNIEUWDE LANDSCHAPPELIJKE ENTITEITEN
29
MALIEVELD
33
STADSPARK
49
KONINGIN JULIANAPLEIN
67
DE OPGAVE
CULTUURHISTORIE ALS BASIS VAN HET DNA
CONCEPT
ACTIEF MANIFESTATIE EN EVENEMENTENTERREIN
ENTREE NAAR HET LANDSCHAP
ONTMOETING, VERBLIJF EN BELEVING
INSCHRIJVEN BINNEN DE MUSEALE RUIMTES VAN DEN HAAG
87
HAAGSE BOS
97
INTEGRALE VISIE OP DE GROENE ENTREE
INTEGRALE VISIE OP DE GROENE ENTREE
1
2
GROENE STADSENTREE DE OPGAVE
3
4
INTRODUCTIE Met enthousiasme presenteren wij hierbij
Een stadsentree kent immers meerdere
Via de visie voor ‘De Groene Entree’ maken
onze visie op ‘De Groene Entree’ van Den
gezichten. Functioneel gezien helpt een goede
we Den Haag direct voelbaar. Dankzij een
Haag, dit als onderdeel van het programma
stadsentree je op weg en zorgt voor een
integrale benadering van landschapsontwerp,
Stadsentrees. De visie omvat een uniek gebied
efficiënte afwikkeling van verkeerstromen,
cultuurhistorie, mobiliteit, programmatische
met onder andere het Koningin Julianaplein,
overstappen, fietsparkeren, etcetera. De
invulling en engineering is een unieke
de historische Koekamp, het Malieveld, Haagse
nieuwe ontwikkeling van de fietsparkeerkelder,
visie ontstaan. De visie bouwt verder en
Bos en diverse lanen. Op korte afstand van
het nieuwe gebouw op het plein, de nieuwe
versterkt actuele plannen zoals de nieuwe
‘De Groene Entree’ liggen vele ministeries,
inrichting van het plein, het deels overkappen
indrukwekkende Stadshal met aantrekkelijke
ambassades en NGO’s, het Provinciehuis, het
van de Utrechtsebaan, het creëren van de
Haagse horeca en retail.
Museumkwartier, de Haagse binnenstad en het
entreepoort richting het Haagse bos en het
Haagse bos. Het plein, park, lanen, velden en
transformeren van het Koningspark tot een
‘De Groene Entree’ gaat over verblijfskwaliteit
bos zijn daarmee één van de belangrijkste en
waar stadspark zullen deze processen zo goed
toevoegen in een sterk groeiende stad. Een
meest zichtbare locaties in de stad, en daarmee
mogelijk faciliteren.
prachtig plein waarop het heerlijk toeven is,
een heuse stadsentree. Maar hoe wordt de
bijvoorbeeld op het terras van het nieuwe
entree een representatieve groene stadsentree
Maar een echte groene stadsentree is veel
paviljoen, en waar je ongehinderd door
die een stad als Den Haag verdient?
meer dan een verkeersknooppunt: het is de
autoverkeer zo de Koekamp in wandelt of
symbolische toegangspoort van de stad. Onze
doorheen fietst. ‘De Groene Entree’ krijgt meer
ambitie is dat Den Haag met deze Groene
dan ooit de rol als gebied voor fietsforenzen.
Entree haar visitekaartje afgeeft aan
Duidelijke fietsnetwerken nestelen zich vanzelf
de duizenden forenzen, studenten, bezoekers
in het nieuwe ontwerp van ‘De Groene Entree’.
en toeristen uit binnen- en buitenland die de
Het vormen van een nieuw stadspark (de
stad via Den Haag Centraal of via de lanen Den
ruimtes die de historische Koekamp omzomen)
Haag binnenstromen.
en het realiseren van de entreepoort voor het Haagse Bos schenken de waardevolle groene
Een opeenvolging van interessante groene
ruimten met betekenis die Den Haag verdient.
ruimten die onmiskenbaar Haags zijn en waar
Het ligt er vaak al, het wordt binnen deze fase
de stad haar unieke karakter toont: een stad
zorgvuldig opgepakt, herontworpen en met
aan zee, die de internationale allure van de
grootse zorg terug neergelegd. Klaar voor een
juridische hoofdstad van de wereld moeiteloos
lange duurzame toekomst. Ook het Malieveld
combineert met een aangename, elegante en
doet mee en wordt geactiveerd en vormt straks
groene uitstraling.
één van de meest geweldige sportplekken van Den Haag.
5
DE STADSENTREES VAN DEN HAAG NEGEN STADENTREES De Haag heeft negen stadsentrees aangewezen
‘De Groene Entree’ omvat twee stadsentrees.
waarmee bewoners en bezoekers verwelkomd
De stadsentree A12/Malieveld welke zich niet
worden in de stad. Het programma
langer alleen maar richt op de automobilist
stadsentrees is opgezet om te investeren in
maar waar auto, wandelaar en fietser zich door
deze gebieden waarbij ze een duidelijk Haagse
het groen wanen en de stadsentree Koningin
invulling krijgen. Topkwaliteit buitenruimte en
Julianaplein/Koekamp welke zich richt op de
Haagse kwaliteit zijn hierbij overkoepelende
reizigers die met het openbaar vervoer de stad
thema’s.
binnen komen.
Één van de belangrijkste stadsentrees is het
‘De Groene Entree’ van Den Haag omvat zeven
centraal station. Dit is de plek waar elke dag
deelgebieden: Koekamp, KJ-plein, Rijnstraat,
75.000 reizigers de stad binnenkomen per trein,
Bezuidenhoutseweg/Rijnstraat, A12, Malieveld
metro of randstadrail. Door het centraal station
en haventje Prinsessegracht. De opgave is
loopt de tweede stadsentree, de Haagse Loper.
het maken van een integrale visie waarin
Deze verbindt de binnenstad en winkelkern
samenhang ontstaat tussen deze verschillende
met de Theresiastraat via het centraal
deelgebieden en waarbij de relatie tussen
station en vormt één van de belangrijkste
stad en plangebied verbeterd wordt. Dit om
voetgangersverbindingen in de stad.
te komen tot een synergie tussen gebouwen, verkeersruimte, verblijfsruimte en groen en
De overige twee hoofdstations vormen tevens
waarbij de buitenruimte een hoogwaardig,
een stadsentree. Rondom station Hollands
groen en gastvrij karakter krijgt. Daarnaast
Spoor wordt onder andere gewerkt aan het
zal de visie de ruimtelijke claims van het
verbeteren van de relatie van het station met de
toekomstige gebruik van de buitenruimte
Laakzijde. De stadsentree Loper Oude Centrum
verkennen. Een andere doelstelling is de
sluit hierop aan en focust op de verbetering van
Haagse identiteit versterken door de ruimtelijke
de verbinding tussen het station en de Grote
en cultuurhistorische kwaliteiten te verbinden,
Marktstraat en het centrum. De Stadsentree
herkenbaarheid te vergroten en deze beter
Beatrixkwartier die zich rondom station Laan
zichtbaar te maken. Ook is het verbeteren van
van NOI bevindt, stelt zich ten doel de ruimte
verbindingen tussen CS, de Koekamp, Haagse
om het station en de routing te verbeteren.
Bos en het centrum een belangrijke opgave binnen de deze visie.
Stadsentree Scheveningen focust op het kwalitatief verbeteren van de verbinding tussen de vernieuwde boulevard en het einde van de Zwolsestraat. Stadsentree Rotterdamsebaan is een nieuwe stadsentree die een belangrijke verbinding wordt tussen de centrumring en het hoofdwegennet. Het KJ-plein en de Koekamp vormen een belangrijke stadsentree, die bezoekers van het station toegang biedt tot de binnenstad. Het concept ‘Walkable City’ en het ervaren van de Haagse identiteit zijn belangrijke ambities. Ook de A12/ Utrechtsebaan is een belangrijke entree, waarbij de ervaring van de automobilist centraal staat.
6
Deelgebieden binnen ‘De Groene Entree’
Stadsentrees van Den Haag
7
‘DE GROENE ENTREE’ PRESENTEERT DE HAAGSE KWALITEITEN ‘De Groene Entree’ vormt de plek waar je de binnenstad in loopt, de tram neemt richting het strand of op de fiets springt voor één van de recreatieve fietsroutes door het Haagse Bos en de duinen. Maar het is tevens een opstapplek voor het recreatief vaarnetwerk van Den Haag, een aanvulling op de overstapmogelijkheden voor bus, tram en taxi. Het plein en park vormen het startpunt van de Groene Loper. Een door de natuur begeleid pad, opgespannen tussen de entree van het nieuwe Nationale Park, het Haagse Bos, Museumkwartier, het centrum en het KJ-plein.
8
Scheveningen
Grachten
Centrum
Haagse Bos
Haagse kwaliteiten 9
DE OPGAVE VOOR DE STAD DEN HAAG We zien het ook als onze taak en kans om actuele beleidsdocumenten door te vertalen middels deze visie voor ‘De Groene Entree’. Haagse Mobiliteitsagenda, Agenda Groen en Agenda ruimte voor de stad vormen een onlosmakelijk onderdeel van deze visie.
VERDICHTEN In de periode tot 2025 heeft de stad de ambitie om 25.000 woningen toe te voegen binnen het binnenstedelijk gebied. In de periode daarna is er sprake van nog eens 25.000 woningen. Tienduizend te ontwikkelen woningen in de periode tot 2025 vinden hun plek aan de rand van ‘De Groene Entree’, onder andere in het Central Innovation District. Daarnaast fungeert dit district, met als hart het Centraal Station, meer en meer als knooppunt van kennisintensieve activiteiten in Nederland (hoofdkantoren internationale ondernemingen, internationale instellingen en centra voor hoger onderwijs). Verdichten, samen met het vestigingsklimaat op peil houden of versterken, gaat hand in hand met verduurzamen en vergroenen. De visie voor ‘De Groene Entree’ draagt de ongekende verantwoordelijkheid om verdichting mogelijk te maken in Den Haag. En het vestigingsklimaat hierbij te versterken.
VERDUURZAMEN Meer woningen betekent ook meer druk op verkeer, buitenruimte en groen. Een duidelijke en daadkrachtige systeemsprong op het gebied van mobiliteit is noodzakelijk om te kunnen speken van verdichting in combinatie met verbetering van vestigingsklimaat. Het uitvoeren van de Haagse Mobiliteitsagenda creëert ruimte om te werken aan een ‘walkable city’, een gebied dat het toenemend fietsgebruik faciliteert en waar het OV alle ruimte krijgt om zich verder te ontwikkelen. Ruimte creëren door minder bovengrondse ruimte voor rijdende en geparkeerde auto’s binnen bepaalde gebieden. Waar mogelijk dient het bestaande voetgangersgebied als een olievlek uitgebreid te worden. Ook dragen betere en kwalitatieve wandel- en fietsverbindingen bij aan een duurzame, leefbare stad van de toekomst. Verduurzamen gaat hand in hand met het creëren van goede verbindingen. Één van de hoofddoelstellingen binnen de visie van ‘De Groene Entree’ is het realiseren van duidelijke, heldere verbindingen tussen KJ-plein, het Haagse Bos en het centrum van Den Haag. Er komen looplijnen of fietslijnen met een grootse belevingswaarde. Naast deze hoofdverbindingen presenteert de visie ook de kleine maar efficiënte en aangename entrees richting het groen vanuit de woonbuurten of werklocaties.
VERGROENEN Omdat Den Haag een aantrekkelijke stad wil blijven in combinatie met verdichting moeten er strategische keuzes worden gemaakt op het gebied van vergroenen. ‘De Groene Entree’ dient zijn rol op te nemen als uniek en toegankelijk stadspark. Een plek van verpozen en recreëren, van ontmoeten en sporten. Groen kapitaal als basis voor een goede leefkwaliteit. Het geeft een positief effect op de gezondheid van de mens en draagt stevig bij tot de leefbaarheid van een stedelijk gebied. Het groen kan zijn bijdrage in leefkwaliteit waarmaken indien het bijzonder toegankelijk is. Daarom vormt de bereikbaarheid van het groen vanuit de stad en wijk een uitermate belangrijk onderdeel binnen deze visie.
OPTIMAAL VESTIGINGSKLIMAAT BEHOUDEN Verdichten, verduurzamen en vergroenen vormen de basis om te komen tot een aangenaam vestigingsklimaat. 10
Verdichten
Verduurzamen
Vergroenen
De opgave van Den Haag 11
MOBILITEITSAGENDA DEN HAAG De manier waarop mensen zich door
De derde keuze spreekt zich uit om het
een stad verplaatsen verandert. Met
fietsverkeer prioriteit te geven en meer centraal
name bevolkingsgroei en technologische
te stellen in de ruimtelijke inrichting. Dit uit zich
ontwikkelingen hebben invloed op welke
met name in het omgekeerd ontwerpen waarbij
manieren de bevolking zich voortbeweegt.
langzaam verkeersstromen prioriteit krijgen en
De gemeente Den Haag heeft de Haagse
kruispunten gunstig ingericht worden voor de
Mobiliteitsagenda opgesteld, waarin een aantal
fietser. Ook is het versneld realiseren van de
scherpe keuzes worden gemaakt waarmee
sterroutes en snelfietsroutes essentieel. Voor
het Haagse mobiliteitssysteem kan worden
‘De Groene Entree’ is de sterfietsroute over de
bijgestuurd, versterkt en uitgebreid.
Koekamplaan naar het Haagse Bos belangrijk.
De eerste keuze gaat in op het plaats maken
De vierde keuze toont een schaalsprong in
voor vervoermiddelen die weinig ruimte
het openbaar vervoer waarbij er gesproken
vragen en een lage milieubelasting hebben.
wordt over de verbetering van een deels
Er wordt prioriteit gegeven aan lopen, fietsen
ondergrondse randstadrailverbinding
en openbaar vervoer. Hierbij is het uitbreiden
tussen kust, Central Innovation District en
van het voetgangersgebied als een olievlek
de Binckhorst. Dit is toekomst, geeft niet
over het centrum een streven, waarbij expliciet
onmiddellijk een uitwerking op ‘De Groene
het gebied tussen het centraal station en de
Entree’ maar toont aan waar de ambities van de
Koekamp wordt genoemd.
stad liggen op het gebied van mobiliteit.
Daarnaast wordt gesteld dat wanneer er
Ook het verbeteren van de P&R locaties op
op plekken gekozen wordt om langzaam
plekken aan de rand van de stad laat zien
verkeer prioriteit te geven, het van belang is
dat de stad Den Haag duidelijk werk maakt
de bereikbaarheid van de auto op orde te
van het reduceren van autoverkeer in de
houden. Dit door het bundelen van de auto
binnenstad. Dit in combinatie met een betere
op een aantal goed ingepaste hoofdwegen.
bereikbaarheid van de binnenstad via het OV
Via deze wegen kan vlot worden doorgereden.
net.
Een voorbeeld hiervan is de aanleg van de Rotterdamsebaan, welke de verbinding zal vormen tussen knooppunt Ypenburg en de Centrumring. Door de aanleg van de Rotterdamsebaan wordt een van de inprikkers vanaf de A4 verbeterd, waardoor de ‘ladderstructuur’ van Den Haag robuuster wordt. De ladderstructuur is de combinatie van een aantal inprikkers vanaf de A4 die zijn verbonden met lokale hoofdwegen, de treden. Het verbeteren van deze structuur zorgt ervoor dat er een keuze gemaakt kan worden om de intensiteit op een van de treden te verminderen, waardoor dit opgevangen wordt door de andere treden (vb: Bezuidenhoutseweg).
Synthesekaart Mobiliteit 12
Synthesekaart Mobiliteit 13
AGENDA GROEN Den Haag is een groene wereldstad aan zee
Op het gebied van gezondheid is het Haagse
en de Gemeente wil dit koesteren en verder
Bos een belangrijke groenvoorziening binnen
ontwikkelen. Het groen is van belang voor het
de stad. Met de visie ‘De Groene Entree’ is
leven in verstedelijkte gebieden en is de basis
het onze verplichting om het Haagse Bos
voor een vitale en aantrekkelijke stad. Daarom
beter in verbinding te stellen met de stad en
heeft de gemeente de Agenda Groen opgesteld
zijn bewoners. Het nieuwe stadspark rond
waarin gesproken wordt over het Haagse groen
de Koekamp, het deels overkappen van de
als een vorm van kapitaal met ecologische,
Utrechtsebaan en het toevoegen van een
maatschappelijke en economische waarde.
voetgangersbrug over de Utrechtsebaan
Deze waarden zijn uitgewerkt in 6 thema’s waar
vormen het middel deze verbindingen mogelijk
een ambitie aan gekoppeld wordt: gezondheid,
te maken.
ontspanning, klimaat, biodiversiteit, imago en ontwikkeling.
Op het gebied van ontspanning laat de agenda zien dat ‘De Groene Entree’ een veelheid van
Met het oog op het klimaat spreekt de agenda
fiets- en wandelroutes bevat en het Malieveld
zich voornamelijk uit over het tegengaan van
een belangrijke evenementenlocatie is.
hitte eilanden in de stad. ‘De Groene Entree’ is
Daarnaast pleit het voor het versterken van de
een groene oase in de binnenstad en draagt
groene structuur tussen de stad en het groene
daarom bij aan het verminderen van de hitte
hart en een gevarieerd voorzieningenpakket.
stress in het centrum. Daarnaast kan men in de
De agenda besteedt ook aandacht aan het
groene gebieden verkoeling zoeken op warme
imago van de stad en wijst het Centraal Station
dagen.
en de Utrechtsebaan als twee belangrijke
Ook zal ontstening van de verharde ruimtes in
uitnodigende groene entrees waar het groen
en rondom het gebied (denkend aan het nu
wordt verbonden met de dichte stad. Daarnaast
verhardde Koningspark of huidig Stationsplein)
is het Malieveld een groen icoon van een
en het vormen van stevige boomstructuren
internationale stad die ingezet wordt voor
bijdragen aan de verkoeling van de stad. Op
citymarketing. Ook wordt de lanenstructuur
het gebied van biodiversiteit wijst de Agenda
en de landgoederenzone aangewezen als
Groen het Haagse Bos aan als een ecologische
belangrijke elementen voor het imago van Den
verbindingszone waarbij een optimale
Haag. Met het oog op ontwikkeling is de ambitie
verbinding moet worden gezocht met de grote
om voornamelijk in te zetten op beter groen:
omliggende groengebieden zoals de Koekamp
groen met meer impact waarbij de inrichting
en het Malieveld. Water is hierbij een belangrijk
meer afgestemd wordt op het gebruik.
verbindend element.
14
Synthesekaart Groenstructuur
15
LABO’S EN PARTICIPATIESESSIES Het opstellen van de visie ‘De
23 november -
Stakeholderbijeenkomst
Groene Entree’ vindt zijn basis in de
30 november -
Workshop cultuurhistorie
opdrachtformulering, Leidraad Stadsentrees
-
Workshop netwerken: ov en verkeer
en diverse beleidsdocumenten. Vanaf
6 december
-
Workshop verkeer
de start van de opgave is tevens gewerkt
7 december
-
Workshop recreatief vaarnetwerk
aan het creëren van mede-auteurschap
-
Identiteit, materialen en beheer
binnen de diverse disciplines. Een zevental
8 december
-
Workshop langzaam verkeer, recreatie en
stakeholderbijeenkomsten met elk hun
gezondheid
specifieke thema vormden de basis voor de
12 december -
Informatieavond ‘De Groene Entree’
uiteindelijke uitwerking van de visie. Kansen
14 december -
Workshop informatievoorziening, marketing,
en mogelijkheden werden er getoetst en een
recreatieve mogelijkheden en smart city
diversiteit aan agenda’s werden gekoppeld.
Workshop: georganiseerde belanghebbenden,
Samen met een publiek debatmoment en een
terugkoppelmoment voor alle stakeholders,
klankbordgroep
vormden ze het participatieve deel binnen deze
22 december -
Mobiliteitsvisie
visie.
31 januari
Terugkoppeling stakeholders
Hieronder een greep van geuitte wensen en kansen tijdens de diverse labo’s en terugkoppelmomenten.
16
-
-
VVE, winkeliers, hotel, horeca en
SCHETSEN VAN UITKOMSTEN
TERREINBEZOEK HERTENKAMP
17
STAKEHOLDERWORKSHOP
18
VERLEDEN, HEDEN EN TOEKOMST CULTUURHISTORIE ALS BASIS VAN HET DNA
19
VERLEDEN Het Haagse Bos vormt het oudste stadspark
een reeks horecagelegenheden met aan de
van Nederland. De cultuurhistorische waarde
ene zijde een uitloop naar het Malieveld en aan
ervan is tevens enorm hoog. De cultuurhistorie
de andere zijde de Koekamp met hertenkamp.
van het gebied vormt dan ook een rijke,
Het gebied functioneerde daardoor als
inspirerende basis voor visie van ‘De Groene
een “esplanade”. Ook kende de laan een
Entree’.
wachthuis, het Wachtje. De Koekamplaan vormde sindsdien de kardinale as die Haagse
Het grote groengebied Haagse bos, Malieveld,
binnenstad verbond met het Haagse Bos en alle
Koekamplaan en Koekamp is van oudsher een
overige aanwezige attractieve parkelementen.
belangrijk beeld- en imagobepalend onderdeel van Den Haag. Vanaf ca. 1600 is het gebied
Begin 18e eeuw is de lindeplantage opgeruimd
specifiek ingericht als park. Als bestuurlijk
en is het ingericht als een open exercitie- en
centrum van Nederland was Den Haag op
evenemententerrein omgeven door een carré
dit gebied een voorloper in Nederland. Dit
van lanen. De naam Malieveld is in deze periode
groengebied met hofstedelijke allure is hiermee
ontstaan en is vernoemd naar de in 1606
het oudste stadspark van Nederland. De Acte
aangelegde maliebaan, een vroege variant van
van Redemptie heeft grotendeels voorkomen
het golfspel. De huidige Boorlaan ligt op de
dat het bebouwd is geraakt en daarmee tot op
plaats van de voormalige maliebaan.
heden haar groene uitstraling en functie als parkgebied heeft behouden.
In 1839 zijn de Koekamp, Koekamplaan en Villa Boschlust door de bekende landschapsarchitect
Het gebied kreeg omstreeks 1600 een
J.D. Zocher jr. opnieuw aangelegd in
expliciete parkfunctie voor de stad Den Haag
landschapsstijl. De door J.D. Zocher ontworpen
door de inrichting met een maliebaan, een
aanleg is beschermd als rijksmonument.
wandelgebied in Hollands-classicistische
1.
Hofvijver en Binnenhof
2.
Korte Voorhout
J.D. Zocher jr. creëerde hier aan de rand
3.
Het Wachtje
stijl met een stelsel van lindenlanen, de
van de stad een aanleg in landschapsstijl
4.
Prinsessegracht
Koekamplaan in de Iepenplantage en de
die in essentie nog aanwezig is. Belangrijke
5.
Koekamplaan met paviljoens
Koekamp als een omsloten warande met
elementen zijn de omringende wandeling met
dieren. De Koekamplaan en het Korte
zicht op de hertenkamp, de vijverpartij met
6.
Hertenkamp met ijskelders
Voorhout vormen samen vanaf de aanleg de
zichten over het water en het “eiland” met de
7.
Boswachterswoning op “eiland”
hoofdtoegang vanuit de stad naar het Haagse
bebouwing. De huidige functie als hertenkamp
8.
Maliebaan
Bos als geheel. De prestige hiervan werd
gaat ononderbroken terug op de inrichting
9.
Villa Boschlust
verhoogd met de bouw van de Oranjezaal
als warande (omsloten dierenweide met
10.
De Sociëteit
(Huis ten Bosch) in het Haagse Bos in 1645.
ornamentele functie of jachtfunctie ) na 1558.
11.
Het Bosch
12.
Huis ten Bosch
In de loop van de 19e eeuw ontwikkelde de Koekamplaan zich tot een vestigingslocatie van
8 2
11
3
5 7
6
10
1 9 4
20
Historische situatie
12
1870 KOEKAMPLAAN MET WACHTJE
1670 DEN HAAG MET HAAGSE BOS
1877 HAAGSE BOS DOOR ZOCHER
1650 PRINSESSEGRACHT
1651 BOSCHLUST
1730 KOEKAMP MET IJSKELDERS MALIESPEL
1850 HERTENKAMP
21
HEDEN De Koekamp, Koekamplaan en Malieveld zijn in
de grote nieuwe vijver gerealiseerd. De
de 2e helft van de 20e eeuw, met name door de
oorspronkelijke “warande de Coecamp” bestaat
aanleg van de Koningskade en Utrechtsebaan
hierdoor uit twee verschillende parkdelen;
als verbindingswegen en de toegenomen
de huidige Koekamp en het Koningspark.
verkeersdrukte, geïsoleerd geraakt waarmee de
Het Koningspark is eerder een groene
schakelfunctie tussen binnenstad en Haagse
verkeersruimte en functioneert nu niet als
Bos en de functie als stadspark aanzienlijk aan
stadspark.
kwaliteit heeft verloren. Het hertenkamp en de vijver zijn door het Aan de zijde van het Haagse Bos is met de
huidige hoge gaashekwerk en de opslag langs
aanleg van de Utrechtsebaan in 1976 de door
deze omheining en langs de waterpartijen
J.D. Zocher jr. vergrote Koekamp weer verkleind
nauwelijks zichtbaar en beleefbaar waardoor
en heeft de ruimtelijke aansluiting met het
het deelgebied Koekamp als geheel veel van
Haagse Bos verloren. De Koekamplaan en de
haar oorspronkelijke kwaliteit heeft verloren.
Leidsestraatweg zijn onderbroken waardoor alleen de nauwe aansluiting nabij de Malietoren
Het Malieveld wordt gebruikt als evenementen-
resteert. Ook is er enkel nog één paviljoen,
en manifestatieterrein en wordt weinig gebruikt
welke weinig relatie heeft met de laan.
voor andere doeleinden. Een gemiste kans voor zo’n unieke ruimte centraal in de stad.
Met de aanleg in 2001 van de Koningstunnel werd aan de stadszijde het Koningspark
Staatsbosbeheer is gevestigd op de Koekamp.
aangelegd en aan de zijde van de Koekamp
Het ligt verscholen en van een duidelijke of aangename entree is nu geen sprake.
1
5 4
1 3
6
2 1
22
Huidige situatie
1.
Historische verbindingen doorsneden door de Utrechtsebaan
2.
Koningstunnel scheidt de Koekamp en de Prinsessegracht
3.
Resterende ijskelder
4.
Pannenkoekenhuis
5.
Monofunctioneel veld
6.
Staatsbosbeheer geïsoleerd
KOEKAMPLAAN
LAAN VAN REAGAN EN GORBATSJOV KJ-PLEIN
HAAGSE BOS
HERTENKAMP
HUIS TEN BOSCH
KOEKAMP
KJ-PLEIN
EINDE KOEKAMPLAAN
HAAGSE BOS
VIJVER KOEKAMP
23
MALIEVELD
TOEKOMST KOEKAMP TOT PRINSESSEGRACHT
KJ-PLEIN AAN KOEKAMP
HERNIEUWDE RELATIE KOEKAMP - HAAGSE BOS
De uitlopers van het Haagse Bos of
De Bezuidenhoutseweg vormde in het verleden
De thuisbasis van Staatsbosbeheer is nu
strandwallen, die tot de oevers van de
de grens tussen strandwallen en veengebied.
nog een verscholen plek in het bos. Door de
Prinsessegracht liepen, zijn in het verleden
Nu kunnen we eerder spreken van een grens
plek te integreren bij het herdenken van het
teruggedrongen tot achter een nieuw gegraven
tussen stad en landschap. Dit contrast wordt
Zocherpark van weleer komt de locatie van
open water. De ontspannen ruimte tussen
kracht bijgezet door de laanstructuur langs de
Staatsbosbeheer op een stuk park te staan dat
stad en natuur werd een verkeersruimte. Den
Bezuidenhoutseweg. Deze willen we versterken
omlijst is door water. Het te creëren eiland,
Haag lag met zijn Prinsessegracht niet langer
of waar nodig herstellen. Op de plek waar het
met zijn toekomstige functie als entreepoort
aan het Haagse Bos. Op het eerste gezicht lijkt
plein zich aandient, opent zich de laanstructuur.
naar het Haags Bos of straks het Nationaal
onze ambitie om de fragmentatie van ruimtes
Er ontstaat een sterke relatie tussen de
park, vormt de stapsteen vanaf de stad of KJ-
weg te nemen en een volwaardig stadspark te
Koekamp (het nieuwe stadspark) en het KJ-
Plein richting het Haagse Bos. Een beperkte
maken wellicht vergezocht en onhaalbaar. Bij
plein.
overkapping van de Utrechtsebaan zorgt na
een nadere, meer gedetailleerde kennismaking,
Na het herstel van de Koekamp voegen we aan
vele jaren dat de Koekamp en het Haagse
blijkt het streven de twee helften van de
het ensemble van plein en park de ‘Groene
bos terug in verbinding worden gesteld door
Koekamp te verenigen niet alleen haalbaar,
Duinen’ toe. Deze vormen de ruimtelijke
een kwalitatieve recreatieve verbinding. De
maar vooral ook tot de verbeelding sprekend.
interactie tussen plein en park. Geen opgetilde
herdachte waterstructuur van Zocher begeleidt
Iedereen voelt het. Het nieuw te vormen
boombakken maar golvende parkelementen
mens en dier tussen bos en park.
stadspark rond het hertenkamp ligt er eigenlijk
die het geaccidenteerd landschap van de
al. Het moet alleen ontsloten worden en tot
strandwallen aankondigingen. In de ‘Groene
PROGRAMMERING
bloei worden gebracht. We spreken dan ook
Duinen’ worden andere soorten bomen geplant
Bij het toevoegen van een waar stadspark voor
van een doordachte metamorfose in plaats van
dan de bestaande bomen in het park.
Den Haag creëren we de mogelijkheden voor extra programma. Programma dat zich op een
een totale heraanleg.
DE AS
vanzelfsprekende wijze kan inschrijven in de
Een lang gekoesterde droom wordt
parkstructuur.
werkelijkheid in de visie van ‘De Groene Entree’. De As wordt hersteld. Het Paleis Noordeinde wordt terug in relatie gebracht met het Huis ten Bosch. Een wandelbrug, vormgegeven als poort over de Utrechtsebaan, verbindt de Koekamplaan met het Haagse Bos. 1.
Historische verbindingen herstellen
2. Koekamp doortrekken tot Prinsessegracht 3. Landschapsstijl terugbrengen in de vormgeving
1
5 6 4
2
3
24
Visie op toekomstige situatie
1
4.
Publieke functie Staatsbosbeheer
5.
Malieveld als plek van activiteit
6.
Activeren van Koekamplaan
STADSPARK
LOCATIE STAATSBOSBEHEER SPORT
KRAAM
ACTIEVE LAAN
HERTENKAMP BELEEFBAAR
VERBINDINGEN HERSTELLEN
SBB
TIJDELIJKE KRAMEN
GROEN STATIONSPLEIN
25
Huidige situatie
Koekamp tot Prinsessegracht
KJ-plein aan de Koekamp
Koekamp verbonden met het Haagse Bos
Landschappelijke entiteiten - NU
26
Landschappelijke entiteiten - straks
MALIEVELD
KOEKAMP
HAAGS BOS
In de toekomst dient het Malieveld ook een
De Koekamp met zijn hertenkamp wordt
Het bos wordt gewaardeerd met al zijn
onlosmakelijk onderdeel van ‘De Groene
ontdaan van zijn dichtgegroeide randen.
kwaliteiten.
Entree’ te worden. De Maliebaan wordt een
Het te creëren eiland binnen de Koekamp
sportstrip en zorgt voor dagelijkse activatie
vormt de entreepoort voor het Haagse bos of
LANDGOEDBOS
van het Malieveld. Maliebaan huisvest
straks het Nationaal park.
Bij het beheer van het bos kan er meer ingezet worden op de aangeboden kwaliteiten van de
buitensportactiviteiten en vormt onderdeel van het programma ‘gezonde stad’. Maliebaan
KJ –PLEIN
vijvers en afwisselingen tussen open en dicht
vormt een icoon voor de stad door zijn
Het plein vormt ‘De Groene Entree’ voor vele
bos.
bijzondere vormgeving en uiting van het DNA
forenzen die het OV nemen. Den Haag geeft
Kleine beheersmaatregelen vormen het middel
van de stad Den Haag.
met het plein als het ware zijn visitekaartje af.
tot resultaat.
Het is een plek van stromen en verblijven en
STADSPARK
schrijft zich in in de reeks van groene pleinen
Het hertenkamp wordt nu omzoomd door
van Den Haag.
onduidelijke ruimtes. Deze worden herdacht en getransformeerd tot een waar stadspark. Een park dat loopt van de Utrechtsebaan tot aan de Prinsessegracht. 27
28
HERNIEUWDE LANDSCHAPPELIJKE ENTITEITEN INTEGRALE VISIE OP DE GROENE ENTREE
29
STADSPARK De visie op ‘De Groene Entree’ van Den Haag creëert ruimte voor een extra entiteit: ‘Het Stadspark’. Een groene herkenbare ruimte rond het hertenkamp dat zijn identiteit ontleent aan de historische parkstructuur van Zocher. De vier entiteiten zijn: Koningin Julianaplein, Koekamp of hertenkamp, Stadspark en Malieveld. Een ensemble van groene ruimten omsloten door de typische lanen van Den Haag.
KONINGIN JULIANAPLEIN Een nieuw groen stadsplein dat doorvloeit in het rustige karakter van het stadspark, Haagse Bos of museumroute. Een plek van ontmoeting, verblijf en beleving. Na het herstel van de Koekamp voegen we aan het ensemble van plein en park de ‘Groene Duinen’ toe. Deze vormen de ruimtelijke interactie tussen plein en park. Geen opgetilde boombakken maar golvende parkelementen die het geaccidenteerd landschap van de strandwallen aankondigingen. In de ‘Groene Duinen’ worden andere soorten bomen geplant dan de bestaande bomen in het park.
KOEKAMP De Koekamp met zijn hertenkamp wordt ontdaan van zijn dichtgegroeide randen. Het te creëren eiland binnen de Koekamp vormt de entreepoort voor het Haagse bos of straks het Nationaal park.
STADSPARK Het hertenkamp wordt nu omzoomd door onduidelijke ruimtes. Deze worden herdacht en getransformeerd tot een waar stadspark. Een park dat loopt van de Utrechtsebaan tot aan de Prinsessegracht.
MALIEVELD In de toekomst wordt het Malieveld een onlosmakelijk onderdeel van ‘De Groene Entree’. Maliebaan wordt een sportstrip en zorgt voor dagelijkse activatie van het Malieveld.
HAAGS BOS De reeks van groen ruimtes vormt een onlosmakelijk onderdeel van het Haags Bos ‘De Groene Entree’ van Den Haag.
30
Koningin Julianaplein
Koekamp
Stadspark
Malieveld
Haagse Bos
31
32
MALIEVELD
ACTIEF MANIFESTATIE- EN EVENEMENTENTERREIN
33
PROGRAMMA Het Malieveld is op de eerste plaats een
Aan de andere kant van de sportstrip
uniek manifestatieveld binnen een historisch
creĂŤren we de ruimte om tijdelijke kramen te
groen kader. Daar voegen we in deze
positioneren langs de Koekamplaan.
visie een interessant element aan toe: de Maliesportbaan. Waar ooit het Maliespel gespeeld werd transformeren we binnen deze visie tot een langgerekt uniek element dat vele sporten faciliteert. Dit doen we op een hedendaagse manier door o.a. digitalisering in de openbare ruimte toe te laten. Verlichting gekoppeld aan beweging of een app zorgt ervoor dat de gewenste openbare ruimte gecreĂŤerd wordt op een zelf gekozen moment.
34
Het Malieveld als actief manifestatie- en evenemententerrein.
STROMEN EN VERBLIJVEN De randen van het Malieveld activeren zien wij
Naast de randen wordt er een pad over het lege
als doel binnen deze visie. De Koekamplaan
veld teruggelegd. De diagonale padenstructuur
vormt straks geen eindpunt meer maar
zorgt voor een kortere route tussen a en b.
een onderdeel van de As tussen het Paleis Noordeinde en het Huis ten Bosch. Een wandelbrug, vormgegeven als poort over de Utrechtsebaan, verbindt de Koekamplaan met het Haagse Bos.
De utilitaire bewegingen aan de buitenzijde, recreatieve paden aan de binnenzijde.
35
15
8
2
17 10
1
6
3 12
36
5
14
4
12 11
5
9
13
7
1
Malieveld, actief manifestatie- en evenemententerrein
2
Sportbaan
3
Pannenkoekenhuis met terras
4
BomencarrĂŠ + aandacht voor ecologie
5
Versterken laanstructuren
6
Heestermassief
7
Terrein Staatsbosbeheer
8
Laan van Europa
9
Koekamplaan met ruimte voor tijdelijke programmering
10
Historisch kruis terugbrengen
11
Wandelpadenstructuur met banken
12
Fietspadenstructuur
13
Nieuwe voetgangersbrug over Utrechtsebaan, fase 2
14
Nieuwe fietsoversteek, fase 2
15
Verbeteren fiets- en voetgangersoversteek
17
Entree parkeergarage
37
DOORSNEDEN
FASE 2
Zuid Holland Laan
Prinsessegracht
38
Koningskade
Laan van Europa
Sportbaan
Malieveld
Malieveld
Koekamplaan
Koekamp
Utrechtsebaan
Haagse Bos
39
Laan van Europa
Voet- en fietspad
Water
Sportbaan
Ruimte voor tijdelijk programma
40
Malieveld
Koekamplaan
Malieveld
Parkzone
Koekamp
Het carrĂŠ rondom het Malieveld wordt versterkt door een voetpad aan de binnenzijde van de bomenrij. Ecologische waarden onder carrĂŠ worden behouden en waar mogelijk versterkt.
Op de plek van de Maliebaan komt de Sportbaan. Een moderne interpretatie van de Maliebaan waar plek is voor sport, spel en activiteit.
De historische functie van de Koekamplaan wordt hersteld door het introduceren van een voetgangersbrug over de Utrechtsebaan. Daarnaast is langs de laan ruimte voor tijdelijke programmering.
41
SPORTBAAN Het Malieveld is vernoemd naar het Maliespel, uitgeoefend op de in 1606 aangelegde Maliebaan. Het spel, een vroege variant van het golfspel, werd gespeeld op de locatie van de huidige Boorlaan. Een historisch spel herdenken in een hedendaags element. Dat is wat we doen bij de transformatie van de Maliebaan naar de Maliesportbaan. Het spel van weleer kan weer gespeeld worden samen met hedendaagse sporten op een tapijt die eerder weg heeft van een kunstwerk. Het cultureel icoon van Den Haag, de Victory Boogie Woogie, vormt de inspiratie. Het werk wordt met veel zorg opgepakt, getransformeerd en met respect teruggelegd als een sportstrip. Digitalisering in de openbare ruimte vormt een onlosmakelijk onderdeel binnen de verdere uitwerking van deze strip. De Maliesportbaan activeert jong en oud en vormt onderdeel van het creĂŤren van een gezonde stad Den Haag.
42
Victory Boogie Woogie, het laatste onvoltooide werk van
Het Malieveld dankt zijn naam aan het maliespel dat werd gespeeld op de
Mondriaan, te bezichtigen in het Gemeente Museum
Maliebaan, de huidige Boorlaan.
Start
Basketbal
Pingpong
Verspringen
Jeu des boules
Basketbal
Softbal
Basketbal
Volleybal
Pingpong
Jeu des boules
Volleybal
Finish
De Maliesportbaan nodigt uit tot beweging en ontmoeting. 43
44
45
VERKEERSSTRUCTUUR Het Malieveld vormt binnen het carrĂŠ van bomen een voetgangersgebied waar ruimte is voor sport en spel. Fietsers worden eromheen gefaciliteerd en kunnen gebruik maken van de nieuwe fietsoversteek over de Benoordenhoutseweg. Wandelaars vinden hun nieuwe verbinding over de voetgangersbrug richting het Haagse Bos. Bij grootse evenementen kan er gedacht
Wandelen
worden aan verschillende toegangen richting het Malieveld door het toevoegen van logische wandelroutes tussen station en Malieveld.
Fietsen
Auto
46
47
48
HET STADSPARK ENTREE NAAR HET LANDSCHAP
49
PROGRAMMA Het hertenkamp wordt nu omzoomd door
Het te creĂŤren eiland huisvest het her te
onduidelijke ruimtes. Deze worden herdacht
ontwikkelen thuisbasis van Staatsbosbeheer.
en getransformeerd tot een waar stadspark.
Het eiland met het gebouwde ensemble
Een park dat loopt van de Utrechtsebaan tot
van statsbosbeheer vormt in de toekomst
aan de Prinsessegracht met in het hart het
de entreepoort naar het Haags Bos of
hertenkamp.
straks het Nationaal park. Het vormt een programmatische en toegankelijke stapsteen
De thuisbasis van Staatsbosbeheer is nu nog
vanaf de stad of KJ-Plein richting het Haagse
een verscholen plek binnen het hertenkamp.
Bos. Een beperkte overkapping van de
Door de plek te integreren bij het herdenken
Utrechtsebaan zorgt na vele jaren dat de
van het Zocherpark van weleer komt de locatie
Koekamp en het Haagse bos terug in verbinding
van Staatsbosbeheer op een stuk park te staan
worden gesteld door een kwalitatieve
dat omlijst is door water.
recreatieve verbinding. De herdachte waterstructuur van Zocher begeleidt mens en dier tussen bos en park.
50
Terrein van Staatsbosbeheer krijgt een open karakter met horeca, terras en informatiepunt.
STROMEN EN VERBLIJVEN De opgave van ‘De Groene Entree’ stelt onder
Naast de fiets- en wandelverbinding, gecreëerd
andere tot doel om logische verbindingen
door middel van het gedeeltelijk overkappen
te creëren tussen stad, Haagse Bos en KJ-
van de Utrechtsebaan, wordt ook de As
Plein. Met het op een hedendaagse manier
gesloten. Dit door middel van de wandelburg
herdenken van de padenstructuur van Zocher
over de Utrechtsebaan.
binnen een vernieuwd stadspark, creëren we de logische verbindingen. Dit te voet en met de fiets. De ensemble van Staatsbosbeheer vormt in de toekomst een heldere actieve stapsteen tussen KJ-plein of stad en het Haagse Bos.
Terrein van Staatsbosbeheer krijgt een poortfunctie naar het Haagse Bos en Duin, Horst en Weide.
51
20
9
2
8
6
1
22
3
4
1
7
5 22
22
14 16
19 9
52
15
17
10
9
18
12 13
11 21 19
1
Erf Staatsbosbeheer
2
Vergaderen in het groen
3
Horeca met terras en informatiepunt
4
Hertenkamp
5
Kapschuur
6
IJskelder
7
Hek hertenkamp
8
Speelplek
9
Stadspark
10
Versterken laanstructuren en vergroenen Utrechtsebaan
11
Onderzoeken verbinden water Koekamp met Haagse Bos
12
Verlengen van overkluizing Utrechtsebaan
13
Tunnelmond met zitelement
14
Wandelpaden
15
Fietspaden
16
Nieuwe brug
17
Nieuwe voetgangersbrug over Utrechtsebaan, fase 2
18
Utilitaire toegang Erf Staatsbosbeheer
19
Heestermassieven
20
Koekamplaan met mogelijkheid tot tijdelijke programmering
21
Haagse Bos
22
Zichtlijnen naar hertenkamp herstellen
53
DOORSNEDEN
FASE 2
Koekamplaan
Terrein Staatsbosbeheer Entree Nationaal Park
Prinsessegracht
54
Koningspark
Koningstunnel
Hertenkamp
Kapschuur
Koekamp
IJskelder
Bezuidenhoutseweg
Nieuw Babylon
Eiland Staatsbosbeheer
Utrechtsebaan
55
Hertenkamp
Terras
Hertenkamp
Kantoor Staatsbosbeheer
56
Horeca
Het Brede water
Erf
Brug naar eiland SBB
Erf SBB
Boswachterswoning
Zocheriaanse oever
Stadspark
Een nieuw tweelaags volume zal plek bieden aan horeca en een informatiepunt. De horeca heeft een terras aan de zijde van het hertenkamp.
Het nieuwe hekwerk is geĂŻnspireerd op de huidige afscheiding en staat aan de stadsparkzijde van het water, waardoor men over het hek zicht heeft op het hertenkamp.
De bebouwing van Staatsbosbeheer komt opnieuw op een eiland te liggen en wordt verbonden met twee bruggen naar de omliggende padenstructuur.
57
58
59
BRUG
FASE 2
Een lang gekoesterde droom wordt werkelijkheid in de visie van ‘De Groene Entree’. De As wordt hersteld. Het Paleis Noordeinde wordt terug in relatie gesteld met het Huis ten Bosch. Een wandelbrug, vormgegeven als poort over de Utrechtsebaan, verbindt de Koekamplaan met het Haagse Bos.
Voetgangersbrug Nijmegen 60
Voetgangersbrug Landgoed Twickel, Michael van Gessel (referentieontwerp)
Een voetgangersbrug over de Utrechtsebaan hersteld de historische verbinding tussen Paleis Noordeinde en het Binnenhof, over de Koekamplaan en door het Haagse Bos naar Huis ten Bosch.
De voetgangersbrug als landschappelijke entreepoort over de Utrechtsebaan.
61
62
63
VERKEERSSTRUCTUUR De gedeeltelijke overkapping van de Utrechtsebaan vormt de mogelijkheid in het creĂŤren van een aangename fietsverbinding. De voetgangersbrug vormt dan weer het sluitstuk voor de As. De ventwegen transformeren zich tot fietspaden door het park of bos
Wandelen
Fietsen
Auto
64
65
66
KONINGIN JULIANAPLEIN BELEVEN EN ONTMOETEN, STROMEN EN VERBLIJVEN
67
STROMEN EN VERBLIJVEN Verkeersstromen vanuit de parkentree van het
hoge banden vormt het landschap het
station volgen de spannende, open gevellijn
structurerende element om te komen tot
richting het Stadspark, het centrum of de Kiss
aangename ruimtelijkheid en een functionerend
& Ride zone. De verschillende verkeersstromen
verkeersplan voor het langzaam verkeer.
worden subtiel en ongedwongen begeleid
Het autoverkeer over de Bezuidenhoutseweg
door de opgetilde ‘Groene Duinen’. De drukke
blijft mogelijk maar is ondergeschikt aan
fietsers- en voetgangersstromen vloeien perfect
fietsverkeer.
door het vormgegeven landschap. In plaats van vele verkeersborden of dwingende
Het Koningin Julianaplein als stadsentree naar de binnenstad, 68
Museumkwartier en het Haagse Bos.
INRICHTING Het KJ-Plein is een ruimte van bewegen en
De vele bankjes en de aangename
verblijven. Bewegen aan de schaduwkant,
wandelpaden maken van het park en plein
verblijven in de zon. Door een onlosmakelijke
een plek waar je wilt zijn. De zebraklok
relatie te leggen tussen plein en park creĂŤren
prijkt als baken op het plein. Het beeld
we een grotere ruimte waar verbleven kan
van Koningin Juliana wordt in de as van de
worden. Het stadspark vloeit als het ware
Bezuidenhoutseweg geplaatst. Deze forse
richting het plein en andersom. De ruimte
bomenlaan met op het einde het beeld vormt
en schaal doen recht aan de schaal van
tevens het scharnierpunt tussen plein en park.
de Stadshal en het nieuwe KJ-gebouw. Het
Een Koningin-waardige plek.
paviljoen met zijn waterspeelplek vormt het kloppend hart van het plein.
Ontmoeting, verblijf en beleving staan centraal op het groene stationsplein. 69
19 29
24
16
11 15
17
21
18
26
16 8
32
21
30 33 25
20
8 28
6 7 10 16 31
4
2 5
70 3
1
13
14
11 19 18
22 23 12
27
9
15
1
Stationshal
2
Stadshal
3
Haagse Loper
4
Doorgang naar Rijnstraat
5
Laden en lossen
6
Rijnstraat als onderdeel van KJ-plein
7
Pleinbestrating; bruingetinte granietsteen
8
Ligweide met bomen, omzoomd met siergrassen
9
Kiss and ride
10
Ingang ondergrondse fietsenstalling
11
Heestermassieven
12
Doorzetten laanstructuur Bezuidenhoutseweg, fase 2
13
Hekwerk hertenkamp
14
Herstellen zicht op hertenkamp
15
Stadspark
16
Voetgangersgebied met zitelementen
17
Trambaan als onderdeel van parklandschap met tail-track
18
Fietsstructuur
19
Voetgangersstructuur
20
Verbreed trottoir
21
Aanmeermogelijkheid
22
Autostructuur
23
Verplaatste tunnelbak
24
Tunnelmond met zitelement
25
Zebrapaden
26
Parkpaviljoen
27
Pleinpaviljoen
28
Terras in de zon met waterelement
29
Homomonument
30
Standbeeld Koningin Juliana
31
Zebra-klok
32
Gerry de kraai
33
Historische Loper, via Herengracht naar winkelkern
71
DOORSNEDEN
Station
FASE 2
Ingang fietsenstalling
Het Koningin Julianaplein; verblijfsplek en groene overgang tussen stationhal en Koekamp. Het standbeeld van Koningin Juliana staat op de historische lijn van de Bezuidenhoutseweg, die wordt gemarkeerd door een dubbele bomenlaan. De Koningstunnel is niet langer een barrière, maar wordt opgenomen in het parklandschap.
72
KJ-Plein
Ingang Fietsenstalling
Trams
Het Koningin Julianaplein wordt gekaderd door de laanbomen aan de Bezuidenhoutseweg en Herengracht; een venster op de Koekamp. Het lijnenspel van de architectuur van de nieuwe stationsentree vormt ĂŠĂŠn geheel met het landschap.
73
Fiets
Prinsessegracht
ABN AMRO
74
Voetganger
Fiets
Auto
Auto
Groen eiland
Aanmeervoorziening
Middenberm
Auto
Fiets
Auto
Fiets
Stadspark
Voetganger
Stadspark
Het standbeeld van Koningin Juliana staat centraal in de verblijfsruimte; op de hartlijn van de Bezuidenhoutseweg
De aanmeervoorziening is opgenomen in de padenstructuur en biedt de mogelijkheid tot het kort aanmeren van (rondvaart)boten.
Het profiel van het zuidelijk deel van de Bezuidenhoutseweg is verbreed om zo meer ruimte te creĂŤren voor de voetganger en fietser tussen het station en de Herengracht. 75
BEPLANTING Na het herstel van de Koekamp voegen we aan
De kracht van de ‘Groene Duinen’ wordt
het ensemble van plein en park de ‘Groene
versterkt door het introduceren van veel
Duinen’ toe. Deze vormen de ruimtelijke
bloembollen. Zo ontstaat een fijn, kleurrijk
interactie tussen plein en park. Geen opgetilde
tapijt, zowel op het plein als dieper het
boombakken maar golvende parkelementen
stadspark in. Ze bloeien tot in april, niet later,
die het geaccidenteerd landschap van de
zodat de heuvels weer vanaf midden/eind mei
strandwallen aankondigingen In de ‘Groene
uitnodigen om op te zitten. Aan de randen van
Duinen’ worden andere soorten bomen geplant
het geaccidenteerd landschap vormt zich na
dan de bestaande bomen in het park.
het zachte tapijt van de bollen een uitgekiemd kleurenpracht van vaste planten. We stellen een
De ‘Groene Duinen’ vormen interessante
mix van siergrassen voor, met natuurlijke vaste
verblijfsplekken in de zon tussen de vele,
planten erin. De hoogte van de mix is ongeveer
langzaam verkeersbewegingen.
50 cm, ijle bloemen misschien iets hoger, maar over het algemeen relatief laag, zodat het totaalbeeld van de grasheuvels sterk blijft. De beplanting past bij het natuurlijke beeld van het plein en park. De basis is het gras Sesleria, dat ijzersterk is, langlevend en bovendien wintergroen.
De Koekamp wordt verbonden met het Koningin Julianaplein door het 76
doortrekken van het groen op het plein in de vorm van groene parels.
Beplantingsdiagram met een mix van bollen, vaste planten en siergrassen met verkleuring van het landschap gedurende het jaar
Siergrassen
Bollen
Heestermassieven
Stinzenbeplanting 77
PAVILJOENS Het pleinpaviljoen ligt op een strategische positie. Door het paviljoen in de noordoostelijke hoek te leggen, wordt het plein op ooghoogte omsloten. Door de afstand tussen de twee torens ligt het paviljoen op een ideale positie in de middagzon. Doordat het paviljoen zich net buiten het hoofdgebouw bevindt, ontstaat de kans om hier de ideale ontmoetingsplek net buiten het station te maken. Weg uit de praktische, vrij hectische sfeer van het station, maar wel midden op een OV-knooppunt. Een aantrekkelijke plek met een zonnig terras die leven brengt en het plein tot een succesvolle verblijfsplek maakt. Een waterelement hoort tot de wens en dient verder in het proces getoetst worden op haalbaarheid. Het parkpaviljoen, ontworpen in de zelfde stijl als het pleinpaviljoen, creĂŤert een horecafunctie aan het nieuwe haventje. Het nestelt zich in de uiterste hoek van het Stadspark, te zien vanaf de Berlagebrug. Het paviljoen markeert de entree van de stad en fungeert als Hospitalitypaviljoen. Het is een plek voor diverse functies waaronder horeca, kaarten voor de rondvaart, VVV info,..
78
Impressie van het pleinpaviljoen door Powerhouse Company Beeld DELVA Landscape Architects / Powerhouse Company
79
STADSHAL Uit het station komende heb je de keuze: de Turfmarkt op, de drukte in richting het stadhuis of de parkentree, om van daaruit richting de oude binnenstad naar het Museumkwartier te wandelen. Je kiest voor de parkentree. Vanuit de imposante Stadshal verbaas je je over de ontspannen verblijfsruimte, zo direct aan het station. De Stadshal, met haar unieke plafond van Recht en Vrede, huisvest verschillende restaurantjes en retail ruimtes waar je een goede cappuccino drinkt of geniet van een verse salade. Het paviljoen, genesteld tussen groene heuvels van gras en bloemen, schittert in de middagzon. De vele bomen op de achtergrond als onderdeel van het Stadspark vormen een steeds veranderende coulisse. Spelende kinderen bij het waterelement worden in het oog gehouden door hun ouders vanaf het terras bij het paviljoen. Anderen liggen te zonnen op de grasheuvels. Fijn, je bent weer in Den Haag.
80
Beeld DELVA Landscape Architects / Powerhouse Company De Stadshal ontstaat door de plint onder het gebouw op een aantal punten als het ware omhoog te trekken. Hierdoor ontstaan er prachtige hoge ruimtes en wordt een duidelijk entree gedefinieerd. Onder het golvende plafond van de Stadshal zijn verschillende glazen paviljoens ontworpen die retail en horeca herbergen. Doordat het gebouw de lijn langs de Rijnstraat verlengt, zijn we in staat tweezijdige concepten te huisvesten. Zo wordt niet alleen het KJ-plein, maar ook de Rijnstraat geactiveerd. Waar in de stationshal de nadruk ligt op fastfood en bekende ketens, is de Stadshal aan het KJ-plein gericht op nieuwe, merendeel lokale concepten, maar passend binnen mondiale trends, waarbij kwaliteit en gezondheid belangrijke speerpunten zijn.
Beeld Powerhouse Company De fietsenstalling is volledig opgenomen in het ontwerp van het gebouw en plein. De entree van de fietsenstalling ligt onder het dak van de Stadshal. De hoofdentree van de fietsenstalling is gekoppeld aan een winkelruimte en een woningentree, en is daarmee verankerd in het stedelijk weefsel.
81
82
Beeld DELVA Landscape Architects / Powerhouse Company
83
VERKEERSSTROMEN De Bezuidenhoutseweg vormde in het verleden
De fiets en voetganger delen in het ontwerp
de grens tussen strandwallen en veengebied.
samen de ruimte terwijl de voetganger
Nu kunnen we eerder spreken van een
daarnaast ook nog een ruime aparte zone
grens tussen stad en landschap (Stadspark).
heeft om zich terug te trekken. Functionele
Dit contrast wordt kracht bijgezet door de
wandelroutes worden dus helder gescheiden
laanstructuur langs de Bezuidenhoutseweg.
van fietsroutes. Om deze verkeersstromen
Deze willen we versterken of waar nodig
goed te begeleiden, introduceren we de
herstellen. Op de plek waar het plein zich
‘Groene Duinen’. Het zijn groene verhogingen
aandient, opent zich de laanstructuur. Er
die het landschap in en rond Den Haag
ontstaat een sterke relatie tussen de Stadspark
representeren. De ‘Groene Duinen’ worden als
en het KJ-plein.
het ware als nieuwe laag zorgvuldig neergelegd over de bestaande landschappen. Ze zorgen
Over de Bezuidenhoutse weg ter hoogte
voor sturing in langzaam verkeersbewegingen
van het KJ-Plein blijft gemotoriseerd verkeer
en creëren de ruimtelijke interactie tussen het
mogelijk. De ruimte voor auto’s wordt helder
Stadspark en het KJ-plein. Bovenal vormen
afgebakend en beperkt zich tot een lijn. Een
ze interessante groene verblijfsplekken langs
lijn losliggend in het landschap waardoor de
intensief gebruikte paden.
oversteekbaarheid voor voetgangers en fietsers eenvoudig kan gebeuren. Ook laden en lossen via de Rijnstraat behoort in het plan tot de mogelijkheden. Auto’s zijn hier te gast.
Voetgangers 84
Fietsen
Auto
Parkeerrouting
Varen
OV 85
86
INSCHRIJVEN BINNEN DE MUSEALE RUIMTES VAN DEN HAAG VISIE VOOR DE GROENE ENTREE
87
HAAGSE LOPER VERSUS GROENE LOPER Het KJ-plein vormt samen met de formele pleinen in de historische binnenstad een familie. Statige pleinen die ieder hun eigenheid ontlenen aan een specifieke context of gebruik. Zo worden de pleinruimtes veelal begrensd door musea, overheidsinstellingen of andere publieke gebouwen. Met ons plan voegen we aan de reeks van groene verblijfspleinen een parel toe: het KJ-plein. De basis ingrediĂŤnten van het KJ-plein ontlenen we aan de bestaande reeks pleinen. We voegen er echter een duidelijke, herkenbaar 21ste-eeuwse laag aan toe in de vorm van duurzaamheid, functionaliteit, flexibiliteit en verblijfskwaliteit. Het KJ-plein vormt het startpunt van de Groene Loper. Deze loper strekt die zich uit richting de historische binnenstad, het Museumkwartier, het Haagse Bos en het strand. Het KJ-plein wordt zo een plek die zich duidelijk distantieert van de Haagse Loper die de diverse zakelijke pleinen met elkaar verbindt en opgespannen is tussen het Spuiplein en het pas aangelegde Anna van Buerenplein. Waar de Haagse Loper belegd is met mangaanklinkers en bomen met een boomrooster, wordt de Groene Loper vormgegeven met bomen in de volle grond, gras, bloemen, half-verharding, zachtbruin graniet en uiteraard water als bron van leven.
88
Inschrijven binnen de museale ruimtes van Den Haag.
Lange Vijverberg
Lange Voorhout
89
4
5
3
90
2
1
VERHARDING Het plein vormt de parkentree van de stad. We
wandelaar voorziet van gebruiksgemak. Op
stellen dan ook voor om het plein te beleggen
deze zone komen de aangename zitbanken
met een gemêleerd tapijt van bruingetinte,
die hun basis vinden in de traditionele park-
granieten tegels. Fijn om over te lopen en te
of pleinbank van Den Haag. De wandelzone
fietsen, duurzaam in onderhoud en refererend
loopt naadloos over in de ‘Groene Duinen’ de
aan de zandlagen of strandwallen. Deze
opgetilde grasvelden die dienstdoen als lig- of
verharding loopt vanonder de Stadshal over
speelweides en af en toe rijk aanwezig zijn door
het KJ-plein tot aan het stadspark. Waar het
de vele bloeiende bollen. Het plein wordt aan
vandaar overgaat in asfalt in bruintinten. De
alle zijden begrensd door de mangaankleurige
pleinruimte van graniet wordt begrensd
klinker van de Haagse Loper. De naastgelegen
door waterdoorlatende verharding in zachte
gebouwen blijven dus op een plint van
bruintinten. Een materiaal dat we ontlenen aan
gebakken materiaal staan terwijl het gebouw
andere stadspleinen en dat recht doet aan de
als parkentree van Den Haag op een gemêleerd
te creëren sfeer van een stadspark, maar de
bruin tapijt staat.
1. De Haagse Loper; magenta gebakken klinker 2. Stationshal; antraciet graniet 3. Pleinbestrating; melange van bruingetinte graniet tegels 4. Halfverharding; waterdoorlatend asfalt met toplaag 5. Heuvels; verhoogde grasweides met bomen
Melange van bruingetinte graniet tegels
Halfverharding, waterdoorlatend asfalt met toplaag
Halfverharding, waterdoorlatend asfalt met toplaag
Heuvels, verhoogde grasweides met bomen
91
92
VERLICHTING In de vallende duisternis is het forensisme over het plein en door het stadspark een soort rituele dans. Hierop willen we voortbouwen en de identiteit van de plek versterken. Dit doen we door aan de randen van de heuvels, binnen de ruimte van de siergrassen, een veelheid aan wuivende lampjes te introduceren. Het resultaat is een betoverende sfeer, die langzaam verdwijnt in het stadspark. Dit is een bijzonder onderdeel van het totale verlichtingsplan. Een plan waarmee de verblijfskwaliteit van het plein ook in de avonduren wordt gewaarborgd. Hierbij wordt een veelheid aan losse objecten vermeden, zodat een rustig en overzichtelijk beeld bij duisternis ontstaat.
Pleinverlichting in waterelement
Verlichting opgenomen in siergrassen
Op te bepalen plekken speciale LED-verlichting t.b.v. fauna (bv. langs
Verlichtte zebrapaden
Koekamplaan)
93
bank
afvalbak
lantaarnpaal
bewegwijzering
(smart) infobord
zitelement langs tunnelmond
Brug
94
Referentieontwerp voor meubilair, meubilair
MEUBILAIR EN BEHEER MEUBIALIR
BEHEER
Het Haags Bos waaronder Het Stadspark,
We kiezen ervoor om met een zo beperkt
Koekamp, Malieveld en het KJ-plein vallen,
mogelijk aantal materialen een zo groot
vragen om een herkenbaar vormgegeven
mogelijke beleving te creëren. Het zandkleurige
meubilair. Recht doend aan een waardig
graniet en het waterdoorlatende asfalt met
entree van Den Haag. De nieuwe bruggen,
een toplaag vormen de basis-ingrediënten.
vele nieuwe banken, duurzame verlichting,
Materialen die nu reeds aanwezig zijn in de
bewegwijzering dienen allen het DNA van het
binnenstad en bekend zijn bij beheer. Het plein
Haags Bos te versterken. Het DNA dient zich
watert af op het reservoir onder het plein. Deze
ook te uiten in de vormgeving van borden langs
ruimte buffert het water om het vervolgens
de wegen binnen ‘De Groene Entree’ maar ook
bij hevig regen vertraagd af te kunnen voeren
als beëindiging van de nieuw vorm te geven
richting het open water van de Koekamp. De
tunnelbakken.
heuvels bestaan uit gras met bollen, aangevuld met een sterke mix van vaste planten en siergrassen. Het gras wordt rond half mei voor de eerste keer gemaaid, nadat de bollen uitgebloeid zijn. De vaste planten en siergrassen worden in het vroege voorjaar bijgeknipt. De bomen komen niet in een beperkende bak te staan maar hebben door de verhoging in het landschap voldoende ruimte om uit te groeien tot volwassen bomen. Ook vragen de bomen zo minder aandacht. Het waterelement bevindt zich op de granieten vloer en maakt tevens gebruik van het waterreservoir onder de vloer. Het waterspektakel verschiet periodiek van sfeer (van spuiters tot een nevel) en zorgt voor de nodige aantrekkingskracht voor groot en klein. Het systeem wordt aangestuurd door een installatie opgenomen in het paviljoen.
Meubilair Vondelpark door Anouk Vogel
Brug met bloemenpatroon door Michael van Gessel
95
96
HET HAAGSE BOS VISIE VOOR DE GROENE ENTREE
97
FASE1 AANLEG STADSPARK TRANSFORMATIE TERREIN STAATSBOSBEHEER AANLEG KONINGIN JULIANAPLEIN TRANSFORMATIE MALIEVELD AANPAK KRUISPUNTEN BEZUIDENHOUTSEWEG DEELS OVERKAPPEN VAN UTRECHTSEBAAN
98
TOEKOMSTPERSPECTIEF AANPAK KRUISPUNTEN BENOORDENHOUTSEWEG VERLEGGEN TUNNELMOND KONINGSTUNNEL BOMEN BENOORDENHOUTSEWEG VERWIJDEREN VENTWEGEN VERBETEREN MALIEVELD AANLEG VOETGANGERSBRUG
99
STADSPARK ONTRAFELD
Bestaande situatie verharding
•
Verminderen verhard oppervlak
•
Paden passend in Landschapsstijl
•
Extra padenstructuur Malieveld
•
Padenstructuur als bindend element tussen
Verharding - fase 2
Koekamp, Haagse Bos, Malieveld, de stad en KJ-plein
Bestaande situatie water
•
Waterstructuren waar mogelijk verbinden
•
Nieuwe aanlegmogelijkheid in Prinsessegracht en nieuwe haven
•
Vormgeving passend binnen de Landschapsstijl
100
Water - fase 2
Bestaande situatie heestermassieven
•
Heestermassieven - fase 2
Hertenkamp ontdoen van groene wand zodat het terug zichtbaar wordt
•
Massieven onder boomgroepen vomen een spel in het landschappelijk ontwerp
•
Massieven structureren zichtlijnen
Bestaande boomstructuur
•
Boomstructuur - fase 2
Beheersmaatregelen zorgen voor een toekomstbestendig bomenbestand
•
aanplant van nieuwe jonge bomen in combinatie met weghalen van ongezonde of niet passende bomen
101
102
103
104