dendriet 2003 nr 3 jaargang 2

BELGIE / BELGIQUE P.B. GENT X BC1133 Afgiftekantoor Gent X - P109327

Vlaamse overheid zorgt voor natuur

Onvergetelijk Osbroek

Quiz (de grenouilles?)

Nieuwe werkgroep Zwamvlok

Driemaandelijks tijdschrift - juli-augustus-september 2003 Jaargang 2 - nummer 3

Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie. Retouradres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30 1570 Galmaarden

natuurpunt

Denderstreek

Ten geleide 11 mei 2003. Een grote betoging trekt door Gent. Boeren, jagers, grootgrondbezitters en vissers. Samen op stap voor een “meer leefbaar” platteland. Eigenaardig toch. Daar komen wij met Natuurpunt toch ook voor op. Is er een verschil? De betoging bestond uit een heterogene samenstelling van bewust gedesinformeerde groepen (vb vissers kunnen binnen het VEN nog wél vis uitzetten!) en het ancien régime van het platteland dat vasthoudt aan zijn privileges. Ze kwamen niet op voor een meer leefbaar platteland, ze kwamen op voor hun enge eigenbelang. Daar ligt het verschil. Onze slogan is al jaren “natuur voor iedereen”. De duurzame toekomst van het platteland ligt niet alleen bij de klassieke rurale sectoren, maar ook bij oa groen toerisme en bij natuurbehoud dat openstaat voor iedereen, niet alleen voor geprivilegieerden. De slogan van de betogers was eigenlijk het tegengestelde, dus “natuur voor ons alleen” en “duurzaam natuurbeleid hoeft niet”. Weinig toekomstgericht als je het ons vraagt…

alvast de overheden, met wie we reeds lang een constructieve verhouding hebben. Zij bepalen het kader, een deel van de uitvoering en zorgen voor het toezicht, wij zorgen voor een ander deel van de uitvoering, de stem van een niet-persoonsgebonden kwetsbare sector en het uitbouwen van een draagvlak. In deze constructieve verhouding stellen we u in deze Dendriet graag een aantal nuttige adressen van de Vlaamse Gemeenschap binnen de regio voor. Niet alleen de Vlaamse overheid streeft constructieve publiek-private partnerships na, ook gemeentelijke overheden kunnen hier goede keuzes maken. Denken we maar aan de samenwerking tussen Natuurpunt en de gemeente Denderleeuw in het gebied “De Wellemeersen”. Een ander gebied waar een goede publiek-private samenwerking heerst, is het Osbroek te Aalst. Het verhalend vlot artikel over deze natuurparel moet je zeker lezen ! En dan…op stap ! De zomer wordt te goed om binnen te blijven zitten.

De redactie We zijn nochtans voor de dialoog. Zeker als je dan nog weet dat de vernoemde sectoren mee gingen betogen tegen een VEN waar ze vooraf eerst mee een concensus rond goedkeurden, dat er een openbaar onderzoek kwam waarmee wel degelijk en in een ongekend democratisch hoog percentage werd rekening gehouden in het mina-advies, en dat men in de natuurrichtplannen die men wil uitwerken voor die VEN-gebieden opnieuw alle sectoren wil aan tafel zetten. Krijgen wij op diezelfde driedubbele manier inspraak in bijvoorbeeld de Gewenste Agrarische Structuur? Nee! Let wel : wij willen dat ook andere sectoren hun plaats hebben in het platteland, we hebben geen oogkleppen op. Maar over het groenste groen en ook over het groen dat verweven zit in de andere gewestplanbestemmingen, daar mogen wij toch opkomen voor een kwetsbaar algemeen belang? En toch blijven we geloven in een breed overlegen samenwerkingsmodel. Maar meer dan ooit zullen we onze partners kiezen die wél betrouwbaar zijn. Meest objectieve bondgenoten zijn

St.-Janskruid

nr 3 - juli 2003

Dender en derden

De Vlaamse Gemeenschap in onze regio Natuurpunt heeft een heel goede traditie in publiek-private samenwerking. Zo maken we op vele plaatsen complementair werk van het natuurbehoud. Dikwijls worden we als Natuurpuntafdeling gecontacteerd door mensen die informatie willen over natuurbeleid, over hun rechten en plichten en in sommige, wat meer verzuurde gevallen, de rechten en plichten van hun buur inzake natuur. Deze materies gaan dikwijls verder dan onze bevoegdheid; onze taken liggen in natuur en landschap met een draagvlak, dichtbij, door en voor de mensen. Het is niet onze taak om te controleren of te sanctioneren. We kunnen enkel

maar melden, aanklagen of opvolgen. Nochtans zijn er in de regio heel wat beĂŤdigde mensen. Boswachters houden zich bezig met kapmachtigingen, met het bosdecreet, met toezicht op de jacht en de visserij, enz. Natuurwachters houden toe-

zicht op erkende natuurgebieden, op het natuurdecreet, op vegetatiewijzigingen, enz. Maar wie zijn die mensen nu en waar kan je ze bereiken ? We geven hieronder graag een overzicht voor onze regio.

Boswachters Naam

Gegevens

Bevoegdheid (gemeenten buiten onze regio)

Cordier Johan

Tamelbroekstraat 1, 9660 Brakel-Everbeek 055 - 42 86 51 of 0479 - 679 547

Lierde(+ Brakel, Horebeke en Zottegem)

Cox Jerry

Schoorveldbaan 343, 9400 Ninove 054 - 32 00 91 of 0479 - 679 548

Ninove, Geraardsbergen

De Boeck Hendrik

Mollemse Weg 17, 1730 Asse 0479 - 67 94 33

Affligem en Liedekerke

Deneys Johan

Diepestraat 14, 9820 Merelbeke 09 - 363 08 64 of 0479 - 679 549

Denderleeuw, Erpe-Mere, Haaltert (+ Herzele)

Dâ&#x20AC;&#x2122;Hondt Maria

Tamelbroekstraat 1, 9660 Brakel-Everbeek 055 - 42 86 51 of 0479 - 679 550

Sint-Lievens-Houtem (+ Merelbeke, Melle, Wetteren en Oosterzele)

Moreel Gilbert

Speckaertweg 7, 9340 Lede 053 - 80 02 82 of 0479 - 679 551

Berlare, Lede (+ Laarne, Wichelen en Zele)

Van Gucht Gustaaf

Kasteelstraat 206, 9255 Buggenhout 052 - 33 44 56 of 0479 - 679 554

Aalst, Dendermonde en Lebbeke (+ Hamme en Buggenhout)

nr 3 - juli 2003

Natuurwachters Naam

Gegevens

Bevoegdheid

Brichau Tom

De Snikbergstraat 152 te 1701 Dilbeek 0474 - 89 83 20

West-Brabant Dus ook Liedekerke-Affligem

Van De Velde Filip

Hoogstraat 47 te 9160 Lokeren 0474 - 89 42 26

Dendervallei Alle niet vermelde gemeenten

De Mol Rudy

0475 - 89 33 70

Sint-Lievens-Houtem

Vandenbossche Viviane

0473 - 97 60 31

Dendermonde, Berlare

Natuureducatieve centra De Vlaamse gemeenschap herbergt in onze regio ook twee natuureducatieve centra: “Bastion VIII” te Dendermonde en “De Helix” te Grimminge bij Geraardsbergen.

bezoeken en materiaal dienen vooraf gereserveerd te worden. Voor verdere info surf naarwww.argo.be/scholen/geonatuur.

Bastion VIII

De Helix is een natuur- en milieueducatief centrum met o.a. een educatieve tuin, een vaste tentoonstelling over natuur in de regio, tijdelijke tentoonstellingen en projecten. Het ligt vlak bij het door Natuurpunt in zorg genomen natuurgebied “Raspaillebos”. Het is vrij toe-

Bastion VIII is een bezoekerscentrum dat zich in het bijzonder richt naar scholen. Alle scholen kunnen tijdens de openingsuren onbeperkt en gratis Bastion VIII bezoeken. Men moet dit wel vooraf melden. Geleide

De Helix

V A Sectorale analyse Denderbekken Naast de omgevingsanalyse begint nu ook de sectorale analyse van het Denderbekken stilaan vorm te krijgen. Op basis van beide documenten hoopt men tot een bekkenbeheersplan te komen dat het lokale integrale waterbeleid vorm geeft. Het Denderbekken is een van de drie prioritaire bekkens om tot een dergelijk plan te komen. Info bij: michele.declercq@lin.vlaanderen.be A Nog steeds wateringen Intussen keurde de Vlaamse regering ook het decreet integraal waterbeleid goed. Hoera ! Jammer dat men in dit plan nog niet de moed heeft gehad om middeleeuwse ondemocratische

gankelijk tijdens de kantooruren en op aanvraag voor groepen en in het weekend. Er is een ruime parking. Het centrum richt zich niet uitsluitend tot schoolgroepen, maar ook tot andere doelgroepen zoals gezinnen. Het centrum werkt ook aan vormingen voor mensen die de natuur- en milieuboodschap op hun beurt kunnen doorgeven aan derden (onderwijzers, gidsen, andere centra,….). Voor verdere info surf naar www.dehelix.be.

Z V

Z V Z

structuren als de wateringen af te schaffen en te vervangen door “waterschappen”. In de regio zijn er nog heel wat van deze wateringen. Anderzijds biedt het decreet een aantal voor het natuurbehoud zeer nuttige instrumenten zoals de watertoets en de aankoopplicht in overstromingsgebied. A Duurzame vakbonden Een praktijkgids met duurzame tips voor vakbondsvertegenwoordigers is beschikbaar op de website van arbeid en milieu: http://www.a-m.be. A Rouwmantel De Rouwmantel (Nymphalis antiopa), een prachtige uiterst zeldzame dagvlindersoort, werd dit

nr 3 - juli 2003

voorjaar tijdens kapwerken in een vochtig bosje te Haaltert aangetroffen. Op de talrijk aanwezige wilgenaanwas zal er deze zomer uitgekeken worden naar de rupsen, die de wilg als voedselplant gebruiken. A Vogelkijkhut Recent werd in de Wellemeersen te Denderleeuw officieel de nieuw ingerichte vleermuizenkelder ingehuldigd. Daarna was het de beurt aan een door Aquafin gebouwde vogelkijkhut nabij het waterzuiveringsstation te Liedekerke. De verantwoordelijken van Aquafin beloofden dat men ook op andere zuiveringssites dergelijke lovenswaardige vogelkijkinfrastructuren gaat bouwen. Om vandalisme te vermijden is de kijkhut voor iedereen toegankelijk na het ontlenen van een sleutel bij een lid van de vogelwerkgroep (vb Joost Mertens 0497 – 48 65 20). A Vliegveld in overstromingsgebied Te Geraardsbergen heeft men de handen in het haar met de inplanting van een vliegveldsite in een natuurlijk overstromingsgebied aan de Majoor Van Lierdelaan tegen de Dender. Door de aanleg van getrapte gecontroleerde overstromingsgebieden wil men er de kool en de geit sparen. Het is zeer twijfelachtig of deze halfslachtige keuze voldoende is om overstromingen verderop tegen te gaan. Voor de natuurwaarden is het alvast een slag in het water. A Nieuwe publicatie Het Denderactiecomité publiceerde onlangs “Vlaams water, een vuil dossier”. Dit is een studie naar het falen van de Vlaamse waterzuivering en mogelijke alternatieven. Bestellen of meer info bij vanhovemaarten@yahoo.com. A Bosbezetting d’Hoppe In navolging van de bezetting van het Lappersfortbos organiseren een aantal mensen een bezetting van het d’Hoppe-bos. Natuurpunt Denderstreek ondersteunt de actievoerders alvast voluit ! Steunen kan op rekeningnummer: 979-0769887-03 met vermelding “d’Hoppe” of bel naar 0497 – 63 03 12. A Petitie -actie voor het VEN Via de groene hoofdstructuur beloofde men ons jaren geleden een afbakening van 360.000 ha natuur. Na veel gestrubbel kwam er ha 125.000 VEN in de plaats. Voor de afbakening van de eerste 78.000 ha (volledig N-gebied op het

nr 3 - juli 2003

gewestplan !) werd er met alle sectoren overlegd. Onder meer de Boerenbond keurde deze eerste zogenaamde “consensusfase” mee goed in de onderhandelingen en in de Mina-raad. Er kwam nadien nog eens een openbare consultatie, wat er samen uiteindelijk voor de Denderregio toe leidde dat dit eerste deel van het VEN op zijn eentje de achteruitgang van de natuur onmogelijk een halt kan toeroepen. We zijn dan ook zwaar ontgoocheld in de desinformatie en de betoging van boeren, jagers en vissers op 11 mei jl. Wil men met ons onderhandelen, dan zal men eerst betrouwbaarheid moeten aantonen. De afdelingen in de regio deden daarom in de meimaand allemaal mee aan een petitie-actie voor het VEN. A Rekening Cinerea Onze vogelwerkgroep Cinerea heeft nu uiteindelijk ook een rekeningnummer: 001-3983190-58. Voor wie de bescherming en studie van vogels in onze regio een warm hart toedraagt ! Giften vanaf € 30 zijn fiscaal aftrekbaar. A Aquafin in de vuurlinie Europa heeft het blijkbaar moeilijk met de Aquafin-contstructie (51% overheidsaandelen, 49% privé): een protectionistische omzeiling van de open concurrentiemogelijkheden door een deels private instelling. De kritiek is volgens ons deels terecht, maar mag zeker niet leiden tot een verdere privatisering. Wij vinden niet dat elementaire diensten als waterzuivering en openbaar vervoer thuishoren in private handen. A Reigers in de lift De reigers deden het dit jaar weer uitstekend in de Denderstreek (meer dan 216 bezette nesten !). Er werden ook twee nieuwe kolonies ontdekt die samen 15 nesten bijdroegen. A Nieuw toeristisch e-magazine Vanaf 1 september start het Oost-Vlaanderen Magazine met een mix van advertenties, uittips en reportages. Stuur voortaan ook uw persberichten naar info@oostvlaanderenmagazine.be of surf naar www.oostvlaanderenmagazine.be. A Ken je rechten ! Recent werd het verdrag van Aarhus goedgekeurd, dat de toegang van de burger tot informatie, besluitvorming en rechtspraak inzake milieu garandeert. Surf naar: www.staatsblad.be.

Natuurgebied in de kijker:

Toen de Werkgroep Bomen-Park (WBP) onder de bezielende leiding van wijlen Luc Kiekens vanaf 1977 in dit stedelijke natuurgebied zijn eerste schuchtere passen zette, waren de verwachtingen hoog gespannen… Niet ten onrechte zoals enkele tijd later zou blijken. Eind 1979 was de eerste grondige inventarisatieronde afgelopen. Het resultaat kon tellen: meer dan 450 verschillende planten, ruim 50 verschillende soorten broedvogels, een hele rist amfibieën enz. Van biodiversiteit gesproken, en dat op minder dan 1 km van het centrum van de stad Aalst ! En dat was dan nog maar het begin. De toen nog (in meerderheid) jonge natuuronderzoekers wisten met hun enthousiasme geen blijf: de werkgroep met de ietwat ongewone naam vond het zelfs nodig de naam aan te passen: WBP werd WBPO. Met de O van Osbroek, of … wat dacht je ? Rendez-vous aan ‘t Gravenstraatje Het klassieke vertrekpunt voor een Osbroekwandeling is de Burgemeester Blanckaertdreef, een doodlopende zijstraat van de Parklaan, op de rand van het Osbroeksportvelden en het eigenlijke natuurgebied. Veel (oudere ?) Aalstenaars hebben het nog over de Osbroekdreef, maar de aloude weinig bekende naam is eigenlijk tsgravenstraetkin, zeg maar ‘t gravenstraatje. Een infobord aan het vertrekpunt van de wandeling geeft je al een globaal beeld van het gebied van zowat 100 ha, stadspark (ca. 15 ha) en sportterreinen (ca. 8 ha) inbegrepen. Huidige eigenaars zijn: de stad Aalst voor 65 ha, het Vlaamse Gewest (Afdeling Natuur) met ruim 20 ha, de Vlaamse Milieumaatschappij (kasteelpark Osbroek) en… de curatoren van de voor-

malige leerlooierij Schotte (Rooms Hofstraat). Enkel de eerste twee eigendommen zijn openbaar toegankelijk voor voetgangers. Van een denderende start gesproken ! Door een proces dat men zijdelingse erosie noemt, kon de Dender zich hier na de laatste ijstijd, zo’n 10 à 11000 jaar geleden een komvormige depressie uitschuren. De kronkelende rivier breidde er zich breed uit. Onder invloed van haar ondermijnende eroderende werking ontstond er een uitgesproken steile westelijke valleiwand (goed zichtbaar vanop de berg van Jan Docus, bij de achterste parking van Delhaize). Op een bepaald ogenblik moet de wispelturige Denderkronkel zichzelf hebben afgesneden door zijdelingse opschuiving. Zo ontstond de moerassige Osbroek-

Daan Stemgée

Osbroek

Ferrariskaart anno 1771-1778

depressie. De laag gelegen gronden geraakten in latere tijden langzaam opgevuld. De rivier liet er bij elke overstroming een laagje klei achter en ook lemiger afzettingen afkomstig van hoger gelegen geërodeerde bodems kwamen hier terecht. Later trad er bovendien vervorming op. Hierop ontwikkelde er zich tot in historische tijden rivierbegeleidend bos. Van natuur naar cultuur: bos - broek - grasland De oudste vermeldingen (oorkonden) gaan terug tot het einde van de 13de en 14de eeuw. Steevast heeft men het dan over obsbrouc of later ook hobsbroec. Pas in de 15de eeuw duikt de huidige naam op. Toen de plaatsnaam ontstond werd het gebied meer dan waarschijnlijk gemeen beweid met een sterk gedegradeerd moerassig bos als gevolg. De naam broek is een verwijzing hiernaar. Mogelijk was het de graaf die de echte omzetting naar grasland op gang trok in de 12de of 13de

nr 3 - juli 2003

Bij de start van de wandeling: een bezoek aan assepoes (met dank aan stiefmoeder ?) In de 19de en 20ste eeuw begon Aalst zich steeds meer uit te breiden. Dit wreekte zich op het ruimtegebruik. Ook het Osbroek, bijna rechtstreeks palend aan de vroegere stadsomwalling, viel hieraan ten prooi. Natte gronden verloren geleidelijk hun functie als bron van inkomsten. Ze werden stiefmoederlijk behandeld: vergraven of opgehoogd. Zo ontstond in het noordoosten van het gebied het weliswaar zeer fraaie stadspark in volle Eerste Wereldoorlog (1915-1916). Ter hoogte van het infobord aan het vertrekpunt werden aan weerszijden gronden opgehoogd, zelfs

nr 3 - juli 2003

Daan Stemgée

eeuw: daar wijzen plaatsnamen op zoals het al genoemde tsgraevenstraetkin en de eraan palende tsgraevenmeersch. Dit is niet zo vreemd: ook elders in Vlaanderen vindt men gebieden met een vergelijkbare ontginningsgeschiedenis. Wat er ook van zij: in de oudst bekende eigendomsakten vernoemt men weede of ettinghe als bodemgebruik, wat zoveel betekent als beweid grasland. De termen merschs of meersch komen ook voor, zij slaan op hooiland. Bij de vroegst bekende eigenaars vinden we naast particulieren een aantal kerkelijke instellingen en armenkamers terug: het Onze-Lieve-Vrouwhospitaal van Aalst, het Gentse SintJacobsgodhuis, de eveneens Gentse abdij van Groenenbriel, de Armenkamers van Aalst en Erembodegem… Het graslandkarakter bleef bewaard tot in de vroege 18de eeuw, maar daarover later meer.

Het wandelpad doorkruist het elzenbroekbos richting Docusberg

hier en daar met échte grond. In de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw zagen op die manier de sportterreinen het daglicht. De terreinen waarop traditioneel de Osbroekwandeling start, zijn een echte cocktail van huisvuil, puin, grond en vooral vliegas. De leverancier van vliegas (ca. 19501970) was de elektriciteitscentrale aan de Dender. Raar maar waar en zéker niet voor herhaling vatbaar: de huidige natuurwaarde van deze gronden valt nog best mee. De plantengroei op deze terreinen is een ware nachtmerrie voor klassiek geschoolde vegetatiekundigen. Tal van zeldzame, zelfs elders sterk

bedreigde plantensoorten komen hier voor in vaak bizarre combinaties. De meeste bloeiende planten zijn eerder onopvallend: Ruige anjer, Liggende ganzerik, Graslathyrus om er maar enkele te noemen. Vooral de open vlakte is bovendien interessant voor een schare insecten: zweefvliegen, vlinders, sprinkhanen… Een algemene en luidruchtige bewoner in de zomermaanden is de grote Groene Sabelsprinkhaan. Het beheer van de open vlakte, gefaseerd maaien met afvoer van het maaisel, is vooral gericht op het behoud van de flora en de insecten. Bekijk vanop de open vlakte ook

Natuurgebied Osbroek Sportterreinen Stadspark

Industrieterrein Begrazingsblok paarden (toegankelijk) Joggingparcours Interessant wandelpad Extra lus langs Kapellekensbaan en stadspark

Aan de voet van de berg van Jan Docus, op zoek naar het echte(?) Osbroek

Ter hoogte van het Schoolpad ziet men het oorspronkelijke Osbroekniveau. De meeste gronden aan de westelijke rand zijn nu bos, al dan niet ingeplant met

Daan Stemgée

even het aanpalende bos met berk en wilg, richting Parklaan. In 1970 werden de (jonge) voorlopers van dit spontaan ontstane bos gerooid en te koop aangeboden aan de Aalsterse bevolking op de eerste grote nationale boomplantactie. Een vorm van gezonde commercie ?

Toegang tot het begrazingsblok. Opgelet: verboden te voederen!

populier. De natte graslanden (meersen) die hier lagen tot in het begin van de 18de eeuw, werden toen uytgetorfd. De turf werd gebruikt als brandstof. Het merendeel van de gronden werd later bebost: beplant met bomen voor hakhoutproductie (brandstof die cyclisch om de 8 à 9 jaar kan worden geoogst) of met wijmen (wilgenhakhout: onder meer gebruikt voor het vlechten van manden). Ertussen plantte men meestal spaarzaam bomen die men als opgaande boom ging oogsten (timmerhout, geriefhout…). Pas later, vooral vanaf de 20ste eeuw, ging men de klemtoon leggen op de opgaande bomen en niet meer op het hakhout. Hout als voornaamste brandstofleverancier had immers afgedaan. Vooral Canadapopulier werd toen in de percelen ingeplant. Let op de prachtige Canadapopulier van ruim 100 jaar aan de voet van de helling van de Jan Docusberg. Het is een zogenaamde hoekboom. Hoekbomen waren bomen die men slechts op late leeftijd ging oogsten. Hun hoofdfunctie was een bakenfunc-

nr 3 - juli 2003

Daan Stemgée

Knolsteenbreek, fraaie verschijning in de graslanden aan het Osbroekkasteel

tie, zoiets van: tot hier loopt het perceel. Bijna de volledige westelijke boszone valt, net zoals een groot deel van de rest van het Osbroekbos, onder nietsdoenbeheer. Al tientallen jaren wordt hier nog nauwelijks hout geoogst. Men laat er bewust de natuur haar gang gaan. Enkel langs de paden wordt nog ingegrepen: gevaarlijke en omgevallen bomen worden verwijderd en wegbermen worden gemaaid. Uitzondering wordt gemaakt voor enkele percelen in de omgeving van de hoekboom. Om cultuurhistorische en botanische redenen (uitbundige bloei van voorjaarsbloeiers zoals Dotterbloem, Slanke sleutelbloem) is hier gekozen voor hakhout- of middelhoutbeheer. Middelhout is een menging van hakhout en opgaande bomen. De westelijke boszone is botanisch de rijkste. Dit houdt verband met de bijzondere

nr 3 - juli 2003

waterkwaliteit van het gebied: mineraalrijk kwelwater sijpelt uit de ondergrond. Bovendien is het de oudste boskern. Botanische bijzonderheden zoals Addertong (een zeer zeldzaam varentje), Moerasstreepzaad en Beemdooievaarsbek houden hier nog altijd stand of breiden zelfs uit. Enkele randsloten herbergen onder meer Waterviolier en een schare fijnbladige fonteinkruiden. Het ijzerrijke onsmakelijk uitziende water krioelt er van het leven: naast diverse kikker- en salamandersoorten vindt men tal van ander waterleven zoals insecten en andere “vieze” beestjes. Bosgemeenschappen van deze kwaliteit en dit type worden in Vlaanderen en zelfs in Europa steeds zeldzamer. Vooral om die reden werd het Osbroek door Vlaanderen aangemeld als Europees habitatrichtlijngebied.

Keverorchis

Het Osbroekkasteel: van lustverblijf naar zetel van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) Aan de zuidwestelijke rand werd op het eind van de 19de eeuw door de familie Moyersoen een buiten aangelegd. Het huidige Osbroekkasteel maakte hiervan deel uit maar is iets recenter, uit 1914. Zowat 15 jaar geleden werd het door de VMM opgekocht en verbouwd. Aan de parkvijver groeit een prachtige Moerascypres, een Noord-Amerikaanse naaldboom die in de winter zijn naalden laat vallen. Het park zelf is niet openbaar. Ten noorden ervan, langsheen het wandelpad, liggen twee graslanden. De bijbehorende vijvers herinneren ons nog aan het feit dat de vroegere parkaanleg doorliep tot diep in de bospercelen achter het oude stort. De sierplanten in de bospercelen wijzen hier trouwens ook op. Enkele hebben

Archief: Paul van den Bremt

Het ontschorsen van wilgentwijgen voor het vlechten van manden in de 19de eeuw.

zich er zelfs sterk uitgezaaid zoals het schitterend bloeiende Vastenavondzotje (Gewoon sneeuwklokje) en het meer bescheiden bloeiend Breed klokje. De beuken in deze graslanden geven de indruk weg te kwijnen. Maar schijn bedriegt: ze staan er nu beter bij dan pakweg een kwart eeuw geleden. De twee graslanden worden beheerd vol-

Het oude kasteel, thans onherkenbaar verbouwd.

gens de regels van het natuurbeheer: afgekeken van de landbouwpraktijk maar met nulbemesting of zelfs verschraling van de bodem. EĂŠn ervan wordt gehooid (met afvoer van het maaisel) en de toemaat laat men nabegrazen door koeien; het andere krijgt enkel een zomerbegrazing. De meerschen en weeden van vroeger komen zo

weer tot leven, maar de economische context van toen is uiteraard verdwenen: ze dienen niet meer tot levensonderhoud of tot opbrengstgoed. Geniet er in de lente van de prachtige voorjaarsflora met Pinksterbloem, Knolsteenbreek (elders sterk achteruitgaand), Slanke sleutelbloem en Echte koekoeksbloem. Of ga eens kijken in de zomerperiode als Moerasspirea, Moesdistel en Veldlathyrus er volop bloeien ! Landschappelijk is deze zone trouwens een echte aanrader.

Oswald Pauwels

Jaarrondbegrazing met rund en paard: harige medewerkers van de Afdeling Natuur

Konikspaarden, een kleine kudde maakt de dienst uit als natuurbeheerders op de Molenkouter.

Als je wil kennis maken met grotere half wilde grazende natuurbeheerders moet je naar het zuiden van het Osbroek wandelen. Het natuurgebied wordt er fraai afgeboord door de vroegere valleiwand van de Dender. Onderaan dit vrij steile talud liggen nog enkele restanten van meersen en graasweiden en jammer genoeg ook een oud, met grond afgedekt huisvuilstort. Aansluitend bovenaan begint de

nr 3 - juli 2003

Daan Stemgée

Molenkouter. De vroegere akkers en drogere weiden die tot voor kort in gebruik waren bij de landbouwers, zijn nu eigendom van het Vlaamse Gewest en worden beheerd door Afdeling Natuur. Ze worden begraasd samen met lager gelegen aanpalende nattere graslanden door runderen (Galloway-ossen) en paarden (koniks). De dieren lopen er ongehinderd het hele jaar door rond. Ze worden niet bijgevoederd en moeten er dus zelf hun kost samenzoeken. Dat ze in zeer goede conditie zijn, zie je dadelijk aan hun weldoorvoed voorkomen. Hun eigenlijke taak bestaat erin het terrein te beheren. Ze mogen letterlijk alles eten wat ze lekker vinden, er wordt hun geen strobreed in de weg gelegd. Vooral op de vroegere akkers beginnen de percelen te verbossen. Aan heel wat - in hoofdzaak - jongere bomen wordt duchtig geknabbeld, vooral aan wilg, es en zomereik. Zwarte els en zeker berk en meidoorn zijn minder gegeerd. Zij zorgen stilaan voor een forsere bosontwikkeling. Uiteindelijk is het de bedoeling binnen deze zone een variatie van bos en grasland te bekomen en op die manier een rijkere natuur. Natuurontwikkeling door begrazing met behulp van dieren waarvan de voorouders door de mens werden tam gemaakt en veredeld. Het resultaat zullen we pas de komende decennia zien. In afwachting: duimen maar !

De ruim honderdjarige Canandapopulier als hoekboom aan de voet van de helling van de Jan Docusberg.

heid de Dender, de feitelijke boetseerder van het natuurgebied. De baan vóór de fabrieken is Louis Paul Boons Kapellekensbaan met aan het einde naast de spoorweg de kapel van Ter Muren. De desolate fabrieksmuur roept de sfeer op uit zijn beroemde roman. De door hem geciteerde moerasgronden en warrelhoutbossen zijn nog springlevend. Ze vormen het Osbroek. Je weet wel, met de O van die werkgroep van de inleiding …

Kom mee, deze zomer, het Osbroek verkennen. Met aandacht voor de ontstaansgeschiedenis en de fauna en flora, onder deskundige begeleiding van “Osbroekenaar” Peter Tolleneer. Op 13 juli van 14 tot 17 uur. Samenkomst aan het infobord in de Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan, aan de sportterreinen) te Aalst.

Paul Van den Bremt

Als je dan toch op stap bent doorheen het Osbroek, bezoek dan ook de oostrand. Achter de verlaten fabrieken van Schotte (leerlooierij) en Bosteels (Du Parc) stroomt in alle bescheiden-

nr 3 - juli 2003

INFO

Met zicht op de Kapellekensbaan

Peter Tolleneer 053 – 79 03 60 wbpo.aalst@belgacom.net

Afdelingsnieuws Afdeling Groot-Haaltert

gebieden De Keelman (Denderhoutem) en Den Dotter (Haaltert – Kerksken – Heldergem) en deponeer je inktpatronen in de TOMSON-box.

Bijna een jaar geleden lanceerden Natuurpunt en Tomson hun eerste oproep om een cartridge-inzamelactie te organiseren. Want lege inktpatronen en toners verdwijnen momenteel nog teveel in de zak van het restafval, niettegenstaande ze perfect recupereerbaar zijn.

De natuur is er voor iedereen. De groene longen in Haaltert vergen echter nog vele handenarbeid en investeringen in plantsoen en werkmateriaal. Dus naast giften en bereidwillige handen bestaat er nu een derde goede daad ten behoeve van het natuurbehoud in Groot-Haaltert en omgeving.

Afdeling Haaltert besliste om mee in het project te stappen, zoals andere Natuurpunt-afdelingen ons voorgedaan hebben.

Meer info over deze actie op www.tomson.be

Het mooie aan dit project is dat er alleen winnaars zijn: A Winnaar 1 = jijzelf, want je bent van je lege cartridge vanaf. A Winnaar 2 = de natuur in je nabije omgeving, want met iedere ingeleverde cartridge wordt een groene long in Groot-Haaltert onderhouden door de lokale Natuurpuntafdeling. A Winnaar 3 = het milieu, want hoeveel cartridges verdwijnen er niet in de vuilbak of soms nog erger…

CleverPC Hoogstraat 9 Haaltert

INFO

Momenteel zijn er niet minder dan 200 fraaie inzamelboxen in Vlaanderen geïnstalleerd.

Het eerste inzamelpunt in Groot-Haaltert vind je bij

Stijn De Ryck 053 - 62 71 23 stijnderyck@busmail.net

Nieuw is dat de inzamelactie ook de volgende “Kom op tegen Kanker“-acties zal steunen door een bonus van 20% aan dit prachtig initiatief toe te kennen. Dus steun onze natuur-

nr 3 - juli 2003

Zondag 11 mei 2003 nodigde de afdeling i.s.m. afdeling AffligemLiedekerke de lokale gemeentebesturen uit tot het bijwonen van de feestelijke opening van een Natuurpunt-vleermuiskelder in de Wellemeersen en van een Aquafin-vogelkijkhut ter hoogte van de RWZI te Liedekerke, in aanwezigheid van de verzamelde pers.

De visie van Natuurpunt m.b.t. het concept van Aquafin werd hierbij geenszins aangepast: zie de artikels terzake in vorige Dendriet, die ten volle worden bijgetreden. De lokale besturen van Denderleeuw én Aalst overwegen intussen subsidies voor een tweede vogelkijkhut, naast de beloofde, volledige renovatie van het wandelpad door de Wellemeersen (o.a. materialen voor 300 m knuppelpaden in 2003). De Kabinetsdelegatie werd alvast eveneens uitgenodigd op de inauguratie van

nr 3 - juli 2003

De beheerswerkgroep is nog elke zaterdagmorgen te vinden aan het materiaaldepot aan de Spoorwegstraat te Welle

Eric De Tré 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Daan Stemgée

Van deze gelegenheid kon o.a. gebruik gemaakt worden om: A eindelijk de plannen van Aquafin voor een overstort t.h.v. de Rodestraat/Wellemeersen toegezonden te krijgen en verder overleg hierover te plegen tussen Natuurpunt, de gemeente en Aquafin (de geplande 15 m2 voorzuiverende aanplant is totaal onaanvaardbaar); A een verzoekschrift te overhandigen aan de adjunct-kabinetchef inzake de herrealisatie van een nodige voetgangersoversteek t.h.v. E40 en Dender; A de Natuurpunt-studiewerkgroepen in de Denderstreek én de afwezigheid van werkingssubsidies in de verf te zetten; A de persaandacht te vestigen op de natuurwaarden bij de geplande aanduiding van overstromingsgebieden (het kind mag niet in te lang hoogstaand badwater verdronken worden), met focus op het natuurgebied in de Valier en de plannen voor een aanpalend nieuw station te Liedekerke.

Op 8 april ondertekende de afdeling een eerste koopcompromis voor 68,32 are beekbegeleidend elzenbos in de Wildebeekvallei te Welle (een juweeltje). Daarmee werd het aankoopproject nr. 6658 in het leven geroepen, voor een derde Denderleeuws reservaat. Op 13/5 werd alvast met afdeling Haaltert overlegd hoe de natuur in beide gebieden kan worden verbonden en welk beheer hier moet worden toegepast. In de Molenbeekmeersen wordt intussen over meerdere ha verder onderhandeld: de nodige 5 ha voor erkenning worden wellicht in 2003 ruim overschreden. Het herhaald doorknippen van omheiningen noch de nieuwe diefstal van een veedrukpomp zullen daarbij afschrikken !

INFO

Afdeling Denderleeuw

een kijkhut te Erembodegem in het voorjaar 2004 en voor mogelijk de “eerste spadensteek” voor een “natuurherstelproject Wellemeersen” door de VLM i.s.m. Aminal (nu nog in onbesliste voorontwerpfase).

Opening van de vleermuiskelder in de Wellemeersen

Afdeling Affligem-Liedekerke Europese Nacht van de Vleermuis in Affligem

De avond begint met een mooie diareeks met een algemene uitleg over vleermuizen en hun levenswijze. Ook het thema ‘vleermuizen in huizen’ komt hierin aan bod. Na de drie kwartier durende diareeks gaan we op zoek naar vleermuizen in het Kluizenbos. Daarbij maken we gebruik van een vleermuisdetector. Met dit apparaat kunnen we de ultrasone (onhoorbare) geluiden die vleermuizen maken, hoorbaar maken. En zo vergroten we de kans dat we ook in het echt vleermuizen te zien zullen krijgen…

Een organisatie van VZW Natuurpunt i.s.m. het gemeentebestuur van Affligem Locatie: Kluiskapel, Kluisdreef Affligem (Aalst/Erembodegem).

Het laatste weekend van augustus wordt in heel Europa de ‘Europese Nacht van de Vleermuis’ gevierd. Daarom organiseert Natuurpunt Affligem-Liedekerke op vrijdagavond 29 augustus een informatieavond over deze onbekende en daarom soms onbeminde diergroep. We gaan op zoek naar vleermuizen in het Kluizenbos, waar zich ook de Kluiskapel bevindt. Deze kapel dateert van de beginperiode van het christendom in onze streek. De huidige kapel werd in 1758 gebouwd. Alleen het koor is overgebleven. De kapel werd grondig gerestaureerd in 1977 en dit jaar ondergaat de kapel weer een grondige onderhoudsbeurt.

Wanneer: 29 augustus 2003 om 19.30 uur. Deelnameprijs: € 4.

In Vlaanderen komen maar liefst 19 verschillende vleermuissoorten voor. De meeste daarvan zijn erg zeldzaam, sommige zijn algemener. Zo is de dwergvleermuis een mooi en grappig diertje dat je geregeld kan zien vliegen in tuinen, langs gevels van huizen of rond straatlantaarns.

INFO

Alle Vlaamse vleermuizen eten uitsluitend insecten. Het zijn bijgevolg erg nuttige dieren die hun plaats in de natuur zeker verdienen ! Jammer genoeg hangt er nog veel bijgeloof rond deze dieren: vroeger werden ze beschouwd als bondgenoten van de duivel en men verdacht vleermuizen ervan dat ze in de haren van mensen vliegen en er dan helemaal in verstrikt raken. Deze verhalen kloppen niet, maar als je wil weten hoe het komt dat mensen vroeger zo over vleermuizen dachten, dan ben je van harte uitgenodigd op deze vleermuizenavond.

Dwergvleermuizen

Wim Van Grieken 053/77 70 06 wim.vangrieken@advalvas.be

nr 3 - juli 2003

DENDERKALENDER

uur van vertrek

plaats van afspraak

h informatie contact-

1 ☺

uitleg over de uitstap gids

bijzonderheid persoon

zeker meebrengen

zondag 6 juli

zondag 10 augustus

vrijdag 29 augustus

Natuurwandeling in den Honegem

Gezinswandeling in de Sint-Onolfspolder

Nacht van de vleermuis in het Kluizenbos

☺ h

afd. Aalst 10:00 – 12:00 Grens Aalst-Lede, ter hoogte huisnr. 108 te Onegem Aalst Een cultuurhistorische blik op de graslanden van de vroegere gemene weiden. I.s.m. de stad Aalst. Peter D’Hondt, Koen De Maere dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 of antonia.geerts@aalst.be

afd. Dendermonding 14:00 – 16:30 Kunstgalerie Pieter Pauwel, St.Onolfsdijk 66 te Appels 1 Met aandacht voor waterplanten, één van de rijkdommen van deze natte polder: Loos blaasjeskruid, Kikkerbeet, e.a. in door kwelwater gevoede sloten. h Peter De Pinnewaert, 052 - 22 07 42

zondag 13 juli Op verkenning in het Osbroek afd. Aalst 14:00 – 17:00 Infobord Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst 1 Onze gids neemt je mee naar de mooiste plekjes van dit unieke gebied, met aandacht voor flora en insecten. h Peter Tolleneer, 053 - 79 03 60 zondag 27 juli Daguitstap naar de moerassen van Harchies afd. Denderleeuw 7:30 – 20:00 kerkplein Welle 1 De ondergelopen oude mijnterreinen te Harchies (Henegouwen) zijn volledig ingenomen door de natuur. Bij mooi weer is dit het ideale moment voor libellen en andere insecten. ☺ Wouter Mertens, 054 - 32 51 71

1 ☺ h

zaterdag 30 augustus Nacht van de vleermuis in de Wellemeersen

afd. Denderleeuw 14:00 – 18:00 Infobord Rodestraat, Denderleeuw 1 Met veel aandacht voor de ongewervelde fauna. I.s.m. WID. h Eric De Tré, 053 - 66 04 32

1 7

zondag 10 augustus Boelaremeersen - vlinders en libellen afd. Geraardsbergen 14:00 - 17:30 kasteeldreef Baronie Boelare, einde Gentsestraat, G’bergen 1 De Boelaremeersen ontpopt zich tot een bloemrijk ruig weiland met sloten, omringd door struiken en rietruigtes. Ideaal terrein voor vlinders en libellen. Duimen voor goed weer. h Johnny Cornelis, 0474 - 58 08 38 johnny.cornelis@agr.kuleuven.ac.be vrijdag 29 augustus 7e Nacht van de Vleermuis

nr 3 - juli 2003

zondag 10 augustus

Natuurwandeling in het Kravaalbos

Zomerwandeling in de Wellemeersen

zondag 3 augustus afd. Aalst 10:00 – 12:00 Hof te Putte, Putstraat 99 te Meldert-Aalst I.s.m. de stad Aalst. Paul Van den Bremt, Magda De Wolf dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 of antonia.geerts@aalst.be

afd. Affligem-Liedekerke 20:00 Kluiskapel, Kluisdreef Aalst (Erembodegem) Wandeling van 4 km (met bat-detector). deelname in de kosten: € 4 per persoon, kinderen gratis Wim Van Grieken, 053 - 77 70 06 zaklamp, batdetector

afd. Dendermonding 20:00 – 22:30 Watertoren langs de Leopold II laan te Dendermonde; De Zep Infoavond met wandeling (met batdetectors en halogeenstralers) langs het waterrijke gebied van de Kalendijk in hartje Dendermonde en daarna een bezoek aan het bunkercomplex van de Brusselse forten. Gert Gillis, 0477 - 95 43 04 zaklamp, batdetector

afd. Denderleeuw 20:30 – 23:00 Depot Natuurpunt, Wellemeersen straat, Welle Met de batdetector speuren naar vleermuizen. I.s.m. Elio. deelname in de kosten: € 4 per persoon, kinderen gratis Eric De Tré, 053 - 66 04 32 zaklamp, batdetector zaterdag 6 september Biologisch eetfestijn

7 h

afd. Geraardsbergen middag: 11:30 - 13:30 avond: 18:00 – 20:30 Parochiezaal Grimminge, steegje naast de kerkingang Pensen van biologisch vlees, biologisch-vegetarische burgers of belegde boterham hesp. kostprijs: € 6 vw / € 3 kind Koen Steenhoudt en Carlos D’Haeseleer zondag 7 september

Daguitstap: Trekvogels in Zeeland afd. Aalst en Ninove terug 20:00 stipt 7:00 Ninove: parking café ‘Den Doorn’ - kruispunt Ring, expresweg en Aalstersesteenweg stipt 7:30 Dendermonde: parking Gedempte Dender aan het einde van de Noordlaan 1 De vogeltrek is gestart. We bezoeken onder meer Stinkgat, Rammegors,

Phillipsdam, Grevelingendam, Schelphoek, Scheelhoek, Inlagen Anna Friso. ☺ Peter D’Hondt, 053 - 80 72 57 5 lunchpakket en drank, verrekijker en evt. telescoop zondag 7 september Wandeling Liedekerkebos: trekvogels afd. Affligem-Liedekerke 10:00 – 12:00 ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 De trekvogels maken zich klaar voor de lange reis. Wandeling van 3 km. h Erik De Block, 053 - 68 35 88 zondag 7 september Natuurwandeling in de Gerstjes

1 ☺ h

afd. Aalst 10:00 – 12:00 Parking Gerstenhof, Gerstenstraat 12 te Erembodegem-Aalst I.s.m. de stad Aalst. Antonia Geerts, Geert Rohaert dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 of antonia.geerts@aalst.be zondag 7 september Gezinswandeling Den Dotter

afd. Groot-Haaltert 14:30 Gotegemmolen - Gotegemstraat grens Haaltert - Erpe-Mere (Aaigem) h Peter Van der Hoeven, 053 - 62 28 63 zaterdag 13 september Nacht van het zoogdier afd. Ninove 20:00 - 22:00 Kruispunt Spoorwegstraat - Aardeweg te Outer (150 m van parking “Schoenen Muys”) 1 Vleermuizen en muizen in levende lijve

☺ Joachim De Maeseneer, 0496 - 93 53 77 zondag 14 september Familie-daguitstap Hageven (Neerpelt) afd. Affligem-Liedekerke 7:30 – 18:30 parking ingang station Liedekerke 1 Het Hageven is een grensoverschrijdend natuurgebied in NoordLimburg (Neerpelt), met heide, venen en vennen. Wandeling van 8 km. 7 Vooraf inschrijven ! Deelname in de

kosten: € 5 (+ carpooling = € 0,04 /km/persoon). Jacqueline Arickx, 053 - 67 13 45 – jaar@advalvas.be 5 pick-nick h

zondag 14 september Opendeurdag Waterzuiveringsstation afd. Aalst 13:30 – 17:30 - doorlopend Spuimeerseweg, einde industriezone Hofstade 1 Opendeur van de vernieuwde waterzuivering. Doorlopend educatieve rondleidingen door medewerkers van Aquafin over de weg van vuil naar schoon water. Promotie- en drankenstand door Natuurpunt h Daan Stemgée, 053 - 77 41 41 zondag 21 september Neigembos op zijn mooist – Paddestoelen

1 ☺ h

afd. Ninove 14:30 – 17:30 Kapel van Bevingen te Neigem Vandaag begint de herfst, het seizoen van de paddestoelen. Theo Van Brempt en Herman Lemaire 054 - 50 35 65 zaterdag 27 september

Paddestoelenwandeling Liedekerkebos

1 ☺ 7 h

afd. Affligem-Liedekerke 14:00 – 17:00 ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat Wandeling van 3 km, als opvolging van de paddestoelencursus specialist ter zake Hans Vermeulen deelname in de kosten: € 4 per persoon, kinderen gratis Erik De Block, 053 - 68 35 88

zaterdag 4 oktober Nationale vogelkijkdag: trektelpost Wellemeersen

zondag 5 oktober Natuurwandeling in het Osbroek

1 ☺ h

afd. Geraardsbergen 9:00 - 12:30 infopaneel, Moorhofstraat x Moenebroekstr, Schendelbeke Natuur kan je niet alleen zien en horen, maar ook ruiken, smaken en voelen. We hebben aandacht voor onze vergeten zintuigen. na afloop, proeverij van zelfbereide producten bij een buurtbewoner (bij drage € 2) C. D’Haeseleer, 054-41 87 09 carlos.dhaeseleer@natuurpunt.be

afd. Aalst 10:00 – 12:00 Infobord Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst I.s.m. de stad Aalst. Peter Tolleneer, Laurent Annaert dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 of antonia.geerts@aalst.be zondag 5 oktober Week van het bos: wandeling in Liedekerkebos

afd. Affligem-Liedekerke 10:00 – 12:00 ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Wandeling van 4 km. h Erik De Block, 053 - 68 35 88 zondag 5 oktober Nationale vogelkijkdag

zondag 28 september Moenebroek - verborgen zintuigen, proeverij

afd. Denderleeuw 8:00 – 14:00 - doorlopend Depot Natuurpunt, Wellemeersenstraat, Welle Jaarlijkse trekvogeltelling, op de telpost Vlamovenkouter, centrum kouter te Denderleeuw. Bruno De Bruyn, 0496/59 52 43 warme kledij, picknick

☺ h

afd. Affligem-Liedekerke 14:00 – 17:00 vogelkijkhut aan de Aquafinvijver Start aan de kijkhut en met de fiets langs de Dender, via Erembodegem naar deWellemeersen en terug naar de Aquafinvijver (12 km). In samenwerking met Cinerea Erik De Block, 053 - 68 35 88 zondag 5 oktober

Educatief: populierenteeltcentrum IBW afd. Geraardsbergen 14:00 – 17:30 NMEC De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge 1 Specialisten van het internationaal befaamde bomencentrum geven uitleg over hun activiteiten op de plantages rond de Helix. Ze doen er

nr 3 - juli 2003

onderzoek op groeisnelheid, ziektebestendigheid en standplaatsgeschiktheid van populierenklonen en inlandse bomen. h K. Steenhoudt, 054-58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net weekend 10-11-12 oktober Paddestoelenweekend in de Argonne (FR) afd. Affligem-Liedekerke

1 In de buurt van Givry, Frankrijk. Ism Natuurpunt ZW-Brabant. Er zijn ook wandelingen voor anders geïnteresseerden. ☺ Hans Vermeulen, professioneel educatief medewerker van Natuurpunt én notoir zwammenkenner 7 vooraf inschrijven door € 25 per persoon te storten op rek. 035-0547331-01 van NP Z-W Brabant met vermelding “Argonne zwammen” + aantal personen h Pierre Kestemont, 02 - 377 52 10 zaterdag 18 oktober Vierde milieu- en natuurquiz afd. Affligem-Liedekerke 19:30 h Erik De Block, 053 - 68 35 88 zie aankondiging elders in Dendriet

CURSUSSEN

over alle aspecten van het “vogelkijken”. 3 theoretische lessen gevolgd door 2 praktijkuitstappen naar de Wellemeersen en naar het Molsbroek te Lokeren. ☺ Koen Leysen, professioneel educatief medewerker van Natuurpunt én notoir vogelkenner 7 deelname in de kosten: € 10 per persoon voor leden en € 20 voor niet-leden h Herman Derder, 053 – 80 01 10 herman.derder@pi.be

INVENTARISATIES zondag 6 juli Studie-excursie in de Molenbeekmeersen afd. Denderleeuw 14:00 – 18:00 parking spooroverweg Landuitstraat, Denderleeuw 1 Inventarisatie van de fauna, i.s.m. WID. h Eric De Tré, 053 - 66 04 32 woensdag 6 augustus Planten eigen reservaten afd. Ninove 19:00 – 22:00 Zwart Fles, brug Dender – Schuitstraat Pollare h Wouter Mertens, 054 - 32 51 71 dinsdagen, vanaf september

september en oktober

Paddestoelen inventariseren najaar 2003

Cursus “Leren vogels kijken“ afd. Lede-Houtem en Aalst 19:30 op 12, 26 september en 3 oktober zaal “De Bron”, Kerkevijverstraat te Lede 8:00 op 4 en 12 oktober kerkplein Lede 1 Gevarieerde cursus voor beginners

1 ☺

werkgroep Zwamvlok 14:00 Zie volledige kalender op blz. 28 Inventarisatie van 3 gebieden: Park van Mesen, Ledezijde en de Gerstjes. o.a. Hans Vermeulen, professioneel educatief medewerker van Natuurpunt én zwammenkenner Herman Derder, 053 – 80 01 10 herman.derder@pi.be

BEHEERSWERKEN juli Maaibeheer Venebroeken afd. Ninove woensdag 2 juli, 19:00 – 22:00 zaterdag 5 juli, 9:00 – 12:00 Braakliggend terrein aan kruispunt

nr 3 - juli 2003

“Den Dollar”, hoek Elisabethlaan en Albertlaan te Ninove h Wouter Mertens, 054 - 32 51 71 5 werkhandschoenen, riek zaterdag 9 augustus Beheerswerken Heidemeersen afd. Dendermonding 9:00 – 17:00 1 Verwijderen Amerikaanse vogelkers h vooraf bellen naar Stefaan Thibau, 052 - 42 69 72 augustus en oktober Beheerswerken Sint-Onolfspolder afd. Dendermonding zaterdag 23 augustus, 9:00 - 17:00 zaterdag 4 oktober, 9:00 - 17:00 1 Maaien ruigtevegetatie op voordien geruimd populierenbos h vooraf bellen naar Stefaan Thibau, 052 - 42 69 72 zaterdag 30 augustus Beheerswerken De Valier afd. Affligem-Liedekerke 9:00 – 17:00 1 Uitdiepen van een poel h vooraf bellen naar Marc Michiels, 053 – 67 11 91 5 laarzen en spade zaterdag 27 september Conservatordag: Beheerswerken Wellemeersen afd. Denderleeuw 8:30 – 16:30 Steenweg te Welle, ingang boom gaard 1 Beheerswerken met gratis barbecue voor de medewerkers. h Bruno De Bruyn, 0496/59 52 43

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis, tenzij expliciet anders vermeld. Voor niet-leden wordt er een bijdrage van € 1 gevraagd Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig. Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk.

Natuurpunt Affligem-Liedekerke organiseert

Vierde milieu- en natuurquiz van de Denderstreek op zaterdag 18 oktober om 19.30 uur. Locatie: Gemeente Liedekerke KTA Liedekerke - Kleemputstraat 48 De ploegen bestaan uit maximum 4 personen. € 15 per ploeg. Gratis voor supporters. Vooraf inschrijven door storting van € 15 op rekening 001-3612115-08 van Natuurpunt Liedekerke, met vermelding “quiz” en naam van de ploeg. Wil je iets bijleren of zijn je betrachtingen hoger en wil je je kennis testen, dan kan je genieten van deze gezellige competitiesfeer. Zoals steeds, zal je niet met lege handen naar huis gaan. Uitgebreid prijzenpakket ! En denk eraan: deelnemen is belangrijker dan winnen. Mee te brengen: schrijfgerief, vrienden, geniale collega’s, familie, geestesgenoten,wederhelften, grijze hersenmassa… en goed humeur.

Schrijf je nu al in ! INLICHTINGEN: Erik De Block, Boerenkrijglaan 48, 1770 Liedekerke 053-68 35 88 / edebe@advalvas.be

nr 3 - juli 2003

Afdeling Geraardsbergen

Een gezellige gîte (jawel, dat bestaat in onze streek) bij het reservaatje Kalenberg, op de rand van Zarlardinge en Everbeek, was onze uitvalsbasis. Slaapruimte voor 24, een perfect uitgeruste keuken en een speelweide met vuurplaats. Wat kan een Natuurpuntgroep meer wensen ? Op stap gaan … We beginnen met een verkenning door het Steenbergbos waar Wilde hyacint en Bosanemoon in volle fleur staan en Goudveil kwelzones omtovert tot zeldzame, zachtgroene tapijten. Grillige, erosieve dalletjes met kabbelende beekjes. De tocht gaat verder door een weiland waar het bos al jaren zijn gedacht doet, met een prachtige wastine tot gevolg. Het moet hier in de zomer gonzen van de insecten. In het Haeyesbos wandelen we tussen majestueuze beuken. De bovenloop van de Molenbeek trekt hier met slangenmanieren scherpe meanders door het bos. Beekforel, Beekprik, Bermpje en Rivierdonderpad zien we niet (we hebben geen duikbril), maar het idee alleen al dat ze er zijn maakt ons enthousiast. Lunchen, en dan naar de steengroeven van Lessen. Ondanks het feit dat de zuiderbelgen de groeven als een goedkope stortplaats zien, vergapen we ons aan combinaties van biotopen die op het eerste gezicht niet bij elkaar horen. Graven en vullen hebben zowel diepe putten doen ontstaan, waar duiker en alpinist het water van in de mond krijgen als pioniersbos, plassen en poeltjes, moerasjes met riet en kalkrijk grasland met orchideeën en Rondbladig wintergroen. De overblijfselen van industriële archeologie links en rechts zijn meegenomen. We ronden de zaterdag af bij het Trimpontbos, een typegebied van ons Vlaamse

nr 3 - juli 2003

Elzenbroek met dotterbloemen

Ardennenlandschap. De zondag start in de Boelaremeers, waar de zeggen- en russenrijke graslanden met opslag van wilg tonen wat populier- en netelruigte kunnen worden een paar jaar van goed beheer. De Moerasspirea- en Moesdistelruigten beginnen te wassen. De terugweg langs het fietspad geeft ons een idee van het rietveld dat hier binnen enkele jaren het beeld zal bepalen. We bezoeken tussendoor nog de 130 koppels tellende reigerkolonie bij de Gavers en nemen er dankbaar de broedende Meerkoeten en Futen bij. Buizerds zijn vandaag volop van de partij. De namiddag wordt gespendeerd in het Raspaillebos tussen Wilde hyacint, Daslook, Eenbes, Grote Keverorchis, Sleutelbloem, Dotterbloem en Maagdenpalm. Maandagvoormiddag is Moenebroek aan de beurt. Het moerasbos is een zee van Dotters en Goudveil en langs populiervoeten bloeit de Paarse schubwortel. We beleven hier aan den lijve natuurontwikkeling, wanneer we 20 hectaren grote graasblokken overschouwen zonder dat enige afsluiting ons oog nog stoort. Ondanks de koeien, kiemen Meidoorns, Sleedoorns, bramen en rozen spontaan en groeien ze uit tot struwelen. Je moet af en toe eens buitenstaanders op bezoek krijgen om te beseffen in wat voor natuurweelde we hier wonen. De moeite waard om er eens de Argonne voor opzij te laten liggen.

INFO

Het kan zowaar een openbaring zijn. Tijdens het Paasweekend kregen we in Geraardsbergen Natuurpunt Westland op bezoek, met wie we al jaren een vriendschapsband hebben. We gidsten hen drie dagen lang door de mooiste plekjes van ons gebied …

Koen Steenhoudt

Verlengd weekend in eigen streek …

Koen Steenhoudt 054 - 5 8 6 7 5 8 k.steenhoudt@belgacom.net

Afdeling Lede-Houtem Afdeling Erpe-Mere

Daan Stemgée

Ledezijde herbergt allicht de belangrijkste populaties van Bosgeelster voor Vlaanderen. Eind maart van dit jaar was de plantenwerkgroep Flower er op bezoek.

Afdeling Lede-Houtem heeft het jaar 2003 alvast goed ingezet. Reeds enige tijd werd er luidop gedroomd van het opstarten van een project in LedeHoutem. Honegem, Hogendonk, Wellemeersen, Osbroek, al deze namen hebben een bekende klank en de lopende projecten en reservaten hebben reeds naam en faam verworven. Sinds de fusie en de opsplitsing van afdeling Denderland, was Lede-Houtem de enige afdeling in de regio die geen project- of reservaatwerking op haar actief kon schrijven. Daar moest iets aan gedaan worden natuurlijk. We zijn echter wel actief bezig met het beheer van het Park van Mesen. En na een milieuraad waarop onze afgevaardigde de afbakening van het Ven-gebied in Lede verdedigde begon het te dagen in het oosten. Het afgebakende Ven-gebied is een schitte-

NGI

Een nieuw en ambitieus natuurbeschermingsproject te Lede en Erpe-Mere: LEDEZIJDE

De Molenbeekvallei te Erondegem en Impe. In het rood de voorlopige VEN afbakening. In het blauw de beste wandelwegen.

rend gelegen gebied dat de hele Molenbeekvallei op Leeds grondgebied omvat. Het loopt van de spoorweg Brussel-Gent op grondgebied Wichelen tot aan de Gentse steenweg op het grondgebied Erondegem, met een uitloper van de Zijpbeek op grondgebied Vlierzele die in de Molenbeek uitmondt (zie kaartje). Het gebied bestaat grotendeels uit vochtige tot zeer vochtige weiden en bosjes en wordt doorkruist door de Molenbeek, de Overimpebeek en de Zijpbeek. In de winter is het een echt overstromingsgebied van deze verschillende beken. Een aantal bosjes bestaan uiteraard, zoals overal in de regio, uit canadapopulieren, maar er zijn ook prachtige perceeltjes met gemengd loofhout. Sommige tussenliggende weiden zijn floristisch zeer interessant. In het gebied zijn verschillende vindplaatsen van de Bosgeelster. En een paar weken geleden werd het nieuwe reservaat vereerd met het bezoek van Paul Van den Bremt en een aantal mensen van “Flower”. Zij kwamen de Bosgeelster bewonderen en inventariseren.

nr 3 - juli 2003

Daan StemgĂŠe

Boeiende bronbosjes van de Zijpbeek te Erondegem

Natuurlijk met rondkijken en inventariseren alleen kom je er niet, we zijn dan maar in gang geschoten en hebben eventuele verkopers gecontacteerd. Iets wat resulteerde in verschillende aankopen, zodat het reservaat op dit ogenblik reeds een oppervlakte omvat van anderhalve hectare. Natuurlijk moest het geheel ook een naam krijgen en na enig denkwerk werd de naam LEDEZIJDE gekozen. Het gebied ligt aan de kant van de gemeente Lede, tussen Lede, Impe en Wanzele, dus aan de zijkant van Lede, vandaar Ledeâ&#x20AC;Śzijde. Ledezijde is trouwens ook de naam van een aangrenzende straat en het toponiem van de plek. Herman Derder werd gevraagd om de taak van conservator op zich te nemen. Voor mensen die reeds vol ongeduld zitten te wachten om ons te steunen, geven we het reservaatnummer al mee: Ledezijde 6657. Alvast bedankt en

nr 3 - juli 2003

misschien tot ziens op een van onze wandelingen door het gebied. Verdere gegevens hieromtrent volgen nog in Dendriet.

INFO

Herman Derder 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

FEESTELIJKE OPENDEURDAG van de vernieuwde RIOOLWATERZUIVERING in Aalst Zondag 14 september Het wordt een leerrijk en plezierig gezinsevenement met de medewerking van Natuurpunt en van de stedelijke milieudienst. Tussen 13.30 en 17.30 uur zorgen Aquafinmedewerkers voor een deskundige rondleiding waarbij de weg van vuil naar zuiver water kan worden gevolgd. Ondertussen kunnen de kinderen zich uitleven op het springkasteel. De ballonnenclown zorgt voor de nodige animatie. Alle bezoekers ontvangen een gratis stripverhaal “Red Neptunus” door Jan Bosschaert en voor leerkrachten ligt er een leerpakket over waterzuivering klaar.

Waar spoelt mijn afvalwater naartoe ? De rioolwaterzuiveringsinstallatie in Aalst werd in 1987 gebouwd, maar de installatie raakte overbelast en voldeed niet meer aan de Vlaamse en Europese normen voor afvalwaterzuivering. In 1998 startte een renovatie- en uitbreidingsprogramma zodat de installatie het afvalwater van 100.000 mensen kan zuiveren. Ook fosfor en stikstof kunnen nu uit het water worden gehaald. In landelijke gebieden stelt Natuurpunt zich vragen bij de mega-aanpak van Aquafin. Voor stedelijke gebieden zoals hier vinden we het een logische oplossing.

Hoe werkt een zuiveringsinstallatie voor rioolwater? In principe zijn onze waterlopen zelfreinigend. Microscopisch kleine bacteriën en waterplanten vormen een grote schoonmaakploeg. Maar de huishoudelijke vuilvracht die we met ons allen dagelijks in Vlaanderen produceren, kunnen onze rivieren natuurlijk niet aan. Een rioolwaterzuiveringsinstallatie bootst eigenlijk het zelfreinigend vermogen van de rivieren na. Het zuiveringsproces gebeurt in 3 stappen. Eerst worden alle grove en bezinkbare afvalstoffen uit het water verwijderd. Dan volgt een biologisch zuiveringsproces.

Zondag 14 september van 13.30 tot 17.30 uur Spuimeerseweg 2, 9308 Hofstade Kom jij ook eens langs ? Wie per fiets komt, krijgt een gratis consumptie !

Cursus vogels kijken Door de fusie zijn een groot aantal mensen in contact gekomen met de cursussen die Natuurpunt inricht. Tijdens een wandeling door de natuur of bij het werk in de tuin zie je soms een vogel voorbijvliegen of komt er een je werk bewonderen, terwijl jij je staat af te vragen welke vogel dat nu wel zou zijn. Daarom richt tijdens de maanden september en oktober 2003 deze cursus in. De cursus wordt gegeven door notoir vogelkenner Koen Leysen. Op 12 en 26 september en 3 oktober 2003 vinden de theoretische lessen plaats in de bovenzaal van “De Bron”, Kerkevijverstraat te Lede, telkens om 19.30 uur. De theorie wordt in praktijk omgezet op 4 oktober met een uitstap naar de Wellemeersen en op 12 oktober trekken we naar het Molsbroek in Lokeren. Telkens vertrek om 8 uur aan de kerk van Lede. De prijs bedraagt € 10 voor leden en € 20 voor niet-leden. In de eerste les krijgen we een algemene inleiding over vogels. In de tweede les gaan we uitgebreid in op hulpmiddelen zoals verrekijkers en veldgidsen, en dan begint het belangrijkste onderdeel: vogels leren herkennen. Dit wordt in de derde les uitgediept. Aan de hand van videobeelden worden bij de verschillende veldkenmerken telkens voorbeelden gegeven. Tot slot komen ook de zang en het aantrekken van vogels in de tuin aan bod.

INFO

Afdeling Aalst

In een groot beluchtingbekken halen micro-organismen zeer kleine en opgeloste afvaldeeltjes uit het water. In de nabezinktank worden water en micro-organismen vervolgens weer gescheiden, waarna het gezuiverde water in de Molenbeek geloosd wordt.

Daan Stemgée 053-77 41 41 daan.stemgee@pandora.be

nr 3 - juli 2003

Afdeling Ninove Natuurparel veilig gesteld. Nieuws heet van de naald. Je weet dat ons reservaat op de linkeroever van de Dender gestaag uitbreiding neemt. Recent werd onder andere een verkoopsovereenkomst getekend voor waarschijnlijk het allermooiste perceeltje natuur van geheel groot Ninove. Een zeer waterrijk open elzenbroek met zeldzame zeggenvegetaties die aan een rietland langs de ene zijde en een erosiewal met kwelzones en een waterrijk grasland langs de andere zijde grenzen. Het perceel vormt zowat het centrum van ons Ninoofse reservaatproject in uitbouw. Blauwborst, rietgors en de zeldzame waterral zijn er regelmatige broedvogels en op doortrek is het gebied een ware trekpleister voor eendensoorten als de slobeend, de talrijk aanwezige wintertaling, en fragiele soorten zoals de zomertaling. Wie vindt er eens de tijd om er de libellen te inventariseren? Neem gerust contact op. Het perceel en zijn omgeving kunnen de vergelijking doorstaan met de allerbeste percelen in de Welemeersen te Denderleeuw en het Turfput-middelpunt van Den Honegem te Lede-Aalst-Erpe-Mere. Ook andere percelen in de ruimere omgeving liggen te wachten op onze zorgen.

de “Nacht van het Zoogdier”, op 13 september krijg je de kans om kennis te maken met deze dieren. Vleermuizen worden opgespoord met een batdetector. Diverse muizen kan je in levende lijve zien via uitgezette life-traps. Een leuke en spannende activiteit voor het gehele gezin. We ronden ze graag af met een drankje in een speciaal voor jou opgezette dranktent. Afspraak om 20 uur aan het kruispunt van de Aardeweg met de Spoorwegstraat te Outer (150 meter van “Schoenen Muys”).

Zomerse Natuurfotowedstrijd: doe mee ! Wie neemt er deze zomer niet eens een kiekje? Iedereen die ergens op vakantie gaat en ook velen die thuisblijven maken prachtige foto’s. Dikwijls zitten hier ook mooie natuurfoto’s tussen. Jammer dat zo weinigen ze te zien krijgen. Daarom organiseren we een zomerse Denderstreek natuurfotowedstrijd. Wil je een paar van je zomerkiekjes met anderen delen ? Of wil je actief de natuur intrekken in onze eigen regio of elders om met iets moois voor de proppen te komen? Alles kan ! Doe zeker mee en vraag het wedstrijdreglement aan bij ons bestuurslid Aagje De Doncker Beukendreef 5 te 9401 Pollare. Het wordt je dan onmiddellijk toegestuurd. Het reglement kan je ook aanvragen via de mail: aagje_de_doncker@hotmail.com

Tweemaal kennis maken

nr 3 - juli 2003

INFO

Wil je het gehele gebied eens beter leren kennen ? Dat kan! Op woensdagavond 6 augustus organiseren we een planteninventarisatie onder leiding van enkele ervaren plantenkenners. We spreken om 19 u 00 af aan de Zwarte Flesch, de voetgangersbrug op het einde van de Schuitstraat te Pollare. Einde omstreeks 22 u. Wie op een terrasje wil nakaarten kan dan nog steeds terecht in de sporthal of “Bij Simonneken”. Bij een tweede mogelijkheid om het gebied te bezoeken krijg je het op een heel andere wijze te zien. Dan gaan we met jou op zoek naar het nachtleven in het gebied. Het nachtleven? Inderdaad! Het is immers zo dat het overgrote deel van onze inheemse zoogdieren nachtactief is. Op

Slobeend

Wouter Mertens 054 – 32 51 71 mertens.wouter@tiscali.be

Afdeling Dendermonding

Natuurstudie is een van de vier pijlers van Natuurpunt vzw; de overige zijn beheer, educatie en beleid. De meeste nadruk ligt voor veel afdelingen op de aankoop en op het beheer van terreinen. Planologisch zijn in grote lijnen de waardevolste gebieden vastgelegd via het gewestplan (aangeduid als groengebieden) en via Europese habitat- en vogelrichtlijngebieden. Meer gedetailleerd duidt de biologische waarderingskaart de (eventueel nog) aanwezige bijzondere vegetaties aan. Door inventarisatie van gebieden kan men het belang ervan aantonen: enerzijds om aankopen te verrichten en anderzijds om bevoegde instanties aan te zetten acties te ondernemen tegen illegale ingrepen in dergelijke waardevolle gebieden. Men kan het beheer ook afstemmen en eventueel bijsturen naargelang meer inzicht wordt verkregen in de aldaar voorkomende dieren- en plantengemeenschappen. Een grote rol hierin spelen de “rode lijsten”. Dit zijn overzichten van de meest bedreigde soorten met de nodige beschermings- en beheersmaatregelen. Een aantal rodelijstsoorten komen gelukkig ook nog voor in de reservaten in beheer bij de afdeling Dendermonding. Voor de Sint-Onolfspolder betreft dit vooral de watervegetatie met soorten zoals Loos blaasjeskruid, Kikkerbeet, Pijlkruid, Veelwortelig kroos en vooral Worteloos kroos. In de Heidemeersen is de meest bedreigde plantensoort de Bosgeelster. Bij de loopkevers is vooral Chlaenius nigricornis bedreigd. Bij de vogels is de Grutto belangrijk. Deze steltloper heeft sinds vorig jaar zijn stek gevonden binnen het reservaat en is ook dit jaar weer van de partij.

Dirk De Mesel

Natuurstudie: leidraad tot natuurbeheer

Loos blaasjeskruid en kikkerbeet in de kwelrijke sloten van de Sint-Onolfspolder

gebeurt dit opnieuw door het zetten van een aantal bodemvallen en het uitvoeren van handvangsten. Heb je zin om mee te helpen aan de inventarisatie van planten, vogels, paddestoelen of insecten in een van onze reservaten of zelfs potentiële reservaten, geef dan een seintje. Alle hulp is meer dan welkom. Je kan hiervoor altijd terugvallen op een van de studiewerkgroepen in de Denderstreek. Je kan dit ook individueel doen, door bijv. tijdens een wandeling een planten-, vogel-, vlinder- of een insectengids mee te nemen en je waarnemingen te noteren. Het schept toch zoveel voldoening als je hetgeen vliegt, kruipt, en rondom je groeit op naam kan brengen. En wat onbekend is, is meestal ook onbemind. Respect voor wat leeft, neemt immers toe naarmate men meer en meer aspecten van dat leven leert kennen: biotoop, leefwijze, voorkomen, gevaren,… Dus allen het veld in op exploratietocht en geniet er met volle teugen van. Wat insecten betreft, kan je je gegevens steeds doormailen naar ondergetekende. Ook voor andere waarnemingen kan je terecht op dit emailadres: npdendermonding@tiscali.be

INFO

Peter De Pinnewaert Helaas hebben we nog geen volledig overzicht van de aanwezige flora en fauna. De best geïnventariseerde groepen zijn vogels en planten. Vooral het overzicht van insecten in deze gebieden is verre van volledig. De eerste aanzet werd al gegeven met een kleinschalige inventarisatie van loopkevers in de Heidemeersen in 2001. Dit jaar

Stefaan Thibau 052 - 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

nr 3 - juli 2003

Werkgroepen Nieuw recordaantal nesten van Blauwe reiger Naar jaarlijkse gewoonte werden ook in 2003 alle bekende kolonies Blauwe reiger in de Dendervallei geteld. Dit gaf (alweer!) een nieuw recordaantal bezette nesten; de soort heeft het duidelijk uitstekend naar zijn zin in de regio. Het vorige record, dat slechts dateerde van 2002, werd verpulverd met een stijging van liefst 15%. Alles samen werden 216 koppels geteld in 2003. Net buiten het werkingsgebied van onze vogelwerkgroep, maar wel nog min of meer behorende tot de Denderregio, is er de kolonie aan het Donkmeer te Overmere/Berlare: hier werden dit jaar 86 nesten geteld, eveneens een stijging t.o.v. 2002. Naast een verdere stijging van het totaal aantal nesten was er ook een toename van het aantal kolonies: in 2002 werden op vier locaties broedende Blauwe reigers genoteerd; dit jaar telden we begin april zes kolonies; later tellen zou bemoeilijkt worden door een te dichte begroeiing van de boomkruinen waarin de nesten zich bevinden.

CINEREA waardig effect te zijn geweest op het reigerbestand. Het aantal van 216 nesten dient daarenboven als een minimum te worden beschouwd, aangezien het niet is uitgesloten dat er elders in de streek kleine onopgemerkte vestigingen van Blauwe reigers zijn. Het Vlaamse broedbestand doet het de jongste jaren zeer goed: uit het onderzoek in het kader van de Vlaamse broedvogelatlas blijkt dat de totale populatie in de periode 2000-2002 ruim 2200 paren telde. Bron: www.instnat.be/broedvogels De cijfers per kolonie (tussen haakjes de cijfers van 2002)

Onkerzele, Moerbeke, Pollare, Okegem, Aalst, Lede,

de Gavers: 128 Meirbroek: 11 Dender: 9 Phenixberg: 23 Osbroek: 6 Mesen: 39

(125) (9) (-) (22) (-) (26)

De koloniegrootte varieerde van 6 tot 128 nesten, waarbij de grote kolonie bij de Gavers te Geraardsbergen bij de grootste van het land gerekend mag worden. Elke van de vier reeds bekende kolonies vertoonde een verdere stijging. Op de kolonie in Lede na ging het evenwel nog slechts om kleine toenames; dit en het gegeven van de stichting van nieuwe kolonies wijst erop dat de groei in de bestaande kolonies er enigszins uit is. Het valt de komende jaren af te wachten hoe de nieuwe locaties zich zullen ontwikkelen.

nr 3 - juli 2003

INFO

NIEUW op onze website: Vogelwaarnemingen en digiscoping fotoâ&#x20AC;&#x2122;s voor de Denderstreek. Dagelijkse updates. Stuur al je waarnemingen en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s door naar dendriet@pandora.be Surf naar www.natuurpunt.be/denderstreek en kies vogels.

Joost Mertens

Hoewel de voorbije winter toch iets harder was dan de voorgaande lijkt er toch geen noemens-

De Blauwe reiger doet het goed bij ons.

Wouter Faveyts

054 - 33 91 06 wouterfaveyts@yahoo.com

De WID scheert hoge toppen !

We registreerden einde mei zèlf ca. 3000 records uit de continue en occasionele bemonsteringen. Eén record uit deze reeks omvat 897 Oxycera nigricornis (daarmee tevens de frequentste geregistreerde wapenvlieg) en illustreert in zekere mate de grootte van bepaalde insectenbestanden: het gaat immers enkel om een fractie van de diertjes die binnen een straal van enkele meters rond de opgestelde malaiseval voorkwamen, binnen een tijdspanne van 1 week... De gedetailleerde analyseresultaten worden gepland voor het najaar 2003 en zullen ter beschikking worden gesteld van zowel de conservators in kwestie als de verzoekende verenigingen en instanties met gelijkaardig doel. Ook op het terrein wordt inmiddels niet stilgezeten. De hiernavolgende deelinventarisaties worden in 2003 alvast afgewerkt: A voltooiing van een jaar-tijdreeks voor 1 site in de Wellemeersen; A 2 malaisebemonsteringen in juni (samenwerking M. Pollet met universiteit van Zurich rond moleculaire fylogenie); A 6 bodemvalbemonsteringen in de Heidemeersen te Berlare (ondersteuning van een persoonlijke focus op o.a. Carabidae-voorkomen door kernmedewerker P. De Pinnewaert sinds 04/2003; nà techniek-bijstelling geen ongewenste nevenvangsten);

Het hoeft wellicht geen betoog meer dat elke waarneming uit de Denderstreek (en daarbuiten) van ongewervelden welkom is bij de WID. Ook oudere waarnemingen kunnen waardevolle informatie bevatten: ze kunnen evenwel slechts doelmatig worden geregistreerd via toegezonden excelsheets, waarop minstens de soortnaam, aantal, exacte datum en locatie, evenals de waarnemer en/of determineerder worden vermeld. De WIDsecretaris heeft immers geen 6 pootjes om alle klussen te klaren ! Voor uw stortingen: 230-0524745-92 voor belastingaftrekbare giften op project 2255 “Ongewerveldenwerkgroep WID”

Daan Sremgée

De bekomen resultaten uit de elzenbroeken en nattere hooilanden waren op het eerste gezicht bijzonder goed tot verbazingwekkend. Typerend is bijvoorbeeld de op 15/4/03 door Marc Pollet geschetste stand van zaken voor de slankpootvliegen: A met zekerheid waren toen reeds 95 soorten vastgesteld; A 2 soorten waren nieuw voor België; A 1 soort is mogelijk nieuw voor de wetenschap; A diverse soorten werden uitgestorven gewaand; A 1 soort is enkel bekend van het meer van Virelles of betreft eveneens een nieuwe soort A enkele soorten zijn nieuw voor Vlaanderen.

A 6 bodemvallen in het Duivenbos te Herzele (opvolging evolutie bodemfauna op een recente kapvlakte); A een vergelijkend onderzoek van attracties door 4 verschillend gekleurde reeksen watervallen (eveneens Herzele o.a.); A uitgestelde bemonsteringen van aqua-macroinvertebraten in o.a. het Osbroek en de Molenbeekmeersen; A ondersteuning van inventarisaties door derden: o.a. van lieveheersbeestjes (door Coccinula), slakken (B. Vercouteren) en Graphosoma lineatum (de “pyjamawants”; JNM).

INFO

In Dendriet jg. 1, nr. 4 werden de doelstellingen en krijtlijnen van de WID reeds uitgebreid voorgesteld. Nadat in 2002 zowel de wekelijkse bemonstering van 3 reservaten als de triages van 40 taxa uit 62 vallen volgens planning werden uitgevoerd, is ook de determinatiefase 2002-2003 met succes afgerond.

Chlaenius nigricornis

Eric De Tré 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be

nr 3 - juli 2003

De zoogdierenatlas is er! De zoogdierenatlas 1987-2002 is een feit. De Denderstreek is ruim geïnventariseerd door de werkgroep en tal van vrijwilligers, waarvoor onze oprechte dank. Opvallende en unieke waarnemingen zijn het voorkomen van de waterspitsmuis en een kraamkolonie ingekorven vleermuis

Waarom een atlas?

Wat biedt de atlas

Soorten als mol en egel komen algemeen verspreid voor, niettegenstaande de vele verkeersslachtoffers. Of is dit de reden waarom zoveel waarnemingen doorgegeven zijn ? Het hazen- en konijnenbestand zijn dan weer de verliezers. Myxomatose en pesticiden vormen de grootste doodsoorzaak. Onze carnivoren komen nog enkel voor waar er voldoende ruimte is, en dit kan spijtig genoeg enkel in onze reservaten, die dringend aangepaste uitbreiding nodig hebben. Niet enkel plantjes mogen primeren, ook moeten stukken ingericht worden voor insecten, zoogdieren, vogels,… zodat een eigen ecosysteem de voedselbron is voor de instandhouding van onze fauna. Onze zoogdierenatlas wil daar een bijdrage toe leveren.

De resultaten voor alle zoogdieren in de Denderstreek zijn te bekijken in de in augustus uitkomende zoogdierenatlas. Deze zoogdierenatlas omvat voor 80 inheemse zoogdiersoorten een uitvoerige bespreking van de ecologie en de actuele verspreiding, met van elke soort een kaartje. Bijkomend behandelt de atlas ook voor verschillende soorten de veranderingen in de verspreiding aan de hand van literatuur en historische verspreidingskaarten. De resultaten voor de Denderstreek zijn duidelijk zichtbaar op de kaartjes. Omdat heel wat mensen aan de atlas hebben meegeholpen door waarnemingen op te sturen, willen we actieve medewerkers van Natuurpunt en de JNM de kans geven om nu al te bestellen met een uitzonderlijke korting. Voorintekenen kan tot 15 juli ! Bestel nu!

Normale winkelprijs: € 35. Voorintekenprijs: € 27 (verzendingskosten niet inbegrepen). Voorintekenen kan via de webiste: www.natuurpunt.be of www.jnm.be of via de werkgroep.

Grootoorvleermuis

Nacht van de vleermuis: 29 en 30 augustus. Nacht van het zoogdier: 13 september.

nr 3 - juli 2003

INFO

Axel Neukermans 054 - 32 45 29 elio@pandora.be

Een nieuwe “herfst” een nieuwe “werkgroep”

Zwamvlok stelt zich voor! Het plantenrijk is zeer divers en is onderverdeeld in zaadplanten, varens, mossen, korstmossen en wieren. Daarnaast bestaat er nog een ander, tot ieders verbeelding sprekende, rijk van organismen: dat van de paddestoelen of zwammen. Allicht is minder bekend dat in ons land wel enkele duizenden soorten voorkomen. Er zijn enkele voorjaarssoorten, zoals de morieljes, maar het gros van de paddestoelen komen boven de grond in de herfst. Een ideaal moment om een nieuwe werkgroep op te starten die tot doel heeft de studie en de inventarisatie van de paddestoelen in de Denderstreek. Het eerste jaar werken we nog in de periferie van Aalst en Lede. Vanaf vogend jaar willen we alle afdelingen laten participeren. Tijdens inventarisaties in het Park van Mesen te Lede tijdens de maanden oktober en november 2002 door Toon Gabriëls, Laurent Annaert en mijzelf werd voorzichtig gepolst naar belangstelling voor de oprichting van een paddestoelenwerkgroep voor onze regio. Wij gingen rond de tafel zitten om een en ander op een rijtje te zetten. En het feit dat ook Hans Vermeulen, educatief medewerker bij Natuurpunt én paddestoelenspecialist, zijn medewerking toezegde gaf ons een extra duwtje in de rug. Het is de bedoeling een aantal plaatsen in de regio te bezoeken en te inventariseren. We willen uiteraard ook de kennis uitbreiden door studie. En de resultaten van onze uitstappen willen we kenbaar maken voor geïnteresseerden in een jaarlijkse publicatie.

Al wie belangstelling heeft kan gerust contact opnemen of gewoon eens langskomen, want we zwammen er op los ! Tot ziens. Voor het eerste werkjaar stellen we volgende programma voor:

Onderzoeksgebieden 2003 A het Park van Mesen (om de lopende inventarisatie te vervolledigen) B Ledezijde (nieuw reservaatproject: zie verder in dit blad hierover) C de Gerstjes (want nog geen gegevens beschikbaar)

Data 2 16 30 14 28 4 18 2 16

september september september oktober oktober november november december december

C A B C A B C A B

Aanvang telkens om 14 uur op de volgende afspraakplaatsen: A station van Lede B kerk van Impe C begin Gerstenbaan (rechtover sportzaak Foncé, Brusselse steenweg te Aalst)

Hierbij even een aantal praktische inlichtingen over onze champignonverse werkgroep. De samenkomsten zijn op dinsdagnamiddag om 14 uur en zullen starten in september 2003.

INFO

Bijna vergeten: onze nieuwe kleinen kreeg ook een naam. Toon doopte hem “Zwamvlok “, misschien een toepasselijke naam. Zoals onze Dendriet kan de Zwamvlok steeds verder uitdeinen en groeien.

Herman Derder 053 - 80 01 10 of 0495 - 32 42 61 herman.derder@pi.be

nr 3 - juli 2003

1. 2. 3. 4. 5.

Vliegenzwam Morielje Rode zwavelkop en Elfenbankje Braakrussula Ruitjesbovist

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: 1, 3, 5: Herman Derder 2: Remi Paul Mathys 5

nr 3 - juli 2003

4: Daan StemgĂŠe

Op kamp met de JNM… juvenielen, gewoon doen ! Deze zomer worden er 45 nationale kampen gehouden: Piepkampen (8- t.e.m.12-jarigen), Inikampen (13- t.e.m. 15-jarigen), natuurstudiekampen, werkkampen, werkstudiekampen en milieukampen (voor 13- t.e.m. 25-jarigen). Hiernaast doen verschillende afdelingen nog eens een afdelingskamp.

Piepkamp Fort Francipany (8- t.e.m. 12-jarigen) Heel lang geleden, in de tijd dat de Spanjaarden ons Belgenlandje overheersten, was er in het Land van Waas een Spaans fort met de naam Fort Francipany (dit is echt waar, ook al klinkt het zeer ongeloofwaardig). Dit Fort was gelegen bij het Heidebos, een natuurreservaat dat een van onze uitvalsbasissen zal zijn op het Fort Francipanykamp. Als jonkvrouwen en -heren verkennen we op ons stalen ros het Land van Waas met al zijn zeldzame, minder zeldzame en eventueel geneeskrachtige bloemen, zoogdieren, insecten, amfibieën, reptielen…. Onder het motto “doe het zelf” laten we onze creativiteit botvieren in het kokkerellen, knutselen van excursiemateriaal, enz. Lijkt het je wat, schrijf je dan als de bliksem in. Ik verwacht jullie op ons spetterende kamp en bal met francipannekes ! ! !

INFO

Dit kamp voor Piepers vindt plaats in Lokeren van 20 t.e.m. 26 juli en kost € 10 per nacht.

Jonkvrouw Heleentje De Brauwer 052 - 44 88 38 heleentje@jnm.be

Kijk uit je doppen in D’Hoppe ! (13- t.e.m. 25-jarigen) Flobecq is een Franstalige gemeente en ligt in de provincie Henegouwen, net over de taalgrens, ten zuiden van Brakel en Geraardsbergen. In het gehucht La Houppe (D’Hoppe) vonden we het toeristisch centrum van weleer. Hier kon je genieten van een mooie wandeling doorheen de bossen in de buurt. Fort-Labiau nam het gehucht in een wurggreep en het ene schandaal na het andere kwam boven water. Afvalbaronnen en zavelontginners krijgen in D’Hoppe vrij spel en hebben het kleine paradijsje omgeschapen in een hel. Het stort “Le Radar” bedreigt het milieu en de gezondheid van Flobecq en omstreken. De hoogste heuvel van de streek, de “Mont de Rhode”, is volledig afgegraven en als los zand versjacherd. Bezoekers worden uit La Houppe weggejaagd. Waardevolle diersoorten verdwijnen en het Bois de la Houppe dreigt van de kaart te worden geveegd. Hallucinant? Niet meer van deze tijd? In D’Hoppe/La Houppe is dit de bittere realiteit waar elke dag mee moet geleefd worden. In plaats van een groen paradijs, dreigt La Houppe één grote afvalberg te worden. We laten je kennismaken met Flobecq, zijn afvalbaron, zijn schandalen… We laten je kennismaken met het FOeRT-FOuRTe-comité, zijn doelstellingen, zijn acties… Maar we gaan niet enkel actie voeren, de streek levert de ideale gelegenheid om prachtige natuurexcursies te doen, zowel aan Nederlandstalige als aan Franstalige zijde. Het zou bovendien interessant zijn om eens de bedreigde bossen te inventariseren. Deze zouden immers kunnen beschermd worden als habitatgebied als ze aan de nodige vereisten voldoen. Dit kamp vindt plaats te Brakel (en in D’Hoppe) van 4 t.e.m. 13 augustus en kost € 7 per nacht.

INFO

Zo gaan de Denderstreek-Piepers begin juli naar Sint-Joris-Weert op kamp en gaan de oudere JNM’ers naar de Baai van de Somme in Frankrijk. De twee kampen die we in de kijker zetten, zijn het ‘Fort Francipany’-Piepkamp van afdeling Durmeland en het ‘Kijk uit je doppen in D’Hoppe !’-kamp van afdeling Denderstreek i.s.m. afdeling Zottegem en Vlaamse Ardennen voor oudere leden. Opgelet, om mee te gaan op kamp moet je wel lid zijn van JNM, anders ben je niet verzekerd !

Thomas De Maeseneer 054 - 33 93 16 thomas@jnm.be

nr 3 - juli 2003

Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie. Onze activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking.

AFDELINGEN Aalst Daan Stemgée - 053 - 77 41 41 daan.stemgee@pandora.be

Affligem - Liedekerke Kern Affligem Wim Van Grieken - 053 - 77 70 06 vangrieken@debcom.be

Kern Liedekerke Jacqueline Arickx 053 - 67 13 45 jaar@advalvas.be

Denderleeuw Bruno De Bruyn - 053 - 67 07 85

bruno.de.bruyn@kindengezin.be

Dendermonding Stefaan Thibau - 052 - 42 69 72

stefaan.thibau@skynet.be

Erpe-Mere Peter D’Hondt - 053 - 80 72 57 dhondt.decraecker@wanadoo.be Geraardsbergen Koen Steenhoudt - 054 - 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Groot-Haaltert Stijn De Ryck 053 - 62 71 23 stijnderyck@busmail.net

Lede-Houtem Herman Derder - 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

Ninove Wouter Mertens - 054 - 32 51 71

wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

WERKGROEPEN Werkgroep Invertebraten Eric De Tré - 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be - 2255 Vogelwerkgroep Cinerea Joost Mertens, 053 - 66 06 34 j.mertens@vmm.be

RESERVATEN EN NATUURPROJECTEN Giften Reservatenfonds: rekeningnummer: 293-0212075-88 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf € 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

Pamelse meersen, Domme lingen te Liedekerke - 9972 Jan Barbé 053 - 66 60 03

Den Dotter / Blauwbos te Haaltert / Aaigem / Mere 6149 Walter Loy - 053 - 83 89 64 walter.loy@pi.be

Gerstjens te Aalst zie Werkgroep Bomen-Park-Osbroek

nr 3 - juli 2003

marcusmichiels@yahoo.com

Phenixberg te Okegem - 6618 Wouter Mertens 054 - 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Park van Mesen te Lede Herman Derder 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

Groot Neygemveld te Neigem 6100 Franky Van Vaerenbergh

Raspaillebos te Grimminge 6164 Koen Steenhoudt 054 - 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

't Groot Schoor te Grembergen 6603 Tarcy Verstraeten 052 - 21 11 11

Rietbeemd te Moerbeke / Viane / Lessines - 6058 Godfried Merlevede 068 - 33 51 06 g.merlevede@tiscali.be

054 - 32 28 54

Heidemeersen te Berlare 6644 Stefaan Thibau 052 - 42 69 72 Hogedonk te Gijzegem / Mespelare - 6243 Daan Stemgée 053 - 77 41 41 daan.stemgee@pandora.be Honegem te Erpe-Mere / Aalst / Lede - 6123 Wim D’Haeseleer - 0495 - 87 50 50 wim.dhaeseleer@pandora.be www.natuurpunt.be/honegem

‘t Hoeksken te Herdersem 6196 Wouter Van De Walle - 053-21 60 31

Kravaalbos te Meldert 6071 François Van den Bergh

JNM Aaike De Wever - 0486 - 28 05 93 Natuurpunt Vlaanderen 015-29 72 20 Natuurpunt Educatie 014 - 47 29 50

Osbroek te Aalst zie Werkgroep Bomen-Park-Osbroek

Brede schorren en Konkelschor te Berlare 6616 Stefaan Thibau 052 - 42 69 72

johnny.cornelis@agr.kuleuven.ac.be

Zoogdierenwerkgroep Elio Axel Neukermans - 054 - 32 45 29

DERDEN

Molenbeekmeersen te Denderleeuw / Okegem - 6646 Eric De Tré 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Paddebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk Van den Bossche 052 - 42 94 60

Plantenwerkgroep Allium Peter Tolleneer - 053-79 03 60

elio@pandora.be

carlos.dhaeseleer@natuurpunt.be

Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 - 58 08 38

Keelman te Denderhoutem 6178 Axel Neukermans - 054 - 32 45 29 Elio@pandora.be

allium@belgacom.net

Moenebroek te Geraardsbergen / Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054- 41 87 09

052 - 35 64 29

Ledezijde 6657 Herman Derder - 053-80 01 10 herman.derder@pi.be Lieferingemeers te Lieferinge 6098 Koen Cochez - 09 - 233 92 38

Sint-Onolfspolder te Appels / Dendermonde - 6623 Gert Gillis 052-20 22 63 Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053-67.11.91 marcusmichiels@yahoo.com

Venebroeken te Ninove 6099 Geert Rohaert - 054 - 32 82 18 Wachtbekken 6 in Sint-Gillis / Dendermonde Stefaan Thibau 052 - 42 69 72 Walputbeek / Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Meert Isabelle 054 - 33 36 65 lunami@hotmail.com Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Eric De Tré 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be home.tiscalinet.be/wellemeersen Werkgroep Bomen-ParkOsbroek / Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer 053 - 79 03 60 wbpo.aalst@belgacom.net

Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen Natuurpuntafdelingen en vier studiewerkgroepen in de Denderstreek. Deze afdelingen en werkgroepen willen zowel occasioneel als structureel intens samenwerken. Je kan voor meer inlichtingen steeds terecht bij de contactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie. Deadline volgende Dendriet: 1 augustus 2003. Dendriet ontvangen : Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreekafdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van € 7,50 op rekeningnummer 3930491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet, middenkatern afdeling...”. Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

REDACTIERAAD Wouter Mertens - hoofdredacteur Daan Stemgée - redactiesecretaris Stijn De Ryck - publicatiecontroller Wilfried Veldeman - ontwerp & opmaak Marc Symoens - corrector Koen Steenhoudt - verzending adressen Peter D’Hondt, Willy Beeckman, Bruno De Bruyn, Dirk De Mesel, Herman Derder, Eric De Tré, Joost Mertens, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken Werkten ook mee aan dit nr : Joachim De Maeseneer, Peter De Pinnewaert, Wouter Faveyts, Remi Paul Mathys, Axel Neukermans, Oswald Pauwels, Paul Van den Bremt

DRUK Drukkerij Druk in de Weer, Gent Papier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapier Inkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen

koen.cochez@vlaanderen.be

18 oktober: natuur- en milieuquiz van de Denderstreek

INHOUD 3

Vlaamse overheid zorgt voor natuur

Natuurpuntjes

Natuurgebied in de kijker

Nuttige adressen van natuur- en boswachters Bijblijven bij de recente natuurevoluties Het onvergetelijke Osbroek te Aalst

Afdelingsnieuws eerste deel

Denderkalender

Uitnodiging Quiz

Groot-Haaltert, Denderleeuw, Affligem-Liedekerke Tijd over? Ideeën teveel! Schrijf in!

Afdelingsnieuws tweede deel

Geraardsbergen, Lede-Houtem, Erpe-Mere, Aalst, Ninove en Dendermonding

Werkgroep Cinerea

Werkgroep WID

Werkgroep Elio

Werkgroep Zwamvlok

Op kamp met JNM

Recordaantal nesten van Blauwe reigers Scheert hoge toppen! Zoogdierenatlas nu bestellen

Deze titel verwijst naar: Ahet Griekse dendron, wat boom betekent, Aeen mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten, Ade vertakte uitlopers van hersenzenuwcellen: een communicatiekanaal dus, Ahet Denderbekken met een netwerk van sloten en beken, Atenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

Redactieadres: Dendriet, Onegem 74, 9300 Aalst E-m mail: dendriet@pandora.be Website: www.natuurpunt.be/denderstreek Verantwoordelijke uitgever: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Rekeningnummer: 393-0491337-24, Dendriet, Heldergemstraat 161 9450 Heldergem

Foto’s voorpagina: Daan Stemgée, Joost Mertens, Herman Derder

Een nieuwe herfst...

Gewoonweg meegaan!

GEEF EEN LIDMAATSCHAP CADEAU ! Gezinslidmaatschap: € 17,50 op rekening 230-0044233-21 Je ontvangt natuur.blad en Dendriet Voor € 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels) Voor € 32,00 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet (vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)