De Mantelzorger 2009-2010

De Mantelzorger Periodiek voor mensen die voor een ander zorgen | 2009 - 2010

Mantelzorg? Doe het samen!

Als praten niet meer gaat samen op communicatiecursus

Adelheid Roosen stapt in de wereld van haar dementerende moeder

Opa’s en oma’s vinden steun in e-mailgroepen

Gratis meenemen

Hier wordt gezorgd ...

www.mantelzorgchalet.nl

... voor optimaal woongenot.

Als u mantelzorg verleent, wilt u degene die u verzorgt niet in een schuurtje of een bouwkeet huisvesten, toch? Tenslotte wilt u juist een zo aangenaam mogelijke tijd geven aan de hulpvrager.

Een TOP mantelzorgchalet voorziet in de specifieke woonbehoeften voor mantelzorgverlening: flexibel, comfortabel en aan elke wens aan te passen. Onze jarenlange ervaring in het bouwen van (mantelzorg) chalets en het totaalconcept dat TOP Totaal biedt maken ons tot dé partner om uw woonbehoeften in te vullen.

Op onze website vindt u meer informatie en een aantal gerealiseerde projecten. En natuurlijk kunt u ons bellen voor een vrijblijvende afspraak.

“Mensen die de mogelijkheid hebben zou ik zeker aanraden om het op deze manier te doen en niet voor een woonunit te kiezen.” (Mevr. van Panhuis, Ermelo)

Grote Muntweg 5 | 3774 BS Kootwijkerbroek | tel. 0342 - 44 30 16 website: www.mantelzorgchalet.nl | email: info@mantelzorgchalet.nl mantelzorger.indd 1

02-06-09 12:01

Bent u de weg kwijt binnen de huidige regelgeving op het gebied van AWBZ, jeugdzorg, het zorgaanbod en de te volgen procedures? Wij zijn uw Tom Tom binnen de huidige wet- en regelgeving!

Wij bieden: • Hulp bij aanvragen AWBZ, WMO en jeugdzorg • PGB advies- en beheer • Trainingen voor zowel zorgaanbieders, (cluster)scholen als particulieren Onze medewerkers hebben allemaal een professionele zorginhoudelijke achtergrond.

Onze dienstverlening kenmerkt zich door een vakkundige, persoonlijke en betrokken aanpak.

Zorgrotonde B.V. Jupiterweg 10

3893 GD ZEEWOLDE T 036 - 522 27 25

E info@dezorgrotonde.nl www.dezorgrotonde.nl

De Mantelzorger | 2

De Mantelzorger Inhoud 6 Communicatiecursus voor het mantelzorg

8

netwerk

Theatermaker Adelheid Roosen stapt in de wereld van haar moeder met Alzheimer

11 Vervangende Zorg geeft mantelzorgers lucht 12 Opa’s en oma’s vinden steun in e-mailgroepen 18 Lokaal actief voor mantelzorg 22 Grote behoefte aan ondersteuning bij

En verder: Korte berichten > 4, 14, 15

Marokkaanse mantelzorgers

Dagboek van een mantelzorger > 15

Tips wanneer u uw AWBZ-indicatie dreigt te verliezen >17

De Mantelzorger | 3

-kort-kort-kort-

Mantelzorg en het web Op de website van Mezzo vindt u alle informatie die voor u van belang kan zijn. Neem eens een kijkje op www.mezzo.nl onder het kopje ‘mantelzorg’. U vindt er bijvoorbeeld informatie over het overdragen van de zorg, over het aanvragen van hulp en over financiële

Dag van de Mantelzorg Op of rond 10 november worden alle mantelzorgers in het zonnetje gezet. Op die dag vindt voor de twaalfde keer de Dag van de Mantelzorg plaats! Dit jaar is het thema: Mantelzorg: samen doen! Op zo’n 200 plaatsen worden allerlei activiteiten georganiseerd door onder meer Steunpunten Mantelzorg.

Dag van de Mantelzorg Mantelzorg? regelingen. Daarnaast kunt u het dagboek lezen van Cora Postema (zie pagina 15) en uw eigen ervaringen delen op het forum met andere mantelzorgers. Alle adressen van lokale en regionale Steunpunten Mantelzorg staan onder ‘adres bij u in de buurt’. Bij een Steunpunt Mantelzorg kunt u terecht voor informatie, steun en advies bij u in de buurt. De meeste Steunpunten Mantelzorg hebben ook een eigen website.

Vanuit mezzo.nl wordt u doorverwezen naar organisaties en andere websites die voor u van belang kunnen zijn: www.kiesbeter.nl - hier kunt u zorgaanbieders met elkaar vergelijken, www.berekenuwrecht.nl - voor welke regelingen komt u in aanmerking, www.werkenmantelzorg.nl - speciaal voor werkende mantelzorgers, www.mantelzorgerbenjenietalleen.nl - een site van en voor mantelzorgers, www.ZoekPgbZorg.nl – hier kunt u zoeken naar een PGB-zorgverlener bij u in de buurt.

Kom ook naar een activiteit bij u in de buurt op of rond 10 november!

Bel voor meer informatie de Mantelzorglijn 0900 - 20 20 496 (€0,10 p/m). Of kijk op www.mezzo.nl Een initiatief van Mezzo, Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg.

MEZZODVDM'09.indd 1

20-07-2009 15:30:52

De Mantelzorglijn helpt u op weg!

Zorgt u voor een ander en heeft u behoefte aan informatie, advies of gewoon een luisterend oor? Wilt u bijvoorbeeld weten hoe en waar u hulp kunt aanvragen, wat een Persoongebonden Budget is, of u recht heeft op zorgverlof of bij welke organisatie u terecht kunt voor vervangende zorg?

Bel dan de Mantelzorglijn! De Mantelzorglijn is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 16.00 uur op telefoonnummer 0900 20 20 496 (€ 0,10 p/m).

De Mantelzorger | 4

Voorwoord

Zelf in de media verschijnen

Ben ik wel een netwerker?

Wilt u graag uw verhaal delen met andere mantelzorgers? Bijvoorbeeld in een krant, tijdschrift of redactie van radio- of TV-programma? Mezzo wordt regelmatig benaderd door de pers. Heeft u interesse?

Stuur dan een mail naar info@mezzo.nl.

Colofon Het magazine De Mantelzorger is een jaarlijkse uitgave van Mezzo, Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg. Het magazine wordt verspreid onder leden van Mezzo en onder alle organisaties die deelnemen aan de Dag van de Mantelzorg. Extra exemplaren zijn gratis te bestellen bij Mezzo, 030 659 22 22 of info@mezzo.nl Wilt u meer dan 80 exemplaren bijbestellen? Dan worden verzendkosten in rekening gebracht.

Mezzo John F. Kennedylaan 99, Postbus 179, 3980 CD Bunnik, telefoon 030 659 22 22, fax 030 659 22 20, info@mezzo.nl, www.mezzo.nl Mantelzorglijn: 0900 20 20 496 bereikbaar op werkdagen tussen 9.00 en 16.00 uur (€ 0,10 p/m) Uitgever: Mezzo Oplage: 120.000 stuks Hoofdredactie en coördinatie: Dagmar van Amerongen Eindredactie: Audrey Friedel Redactieraad: Audrey Friedel, Dagmar van Amerongen, Mirjam Samsen, Patricia van den Bercken, Roos Verheggen, Ytje Hiemstra Teksten: Dagmar van Amerongen, Irma Ooijevaar, Loes den Hollander, Melinda Braaksma Cartoon: John Körver Fotografie: Joost van Velsen, Theo Scholten, Rob Webster, Aleid Denier Van Der Gon Vormgeving: Wrik BNO, Utrecht Advertentieverkoop: Stichting Adagium, telefoon 073 511 16 77

Vlnr: Audrey, Dagmar, Marc, Roos, Ytje, Patricia, Mirjam Mijn ome Peter was een beroepsnetwerker. Hij zag er uit als een snelle verkoper met stropdas, brede glimlach en visitekaartjes in de achterzak. Zijn lijfspreuk was “Wie niet kan delen, kan ook niet vermenigvuldigen”. Een gesprekje op een feestje duurde met hem nooit lang, dan was hij al met de volgende aan het netwerken. Hij bracht mensen ‘samen’ en gaf altijd advies. In mijn geval regelde hij een bijbaantje bij de lokale kruidenier.

Ik ben geen netwerker als mijn ome Peter en heb niet de ambitie zo te worden, toch zie ik het nut van een sociaal netwerk in een zorgsituatie weldegelijk.

Dit jaar draait de Dag van de Mantelzorg om het sociale netwerk van de mantelzorger. De redactie wil met de vele verhalen die wij in de praktijk kennen graag andere mantelzorgers inspireren. Want een mantelzorger dat zijn sociale netwerk inzet in de zorgsituatie om bijvoorbeeld ook tijd voor zichzelf te hebben, houdt namelijk langer plezier in het zorgen voor de ander. Ook het delen van ervaringen, uitwisselen van tips en elkaar de weg wijzen door het oerwoud van wetten en regels draagt bij aan een prettige zorgsituatie.

nicatiecursus voor het mantelzorgnetwerk rondom revalidanten met afasie. Over e-mailgroepen voor grootouders met kinderen in de psychiatrie, die de zorg van hun kleinkind op zich nemen. Verder maakt u kennis met een belangenbehartiger in hart en nieren. Nel Koppers zorgde jaren voor haar zieke vader en wijst nu andere mantelzorgers de weg door zorgland.

Kortom: inspirerende verhalen van mantelzorgers van verschillende leeftijden, met uiteenlopende uitdagingen of zorgvragen. Maar met behulp van het eigen sociale netwerk, staan ze er niet alleen voor.

Ik bedank alle mantelzorgers, steunpunten, familieorganisaties en vele anderen voor hun bijdrage en medewerking aan De Mantelzorger 2009/2010.

Want ook zonder visitekaartjes in de achterzak, kun je het beste halen uit je netwerk. Ik wens u veel inspiratie bij het lezen van de verhalen. ¢

Namens de redactieraad Dagmar van Amerongen Hoofdredacteur en coördinator De Mantelzorger .

De redactieraad kent talloze voorbeelden van deze wederzijdse kruisbestuiving. En zetten voor het maken van de verhalen in dit magazine graag het eigen netwerk in. U kunt lezen over een commu-

De Mantelzorger | 5

Tekst Dagmar van Amerongen

Communicatiecursus voor het mantelzorgnetwerk

Als praten niet meer gaat Diny Hermsen kreeg twee jaar geleden een herseninfarct. Ze raakte daardoor eenzijdig verlamd en kon niet meer communiceren met haar omgeving. De mantelzorgers in haar omgeving konden de praktische zaken goed regelen, maar voor de communicatie gingen ze op cursus bij het revalidatiecentrum: alle 11 mantelzorgers.

‘Mijn zus is alleenstaand en erg gesteld op haar privacy. Ze leeft graag alleen en zelfstandig. Dat zij door het infarct hulpbehoevend werd, was voor haar moeilijk te accepteren.’ Vertelt Leny Oosterbaan, terwijl Diny naast haar zit te knikken. ‘Omdat Diny geen partner heeft, kwam de familie meteen in actie na het incident. We hadden zeker de eerste periode elke dag e-mailcontact met elkaar om alles te regelen rondom de zorg van Diny. We begonnen met het verdelen van de taken. Ieder had in de beginperiode zo zijn rol. Broer Willem deed de financiën, ik ging veel op bezoek, deed boodschappen en de was. Onze moeder paste op als het nodig was. Mijn zwager Erik en mijn man Jos werkten veel in de tuin, deden klusjes en bedachten hulpmiddelen voor in huis. Mijn zus Hanneke regelde het taxivervoer.

We hebben zeker het eerste jaar elke dag gemaild. We hielden elkaar zo op de hoogte en we deelden de diepte- en hoogtepunten.’

De praktische zaken rondom de zorg van Diny waren snel geregeld. Maar het moeilijkste was de communicatie met Diny. Zij kon door afasie en apraxie de woorden niet meer vinden en moeilijke

Leny (links) en Diny (rechts)

De Mantelzorger | 6

handelingen niet meer uitvoeren. Zinnen bouwen ging niet meer en vaak begreep ze de woorden verkeerd. Dat leidde tot frustraties. De logopediste van revalidatiecentrum De Vogellanden stelde voor om alle mantelzorgers uit te nodigen voor een communicatiecursus.

Het hele netwerk Mensen met afasie zijn sterk afhankelijk van hun omgeving bij het geven of ontvangen van communicatie. ‘Bij een alleenstaande revalidant met afasie is het goed om alle betrokkenen bij elkaar te roepen.’ Zegt Marga Verboom, logopediste bij De Vogellanden en de bedenker van dit behandelprogramma. ‘Een bijeenkomst met het hele netwerk van de revalidant werkt eigenlijk veel efficiënter, dan een communicatiecursus voor alleen de partner of ‘hoofd’-mantelzorger, blijkt uit de praktijk.’

‘Wij waren gewend om communicatieadviezen uit te schrijven en ze mee te geven. Maar dat werkt niet altijd. Communiceren is niet eenvoudig en het is voor de partner ook vaak te zwaar om de andere leden van het netwerk te instrueren. Tijdens deze bijeenkomsten kunnen familieleden en naastbetrokkenen oefenen, leren van ons en van elkaar. Bij het revalideren komt er veel neer op de schouders van de partner of andere naasten. Tijdens de communicatietraining staan deze mantelzorgers centraal.’

Leny: ‘In het begin wisten we niet goed hoe we met Diny konden communiceren. Je gaat harder praten en spellen. Woorden herhalen.

Maar dat helpt natuurlijk niet. We trokken onze agenda’s en we planden met veel moeite een avond dat iedereen bij de communicatiecursus kon zijn. Er kwamen die avond veel emoties los. Er was verdriet om wat er was gebeurd en het besef van de permanente schade in de hersenen van Diny. Tijdens de cursus leerden we hoe moeilijk het voor Diny is om te communiceren. We leerden over afasie en apraxie en wat het met je doet. Vervolgens gingen we samen op zoek naar een manier om met haar te een gesprek te voeren.

Tekenen bijvoorbeeld is een goed alternatief. En we hebben snel een fotoalbum samengesteld voor Diny met foto’s van het huis, de buren, de kapper, de slager, en allerlei symbolen. Nu kan ze met dat album plekken, symbolen en mensen aanwijzen, waar zij de woorden niet voor kan vinden. Verder heeft ze een elektrisch tekstschrijvertje waarmee ze zelf woorden en zinnen kan opschrijven.’

Inmiddels heeft Diny een intensieve periode van herstel achter de rug en maakt ze nog steeds vorderingen. Ze kan weer lopen, fietsen en autorijden. Zelfs de heggenschaar kan ze weer zelf hanteren. De prognose afhankelijk te zijn van anderen, ontwaakte in Diny een ware vechtster. Met dank en steun aan de familie en het revalidatiecentrum kan ze nu weer volledig zelfstandig functioneren. Alleen op

“Tijdens de cursus leerden we hoe moeilijk het voor Diny is om te communiceren” het gebied van communicatie heeft ze nog wel eens ondersteuning nodig van haar mantelzorgers.

‘Uitzonlijk sitaties’ Ondanks dat Diny het inmiddels zelfstandig afkan, heeft ze bij uitzondering nog wel eens hulp nodig in ‘uitzonlijk sitaties’ schrijft Diny op haar toetsenbord en lacht erbij. Leny vertelt over het ritje naar de tandarts waar Diny met spoed naar toe moest vanwege kiespijn.

Dat liep anderhalf uur vertraging op omdat Diny de weg kwijt raakte en de straatnaam niet kon lezen en onthouden. ‘Ze belde me op en probeerde me zo goed als ze kon de situatie uit te leggen. Op een gegeven moment stond ik op mijn kantoor te bellen met een voorbijganger. Diny had iemand aangehouden en de telefoon in de handen

geduwd. De mevrouw legde me uit hoe mijn zus moest rijden. Kun je voorstellen hoe dat gaat? Ik mijn zus uitleggen, eerste rechts, stoplichten links. Anderhalf uur rondgereden en ondertussen met de vaste lijn met de tandarts bellen: ‘Mijn zus komt er zo aan, blijft u nog even?’ Wonderwel is ze op haar eindbestemming aangekomen om zes uur ‘s avonds. De tandarts was zo aardig om te wachten.

Begrip uit je omgeving heb je wel nodig in dit soort situaties.’

Het laatste gesprek Toen Diny weer naar huis ging, kregen we met de groep die de cursus had gedaan een afsluitende bijeenkomst. Diny had dit goed voorbereid met de Vogellanden, vertelt Leny: ‘Diny was heel duidelijk en heel fel: maak je geen zorgen! We mochten wel een telefoonnummer van de buren, maar haar privacy heeft ze hoog in het vaandel. Ik wil geen alarm in huis, geen telefooncirkel. Ik wil gewoon zelfstandig wonen. De Vogellanden heeft daar erg bij ondersteunt.’

Sterke band ‘We waren al een hecht gezin, maar deze ‘uitzonlijk sitatie’ heeft ons nog dichter bij elkaar gebracht.’vervolgt Leny,‘We besteden nog meer tijd aan elkaar en we bellen meer. We zijn zo dankbaar dat we er allemaal nog zijn. We hebben nog steeds onze eigen taken, maar niemand van ons ervaart het als een last. Integendeel, we vinden het fijn dat we dit kunnen doen. Als Diny een partner had gehad, was het heel anders geweest. Maar nu ervaar je het als familie dat je allemáál verantwoordelijk bent. En ook al redt ze het inmiddels alleen, ze kan op ons terugvallen, zoals je op een partner kan terugvallen.’ ¢

De Mantelzorger | 7

Tekst Loes den hollander

Adelheid Roosen stapt in de wereld van haar moeder met Alzheimer

‘Ik zie haar tevoorschijn komen’ Adelheid Roosen (51) is een Nederlandse theatermaakster, actrice, dramadocente en schrijfster. Roosen staat bekend om haar directe en taboedoorbrekende uitlatingen en haar opvallende aanwezige persoonlijkheid. Zo heeft ze ook een eigen wijze van benadering richting haar moeder met Alzheimer.

De vrouw die mijn moeder was Mijn moeder was een hele joyeuze vrouw en ook een hele formele vrouw. Een typisch kind van haar tijd, geboren in een milieu waar je wel een opleiding volgde maar er niets mee kon doen als je trouwde en kinderen kreeg.

Ik herinner me haar joyeuze deel heel goed. Als mijn zus en ik in bed lagen, kwam ze ons nog gedag zeggen voor ze uitging. Dan was ze een andere vrouw dan de moeder die normaal gesproken door het huis liep. Hoge hakken, mooie zachte jurken, lange nagels, lippenstift. Die lange nagels en lippenstift herken ik, dat heb ik van haar, dat is het DNA van mijn moeder. Maar ze was en is tegelijk onvoorstelbaar streng en heel formeel, op het tirannieke af: ‘Dit is mijn huis, dit zijn mijn regels als het je niet zint, sta je op straat.’

De Mantelzorger | 8

Een vrouw van haar tijd. En ik herinner me dat ik haar in haar eigen tijd herkende toen ik een paar jaar geleden met mijn vriend een lange reis maakte door het Oostblok.

In Roemenië, in Boekarest, liepen we door het plaatselijke museum dat over de geschiedenis van Roemenië ging. We liepen daar zaal in, zaal uit, als het ware door de tijd heen en in de allerlaatste kamer van die expositie stond een woonkeuken uit de jaren 50. Vernieuwing van die tijd, keukenapparatuur voor de huisvrouw. Toen ik die keuken binnentrad werd ik in één seconde zó verdrietig.

Die keuken was de tijd van mijn moeder. En ik zag opeens mijn moeder met al haar creativiteit, die nergens had kunnen landen, door die tijdgeest, door het huwelijk en ik dacht: in wat voor tijd is zij eigenlijk terechtgekomen? Ik zag hoe ze door

die tijd was afgesneden van zichzelf. Ik zag haar tussen al die apparaten staan en dacht: Wat een hel. In haar tijd was het huwelijk eigenlijk een soort volgende gelukzaligheid voor een vrouw.

Een veilige status. Ik dacht: het is gewoon een volgende hel geweest. Dat is wat ik triest vind aan haar leven.

Alice in Wonderland Nu mijn moeder de ziekte van Alzheimer heeft, probeer ik steeds te ontdekken waar ze is, wat ze beleeft, doet en zegt. Ik stap in haar wereld. Ik vind het tof om in haar conversatie te gaan zitten.

Voor mij is mijn moeder niet veranderd. Ik zie dingen terug die ik me kan herinneren uit mijn jeugd. Ik zie niets nieuws. Ik zie alleen een totaal nieuwe etalage. De façades vallen weg en alles

waar ik met haar in mijn leven conflicten over heb gehad, zie ik haar nu doen. Ik zie haar doen wat ik vroeger deed en niet mocht. Dat is eigenlijk een soort poëzie. Dus ik kan zeggen, zonder iemand te willen kwetsen, dat ik geen verdriet heb omdat mijn moeder Alzheimer heeft. Dat komt doordat ik een ei zie dat opengaat, ik zie een uitpakking. Ik zie haar niet verdwijnen, ik zie haar tevoorschijn komen. En dat vind ik het poëtische. Ik ervaar haar vaak als een Alice in Wonderland. Ze valt door de tijd heen. Ik zie nog steeds de moeder die zo strikt was en me zo streng heeft opgevoed, waar ik een constante strijd mee had. Mijn lange nagels, mijn lippenstift, de grote mond die ik had, mijn brutale ogen, wat voor kleren ik droeg, dat ik naar de kunstacademie ging, al die dingen waren fout. En nu zie haar met potlood en pennen op de vloer van haar kamer zitten en woorden op het zeil schrijven. Ik weet niet welke woorden, ik kan de betekenis niet achterhalen maar ze krast ze op de grond. En dan word ik en ik zeg het aarzelend, om niemand in de gordijnen te jagen, maar dan word ik gelukkig. Ik zie vrijheid.

‘Zo krijgen we een slechte naam’ Mijn moeder woont tegenwoordig in een kleinschalige woonvorm voor mensen met dementie maar eerst woonde ze in een ander verpleeghuis in Amsterdam. Dat was verschrikkelijk, ik zeg het uit de grond van mijn hart. Mijn moeder heeft daar een aantal mysterieuze ongelukken gehad, waar niemand van wist hoe ze waren ontstaan. Op een moment had ze haar enkel gebroken en zat haar onderbeen in het gips. Ik was zo bang dat er iets met haar zou gebeuren, omdat er zo weinig personeel en dus zo weinig toezicht was, dat mijn zus en ik mijn moeder op de grond zetten. Dat bleek goed te zijn. Ze schoof een beetje rond, zat pluisjes te verzamelen, ze voelde zich daar duidelijk lekker. Ik wilde dat de verpleging haar daar liet zitten. En dat leverde ongelooflijk veel ellende op.

Tegenwerking. Onbegrip. Ik bleef maar vragen wat nu eigenlijk het probleem was. Je moest echt eindeloos vragen blijven stellen om ergens antwoord op te krijgen, je kwam niet door de weerstand en de afstand heen. Toen was de mededeling: we kunnen haar niet op de grond laten zitten, want als er mensen over de gang lopen die zien dat een bewoner op de grond zit, komen we misschien in de krant. Zo krijgen we een slechte naam.

Ik heb afgelopen zomer tijdens de vakantie bedacht: waarom ga ik daar geen drie dagen wonen om het systeem te leren kennen? Ik liep voortdurend tegen een muur op. Steeds weer geen mensen te bereiken, weer iedereen in vergadering, weer dichte deuren, weer iemand die zei: ik doe alleen maar de pillen, ik weet niks van voedsel, van die val, van dat verbrande gezicht, van het

eten, van gips, ik weet niet waar de dokter is. Ze wisten niets.

Veel personeelsleden kenden mijn moeder niet eens bij naam. Er kwamen zoveel verschillende invalkrachten bij haar, dat er geen enkele regelmaat van zorg en personeel was.

Op een bepaald moment denk je: Ze moet hier weg.

Onbeschrijflijke opluchting Het is nauwelijks te beschrijven hoe opgelucht ik

daar voor haar gedrag ter verantwoording werden geroepen. Maar wat bleek? Ze wilden weten hoe onze moeder op veranderingen kon reageren, hoe ze haar het beste konden benaderen, waar ze rekening mee moesten houden, etc. Ik stond echt helemaal perplex. Wat een verschil in benadering.

Wat een rust in dat huis. In haar. In ons.

Liefdevol realistisch Mijn moeder heeft afasie. Ik begrijp niet altijd wat ze bedoelt. Maar ik merk wel dat ze taal hervindt

‘Ik stond perplex. Wat een verschil in benadering. Wat een rust in dat huis. In haar. In ons’ me voel nu ze in het Czaar Peterpunt woont. Een kleinschalige woonvorm voor mensen met dementie. Drie woningen voor zes personen.

Het is zo fijn daar. Ze wordt elke dag uit haar eigen kamer gehaald en naar de huiskamer gebracht.

Daar is een keukenblok en daar wordt elke dag zelf gekookt. Ze zitten lekker aan tafel met elkaar te beppen en te mutsen. Ze zit naast Corrie, haar nieuwe vriendin. Jut en Jul. Het is een duo ge-

als je haar actief bejegent. Als je niet geïrriteerd raakt, niet zegt dat je haar verhaal al 23 keer hebt gehoord maar als je juist doorpraat, als je haar activeert om ook te blijven praten, en in haar werkelijkheid stapt, dan komt de taal terug.

Ik vind dementie een veel groter probleem van de maatschappij dan van de mensen die het hebben. De hele sociale context doet in mijn ogen bizarre dingen. Reageert met gêne op vreemd en

worden. Ze kan daar zijn wie ze nu is. Nog steeds joyeus en tegelijk formeel. Ze woont op de goede plek. Dat is een verademing voor mij en mijn zus. In de eerste weken na haar verhuizing, was ze nogal uitgevallen tegen een verzorgster en ze had haar ook geslagen. Door zo’n verandering van locatie raken mensen erg in de war. De leidinggevende vroeg ons om te komen praten. We wisten niet wat ons overkwam toen ons vragen werden gesteld over onze moeder. Wij dachten dat we

onbekend gedrag en maakt dat gedrag daardoor juist vreemder.

Ik trof mijn moeder eens toen ze heel intensief in de toiletpot stond te kijken. Ze heet Hetty en mijn vader noemde haar altijd Jet. Ik kwam ineens op het idee om haar met die naam aan te spreken. Ik riep: ‘Jét! Jij zoekt iets.’ Ze keek verrast op. ‘Ja,’ zei ze. ‘Wat zoek je?’ ‘Koffie,’ was haar antwoord. Ik ging naast haar boven die pot hangen. ‘Wat is dit, waar wij boven hangen? Dit is de wc-pot. Mam, jij

De Mantelzorger | 9

zoekt koffie in de wc pot.’ En toen moesten we allebei zó lachen. Ik vind dat je er niet omheen moet kletsen, je kunt gewoon zeggen wat ze aan het doen is en tegelijkertijd in jouw realisme blijven.

Dus je hoeft haar er niet op af te rekenen dat ze in haar eigen werkelijkheid zit. Als ik haar vragen stel

zou zijn. Maar nu zie ik dat dit ook een proces is.

Zij herinnert zich mij maar soms weet ze niet wat een dochter is. Soms heeft ze het met mij over haar kinderen en dan ben ik blijkbaar een zus en dan ben ik even haar moeder en dan ben ik iemand waar ze ook boos op is. Maar ze herinnert

‘Ik ervaar haar vaak als een Alice in Wonderland.

Ze valt door de tijd heen’ over de dood van mijn vader, of als ze over haar ouders begint, probeer ik liefdevol realistisch te zijn. Ik zeg gewoon: ‘Mama, ik denk dat je vader dood is’. Zij zegt: ‘Ja, nu ik er nog eens goed over nadenk… ja, hij is dood. Jammer, god wat jammer.

En mijn moeder?’

Dan zeg ik: ‘Ik geloof dat die ook dood is.’ Ook jammer. ‘Zullen we ze gaan zoeken?’ vraagt ze.‘Heb jij een auto?’ ‘Ja, dat gaan we doen,’ zeg ik daarop. En dan wandelen we wat door het huis of we bladeren door het fotoboek. ‘Gevonden,’ zegt ze. Dat bedoel ik met het gesprek activeren, in een ja-gedachte blijven. Als je dat doet, komen er gewoon goede zinnen. En ontspanning.

Ik kan zo vaak met haar lachen. Ik vind haar niet veranderd, maar er valt iets weg.

Toen ik nog niets van Alzheimer wist, dacht ik dat ze me opeens niet meer zou herkennen. Dat ik op een dag binnen zou komen en dat ze mij dan kwijt

De Mantelzorger | 10

zich mij als iets dat bij haar wezen hoort. Als iets vertrouwds.

Een tijdje geleden zat ik tegenover haar aan de tafel in de huiskamer en toen greep ze opeens mijn pols vast. Ze keek me heel doordringend aan en vroeg: ‘Hoe gaat het met je?’

‘Goed,’ antwoordde ik. ‘Het gaat goed met mij.’

‘Echt waar? Wat ben ik dáár blij om. Wat ben ik daar verschrikkelijk blij om.’ En ze bleef me maar aankijken met die intense blik. Ik was er geëmotioneerd van. Na alle strijd met haar, heb ik dit toch met haar beleefd. En zij met mij.

Schoonheid Ik heb geen moeite met de dementie van mijn moeder. Als ik terugdenk aan hoe ze heeft geleefd, zie ik dat ze opgesloten was in zichzelf, in een formeel kader was gedrukt. Ik zie een mooie vrouw, met charisma, waarbij diep van binnen de

pijn zat opgesloten van het niet kunnen creëren van haar eigen leven. Ik vind nu alle aspecten van haar in haar terug, ook het formele. Ik vind het een soort schoonheid om te mogen zien dat onttakeling ook mooi kan zijn, als je onttakelen niet de gevoelswaarde meegeeft die wij er op hebben geplakt. Je takelt er iets af en het wordt ook lichter. Dan zie je iemand zo door een gang sloffen, halverwege omdraaien, andere kant opgaan: O, daar is de koffie. Geen punt. Gewoon de andere kant op, dus.

Ik word er ook nederig van om te kijken naar wat wij zijn. Wat is dat toch als je geheugen niet meer werkt? Het geheugen houdt dus iets vast dat een soort bouwwerk van ons maakt en ik denk dan: is dat bouwwerk van wat we onthouden dan ons leven? Ik denk dat wij het niet durven aanzien dat iemand die dement is de controle verliest. Maar als iemand als mijn moeder dan op een goede plek terechtkomt, zoals nu in dat Czaar Peterpunt, en die onttakeling begint, dan zie je iemand weer terugkeren naar de tijd dat ie geboren is, naar die foetustijd. En dat is toch het leven? Waarom durven wij daar niet naar te kijken? Omdat het ons confronteert met ons voorland? Maar is dat erg?

Is dat dan een slechtere kwaliteit van leven? Dat geloof ik niet. Als ik zie hoe zij bijvoorbeeld geniet van eten, elke dag opnieuw, hoe ze het wegwerkt, hoe ze geniet van koffie, van met Corrie samen aan die tafel zitten. Waarom kunnen wij de geboorte als een avontuur zien en het verlaten van de wereld niet?

Ik denk dat mijn moeder zich zichzelf voelt, met alles wat erbij hoort. Ik geloof niet dat door dementie je wezen wordt aangetast.

Wij zijn misschien allemaal pauwen. We willen allemaal die grote staart opentrekken. En als je dat niet meer kunt tonen, wordt dat voor de omgeving een probleem. Ik geniet juist van het feit dat ze ons soms schoffeert. Ik geniet van de beelden van nu en dat zijn zoveel beelden van schoonheid, omdat het mij laat zien wie ze is.

Ze is thuis. En waar ze nu woont kom ik ook thuis.

Dat vertellen de mensen die in dat huis werken ons ook: Dit is jullie woonkamer, want je moeder woont hier. Dus neem ik taart mee voor de familie, ik vul de servieskast aan met kopjes die ik over heb, ik word uitgenodigd om gewoon zelf koffie te zetten, ik ben een lid van die familie.

En dat is goed.

Mensen die dement worden, vallen in een gat dat ze niet kennen. Ze gaan via dat gat terug in de tijd.

Hun jeugd komt weer langs, ze naderen via het verleden de deur die toegang geeft tot de dood.

Dat is mooi. ¢ Dit artikel werd eerder geplaatst in Denkbeeld, tijdschrift voor psychogeriatrie nr. 2, april 2009. Dit is een uitgave van Bohn Stafleu van Loghum, www.denkbeeld.bsl.nl

Tekst Melinda braaksma

Vervangende Zorg geeft mantelzorgers lucht Yara Snel (17) helpt een handje mee in het gezin van Monique Wijnants.

Zij en haar man Danny hebben een zoon en een dochter. Alissa van zeven functioneert door hersenletsel op het niveau van een tweejarige. Elke dinsdag en vrijdag komt Yara langs tussen 16.00 en 18.00 uur. Dan speelt ze met Yara en haar broertje Jens, zodat Monique even wat tijd heeft voor zichzelf. Wat begon als een stage, is inmiddels een wekelijks ritueel, waar beide partijen veel plezier aan beleven.

Glijbaan. Alissa en haar broertje Jens spelen in de tuin. Yara let op.

Samen met Monique haalt Yara de kinderen op van de dagopvang.

Schitterende mensen!

Dat zijn mensen die een glansrol willen spelen in hun eigen leven én dat van een ander. Een ander die door een chronische ziekte, handicap of hoge leeftijd wat hulp nodig heeft om te kunnen schitteren. Een vrijwilliger kan hen laten stralen. Om meer mensen enthousiast te maken voor vrijwilligerswerk, zoals buddyzorg, vrijwillige thuishulp en vriendendiensten, heeft Mezzo de website www.schitterendemensen.nl opgezet. Hier kunnen geïnteresseerde vrijwilligers zien welke mensen bij hen in de buurt hulp kunnen gebruiken. Dat kan variëren van een middagje naar het zwembad, samen praten of thuis een computerspelletje doen. Bent u mantelzorger en wilt u zelf de hulp inroepen van een vrijwilliger, neem dan contact op met een van de lidorganisaties van Mezzo bij u in de buurt. Deze vindt u ook op www.schitterendemensen.nl.

Yara kleedt Alissa alvast uit, en trekt haar een pyjama aan.

De Mantelzorger | 11

Tekst Dagmar van Amerongen

Elektronische netwerken voor Ggz-mantelzorgers

Opa’s en oma’s vinden steun in e-mailgroepen In een e-mailgroep of besloten forum kunnen Ggz-mantelzorgers (geestelijke gezondheid zorg) met andere deelnemers vragen of ervaringen delen. Het voordeel: mantelzorgers bepalen zelf wanneer en hoe vaak zij lezen en schrijven en hoe anoniem of bekend zij voor anderen willen zijn. Ook voor groot-ouders is er een speciale e-mailgroep.

De meesten hebben een kind met psychiatrische problemen. De zorg voor de kleinkinderen komt dan vaak bij de grootouders te liggen.

Maar het komt ook voor dat grootouders hun kleinkinderen helemaal niet meer kunnen zien.

De dochter van Jan van Oeveren (65) kreeg in 2001 een psychose. Daarna volgde een langdurige periode van onrust en verwarring. Hij en zijn vrouw zijn inmiddels pleeggrootouders van de nu 11-jarige kleindochter. Het voogdijschap wordt gedeeld door moeder en grootmoeder. Jan van Oeveren is actief in e-mailgroepen voor grootouders om elkaar emotioneel en praktisch te ondersteunen. Wij hadden een e-mailwisseling met Jan. Beste Jan, Jullie hebben het als gezin behoorlijk voor de kiezen gekregen de afgelopen jaren. Hoe zitten jullie er nu bij? En waar bestaan jullie mantelzorgtaken uit?

Met vriendelijke groet, DvA Beste DvA, Mijn dochter Marijke werkt inmiddels weer en mijn kleindochter Eva woont bij haar thuis.  Het gaat goed en ik ben trots op hoe ze het samen doen. De zorg voor Eva bestaat voor mijn vrouw en mij uit twee keer per week mee-eten

De Mantelzorger | 12

en één keer per week slapen. De relatie met mijn dochter en kleindochter is gelukkig goed.

We helpen mee in hun huishouden en doen wel eens de boodschappen. We helpen bij het schoolwerk van Eva en we duiken soms wat dieper in een gesprek als we merken dat Eva daar behoefte aan heeft. We zijn ons ook bewust dat Eva meer risico’s loopt omdat ze opgroeit met zorg. We vinden het belangrijk dat ze ook aan zichzelf toekomt. Daar helpen we bij.

Mvrgr, Jan

Beste Jan, Waar liep jij als ouder en grootouder specifiek tegenaan?

Met vriendelijke groet, DvA Als grootouder heb je een soort dubbelprobleem. Toen het erg slecht ging met mijn dochter was de zorg erg intensief. We waren natuurlijk bezorgd over de toestand van Marijke.  We hadden veel vragen over deziekte en hoenu

verder. Vrij automatisch namen we de zorg van Eva op ons. Dat ging niet zo makkelijk als het klinkt. Instanties houden het kind toch het liefst bij de ouders. Maar dat was in ons dochters geval ontverantwoord. Wij zagen dat onze kleindochter werd verwaarloosd. Grootouders hebben vaak het nakijken als zij de zorg willen overnemen. Een tweede stap die instanties dan zetten is uit huis plaatsing. Momenteel is het zo dat een kind eerst in tehuizen en pleeggezinnen terecht komt, vóór opa en oma als optie gezien wordt. Wij hebben moeten knokken om Eva te krijgen. Ook richting onze dochter was het moeilijk om dit voor elkaar te krijgen. Want zij heeft in dit verhaal ook belangen. Uiteindelijk heeft Eva een paar jaar bij ons gewoond en hield Marijke contact met haar dochter door middel van bezoekjes. Doordat wij de zorg uit handen namen, kon Marijke met zichzelf aan de slag om weer beter te worden. Inmiddels is Marijke zodanig stabiel en gezond dat Eva en Marijke weer samenwonen.  Jan,

Probeer ook in je nieuwe rol, je eigen leven te behouden. Veel grootouders vragen zich af hoe evenwicht te vinden in de zorg voor kind en kleinkind. Er zijn namelijk vaak tegengestelde belangen. Een voorbeeld is van een oma die zag dat haar kleinkind werd verwaarloosd.

Zij had haar dochter daarop aangesproken en na veel wikken en wegen bureau Jeugdzorg ingeschakeld. Met als gevolg dat haar dochter haar niet meer wilde zien. Dat zijn behoorlijke dilemma’s: kies je voor je kind of voor je kleinkind? Je offert in zo’n geval ook het contact met je kleinkind op. Dat zijn behoorlijke dilemma’s.

Beste Jan, Hoe worden de e-mailgroepen ervaren door de grootouders?

Er ligt nog steeds een taboe op de Ggz-problematiek. Hoe reageerde de omgeving op jullie situatie? DvA Marijke wil liever niet dat anderen het weten.

Ze heeft nu weer een baan en ze houdt liever stil wat er is gebeurd. Dat respecteren wij.

Er ligt toch een soort taboe op deze ziekte en je krijgt als snel een labeltje opgeplakt.

De mensen die dichtbij ons staan kennen de situatie wel en vinden het fantastisch dat we het zo hebben kunnen regelen. In de beginperiode waren we zo vol van de situatie dat we er graag en veel over wilden praten met onze omgeving. Maar op een gegeven moment is dat klaar. En willen vrienden het wel eens ergens anders over hebben.

Ik begrijp dat je behoefte had om je verhaal kwijt te kunnen. Hoe ben je in contact gekomen met andere opa’s en oma’s die tegen dezelfde specifieke problemen aanliepen als jij?

Ik ben op zoek gegaan naar lotgenotencontact via Labyrint~In Perspectief en vond een gespreksgroep. In de kringgesprekken die daar werden gehouden kon ik mijn ei pas echt kwijt.

We deelden ervaringen, wisselden tips uit en we konden ons verhaal kwijt.

Ik raakte in gesprek met Maria Peters van Laby rint. Zij kende meer grootouders die tegen

dezelfde problemen aanliepen. Zo ontstond het idee om grootouders met elkaar in contact te brengen via e-mailgroepen. Sinds 2008 is er ook een jaarlijkse ontmoetingsdag.

We startten met een e-mailgroep van 8. In de groep die ik nu begeleidt zitten veel oma’s die elkaar goed kunnen troosten. Het is namelijk erg zwaar om te mantelzorgen voor iemand met een Ggz-probleem. De hevigheid, de tijdsduur, het explosieve en grillige verloop van de ziekte en het taboe maken het ook voor de mantelzorger erg zwaar.

Hoe gaat het in zijn werk als een nieuwe grootouder zich aanmeld bij een e-mailgroep?

En wat voor thema’s worden er behandeld?

Gr, DvA In de e-mailgroep melden zich soms nieuwe grootouders aan. Die stellen zich dan even voor en de anderen kunnen dan reageren. Vaak doen ze dat als ze zich herkennen in de situatie. We behandelen veel verschillende thema’s.

Veel grootouders zitten bijvoorbeeld met het probleem dat ze hun kleinkind in huis willen halen. De andere kunnen dan als ervaringsdeskundige advies geven of doorverwijzen naar organisaties. Er komen ook vragen over hoe voed ik mijn kleinkind op. Hoe ga ik met ouders om als ik mijn kleinkind uit school haal. Dat is vaak even wennen. Mijn advies is dan altijd:

De grootouders vinden het fijn om informatieen tips uit te wisselen, je verhaal kwijt te kunnen wanneer je daar behoefte aan hebt. Het voordeel van e-mailgroepen is dat je niet perse hoeft deel te nemen aan de gesprekken. Je bepaalt zelf wanneer je deelneemt. Bovendien zijn er niet zoveel grootouders die kampen met deze problematiek. Je krijgt in je eigen regio geen gespreksgroep vol. Een e-mailgroep biedt dan een uitkomst, van Zeeland tot Groningen kunnen grootouders met elkaar in contact komen en informatie uitwisselen.

Mvrgr, Jan

De namen van de dochter en kleindochter van Jan van Oeveren zijn op verzoek gefingeerd.

In Nederland hebben meer dan 500.000 mensen ernstige psychische of psychiatrische problemen. Velen van hen hebben familieleden of anderen die nauw betrokken zijn. Familieorganisaties zoals Labyrint~In Perspectief en Ypsilon bieden e-mailgroepen. Ypsilon richt zich op mantelzorgers die zorgen voor iemand met een psychose-problematiek. Labyrint~In Perspectief ondersteunt en informeert Ggz-mantelzorgers zonder een specifiek ziektebeeld of diagnose.

Labyrint~In Perspectief. www.labyrint-in-perspectief.nl http://grootpleegouders.punt.nl www.ypsilon.org

De Mantelzorger | 13

-kort-kort-kort-

Werk en mantelzorg combineren

Vind een pgb-zorgverlener bij u in de buurt

1 op de 8 werknemers combineert een baan met langdurige zorg voor een chronisch zieke partner, een gehandicapt kind, een hulpbehoevende ouder of buur. Zij zijn werkende mantelzorgers.

Dit aantal zal in de toekomst toenemen.

4

Oplossingen voor op uw werk: Bent u een werkende mantelzorger en zouden werk en zorg beter op elkaar afgestemd kunnen worden? Hieronder vindt u een aantal oplossingen die u kan bespreken met uw werkgever:

1

Bepaal uw werk/privé balans Maak om te beginnen een lijst van uw taken thuis en op uw werk. Hoeveel uur bent u bezig? Hoeveel uur houdt u over voor hobby’s, sociale contacten of niets doen? Deze lijst is uw werkelijke tijdsbesteding.

2

Wettelijke verlofregelingen Elke werknemer kan een beroep doen op verlofregelingen. Let op: Er kunnen afwijkende voorwaarden gelden in de eigen CAO of in aanvullende afspraken op de CAO. U kunt de CAO en/of aanvullende afspraken inzien of opvragen.

3

Ga in gesprek met uw werkgever of leidinggevende Voordat al uw vakantiedagen op zijn of u overbelast raakt en ziek wordt; ga in gesprek met uw werkgever of leidinggevende. Bereid zo’n gesprek goed voor.

4 Bedenk flexibele maatwerkoplossingen

Verlofregelingen alleen bieden vaak niet genoeg soelaas voor langdurige mantelzorgtaken. Dan is het goed om met uw werkgever tijdelijke of permanente maatwerkoplossingen te bedenken zoals aangepaste werktijden.

Zoekt u iemand die u kan helpen bij het huishouden, voor vervoer, verpleging, verzorging of ondersteuning? Iemand die u kunt betalen vanuit uw Persoonsgebonden budget? U kunt op eenvoudige wijze vanuit huis een zorgverlener zoeken bij u in de buurt. Het vinden van een geschikte zorgverlener kan lastig zijn. Mezzo biedt u daarom nu samen met ZoekPgbZorg de mogelijkheid om eenvoudig vanuit uw luie stoel een geschikte zorgverlener te vinden. Voor meer informatie: www.mezzo.nl/zoekzorgverlener.

Oproep: deel uw eigen verhaal Zit er in u een schrijver in de dop en wilt u net als Cora Postema een dagboek bijhouden op www.mezzo.nl? Stuur dan een mailtje naar de redactie: info@mezzo.nl.

Voor nog meer tips en wegwijzers kunt u kijken op www.werkenmantelzorg.nl.

is dat meestal niet zo eenvoudig: de zorg moet overgenomen worden.

Even tijd voor uzelf Even tijd voor uzelf nemen, het klinkt zo vanzelfsprekend en logisch. Voor mantelzorgers

De Mantelzorger | 14

Voor veel mensen is het overdragen van zorg aan iemand anders juist nodig om het vol te kunnen houden. Op een vrije dag in de week of een vakantie kunt u weer energie opdoen.

Prettig om te weten dat u de zorg tijdelijk aan iemand kunt overdragen bij wie de zorg in goede handen is. Dit heet Vervangende zorg door een vrijwilliger of professional voor de mantelzorger die er even tussenuit wil.

Dat kan variëren van enkele uren, een dag of een weekend tot een vakantie. Dit heet respijtzorg.

Handen-In-Huis Wist u dat er deskundige vrijwilligers bestaan die de zorg voor minimaal twee nachten van u over kunnen nemen? Ideaal voor u als u eens met vakantie wilt gaan. Het grote voordeel is dat degene voor wie u zorgt in zijn of haar vertrouwde omgeving blijft.

De meeste zorgverzekeraars vergoeden deze zogenaamde mantelzorgvervanging.

Uiteraard moet u kost en inwoning wel zelf betalen. Kijk voor alle informatie op de website van Handen-In-Huis of neem tijdens kantooruren contact op met 030-659 09 70, www.handeninhuis.nl of info@handeninhuis.nl.

-kort-kort-kort-

-dagboek-

Een dagboek van een mantelzorger Ben ik nu een mantelzorger?

Mantelzorger zoekt vooral op internet Onlangs deed Mezzo onder iets meer dan 700 mantelzorgers onderzoek naar informatiebehoefte. Uit eerder onderzoek bleek namelijk dat mantelzorgers moeite hebben om de informatie die zij nodig hebben te vinden. Hier zijn een aantal conclusies uit het onderzoek van Mezzo: ● Mantelzorgers ontvangen bij voorkeur de informatie via internet, gewoon in hun eigen huis. Dit geldt voor jonge en oudere mantelzorgers. ● Mantelzorgers hebben veel behoefte aan informatie. Van informatie over het ziektebeeld van degene voor wie ze zorgen tot tips en trucs om goed voor jezelf te zorgen. ● Mantelzorgers die lid zijn van Mezzo willen vaker informatie ontvangen over actuele onderwerpen en praktische informatie.

Bij voorkeur in de vorm van een digitale nieuwsbrief per e-mail en via het Mezzoledenblad. ● 55% van de ondervraagden zorgt voor een partner, 25% voor een ouder en 24% voor een kind. ● 64% van de ondervraagden zorgt voor iemand met een lichamelijke beperking. ● 71% van de mantelzorgers is vrouw, 29% is man.

Wij danken alle mantelzorgers die hebben meegedaan aan het onderzoek van Mezzo!

Van de ene op de andere dag veranderde het leven van Cora (50) en Wim (54) totaal. Wim kreeg in februari 2009 een infarct in de hersenstam.

Qua persoonlijkheid is hij nog dezelfde als voorheen, maar de fysieke beperkingen zijn groot. Wim oefent elke dag om weer te kunnen slikken, te lopen en om te gaan met de slechte coördinatie van zijn rechterzijde. ‘s Nachts ligt hij aan een beademingsapparaat. Eigenlijk moet er altijd iemand bij hem in de buurt zijn.

Cora is opeens een mantelzorger.

In haar dagboek op internet beschrijft Cora hoe ze samen leren leven met de beperkingen, maar vooral hoe ze zich in deze nieuwe situatie richten op de mogelijkheden om de kwaliteit van leven te vergroten. Wilt u het dagboekverhaal van Cora volgen? Kijk dan op www.mezzo.nl/dagboek.

Op 10 februari 2009, sloeg het noodlot toe. Mijn man Wim werd getroffen door een herseninfarct.

Niet de linker- of de rechterhersenhelft, maar de hersenstam was een tijdlang zonder doorbloeding.

In de hersenstam wordt het autonome zenuwstelsel aangestuurd waardoor vanaf die dag de aansturing van bloeddruk, temperatuur, ademhaling, slikken en de rechter lichaamshelft niet meer is wat het was.

Na drie maanden verblijf op de intensive care vanwege de ademhalingsproblemen, is de toestand zodanig onder controle dat Wim naar een revalidatiecentrum kan. Het eerste wat het revalidatiecentrum wil weten is wat Wim daarna gaat doen. Naar huis of naar een verpleeghuis. Vanwege de ademhalingsproblemen leek de artsen een verpleeghuis de veiligste optie. Nu is het zo dat Wim liever vandaag sterft aan een ademstilstand, dan over twintig jaar in een verpleeghuis. Dat verpleeghuis is dus voor ons geen optie. Of we ons wel goed realiseren welk risico we nemen en hoeveel zorg ik als naaste zal moeten verlenen? Of ik dat aankan? Dat risico nemen we, want dat is leven. En of ik het aan kan dat weet je natuurlijk nooit, maar ik ga het wél doen.

Ondertussen is Wim al weer enkele weekenden thuis geweest. Telkens een complete verhuizing met rolstoel, adem- en uitzuigapparaat, sondevoeding en andere benodigdheden. Allebei worden we steeds handiger in het omgaan met de beperkingen. Ik vind het gemakkelijker om samen thuis te zijn, dan om elke dag bij hem in het revalidatiecentrum op bezoek te gaan. Hoe dat moet als hij straks weer helemaal thuis komt wonen? We groeien er eigenlijk vanzelf in.

Ik had een full-time baan en ben onlangs ontslagen. Nu was ik al eerder zzp-er en ik besluit dat het voor de hele situatie veel handiger is als ik thuis ga werken. Ik wil al jaren een ont-moetingsplek creëren waar ruimte is voor verdieping, bewustwording en ontwikkeling. We hebben onze voormalige hooiberg daarvoor al verbouwd, maar het is nog niet verder gekomen dan dat. Na een dip over een toekomstbeeld in duigen, ontslag en een moment van bezinning aan het water, weet ik opeens wat me te doen staat. Ik ga zorgen dat de hooiberg en ons thuis de ont-moetingsplek wordt die ik al jaren voor ogen heb. Op die manier ben ik veel in de buurt als dat moet voor Wim, zorg ik voor leven in de b rouwerij en mensen over de vloer en kan ook Wim zijn steentje bijdragen aan het runnen van de hele boel. Vanaf het moment dat ik deze keuze maakte, is er belangstelling van mensen om wat met mijn hooiberg te doen. Workshops en bijeenkomsten van allerlei verdiepende aard.

Kort daarna wordt ook mijn behoefte om iets in de wereld te betekenen met mijn verhalen vervuld als ik door Mezzo gevraagd wordt dit dagboek bij te houden voor de Mantelzorger en mezzo.nl.

Ja, ik heb naast vele andere rollen in mijn leven nu ook die van mantelzorger. En ik heb me voorgenomen daar vooral iets moois van maken!

Cora Postema De Mantelzorger | 15

De Mantelzorger | 16

Tekst Melinda Braaksma

Van AWBZ naar Wmo

5 tips wanneer u uw AWBZ-indicatie dreigt te verliezen De overheid heeft de regels van de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) aangescherpt om deze collectieve verzekering ook voor de toekomst betaalbaar te houden. Vanaf nu kunnen alleen mensen met matige of zware beperkingen nog aanspraak maken op begeleiding uit de AWBZ. Mensen met een lichte beperking krijgen minder of geen begeleiding meer. Door de strengere (her)indicatie raakt iets meer dan een kwart van de mensen die recht hebben op begeleiding vanuit de AWBZ, deze kwijt. Dit heeft ook gevolgen voor u als mantelzorger!

Wat kunt u doen wanneer uw zorgvrager zijn/haar AWBZ-begeleiding dreigt te verliezen?

Tip

1 Informeer bij uw gemeente

Alleen mensen met een matige tot zware beperking kunnen nog aanspraak maken op de AWBZ. De begeleiding (incl. respijtzorg) van mensen met lichte beperkingen is uit de AWBZ geschrapt. Dit zijn de zogenaamde pakketmaatregelen. De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) vangt een deel van die begeleiding op. Wanneer deze maatregelen u treffen, kunt u informeren bij uw gemeente of er uit hoofde van de Wmo andere voorzieningen zijn die u kunnen ondersteunen. Concreet betekent dit dat u kunt aankloppen bij het gemeentelijke Wmo/Zorgloket. Het Steunpunt Mantelzorg kan u ook helpen aan de juiste informatie.

Tip

voor uw familielid dan tijdelijk van u over, zodat u even tijd hebt voor uzelf.

Meer dan 15.000 mensen zijn vrijwilliger bij een organisatie voor Vrijwillige Thuishulp of Buddyzorg of Vriendendienst. Op de website van Mezzo, www. mezzo.nl, kunt u terecht voor een adres bij u in de buurt.

Tip

5 Misschien hebt u recht op respijtzorg thuis

Voor mantelzorgers met toezichthoudende taken is er soms wel recht op vier uur respijtzorg in de thuissituatie. Dit betekent dat de mantelzorg voor vier uur per week van u wordt overgenomen en u even tijd voor uzelf hebt. Dit geldt voor de groep mantelzorgers die zorgen voor mensen met een matige of ernstige beperking. Deze respijtzorg thuis is bijvoorbeeld geschikt voor mantelzorgers van mensen die niet naar dagopvang kunnen. Informeer hiernaar bij het CIZ: telefoonnummer 0900-1404.

2 Bel met het CIZ of klop aan bij MEE

Wie geen nieuwe indicatie voor begeleiding krijgt, zit met allerlei vragen. U kunt bellen met het Centraal Informatiepunt AWBZ-Zorg met al uw vragen over AWBZ-zorg en herindicaties. Dit landelijke informatienummer van het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) is bereikbaar van maandag tot en met vrijdag, van 8.30 – 17.00 uur, op 0900-1404 (lokaal tarief). Voor ondersteuning bij het zoeken naar andere oplossingen voor het wegvallen van uw begeleidingsindicatie kunt u aankloppen bij het MEE in uw regio.

3

Tip Vul de CIZ-vragenlijst over uw zorgbehoefte goed in!

Gedurende het overgangsjaar 2009 voert het (CIZ) een massale herindicatie uit van cliënten die voorheen begeleiding in hun indicatie hadden. Daarom stuurt het CIZ alle cliënten die nu nog recht op begeleiding hebben een brief met het verzoek zich opnieuw te laten indiceren.

Vervolgens doet het CIZ onderzoek om te bepalen of de cliënt onder de nieuwe AWBZ-regels valt. Zo niet, dan raakt hij de vergoeding voor de begeleiding per 1 januari 2010 kwijt. Wie de brief niet naar het CIZ terugstuurt, verliest in ieder geval zijn recht op AWBZ-begeleiding. Het is dus van het grootste belang dat de zorgvrager (of u) de vragenlijst zo volledig mogelijk invult en duidelijk maakt welke zorg hij of zij nodig heeft!

4 Denk eens aan vrijwilligerszorg

Tip

Als mantelzorger kunt u veel steun hebben aan een vrijwilliger. Zij kunnen u met praktische zaken bijstaan, een wandeling maken met een chronisch ziek kind of uw verhaal aanhoren. Voor mensen die zorgen voor iemand met een lichte beperking of voor iemand met een psychosociale handicap kunnen vrijwilligers ook veel betekenen op het gebied van respijtzorg: zij nemen de zorg

Meer informatie over de Wmo Met de invoering van de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) in 2007 zijn gemeenten verantwoordelijk geworden voor de ondersteuning van mantelzorgers. De manier waarop gemeenten dat doen verschilt. Het Steunpunt Mantelzorg en het Wmo/zorgloket in uw gemeente informeren u graag over de ondersteuningsmogelijkheden bij u in de buurt.

Voor meer informatie over de veranderingen in de AWBZ kunt u ook terecht op de website van Mezzo, in het themadossier AWBZ

De Mantelzorger | 17

Tekst Irma Ooijevaar

Lokaal actief voor mantelzorg

‘Mijn netwerk is groot, veel

Nel Koppers (53) heeft jarenlang voor haar dementerende vader gezorgd. Niemand hoeft haar te vertellen wat een mantelzorger nodig heeft. Daarom is ze belangenbehartiger geworden. Om een beeld te geven van dat werk, zochten we haar op.komt dan vaak bij de grootouders te liggen. Maar het komt ook voor dat grootouders hun kleinkinderen helemaal niet meer kunnen zien.

vang en ondersteuning. Soms kreeg ik het gevoel dat ik werd gezien als indringer. Ik heb veel moeten leren, zoals overleggen en leidinggevenden opzoeken. Daar heb ik nu profijt van.”

gers, niet hoefden mee te maken wat wij hebben meegemaakt.

Zorgvragers worden niet altijd respectvol behandeld. En als mantelzorger kun je je behoorlijk verloren voelen, zeker na een opname. Daar moet verandering in komen: instellingen moeten vanaf de drempel werken aan vertrouwen.

Na mijn vaders overlijden ben ik aangebleven als voorzitter van de Clifa. Ik ben elke week een of meerdere dagen te vinden in Oostergouw. Op dinsdag houden we spreekuur, waar mantelzorgers kunnen binnenlopen voor advies of bemiddeling.”

Wat vooraf ging...

“Als kind was ik al mantelzorger voor mijn moeder, die blind was. Op latere leeftijd heb ik voor mijn vader gezorgd. Het begon met hulp bij de boodschappen, het koken en de administratie, omdat hij vergeetachtig werd. Nadat hij een aantal tia’s had gehad, heeft hij een tijdje bij ons ingewoond, totdat hij werd opgenomen in verpleeghuis Oostergouw De verpleging ging niet zoals het moest. Omdat hij tot rust kwam als ik er was, ben ik drie dagen zorg op me gaan nemen. Dat lijkt zwaar, maar het was een groot cadeau: ik kreeg er een dankbare vader voor terug.

Voor mij als mantelzorger was er nauwelijks op-

De Mantelzorger | 18

Bellen Dinsdag spreekuur “Toen mijn vader een poosje in het verpleeghuis zat, ben ik voor de cliëntenfamilieraad (Clifa) gevraagd. Het sprak me wel aan om verder te kijken dan mijn persoonlijke situatie. Ik wilde zorgen dat andere mensen, zowel zorgvragers als mantelzor-

“Steeds meer mensen weten dat ik belangenbehartiger ben. ‘Je kunt me dag en nacht bellen’, zeg ik altijd. De telefoon rinkelt dan ook regelmatig.

Laatst belde er een mantelzorger die het bewindvoerderschap had aangevraagd, maar ze werd overvallen door al het papierwerk. Ik heb haar geadviseerd bij de instanties aan te geven dat het haar te veel wordt.”

mensen kom ik vaker tegen’ Samenspel

Voorlichting

“Natuurlijk heb je als belangenbehartiger ook te maken met papierwerk en vergaderen. Mijn keukentafel gaat geregeld schuil onder mapjes en stapels papieren. En mijn agenda is aardig volgekrabbeld! In de loop der jaren ben ik bij verschillende organisaties betrokken geraakt. Bij Alzheimer Nederland bijvoorbeeld. En via de cliëntenraad van Oostergouw kwam ik bij de Landelijke Organisatie Cliëntenraden (LOC) terecht.

“Goede voorlichting vind ik belangrijk. Dat heb ik zelf gemist. Ik maak een keer per kwartaal het Clifanieuws, zit in de redactie voor de digitale nieuwsbrief en heb de site www.clifa.nl opgezet.

Dit is een laagdrempelig startportaal met veel praktische informatie over protocollen, behandelmethoden en medezeggenschap, maar ook met een link naar het weblog Zorg voor mijn vader, waarin een dochter op liefdevolle wijze het dementieproces van haar vader beschrijft.”

Overleg “Even overleggen met Liesbeth en Esther (links).

Liesbeth is consulente van het Centrum Mantelzorg Zaanstreek-Waterland, Esther is vrijwillig redactielid van onze webkrant www.mantelzorgenco.nl.

Mantelzorgers kunnen zelf actief een bijdrage leveren aan de webkrant. Nog laagdrempeliger is de hyve die we hebben opgericht: mantelzorgenco. hyves.nl. Het is goed dat zulke digitale ontmoetingsplekken bestaan: als mantelzorgers ontmoet je elkaar niet vaak.” ¢

Sinds september 2008 zit ik in de participatieraad voor de WMO: een adviesraad voor de gemeente Zaanstad, waarin ik de mantelzorgers vertegenwoordig. Het team en de voorzitter zijn goed, de samenwerking loopt prima. Ik ben blij dat ik erbij zit.

Doordat ik in verschillende organisaties zit, krijg ik van alle kanten input. Daar voed ik me mee en ik deel mijn kennis weer. Mijn netwerk is groot, veel mensen kom ik vaker tegen. Daardoor kan ik gemakkelijk aandacht vragen voor onderwerpen, zoals respijtzorg of ketenzorg dementie, en ze op verschillende plekken aankaarten. Je kunt het niet alleen, het is een samenspel.”

Word lokaal actief!

Nel Koppers laat zien hoe zij opkomt voor de belangen van mantelzorgers. Het is een voorbeeld van hoe belangenbehartiging in de praktijk kan werken. Hoe één persoon haar kennis, ervaring en netwerk kan gebruiken om anderen te helpen.

Wilt u ook iets betekenen voor andere mantelzorgers? Overweeg dan om lokaal actief te worden. Er zijn tal van mogelijkheden om mantelzorgers een stem te geven.

Voor informatie kunt u mailen naar info@mezzo.nl.

De Mantelzorger | 19

European Care Residences (ECR)

ECR De Keizershof

ECR Boldershof

ECR De Horst

ECR Sparrenheuvel

ECR Groot Stokkert

ECR Domaine Cauberg

Handig: extra hulp en zorg op een presenteerblaadje!

ECR’s bieden: levensloopbestendige woningen, (zorg)hotels en vakantiemogelijkheden. Er zijn 7 ECR’s in Nederland.

ECR staat voor: ...‘Persoonlijke zorg voor wonen en leven’... www.ecr.eu

Residentiële & Ambulante Zorg (RAZ)

Woonzorgvoorzieningen

Ambulante (thuis)zorg

Zorghotelservice

De Stichting RAZ is verantwoordelijk voor service en zorg binnen ECR’s, bij u thuis en op reis.

RAZ staat voor: ...‘Persoonlijke service en zorg waarbij u zich thuis voelt’... www.raz.nl

ECT Vakanties en ECT Vakantieparken

Aangepaste vakantiereizen

ECR Groot Stokkert

Landgoed Old Heino

ECT Vakanties (vh Reisbureau Reumafonds) heeft meer dan 50 jaar ervaring met het organiseren van aangepaste vakantiereizen voor mensen met en zonder functiebeperking.

ECT Vakanties staat voor: ...’Persoonlijke zorg op vakantie waardoor u zich vrij voelt’… www.ect-vakanties.nl www.oldheino.nl www.grootstokkert.nl

Meer informatie: ECR: T (088) 328 03 00 RAZ: T (088) 328 08 08 ECT Vakanties: T (088) 328 00 00

De Mantelzorger | 20

Soms komt zelfs een mantelzorger of een vrijwilliger handen te kort. Gelukkig is er MijnGemak. Dit is de gratis bemiddelingsservice, exclusief voor leden van Univé, VGZ, IZA en Trias. MijnGemak brengt u snel contact met mensen die werk in en om het huis verrichten. Zij beschikt over honderden betrouwbare vakmensen.

Van schoonmaakhulp tot boodschappendienst, van loodgieter tot tuinman. Wat er ook nodig is, MijnGemak weet altijd iemand in de buurt. Daarbij rekenen de speciaal geselecteerde vakmensen een aantrekkelijk tarief. MijnGemak is dus sneller, gemakkelijker en slimmer dan zelf zoeken.

Bel 0900 – 0662 of kijk op www.mijngemak.nl voor het enorme aanbod aan diensten MijnGemak is er o.a. voor: -Administratieve hulp -Tuinman -Huishoudhulp -Schilder -Welzijn & gezondheid

Mi jnGem

ak

Een he lp eenvou ende hand dig gere geld

MijnGemak is de gratis bemiddelingsservice exclusief voor klanten van:

Steun Mezzo en word lid!

Zorgt u voor een ander? Mezzo is er voor u. Als lid van Mezzo bent u verzekerd van informatie, advies en praktische ondersteuning. Via de Mantelzorglijn, onze website www.mezzo. nl of via één van onze 250 lokale en regionale lidorganisaties in heel Nederland.

Om een krachtige partij te zijn die opkomt voor uw belangen in onder meer politiek Den Haag, is het belangrijk dat Mezzo veel leden heeft. Word daarom lid van Mezzo, voor slechts € 10,- per kalenderjaar. U krijgt er ook iets voor terug: Daarom word ik lid van Mezzo: P Samen sterk! Mezzo behartigt de belangen van alle mantelzorgers P 4 keer per jaar het ledenblad ‘De Mantelzorger’ P Contact met andere mantelzorgers P Gratis sociaal-juridische praktische ondersteuning P Aanbiedingen, exclusief voor leden

U kunt zich ook aanmelden via de Mantelzorglijn 0900 20 20 496 (bereikbaar op werkdagen tussen 9.00 en 16.00 uur, € 0,10 p/m) of via www.mezzo.nl.

Vul de kaart in en stuur deze op naar: Mezzo T.a.v. ledenadministratie Antwoordnummer 5319 3980 WB Bunnik

P Ja, ik word lid van Mezzo! £ Ik ben (ex)mantelzorger en word lid voor € 10,- per kalenderjaar. £ Ik ben geen mantelzorger, maar steun het werk van Mezzo.

Naam en voorletter(s): Adres: Postcode en woonplaats: Telefoon: Geboortedatum:

£ m £ v

E-mail:

Ik ben mantelzorger van: £ partner £ kind £ ouder £ anders, nl.: Sinds: £ Ik machtig Mezzo om tot wederopzegging per jaar het volgende bedrag van mijn rekening af te schrijven: £ € 10,- £ € 12,50 £ € 15,- £ € 17,50 £ € 25,Bank-/girorekeningnummer £ Ik betaal per acceptgiro Handtekening:

De Mantelzorger | 21

Behoefte aan ondersteuning bij Marokkaanse mantelzorgers is groot

Taalbarrière en vooroordelen zijn struikelblok Tekst Irma Ooijevaar

Saïda’s zoon van dertien heeft een hersentumor. Toen hij bestraald werd, mochten ze met de taxi naar het ziekenhuis, maar voor de controles moesten ze maar met de bus. Saïda kon niet duidelijk maken dat het ondoenlijk was om haar zoon van en naar de bushalte te tillen.

Het is een voorbeeld van hoe een zorgsituatie van Marokkaanse mantelzorgers door de taalbarrière onnodig nog zwaarder wordt. Een cursus over mantelzorg biedt uitkomst.

Met zo’n twintig andere Marokkaanse vrouwen zit Saïda aan een kleurrijk gedekte tafel, vol broodjes, salades en fruit. De dames hebben de cursus Mantelzorg, wat is dat? gevolgd, georganiseerd door de Marokkaanse vrijwilligersorganisatie Al-Amal. Ter afsluiting maken ze een uitstapje naar Steunpunt Mantelzorg Utrecht, waar ze een brunch en voorlichting krijgen van consulente Habiba Chrifi.

De aanwezigen zijn allemaal mantelzorger, maar waren zich er tot voor kort niet van bewust. “In de Marokkaanse cultuur is het vanzelfsprekend dat je voor je zieke man, moeder of kind zorgt, zo zijn we dat gewend”, vertelt Malika, moeder van een ernstig zieke dochter.

Tijdens de brunch vertellen de vrouwen waar ze tegenaan lopen. Velen herkennen zich in het verhaal van de zieke ouders, die alleen de handen van De Mantelzorger | 22

hun dochter aan het bed dulden. Of het verhaal van een CIZ-arts, die zich afvraagt of een man wel echt dementeert en niet gewoon gewend is aan de

opkomt en weet welke wegen ze kunnen bewandelen. Steeds meer Marokkaanse mantelzorgers kloppen aan bij Steunpunt Mantelzorg, bijvoorbeeld tijdens het speciale spreekuur in Kanaleneiland bij Al-Amal. Het is zo’n succes, dat Habiba tijdelijk geen nieuwe cliënten meer kan aannemen. “Maar hoe druk ze ook is, tóch maakt ze altijd tijd”, vertelt een cursiste.

Overbelast Niet alleen op het spreekuur van Habiba is het druk, ook melden veel Marokkaanse vrouwen zich aan voor de cursus Mantelzorg, wat is dat? van Al-Amal.

Bijna elke week komen ze bij elkaar en krijgen ze informatie, bijvoorbeeld over regelingen. Alleen al het uitwisselen van ervaringen doet ze goed.

Een groot deel van de Marokkaanse mantelzorgers is overbelast. “Ze zorgen

zorgzaamheid van zijn vrouw. Of problemen die mantelzorgers ervaren van tussenpersonen die het pgb-geld er razendsnel doorheen jassen.

De verhalen zijn divers, maar hebben één grote gemene deler: de vrouwen voelen zich onbegrepen, verdwalen in wet- en regelgeving en worden vaak van het kastje naar de muur gestuurd. Daarnaast lopen Marokkaanse mantelzorgers tegen een taalbarrière en vooroordelen aan.

Wantrouwig Dat mantelzorgers ondersteuning kunnen krijgen, was niet zo bekend binnen de Marokkaanse gemeenschap. Of mensen stonden er wantrouwig tegenover.

Op een van de bijeenkomsten van Al-Amal en Steunpunt Mantelzorg deed mantelzorg consulente Habiba Chrifi haar persoonlijke verhaal. Ze vertelde hoe ze voor haar moeder en schoonvader had gezorgd, naast haar gezin, studie en werk. Haar familie had liever geen mensen van de thuiszorg over de vloer. En van een persoonsgebonden budget hadden ze nog nooit gehoord.

Voor veel Marokkaanse vrouwen was het een herkenbaar verhaal. Verteld in hun eigen taal, door een vrouw uit hun eigen kring. Een vrouw die inmiddels wél de weg weet in het regeldoolhof, die de instanties kent en heeft geleerd hoe je dingen moet regelen.

Het Steunpunt Mantelzorg Utrecht, waar Habiba werkt, is een instantie waar de vrouwen anders misschien niet een-twee-drie naar toe zouden stappen, maar nu lijkt die stap ineens niet zo groot meer. Nadat Habiba een aantal mensen op weg heeft geholpen, groeit het vertrouwen bij de gemeenschap.

De mensen beseffen inmiddels dat er iemand is die ze serieus neemt, voor ze

bijvoorbeeld voor hun zieke ouders, maar hebben ook hun gezin nog.

Daarnaast volgen ze taalles en moeten ze werken of verplicht solliciteren.

Uiteindelijk worden ze zelf zorgvrager”, vertelt Habiba.

Dat gebeurde ook bij Saïda. De zorg om haar zoon met een hersentumor groeide haar boven het hoofd. Ze werd van het kastje naar de muur gestuurd en begreep niets van de regeltjes. “Ik was verdrietig, huilde veel en schreeuwde tegen mijn kinderen.”, vertelt Saïda.

Via Al-Amal kwam ze bij het Steunpunt Mantelzorg terecht. Habiba kon Saïda vertellen op welke regelingen ze recht had. En ze hielp haar met de administratie: koffers vol papierwerk, waar Saïda niets van begreep. “Ik stond op het punt om alles te verbranden, maar gelukkig heeft Habiba me geholpen.”

Als de tafel leegstroomt, staat Saïda’s gezicht blij. Net als dat van de andere aanwezigen. Iedereen heeft lekker gegeten, het hart gelucht en is ontspannen. Voor één keer is er voor hen gezorgd. ¢

De Mantelzorger | 23

“Mijn moeder is achter in de zeventig en dat ze ouder wordt, beginnen we nu echt te merken. Zo hebben de eerste ouderdomskwaaltjes zich inmiddels al aangediend.

Mijn moeder woont zelfstandig en dat wil ze ook zo lang mogelijk blijven doen. Vandaar dat ik haar een beetje help met allerlei zaken in en rondom het huis.”

“ Daarom ben ik zo

blij met Medi-Call” “Ouderdom komt dus ook bij mijn moeder met gebreken, waardoor we steeds vaker een beroep moeten doen op medische voorzieningen en producten. Zaken, waar we soms best wat vragen over hebben. Daarom is het zo fijn dat ik altijd kan bellen met Medi-Call. Medi-Call helpt mij mijn moeder te helpen. Niet alleen om producten te bestellen die vervolgens razendsnel worden bezorgd, maar ook voor het deskundige advies van de verpleegkundigen die bij Medi-Call de telefoontjes beantwoorden. Zij hebben een schat aan ervaring en weten waar ze over praten en die kennis reikt verder dan enkel medische zaken. Zo is mijn moeder de laatste weken enorm opstandig en wil ze nauwelijks nog naar buiten.

Omdat ik geen idee had hoe daarmee om te gaan, belde ik met Medi-Call. De verpleegkundige die ik aan de lijn kreeg, wist me gerust te stellen. Zij vertelde dat dit vaker voorkomt bij mensen bij wie het urineverlies anders is geworden.

Daar kun je behoorlijk onzeker van worden en blijf je liever thuis. Door de slimme tips weet ik gelukkig nu hoe ik mijn moeder beter kan helpen als ze weer in zo’n bui is. Ook daarom ben ik zo blij met Medi-Call.

Medi-Call helpt helpen Medi-Call is de gratis advieslijn van Paul Hartmann. Hier staan ervaren verpleegkundigen paraat om cliënten op allerlei gebied met raad en daad te woord te staan. Naast een handige 24-uur besteldienst, geeft Medi-Call productadvies (o.a. incontinentie, diabetes, wond en stoma), advies over alternatieve behandelmethodes of speciale oefeningen.

Ook mantelzorgers vinden bij Medi-Call een luisterend oor. Zo helpt het Medi-Call team elke dag meer dan 400 mensen.

0800 - 444 66 22