ΠΕΡΙ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΟ ΣΚΑΚΙ (αναλύοντας μια κλασική δημιουργία) του Ηλία Κουρκουνάκη
«Δεν χρειάζεται να σε σταματούν τα εμπόδια. Αν συναντήσεις έναν τοίχο, μην τα παρατήσεις και γυρίσεις πίσω. Βρες έναν τρόπο να τον σκαρφαλώσεις, να περάσεις μέσα από αυτόν ή δίπλα του.» Michael Jordan
χώρες, μολονότι κανείς τους δεν μπορούσε να αναπα-
XIIIIIIIIY 9-tr-+-+nmk0 9+p+qvl-+p0 9-+-zp-tr-+0 9zp-zpPzp-+-0 9-+P+Pzp-+0 9+-+-+P+P0 9PzP-wQNvLRmK0 9+-+-+R+-0 xiiiiiiiiy
ράγει τις αντιδράσεις μέσα στην αίθουσα των αγώνων. Σε όλα αυτά, μπορούμε να προσθέσουμε ότι η παρτίδα Averbakh-Kotov έχει πια τη θέση της στο πάνθεον της σκακιστικής τέχνης.» Σχολιάζοντας πιο συγκεκριμένα τη θέση μετά ή
την 30 κίνηση των λευκών, ο Bronstein αξιοποιεί την ευκαιρία να παρουσιάσει τις απόψεις του για την έννοια της τέχνης όπως αυτή μπορεί να εκφραστεί πάνω στη σκακιέρα: «Το δημιουργικό στοιχείο στο σκάκι θεωρείται γενικά ότι εμπεριέχει τρία στοιχεία: λογική, υπολογι-
Yuri Averbakh - Alexander Kotov
σμούς ακριβείας, και τεχνική (η τελευταία συμπεριλαμ-
ος
Ζυρίχη, 23 Σεπτεμβρίου1953 (14 γύρος)
βάνει γνώση της θεωρίας). Υπάρχει όμως επίσης ένα τέταρτο συστατικό, ίσως το πιο μυστηριώδες απ’ όλα,
Αυτή η θέση προέκυψε στο περίφημο τουρνουά
το οποίο συχνά παραβλέπεται. Αναφέρομαι στη σκακι-
Διεκδικητών που απαθανατίστηκε από τον Bronstein
στική διαίσθηση -ή, αν προτιμάτε, σκακιστική φαντασί-
στο πολυβραβευμένο βιβλίο του, στο οποίο ανέλυσε
α. Ορισμένες φορές προκύπτει στη διάρκεια μιας
όλες ανεξαιρέτως τις παρτίδες. Στα εισαγωγικά σχόλια της συγκεκριμένης ανα-
παρτίδας κάποια θέση που δεν μπορεί να εκτιμηθεί με
μέτρησης, ο Bronstein γράφει: «Η πιο όμορφη παρτίδα
βάση γενικές αρχές, όπως αδυναμίες στη διάταξη των
του τουρνουά, προκάλεσε εξαιρετικά εγκωμιαστικά
Πιονιών, ανοιχτές γραμμές, υπεροχή στην ανάπτυξη,
σχόλια από ολόκληρο τον σκακιστικό κόσμο: «μια φο-
κλπ. επειδή η ισορροπία έχει διαταραχθεί όσον αφορά
ρά στα εκατό χρόνια», «μοναδική στη σκακιστική βιβλιο-
σε αρκετά στοιχεία, ώστε το ισοζύγισμα των παραμέ-
γραφία», «καταπληκτική θυσία Βασίλισσας» -τέτοια αι-
τρων να καθίσταται αδύνατο. Ούτε όμως και η προσπά-
σθήματα εκφράστηκαν από σχολιαστές σε διάφορες
θεια να υπολογιστούν όλες οι βαριάντες δίνει πάντα
© Ηλίας Κουρκουνάκης
λύση. Σκεφτείτε μόνο ότι τα λευκά μπορεί να διαθέτουν
μένουν ανήμπορες να συνδράμουν το Βασιλιά. Καθορι-
έξι ή επτά διαφορετικές επιλογές και τα μαύρα πέντε ή
στικό ρόλο παίζουν οι “αλυσίδες” Πιονιών και των δύο
έξι απαντήσεις σε κάθε κίνηση. Εύκολα βγαίνει το συ-
παρατάξεων, καθώς δημιουργούν έναν αδιαπέραστο
μπέρασμα ότι καμιά ανθρώπινη ιδιοφυΐα δεν μπορεί να
φράχτη ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα -και ο λευκός
ολοκληρώσει τους υπολογισμούς σε βάθος τεσσάρων
Βασιλιάς θα βρεθεί στη λάθος πλευρά του φράχτη!
κινήσεων. Τότε είναι που η διαίσθηση ή η φαντασία
Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι για έναν ισχυρό
διασώζουν την κατάσταση: αυτή έχει προσφέρει στην
γκρανμέτρ της εποχής (σήμερα πια και για τους περισ-
τέχνη του σκακιού τους ωραιότερους συνδυασμούς και
σότερους μετρ) η θυσία της Βασίλισσας μπορεί να θεω-
επιτρέπει στους σκακιστές να βιώσουν την ηδονή της
ρηθεί πρακτικά υποχρεωτική. Μετά από “φυσιολογικές”
δημιουργικότητας.
κινήσεις προετοιμασίας της επίθεσης (π.χ. 30...Πθ6) τα
Δεν είναι αλήθεια ότι διαισθητικές παρτίδες παίζονταν μόνο την εποχή των Morphy, Anderssen και
λευκά προλαβαίνουν να αμυνθούν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα (31.Ιη1).
Chigorin (σαν σήμερα, στη δική μας εποχή, τα πάντα να
31.Ρxθ3
βασίζονται ολοκληρωτικά σε στρατηγικές αρχές και
Τα λευκά δεν διαθέτουν ουσιαστική επιλογή, μια
ακριβείς υπολογισμούς!): Πιστεύω ακράδαντα ότι, ακό-
και μετά από 31.Ρη1 χάνουν ένα πολύτιμο Πιόνι και η
μα και σε παρτίδες που κέρδισαν βραβεία ωραιότητας
επίθεση των μαύρων συνεχίζεται ακάθεκτη με 31...Πθ6,
σε αυτό το τουρνουά, δεν είχαν υπολογιστεί όλες οι
οπότε το ματ αποφεύγεται μόνο με νέες καθοριστικές
βαριάντες μέχρι το τέλος. Η διαίσθηση ήταν και παρα-
απώλειες υλικού.
μένει ένας από τους θεμέλιους λίθους της δημιουργικό-
31...Πθ6+ 32.Ρη4
τητας στο σκάκι -και τώρα θα δούμε την απόδειξη γι’
Ο Βασιλιάς είναι υποχρεωμένος να εξορμήσει
αυτό.»
στο εχθρικό στρατόπεδο, χωρίς καμιά απολύτως βοήΠράγματι, η συνέχεια της παρτίδας μοιάζει να
δικαιώνει τους ισχυρισμούς του Bronstein. Εδώ ας προ-
θεια από συμμαχικές του δυνάμεις, π.χ. εδώ δεν παίζεται 32.Αθ4 Πxθ4#.
στεθεί μόνο ότι αυτού του είδους οι θυσίες υλικού στο
30...Βxθ3+
XIIIIIIIIY 9-tr-+-+nmk0 9+p+-vl-+p0 9-+-zp-+-tr0 9zp-zpPzp-+-0 9-+P+PzpK+0 9+-+-+P+-0 9PzP-wQNvLR+0 9+-+-+R+-0 xiiiiiiiiy
Η ιδέα του Kotov είναι να παρασύρει τον αντί-
32...Ιζ6+
σκάκι είναι εφικτές, επειδή από τη φύση του κατασκευάστηκε ώστε να δημιουργείται σύγκρουση στοιχείων και οι κανόνες του οργανώθηκαν ώστε ανόμοιες έννοιες όπως χώρος, χρόνος, υλικό και ασφάλεια του Βασιλιά να βρίσκονται σε διαρκή αντιπαράθεση. Οποιαδήποτε στιγμιαία έκπληξη προκύπτει από την παραδοξότητα μιας θυσίας, θα πρέπει σταδιακά να παραμερίζεται χάρη στην αμείλικτη λογική που συνυπολογίζει όλα ανεξαιρέτως τα στοιχεία της μάχης.
παλο Βασιλιά στο δικό του στρατόπεδο, όπου θα βρεθεί
Αξίζει να σημειωθεί ότι η σημαντικότατη εναλ-
απροστάτευτος και θα δεχτεί συνδυασμένη επίθεση των
λακτική δυνατότητα των μαύρων 32...Πζ8 παραμένει
υπόλοιπων μαύρων κομματιών, έστω και μετά την απο-
ασχολίαστη σχεδόν στο σύνολο της βιβλιογραφίας,
μάκρυνση της Βασίλισσας από τη σκακιέρα. Η επίθεση
στην οποία αναφέρεται ή αναλύεται η συγκεκριμένη
αυτή πρέπει να οδηγήσει σε νίκη, εκτίμηση που ο Kotov
παρτίδα. Τα μαύρα δημιουργούν την πανίσχυρη απειλή
έκανε χωρίς να έχει υπολογίσει τα πάντα από πριν, ε-
33...Ιζ6+ 34.Ρζ5 (ή 35.Ρη5 Πθ5#) Ιη4+ 35.Ρxη4 Πη8+
πειδή οι δυνάμεις των λευκών (πέντε κομμάτια!) παρα© Ηλίας Κουρκουνάκης
36.Ρζ5 Πζ6# και δεν είναι καθόλου εύκολο για τα λευ-
Καθώς η κίνηση 33...Πθ5+ είναι ανόητη, επειδή υπάρ-
κά να την αντιμετωπίσουν.
χει τόσο η απάντηση 34.Πη5 όσο και 34.Ρε6, πρέπει να
Η συγκριτικά καλύτερη άμυνα σε αυτή την περί-
αναζητηθεί μια συνέχεια χωρίς σαχ.
πτωση είναι 33.Ιxζ4, οπότε ακολουθεί 33...Ιζ6+ 34.Ρη5
ντας που αναλύεται διεξοδικά στο σχόλιο της 33ης κίνη-
XIIIIIIIIY 9-tr-+-+-mk0 9+p+-vl-+p0 9-+-zp-sn-tr0 9zp-zpPzpK+-0 9-+P+Pzp-+0 9+-+-+P+-0 9PzP-wQNvLR+0 9+-+-+R+-0 xiiiiiiiiy
σης των μαύρων, φυσικά με αναστροφή στη σειρά των
Αυτή η προσπάθεια δεν μπορεί να είναι τώρα η
(όχι 34.Ρη3 Πη8+ 35.Ιη6+ Πηxη6+ 36.Βη5 Πxη5#, αλλά ούτε 34.Ρζ5, στο οποίο ο ίδιος ο Kotov αναφέρει μόνο την πιθανή εξέλιξη 34...Ιη4+ 35.Ρxη4 Πη8+ 36.Ιη6+ Πηxη6+ 37.Ρζ5 Πθ5+ 38.Πη5 Αxη5 39.Ρη4 και παραβλέπει την σχετικά απλή ιδέα 34...Ιε8+ 35.Ρη4 Πη8+ και τώρα είτε 36.Ρζ5 Πζ6# είτε 36.Ιη6+ Πηxη6+ 37.Ρζ5 Ιη7#) Πη8+ 35.Ρζ5 (αμέσως χάνει 35.Ρxθ6 Αζ8+ 36.Πη7 Πxη7 με αναπόφευκτο ματ στην επόμενη κίνηση) Ιη4 και προκύπτει η θέση της βασικής βαριά-
κινήσεων.
κίνηση 33...Πζ8, ακριβώς επειδή μετά από 34.Ρε6 τα λευκά τετράγωνα δεν καλύπτονται επαρκώς από τα μαύρα κομμάτια, π.χ. τυχόν μετακίνηση του Ιζ6 θα επιτρέψει στο Βασιλιά πρόσβαση στο δ7 (πέρα από την άμεση απειλή στον Αε7, που κι αυτή χρειάζεται να αντιμετωπιστεί). Επομένως, τα μαύρα πρέπει να απομακρύνουν αμέσως τον Ιζ6 από την 6η οριζόντιο. Για άλλη μια φορά, αντιγράφω το σχόλιο του Bronstein: «Όπως ένας λαγός υπνωτισμένος από έναν πύθωνα, ο Βασιλιάς προχωρά παρά τη θέλησή του στο σημείο όπου θα επέλθει η καταστροφή. Για να καταλάβουμε καλύτερα την επόμενη φάση της παρτίδας, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο Kotov διέθετε ελάχιστο χρό-
Alexander Kotov
νο σκέψης μέχρι τον έλεγχο του χρόνου -και φυσικά δεν Προς το παρόν, αρκεί να σχολιαστεί ότι σε αυτή
επιθυμούσε να καταστρέψει μια τόσο ωραία και ασυνή-
τη θέση τα μαύρα τελικά κερδίζουν, αλλά μόνο εφόσον
θιστη παρτίδα με κάποια βιαστική κίνηση. Γι’ αυτό,
καταφέρουν να εντοπίσουν μια σειρά από ισχυρές “ή-
αποφασίζει να δώσει μερικά σαχ, ώστε να ξεπεραστεί η
συχες” κινήσεις, όπως επισημαίνεται παρακάτω. Στην
40ή κίνηση και η παρτίδα να διακοπεί. Αναμφίβολα
παρτίδα ο Kotov, πολύ δικαιολογημένα από ψυχολογι-
υπάρχει κάποιο ματ στη σε αυτή τη θέση και πιθανότα-
κή σκοπιά, προτίμησε να δώσει σαχ και έτσι να περιο-
τα ο Kotov διέγνωσε τις βασικές προδιαγραφές του πριν
ρίσει τις επιλογές του αντιπάλου του, τουλάχιστον προ-
από την 30ή κίνηση.» (Ο καθιερωμένος χρόνος σκέψης
σωρινά.
εκείνη την εποχή ήταν 2½ ώρες για τις πρώτες 40 κινή-
33.Ρζ5
σεις, για κάθε παίκτη, και στη συνέχεια 1 ώρα για κάθε
Προφανώς όχι 33.Ρη5 Πθ5#, τώρα όμως ο Βασι-
16 κινήσεις. Σχεδόν πάντα, μετά από 5 ώρες παιχνιδιού
λιάς σχεδιάζει να διεισδύσει στο ε6 και από εκεί να ξε-
γινόταν “διακοπή”.)
φύγει στα μετόπισθεν της εχθρικής διάταξης Πιονιών. © Ηλίας Κουρκουνάκης
33...Ιδ7
Ο Bronstein συνεχίζει:
Αξιωματικό) και μετά από 38.Ρθ3 (ή 38.Ρθ4, αλλά όχι
«Και να η απόδειξη: αν η θυσία της Βασίλισσας
38.Ρζ5 Πζ8+) Πxη2 τα μαύρα εξασφαλίζουν τεχνικά
είχε “υπολογιστεί με ακρίβεια”, ο Kotov θα προτιμούσε
εύκολη νίκη.
την πρόταση που έκανε ο Stahlberg μετά την παρτίδα,
Σε αυτή τη βαριάντα εντυπωσιάζουν οι πολλές
δηλαδή 33...Ιη4, απαγορεύοντας την απάντηση των
“ήσυχες” κινήσεις των μαύρων, χωρίς σαχ και με σχετι-
λευκών 34.Πη5. Μετά από 33...Ιη4, τα λευκά θα έπρεπε
κά αργά εξελισσόμενες απειλές (δεδομένης της υλικής
να χάσουν υπερβολικά πολύ υλικό προκειμένου να ε-
επένδυσης που προηγήθηκε) καθώς αυτό σημαίνει πρα-
ξουδετερώσουν τις απειλές ματ.»
κτικά ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπολογιστούν με
Πράγματι, τότε, εντελώς ενδεικτικά, η προσπά-
ακρίβεια, ακόμα κι όταν υπάρχει διαθέσιμος πολύς χρό-
34.Αθ4
τέλος
νος σκέψης. Οι περισσότερες απειλές που δημιουργούν
34...Πζ8+ (ακόμα ταχύτερο από την πρόταση του ανα-
τα λευκά στις βαριάντες και υποβαριάντες που μόλις
πληρωτή καθηγητή στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο
προαναφέρθηκαν είναι 2 ή και περισσότερων κινήσεων,
και ερασιτέχνη σκακιστή Άρη Κουτούγκου 34...Αxθ4
ώστε η αμυνόμενη παράταξη μπορεί να επιλέξει από
με απειλή 35...Πη6 και 36...Πζ8#, η οποία επίσης οδη-
ένα ασυνήθιστα ευρύ πεδίο δυνατοτήτων -που σημαίνει
γεί σε σύντομο ματ, π.χ. 35.Ιxζ4 Πη8 36.Ιθ5 Πθη6
ότι δημιουργείται ένα εξαιρετικά περίπλοκο “δέντρο”
37.Βη5 Ιε3+ 38.Βxε3 Πζ8+ 39.Ιζ6 Πζxζ6#) 35.Αζ6+ (ή
ανάλυσης!
θεια
οδηγεί
στο
χαρακτηριστικό
35.Ρxη4 Πxθ4#) Πζxζ6+ 36.Ρxη4 Πζη6+ 37.Ρζ5 Πθ5+ (και το Σθ7 βοηθάει!) 38.Πη5 Πθxη5#.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα μαύρα θα πρέπει να μετακινήσουν τον Ιζ6, προκειμένου να ανοίξει η στήλη
Επομένως, μετά από 33...Ιη4 η μοναδική συνέ-
ζ και έτσι να δημιουργηθούν οι επιθυμητές απειλές. Η
χεια που επιτρέπει τη συνέχιση της μάχης είναι 34.Ιxζ4,
συγκεκριμένη επιλογή τετραγώνου, όμως, εξαρτάται
οπότε όμως ακολουθεί 34...Πη8 (απειλεί 35.Πη5# και
καθοριστικά από τους υπολογισμούς που θα γίνουν στη
ταυτόχρονα το πιο σημαντικό 35...Πζ6#, ενώ σαφώς
διάρκεια της παρτίδας. Προς αυτή την κατεύθυνση,
υποδεέστερο αποδεικνύεται 34...Πζ8+ 35.Ρxη4 Πη8+
πρέπει να σημειωθεί ότι και η κίνηση 33...Ιθ5 οδηγεί σε
36.Ιη6+ Πηxη6+ 37.Ρζ5 Πθ5+ 38.Πη5 Αxη5 39.Ρη4
νίκη, καθώς μετά από 34.Πη5 Πζ8+ 35.Ρη4 Ιζ6+ προ-
Αxδ2+ 40.Ρxθ5, με περίπου ισορροπημένο φινάλε, κα-
κύπτει η συνέχεια της παρτίδας με την ελάχιστη διαφο-
θώς σε σύγκριση με τη βαριάντα που μόλις προαναφέρ-
ρά ότι ο Ίππος ακολούθησε τη διαδρομή Ιζ6-θ5-ζ6 αντί
θηκε η απομάκρυνση του Σζ4 από τη σκακιέρα επέτρε-
για Ιζ6-δ7-ζ6.
ψε στη λευκή Βασίλισσα να συμμετάσχει στα τεκταινό-
34.Πη5
μενα, έστω και με αυτοθυσία της -ίσως μια τέτοια πιθα-
Όπως καθιστά προφανές η ανάλυση που προη-
νή εξέλιξη να ώθησε τον Kotov να διατηρήσει τον Ίππο
γήθηκε, αυτή η κίνηση αποτελεί μοναδική άμυνα στην
του) 35.Ιθ5 (δεν αλλάζει τίποτε ουσιαστικό με 35.Αθ4
απειλή 34...Πζ8+ 35.Ρη4 Πη8+ 36.Ρζ5 Πζ6#. Για παρά-
Αxθ4, ενώ μετά από 35.Ιη6+ Πθxη6 η προσπάθεια
δειγμα, μετά από 34.Ιxζ4 Πζ8+ 35.Ρη4 Πη8+ 36.Ιη6+
36.Βη5 αποδεικνύεται ανώφελη εξαιτίας της συνέχειας
(36.Ρζ5 Πζ6#) Πηxη6+ 37.Ρζ5 Πθ5+ το ματ σε λίγες
36...Αxη5 37.Ρxη4 Αε7+ κλπ.) Πθη6 (η νέα απειλή εί-
κινήσεις είναι αναπόφευκτο.
ναι 36...Πζ8+ 37.Ιζ6 Πζxζ6#) 36.Βη5 (μοναδική δυνατότητα να καθυστερήσει το μοιραίο...) Αxη5 (τώρα απειλείται 37...Ιθ6#) 37.Ρxη4 (εντυπωσιακό τέλος προκύπτει μετά από 37.Ιζ6 Ιθ6+ 38.Ρε6 Πxζ6+ 39.Ρδ7 Πη7+ 40.Ρε8 Πζ8+ 41.Ρxζ8 Πη8#, ενώ φυσικά οποιοδήποτε άλλο πάρσιμο του Ιη4 επιτρέπει 37...Πζ8+ 38.Ιζ6 Πζxζ6#) αλλά και τότε με 37...Αζ4+ (ή σχεδόν οποιοδήποτε άλλο σαχ με αποκάλυψη μετακινώντας τον © Ηλίας Κουρκουνάκης
36.Ρζ5 Ιη8+ 37.Ρη4 Ιζ6+
XIIIIIIIIY 9-tr-+-+-mk0 9+p+nvl-+p0 9-+-zp-+-tr0 9zp-zpPzpKtR-0 9-+P+Pzp-+0 9+-+-+P+-0 9PzP-wQNvL-+0 9+-+-+R+-0 xiiiiiiiiy
όμως μπορούν να αντιδράσουν με 38.Ιxζ4 καταστρέφο-
34...Πζ8+
ντας το δίκτυο ματ γύρω από το Βασιλιά τους, π.χ.
Απαραίτητο ενδιάμεσο σαχ, φέρνει τον Πύργο
38...Πxζ4+ 39.Βxζ4 εxζ4 40.Ρxζ4 Αxη5+ 41.Ρxη5 με
Σε πίεση χρόνου, ο Kotov πραγματοποιεί επανάληψη κινήσεων, όπως σχολίασε νωρίτερα ο Bronstein. Στη συνέχεια, θα φανεί ότι η ισχυρότερη κίνηση είναι αμέσως 37...Αxη5. Η εναλλακτική προσπάθεια 37...Πθ2 δημιουργεί την απειλή 38...Ιθ6#, η οποία δεν μπορεί να εξουδετερωθεί με 38.Πxη8+ Πxη8+ 39.Ρζ5, γιατί μετά από 39...Πθ6 η νέα διπλή απειλή 40...Πζ6# και 40...Πη5# μπορεί μόνο να καθυστερηθεί με 40.Αθ4 (40...Αxθ4 και ματ στην επόμενη κίνηση). Τα λευκά
στο μέτωπο της μάχης χωρίς απώλεια χρόνου. Το άμεσο
κερδισμένο φινάλε.
πάρσιμο 34...Αxη5 αποδεικνύεται άκαιρο μετά από
Γενικά, σε κάθε “ήσυχη” κίνηση που παίζουν τα
35.Ρxη5, οπότε απειλείται ο Πθ6 και δεν υπάρχει τίποτε
μαύρα, θα πρέπει να προσέχουν πολύ ιδέες επιστροφής
καλύτερο από 35...Πη6+ 36.Ρθ4 Πθ6+ 37.Ρη5 ή έστω
μέρους ή του συνόλου της υλικής υπεροχής των λευ-
πιο εντυπωσιακά 35...Πη8+ 36.Ρxθ6 Πη6+ 37.Ρθ5 Ιζ6+
κών, π.χ. με Ιxζ4. Ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα,
38.Ρθ4 Πθ6+ 39.Ρη5 Πη6+ 40.Ρθ4 Πθ6+ 41.Ρη5 με ένα
αυτή η μέθοδος άμυνας έχει αποδειχτεί από τους αποτε-
ιδιότυπο διαρκές σαχ, μια και ο λευκός Βασιλιάς δεν
λεσματικότερους τρόπους εξουδετέρωσης διαισθητικών
τολμά να “πατήσει” στο τετράγωνο ζ5 (40.Ρζ5 Ιε8 με
θυσιών, όπως ορισμένα γκαμπί στα ανοίγματα ή αυτή
την αναπότρεπτη απειλή 41...Ιη7#!).
του Kotov. 38.Ρζ5
35.Ρη4 Ιζ6+ Πρώτ’ απ’ όλα, τα μαύρα αξιοποιούν το μηχανι-
XIIIIIIIIY 9-+-+-tr-mk0 9+p+-vl-+p0 9-+-zp-sn-tr0 9zp-zpPzpKtR-0 9-+P+Pzp-+0 9+-+-+P+-0 9PzP-wQNvL-+0 9+-+-+R+-0 xiiiiiiiiy
σμό του “μύλου” για να μεταφέρουν τον Ίππο στο τετράγωνο η8, απ’ όπου όχι μόνο ελέγχει το τετράγωνο ζ6, αλλά επιπλέον παρέχει πολύτιμη υποστήριξη στον Πθ6. Ανεπαρκές αποδεικνύεται 35...Αxη5, καθώς μετά από 36.Ρxη5 απειλείται ο Πθ6 και δεν υπάρχει κάτι καλύτερο από διαρκές σαχ για μαύρα, κατ’ αναλογία με το προηγούμενο σχόλιο, δηλαδή, είτε αμέσως με 36...Πη6+ 37.Ρθ4 (όχι 37.Ρθ5 Ιζ6+ 38.Ρθ4 Πθ6+ 39.Ρη5 Πθ5#) Πθ6+ 38.Ρη5 (ούτε τώρα 38.Ρη4 Πη8+ 39.Ρζ5 Πζ6#) Πη6+ 39.Ρθ4 κλπ. είτε αφού παιχτεί ενδιάμεσα 36...Πη8+ 37.Ρxθ6 Πη6+ 38.Ρθ5 Ιζ6+ 39.Ρθ4
38...Ιxδ5+
Πθ6+ 40.Ρη5 Πη6+ 41.Ρθ4 Πθ6+ 42.Ρη5 Πη6+, επειδή
Πρακτικά υποχρεωτική επιλογή (εφόσον φυσικά
έτσι δημιουργείται η εντυπωσιακή παγίδα 41.Ρζ5 (ή
έχει απορριφθεί η τοποθέτηση του Ίππου στο η4 και το
τώρα 43.Ρζ5): σε μια τέτοια περίπτωση, η προσωρινή
πάρσιμο του Πη5 με τον Αξιωματικό, πριν από τον έ-
αποκεντροποίηση του Ίππου σε ένα από τα τετράγωνα
λεγχο του χρόνου) επειδή μετά από 38...Ιε8+ (ή
ε8, η8 ή θ5 οδηγεί σε αναπόφευκτο ματ στην επόμενη
38...Ιδ7+ ή 38....Ιη8+) 39.Ρη4 δεν υπάρχει τίποτα καλύ-
κίνηση, παρά την τεράστια υλική υπεροχή των λευκών
τερο από 39...Ιζ6+ -και τότε ο Averbakh οπωσδήποτε
(Β+Α για Σ!) και το δικαίωμα της κίνησης.
θα απαιτούσε κατακύρωση της ισοπαλίας με τριπλή © Ηλίας Κουρκουνάκης
επιστροφής κομματιών (βλ. σχόλιο στην 37η κίνηση των
επανάληψη της θέσης. Η απομάκρυνση ενός Πιονιού από τη σκακιέρα εξουδετερώνει αυτό τον κίνδυνο μέχρι την 40ή κίνηση,
μαύρων) δεν μπορεί πια να εφαρμοστεί με την ίδια άνεση.
αλλά φυσικά ανοίγει τη στήλη δ και έτσι επιτρέπει στη
Για παράδειγμα, δεν ωφελεί εδώ 44.Αε3 ζxε3 (ο
λευκή Βασίλισσα να προσπαθήσει τουλάχιστον να συμ-
Bronstein -αλλά και άλλοι σχολιαστές που τον αντιγρά-
μετάσχει στα τεκταινόμενα. Από αισθητική σκοπιά, το
φουν “τυφλά”- αναλύει μόνο 44...Αε7 45.Αxζ4 εxζ4
ζήτημα είναι κατά πόσο η θυσία μπορεί πια να θεωρηθεί
46.Ιxζ4 Πθ4+ 47.Ρη3 Πθxζ4, σχόλιο που αρκετοί έχουν
“σωστή”, όχι μόνο επειδή δεν είχε υπολογιστεί η καλύ-
αναπαράγει αυτούσιο, παραβλέποντας ότι τα λευκά
τερη συνέχεια από πριν (τα σχόλια του Bronstein δεί-
μπορούν να συνεχίσουν την αντίστασή τους με 48.Βxζ4
χνουν ότι αυτό δεν είναι καθόλου απαραίτητο) αλλά
και έτσι να διατηρήσουν σοβαρές ελπίδες σωτηρίας)
κυρίως επειδή δεν παίχθηκε η καλύτερη συνέχεια.
45.Βε1 Ιζ6+ 46.Ρζ5 Ιθ5+ 47.Ρη4 (ή 47.Ρxη5 Πζζ6 με
39.Ρη4 Ιζ6+ 40.Ρζ5 Ιη8+ 41.Ρη4 Ιζ6+ 42.Ρζ5
την ακαταμάχητη απειλή 48...Πζη6+ 49.Ρζ5 Ιη7#, π.χ. 48.Ιζ4 Ιxζ4 και τώρα είτε 49.Πη1 Πζη6+ 50.Ρζ5 Πθ5+
Ιη8+ 43.Ρη4 Αxη5 Ευτυχώς για τον Kotov, το Σδ6 καλύπτεται υπε-
51.Πη5 Πθxη5# είτε 49.Πθ1 Ιε6+ 50.Ρη4 Πζη6+ 51.Ρζ5
ρεπαρκώς από τον Πθ6 και έτσι η παρέμβαση της Βασί-
Ιη7# ή, αν τα μαύρα προτιμούν τις “ήσυχες” κινήσεις,
λισσας αποφεύγεται, τουλάχιστον προς το παρόν.
49...Πθη6+ 50.Ρθ4 Πη7 και 51...Πθ6#) Ιζ4 48.Ιxζ4 (όχι, βέβαια, 48.Ρxη5 Πθ5+ 49.Ρη4 Πη8#) Αxζ4 49.Πη1 Πθ2
XIIIIIIIIY 9-+-+-trnmk0 9+p+-+-+p0 9-+-zp-+-tr0 9zp-zp-zp-vl-0 9-+P+PzpK+0 9+-+-+P+-0 9PzP-wQNvL-+0 9+-+-+R+-0 xiiiiiiiiy
με την πανίσχυρη απειλή 50...θ5# -και τα Πιόνια παίζουν! Ο Kotov σχολιάζει επίσης τη δυνατότητα 44.Ιη3, εναντίον της οποίας προτείνει 44...Αε7 που απειλεί 45...Ιζ6+ με αναπότρεπτο ματ, π.χ. 45.Πθ1 Ιζ6+ 46.Ρη5 (ή 46.Ρζ5 Ιε8+ 47.Ρη4 Πη8+ 48.Ρζ5 και τώρα είτε 48...Πζ6# είτε 48...Πη5#) Πη8+ (ακόμα ισχυρότερο από 46...Πη6+ που προτείνει ο Kotov σε κάποιο άλλο βιβλίο του, γιατί τα λευκά δεν θα απαντήσουν 47.Ρζ5 που επιτρέπει άμεσο ματ με οποιαδήποτε μετακίνηση του Ιζ6,
Τώρα που ο αμυνόμενος Πύργος εξουδετερώθη-
αλλά θα προτιμήσουν να χάσουν πολύ υλικό με 47.Ρθ4
κε, τα μαύρα απειλούν 44...Αε7 και στη συνέχεια
Ιxε4+, αποφεύγοντας όμως το ματ για αρκετές κινήσεις)
45...Ιζ6+ 46.Ρζ5 Ιδ7+ (ή 46...Ιδ5 ή 46...Ιε8+) 47.Ρη4
47.Ρζ5 (όμορφη εικόνα προκύπτει μετά από 47.Ρxθ6
Πη8+ 48.Ρζ5 Πζ6#. Τα λευκά διαθέτουν δύο ολόκληρα
Αζ8#, ενώ φυσικά μπορεί να παιχτεί και 47...Πη6#) Ιθ5
τέμπο για να οργανώσουν την άμυνά τους, όμως αδυνα-
και ακολουθεί 48...Πζ6# ή 48...Πη5#, ανάλογα βέβαια
τούν να κάνουν οτιδήποτε παραγωγικό. Αυτό συμβαίνει
με την απάντηση των λευκών. Η συγκριτικά καλύτερη
γιατί δεν υπάρχουν γραμμές επικοινωνίας ανάμεσα στο
άμυνα είναι 45.Ιθ5, αλλά και τότε τα μαύρα κερδίζουν
στρατόπεδό τους και στο Βασιλιά, ο οποίος έχει προχω-
με σχετική ευκολία, π.χ. παίζοντας 45...Πxθ5 (απειλεί
ρήσει ολομόναχος προς την καταστροφή.
46...Ιζ6#) 46.Ρxθ5 (46.Αθ4 Πxθ4#) Ιζ6+ 47.Ρθ4 (ή
44.Ρxη5
47.Ρη5, ενώ μετά από 47.Ρθ6 Πη8 η διπλή απειλή
Ο Averbakh επιχειρεί να μεγαλώσει ξανά το υλι-
48...Αζ8# και 48...Πη6# δεν μπορεί να εξουδετερωθεί
κό του προβάδισμα, όχι μόνο για να εξουδετερώσει ένα
με ικανοποιητικό τρόπο) Ιxε4+ και 48...Ιxδ2.
πιθανά επικίνδυνο εχθρικό κομμάτι: με το πάρσιμο του
Ο Kotov αναλύει διεξοδικά και την κίνηση
Πη5, τα μαύρα είχαν μειώσει αισθητά τη διαφορά υλι-
44.Πθ1. Μετά από 44...Πxθ1 45.Ρxη5 (ο ίδιος αναφέρει
κού (Π+2Σ για Β) ώστε η προαναφερθείσα μέθοδος
και τη βαριάντα 45.Βxδ6 Ιθ6+ 46.Ρxη5 Ιζ7+) Πθ6 πα-
© Ηλίας Κουρκουνάκης
ραθέτει τις υποβαριάντες 46.Ρη4 (την κίνηση αυτή ο
λεια του Σζ4 με 49.Αδ2 (προφανώς τότε όχι 49...Πζ6
Kotov συνοδεύει με θαυμαστικό, άγνωστο γιατί, καθώς
50.Αγ3).
οδηγεί σε σχετικά εύκολη ήττα των λευκών) Ιζ6+
Η κίνηση 44...Πζ7 είναι εφικτή επειδή ο Ίππος
47.Ρζ5 Ιε8+ 48.Ρη5 Πη8+ 49.Ρxθ6 Ιζ6 με την πανίσχυ-
βρίσκεται στο η8, ώστε παρέχει την απαραίτητη κάλυ-
ρη απειλή 50...Πη6#, 46.Ιη3 Πζζ6 47.Ιθ5 Πζη6+ 48.Ρθ4
ψη στον Πθ6. Πρέπει να σημειωθεί ότι η παρτίδα είχε
Ιζ6, και 46.Αθ4 Πη6+ 47.Ρθ5 Πζ7 48.Αη5 Πζη7
διακοπεί και συνεχίστηκε άλλη μέρα, που σημαίνει ότι
49.Αxζ4 εxζ4 50.Βxζ4 Πη2 51.Ιγ3 Πη1 52.Βθ4 Π7η6.
ο Kotov απέκτησε την ευχέρεια να υπολογίσει με ακρί-
Πάντως, μετά τις εισαγωγικές κινήσεις 44.Πθ1 Πxθ1
βεια όλες τις τακτικές λεπτομέρειες και να πάρει υπόψη
45.Ρxη5 της βαριάντας του Kotov, ακόμα ταχύτερα
του όλες ανεξαιρέτως τις πιθανές άμυνες των λευκών
κερδίζει η πρόταση του σκακιστή του Ν.Ο.Καλαμάτας
στις “ήσυχες” κινήσεις. Σε αυτή τη διαδικασία μπορού-
Παναγιώτη Τσιάλα 45...θ6+ 46.Ρη4 Ιε7 κλπ.
σαν να βοηθήσουν και άλλοι σκακιστές, ώστε ο θεσμός
Επίσης ανεπαρκής αποδεικνύεται η απόπειρα να
της διακοπής παρτίδας “νόθευε” το αθλητικό αποτέλε-
επιστραφεί τμήμα του επιπλέον υλικού με 44.Αη3, οπό-
σμα και έδινε σημαντικό προβάδισμα σε όσους είχαν
τε τα μαύρα μπορούν να παίξουν (μεταξύ άλλων)
πρόσβαση στη βοήθεια ισχυρών αναλυτών. Αυτό ήταν
44...Ιζ6+ 45.Ρζ5 (45.Ρxη5 Πθ5#) Ιδ7+ 46.Ρη4 (όχι
ένα από τα βασικότερα κίνητρα που ώθησαν τον
46.Ρxη5 Πη8+ 47.Ρxθ6 Ιζ6 κλπ.) Αε7 (απειλεί τη γνω-
Fischer να προτείνει τη χρήση ηλεκτρονικού χρονομέ-
στή μας πια ιδέα 47...Πη8+ 48.Ρζ5 Πζ6#) 47.Αxζ4 (ή
τρου, ώστε όλες οι παρτίδες να ολοκληρώνονται χωρίς
47.Ιxζ4 Πη8+ 48.Ιη6+ Πηxη6+ 49.Ρζ5 Πθ5+ 50.Βη5
καμιά διακοπή. Ενδιαφέρον πάντως, από πολιτική σκο-
Πθxη5#) εxζ4 48.Ιxζ4 Πη8+ 49.Ιη6+ Πηxη6+ 50.Ρζ5
πιά της σκακιστικής ιστορίας, είναι ότι η χρήση του
Πθ5+ 51.Ρζ4 Αη5+ κλπ.
ηλεκτρονικού χρονομέτρου επικράτησε όταν πια σχεδόν
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι χάνει και η προ-
όλοι είχαν ισότιμη πρόσβαση σε ισχυρά προγράμματα
σπάθεια 44.Βε1 Ιζ6+ 45.Ρζ5 Ιη4+ 46.Ρxη4 Πη8 (με τη
ηλεκτρονικών υπολογιστών και όχι όσο οι συνθήκες της
“συνήθη ύποπτη” απειλή 47...Αε7+ 48.Ρζ5 και τώρα
διακοπής παρτίδας ευνοούσαν κάποιους περισσότερο
είτε 48...Πζ6# είτε 48...Πη5#) 47.Ρζ5 Αε7 (φυσικά,
από άλλους.
τόσο εδώ όσο και στο σχόλιο της προηγούμενης παρένθεσης, η οπισθοχώρηση 47...Αδ8 έχει ακριβώς το ίδιο
θα παίξουν 45.Αθ4 που επιτρέπει στα μαύρα να εκτελέ-
XIIIIIIIIY 9-+-+-+nmk0 9+p+-+r+p0 9-+-zp-+-tr0 9zp-zp-zp-mK-0 9-+P+Pzp-+0 9+-+-+P+-0 9PzP-wQNvL-+0 9+-+-+R+-0 xiiiiiiiiy
σουν τη βασική τους απειλή με 45...Πζη6+ 46.Ρζ5
Παρά την ασυνήθιστα μεγάλη υλική υπεροχή
Πθ5+ 47.Αη5 Πθxη5#, αλλά 45.Ιxζ4 Πxζ4 (άμεσα αυ-
των λευκών, η απειλή 45...Πη7+ 46.Ρζ5 Πζ6# (ή και
τοκαταστροφικό θα ήταν 45...εxζ4 46.Βγ3 κλπ.)
46...Ιε7#) δεν αντιμετωπίζεται με ικανοποιητικό τρόπο.
46.Βxζ4 με εξαιρετικές προοπτικές στο φινάλε μετά
Ο Averbakh κάνει ότι καλύτερο μπορεί, αλλά κι αυτό
από 46...Πη6+ 47.Ρθ4 εxζ4 48.Αε1, καθώς η προσπά-
δεν είναι αρκετό...
αποτέλεσμα) 48.Αθ4 Αxθ4 49.Βxθ4 Πxθ4 με τεχνικά κερδισμένο φινάλε. 44...Πζ7 Και τα μαύρα όμως πρέπει να προσέχουν πολύ πια κάθε τους βήμα, μετά την ανακρίβεια στην 33η κίνηση, δεδομένου μάλιστα ότι με το πάρσιμο του Αξιωματικού η υλική υπεροχή των λευκών μεγάλωσε πάλι σε αποφασιστικό βαθμό. Για παράδειγμα, σοβαρό λάθος αποδεικνύεται εδώ 44...Πζζ6, οπότε τα λευκά δεν
θεια υποστήριξης του Σα5 με 48...β6 οδηγεί στην απώ© Ηλίας Κουρκουνάκης
45.Αθ4
Ο Αξιωματικός καλύπτει τόσο το τετράγωνο ζ6
Τώρα η άμεση απειλή είναι 49...Πθ5#. Ο Αξιω-
όσο και το ε7, εξουδετερώνοντας τις άμεσες απειλές.
ματικός απομακρύνθηκε από τη σκακιέρα, χωρίς ο λευ-
Φυσικά, ο ίδιος γίνεται τώρα εύκολος στόχος και, αφού
κός Βασιλιάς να ξεφύγει από τον κλοιό.
τον κερδίσει, ο Kotov θα ανανεώσει τις απειλές του.
Ας σημειωθεί πάντως ότι σε αυτό το σημείο υ-
Επιπλέον, προσωρινά “γεμίζει” ένα τετράγωνο που θα
πήρχε εναλλακτική δυνατότητα για τα μαύρα, δηλαδή
μπορούσε να είναι χρήσιμο για τυχόν οπισθοχώρηση
48...Π5η6 απειλώντας 49...Πθ6#, π.χ. 49.Ιxζ4 εxζ4
του Βασιλιά.
50.Βxζ4 Πθ6+ 51.Βxθ6 Ιxθ6 με εύκολα κερδισμένο
Άλλη χαρακτηριστική συνέχεια είναι 45.Ιxζ4 Πη7+ 46.Ιη6+ Πηxη6+ (ο σωστός Πύργος, γιατί μετά
φινάλε ή 49.Βxζ4 εxζ4 50.Ιxζ4 Πθ6+ 51.Ιθ5 Ιζ6 και 52...Πxθ5#.
από 46...Πθxη6+ 47.Ρθ5 η Βασίλισσα καλύπτει το τε-
Επίσης αποτελεσματική είναι η ιδέα του σκακι-
τράγωνο θ6 και ξαφνικά τα λευκά στέκονται καλύτερα!)
στή του Α.Ο.Κηφισιάς Γιώργου Καλδή 48...Πη2 (απει-
47.Ρζ5 Ιε7#.
λεί 49...Πθ2#) καθώς μετά από 49.Ρθ3 η απλή επιστρο-
45...Πη6+
φή 49...Π2η6 οδηγεί σε παρόμοια εξέλιξη και αποτελεί
Ο Averbakh στήριζε τις ελπίδες του στη βαριά-
προτιμότερη επιλογή από 49...Π7η3+ 50.Ιxη3 Πxδ2
ντα 45...Πη7+ 46.Ρζ5 Πθη6 (στο 46...Πηη6 τα λευκά
51.Ιζ5 Πxβ2, που βέβαια πάλι καταλήγει σε τεχνικά
δεν θα απαντήσουν 47.Πη1, εξαιτίας της δυνατότητας
κερδισμένο φινάλε.
47...Πθ5+ και 48...Ιθ6#, αλλά 47.Ιxζ4, οπότε μέχρι που κερδίζουν, π.χ. 47...εxζ4 48.Βγ3+ Πη7 49.Πη1 κλπ.)
XIIIIIIIIY 9-+-+-+-mk0 9+p+-+-trp0 9-+-zp-sn-+0 9zp-zp-zp-tr-0 9-+P+Pzp-mK0 9+-+-+P+-0 9PzP-wQN+-+0 9+-+-+R+-0 xiiiiiiiiy
οπότε θα μπορούσε να συνεχίσει την αντίστασή του με 47.Βxδ6 (όχι όμως 47.Αη5 Ιθ6+ 48.Αxθ6 Πζ7#) εξουδετερώνοντας την απειλή 47...Πζ7+ 48.Αζ6 Πζxζ6#. Σε αυτή την περίπτωση, τα μαύρα εξακολουθούν να διεκδικούν τη νίκη μετά από 47...Πxδ6 48.Ρxε5 Πθ6, αλλά τα λευκά έχουν ξεφύγει από τον κλοιό και ο Βασιλιάς τους ξαφνικά αποδεικνύεται ιδιαίτερα ενεργητικός στο φινάλε! (Φυσικά, αυτή η βαριάντα δεν θα ήταν εφικτή αν δεν είχε απομακρυνθεί από τη σκακιέρα το Σδ5.) Ακόμα χειρότερο για τα μαύρα θα ήταν 45...Πθζ6, που απειλεί 46...Πη7+ 47.Ρθ5 Πθ6#, επειδή
49.Ιη3
επιτρέπει στο Βασιλιά να διαφύγει με 46.Ρη4, ενώ το
Με την αλλεπάλληλη αυτοθυσία των λευκών
ίδιο ακριβώς συμβαίνει μετά από 45...Πζζ6.
κομματιών, τα μαύρα μέχρι που αποκτούν υλική υπερο-
46.Ρθ5
χή (από καθαρά αριθμητική σκοπιά)! Δυστυχώς για τον
Εδώ φαίνεται πόση σημασία έχει ότι ο Βασιλιάς
Averbakh, η εξέλιξη της επίθεσης ανακόπτεται μόνο
δεν διαθέτει το τετράγωνο θ4.
προσωρινά.
46...Πζη7
Ας σημειωθεί ότι εμφανώς χειρότερο είναι
Η νέα απειλή είναι 47...Πθ6#, που θυμίζει το ματ
49.Ιxζ4, γιατί μετά από 49...εxζ4 η απειλή 50...Πθ5#
των αρχαρίων με τους δύο Πύργους ή Πύργο και Βασί-
ανακόπτεται μόνο με 50.Βδ5. Τώρα, αντίθετα, το πάρ-
λισσα σε ακριανές γραμμές (συνήθως σε άδεια σκακιέ-
σιμο 49...ζxη3 επιτρέπει 50.Βxη5.
ρα). Λάθος θα ήταν 46...Ιζ6+ 47.Αxζ6+ Πζxζ6, με την
49...Πxη3
απειλή 48...Πθ6+ 49.Ρη5 (ή 49.Ρη4) Πζη6+ 50.Ρζ5
Φυσικά, ο Kotov δεν πρόκειται να πέσει σε μια
Πθ5#, εξαιτίας της απάντησης 48.Ιxζ4 κλπ.
τόσο απλοϊκή παγίδα!
47.Αη5 Πxη5+ 48.Ρθ4 Ιζ6
50.Βxδ6 © Ηλίας Κουρκουνάκης
Χάρη στις επαναλήψεις που έκανε ο Kotov πριν
Ένα άλλο θεωρητικό ερώτημα προβάλει στις αρ-
από τον έλεγχο του χρόνου, ο Averbakh καταφέρνει να
χές του 21ού αιώνα: άραγε, με τους σύγχρονους ταχύ-
επιβιώσει λίγο περισσότερο απ’ όσο θα έπρεπε. Από
τερους ρυθμούς σκέψης και ιδίως με την κατάργηση
την άλλη πλευρά, η δραστηριότητα της Βασίλισσας
του θεσμού της διακοπής παρτίδας, θα μπορούσε ο
αποδεικνύεται φαινομενική και καθόλου αποτελεσματι-
Kotov να κερδίσει τη μάχη πάνω στη σκακιέρα;
κή...
Το σίγουρο είναι ότι, παρά τα τεχνικά λάθη του Kotov, οι κριτές αποφάσισαν να του απονείμουν το
50...Π3η6
βραβείο της ωραιότερης παρτίδας στο τουρνουά -και με τόσο ισχυρούς παίκτες υπήρχαν πολλές άλλες εξαιρετι-
XIIIIIIIIY 9-+-+-+-mk0 9+p+-+-trp0 9-+-wQ-snr+0 9zp-zp-zp-+-0 9-+P+Pzp-mK0 9+-+-+P+-0 9PzP-+-+-+0 9+-+-+R+-0 xiiiiiiiiy
κές υποψηφιότητες! Σίγουρα συνυπολόγισαν ότι μια παρτίδα δεν μπορεί να θεωρηθεί “σύνθεση”, αλλά καθορίζεται πολύ περισσότερο από αγωνιστικές σκοπιμότητες, αντί για αυστηρά αισθητικές αντιλήψεις. Αξίζει να αναφερθούν εδώ οι απόψεις των Levitt και Friedwood, οι οποίοι ασχολήθηκαν συστηματικά με την έννοια του “θεαματικού” στο σκάκι. Ισχυρίζονται ότι οι κινήσεις 33…Ιδ7 (που παίχτηκε στην παρτίδα) και 33…Ιη4 (που δεν παίχτηκε) είναι αντικειμενικά ισοδύναμες, εφόσον και οι δύο οδηγούν στο επιθυμητό απο-
Η νέα απειλή 51...Πθ6+ δεν μπορεί πια να εξου-
τέλεσμα. Δηλαδή, δεν παίρνουν καθόλου υπόψη τους το κριτήριο της ταχύτητας επίτευξης του αθλητικού στό-
δετερωθεί με ικανοποιητικό τρόπο. 51.Ββ8+
χου. Σε αντιστάθμισμα, θεωρούν πιο θεαματική την
Όπως παρατηρεί ο Bronstein, το πρώτο σαχ των
κίνηση 33…Ιη4, επειδή αυτή εμπεριέχει περισσότερα
λευκών μετά από δεκατρία των μαύρων! Πρόκειται για
παράδοξα στοιχεία: πιο συγκεκριμένα, ενώ θα περίμενε
κλασικό “σαχ απελπισίας”", αφού πρακτικά δεν συνει-
κανείς η επίθεση μετά την αρχική θυσία της Βασίλισσας
σφέρει απολύτως τίποτα.
να συνεχιστεί με σαχ ή τουλάχιστον παρσίματα, στη
51...Πη8
βαριάντα αυτή τα μαύρα θυσιάζουν κι άλλο υλικό με
Η απειλή 52...Πθ6+ παραμένει, ενώ τώρα πια
“ήσυχες” κινήσεις και μάλιστα χωρίς να κερδίζουν ά-
απειλείται και η Βασίλισσα. Μετά από όλες αυτές τις
μεσα το υλικό που τους αντιπροσφέρουν τα λευκά
περιπέτειες, τα μαύρα θα αποκτήσουν υλική υπεροχή
(στην υποβαριάντα 34.Ιxζ4). Ενδιαφέρον όμως είναι ότι οι Levitt και
Ίππου και Πιονιού. Επομένως... 0–1
Friedwood προεκτείνουν αυτό το σκεπτικό για να καταλήξουν ότι ο συνδυασμός δεν έχει τόσο μεγάλη αισθη-
Η θυσία της Βασίλισσας που πραγματοποίησε ο
τική αξία όσο έχει γίνει αποδεκτό από το σύνολο του
Kotov θα μπορούσε να είναι “ψευδοθυσία”, αν διέθετε
σκακιστικού κόσμο για περισσότερα από 50 χρόνια: «Η
αρκετό χρόνο σκέψης και τα είχε υπολογίσει όλα έγκαι-
ύπαρξη δύο εξίσου ισχυρών επιλογών μειώνει την ευ-
ρα, συμπεριλαμβανόμενης και της κίνησης 33...Ιη4 που
χαρίστηση που προκαλεί η θυσία. Υπονοείται ότι η θυ-
τελικά δεν έπαιξε. Το γεγονός ότι οι υπολογισμοί του
σία ήταν κατά μία έννοια υπερβολικά ισχυρή, ώστε η
δεν ήταν ακριβείς μειώνει την καλλιτεχνική αξία της
αμυνόμενη πλευρά δεν είχε καμιά ουσιαστική ελπίδα.
δημιουργίας του, Μήπως, αντίθετα, την αυξάνει, επειδή
Πόσο σοβαρό είναι αυτό το μειονέκτημα για την αισθη-
η θυσία ήταν πραγματική στο υποκειμενικό πεδίο της
τική αξία της παρτίδας, παραμένει υποκειμενικό ζήτη-
σκέψης του;
μα.» © Ηλίας Κουρκουνάκης
Οι δύο σχολιαστές προφανώς επηρεάζονται πολύ από τη σχέση τους με το καλλιτεχνικό σκάκι, στα πλαίσια του οποίου επικεντρώνουν την αισθητική ανάλυση θέσεων. Σε μια κατασκευασμένη θέση, οποιαδήποτε εναλλακτική επιλογή στην πορεία προς τη νίκη θα είχε καθοριστική σημασία και ίσως οδηγούσε στην απόρριψη της σύνθεσης. Προφανώς, δεν αρμόζει να έχουμε απόλυτη ταύτιση κριτηρίων στο αγωνιστικό και στο “καλλιτεχνικό” σκάκι.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ) Averbakh Yuri (ed.), Aleksandr Kotov, Fitzcultura i Sport, Μόσχα 1984 ) Bronstein David, Zurich International Chess Tournament 1953, Dover Publications Inc., Νέα Υόρκη 1979 ) Burgess Graham, Chess Highlights of the 20th Century, Gambit Publications Ltd., Λονδίνο 1999 ) Cozens W.H., The King- Hunt, G. Bell and Sons, Ltd, Λονδίνο 1970 ) Keene Raymond David & Divinsky Nathan, Warriors of the Mind, Hardinge Simpole Publishing, Μπράιτον 1989 ) Kotov Alexander, Think Like a Grandmaster, B.T.Batsford Ltd., Λονδίνο 1973 ) Kotov Alexander & Yudovich M., The Soviet School of Chess, Dover Publications Inc., Νέα Υόρκη 1961 ) Levitt Jonathan & Friedgood David, Secrets of Spectacular Chess, B.T.Batsford Ltd., Λονδίνο 1995
© Ηλίας Κουρκουνάκης