Mantelzorger special 2011-2011

Mantelzorger

Special 2010-2011

Op eigen wijze zorgen | 6 samenwerking tussen mantelzorgers en professionals

Gijs Wanders | 10 heeft moeite om zijn dochter los te laten

Lifestyle | 20 balans tussen zorgen en grenzen bewaken

Voor iedereen die voor een ander zorgt

Gratis

!

“Mijn moeder is achter in de zeventig en dat ze ouder wordt, beginnen we nu echt te merken. Zo hebben de eerste ouderdomskwaaltjes zich inmiddels al aangediend.

Mijn moeder woont zelfstandig en dat wil ze ook zo lang mogelijk blijven doen. Vandaar dat ik haar een beetje help met allerlei zaken in en rondom het huis.”

“ Daarom ben ik zo

blij met Medi-Call” “Ouderdom komt dus ook bij mijn moeder met gebreken, waardoor we steeds vaker een beroep moeten doen op medische voorzieningen en producten. Zaken, waar we soms best wat vragen over hebben. Daarom is het zo fijn dat ik altijd kan bellen met Medi-Call. Medi-Call helpt mij mijn moeder te helpen. Niet alleen om producten te bestellen die vervolgens razendsnel worden bezorgd, maar ook voor het deskundige advies van de verpleegkundigen die bij Medi-Call de telefoontjes beantwoorden. Zij hebben een schat aan ervaring en weten waar ze over praten en die kennis reikt verder dan enkel medische zaken. Zo is mijn moeder de laatste weken enorm opstandig en wil ze nauwelijks nog naar buiten.

Omdat ik geen idee had hoe daarmee om te gaan, belde ik met Medi-Call. De verpleegkundige die ik aan de lijn kreeg, wist me gerust te stellen. Zij vertelde dat dit vaker voorkomt bij mensen bij wie het urineverlies anders is geworden.

Daar kun je behoorlijk onzeker van worden en blijf je liever thuis. Door de slimme tips weet ik gelukkig nu hoe ik mijn moeder beter kan helpen als ze weer in zo’n bui is. Ook daarom ben ik zo blij met Medi-Call.

Medi-Call helpt helpen Medi-Call is de gratis advieslijn van Paul Hartmann. Hier staan ervaren verpleegkundigen paraat om cliënten op allerlei gebied met raad en daad te woord te staan. Naast een handige 24-uur besteldienst, geeft Medi-Call productadvies (o.a. incontinentie, diabetes, wond en stoma), advies over alternatieve behandelmethodes of speciale oefeningen.

Ook mantelzorgers vinden bij Medi-Call een luisterend oor. Zo helpt het Medi-Call team elke dag meer dan 400 mensen.

0800 - 444 66 22

Inhoud 6

10

14

16

Op eigen wijze zorgen

6

Helaas is een goed samenspel tussen mantelzorgers en zorgprofessionals niet altijd vanzelfsprekend. Waar gaat het mis en wat kunnen beide partijen eraan doen? TIPS!

Maatjesproject: vrijwillig maar niet vrijblijvend

Jong en mantelzorger: wanneer wordt je moeder een patiënt?

14 Colinda vindt zichzelf geen jonge mantelzorger. Haar moeder Christa weet wel beter. Colinda runt voor een groot deel hun gezamenlijke huishouden.

9

Praten over morele dilemma’s helpt 16

Als een vrijwilliger wordt ingezet betekent dat niet alleen een stuk ontlasting voor de mantelzorger, maar ook een begin van een bijzonder vriendschappelijk contact tussen twee mensen.

‘Soms heb ik zo genoeg van de hele situatie. Maar dat mag je eigenlijk niet denken.’ Veel mantelzorgers kampen met dit soort gevoelens en kunnen er vaak nergens mee terecht.

Gijs Wanders is mantelzorger van zijn dochter

Levenshouding van mantelzorgers 10

De tv-persoonlijkheid heeft moeite om zijn dochter met een licht verstandelijke handicap los te laten.

Korte berichten

13

20

Hoe staat u als mantelzorger in het leven? Kunt u zich beter voelen door simpelweg een andere lichaamshouding aan te nemen?

Neem een coach!

22

Niet iedereen weet hoe hij zijn netwerk moet inzetten bij de zorg.

Netwerkcoaching blijkt ook een prima middel voor mantelzorgers.

MantelzorgerSPECIAL | 3

KORTE BERICHTEN

Mantelzorg en het web

Dag van de Mantelzorg

Op de website van Mezzo vindt u alle informatie die voor u van belang kan zijn. Neem eens een kijkje op www.mezzo.nl onder het kopje ‘mantelzorg’. U vindt er bijvoorbeeld informatie over het overdragen van de zorg, het aanvragen van hulp en over financiële regelingen. Daarnaast kunt u het dagboek lezen van Cora Postema (zie pagina 13) en uw eigen ervaringen delen met andere Mantelzorgers.

Alle adressen van lokale en regionale Steunpunten Mantelzorg staan onder ‘adres bij u in de buurt’. Bij een Steunpunt Mantelzorg kunt u terecht voor informatie, steun en advies. De meeste Steunpunten Mantelzorg hebben ook een eigen website. ¢

Op of rond 10 november worden alle mantelzorgers in het zonnetje gezet. Op die dag vindt voor de dertiende keer de Dag van de Mantelzorg plaats. Dit jaar staat de dag in het teken van de samenwerking tussen mantelzorgers en zorgprofessionals.

Voor meer informatie kunt u het voorwoord in dit blad (pagina 5) en het artikel ‘Op eigen wijze zorgen’ op pagina 6 lezen.

Op zo’n 200 plaatsen worden allerlei activiteiten georganiseerd door onder meer Steunpunten Mantelzorg. ¢

Colofon De Mantelzorger is het kwartaalblad voor Mezzoleden.

De Mantelzorger special is een jaarlijkse uitgave van Mezzo, Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg en wordt verspreid onder leden van Mezzo en onder alle organisaties die deelnemen aan de Dag van de Mantelzorg. Extra exemplaren zijn gratis te bestellen bij Mezzo, 030 659 22 22 of info@mezzo.nl Wilt u meer dan 80 exemplaren bijbestellen? Dan worden verzendkosten in rekening gebracht.

Mezzo John F. Kennedylaan 99, Postbus 179, 3980 CD Bunnik, telefoon 030 659 22 22, fax 030 659 22 20, info@mezzo.nl, www.mezzo.nl Mantelzorglijn: 0900 20 20 496 bereikbaar op werk-

De Mantelzorglijn helpt u op weg!

dagen tussen 9.00 en 13.00 uur (€ 0,10 p/m) Uitgever: Mezzo

Zorgt u voor een ander en heeft u behoefte aan informatie, advies of gewoon een luisterend oor? Wilt bijvoorbeeld weten hoe en waar u hulp kunt aanvragen, wat een Persoongebonden Budget is, of u recht heeft op zorgverlof of bij welke organisatie u terecht kunt voor vervangende zorg?

Bel dan de Mantelzorglijn! De Mantelzorglijn is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 13.00 uur op telefoonnummer 0900 20 20 496 (€ 0,10 p/m) ¢

Oplage: 100.000 exemplaren Hoofdredactie en coördinatie: Dagmar van Amerongen Redactieraad: Dagmar van Amerongen, Patricia van den Bercken, Marc van Dijck, Mirjam Samsen, Roos Verheggen

Risico op ouderenmishandeling bij mantelzorg onder de aandacht De zorg voor een ander kan zo zwaar worden dat de mantelzorger niet meer in staat is om goede zorg te geven. Dit wordt ook wel ontspoorde zorg genoemd.

Het Landelijk Platform Bestrijding Ouderenmishandeling (LPBO), MOVISIE en Vilans ontwikkelden in samenwerking met Mezzo een factsheet over dit thema.

4 | MantelzorgerSPECIAL

Teksten: Dagmar van Amerongen, Jelka van Eijk,

Ontspoorde zorg kan zich op twee manieren manifesteren: (1) mantelzorgers laten belangrijke elementen van de zorg achterwege, de oudere krijgt bijvoorbeeld onvoldoende of eenzijdig eten. Of (2) ze vertonen stressgedrag, waardoor de overbelaste mantelzorger zich anders gaat gedragen. Dat kan zich uiten in lichamelijk geweld zoals af en toe of geregeld slaan, duwen of trekken. Door de aandacht voor dit gevoelige onderwerp hopen de organisaties dat overbelaste mantelzorgers tijdig hulp zoeken bij bijvoorbeeld de Mantelzorglijn of een Steunpunt Mantelzorg. ¢

Joke van der Leij, Irma Ooijevaar Illustratie: Marit de Wolf Coverfoto: Roelof Pot Fotografie: Roelof Pot, Theo Scholten, Joost van Velsen Vormgeving: Wrikontwerp (BNO), Utrecht Advertentieverkoop: Stichting Adagium, telefoon 073 511 16 77

VOORWOORD

Trend: Mantelzorg in de cao

Op eigen wijze samenwerken...

Moeizame onderhandelingen over de salarissen in nieuwe cao’s halen geregeld het nieuws. Minder bekend, maar zeker een grote stap voorwaarts is het feit dat in steeds meer cao’s belangrijke onderdelen over werk en mantelzorg staan. In de nieuwe cao’s bij de gemeentelijke overheid, de waterschappen en de provincies is in een kleine salarisstijging voorzien én er staan mooie zaken over mantelzorg in.

Flexibele werktijden en thuiswerken Het onderhandelingsakkoord voor de cao Gemeenten 2009-2011 vermeldt expliciet dat de partijen het belangrijk vinden dat medewerkers werk en mantelzorg met elkaar kunnen combineren. Leidinggevende en werknemer worden uitgenodigd met elkaar in gesprek te gaan voor maatwerkafspraken, zoals het aanpassen van de werktijden met meer flexibiliteit en de mogelijkheid tot thuiswerken. Ook in de akkoorden voor provincies en waterschappen staan flexibiliteit en maatwerkafspraken voor werkende mantelzorgers voorop.

Wat kunt u zelf doen?

Voordat al uw vakantiedagen op zijn of u overbelast raakt en ziek wordt; ga in gesprek met uw werkgever of leidinggevende. Bereid zo’n gesprek goed voor.

Hieronder vindt u een aantal belangrijke aandachtspunten. ● Lees in de CAO onder welke voorwaarden u van verlofregelingen gebruik kunt maken. ● Bedenk goed wat u met het gesprek wilt bereiken. ● Zorg dat u de problemen helder en eenduidig kunt benoemen. ● Hou niet alleen de belangen van uzelf maar ook die van uw werkgever in het oog. Zoek samen naar oplossingen. Flexibiliteit werkt naar twee kanten. ● Bespreek (indien nodig) de situatie met een vertrouwenspersoon zoals de bedrijfsmaatschappelijk werker. Die kent (verlof)mogelijkheden die op uw situatie van toepassing zijn en denkt mee over maatwerkoplossingen.

Meer weten? www.werkenmantelzorg.nl ¢

Kwart jeugd groeit op met ziekte en zorg thuis Een kwart van de jongeren geeft aan op te groeien met ziekte en zorg in het gezin. Zij hebben daardoor meer problemen of zijn minder gezond dan leeftijdsgenoten. Jonge mantelzorgers zijn een verborgen groep binnen de zorg. Het aanbod van hulp en steun is versnipperd en slecht afgestemd op hen. Kinderen die opgroeien met een ziek gezinslid nemen vaak zorgtaken op zich of maken zich ongerust over de thuissituatie. Dat kan stress, emotionele overbelasting of lichamelijke klachten veroorzaken. Zij kloppen daarmee niet aan bij hulpverleners en hun problemen worden ook niet snel herkend. Daardoor lopen zij het risico als volwassenen alsnog een beroep te moeten doen op (geestelijke) gezondheidszorg. Mezzo en Artsen Jeugdgezondheidszorg Nederland (AJN) ontwikkelden de werkwijzer Opgroeien met zorg, daarin doen zij aanbevelingen om jonge mantelzorgers gezond op te laten groeien. Volgens Mezzo en AJN liggen de kansen om deze jonge mantelzorgers te helpen voor het grijpen, zowel voor professionals in zorg, welzijn en onderwijs, als voor gemeenten en provincies. ¢

Hoe verhoudt professionele zorg zich tot de informele zorg? En voor welke uitdagingen staan zorgprofessionals en mantelzorgers in de samenwerking met elkaar? Het komt helaas nog wel eens voor dat mantelzorgers een moeizame relatie hebben met de zorgprofessional. Dit komt allereerst doordat mantelzorgers vaak moeite hebben zorg uit handen te geven. Als u als mantelzorger al lange tijd voor uw naaste zorgt, heeft u zo uw ideeën ontwikkeld over wat goed is voor de zieke. Professionals worden daarom al snel gezien als indringers en starten met hun goede bedoelingen vaak met een achterstand.

Wat ook wrijving kan geven, is de rol van de mantelzorger en hoe professionals hen benaderen en bejegenen. Zorgorganisaties vragen aan hun professionals oog te hebben voor twee rollen: de mantelzorger als medehulpverlener en de mantelzorger als patiënt. (Mantelzorger Cora Postema heeft een illustrerend verhaal hierover geschreven op pagina 13.)

Als de zorgprofessional een mantelzorger benadert als medehulpverlener, terwijl de mantelzorger zichzelf ziet als ‘patiënt’ omdat zij op instorten staat vanwege haar zorgtaken, zijn er verschillende verwachtingen en kunnen er problemen ontstaan in de relatie.

Wanneer u als mantelzorger als medehulpverlener wordt gezien, maar u geen heldere werkafspraken maakt met de zorgprofessional, loopt de samenwerking ook vaak uit op een teleurstelling.

Aan de andere kant: als de zorgprofessional de mantelzorger ongewenst als ‘patiënt’ benadert, kunnen mantelzorgers dit weer ervaren als ongewenste betutteling of bemoeizucht.

U begrijpt: zorgprofessionals en mantelzorgers staan voor grote uitdagingen hoe zij het beste met elkaar kunnen samenwerken. De Mantelzorger special staat in het teken van deze samenwerking en reikt u onder meer in het hoofdartikel ‘Op eigen wijze zorgen’ op pagina 6 concrete tips aan om de samenwerking met uw zorgprofessional te verbeteren.

Naast een hoop inspiratie wens ik u ook veel herkenning en leesplezier toe! ¢ Dagmar van Amerongen Hoofdredacteur

MantelzorgerSPECIAL | 5

THEMA

Uitdagingen van hedendaagse mantelzorgers en zorgprofessionals

Op eigen wijze zorgen

[TEKST: Dagmar van Amerongen]

Tachtig

procent van de zorg in Nederland wordt inmiddels gegeven door mantelzorgers en zorgvrijwilligers en twintig procent door professionele zorgverleners. Mantelzorgers vormen daarmee de basis waarop de professionele zorg voortbouwt.

Helaas is een goed samenspel tussen mantelzorgers en zorgprofessionals niet altijd vanzelfsprekend.

Waar ligt precies de moeilijkheid in deze samenwerking en hoe kunt u als mantelzorger op uw eigen wijze zorg blijven verlenen?

6 | MantelzorgerSPECIAL

Veel mantelzorgers stellen het moment dat zij professionele hulp inroepen het liefst zo lang mogelijk uit. Het inschakelen van een wijkverpleegkundige, een thuishulp of de zorg uit handen geven bij een zorginstelling, brengt namelijk voor mantelzorgers per definitie verlies aan privacy en autonomie mee.

Saskia van der Lyke deed onderzoek naar publieke bemoeienis met zorg in de privésfeer. Zij is gezondheidswetenschapper en sinds een jaar directeur van zorginstelling De Brug in Driebergen. In haar onderzoek staat omschreven dat mantelzorgers aanvankelijk weifelend, zo niet huiverig staan tegenover de inmenging van professionals in de zorg die zij verlenen. Ze vinden het moeilijk afhankelijk te worden en hulp van derden te accepteren. ‘Ik vond het moeilijk al die hulp te krijgen. Je zit al in zo’n nare situatie en je wordt ook nog eens extreem afhankelijk’, is een reactie die zij van een mantelzorger kreeg. En: ‘Wij hadden afgesproken alles zoveel mogelijk zelf te doen en ons huis niet te laten overspoelen met hulpverleners.’ Mantelzorgers bleken professionals te beschouwen, in het bijzonder bij hen thuis, als ordeverstorende personen, indringers en privacyschenders.

Verschillende ideeën over de zorg Ook als de zorgprofessional eenmaal binnen is, is de spanning tussen hem en de mantelzorger soms merkbaar. Zeker als de ideeën over de zorg van de mantelzorger haaks staan op die van de professional. Een mantelzorger zei tegen Van der Lyke: ‘Wij hadden ervoor gekozen om naast het bed dat in de kamer stond een kamerscherm neer te zetten. Daar kreeg ik van de wijkverpleegkundige veel weerstand tegen. Ze vond het geen goed idee.

Maar ik vond van wel. Als wij in de voorkamer met elkaar bezig waren dan kon oma als ze toch al moe was zich even terug trekken. Ik ken haar. Ze had graag een eigen plekje.’ Volgens Van der Lyke is het juist vanwege deze verschillende perspectieven en ideeën van waaruit enerzijds de mantelzorger en anderzijds de professional naar eenzelfde zorgsituatie kijken, moeilijk om samen op één lijn te komen.

Spanningsveld en rolverdeling Zorgorganisaties vragen aan hun professionals oog te hebben voor de mantelzorger als medehulpverlener en de mantelzorger als patiënt. Zo vragen zorgprofessionals aan de ene kant maximale inzet van mantelzorgers in hun rol als ‘medehulpverlener’, maar aan de andere kant moeten ze ook oog hebben voor hun draagkracht om te voorkomen dat mantelzorgers afknappen en zelf ‘patiënt’ worden.

Omdat de professional in dit spanningsveld moet opereren, is een harmonische zorgsituatie niet altijd vanzelfsprekend. Zeker als de wederzijdse verwachtingen onduidelijk zijn.

Er kunnen lastige situaties ontstaan wanneer professionals ervan uitgaan dat mantelzorgers medehulpverlener zijn, terwijl de mantelzorger dit zelf niet zo ziet. Een mantelzorger vertelde in het onderzoek hoe vervelend zij het vond dat zij en haar zussen min of meer werden ingeroosterd in de zorg voor haar moeder. Zij wilde graag extra professionele zorg om haar en haar zussen te ontlasten.

‘We deden al zoveel.’ Ze zag zichzelf als ‘patiënt’ en wilde verlichting van haar taak.

‘Zij wilde graag extra professionele zorg om haar en haar zussen te ontlasten.’

Andere mantelzorgers zien zichzelf wél als medehulpverlener maar voelen zich vaak niet zo bejegend. In werksituaties is het gebruikelijk dat er overleg plaatsvindt. Volgens mantelzorgers is dat niet altijd het geval. Een mantelzorger vertelde dat ze gewend was haar man lichamelijk te verzorgen en dat ze moeite had dit door de wijkverpleegkundige over te laten nemen: ‘Ik had liever iedere dag dat half uur gehad om met de wijkverpleegkundige te praten dan dat ze de zorg voor mijn man overnam.’ Dus een zorgprofessional die een mantelzorger benadert als partner in de zorg doet er volgens mantelzorgers goed aan serieuze werkbesprekingen te houden. Als de zorgprofessional de mantelzorger ongewenst als ‘patiënt’ benadert, kunnen mantelzorgers dit weer ervaren als betutteling of bemoeizucht. Zorgprofessionals en mantelzorgers staan dus voor grote uitdagingen hoe zij het beste met elkaar kunnen samenwerken.

Van verzorgingsstaat naar managementstaat Dat de zorg in de afgelopen decennia flink is veranderd heeft volgens Saskia van der Lyke met name te maken met de mogelijkheden van de maatschappij waarin we leven en de tijdgeest die nu heerst: ‘We zijn nog gewend te denken in termen van de verzorgingsstaat met een zorggarantie van wieg tot graf. Kernwoorden zijn dan afhankelijkheid, solidariteit en recht op zorg. We vinden nog steeds dat we recht hebben op professionele zorg als het ons te zwaar wordt. Er is echter minder geld.

De overheid gaat dan intensieve thuiszorg propageren en gebruikt kernwoorden als autonomie, zelfstandigheid en zorgplicht. En dat in een tijd dat vrouwen ook de plicht hebben de arbeidsmarkt op te gaan. We kunnen als drukbezette mensen met volle agenda’s zorg er niet zomaar bij doen.’

Saskia van der Lyke

De maatschappij waar we in leven wordt, zo zegt Van der Lyke, ook wel geduid met het woord ‘managementisme’. Efficiency, tijd, geld en eigen verantwoordelijk voeren de boventoon en dat is lastig in de zorg waar het juist draait om sociale relaties en onvoorspelbaarheid. Het is een draai van 180 graden. Eerst was er veel aandacht voor de leefwereld waar het gaat om emotie, verandering en vertrouwen. In het managementisme staat de systeemwereld voorop met nadruk op papieren, vaste regels en bewijs. Hoe verhoudt het managementisme zich tot de zorgsector? Want kun je efficiënt voor je naaste zorgen? En kun je binnen een kwartier aandacht geven? Kun je zorg eigenlijk wel uitdrukken in geld?

Terugtrekkende overheid?

Van der Lyke ontdekte in haar onderzoek dat de overheid in haar communicatie aangeeft dat ze zich terugtrekt uit de zorg en dat ze de verantwoordelijkheid bij de burger zelf legt. Maar wat blijkt?

De overheid zegt wel dat ze minder bemoeit, maar intussen verlangt ze wel een berg papierwerk en neemt de druk in de zorg toe. Er gebeurt volgens haar iets opmerkelijks: ‘Ondanks dat de overheid zegt zich terug te trekken, is de bemoeienis vanaf de jaren tachtig alleen maar toegenomen. Dat zie je bijvoorbeeld aan de standaardisering van de zorg en aan de indicatiestellingen. In de verzorgingsstaat was een cursus ‘Goed voor jezelf zorgen’ niet nodig. Het is goed dat ze er nu wel zijn en een sympathiek gebaar van de overheid. Maar het legt de druk op de schouders van het individu. U bent zelf verantwoordelijk voor de zorg. U moet het zelf oplossen. U moet zelf de zorg volhouden.’

Emancipatie van de mantelzorger Zorgen voor een ander is de laatste jaren veel ingewikkelder geworden. De stereotype verzorgers – met aan de ene kant de professionele verzorgers en aan de andere kant de mantelzorgers – ver-

Mantelzorgerspecial | 7

dwijnen. Want mantelzorgers krijgen meer kennis, ze worden mondiger, ze komen op voor zichzelf en voor elkaar, er zijn coaches, casemanagers en belangenbehartigers. Vaak krijgen ze middels het persoonsgebonden budget (pgb) betaald voor hun

zorgtaken. Dat emancipeert hen ten opzichte van professionals. Maar dat maakt de verhoudingen ingewikkelder. De zorgprofessionals en mantelzorgers zijn gelijkwaardige groepen geworden en moeten leren samenwerken. Dat samenwerken

TIPS voor een optimaal samenspel met zorgprofessionals TIP 1 Let op bij de intake Kies een organisatie die bij u past. Durf het aan te geven als het bijvoorbeeld niet klikt met een verpleegkundige. Wellicht zijn er oplossingen te vinden.

TIP 2 Bouw aan uw persoonlijke relatie In eerste instantie bent u echtgenoot, kind, ouder of vriend! U heeft daarom ook recht op privacy en samen leuke dingen doen. Bespreek de mogelijkheden en faciliteiten.

TIP 3 Bouw aan uw relatie met de zorgprofessional Het is verstandig een goede relatie met de zorgprofessional op te bouwen waarin u open en eerlijk met elkaar kunt spreken. Bij voorkeur heeft u een contactpersoon waar u werkafspraken mee kan maken.

TIP 4 Maak uw expertise zichtbaar U bent als mantelzorger expert, omdat u uw naaste goed kent. Laat uw stem horen en vraag om afstemming in de zorg. Dit waardeert een zorgprofessional. Maak in verband met de zorg voor uw naaste wederzijdse verwachtingen duidelijk kenbaar in bijvoorbeeld het intakegesprek. Geef aan wat u wel en niet wilt doen.

TIP 5 Vraag om wat u nodig heeft Als een zorgprofessional oog heeft voor u en uw behoeften bent u al een heel eind in de goede richting. Maar soms bent u nog niet zo in beeld. Zorg dat u betrokken blijft bij de zorg en dat u mee kan beslissen over het zorgplan.

8 | MantelzorgerSPECIAL

kan volgens Van der Lyke alleen als er veel gepraat wordt: ‘En dat is dan weer een uitdaging in een managementstaat waar tijdschrijven voor het douchen van iemand wel mag, maar communicatie altijd een stiefkind is. Dat vraagt veel van de zorgprofessional en van de mantelzorger.’

Nieuwe tijd Het verzorgingstehuis De Brug in Driebergen waar Saskia van der Lyke directeur is, werkt met een zorgketen: ‘Hier staat de patiënt centraal met zorg thuis en bij een eventuele opname. Er is een casemanager die alle zorg en diensten afstemt rondom de hulpbehoevende. Deze begeleider zorgt bovendien dat de mantelzorger haar weg vindt binnen de zorg. Ook hebben we binnen De Brug een ontmoetingscentrum voor mantelzorgers. Met informatiebijeenkomsten, gespreksgroepen en een spreekuur.’

De complexiteit van de zorg pakt Van der Lyke aan met betere communicatie tussen professionals en mantelzorgers: ‘Ik geloof erg in dialoog. In de zorg is dat echt noodzakelijk. Professionals moeten bijvoorbeeld weten hoe mantelzorgers bejegend willen worden. Als medehulpverlener of patiënt?

Er moet tijd vrijgemaakt worden om met elkaar te praten. Want mantelzorgers en zorgprofessionals moeten het samen rooien op een gelijkwaardige manier.’ ¢

MAATJESPROJECT

Vrijwillig

maar niet vrijblijvend

Preston en Rik op pad

Vrijwilligers zijn actief naast familie, vrienden en professionele hulpverleners, maar vaak ook als familie of vrienden ontbreken. Als een vrijwilliger wordt ingezet betekent dat niet alleen een stuk ontlasting voor de mantelzorger, maar ook een begin van een bijzonder vriendschappelijk contact tussen twee mensen.

Rik Peeters (27) werkt als vrijwilliger (maatje) bij REAKT Vriendendienst Den Haag. Sinds een jaar bezoekt hij Preston Smeulders (29), een wat verlegen jongen die voor schizofrenie in behandeling is bij de Stichting Jak. Preston vindt het moeilijk om contacten te leggen en naast zijn werk bij een drukkerij bij het Leerwerkproject van de gemeente Den Haag en zijn lessen beeldende vorming ontmoet hij weinig mensen. Via REAKT kwam hij in contact met Rik, die met hem naar de film gaat, een jas gaat kopen of wat gaat drinken in een café. Dat doen ze zo’n drie maal per maand. Rik: ‘Ik nodig ook vaak wat van mijn eigen vrienden uit om samen met Preston en mij ‘Kolonisten van Catan’ te spelen.‘ Preston: ‘Ja, dat vind ik hartstikke leuk. De eerste keer was ik een beetje nerveus voor al die nieuwe mensen, maar nu geeft het me het gevoel dat ik ook geliefd ben, ondanks mijn handicap.’

Voor Rik is de omgang met Preston een waardevolle invulling van zijn vrije tijd.

‘Ik wilde iets nieuws nadat ik mijn studie had afgerond. Het is leuk dat je iets van jezelf aan een ander kunt geven. Vrijwilligerswerk vraagt echter wel om commitment. Het is wel vrijwillig maar zeker niet vrijblijvend. Preston rekent op me. Maar ik voel dat niet als een verplichting, het is erg vriendschappelijk.’

Rik krijgt vaak trainingen of workshops aangeboden om zijn kennis te verbreden. ‘Trainingen en kennisverbreding zijn altijd nuttig. Laatst organiseerde REAKT een workshop over psychiatrie. Ik vind het heel interessant om daar meer over te leren en tips te krijgen hoe je met iemand met een psychiatrische aandoening kunt omgaan.’ Ook heeft Rik regelmatig contact met andere maatjes: ‘Uitwisselen van ervaringen is supernuttig. Dat zie je nu al op de terugkomdagen van REAKT.’ Een onkostenvergoeding vindt Rik niet zo nodig. ‘Je

hebt niet zoveel kosten. Wat wel meer gestroomlijnd zou kunnen worden, is dat Preston andere kortingen en voordelen krijgt op zijn ‘Ooievaarspas’ dan ik op mijn ‘Vrijwilligerspas’. Dat zou beter op elkaar mogen aansluiten. En vrijkaartjes zijn ook van harte welkom! We doen tenslotte dingen samen!’ ¢

Ook vrijwilliger worden?

In Nederland zijn 25.000 mensen vrijwilliger bij een organisatie voor Vrijwillige Thuishulp, Buddyzorg of Vriendendienst. Deze organisaties voor intensieve vrijwilligerszorg zetten vrijwilligers in bij mensen in kwetsbare situaties, waarbij ‘meedoen’ aan de samenleving centraal staat.

Een vrijwilliger van de Vriendendienst noemen we ‘maatje’ en steunt mensen die: ● zich niet eenzaam willen voelen ● er op uit willen, maar het moeilijk vinden om dat alleen te doen ● moeite hebben om zelf initiatief te nemen.

Een maatje kan op allerlei manieren helpen: ● samen op stap gaan om afleiding te zoeken of om mensen te

ontmoeten: samen sporten, naar de film of naar het café ● bezoek thuis: koffie drinken en praten, spelletjes doen.

Kijk ook eens op www.schitterendemensen.nl als u zelf een glansrol wilt spelen in het leven van een ander. Bent u mantelzorger en wilt u zelf de hulp inroepen van een vrijwilliger, neem dan contact op met één van de lidorganisaties van Mezzo bij u in de buurt. Deze vindt u ook op deze site.

MantelzorgerSPECIAL | 9

PERSOONLIJK

Gijs Wanders is mantelzorger van zijn dochter Vera met verstandelijke handicap

‘Ik heb moeite om haar los te laten’ [tekst: DAGMAR VAN AMERONGEN]

Gijs Wanders bepaalde jaren mede het gezicht van het NOS journaal. In 2005 stopte

hij als presentator en verslaggever en richtte zich volledig op zijn eigen bedrijf. Hij pleit als dagvoorzitter van congressen in de zorg voor het meedoen van zwakkeren in de samenleving. Dat hij zo bevlogen en betrokken is bij het zorgthema, heeft veel te maken met zijn rol als mantelzorger. Gijs heeft namelijk een dochter met een verstandelijke handicap.

‘We realiseren ons goed dat Vera in veel opzichten geluk heeft gehad. Ze heeft een leuke baan bij een stichting die kinderen helpt bij leerproblemen, ze woont zelfstandig in een appartement dat wij voor haar konden kopen en ze regelt haar eigen leven met hulp van Angelien, die groepsleider was toen ze nog in een gezinsvervangend tehuis

10 | MantelzorgerSPECIAL

woonde. Zij helpt haar grip op haar leven te houden met structuur en overzicht. Vera doet veel zelf en dat geeft haar zelfvertrouwen. Ze heeft haar eigen plekje bemachtigd in de maatschappij. En dat geeft haar een goed gevoel. Dat iemand met een verstandelijke beperking grotendeels haar eigen leven runt is fantastisch, maar helaas niet voor iedereen

weggelegd. Het zou mooi zijn als iedereen met een beperking de ruimte kreeg om zichzelf te ontwikkelen en de regie kan houden over zijn eigen leven.

Dat is ook waar ik voor pleit als dagvoorzitter van congressen in de zorg.’

Anders ‘wij hebben Vera geadopteerd uit Brazilië. Ze was een paar dagen oud toen we haar in onze armen sloten. We merkten niet veel aan Vera, behalve dat ze wel veel huilde. Toen Vera twee en een half was, ontdekten we dat ze zich anders ontwikkelde dan andere kinderen. Ze was trager en ze kon uit frustratie vreselijk krijsen en dingen kapot maken.

Toen Vera naar de kleuterschool ging, zei de juffrouw dat er iets aan de hand was. We lieten haar onderzoeken door diverse instellingen. Het duurde jaren voordat we wisten dat Vera een verstandelijke beperking had. Daarnaast heeft ze ook Gilles de la Tourette en een vorm van autisme. Eén van de deskundigen die we in die tijd ontmoetten, beweerde dat Vera altijd het niveau van een 6-jarige zou houden. Dat was zo pijnlijk. En blijkt achteraf ook helemaal niet waar te zijn.’

Incasseren ‘Vera heeft een licht verstandelijke beperking, maar de impact op het gezin is altijd erg groot geweest.

In het begin wisten we niet wat ze had en ben je bezig met onderzoeken. Hoe we haar konden helpen wisten we niet precies. We voelden ons als ouders machteloos. Maar ook de balans in het gezin was weg. Onze tweede dochter Anouk kwam veel aandacht tekort. Anouk noemen we ons wonderkind, omdat ze is geboren terwijl we dachten geen kinderen te kunnen krijgen. Maar ze is ook een schaduwkind. Ze heeft het in haar ontwikkeling niet makkelijk gehad. Ze moest veel incasseren en geduld en begrip opbrengen omdat veel van de aandacht naar Vera ging. Mede daardoor is ze zo’n mooi mens geworden met unieke kwaliteiten. Ze zag dat wij veel verdriet hadden om Vera, daardoor maakte ze zich klein. We hebben hier altijd oog voor gehad. Zo gingen we bijvoorbeeld twee keer per jaar op vakantie, met en zonder Vera. Maar toch voelden we ons machteloos, dat we er te weinig voor haar waren. Bovendien kon Vera niet veel van haar kleine zusje hebben. Anouk was een vrolijk kind, maar Vera deed altijd erg negatief tegen haar.

Ze had een ziekelijke vorm van jaloezie. Ze negeerde Anouk en werd vaak agressief. Anouk was soms bang van haar gedrag. Als Anouk dan overstuur raakte en moest huilen, huilde Vera met haar mee.

Ze kon niet anders dan dit gedrag vertonen, ook al wilde ze het graag anders.’

bijstellen. We hebben haar vanwege haar leer- en gedragsproblemen naar een MOK-school gebracht voor moeilijk opvoedbare kinderen. Dit bleek niet de goede plek voor haar. De kinderen in de klas hadden weliswaar gedragsproblemen, maar geen verstandelijke beperking, zoals Vera. Het ging niet goed met Vera en ons gezin leed erg onder de grillen van haar woedeaanvallen. Op haar achtste konden we het niet meer aan en moesten we de zorg uit handen geven. We lieten haar plaatsen in een gezinsvervangend tehuis bij ons in de buurt in Hilversum. Daar heeft ze een aantal jaren gewoond.

Vera bleef in haar ontwikkeling kinderlijk. Toen haar klasgenoten gingen puberen, bleef zij achter.

‘Als kind had ze ruzie met de hele wereld om haar heen’ De kloof werd steeds groter en ze gingen haar op school uitdagen. Ze voelde zich niet meer veilig in de klas. In de pauze bleef ze het liefst in de klas zitten, om maar niet met haar klasgenoten te hoeven omgaan. Ze zat overduidelijk niet lekker in haar vel en daardoor werd haar problematiek groter. We hebben haar toen naar een ZMLK school gebracht

voor zeer moeilijk lerende kinderen. Daar voelde ze zich in eerste instantie wel veilig, maar mensen met Gilles de la Tourette hebben de neiging anderen na te doen. De kinderen in haar klas waren zwaarder verstandelijk gehandicapt als zij, waardoor haar niveau zakte.’

Groeispurt ‘Zes jaar geleden stopte Vera met school en kreeg haar eerste baan. Dit veroorzaakte een enorme sprong in haar ontwikkeling. Ik ging met haar mee naar het sollicitatiegesprek van een stichting in Almere die kinderen ondersteunt bij leerproblemen.

Het bleek een perfecte plek voor haar. Vera ging licht administratief werk doen, zoals kopiëren en faxen. En ze ging koffie en thee klaarzetten bij vergaderingen. Vera kreeg haar eigen bureautje en een bordje bij de receptie met haar naam erop. Ze stond er helemaal bij te stralen. Ineens hoorde ze erbij. Ze ging daardoor razendsnel vooruit in haar ontwikkeling. Ze ging zelfstandig reizen met de trein en ze kreeg een eigen mobieltje. En ondanks dat ze af en toe in paniek raakte omdat de trein vertraging had, ging ze door. Haar taken op het werk werden in overleg steeds een beetje verzwaard. En ze rondde haar typecursus af. Ze kan me zelfs uitleggen hoe de ov-chipkaart werkt!’

Teleurstelling ‘Omdat ze zo vooruit ging wilde ze ook zelfstandig

Moeizaam ‘Vera leek wel ruzie te hebben met de hele wereld om haar heen. Ze kon zich niet goed uiten. We hebben altijd veel geïnvesteerd in de ontwikkeling van Vera, ook in het vinden van woorden. We hebben haar veel voorgelezen, in de hoop haar interesse te wekken voor verhaaltjes en het lezen zelf.

Maar we moesten regelmatig onze verwachtingen

MantelzorgerSPECIAL | 11

gaan wonen in Almere. Toevallig werd om de hoek van haar werk een Inclusief Wonen-project gestart van Triade. Het leek helemaal ideaal. Wat iets moois had kunnen worden, werd een grote teleurstelling.

Er waren veel hangjongeren rondom het complex en een van de andere bewoners werd verliefd op haar. Vera vond het allemaal erg bedreigend en de begeleiding deed er niet veel aan. Nadat Vera een angstaanval had gehad door de stalkende medebewoner, hebben we haar weer in huis genomen.

Het was een grote teleurstelling, maar ook een opluchting dat ze daar weg kon. We hebben toen het appartement gekocht waar ze nu in woont. Vlakbij ons huis, midden in de samenleving met een beetje ondersteuning. Helemaal perfect dus.’

Grote zus ‘Nu Vera beter in haar vel zit en meer zelfvertrouwen heeft, omdat ze zich gewaardeerd voelt in haar werk, zie je dat ze Anouk ook niet meer ziet als concurrent. De relatie is enorm verbeterd. Dat vind ik heel mooi om te zien en dat raakt me zeer.

‘Ik ben blij met haar verworven zelfstandigheid, maar ik heb moeite haar los te laten’ Omdat ik dat nooit had verwacht. Anouk was er altijd al voor Vera, maar nu staat Vera ook open voor Anouk. Anouk had altijd al gehoopt een grote zus te hebben en dat heeft ze nu.’

Kwetsbaar ‘Wat blijft zijn de zorgen. Ze zit er nu goed bij, maar ze kan nog steeds erg naïef zijn en ze blijft kwetsbaar in haar doen en laten. Ik ben wel eens bang dat mensen misbruik zullen maken van de situatie.

Laatst wilde ze bijvoorbeeld met een vriendin naar een zwembad in Amsterdam. We wisten dat daar ook jongens rondlopen die handtastelijk kunnen zijn. Dan is zij niet weerbaar genoeg. Ondanks dat wij het haar afraadden, is ze toch gegaan. Nu wil ze ook haar rijbewijs halen, maar wij weten dat dit niet haalbaar is. We deden haar een rijles cadeau zodat ze zelf zou inzien dat het levensgevaarlijk is als zij de weg op gaat. Ze heeft op een kruispunt oog voor van alles, behalve het verkeer. Enerzijds ben ik blij met haar verworven zelfstandigheid, anderzijds heb ik moeite om haar los te laten.

12 | MantelzorgerSPECIAL

We zullen nog wel voor uitdagingen komen te staan met haar. Zou ze een relatie krijgen of wil ze kinderen? We zijn wel eens bang hoe het moet als wij er niet meer zijn. We willen Anouk absoluut niet opzadelen met de zorg voor haar zus, ook al zou ze dat met alle liefde doen. Daarom willen we Vera zo zelfstandig mogelijk maken. Volgens mij is dat aardig gelukt.’ ¢

KORTE BERICHTEN

Wilt u de belangen behartigen van mantelzorgers?

Mantelzorg is niet vanzelfsprekend. Langdurig en intensief voor een ander zorgen is een zware belasting. Daarom verdienen mantelzorgers erkenning.

Die erkenning moet terug te vinden zijn in al het beleid dat van invloed op hen is. Mezzo organiseert belangenbehartiging voor mantelzorgers. Bent u (ex-)mantelzorger en wilt u invloed uitoefenen op beleid? Dat kan. Als (ex-)mantelzorger weet u het beste wat mantelzorgers nodig hebben. Van de gemeente, van een verpleeghuis, van een ziekenhuis, van het CIZ. Van al die instellingen waar u mee te maken heeft. Of u kunt zitting nemen in de Wmoraad van uw gemeente. De gemeente zal u dan advies vragen over te ontwikkelen beleid dat mantelzorgers aangaat.

Geïnteresseerd? Kijk voor meer informatie op: www.mezzo.nl/belangenbehartiger_worden ¢

Jongeren vinden maatschappelijke stages leuk Veel scholieren blijven na hun maatschappelijke stage actief als vrijwilliger op hun stageplek. Dat blijkt uit onderzoek van het ministerie. Jongeren zijn de vrijwilligers van de toekomst. Zeker nu leerlingen in het voortgezet onderwijs vanaf 2011 verplicht zijn een maatschappelijke stage te lopen.

Deze stage mogen zij ook vervullen bij een organisatie in de (intensieve) vrijwilligerszorg. Mezzo en haar lidorganisaties ondersteunen deze jonge zorgvrijwilligers en de organisaties, scholen en gemeenten die zich inzetten voor de maatschappelijke stages. De scholieren ontwikkelen door de stage betere sociale vaardigheden, zoals luisteren, organiseren, samenwerken en gespreksvaardigheden.

Meer weten? www.maatschappelijkestages.nl ¢

Speelt u een glansrol in het leven van een ander?

Wilt u als vrijwilliger aan de slag? En iemand met een chronische ziekte, handicap of hoge leeftijd helpen? Kijk dan op www.schitterendemensen.nl voor vrijwilligersvacatures in uw buurt. ¢

1

Taxid Rij

river

(36, m jij Roel e z i e ke n t M S ) n a a r het huis e n p r a op de terugw at je samen eg na?

Dagboek van Cora Postema Samenwerking en rolwisselingen Van de ene op de andere dag veranderde het leven van Cora (51) en Wim (55) totaal. Wim kreeg in februari 2009 een infarct in de hersenstam.

Wilt u het dagboek van Cora volgen? Kijk dan op www.mezzo.nl/dagboek Bij ons is mijn man Wim na zijn herseninfarct de belangrijkste zorgvrager, maar ik ben het als mantelzorger ook af en toe. Soms ben ik ook de professional en soms zorgt Wim ook voor mij. En af en toe helpen we de professionals een handje. Buren, kinderen etc. doen ook mee. Kortom…een aardig netwerkje met wisselende rollen. Volgens Wim ben ik daarin de coördinator. Laatst was er een mooi geval van samenwerking en rolwisseling. Wim moest voor een kleine operatie aan zijn stembanden naar het ziekenhuis. Het zou in principe zonder overnachting kunnen, maar als het een beetje tegen zou zitten zou hij een nacht ter observatie moeten blijven. Omdat hij ’s nachts beademd wordt op een manier die alleen maar door IC-verpleegkundigen mag worden bediend, zou er ook een IC plaats moeten worden ingepland. Maar…als ik samen met het beademingsapparaat van thuis mee kon komen om het te bedienen en bij Wim op de kamer zou kunnen slapen dan was de IC-plek niet nodig en kon de operatie sneller plaatsvinden. De dag van opname hadden we alle spullen mee. We mochten ons installeren op een tweepersoonskamer op de verpleegafdeling. Ik speel die dag voor ‘zuster’, geef Wim zijn sondevoeding, loop met het urinaal te sjouwen en help met aankleden zodat we weer naar huis kunnen. We zitten klaar als de artsen komen om te kijken of ‘meneer’ al weer naar huis mag. Het ademapparaat en een nacht blijven was niet nodig, maar toch was het handig, tijd- en kostenbesparend dat deze samenwerking mogelijk was. ¢

MantelzorgerSPECIAL | 13

JONGE MANTELZORGERS

Wanneer wordt ‘Ik heb een heel normaal leven, misschien met een paar dingetjes extra’

[Tekst: Irma Ooijevaar] Colinda

(15) vindt zichzelf geen man-

telzorger. Haar moeder Christa (44) weet wel beter. Als gevolg van dystrofie in haar knie kan Christa nauwelijks lopen en is ze chronisch pijnpatiënt. Hoewel Christa haar het liefst zou ontzien, runt Colinda toch voor een groot deel hun gezamenlijke huishouden.

Colinda: ‘Eigenlijk voel ik me helemaal geen mantelzorger. Ik heb een heel normaal leven, net zoals mijn vriendinnen – misschien met een paar dingetjes extra. Ik kan alles doen wat ik wil. Soms moet ik een paar uurtjes opofferen, voor de rest gaat het hartstikke goed. Alleen kan ik niet altijd spontaan weg, omdat er soms eerst thuis nog iets moet gebeuren. Dan baal ik wel eens… Als ik weg ben, sms ik meestal even of alles goed gaat. Stel dat mijn moeder valt bijvoorbeeld, dan is het vervelend dat ik er niet ben. Maar gelukkig is dat al heel lang niet gebeurd.

Ik was zeven toen mijn moeder een beperking kreeg. Ik herinner me haar niet anders dan hoe ze nu is. Ik heb altijd meegeholpen in huis. Ik denk dat ik daar ongeveer twee uur per dag aan kwijt ben. Als mijn moeder een goeie dag heeft, doet ze veel zelf, anders vraagt ze wat meer aan mij. We hebben nooit een taakverdeling gemaakt, het is zo gegroeid. Omdat de wasmachine boven staat, doe ik bijvoorbeeld meestal de was. In de wasmachine doen, eruit halen, in de droger doen en ophangen. Mijn moeder vouwt het daarna meestal op.

Ook haal ik vaak de stofzuiger door het huis en doe ik boodschappen. Soms alleen, soms met mijn moeder. We doen heel veel samen. Ook leuke dingen: eens in de maand plannen we een uitstapje, dan gaan we bijvoorbeeld naar de stad of naar de bioscoop. Er zijn dingen die ik graag met mijn moeder zou willen doen, maar die door haar beperking niet kunnen. Samen met haar fietsen of wandelen, bijvoorbeeld.

Volgens mij hebben we best een bijzondere band. We praten over alles, ook als we boos of verdrietig zijn. Natuurlijk hebben we wel eens ruzie. Altijd lief doen is óók niet goed – dan wordt het nep. Als ik ergens van baal, dan vertel ik het altijd aan mijn moeder. Zij is de belangrijkste persoon in mijn leven: ze moet weten hoe ik me voel.

De meeste mensen met wie ik omga, weten wel hoe het bij ons thuis zit. Verder praat ik er niet heel veel over. Via het Steunpunt Informele Zorg Twente heb ik contact met andere jonge mantelzorgers. Dat is echt een uitlaatklep. Ik kan mijn eigen verhaal kwijt, de dingen waar ik echt van baal. Gewone vrienden begrijpen dat niet altijd. Die kijken je soms aan van: stel je niet zo aan, dat dóe je toch gewoon even?

Volgens mij vindt mijn moeder het diep van binnen wel eens lastig dat ze afhankelijk is van mij, al laat ze het nooit merken. Ik heb haar nooit als een patiënt gezien en dat zal ik ook nooit doen. Ik denk dat ik haar beter kan helpen dan dat er steeds een vreemde over de vloer komt. De zorg voor mijn moeder voelt niet als een verplichting. Misschien had ik kunnen zeggen: ‘Bekijk het maar, zorg maar lekker voor jezelf.’ Maar zo zit ik niet in elkaar. Ik vind het prettig dat ik haar kan helpen. Niet dat ik ineens denk dat ik daardoor de hele wereld aan kan. Ik doe het omdat ik van haar hou.’ ¢

14 | MantelzorgerSPECIAL

je moeder een patiënt?

Christa: ‘Colinda is absoluut mantelzorger – ze weet alleen niet beter. Ze kan zich niet eens meer herinneren dat ik kan lopen. Ik kan eigenlijk weinig, alleen dingen die zittend kunnen. Daarbij ben ik chronisch pijnpatiënt en is mijn energiepeil onvoorspelbaar. Binnenshuis kan ik me aardig redden met krukken, buitenshuis ben ik afhankelijk van een rolstoel.

Hoewel de meeste huishoudelijke en zorgtaken zijn geregeld met een persoonsgebonden budget (pgb) en vrienden regelmatig bijspringen, komen er toch nog veel taken op Colinda neer. We hebben daarin samen een evenwicht gevonden.

Soms begin ik met koken en maakt Colinda het af. Dat gaat vanzelf.

Een keer boodschappen doen, daar wordt een kind niet slechter van. Wat mij dwarszit, is dat Colinda niet onbekommerd door haar puberleven kan stuiteren.

Als er iets gebeurt, dan is ze gewoon aan de beurt. Ik ben me ervan bewust dat ik niet altijd zomaar een beroep op haar kan doen. Er kan heel veel. Als ze onverwacht weg wil, komen we daar samen uit. Maar soms ben ik afhankelijk van haar hulp. Als er een glas valt, kan ik geen stap meer verzetten – dan moet ze toch opruimen.

Jonge mantelzorgers worden niet genoeg gezien. Bij de aanvraag van het pgb merkte ik hoe er geleund wordt op de kinderen in huis. Maar die kinderen moeten ook gewoon naar school, studeren, hebben een baantje.

Het grootste bezwaar van een kind dat mantelzorgtaken heeft, is dat de grens tussen moeder en patiënt vervaagt. Voor mij ligt die grens bij de lichamelijke verzorging. Ze helpt me mijn schoenen uittrekken, maar wast niet mijn voeten.

Ze blijft wel mijn dochter.

We hebben een hechte band. Colinda is volwassener dan leeftijdsgenoten: ze heeft veel geduld en begrip voor anderen. Natuurlijk wordt er hier in huis ook wel eens met de deur gegooid. Je krijgt een ander soort krachtmetingen. Als ze thuiskomt en er moet iets gebeuren, dan heeft ze er niet altijd zin in – wat ik me ook kan voorstellen. Maar als ze het niet doet, blijft het liggen. Dus gaat ze toch overstag.

Colinda is heel alert, dat baart me wel eens zorgen. Als ze een geluid hoort dat ze niet kent, roept ze gelijk: ‘Mam, gaat het?’ Haar telefoon staat altijd aan. Als ze weg is, stuurt ze vaak een sms’je. Toch even in de gaten houden hoe het gaat. Ik vraag me wel eens af of ze daar in haar volwassen leven geen last van krijgt. Zal ze niet te zorgzaam zijn? Zal ze zichzelf niet vergeten?

Ik had het haar gemakkelijker gegund, al ben ik inmiddels over mijn schuldgevoel heen. Ik maak er het beste van. Ik wil niet dat ze terugkijkt op een zuchtende, klagende moeder. Mijn goeie momenten bewaar ik voor haar. Ik ga graag een dag in bed liggen als ik weet dat ik dan voldoende energie heb om met haar naar de film te gaan.

Als ze ooit het huis uit wil, moet ze gewoon gaan. Mijn gezondheid mag daarvoor geen belemmering zijn. Hoe ik het oplos, zie ik dan wel weer. Maar anderzijds wil ik ook niet dat ze vlucht omdat de belasting te zwaar is. Ook dan moeten we om tafel.’ ¢

‘Colinda kan niet onbekommerd door haar puberteit stuiteren’

Website voor jonge mantelzorgers: www.jong-zorgen.nl

MantelzorgerSPECIAL | 15

ETHIEK

Praten over morele dilemma’s helpt [Tekst: Joke van der Leij]

Lies Arntz uit Zeist is mantelzorger voor haar man

Hans. Hij kreeg vier jaar geleden een ernstig herseninfarct. Daardoor raakte hij eenzijdig verlamd en kreeg hij afasie. ‘Soms heb ik zo genoeg van de hele situatie. Maar dat mag je eigenlijk niet denken.’ Veel mantelzorgers kampen met dit soort gevoelens en kunnen er vaak nergens mee terecht. Michel Jansen van de Hogeschool Utrecht pleit voor meer aandacht voor dit probleem.

Het zag er zo mooi uit. Hans met vervroegd pensioen, de kinderen volwassen en allemaal op hun pootjes terechtgekomen. De gelukkige eigenaren van een boerenhuisje in Frankrijk. Leven als God in Frankrijk, dat was hun droom. En toen kreeg Hans een herseninfarct. ‘Zijn prognose was dramatisch’, vertelt Lies. ‘Hij was eenzijdig verlamd en had afasie. Kon geen zinnen meer bouwen, niet meer op woorden komen en mij niet meer begrijpen. Elke vorm van herstel was meegenomen en ik moest maar nergens op rekenen. Op slag was ik mijn partner kwijt met wie ik altijd al mijn lief en leed had kunnen delen. Dat was zo schokkend. Ons leven stond volledig op zijn kop.’

Schuldgevoelens als ik iets voor mezelf wilde en Hans alleen moest laten. Of er genoeg van hebben om de omgeving altijd maar te moeten uitleggen wat Hans wel en niet kan. Tegelijkertijd onderdrukte ik dat dan weer. Wat klaagde ik nou? Ík had toch geen twee infarcten gehad? Voor Hans was het toch het ergst? Gelukkig kan ik dit soort emoties delen met mijn kinderen. Maar je wilt hen daar ook niet altijd mee belasten. Tenslotte hebben zij ook hun eigen leven. En met anderen spreek je er niet snel over. Omdat je bang bent dat mensen het niet zullen begrijpen. Dus loop je rond met al die gevoelens. Dat is soms best eenzaam.’

Moeilijk Schuldgevoelens Lies regelde alle praktische zaken rondom de zorg van Hans. Het huis werd aangepast. En ze verzorgde hem zelf. Alles was gericht op hem. Helemáál toen hij tijdens een hartcatheterisatie om zijn hartklachten te verhelpen een tweede herseninfarct kreeg.

Volgens Michel Jansen, docent ethiek en filosofie bij de masteropleiding tot verpleegkundig specialist bij de Hogeschool Utrecht, worstelen veel mantelzorgers met dit soort tegenstrijdige gevoelens en de dilemma’s die deze meebrengen. Hij ontwikkelde daarom een methode voor professionals die met

Je mág zeggen dat je even genoeg hebt van je thuissituatie Hans kon weer opnieuw beginnen met revalideren en Lies kwam aan haar eigen leven nauwelijks toe.

‘Ik kwam steeds in nieuwe situaties die allerlei tegenstrijdige gevoelens en dilemma’s bij mij opriepen. Boosheid en verdriet over Hans’ tweede infarct. Ongeduld over de moeizame communicatie.

16 | MantelzorgerSPECIAL

mantelzorgers te maken hebben om morele dilemma’s bij mantelzorgers op een systematische manier bespreekbaar te maken. ‘Ik kwam op dat idee door een onderzoek dat ik deed onder zorgprofessionals. Daaruit bleek dat zorgprofessionals grote problemen hebben om morele ervaringen en

dilemma’s rondom de zorg onder woorden te brengen. Als zij het al moeilijk vonden, dan moest het voor de niet-professionele zorgverlener, de mantelzorger dus, helemaal lastig zijn, zo redeneerde ik.

Die indruk had ik trouwens ook al gekregen van de vele gesprekken die ik met mantelzorgers voer.’

Schrikken Voorbeelden van vragen en gevoelens waar mantelzorgers mee kunnen zitten, heeft Jansen te over.

‘Sommige mantelzorgers hebben het moeilijk met de noodzaak om grenzen te stellen aan hun verantwoordelijkheid of hebben het gevoel constant tekort te schieten. Andere dilemma’s gaan over trouw, eerlijkheid, of schuld. Daarbij komen ook vragen en gevoelens naar voren die je niet zo makkelijk op tafel legt. “Was de ander maar dood”, bijvoorbeeld. En: “Ik wil scheiden”, of: “Ben ik nog wel een goede echtgenote als ik de thuiszorg vraag me te helpen bij de zorg?” Soms gaat het ook over heel heftige gevoelens van diepe wanhoop zoals “Ik zie

Illustratie: MARIT DE WOLF

het hele leven niet meer zitten’’ en “Ik doe hem of haar nog eens wat aan” ’.

Vaak schrikken mantelzorgers van dit soort emoties en weten daar niet goed mee om te gaan, zegt Jansen: ‘En hierover praten zonder er een moreel oordeel over te vellen, is een vaardigheid die je echt moet leren. Uit de gespreksgroepen die ik zelf heb begeleid, blijkt dat het mantelzorgers echt helpt om over dit soort gevoelens en dilemma’s te praten.

Daardoor leren zij dit beter een plaats in hun leven te geven.’

Opluchting Dat vindt ook Lies Arntz. Zij voerde aanvankelijk gesprekken met een psychotherapeut maar neemt sinds kort deel aan maandelijkse gespreksgroepen bij het Steunpunt Mantelzorg van MeanderOmnium in Zeist. ‘In eerste instantie denk je nog: wat moet ik daar nu? Allemaal treurige verhalen en huilende mensen natuurlijk. Daar knap je toch niet echt van op? Aan de andere kant, zat ik met opgekropte ge-

voelens die ik onvoldoende kwijt kon. Ik ben dus toch gegaan. Het voelde meteen goed. Je hoeft je nergens voor te schamen. Je mág zeggen dat je soms genoeg hebt van je thuissituatie. Dat je boos bent om wat je is overkomen. Niemand velt een oordeel over je gevoelens. Integendeel: de andere mantelzorgers snappen precies wat ik bedoel. Dat lucht zo op! En door ervaringen en dilemma’s uit te wisselen, krijg je vaak ook nieuwe inzichten.

Ook heel belangrijk: het is beslist niet alleen maar kommer en kwel tijdens dit soort bijeenkomsten. Er wordt ook gelachen. Na elke bijeenkomst kan ik er weer een tijdje tegenaan.’

zorgers helaas nog geen vast onderdeel van de hulpverlening. Dat komt ook omdat er in het onderwijs te weinig aandacht aan wordt besteed.

Dat moet veranderen. Ik ben op dit moment dan ook in gesprek met de overkoepelende organisatie voor verpleegkundigen om dit in de praktijk vorm te geven. Ook onderzoek ik samen met Mezzo de mogelijkheid om mantelzorgconsulenten en geestelijk verzorgenden te trainen, zodat zij dit soort bijeenkomsten kunnen organiseren. Kunnen praten over morele en ethische dilemma’s is geen luxe, maar bittere noodzaak. Voor mantelzorgers kan dat precies het verschil maken tussen het wél of níet redden.’ ¢

Onderwijs Wie denkt dat gespreksbijeenkomsten voor mantelzorgers overal worden aangeboden heeft het mis.

Jansen: ‘Het nut en de noodzaak van kunnen omgaan met ethische kwesties wordt breed erkend.

Ook dat de behoefte daaraan bij mantelzorgers groot is. Maar toch is de aandacht voor mantel-

Meer weten over lokale Steunpunten Mantelzorg die gespreksgroepen voor mantelzorgers organiseren? Kijk op www.mezzo.nl. Meer informatie over de leergang van Michel Jansen vindt u op www.kennsicentrumivz.hu.nl

MantelzorgerSPECIAL | 17

HElEnD RECREëREn En onTSPAnnEn HERSTEllEn In ECR-ZoRGHoTElSTUDIo’S Zorg en ontspanning gaan hand in hand Thuis herstellen of revalideren na een ziekte of ziekenhuisopname is niet voor iedereen mogelijk. Tijdelijk verblijf in één van de zorghotelstudio’s van European Care Residences (ECR) is dan een uitkomst, voor de cliënt én zijn of haar partner.

In een ECR-zorghotelstudio bent u verzekerd van 24 uur per dag verzorging en verpleging op maat.

Herstellen en ontspannen recreëren gaan hand in hand. U kunt gebruik maken van alle voorzieningen van de ECR-locatie, van maaltijdbuffetten en à la carte diners tot en met fysiotherapie, beautybehandelingen en culturele en creatieve activiteiten.

Topzorg van stichting RAZ Professionals van de stichting Residentiële en Ambulante Zorg (RAZ) zijn verantwoordelijk voor alle services, zorg en verpleging. Deze landelijk AWBZ-erkende organisatie voor (thuis)zorg levert ook services en diensten bij cliënten thuis en tijdens georganiseerde reizen van ECT Vakanties.

ECT Vakanties met zorg en zonder drempels ECT Vakanties biedt georganiseerde bus- en vliegreizen in binnen- en buitenland, individuele (aangepaste) accommodaties en reizen op maat. Het complete reisaanbod staat in het ECT Vakanties Reisprogramma 2010 dat u gratis kunt aanvragen.

Korting met GGG-lidmaatschap op diensten, zorg en vakanties Met het GGG-lidmaatschap van de stichting RAZ krijgt u korting op alle RAZ-diensten en services, evenals reizen van ECT Vakanties en boekingen bij ECR Care Hotel & Resort Groot Stokkert in Wapenveld en Vakantiepark Care Holidays Heino.

Heeft u een gering inkomen en bent u reumapatiënt en/of heeft u intensieve zorg nodig, dan geeft de GGG-pas recht op een extra korting op onze diensten en services.

Meer informatie: ECR T (088) 328 03 00 Stichting RAZ T (088) 328 08 08 ECT Vakanties T (088) 328 00 00

18 | MantelzorgerSPECIAL

www.ecr.eu www.raz.nl www.ect-vakanties.nl

lid worden

Zorgt u voor een ander? Mezzo is er voor u. Als lid van Mezzo bent u verzekerd van informatie, advies en praktische ondersteuning.

Via de Mantelzorglijn, de website www.mezzo.nl of via één van de 250 lokale en regionale lidorganisaties in heel Nederland.

Mezzo komt op voor uw belangen in politiek Den Haag maar ook lokaal en bij organisaties die te maken hebben met mantelzorg. Het is voor u als mantelzorger belangrijk dat Mezzo veel leden heeft.

Want hoe sterker de vereniging, des te luider de stem! Word daarom voor slechts € 10,- per kalenderjaar lid van Mezzo.

Wat u ervoor terugkrijgt is: ● Samen sterk! Mezzo behartigt de belangen van alle mantelzorgers ● 4 keer per jaar het ledenblad “De Mantelzorger” ● Contact met andere mantelzorgers ● Gratis sociaal-juridische ondersteuning ● Aanbiedingen, exclusief voor leden, zoals belastingservice of internetprogramma’s ter ondersteuning van mantelzorgers ¢

✔ Ja, ik word lid van Mezzo  Ik ben (ex)-mantelzorger en word lid voor € 10,00 per kalenderjaar

 Ik ben geen mantelzorger maar steun het werk van Mezzo vanaf € 10,00 per kalenderjaar M V

Naam en voorletter(s): Adres:

Pc en woonplaats:

E-mail:

Geboortedatum:

Telefoon:

Degene voor wie ik zorg heeft een (u mag meer dan 1 bolletje aankruisen):

 Lichamelijke beperking

 Psychische beperking  Verstandelijke beperking  Chronische/levensbedreigende ziekte 

 Beginnende dementie / geestelijke achteruitgang 

Verslaving

Algemene beperkingen door ouderdom

 Ander ziektebeeld of beperking  Onbekend

 Ik machtig Mezzo om tot wederopzegging per jaar € 10,00 van mijn rekening af te schrijven.

Bankrekeningnummer:

 Ik betaal per acceptgiro

Handtekening:

✂

✔ Ja, ik wil meewerken aan publiciteit

Wilt u uw verhaal of ervaring vertellen in de media? Mezzo is op zoek naar mantelzorgers die geïnterviewd willen worden door de media. Met uw verhaal, oplossing of inzicht kunt u anderen inspireren en krijgt mantelzorg meer bekendheid.

 Ik wil mijn ervaringen als mantelzorger in de media vertellen. Een medewerker van Mezzo mag mij hiervoor benaderen.

Dit is mijn naam: Stuur uw reactie naar Mezzo, het adres vindt u in het colofon van dit blad op pagina 4.

Telefoon: MantelzorgerSPECIAL | 19

LIFESTYLE

Balans tussen zorgen en grenzen bewaken

Levenshouding van [Tekst: DAGMAR VAN AMERONGEN]

Onze

lichaamstaal en lichaamshouding vertellen iets over hoe we in het leven staan. Vanuit welke karakterrol we de wereld zien en met welk overlevingsstrategie we het leven tegemoet treden. Mantelzorgers hebben een mooie, maar vaak ook zware taak. Hoe staat u als mantelzorger in het leven? En kunt u uw overlevingsstrategie verbeteren door simpelweg een andere lichaamshouding aan te nemen?

Jos Dolstra is trainer Body & Mind Language en oprichter van het Instituut voor Dans en Bewegen. Zij zet mensen letterlijk in beweging om verder te komen in het leven. ‘Wat ik mensen probeer te leren is dat je via de taal van je lichaam je gevoelens en gedachten kunt veranderen. Het lijkt een beetje op wat een gesprekstherapeut doet. Die begint bij je gedachten. Daardoor veranderen je gevoelens ook, en uiteindelijk zie je dat zelfs in de manier waarop mensen bewegen. Ik begin aan de andere kant: eerst het lichaam. Gevoelens en gedachten volgen dan.’

De zorgzame Mantelzorgers die zwaarbelast zijn met de zorg voor een ander lopen grote risico’s zelf ziek te worden. Fysieke klachten worden vaak weggewuifd om de zorg voor de ander vol te kunnen houden.

De ouders van Jos waren mantelzorger pur sang en zorgden 15 jaar lang voor hun bejaarde ouders en namen ze zelfs in huis toen dat nodig was. Haar moeder verwelkomde haar schoonouders met volle overgave, zegt Jos: ‘Ze wisten niet wat ze zich op de hals haalden. Naast dat ze hun privacy volledig kwijt waren, kwam het huwelijk van mijn ouders zwaar onder druk te staan. Zeker nadat opa was overleden en oma nog alleen op de tussenver-

20 | MantelzorgerSPECIAL

mantelzorgers dieping woonde in de eengezinswoning. Oma was eenzaam en eiste de aandacht van mijn vader op.

Mijn moeder deed alles voor mijn oma. Zij was een echte ‘zorgzame’. Maar ze kon weinig goeds doen.

Het eten werd met regelmaat teruggestuurd, haar poep smeerde ze aan de wand om maar aandacht te krijgen en het was een komen en gaan van zorgverleners. Intussen was de emotionele belasting bijna niet meer te overzien. Dit moest wel fout gaan.’

Eigen zorg eerst In het vliegtuig wordt bij de veiligheidsinstructies duidelijk dat je bij noodsituaties als ouder eerst jezelf moet voorzien van zuurstof, voordat je je kind helpt. Want wat gebeurt er als je als ouder bewusteloos raakt? Het gevaar bestaat dat iemand die zich volledig identificeert met zorgzaamheid zelf ‘de zorgzame’ wordt. Deze kan dan alleen nog maar geven en verliest zichzelf volledig uit het oog.

Er ontstaat dan een situatie met alleen maar verliezers. ‘Dat gebeurde met mijn moeder’, zegt Jos. ‘Dat zij niet aan zichzelf toekwam had enerzijds te maken met de lastige thuissituatie, maar ook met haar karakterrol. Zij was als ‘de zorgzame’ makkelijk slachtoffer van stress en had moeite met haar grenzen aangeven. Ze gaf alles weg en er bleef niets over voor zichzelf. De bloeddruk van mijn moeder steeg naar een gevaarlijk hoogtepunt en ze kreeg uiteindelijk een hersenbloeding. Een helder signaal van haar lichaam dat ze al die jaren overbelast was geweest.’

gang, dat je helpt. Ga maar eens achterover zitten in je stoel met je armen in je nek en een lach op je gezicht. Als je die houding werkelijk toestaat kun je je niet ongelukkig voelen.’ De oma van Jos ging uiteindelijk met veel pijn en moeite naar een verpleeghuis. In haar laatste jaren kwam er ruimte om de relatie met de ouders van Jos te herstellen.

Oma kon zelfs haar dankbaarheid tonen voor wat de moeder van Jos al die jaren had gedaan. Ze stierf in een harmonieuze situatie. De moeder van Jos is overigens weer goed hersteld van haar hersenbloeding.

Naam: Jos, de controleur

Herkent u zichzelf?

Typering: Staat haar mannetje, houdt alles onder controle.

Valkuil: De controleur doet de zorg het liefst helemaal zelf en denkt niemand anders nodig te hebben.

Tip: Geef de zorg ook eens uit handen en ontspan!

Naam: Jos, de zorgzame

Naam: Jos, de onzichtbare

Typering: Geeft alles wat ze heeft aan de ander.

Valkuil: De zorgzame staat door met twee handen te reiken niet stevig in haar schoenen. Ze is kwetsbaar omdat haar rug niet recht is en haar aandacht niet bij haar zelf ligt, maar bij de ander.

Tip: Bewaak uw grens en koester uw eigen ruimte.

Zoek de waardering voor uzelf niet alleen in wat u doet voor anderen.

Typering: ‘Let u maar niet op mij, het gaat om de ander.’

Valkuil: Uzelf wegcijferen leidt tot overbelasting.

Tip: Zoek uit wat uw behoeften zijn en maak dit duidelijk aan de ander. ¢

Houding aanpassen Als je langere tijd dezelfde rol aanneemt als bijvoorbeeld ‘de zorgzame’ en geen ruimte hebt of ervaart voor andere rollen als bijvoorbeeld ‘de levenslustige’ of ‘de vrijbuiter’ komen er emotionele en fysieke klachten. ‘Er komt dan een overbelasting van een specifiek deel van de persoonlijkheid’, zegt Jos. ‘Een groot deel van de persoonlijkheid komt namelijk niet aan bod, waardoor je uit balans raakt. Fysieke klachten zijn heldere signalen om je houding te veranderen. Dit is heel breed en heel letterlijk.

Door bijvoorbeeld je rug te activeren kun je weer in balans komen. Door de houding te veranderen, komt er namelijk een andere gedachtepatroon op

MantelzorgerSPECIAL | 21

sociale netwerken

Netwerkcoaching ook prima middel voor mantelzorgers

‘Niet iedereen weet hoe hij zijn netwerk moet inzetten’ [Tekst: Jelka van Eijk]

Ineke Dreves (38) heeft een coaching- en trainingsbureau. Daarnaast werkt ze vrijwillig als

netwerkcoach bij Stichting Ravelijn in Amersfoort. Een nieuw fenomeen, waarmee zij mensen helpt met het uitbreiden van hun sociale netwerk. Ineke gaat vanmiddag met haar cliënt Albert voor het eerst naar buiten. Wij gingen met ze mee, want is zo’n netwerkcoach ook interessant voor mantelzorgers?

Albert heeft een licht verstandelijke beperking. Een tijdje geleden heeft hij ook nog eens een herseninfarct gehad. Albert woont alleen. Zelden komt hij nog buiten de deur. Via de maatschappelijk werker van het revalidatiecentrum kwam hij bij Stichting Ravelijn terecht. Deze middag gaat Albert samen met zijn coach Ineke naar een buurthuis. Ze willen de sfeer proeven en kijken wat er allemaal te doen is. Een medewerker ontvangt hen hartelijk en biedt hen een kop koffie aan. Albert raakt al snel geïnteresseerd in de schaakclub en geeft zich op.

‘Voor hem is dit een grote stap’, legt Ineke uit. ‘Hij heeft bijna geen mensen meer om zich heen en zit meestal alleen thuis. Het is belangrijk dat hij weer dingen gaat ondernemen. Meestal komt van het één het ander. Zo kan uit zijn deelname aan de schaakclub een leuk contact voortkomen of vindt hij aansluiting bij een andere groep.’ Ineke richt zich vooral op activiteiten die haar cliënt leuk vindt om te doen en die hij goed kan.

Voortraject Voordat Ineke en Albert het buurthuis bezoeken, hebben ze al verschillende afspraken gehad. Ineke gaat daarvoor naar zijn huis. Door middel van gesprekken komt ze erachter wat voor een netwerk wenselijk is voor de situatie en brengt ze zijn huidige netwerk in kaart. ‘Daarbij kijk ik naar de mensen die dichtbij staan: familie, vrienden en bekenden. Wie benader je bijvoorbeeld als je een dagje wil gaan winkelen?’ Daarnaast worden ook andere groepen besproken, zoals wijkbewoners, mensen op school en de huisarts. ‘Er kunnen heel

22 | MantelzorgerSPECIAL

verrassende dingen naar voren komen, waar mensen zelf nog niet aan gedacht hadden, bijvoorbeeld een bepaalde vereniging. Vaak is je netwerk groter dan je denkt, maar de vraag is hoe je dit netwerk kunt inzetten.’ Aan de hand van het droomnetwerk en het bestaande netwerk bekijkt Ineke vervolgens hoe zij samen met haar cliënt het netwerk kan verbeteren.

Voor mantelzorgers Netwerkcoaching is een prima middel om mantelzorgers te ondersteunen. Ineke: ‘Bij mantelzorgers zie je vaak dat zij in een steeds kleiner kringetje terechtkomen, want zij krijgen het drukker en drukker.’ Ook andere dingen spelen mee: ‘Mantelzorgers hebben meestal een zware taak. Zij lopen tegen allerlei praktische problemen aan, zoals geen tijd hebben om boodschappen te doen, bepaalde zorgtaken niet kennen of een oppas nodig hebben.’

Toch is het voor mantelzorgers niet altijd gemakkelijk om hulp te vragen. ‘Mantelzorg ga je natuurlijk niet zomaar aan iemand overlaten die je niet kent. Veel mantelzorgers vinden het moeilijk om bepaalde taken uit handen te geven. Maar hebben ze iemand gevonden, dan merken ze hoe fijn het is om de zorg even een uurtje uit handen te geven.’ Mantelzorg kan ook psychisch zwaar zijn en bijvoorbeeld te veel verantwoordelijkheden met zich meebrengen. Dan spelen vragen als: kun je het wel maken om even weg te gaan? Het is maar net tegen welke problemen iemand aanloopt.

Buurvrouw Belangrijk voor de mantelzorger blijft om goed voor zichzelf te zorgen. Daar hoort ook ontspanning bij en daarvoor is een goed sociaal netwerk belangrijk: ‘Eindelijk eens bij de buurvrouw aankloppen en je verhaal doen, lijkt moeilijk, maar de ervaring leert dat wanneer je je kwetsbaar durft op te stellen, zij graag een praatje met je maakt. En af en toe durven zeggen dat je het best moeilijk vindt om het allemaal alleen te doen, opent vaak deuren. Zo geef je de buren de gelegenheid er ook eens voor jou te zijn.’ De begeleiding van de netwerkcoach ziet er bij iedereen anders uit. ‘Een grote stap voor de één, is klein voor de ander. Waar het om gaat, is dat we iets op gang brengen. Coachen is inzicht geven en mensen helpen om zelf oplossingen te vinden.

Want je hoeft het niet allemaal zelf te doen.’

Droomnetwerk Weer thuis bij Albert praten hij en Ineke nog even na en maken ze plannen voor volgende week. Dan gaat hij naar de eerste bijeenkomst van de schaakclub. Hij vindt het spannend, maar heeft er ook zin in. Ineke: ‘Volgende week zetten we weer een klein stapje richting het droomnetwerk.’

De naam van de cliënt van Ineke is gefingeerd.

Bent u op zoek naar een mantelzorgzcoach of wilt u steun bij u in de buurt? Bel de mantelzorglijn: 0900 20 20 496 (Geopend op werkdagen van 9.00 tot 13.00 uur, 10 ct per minuut) ¢

Hoe gaat een netwerkcoach te werk?

Stap 4: De cliënt gaat zijn

Stap 1: De netwerkcoach

netwerk inschakelen om een

maakt kennis met de cliënt.

middagje te gaan winkelen.

Stap 3: De netwerkcoach zet samen met de cliënt de eerste stap naar buiten. Een klein ommetje door de wijk is voor sommige mensen al een hele belevenis.

Stap 2: De netwerkcoach brengt samen met de cliënt het sociale netwerk in kaart.

Ook bespreken ze wat hij of zij

Stap 5: De cliënt gaat nieuwe schoenen kopen met zijn nichtje.

leuk vindt om te doen.

MantelzorgerSPECIAL | 23

Voor wie verstandig omgaat met zout

Hoge zoutinname kan leiden tot een hoge bloeddruk. Riskante aandoeningen aan hart-

LoSalt mineraalzout

en bloedvaten zijn vaak het gevolg.

- 66% minder natrium

In LoSalt mineraalzout is 66% natrium (zout) vervangen door natuurlijke, nuttige mineralen zoals kalium. LoSalt is de oplossing voor minder zoutgebruik, ook voor kinderen.

LoSalt mineraalzout is ook verkrijgbaar in de variant 'met jodium'.

24 | MantelzorgerSPECIAL

- bevat natuurlijke, nuttige mineralen zoals kalium - de smaak van zout blijft - draagt bij aan een goede gezondheid www.losalt.nl e-mail: info@losalt.nl