Edward Lasker - George Thomas Λονδίνο 1912 σχόλια: Ηλίας Κουρκουνάκης
Η ακόλουθη παρτίδα παίχτηκε σε πολύ ιδιαίτερες συνθήκες. Ο Γερμανός Edward Lasker, μακρινός συγγενής του τότε παγκόσμιου πρωταθλητή Emanuel Lasker, πραγματοποιούσε την πρώτη του επίσκεψη στην Μεγάλη Βρετανία. Αφού ξεκουράστηκε από το ταξίδι με έναν μεσημεριανό υπνάκο, θεώρησε μέγιστη προτεραιότητα να επισκεφτεί τον περίφημο Σκακιστικό Σύλλογο του Λονδίνου. Τον υποδέχτηκαν πολύ φιλόξενα και του πρότειναν μια φιλική παρτίδα με ένα σύστημα που ήταν πολύ δημοφιλές τότε στην Αγγλία: τα χρονόμετρα τοποθετούνταν στις 12:00 ακριβώς και δεν υπήρχε συγκεκριμένο όριο σκέψης, αλλά δεν επιτρεπόταν σε κανένα παίκτη να έχει καταναλώσει συνολικά περισσότερο από 5' επιπλέον του χρόνου που είχε καταναλώσει ο αντίπαλός του. Για παράδειγμα, αν ο παίκτης που είχε τα λευκά σκεφτόταν 1΄ για την πρώτη του κίνηση, ο αντίπαλος μπορούσε να σκεφτεί για την απάντηση το πολύ 6΄. Αυτό σημαίνει ότι αν ένας από τους δύο παίκτες έπαιζε γρήγορα, πρακτικά θα υποχρέωνε και τον άλλο να παίζει πολύ γρήγορα. Αν όμως και οι δύο έπαιζαν αργά, τότε η παρτίδα θα μπορούσε να διαρκέσει ολόκληρες ώρες! Επειδή ο Lasker δεν γνώριζε καθόλου Αγγλικά, δεν κατάλαβε με ποιον επρόκειτο να παίξει, γιατί δεν άκουσε καθαρά το όνομα του αντιπάλου του όταν συστήθηκαν. Διαφορετικά θα ήξερε ότι αντιμετώπιζε έναν πρωταθλητή Αγγλίας με διεθνείς περγαμηνές! Έτσι κι αλλιώς, η πρώτη του παρτίδα σε Βρετανικό έδαφος επρόκειτο να του χαρίσει πλειάδα φίλων στην μακρόχρονη ζωή του, μια και σύντομα έκανε τον γύρο του κόσμου. Ας δούμε γιατί:
Βασικές της ιδέες είναι να ελεγχθεί το τετράγωνο ε4 με
1.δ4 ζ5
πλευρικό Πιόνι και να προετοιμαστεί η γρήγορη δρα-
XIIIIIIIIY 9rsnlwqkvlntr0 9zppzppzp-zpp0 9-+-+-+-+0 9+-+-+p+-0 9-+-zP-+-+0 9+-+-+-+-0 9PzPP+PzPPzP0 9tRNvLQmKLsNR0 xiiiiiiiiy
στηριοποίηση του Πύργου μετά το...0–0, αλλά φυσικά έχει σοβαρά μειονεκτήματα: δεν αποτελεί κίνηση ανάπτυξης και περιορίζει σημαντικά την κινητικότητα του Αγ8 στην διαγώνιο θ3-γ8. 2.Ιζ3 Ορισμένες πηγές, ιδίως ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων, αναφέρουν ως πραγματική εξέλιξη του ανοίγματος την ακόλουθη σειρά κινήσεων: 2.ε4 ζxε4 3.Ιγ3 Ιζ6 4.Αη5 ε6 5.Ιxε4 Αε7 6.Αxζ6 Αxζ6 7.Ιζ3 0–0 8.Αδ3 β6 9.Ιε5 Αβ7 κλπ. Άλλες πηγές πάλι αναφέρουν τη σει-
Η Ολλανδική Άμυνα έχει περάσει περιόδους δη-
ρά κινήσεων 2.Ιγ3 Ιζ6 3.Ιζ3 ε6 και τώρα όπως στην
μοτικότητας και περιόδους στις οποίες η αξία της αμφι-
παρτίδα. Επίσης, ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι η παρ-
σβητήθηκε έντονα από τους κορυφαίους σκακιστές.
τίδα παίχθηκε το 1912, αντί για το 1911.
© Ηλίας Κουρκουνάκης
αφήνοντας μια σημαντική ευκαιρία ανεκμετάλλευτη. 5.Αxζ6 Αxζ6 6.ε4 Οι στρατηγικές απειλές 7.ε5 και 7.εxζ5 πρακτικά εξαναγκάζουν την αντίδραση των μαύρων. 6...ζxε4 7.Ιxε4 β6 Η μοναδική ικανοποιητική μέθοδος δραστηριοποίησης του λευκοτετράγωνου Αξιωματικού. 8.Αδ3 Αβ7
XIIIIIIIIY 9rsn-wqk+-tr0 9zplzpp+-zpp0 9-zp-+pvl-+0 9+-+-+-+-0 9-+-zPN+-+0 9+-+L+N+-0 9PzPP+-zPPzP0 9tR-+QmK-+R0 xiiiiiiiiy
Edward Lasker Εδώ υιοθετώ την εκδοχή και τη χρονολογία που δίνει ο ίδιος ο Edward Lasker.
9.Ιε5
2...ε6 3.Ιγ3
Πιο “φυσιολογική” είναι η συνέχιση της ανάπτυ-
Στη συγκεκριμένη θέση θεωρείται ισχυρότερη η
ξης, π.χ. με 9.0–0, ή ίσως 9.Βε2 και αργότερα 0–0–0,
προώθηση 3.γ4, επειδή μετά από 3.Ιγ3 τα μαύρα μπο-
αλλά ο Lasker θεώρησε ότι η υπεροχή του στην ανά-
ρούν να απαντήσουν 3...δ5 και να αφήσουν τα λευκά
πτυξη επέτρεπε τη δημιουργία άμεσων απειλών.
χωρίς καμιά εύκολη διάσπαση Πιονιών που θα ανοίξει γραμμές για τους Πύργους στο μέλλον.
Αν τα μαύρα δεν αντιδράσουν κάπως, η επόμενη κίνηση των λευκών θα είναι 10.Βθ5+, ώστε στο 10...η6
3...Ιζ6 4.Αη5
να συνεχίσουν 11.Αxη6+ με καταστροφικά αποτελέσματα για τον Thomas.
XIIIIIIIIY 9rsnlwqkvl-tr0 9zppzpp+-zpp0 9-+-+psn-+0 9+-+-+pvL-0 9-+-zP-+-+0 9+-sN-+N+-0 9PzPP+PzPPzP0 9tR-+QmKL+R0 xiiiiiiiiy
9...0–0 10.Βθ5 Εκμεταλλευόμενος την απουσία του Ίππου από το ζ6, ο Lasker επιτίθεται αμέσως εναντίον του σημείου θ7: ήδη απειλείται 11.Ιxζ6+ και 12.Βxθ7#! Αυτή η ιδέα δεν μπορεί να πετύχει εναντίον σωστής άμυνας, αλλά με περιορισμένο χρόνο σκέψης τα μαύρα εύκολα μπορεί να πέσουν στην παγίδα που ακολουθεί. Στο ίδιο πνεύμα, αλλά σαφώς προτιμότερη, είναι η κίνηση 10.Βη4. 10...Βε7 Η πρώτη, σχεδόν ενστικτώδης, αντίδραση των
4...Αε7 Και πάλι προτιμότερο ήταν 4...δ5, καθώς τώρα
περισσότερων
σκακιστών
και
σκακιστριών
είναι
τα λευκά αποκτούν αισθητά περισσότερο χώρο στο κέ-
10...η6, πιθανότατα επειδή η απειλή απαντάται με α-
ντρο. Ο Thomas προσπερνά αυτό το κρίσιμο σημείο,
νταπειλή και διεκδικείται η πρωτοβουλία των κινήσεων,
© Ηλίας Κουρκουνάκης
τουλάχιστον σε ψυχολογικό επίπεδο. Φυσικά, η προώθηση του Ση δημιουργεί ολόκληρο πλέγμα αδυναμιών
XIIIIIIIIY 9rsn-+-trk+0 9zplzppwq-zpp0 9-zp-+pvl-+0 9+-+-sN-+Q0 9-+-zPN+-+0 9+-+L+-+-0 9PzPP+-zPPzP0 9tR-+-mK-+R0 xiiiiiiiiy
γύρω από τον αντίπαλο Βασιλιά, που μπορεί να αξιοποιηθεί από τα λευκά για την επίθεσή τους: 11.Ιxη6 θxη6 (όχι, βέβαια, 11...Βε8 12.Ιxζ8, οπότε το κάρφωμα αποδεικνύεται απλή ψευδαίσθηση μετά από 12...Βxθ5 13.Ιxζ6+ Ρxζ8 14.Ιxθ5) 12.Βxη6+ Αη7 13.Ιδ6 (ανάλογη εξέλιξη προκύπτει μετά από 13.Ιγ5 βxγ5 14.Βθ7+ Ρζ7 15.Βη6+,
δηλαδή
15...Ρη8
16.Βθ7+
ή
15...Ρε7
16.Βxη7+ Πζ7 17.Βη5+ Ρε8 18.Βη8+, καθώς τότε δεν είναι καλό για τα μαύρα 18...Πζ8 19.Αη6+ Ρε7 20.Βη7+ Ρδ6 21.δxγ5+ Ρxγ5 22.Βγ3+ Ρβ6 23.Ββ4+ Ργ6 24.γ4 με ακαταμάχητες απειλές) γxδ6 14.Βθ7+ Ρζ7 15.Αη6+ Ρζ6 16.Αθ5 δ5 (σε άμεση ισοπαλία οδηγεί 16...Αθ8 17.Βη6+ Ρε7 18.Βθ7+) 17.Βη6+ Ρε7 18.Βxη7+ Ρδ6 19.Βη3+ Ργ6 20.Βγ3+ Ρδ6 (προφανές λάθος αποτελεί 20...Ρβ5 21.Αε2+ Ρα4 22.Βα3#) 21.Βη3+ με διαρκές σαχ. Η μοιρασιά του βαθμού πρέπει να ικανοποιεί τα λευκά μετά την λανθασμένη βιαστική επέλαση της Βασίλισσας, αλλά τα μαύρα μπορούν να βελτιώσουν το παιχνίδι τους. Η
σωστή
αμυντική
αντιμετώπιση
είναι
10...Αxε5, απομακρύνοντας ένα επικίνδυνο επιθετικό κομμάτι από τη σκακιέρα. Μια και οι συνέχειες 11.Ιη5 θ6, 11.Ιζ6+ Πxζ6 12.Βxθ7+ Ρζ8 13.Βθ8+, 11.Βxε5 Ιγ6 12.Βθ5 Ιβ4 (εμφανώς ισχυρότερο από 12...Ιxδ4 13.Ιδ6 η6 14.Αxη6 θxη6 15.Βxη6+ Ρθ8 16.Ιxβ7) 13.0–0 Ιxδ3 14.γxδ3 Πζ5, (αμέσως χάνει 13.δxε5 Πθ6) Ρε7 14.Βxη7+ Πζ7 15.Βxε5 Βη8, δεν αποδίδουν, ο Lasker είχε αποφασίσει να παίξει σε αυτή την περίπτωση 11.δxε5 Πζ5 12.Βη4 (όχι, βέβαια, 12.Ιζ6+ Βxζ6, π.χ. 13.Βxθ7+ Ρxθ7 14.εxζ6 η6 15.Αxζ5 ηxζ5 με σαφή υπεροχή των μαύρων) Πxε5 13.0–0–0, αλλά ούτε ο ίδιος είχε αρκετή εμπιστοσύνη στη θέση του για να θεωρεί ότι θα αποκτούσε επαρκές αντάλλαγμα για το Πιόνι. Επομένως, η επίθεσή του θα αποδεικνυόταν πρόωρη και μάλλον θα μετάνιωνε για την ταχύτητα με την οποία την εφάρμοσε.
Ευτυχώς για τους θεατές, τόσο αυτούς που ήταν παρόντες όσο και αυτούς που απέκτησαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την παρτίδα αργότερα χάρη στην καταγραφή της, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν έτσι. Προφανώς ο Thomas ικανοποιήθηκε με τη διαπίστωση ότι η αλλαγή 11.Ιxζ6+ δεν πετυχαίνει απολύτως τίποτα μετά από 11...ηxζ6, οπότε η Βασίλισσα καλύπτει το Σθ7. Πλην όμως... Αρχικά ο Lasker δοκίμασε να συνεχίσει την επίθεσή του μετακινώντας τον Ιε4 σε κάποιο άλλο τετράγωνο από το ζ6, ώστε να συνδυάσει την επίθεση Βασίλισσας και Αξιωματικού εναντίον του Σθ7. Ανέλυσε την βαριάντα 11.Ιη5 η6 12.Αxη6 θxη6 13.Ιxη6 Βη7 14.Ιxζ8, οπότε τα λευκά αποκτούν ένα μικρό αριθμητικό προβάδισμα σε υλικό (Π+2Σ εναντίον 2Α), αλλά γνώριζε καλά ότι στο μέσον της παρτίδας τα ελαφρά κομμάτια δραστηριοποιούνται πολύ ευκολότερα. Για παράδειγμα, μετά από 14...Ρxζ8 15.Ιθ7+ Ρε7 16.Ιxζ6 Βxζ6
17.Βθ7+
Ρδ6
και
συνέχεια...Ιβ8-γ6,...Πα8-
θ8,...Ρδ6-ε7, οι δυνάμεις των μαύρων θα συντόνιζαν τις ενέργειές τους ταχύτερα απ' όσο τα λευκά θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν αποτελεσματικά την πλειονότητα Πιονιών στην πτέρυγα του βασιλιά. 10...Βε7 Ακόμα χειρότερο αποδεικνύεται 11.Ιδ6 η6 12.Ιxη6 θxη6 13.Βxη6+ Βη7 14.Ιxβ7, καθώς μετά από 14...Βxη6 15.Αxη6 α5 ο εγκλωβισμένος Ίππος σύντομα θα χαθεί με...Πα8-α7 κλπ. Αφού λοιπόν διαπίστωσε ότι οι κινήσεις με τον
Qk
Ιε4 δεν ήταν όσο ικανοποιητικές όσο θα ήθελε, και καθώς δεν είναι καθόλου εύκολο να πλησιάσουν νέες επι© Ηλίας Κουρκουνάκης
θετικές ενισχύσεις στο κρίσιμο μέτωπο, ο Lasker άρχισε
Pk
να διερευνά μια άλλη, μάλλον παράδοξη ιδέα. Όπως αποδείχτηκε, διέθετε αρκετό χρόνο για να σιγουρευτεί ότι η επίθεσή του οδηγεί σε αναπόφευκτο ματ:,
XIIIIIIIIY 9rsn-+-tr-+0 9zplzppwq-zp-0 9-zp-+psN-+0 9+-+-+-mk-0 9-+-zP-+N+0 9+-+L+-+-0 9PzPP+-zPPzP0 9tR-+-mK-+R0 xiiiiiiiiy
11.Βxθ7+ Εντυπωσιακή θυσία, που δεν αφήνει περιθώρια επιλογής στα μαύρα. 11...Ρxθ7 12.Ιxζ6+
XIIIIIIIIY 9rsn-+-tr-+0 9zplzppwq-zpk0 9-zp-+psN-+0 9+-+-sN-+-0 9-+-zP-+-+0 9+-+L+-+-0 9PzPP+-zPPzP0 9tR-+-mK-+R0 xiiiiiiiiy
15...Ρζ3 16.0–0#, σπάνια αλλά ιδιαίτερα ελκυστική ει-
Η αξία του συγκεκριμένου διπλού σαχ είναι τόσο
κόνα, αφού το ματ γίνεται με ροκέ!) 15.η3+ Ρθ3
μεγάλη, ώστε δικαιολογείται μέχρι και η θυσία της Βα-
16.Αζ1+ (ή 16.0–0 με αναπότρεπτη συνέχεια 17.Ιζ2#)
σίλισσας. Το πρόβλημα των μαύρων είναι ότι δεν μπο-
16...Αη2 17.Ιζ2#.
14.θ4+ Σε αυτό το σημείο όμως, το εναλλακτικό σαχ οδηγεί σε εξίσου γρήγορο τέλος: 14.ζ4+ Ρθ4 (ή 14...Ρxζ4 15.η3+ και τώρα είτε 15...Ρη5 16.θ4# είτε
ρούν να χρησιμοποιήσουν κανένα από τα κομμάτια
14...Ρζ4 15.η3+ Ρζ3
τους, καθώς οι κανόνες επιβάλουν νέα μετακίνηση του
σμένο μετά από 13.Ιζη4+ Ρθ5 14.Αη6+ Ρθ4 (όχι όμως
XIIIIIIIIY 9rsn-+-tr-+0 9zplzppwq-zp-0 9-zp-+psN-+0 9+-+-+-+-0 9-+-zP-+NzP0 9+-+L+kzP-0 9PzPP+-zP-+0 9tR-+-mK-+R0 xiiiiiiiiy
14...Ρη5 15.θ4+ Ρζ4 16.η3#) 15.η3+ Ρθ3, οπότε ο Βα-
16.Αε2+
σιλιάς ξεφεύγει. Η συνέχεια της παρτίδας δείχνει γιατί ο
Εξαιτίας της συνολικής ομορφιάς της δημιουργί-
Αξιωματικός πρέπει να παραμείνει στο δ3, άρα το πιθα-
ας του Lasker, η δυνατότητα 16.0–0 (ή 16.Ρζ1) και
νό τετράγωνο διαφυγής θ5 χρειάζεται να καλύπτεται
17.Ιθ2# σχεδόν πάντα περνά απαρατήρητη από τους
από τον Ιζ6 και το σαχ από το η4 πρέπει να δοθεί από
σχολιαστές. Φυσικά, η επιλογή του Γερμανού δεν αλ-
τον Ιε5.
λάζει τίποτα ουσιαστικό, ενώ πετυχαίνει να υποχρεώσει
Βασιλιά. 12...Ρθ6 Φυσικά, είναι πολύ σημαντικό ότι ο Βασιλιάς δεν βρίσκει καταφύγιο στο αδυνατισμένο ροκέ: 12...Ρθ8 13.Ιη6#. 13.Ιεη4+ Σε κάθε βήμα χρειάζεται προσοχή, ιδιαίτερα όπου δύο κινήσεις μοιάζουν μεταξύ τους αλλά δεν είναι ίδιες. Εδώ το εναλλακτικό σαχ αποδεικνύεται λανθα-
13...Ρη5
τον αντίπαλο Βασιλιά να διασχίσει και τις 8 οριζόντιες της σκακιέρας! © Ηλίας Κουρκουνάκης
16...Ρη2 17.Πθ2+ Και εδώ πολύ καλό είναι 17.0–0–0 με αναπότρεπτη συνέχεια 18.Πθ2#. 17...Ρη1
XIIIIIIIIY 9rsn-+-tr-+0 9zplzppwq-zp-0 9-zp-+psN-+0 9+-+-+-+-0 9-+-zP-+NzP0 9+-+-+-zP-0 9PzPP+LzP-tR0 9tR-+-mK-mk-0 xiiiiiiiiy
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ) Cozens W.H. The King- Hunt, G. Bell and Sons, Ltd, Λονδίνο 1970
) Gelenczei Emil, 200 Eroffnungs-fallen, Sportverlag Berlin, Αν.Βερολίνο 1978
) Lasker Edward, Chess for Fun & Chess for Blood, Dover Publications Inc. Νέα Υόρκη 1962
) Lasker Edward, Chess Secrets I Learned from the Masters, Dover Publications Inc. Νέα Υόρκη 1969
18.Ρδ2#
) Winter Edward, A Chess Omnibus, Russell
Μερικοί αναλυτές θεωρούν κομψότερο τέλος την κίνηση 18.0–0–0#, ώστε το ματ να πραγματοποιη-
Enterprises, Inc., Μίλφορντ 2003
θεί με ροκέ, δηλαδή όπως στην βαριάντα που αναφέρθηκε στο σχόλιο της 14ης κίνησης των λευκών. Βέβαια, ούτε το ματ με κίνηση του Βασιλιά είναι συνηθισμένο, δίνοντας σαχ με αποκάλυψη! Μάλιστα, το ματ δίνεται από το μοναδικό λευκό κομμάτι που παραμένει στο αρχικό του τετράγωνο. Σε αυτό το σημείο, ο Thomas άπλωσε το χέρι του για να συγχαρεί τον νικητή και είπε: «This was very nice!» («Αυτό ήταν πολύ ωραίο!»). 1–0
© Ηλίας Κουρκουνάκης
Kk