dendriet 2022 nr 3 - jaargang 21

Dromen voor de Dender

Natuurpunt Denderstreek

Iedereen de kans geven om zich in te zetten voor onze natuur en landschappen door studie, educatie, beleid en natuurbescherming. Open, ongebonden en ruimdenkend.

Daar staat Natuurpunt voor. www.natuurpunt.be l www.denderstreek.waarnemingen.be l issuu.com/dendriet

AFDELINGEN

Aalst

Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be www.natuurpunt.be/aalst Facebook: Natuurpunt Groot Aalst Affligem-Liedekerke

kern affligem

Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wvangrieken@telenet.be kern liedekerke

Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.com Facebook: Natuurpunt Affligem-Liedekerke

Boven-Dender

Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com www.natuurpunt.be/boven-dender

Facebook: Natuurpunt Boven-Dender Denderleeuw

Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Facebook: Natuurpunt Denderleeuw

Erpe-Mere

Katrien de Wolf – 0478 590 538 dewolf_katrien@hotmail.com Facebook: Natuurpunt Erpe-Mere

NATUURSTUDIE-WERKGROEPEN

Zoogdierenwerkgroep

Denderstreek Diemer Vercayie 0499 14 73 60 diemervercayie@gmail.com

Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok Marie-Anne Neirinckx info@zwamvlok.be/www.zwamvlok.be

Werkgroep amfibieën & reptielen Denderstreek Koen De Maere - 0485 68 89 82 greatskua2002@hotmail.com

Steenuilenwerkgroep Groot-Aalst Matthias Roggen - 0494 22 07 36 matthiasroggen91@gmail.com

NATUURPROJECTEN

Hogedonk (Beneden-Dender) te Gijzegem/Herdersem/Hofstade/ Mespelare - 6243 Daan Stemgée – 0476 600 595 daan.stemgee@telenet.be www.natuurpunt.be/beneden-dender Beverbeekvallei te Aspelare/Nederhasselt/Outer – 6241 Frederik De Coster 0486 57 04 53 fred_decoster@hotmail.com

Biezebroeken te Moorsel/Herdersem - 6710 Magda De Wolf - 0473 72 55 49 dewolfmagda9@gmail.com

Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

Dendervallei te Ninove - 6099 Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

Den Dotter/Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere - 6149 natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34

Duivenbos te Herzele – 6632 Ward De Groote – 0486 16 81 91 wrd.degroote@gmail.com

Everbeekse bossen - 6210 Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 koen.van.den.berge@telenet.be

Gemene Meers te Idegem - 6647 Luc Favijts - 054 41 52 17 luc.favijts@skynet.be

Honegem te Erpe-Mere/Aalst/Lede - 6123 Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be

Kapellemeersen te Erembodegem/ Teralfene – 6696 Lander Wantens - 0474 218747 wantenslander@gmail.com Keelman Zuid - 6178 natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34

Keelman-Noord - 6690 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be

Kluizenbos te Aalst/Affligem - 6701 Peter Luyten - 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be

Kortelake te Overboelare - 6655 Willem Boonen - 054 41 75 85 willem.boonen@scarlet.be

Mijlbeekbos/Krekeldries te Aalst – 6695 Evelien Kieckens - 0494 82 18 34 evelien.kieckens@telenet.be

Moenebroek te Geraardsbergen/ Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 0484 77 56 50 carlos.dhaeseleer@gmail.com

Molenbeekmeersen te Denderleeuw/Okegem - 6646 Geert Van der Borght - 053 681156 VDBorght.geert@skynet.be

Palitsebeek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

Haaltert natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34

Facebook: Natuurpunt Haaltert Herzele

Frederik Dierickx – 0473 48 34 74 dierickx.frederik@skynet.be www.natuurpunt.be/afdelingen/ natuurpunt-herzele Facebook: Natuurpunt Herzele Ninove

Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be http://users.telenet.be/natuurpuntninove/ Facebook: Natuurpunt Ninove

Plantenwerkgroep Allium Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net

Vogelwerkgroep Cinerea Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be

Uilenwerkgroep Herzele Danny Schockaert danny.schockaert@gmail.com Dries Van Nieuwenhuyse dries_van_nieuwenhuyse@hotmail.com

Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

Raspaillebos te Grimminge - 6164 Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 koen.x.hilde@gmail.com

Ratmolen te Aaigem/Erpe-Mere - 6700 Peter D’Hondt - 0477/88.97.46 peter.dhondt@telenet.be

Rietbeemd te Moerbeke/Viane/Lessines - 6058 Godfried Merlevede - 0486 87 17 87 derietbeemd@hotmail.com

Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

Walputbeek/Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Stefan Kestens - 0475 79 00 88 stefan.kestens@gmail.com

Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Werkgroep Bomen-Park-Osbroek/ Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net Wildebeekvallei - 6658 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be

Giften voor het Reservatenfonds zijn welkom op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf €40 zijn fiscaal aftrekbaar.

INHOUD

3 Voorwoord

4 Voel je thuis in Hoombos

8 Dender in troebel water

13 Denderkalender

15 Wandelkaart Het Hoombos

19 Vervolg Denderkalender

21 Nestkastjes van eigen makelij

22 Met de ogen van Paul Crick

26 Stiltegebied Waerbeke

28 Jaar van de kievit

30 Seizoensweetjes

dendriet

Dendriet is het blad voor de leden van 8 afdelingen en 7 studiewerkgroepen van Natuurpunt in de Denderstreek.

Meer weten?

Contacteer de contactpersoon van jouw afdeling of een werkgroep.

Opmerkingen, aanmoedigingen, verhalen en foto’s?

Stuur ze naar dendriet@telenet.be V.U.: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove

Redactieraad

Wouter Mertens hoofdredacteur Han Lagring redactiesecretaris Wim Van Grieken denderkalender dirk De Ridder lay-out

Marc Symoens corrector

Ilona Blondeel adressenbeheer en advertenties

Rik De Baere, Erik De Block, Bruno De Bruyn, Frederik Dierickx, Annie Janssens, Bob Lambrechts, Koen Steenhoudt.

Werkten ook mee aan dit nummer: Ward De Groote, Paul De Wilde, Renilde Gees, Dirk Sturtewagen en Greta Wittenberg.

Coverfoto: Katrien Buysse

Dendriet ontvangen:

Leden van Natuurpunt van buiten de Denderstreek kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet.

Dit doe je door middel van een overschrijving van €15 op het rekeningnummer

IBAN BE84 9731 7057 7059 van Dendriet, Huigeveldstraat 76, 9550 Sint-Antelinks, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

Gedrukt bij Graphius op 100% kringlooppapier met vegetale inkten

De toekomst is aan de bruggenbouwers

Landbouw en natuur. Twee lijnen die elkaar slechts beperkt kruisen. Tot nu toe. Want eigenlijk zou het tegengestelde, het vaker samensporen van belangen, een meer logische keuze kunnen zijn. Het is alleszins de toekomst. Daartoe zijn bruggenbouwers nodig in beide sectoren. Bruggen bouwen, dat is het bij elkaar brengen van twee werelden. Hierdoor ontstaat een nieuwe situatie waar beiden zich in herkennen en er vertrouwen in hebben, er een voordeel of meerwaarde in zien. Net daarom kunnen beide partijen deel uitmaken van de gewenste nieuwe situatie.

In deze Dendriet zetten we het fantastische project van het Hoombos in de dorpsrand van Heldergem in de kijker. Jouw duit in het zakje om deze klimaatbuffer te realiseren is meer dan welkom!

Toch zijn er – jawel ook hier – haarklievers. “Goede landbouwgrond gaan innemen” klinkt het bij agro-hardliners, “centen besteden aan iets wat nog natuur moet worden” zoemt het bij natuurfundi. Zij dwalen beiden. Want verdient in functie van klimaatadaptatie niet elke dorpskern een dorpsrandbos? Kan zo’n project niet helpen om de voeling van mens en natuurlijke omgeving/platteland te herstellen? Het Hoombos wordt namelijk gerealiseerd zonder één boer schade te berokkenen.

Een verschillend perspectief maakt communiceren moeilijk. Als we elk vanop eigen oever naar de diepe kloof tussen beide werelden kijken en het water stroomt voor Natuurpunters naar rechts, dan is het logisch dat het voor landbouwers naar links aan het stromen is. Het is pas als we beiden samen in de stroom gaan staan, dat we zien dat de stroomrichting eigenlijk voor ieder van ons dezelfde is. En helaas voor beide partijen niet gunstig. Individualisme en graaicultuur, klimaatverandering en verlies aan biodiversiteit zetten zowel landbouw als natuur voor torenhoge uitdagingen. Hebben we als de twee grootste behoeders van de open ruimte niet de taak om meer samen antwoorden te geven op die uitdagingen?

Het is in deze complexe tijden niet iedereen gegeven om bruggenbouwer te zijn of te worden. De eisen zijn hoog. Een boer of Natuurpunter kan maar een bruggenbouwer zijn als ie stevig staat op de eigen oever. Daar kan je de onderbouw met de eigen pijlers op funderen. Zij moeten de krachten die de brug op de ondergrond overbrengt dragen en verspreiden. Je mag als bruggenbouwer van je eigen achterban kritiek verwachten. Je bent diegene die het veilige-slotgracht-effect van de kloof doorbreekt.

Pas als die eerste pijler snor zit kan je werken aan de bovenbouw van je brug. Hierbij richt je je blik naar de overzijde en zoek je een veilige manier om daar te geraken. Daarvoor moeten we het aandurven om onze eigen manier van communiceren in vraag te stellen en te verlaten. Anders blijven we op de eigen oever wat aanmodderen.

We kunnen ook met open blik naar de andere kijken, interesse tonen voor elkaars wereld. Met die blik zie je de stapstenen om de rivier een eerste keer over te steken. En dan ontstaan boeiende contacten. Zoals met landbouwer Paul Crick en zijn opvolger Joachim. Dan wordt er niet meer over elkaar gesproken maar met elkaar. Dergelijke goede praktijk willen we met jou delen en we laten in dit nummer dan ook graag deze landbouwer aan het woord die zijn sector met een groot hart verdedigt, maar die ook kan luisteren.

De droogte van maart en april bracht ons in een mei- en junimaand waar regenwaterputten voortijdig droogvallen en planten maar niet willen kiemen. Een mogelijk opnieuw zeer droge en warme periode kondigt zich aan. Laat ons versneld bruggen bouwen, zodat we samen dammen kunnen bouwen tegen de klimaatverandering. Het is in het belang van beide sectoren.

Wouter Mertens

Nieuw wandelparadijs in Haaltert

Heb je ‘t al gehoord? Er komt een nieuw bos in Haaltert. Natuurpunt kocht 17 hectare akkergrond in Heldergem. De komende 3 jaar zullen vrijwilligers van Natuurpunt Haaltert de glooiende velden beplanten met … hou je vast aan de takken van de … 50.000 bomen. Echt waar! Dat betekent een schitterende stap vooruit voor onze lokale natuur. Het bosproject kreeg de naam ‘Hoombos’. Tijd voor een kennismaking met het nieuwe natuuren wandelgebied.

Droom die uitkomt

Elke Natuurpuntafdeling is dolblij wanneer ze een nieuw perceel kan aankopen en beheren. Meestal gaat het om een stuk grond van enkele aren groot maar elk vierkante meter natuur is even waardevol. Begin 2022 mochten we in Haaltert uitpakken met groot natuurnieuws: we werden de trotse beheerder van 17 hectare grond in Heldergem. Vandaag wandel je er vooral tussen de velden. Toch zijn de eerste percelen al beplant met 7.500 bomen. In maart organiseerden we enkele plantdagen, mét succes. De duizenden struikjes en boompjes staan al mooi in hun frisse jonge blaadjes. Op dit moment staan we voor een lange droge periode. Daarom gaan we met onze vrijwilligers zoveel mogelijk planten water geven. Dat wordt een ferme uitdaging, maar … we gaan ervoor!

De kleur van honing

Hoom was oorspronkelijk een afgescheiden gehucht van Heldergem dat zijn naam dankt aan het Germaanse hunu. Dat woord is dan weer verwant met honing. De verklaring? Het glooiende landschap was vroeger een geurende bloemenzee. De uitgestrekte weilanden vol gele bloemetjes vormden een geliefde en belangrijke voedselbron voor bijen. Die raapten hier vlijtig zoemend hun klompjes stuifmeel bij elkaar. Hoom verwijst dus naar de zachtgele kleur van honing. Prachtig, toch? We moesten niet lang nadenken over de naam van het nieuwe natuurgebied. Hoombos klinkt perfect voor een plek in de natuur waar iedereen zich thuis voelt.

Een duik in de geschiedenis

Vroeger was Hoom een avontuurlijk speelparadijs voor kinderen. Het klaterende water van de Steenbeek was glashelder en zat boordevol stekelbaarsjes. De plaats waar het kabbelende riviertje in de Molenbeek uitmondt was een stuk breder door erosie, de ideale plaats voor een duik in het frisse water. De jeugd van het Haaltertse gehucht beleefde er eindeloze zomers van ravotten, kampen bouwen en verstoppertje spelen. Maar tijdens strenge winters zag het landschap er helemaal anders uit. Bij hevige sneeuwval was Hoom compleet van het dorp afgesloten. De kinderen die er woonden, konden toen dagenlang niet naar school. Maar genoeg over vroeger. Vandaag schrijft Natuurpunt Haaltert een nieuw stuk geschiedenis. Er komt een nieuw bos! Dat klinkt fantastisch. Maar hoe begin je daaraan?

Landschap lezen

Het is belangrijk om het toekomstige Hoombos te verrijken met inheemse, sterke plantensoorten die daar thuishoren. Afhankelijk van de verschillende landschapselementen maken we een zorgvuldige selectie.

In Hoombos houden we bijvoorbeeld rekening met de lager gelegen drassige grond, het opvallende reliëf, de aanwezige planten en de Steenbeek.

De aanplant gebeurt in verschillende fasen en vooral in het najaar. Een gezond bos heeft brede

struikgordels aan de bosranden. Die vormen een cruciale voedselbron en schuilplaats voor insecten, vogels en kleine zoogdieren. De groene mantels beginnen laag bij de grond. Voor die lage beplanting kiezen we meidoorn, sleedoorn of rode kornoelje. Daarna gaan we voor een halfhoge struiklaag met onder meer vogelkers, veldesdoorn en hazelaar. En het interne bos beplanten we met hoge bomen zoals zomer- en wintereik, zomer- en winterlinde, beuk, els en fladderiep. Tot slot vinden we het nuttig om enkele akkers van Hoombos spontaan te laten verbossen.

Kloempen

Onze ploeg van Haaltert heeft voor het eerst een nieuwe bosaanplanttechniek toegepast. We hebben de bomen van het interne bos aangeplant in kloempen. Een kloemp is een groep van 20 tot 30 plantjes, dicht bij elkaar geplant. We hebben maar 1 tot 2 meter tussen de boompjes gelaten. En wat gaat er gebeuren? Die boompjes gaan met elkaar concurreren, zodat hun groei maximaal wordt gestimuleerd. Uit elke kloemp ontstaat zo één sterke toekomsboom die er met blad en kruin bovenuit steekt. Daarrond houden de andere kleinere bomen zich klaar voor een groeispurt, wanneer de grotere boom een knak zou krijgen. We hebben de verschillende kloempen ver genoeg uit elkaar gezet, ongeveer 10 meter, zodat elke toekomstboom alle groeikansen krijgt. We zijn benieuwd naar het resultaat.

foto: Karel Dekyvere

Nieuwe wandelroute

Bij een nieuw natuurgebied hoort natuurlijk een kersverse wandelroute. De groene wandellus ‘Naar de bronnen van de Steenbeek’ laat je kennismaken met het toekomstige Hoombos. Zo kun je er al eens op verkenning. De mooie wandeling is 4,6 km lang en vertrekt aan de kerk van Heldergem. Vanaf de Heldergemstraat volg je de groene Natuurpuntbordjes. Het pad leidt je langs de bronnen van de Steenbeek. Je wandelt in een glooiend landschap met prachtig uitzicht op verre velden, authentieke wilgenrijen en klaterende beekjes. Een aanrader! Vooral omdat Hoombos de komende jaren enorm zal veranderen en evolueren.

Bijzondere fauna en flora

Hoombos en de omliggende akkers vormen een waardevol natuurgebied. De velden zijn een thuis voor veel akkervogels, zoals gele kwikstaart, grauwe gors, kievit en veldleeuwerik. In het bos zelf huizen tal van roofvogels. De buizerd is de meest opvallende. Je hoort zijn schrille roep van heel ver. De torenvalk hangt stil en geduldig in de lucht, wachtend op een prooi. Ook de ransuil is al verschillende keren gezien. De beschermde diersoort heeft een schitterend verenkleed en typische oorpluimen. Het is altijd een magisch moment wanneer je hem bij valavond geruisloos over de velden ziet vliegen. Bovendien bezit de regio een rijke flora. We hebben er bijvoorbeeld ruig klokje, dotterbloem, sleutelbloem, knoopkruid, wilde peen en mar-

griet waargenomen. En er worden ook meer en meer reeën gesignaleerd. Veel mensen vinden dat verrassend, maar die dieren schikken zich heel gemakkelijk naar het cultuurlandschap. Bijvoorbeeld in Haaltert, en specifiek rond Hoombos, zie je een bosachtig landschap met veel open plekken en weiden. Dat is een ideaal biotoop voor de ree. Het dier moet zich goed kunnen verstoppen en veel kunnen rusten om te herkauwen.

Plantdagen

Goesting om mee te werken aan dit schitterende bosproject? Mail naar natuurpunt. haaltert@gmail.com en we houden je op de hoogte van onze werkzaamheden. Noteer alvast onze volgende plantweekends op Hoombos in je agenda: 11 - 12 - 13 november, 18 - 19 - 20 november en 25 - 26 - 27 november. Hou ook onze Facebookpagina in de gaten. Zo geniet je mee van interessante natuurweetjes, mooie foto’s en plezante activiteiten.

Renilde Gees

Ree - foto: Karel Dekyvere

Ransuil - foto: Karel Dekyvere

De Dender in troebel water

De laatste jaren beweegt er een en ander in de Dender. Geloof me, het zijn heus niet alleen vissen die erin bewegen. Het beheer en ook de kwaliteit beweegt en ja sommige dingen bewegen zelfs in de goede richting, maar lang zijn we daar niet altijd zeker van. We schetsen in dit artikel de problematiek en de uitdagingen.

In den beginne was er … De Dender… de onstuimige, zoals de Kelten al wisten. Het kleine beekje kon tijdens langdurige en overvloedige regenval veranderen in een onstuimige, wilde en grote rivier. Daarom was die Dender ook lange tijd nauw verbonden met zijn omliggende meersen. Ook de ecologie en de biodiversiteit van die meersen was nauw verbonden met die van de Dender. Dit veranderde in de loop van de 19e eeuw maar vooral in de 20e eeuw. De Dender werd in de 18e -19e eeuw gekanaliseerd en rechtgetrokken. Dit moest de bevaarbaarheid tot het Waalse hinterland bevorderen. Dat Waalse hinterland moest voorzien worden van hout en kolen en het staal moest kunnen afgevoerd worden. Desondanks bleven de oevers redelijk natuurlijk, deels omdat de scheepvaart nog niet gemotoriseerd was (de boten werden door paarden en mensen voortgetrokken langs het jaagpad) en de impact van economische activiteit op de kwaliteit van de Dender was tot de jaren 50 al bij al vrij beperkt.

Open riool

Met de opkomst van de textielindustrie begin 20e eeuw en meer nog sinds de jaren 50 is er heel wat veranderd in onze Dendervallei, zowel op het vlak van industrie als van bevolking. De bevolkingstoename en het nagenoeg ongezuiverd lozen door een aantal bedrijven zorgden voor een zeer grote vervuilingsdruk. Pas in de jaren 80 kwam daar verandering in door de strenger wordende milieuwetgeving in Vlaanderen en de aanleg van degelijke zuiveringsinfrastructuur in het Denderbekken. De eerste zuiveringsinstallaties (Aalst, Dendermonde, Ninove, Geraardsbergen, Galmaarden) bleken al vlug te klein gedimensioneerd en werden vanaf de jaren 90 uitgebreid. Daarnaast werd ook hun aantal verhoogd (Zandbergen, Liedekerke).

Eveneens in de jaren 70 en 80 van vorige eeuw werden veel Denderoevers verhard en op sommige plaatsen zowel linker- als rechteroever. Dat gebeurde vooral in het meest stroomafwaartse deel, nl. van Aalst tot Dendermonde.

De kronkelende Dender tussen Denderleeuw en Aalst foto: Yves Adams - Vilda

Maar ook opwaarts naar Aalst toe werden een aantal oevers (meestal buitenbochten) verhard ter voorkoming van erosie. Dat hiermee de interactie tussen de Dender en zijn omliggende gebieden werd afgesneden, werd als een noodzakelijk kwaad beschouwd.

Tegen al deze negatieve invloeden hebben verschillende verenigingen geprotesteerd. Lokale Wielewaalafdelingen, afdelingen van BNVR en andere verenigingen zoals Dender, Durme en Schelde, de Waterkant en vooral het Denderaktiekomité (DAK) reageerden fel op de toenemende vervuiling, maar ook op de verharding van de oevers en het niet ecologisch beheer van de Dender. Voorstellen van het Denderaktiekomité of van lokale milieu- of natuurverenigingen werden door de beheerder van de Dender systematisch van de tafel geveegd. Er was aller minst luisterbereidheid bij de Vlaamse Waterwegen en Zeekanaal (kortweg VWZ, de toenmalige beheerder van de Dender). Er was geen ruimte en geen wil tot interactie of tot nuancering bij de VWZ. Tijdens de jaren 90, en dat duurde tot een heel eind in de jaren 2000, werden we vanuit de natuursector geconfronteerd met een oubollige, hardleerse en zeer eigenzinnige administratie op het vlak van waterbeleid. De visie van VWZ op het waterbeleid was wet. Haar zeer enge visie beperkte zich tot “we moeten zorgen dat de Dender bevaarbaar blijft en niet overstroomt”.

Functies als bijvoorbeeld recreatie langs en in het water, verkeer langs de Dender, ecologische functies van de Dender, of impact van het beheer op de diversiteit werden niet behandeld.

Een oubollige waterwegbeheerder

Waar in de jaren 90 van de vorige eeuw nog muurtjes langs de Dender geplaatst werden omoverstromingen te vermijden (bv. in Roosdaal, nieuwe kaai; Ninove, park en Denderkaai; Geraardsbergen, Sasweg) bleek in 2010 ook dit onvoldoende om een aantal overstromingen te vermijden. De overstromingen toen in de regio Geraardsbergen en Ninove waren opnieuw erger dan de vorige en deden het water hoger stijgen dan tot nog toe gekend was.

Het Vlaams Parlement besliste na de overstromingen in 2010 dat dit verder onderzocht en voorkomen moest worden. Bijgevolg kreeg de administratie (ondertussen DVW, De Vlaamse Waterweg genaamd) de opdracht om overstromingsrisicobeheerplannen (ORBP’s) op te maken. Hierbij moesten alle doelgroepen betrokken worden, dus ook de natuur- en milieusector. Uitgangspunt was de zogenaamde 3 p’s: paraatheid, preventie en protectie. Onze indruk was dat dit met tegenzin werd aangepakt door de Vlaamse Waterweg: men zette vooral in op de protectie (dijken bouwen) en vulde preventie zeer beperkt in. Hun plan was simpelweg om een groot bekken in Denderbelle aan te leggen (preventie).

Op basis van metingen zou dat bekken gevuld worden. Waar dit niet volstond zouden er wat zandzakjes of afsluitende balken geplaatst worden (paraatheid).

Een verbreding van de Dender via een accoladeprofiel stond ook op de verlanglijst van De Vlaamse Waterweg. Dit moest zorgen voor een versnelde afvoer en alles opvangen in één groot bekken in Dendermonde bij piekaanvoeren, maar dit gaat volgens ons te veel uit van een typische ingenieursaanpak: “we meten, we draaien aan knoppen en alles komt in orde via onze megabekkens”.

Op onze vragen hoe die verbreding dan moest in steden als Geraardsbergen, Ninove en Aalst (zou men huizen afbreken?) kwam geen antwoord. Of zou men de overstromingsmuurtjes optrekken tot je er niet meer over kan kijken? Of de Dender verdiepen waardoor je er in de zomer stilstaand water van maakt, waarin alle slib bezinkt, begint te gisten en fluogroen verkleurt door de gisting en de algen?... Enig antwoord bleef ook hier uit.

Dat er ook andere oplossingen zijn die een ecologische meerwaarde hebben, daar heeft De Vlaamse Waterweg blijkbaar nog niet van gehoord. Dat waterlopen ook andere functies hebben dan ‘bevaarbaarheid garanderen’ en ‘water afvoeren’ wil ook maar niet doordringen. Volgens ons is de derde hoofdfunctie van de Dender ook een ecologische en moet de ecologische interactie tussen de Dender en zijn meersen dringend worden hersteld. Deze interactie is vandaag de dag volledig tenietgedaan!

Zo stellen wij vast dat het jaagpad als dijk fungeert die de interactie met de omliggende meersen uitsluit. We merken ook dat sommige meersen nagenoeg ‘droog’ blijven bij hoge debieten. Andere meersen overstromen dan weer door de aanvoer van regenwater, maar niet doordat hoge debieten vanuit de Dender gebufferd worden. Alhoewel die meersen bij hevige regen dus wel onder water staan, staat het waterniveau lager dan het Denderniveau. Het water wordt dus niet gebufferd (er blijft buffercapaciteit onderbenut), maar er wordt enkel versneld afgevoerd.

dendriet juli I augustus I september 2022

Echternach: Stop! We beginnen opnieuw!

Terwijl het intensieve onderhandelingsproces voor de ORBP’s met alle doelgroepen liep, besliste de Vlaamse Waterweg plots om het hele proces stop te zetten en alles te kaderen binnen de koepel van de CIW (commissie integraal waterbeleid). De CIW is een orgaan waarin alle actoren zetelen die impact hebben op of interactie hebben met het waterbeleid. Waarom dit niet eerder gebeurde, is ons een raadsel. De CIW bestond namelijk al tijdens de besprekingen van de ORBP’s. Onder de koepel van de CIW opereren de zogenaamde GTO’s (gebiedsgericht thematisch overleg), een forum waar alle betrokken gemeenten en administraties zetelen inclusief de milieu- en natuurbeweging. Op voorstel van DVW werd beslist (we konden moeilijk anders, want het vorige proces werd stilgelegd) om de gehele overstromingsaanpak uit te werken binnen het GTO. Bijgevolg werd de hele raadplegingsronde overgedaan. Dubbel werk dus.

Maar we moeten eerlijk zijn: tijdens deze besprekingen hadden we als natuur- en milieuvereniging uitgebreid de kans om onze visie in te brengen. Dat is toch al iets! Desondanks blijven we wat op onze honger zitten: waar wil de Vlaamse Waterweg naartoe? Hoe gaan ze om met de voorstellen? Wat nemen ze in beschouwing? Hoe zal de minister en bij uitbreiding de regering hiermee omgaan? Welke boodschap zal de Vlaamse Waterweg hen brengen?

Ondertussen ligt er een lijvig rapport voor waarin een aantal alternatieven onderzocht werden en waar men de goedkeuring voor vraagt, ook van de steden en gemeenten. Onder meer wij vroegen meer tijd om dit terug te koppelen binnen onze vereniging, maar die tijd bleek er niet te zijn. We spraken ons dus uit en gaven aan dat sommige bestudeerde alternatieven niet de naam van alternatief waardig zijn. De Dendervallei van Geraardsbergen tot Aalst is relatief ongeschonden (landschappelijk dan). Met andere woorden: de gehele meersen kunnen fungeren als bufferbekken waarbij je via lokale ingrepen de overstromingsschade kan beperken.

Het aanleggen van gerichte bufferbekkens op meerdere plaatsen met hoge dijken is dus zeker geen alternatief, laat staan dat het goed beheerde middelen zijn!

Wij hopen in ieder geval dat in het verdere proces de ecologische factor van de Dender als een evenwaardige pijler naast de andere functies kan staan. Europa helpt ons daarbij met de kaderrichtlijn Water. Het moet alleen ingang vinden in het beleid van de Vlaamse Waterweg. Wat we zelf doen, doen we beter Het is belangrijk om goed voorbereid te zijn. Wie durft met zekerheid zeggen dat onze Dendergemeenten een ‘waterbommetje’ zoals in Luik aankunnen? Wij zijn ervan overtuigd dat we ons daarop moeten voorbereiden, want het is beter om geld uit te geven om de schade te voorkomen dan om schade te vergoeden. Als je schade vergoedt moet je immers betalen voor wat er niet meer is, en ben je nog altijd niet voorbereid op wat er komt. En wat er komt is duidelijk: 1) zeer droge zomers waarbij er geen water meer stroomt en de Den-

der nog een bak is met stilstaand water en 2) piekdebieten die met enige regelmaat alles onder water zetten. Het is hierbij niet een kwestie van of-of, maar van en-en. Droge zomers met regelmatig piekdebieten die we niet aankunnen. Op de Vlaamse Waterweg moeten we niet wachten voor vernieuwende en echt toekomstgerichte ideeën. Als we nu actie willen, nemen we beter zelf initiatieven. Natuurpunt doet dit dan ook op tal van plaatsen en door tal van publieke en private initiatieven. Met de Blue Deal wilde de Vlaamse regering de klimaatrobuustheid van onze watersystemen verhogen en de omslag naar een duurzaam en circulair watergebruik versnellen. Op die manier bereiden we ons maximaal voor op de effecten van de klimaatverandering. Naast een aantal structurele beslissingen tot ondersteuning, keurde minister Demir in 2020 ook een aantal lokaal voorgedragen projecten goed! Verschillende gemeenten langs de Dender dienden zo’n project in. In Ninove was dit het gebied rond de Buchtdam, Oude Dender en Fabeltasite. Hier zullen de ‘Oude Dender’ en de bijhorende meersen heringericht worden om maximaal water te kunnen bergen en bufferen en infiltre-

De overstroomde Dender foto: Yves Adams - Vilda

ren bij piekdebieten, maar ook om zodoende tijdens droogteperiodes te kunnen fungeren als een spons die geleidelijk zijn opgeslagen water vrijgeeft. De minister keurde dit vooruitstrevende project goed. Het voorziet in zowat 250.000 euro subsidie!

Ook in Affligem werd een project goedgekeurd (subsidie 100.000 euro). Hierbij gaat het om het gebied van de Mansbroeken langs de Bellebeek. Ook hier ligt de focus op bergen/bufferen/infiltreren en anderzijds het tegengaan van verdroging.

In 2021 diende Natuurpunt Ninove ook voorstellen in tot het meer klimaatproof maken van een aantal natuurgebieden en het gelijktijdig ontwikkelen van betere natuurwaarden langs de Dender. Hier gaat het vooral om het herstellen en verhogen van de interactie tussen de Dender en de naastliggende meersen. We dienden hiervoor 2 projecten in, nl. een op de grens in Roos-

daal-Ninove langs de ‘Grote Beerenvoet’ en een in de Nonnenborre. Beide projecten beogen vooral de effecten van verdroging tegen te gaan door bv. het Denderwater (al dan niet met een pomp) in het gebied te trekken.

Ook andere afdelingen en gemeenten bereiden dergelijke projecten voor. Dit zal dringend nodig zijn want de klimaatvoorspellingen zien er niet goed uit. Het beheer van de Dender moet dringend aangepast worden, waarbij ecologie een evenwaardige pijler moet zijn in het beheer ervan, naast waterafvoer en bevaarbaarheid.

A. Guaverde

Eenden op verharde oever - foto: Yves Adams - Vilda

DENDER KAL E NDER

Tenzij anders vermeld, zijn de activiteiten van Natuurpunt voor de leden gratis en betalen niet-leden €1. Op excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig. Bij activiteiten buiten de regio is carpooling mogelijk (€0,04/km/p.pers.).

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon 5 meebrengen n 3 gids

Alle vermelde activiteiten zijn afhankelijk van de covid-situatie. Neem best vooraf contact met de organisator. Vooraf aanmelden is verplicht via e-mail aan de contactpersoon.

Z ondag 3 juli

Gluren bij de buren

A fdeling A ffligem - l iedekerke

1 08:30 - 12:00

6 Sportlaan 3, 1770 Liedekerke

4 We gaan samen met het bestuur van onze afdeling wandelen naar het Burreken in Brakel onder begeleiding van een lokale gids.

De wandeling duurt ongeveer 2,5 uur. Na de wandeling kan je afsluiten in een gezellig café.

We carpoolen vanuit Liedekerke richting bestemming.

2 Peter De Somer – 0479 84 07 64 peter_de_somer@telenet.be

Z ondag 3 juli

Grassen en bloemen in Honegem

A fdeling A A lst

1 10:00 - 12:00

6 Grens Aalst- Lede, Onegemstraat 108, Aalst

4 Wandel mee door de unieke plantenrijkdom van Honegem.

Drie types grasland floreren en geven hun geheimen prijs: vochtig dotterbloemgrasland, kruidenrijk hooiland en blauwgrasland met in hoogzomer de prachtig bloeiende blauwe knoop.

7 In samenwerking met de stad Aalst

3 Peter D’Hondt

2 Rik.debaere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be

5 Regenlaarzen bij nat weer

W oensdag 13 juli

Natuurstudie wilde flora

P l A ntenwerkgroe P A llium

1 18:30 - 22:00

6 Na inschrijving via e-mail ontvang je de lokale afspraakplaats

4 Inventarisatie Km Hok E3 18 24 Aalst–Erembodegem / Kavee

2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 p.tolleneer@scarlet.be

5 Laarzen/flora/vergrootglas

Z ondag 17 juli

Landschapswandeling in het Pays des Collines

A fdeling B oven - d ender

1 13:20 - 17:30

6 Kerk Goeferdinge, Kastanjestraat, Geraardsbergen (vanwaar carpoolend wordt verder gereden)

4 Het Pays des Collines is het Waalse verlengstuk van de Vlaamse Ardennen net over de taalgrens. Het wordt gekenmerkt door een sterk geaccidenteerd reliëf met glooiende heuvels. De heuveltoppen zijn grotendeels bebost gebleven; de vele beekvalleien ertussen bestaan uit akkerland en weiden.

2 Rudy Stevens – 0479 70 61 17 rudystevens54@gmail.com

Z ondag 17 juli

Kruidenwandeling

A fdeling e r P e - m ere

1 14:30 - 17:00

6 Hoeve Van Den Bossche, Aaigemdries 11, Erpe-Mere

4 Steeds vaker gaan mensen op zoek naar de aloude kennis over kruiden. Hoe kunnen ze onze gezondheid gunstig beïnvloeden? Op welke manieren kunnen we ze gebruiken, culinair of medicinaal?

2 Info via natuurpunt.erpemere@gmail.com

W oensdag 27 juli

Natuurstudie wilde flora

P l A ntenwerkgroe P A llium

1 8:30 - 12:00

6 Einde Zavelputstraat, Denderleeuw

4 Inventarisatie Km Hok E3 18 23 Welle-Denderleeuw / Wellemeersen

2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 p.tolleneer@scarlet.be

5 Laarzen, flora, vergrootglas

Z ondag 31 juli

Natte natuur in Porrebeekvallei

A fdelingen A A lst en d endermonding

1 10:00 - 12:00

6 Kapelletje kruising Waterstraat en Muntstraat, Gijzegem

4 De Porrebeekvallei ligt op de grens van

Dendermonde, Gijzegem en Lede en bestaat uit een cluster van natuurgebiedjes. Aangezien vooral de vochtige weilanden en de bosjes nog sterk onder invloed van het kwelwater staan, is ook de plantengroei in de sloten her en der nog zeer rijk. Je vindt er onder andere nog grote partijen waterviolier.

2 Andries Achten andries8en@hotmail.com

5 Regenlaarzen bij nat weer

W oensdag 3 augustus Natuurstudie wilde flora

P l A ntenwerkgroe P A llium

1 18:30 - 22:00

6 Na inschrijving via e-mail ontvang je de lokale afspraakplaats

4 Inventarisatie Km Hok E3 18 21 Aalst-Erembodegem / Gates vijver & Kapellemeersen.

2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 p.tolleneer@scarlet.be

5 Laarzen/flora/vergrootglas

Z ondag 7 augustus Ringen van trekvogels op het RWZI in Teralfene

A fdeling d enderleeuw 1 7:00 - 10:00

6 Rozenlaan in Teralfene voor Spoorwegbrug.

4 Ringen van trekvogels.

2 Joost Mertens – 0497 48 65 20 Wim D’Haeseleer

5 Stevig schoeisel of na regenval laarzen, verrekijker.

Z ondag 7 augustus Bezoek vogelringers RWZI Teralfene

A fdeling n inove

1 7:00 - 11:00

6 Einde Rozenlaan, 1790 Teralfene

4 We bezoeken het vogelringstation aan het waterzuiveringsstation van Teralfene waar jaarlijks honderden vogels geringd worden. Het is een unieke kans om vooral rietvogels eens van heel dichtbij te bekijken.

2 Kris De Wit – 0470 19 10 97

juli I augustus I september 2022 dendriet 13

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon 5 meebrengen n 3 gids

Z ondag 7 augustus Plantenrijkdom van het Osbroek

A fdeling A A lst

1 10:00 - 12:00

6 Infobord, F. Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst

4 Herontdek de plantenweelde in het Osbroek, onze groene long vlak bij het stadscentrum. Gids Paul Van den Bremt vertelt je alles wat je nog niet wist over dit gebied.

3 Paul Van den Bremt

7 In samenwerking met de stad Aalst

2 Rik.debaere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be

5 Regenlaarzen bij nat weer

Z ondag 14 augustus M aandag 15 augustus Open-tuindagen Erik

A fdeling A ffligem - l iedekerke

1 Telkens van 11:00 - 18:00

6 Erik De Block, Boerenkrijglaan 48, 1770 Liedekerke

4 Onze erevoorzitter Erik De Block stelt zijn ecologische tuin open. In deze unieke tuin grenzend aan Liedekerkebos beantwoordt Erik al jouw vragen over ecologisch tuinieren, kruiden, enz. Een echte aanrader! Er is mogelijkheid om drank, ijsjes, enz. te bestellen en ter plaatse te consumeren (de opbrengst is ten voordele van onze lokale reservaten).

2 Erik De Block – 0479 89 10 63 erik.deblock@outlook.com

Z ondag 21 augustus

Natuurstudie wilde flora

P l A ntenwerkgroe P A llium

1 8:30 - 12:00

6 Na inschrijving via e-mail ontvang je de lokale afspraakplaats

4 Inventarisatie Km Hok E3 27 23 Denderhoutem – Haaltert / Herlinkhove

2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 p.tolleneer@scarlet.be

5 Laarzen/flora/vergrootglas

Z ondag 21 augustus

Bezoek aan Museumtuin Gaasbeek

A fdeling d enderleeuw

1 14:00 - 17:00

6 Hoofdingang park Gaasbeek

4 Begeleid bezoek aan de museumtuin van Gaasbeek.

2 Dirk Demeyere – 0477 56 05 09 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

Z ondag 21 augustus

Planten en dieren herkennen met je smartphone

A fdeling e r P e - m ere

1 14:30 - 17:00

6 Ratmolenstraat 42, Aaigem

4 We gaan samen op verkenning in de buurt van de Ratmolen. Onderweg helpen we je om planten en dieren te determineren met je smartphone en door te geven aan waarnemingen.be. Ervaren waarnemers staan je bij met raad en daad!

7 Inschrijven via natuurpunt.erpemere@gmail.com of 0487 10 79 54. We bezorgen je vooraf instructies i.v.m. de apps en account.

2 Katrien De Wolf en Raf Smet

5 Breng zeker je smartphone mee. Installeer vooraf een waarnemingsapp: ObsIdentify, iObs of ObsMapp. Maak ook een account aan op Waarnemingen.be

Z aterdag 27 augustus Nacht van de Vleermuis in het Abdijpark

A fdeling B oven - d ender

1 19:30 - 22:000

6 Koetshuis, Abdijpark, Geraardsbergen

4 Vleermuizenkenner Joachim De Maeseneer geeft een korte inleiding over deze mysterieuze, maar bijzonder nuttige diertjes. Nadien bezoeken we de ijskelder in het Abdijpark, ingericht als overwinteringsplaats voor vleermuizen, en gaan we op stap met een batdetector in het park en langs de Dender.

I.s.m de stad Geraardsbergen

7 Inschrijven verplicht via: www.natuurpunt.be/agenda/nacht-van-devleermuis-geraardsbergen-54724 Max. 50 deelnemers

2 Johnny Cornelis – 0474 58 08 38, johnny_cornelis@hotmail.com

Z aterdag 27 augustus Nacht van de Vleermuis

A fdeling H erzele

1 20:30 - 22:00

6 Kerk Herzele

4 We gaan op zoek naar vleermuizen rond de

14 dendriet juli I augustus I september 2022

Burcht in het centrum van Herzele.

Onze gids maakt ons ook wegwijs in het verborgen leven van de vleermuis. Met een batdetector kunnen we ook naar het specifieke geluid van de vleermuis luisteren.

3 Frederik Dierickx

2 www.natuurpuntherzele.be info@natuurpuntherzele.be

Z ondag 28 augustus Kinderactiviteit: Koning Knot

A fdeling A ffligem - l iedekerke

1 09:45 - 12:15

6 Slochtestraat 12, 1770 Liedekerke

4 Natuurgids Lucia neemt onze kinderen mee op een leerrijke opdrachtentocht met Koning Knot als natuurheld. Volhouders worden op het einde beloond met een gratis traktatie.

3 Lucia De Backer

2 Peter De Somer – 0479 84 07 64 peter_de_somer@telenet.be

Z ondag 4 septe M ber Natuurstudie wilde flora

P l A ntenwerkgroe P A llium

1 8:30 - 12:00

6 Na inschrijving via e-mail ontvang je de lokale afspraakplaats

4 Inventarisatie Km Hok E3 18 22 Aalst-Erembodegem / Ressebeke

2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 p.tolleneer@scarlet.be

5 Laarzen/flora/vergrootglas

Z ondag 4 septe M ber

Mijlbeekbos: natuur in de Aalsterse stadrand

A fdeling A A lst

1 10:00 - 12:00

6 Parking Beukenhof, Langestraat 12, Aalst

4 Kom de verborgen pareltjes langs de Molenbeek ontdekken langs trage wegen.

Laat je meevoeren langs bekende en minder bekende plekjes in het Zwembadpark, Mijlbeekbos en Rozekensbos.

7 In samenwerking met de stad Aalst

2 Evelien Kieckens – 0494 82 18 34 evelien.kieckens@telenet.be

5 Regenlaarzen bij nat weer

Het Hoombos

foto: Karel Dekyvere

Steenbeek

Lochtingweg Krekelenberg Helder gemstraat

Krekenbergweg

Bureeckd

reef

Berenhoek

Welkom in het Hoombos

Het gebied Hoom is een afgelegen gehucht in Heldergem, een deelgemeente van Haaltert. Enkele kleine straatjes lossen er op in het niets. En daar, nét voorbij de rand van de bewoonde wereld, ligt een pittoresk en glooiend stuk natuur. Afdeling Haaltert zal er de komende drie jaar 50.000 struiken en bomen planten. De naam van het ambitieuze natuurproject: Hoombos. Ontdek nu al dit nieuwe natuurgebied in wording!

Verbinding

Hoombos betekent een grote meerwaarde voor de lokale natuur. In het zuiden sluit het gebied mooi aan bij Den Dotter. En in het noorden ligt Blauwbos. Die groene verbindingen zijn belangrijk voor fauna en flora. In totaal is het beschermde gebied in Haaltert 340 hectare groot.

De regio is een uitloper van de Vlaamse Ardennen. En dat zie je meteen: het glooiende reliëf typeert de akkers op Hoombos. Er loopt een klaterend beekje door het gebied: de Steenbeek. Die mondt enkele kilometers verder uit in de Molenbeek. Het natuurgebied is rijk aan kwelwater en heldere beekvalleitjes, afgewisseld met kammen.

Zeldzame soorten

De aangrenzende kouters rond Hoombos bieden ideale nestlocaties voor zeldzame akkervogels. Ook floraliefhebbers kunnen hier hun hart ophalen. En wist je dat het gebied een thuis voor reeën is? Die houden van weiden met stukjes bos en afgelegen schuilplekken.

Wandelroute:

Naar de bronnen van de Steenbeek

Bij een nieuw bos hoort natuurlijk een kersverse wandelroute.

De groene wandellus ‘Naar de bronnen van de Steenbeek’ laat je kennismaken met het toekomstige Hoombos. Zo kun je er al eens op verkenning.

De mooie wandeling is 4,6 kilometer lang en vertrekt aan de kerk van Heldergem. Vanaf de Heldergemstraat volg je de groene Natuurpuntbordjes. Het pad leidt je langs de bronnen van de Steenbeek. Je wandelt doorheen een glooiend landschap met prachtig zicht op verre velden, authentieke wilgenrijen en klaterende beekjes. Een aanrader! Vooral omdat Hoombos de komende jaren enorm zal veranderen en evolueren.

Ben je een dappere wandelaar? Combineer dan naar hartenlust de verschillende wandellussen in Haaltert. Het totale natuurgebied (Hoombos, Den Dotter en Blauwbos samen) telt meer dan 20 kilometer uitgepaalde wandelroutes. En dat allemaal op onverharde wandelbaantjes.

Haal je stapschoenen maar boven!

Praktisch

De wandelroute is niet geschikt voor rolstoelgebruikers.

Honden zijn welkom, uiteraard aan de leiband.

Laarzen of stevige wandelschoenen zijn aangeraden.

Het vertrekpunt is aan de kerk van Heldergem. Daar heb je parkeermogelijkheid.

De wandeling is een aanrader voor het hele gezin: je wandelt door het Speelbos van Haaltert. Daar vind je avontuurlijke speeltoestellen.

foto: Karel Dekyvere

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon 5 meebrengen n 3 gids

Z ondag 4 septe M ber Nazomer in de Boelaremeersen

A fdeling B oven - d ender

1 14:00 - 17:00

6 Parking tegenover de kerk van Schendelbeke, Kerkborre, Geraardsbergen

4 In de Boelaremeersen vind je verschillende vegetatietypes: natte ruigten, grote zeggenvegetaties, rietvelden, valleibosjes en bloemrijke hooi- en weilanden. De beheerders leggen tijdens een wandeling van 6 km uit wat Natuurpunt doet om die in stand te houden en de kwaliteit ervan te verbeteren.

2 Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

Z

aterdag

10 septe M ber Hopdag

A fdeling A ffligem - l iedekerke

1 13:30 - 19:00

6 Abdij Affligem, Abdijstraat 6, 1790 Affligem

4 Onze natuurpuntafdeling neemt deel aan de hoppefeesten. Je kan onze stand bezoeken om een lekkere en frisse Gageleer (verschillende soorten) te drinken. Dit unieke natuurpuntbiertje is gebrouwen op basis van gagel. Kijk ook zeker naar de aankondiging van de gemeente Affligem voor meer info ivm de randactiviteiten.

2 Peter De Somer – 0479 84 07 64 peter_de_somer@telenet.be

Z ondag 11 septe M ber

Open Monumentendag in Honegem

A fdeling e r P e - m ere

1 14:00 en 16:00

6 Hof Ter Vaerent, Honegemstraat 139, 9420 Erpe-Mere

4 Hoe draagt Honegem bij aan duurzaamheid? Samen met een gids ontdek je dat! Tijdens de wandeling leer je meer over biodiversiteit op het land en in het water, voorkomen en aanpassen aan de klimaatverandering. Zin om meer te weten? Kom zeker meewandelen (4km)

7 Inschrijven via natuurpunt.erpemere@ gmail.com of 0487 10 79 54

5 Voorzie best stevig schoeisel

Z aterdag 17 septe M ber Zwerfvuilactie in Aaigem

A fdeling e r P e - m ere

1 09:30 - 12:00

6 Kerk Aaigem, Aaigemdorp

4 Op 17 september ruimen we zwerfvuil tijdens de World Cleanup Day. Wij dragen graag ons steentje bij door die dag zwerfafval te verzamelen. Kom je ook meehelpen?

2 Info via natuurpunt.erpemere@gmail.com of 0487 10 79 54

5 Voorzie best stevig schoeisel (dat vuil mag worden) en een fluohesje. Wij zorgen voor het overige materiaal (afvalzakken, handschoenen en grijpers)

Z ondag 18 septe M ber Natuurstudie wilde flora

P l A ntenwerkgroe P A llium

1 8:30 - 12:00

6 Na inschrijving via e-mail ontvang je de lokale afspraakplaats

4 Inventarisatie Km Hok E3 27 41 Denderhoutem – Haaltert / Steenbakkerij

2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 p.tolleneer@scarlet.be

5 Laarzen/flora/vergrootglas

NATUURBEHEER

e lke 3 de Z aterdag van de M aand

Honegem

A fdeling e r P e - m ere

4 De bedoeling is om in een ongedwongen sfeer van de natuur en de vriendschap te genieten. Kom je wat later of moet je vroeger vertrekken, geen enkel probleem! Afspraakplaats en werkverdeling wordt steeds meegedeeld via mail. Wil je aan deze lijst worden toegevoegd, geef je naam en e-mail door, dan krijg je standaard de uitnodigingen toegestuurd.

2 Robrecht De Wolf – 0472 70.40.26 robrechtdewolf@hotmail.com

Z aterdag 9 juli Kluizenbos

A fdelingen A A lst en A ffligem - l iedekerke

1 08:30 - 13:00

6 Week voordien via mail. Schrijf je in op onze mailinglijst via Wim Van Grieken

Z aterdag 24 septe M ber

Opruimen zwerfvuil en sluikstortafval in de Wellemeersen

A fdeling d enderleeuw

1 09:00 - 12:00

6 Einde Zavelputstraat, Denderleeuw

4 Wij ruimen het zwerfvuil op langs de wandelpaden. Handschoenen, laarzen of stevige wandelschoenen te voorzien.

2 Dirk Van Der Weeën – 0495 66 98 05 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

Z ondag 25 septe M ber Natuurreservatentocht van De Padstappers

Afdeling Boven-dender

1 Vrije start tussen 7.30 en 15 uur, aankomst tot 8 uur

6 Werkplaatsen Derito, Hasseltkouter 57, 9500 Geraardsbergen

4 Uitgestippelde wandeltochten van 7, 10, 14, 18, 22, 26 en 32 km doorheen o.m. Hasseltbos, Moenebroek, Boelaremeersen en de Nuchten.

De opbrengst van de drank- en eetstands langs het parcours wordt aan Natuurpunt geschonken. Geniet van een prachtige wandeling op eigen tempo en steun tegelijk De Padstappers en Natuurpunt.

2 Luc Favijts – 0477 67 65 21 luc.favijts@skynet.be

4 Eenmaal per maand, de 2e zaterdag, werken we in het Kluizenbos samen in een ongedwongen sfeer in de lokale natuur. Wie later wil starten of vroeger wil vertrekken is zeker welkom.

2 Wim Van Grieken – 0477 40 78 41 wvangrieken@telenet.be

Z aterdag 9 juli Wellemeersen

A fdeling d enderleeuw

1 9:00 - 16:00

6 Depot Natuurpunt (ex-kantine Rode Duivels) einde Zavelputstraat, Denderleeuw

7 Drank, soep en broodjes voor de aanwezigen

2 Dirk Van der Weeën – 0495 66 98 05 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

Z aterdag 16 juli Werkvoormiddag in een van de reservaten

A fdeling B oven - d ender

1 9:00 - 12:30

6 Nog af te spreken

4 In een natuurreservaat is altijd wel wat werk op te knappen: vernieuwen van afsluitingen, onderhoud van wandelpaden, hakhoutbeheer, enz. Wat we gaan doen en waar wordt telkens aangekondigd in de maandelijkse nieuwsbrief.

juli I augustus I september 2022 dendriet

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon 5 meebrengen n 3 gids

2 Johnny Cornelis – 0474 58 08 38

johnny_cornelis@hotmail.com

Z ondag 17 juli Liedekerke

A fdeling A ffligem - l iedekerke

1 08:30 - 13:00

6 Week voordien via mail. Schrijf je in op onze mailinglijst via Marc Michiels

4 Eenmaal per maand, de 3e zondag, werken we te Liedekerke samen in een ongedwongen sfeer in de lokale natuur. Wie die later wil starten (het is tenslotte zondagmorgen) of vroeger wil vertrekken is zeker welkom. #smellsliketeamspirit

2 Marc Michiels – 0496 33 45 51 marcusmichiels@telenet.be

7 Geef je naam en e-mail door, dan word je telkens uitgenodigd voor de volgende beheerwerken.

Via de uitnodigingsmail worden datum en plaats van afspraak opgeven.

Z aterdag 13 augustus Wellemeersen

Afdeling denderleeuw

1 9:00 - 16:00

6 Depot Natuurpunt (ex-kantine Rode Duivels), einde Zavelputstraat, Denderleeuw

2 Dirk Van der Weeën – 0495 66 98 05 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

7 Drank, soep en broodjes worden aangeboden.

Z aterdag 20 augustus Werkvoormiddag in een van de reservaten

A fdeling B oven - d ender

1 09:00 - 12:30

6 Nog af te spreken

4 In een natuurreservaat is altijd wel wat werk op te knappen: vernieuwen van afsluitingen, onderhoud van wandelpaden, hakhoutbeheer enz.

Wat we gaan doen en waar wordt telkens aangekondigd in de maandelijkse nieuwsbrief.

2 Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

Z aterdag 3 septe M ber Kluizenbos

A fdelingen A A lst en A ffligem - l iedekerke

1 08:30 - 13:00

6 Week voordien via mail. Schrijf je in op onze mailinglijst via Wim Van Grieken

4 Eenmaal per maand, meestal de 2e zaterdag, werken we in het Kluizenbos samen in een ongedwongen sfeer in de lokale natuur. Wie later wil starten of vroeger wil vertrekken is zeker welkom

2 Wim Van Grieken – 0477 40 78 41 wvangrieken@telenet.be

Z aterdag 10 septe M ber Wellemeersen

A fdeling d enderleeuw

1 09:00 - 16:00

6 Depot Natuurpunt (ex-kantine Rode Duivels), einde Zavelputstraat, Denderleeuw

2 Dirk Van der Weeën – 0495 66 98 05 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

7 Drank, soep en broodjes worden aangeboden

2 Marc Michiels – 0496 33 45 51 marcusmichiels@telenet.be

7 Geef je naam en e-mail door, dan word je telkens uitgenodigd voor de volgende beheerwerken.

Via de uitnodigingsmail worden datum en plaats van afspraak opgeven.

v rijdag 30 septe M ber Duivenbos

A fdeling H erzele

1 18:00

6 Oude Steenbakkerij, Kauwstraat, Sint-Lievens-Esse

4 Op ons takenlijstje: bramen en houtopslag langs de wandelpaden verwijderen, zwerfvuil opruimen. Iedereen is welkom!

7 Deelnemers zijn verzekerd

2 www.natuurpuntherzele.be Ward De Groote wrd.degroote@gmail.com

5 Breng indien mogelijk snoeischaar of heggenschaar, takkenzaag, bosmaaier en werkhandschoenen mee

Z aterdag 17 septe M ber Werkvoormiddag in één van de reservaten

A fdeling B oven - d ender

1 09:00 - 12:30

6 Nog af te spreken

4 In een natuurreservaat is altijd wel wat werk op te knappen: vernieuwen van afsluitingen, onderhoud van wandelpaden, hakhoutbeheer, enz. Wat we gaan doen en waar wordt telkens aangekondigd in de maandelijkse nieuwsbrief.

2 Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

Z ondag 18 septe M ber Liedekerke

A fdeling A ffligem - l iedekerke

1 08:30 - 13:00

6 Week voordien via mail. Schrijf je in op onze mailinglijst via Marc Michiels

4 Eenmaal per maand, de 3e zondag, werken we te Liedekerke samen in een ongedwongen sfeer in de lokale natuur. Wie later wil starten (het is tenslotte zondagmorgen) of vroeger wil vertrekken is zeker welkom. #smellsliketeamspirit

20 dendriet juli I augustus I september 2022

CURSUS

d onderdag 1 en 8 septe M

ber Cursus spinnen

A fdeling e r P e - m ere

1 19:30 - 22:00

6 Buurthuis Meierskouter, Sint-Maartensstraat 28, Burst

4 Tijdens 2 theorieavonden op 01/09 en 08/09 word je wegwijs gemaakt in de wondere, vaak onbekende wereld van de spinnen. Nadien is er een excursienamiddag waarvan de datum tijdens een lesavond wordt meegedeeld.

7 Inschrijven via natuurpunt.erpemere@gmail.com en betaling van 35 euro op rekening BE37 9792 1409 1028

Nestkastjes van eigen makelij te koop

Ken je de PDW-nestkastjes van Natuurpunt Ninove? Ze hebben een typisch stenen dak van eigen makelij, een massieve vuren kast, contrasterend met de beschermplaat en bevestigingslat van padoek, gelijmd en geschroefd, geschuurd en de hoeken opgerond als het beste luxemeubel, en ten slotte beschermd door twee lagen lijnzaadolie. Het 250ste exemplaar is ondertussen al een tijdje van de band gerold, maar hoe moet het nu verder? Wel, we hebben ons doel bijgesteld en gaan voor nog eens 250 exemplaren!

We behouden voorlopig dezelfde spotprijzen. De eerlijkheid gebiedt ons te zeggen dat we deze concurrentiële prijzen enkel kunnen aanhouden door hulp van derden en dan in het bijzonder de firma DDW Hardwood uit Erpe-Mere.

Door hun welwillende hulp en vrijgevigheid van tot afval gedoemde stukken die ons toch nog ten dienste kunnen zijn, kunnen wij de laagste prijzen hanteren.

Ondertussen zijn er al een tiental modellen beschikbaar waaronder ook bijenhotels, mussenhotels en traditionele kastjes met gaatjes van diverse maten.

Wil je zo’n nestkastje bestellen? Je bent er best snel bij want hier geldt het principe "Eerst op is het best gekleed".

Bestellen kan via wildedepaul@gmail.com. We kijken uit naar je berichtje!

Paul De Wilde

Ontvangen, beheren en doorgeven

In de kijker: landbouwer Paul Crick

Ieder mens heeft zo zijn eigen referentiepunten in het leven. Je bent het product van je opvoeding, van de genen die je meekreeg en je wordt blijvend gevormd door al je ervaringen in het leven.

Landelijke gezelligheid

Ik ken Paul Crick niet goed, maar al vrij snel lijkt het mij niet zo moeilijk om hem toch even te schetsen, alleen al omdat hij zo 'anders' is. En wanner ik dan probeer een beeld van hem te krijgen doet hij hetzelfde naar mij toe. Ja, hij wil echt wel weten met wie hij te maken heeft, wie hij ontvangt op zijn boerderij. Met open armen, zo zal blijken...

Want wanneer we aan tafel zitten in de oude eetkamer presenteert hij mij heerlijke huisgebakken taart, voorgezet op Delfts blauw, plus een wijntje of een koffie. Ik ervaar al meteen wat landelijke gezelligheid is. En gulheid, want straks zal ik nog een paar extra stukken taart meekrijgen voor het thuisfront! Maar eerst toont Paul zich een echte praatvaar, over heel diverse onderwerpen...

Uiteraard vertelt hij over de dieren op en rond de boerderij, maar bij hem klinkt het alsof ze haast gezinsleden zijn. Over de koeien die processiegewijs van de weide naar het erf terugkeren, 'begeleid' door zwaluwen en vleermuizen die heel goed ‘weten’ dat er bij de rentree in de stal heelwat in-

secten te vangen zijn. Over de kleine vogels die ruim gelegenheid krijgen om zich te verstoppen in de door hem aangeplante doornhagen. Maar ook over allerlei boerderijvreemde dieren die er niettemin hun plaats krijgen, al was het maar omdat ook zij op dit gulle 'geleeg' hun voedsel mogen vinden. "Allemaal hebben ze een doel en een uur", zegt hij, "en allemaal mogen z'er zijn". Zoals die stokoude magere koe die geen melk meer produceert maar haar oude dag mag slijten op zijn en haar erf. Wel kent ze haar plaats in de kudde en loopt ze als laatste in de rij naar de stal. Terloops legt hij mij uit waarom de koeien zo onophoudelijk loeien als ik mee opduik in de stal: "Ze zien dat ik mijn werkkleren niet aan heb, en dat ik in vreemd gezelschap ben; daarom waarschuwen ze elkaar."

Ik maak vervolgens kennis met zijn vrouw Marleen, zijn kinderen, hun partners en zijn kleinkinderen, die in de weer zijn met een lammetje dat verstoten is door de moeder en nu als een schoothondje wordt bijgevoed met koemelk. Zo is iedereen in de weer op het erf; de ene af en toe, want buitenshuis werkend, de andere full time.

Een majestueuze notelarendreef leidt ons naar de vierkantshoeve

(Hij zorgt meteen voor een nieuwkomer als een boom het begeeft.) Alle foto's zijn van Wouter Mertens

van Paul Crick.

Voorbestemd

Het was in de jaren 70 dat Paul als 12-jarige met het ouderlijk gezin vanuit Buggenhout op dit boerenhof-zonder-opvolging terechtkwam. Zelfs als tiener al wist hij dat hij voor een opdracht stond. En er klinkt iets wonderlijks door in de manier waarop hij zijn plaats ziet op dit hof. Hij is er 'geplaatst', zegt hij, door een soort voorzienigheid. Niet bepaald een goddelijke, maar toch iets wat hem aanstuurt om hier op deze plaats, die hem tijdelijk gegeven is, zorg te dragen voor iets wat al zoveel eeuwen bestaat. En hij wijst gelijk naar de inkerving ‘1614’ in de latei tegen het plafond. "Ja, zo oud is dat hier", zegt hij. "Sommige muren zijn zelfs nog gemetseld met 'korenmeel!' En vervolgens wijst hij mij de stallen en woongedeelten aan die bijna volledig vervallen waren en die hij, samen met zijn familie, geheel heeft heropgebouwd. Hij ziet zichzelf veeleer als 'passant' in de geschiedenis van deze hofstede. "Ik mag er een tijdje zorg voor dragen", mijmert hij en haalt krantenartikels boven over een provinciale prijs rond erfbeplanting en lanschapsintegratie die hij in 2006 won. Ja, Paul is onmiskenbaar een boer met visie. Een bruggenbouwer ook tussen mensen met tegengestelde belangen en noden. En hierbij zijn noties als diversiteit, overleg en steeds weer uitkijken naar een win-win-oplossing zijn ankerpunten.

Blik op de geschiedenis

Steeds weer zal hij hameren op die ankerpunten. Da's hetgene waar het voor hem op aankomt. En dat helpt mij tegelijkertijd om gaandeweg een genuanceerder beeld van hem te maken.

Hij praat ook vaak in beelden, zijn blik op de wereld is wijds, minzaam-relativerend én erudiet. Zo refereert hij naar de geschiedenis van Vlaanderen, en meer bepaald naar die van de Ninoofse abdij. Die blijkt immers onlosmakelijk verbonden met dit 'Hof ter Schoor'.

Puttend uit de uitvoerige naslagwerken die blijken te bestaan over de abdij, alsook over ‘zijn’ boerderij die één van haar vier pachthoeven was, weet Paul mij o.a. te vertellen dat het Napoleon was die deze Norbertijnenabdij liet platbranden.

Tussendoor vertelt hij ook dat de Hof ter Schoor in de 17e eeuw werd aangevallen door drie roedels wolven, en dat de plaatselijke bevolking toen opgeroepen werd om deel te nemen aan een klopjacht, wat resulteerde in de uitroeiing van de wolf. Wie van ons kan zo’n eeuwenoude geschiedenis evoceren omtrent de plaats waar hij woont?

En naast zijn weetgierigheid is er zijn mensenkennis. Die heeft hij vooral opgedaan bij de verkoop van zijn landbouwproducten. Hij praat immers graag en veel, maar luistert ook echt. Zo houdt hij de vinger aan de pols, ook bij hen die weinig of niets met het boerenleven te maken hebben.

Met de voeten op de grond

Paul is echt wel een bijzondere boer, precies doordat hij ‘boert’, maar dan wel in rechte lijn met vele generaties voor hem. Dàt ligt wellicht mee aan de basis dat hij zoveel aparte zienswijzen ontwikkeld heeft. Geheel verschillend van pakweg de arbeider, de bediende, de IT-er... mensen die meer en meer in een virtuele wereld vertoeven. Hij daarentegen staat nog letterlijk én figuurlijk met beide voeten op en ín de grond. Hij oefent niet enkel een vak uit, het is tegelijk ook een alomvattende levenswijze. Iedere dag werkt hij in wel en wee, maar altijd met volle goesting, op de puls van de natuur. En ook zijn gezinsleven is geent op de gestage ritmiek van het telen der gewassen en het kweken en houden van dieren. En plots besef ik dan dat dit een vorm van samenleven is die totaal verschilt van de mijne. Alleen al door het feit dat deze familie wellicht perfect in staat is om, zo nodig, te overleven met zelf geproduceerd voedsel. Zij het dat hun inkomen - en dat is ook een kapitaal verschil - lang niet alleen afhangt van de eigen werkkracht, maar ook van de hechte samenwerking tussen alle gezinsleden. Maar bovenal is er die directe en hei zo na allesbepalende invloed van de natuurelementen; het klimaat! Iets waar op de koop toe ook de EU nog een potje komt over meezeuren! Nee, het echte boerenleven is voor de meesten van ons volslagen onbekend. Op tv zien we soms nog wel eens een boer op zoek naar een vrouw, maar daar blijft het bij. De boer, en vooral 'het boeren zelf', zijn een curiosum geworden.

Om Paul dan nog wat verder te kenschetsen kan ik misschien best nog enkele anekdotes aanhalen die mij in de loop van ons gesprek zijn bijgebleven.

De trage weg

Zo had ik het met hem over het dispuut dat soms de kop opsteekt omtrent de zgn. 'trage wegen' die meer en meer een geliefd traject zijn van de wandelaar. Maar vaak lopen die weggetjes dwars over de boer zijn veld, wat het bewerken ervan serieus bemoeilijkt. Paul ziet evenwel geen conflict en zegt: “De moderne mens met zijn burn-outs en zijn jachtige leven heeft nood aan die trage wegen om, in contact met de natuur, zijn evenwicht wat terug te vinden”. Vanop zijn tractor ziet hij het direct, zegt hij, gewoon aan hun manier van lopen, en dan weet hij: da's weer een probleemmens. Dan stopt hij even om een praatje te maken, te luisteren en af en toe al eens een suggestieke te doen, en daarna... ploegt hij weer voort. Een Bruegels beeld toch? Overigens, die paadjes zijn volgens hem ooit gemaakt door de boer zelf, omdat die in vroeger tijden vaak over en weer moest met zijn kruiwagen tussen de velden en de boerderij. Nu heeft zo'n pad voor hem geen enkel nut meer. Integendeel.

Als zo’n trage weg diagonaal over zijn akker loopt, kan hij de grond maar heel moeizaam bewerken met de huidige landbouwmachines. Hij begrijpt wel de noden van de wandelaar, maar vraagt ook begrip voor zijn specifiek probleem en het compromis is dan dat zo'n dwarse weg gewoon wordt rechtgetrokken. "Dan onderhoud ik die ook gemakkelijker voor jullie", zegt hij.

Geen plaats voor erfenis-onmin. Een boerderij is, zoals gezegd, een heel aparte leefgemeenschap, en ik vroeg me af hoe dat in zijn werk gaat in een drie-generaties-gezin, en met één zoon die de boerderij wellicht zal overnemen. Plus de andere kinderen en schoonkinderen die occasioneel meewerken, al dan niet op regelmatige basis. En daarnaast zijn er dan nog een paar werknemers, ieder met hun specifieke capaciteiten, interesses en belangen. Soms ook tegengestelde... Hoe werkt dat dan?

Ook hier zijn de sleutelwoorden voor Paul weerom 'communicatie', 'dialoog', ‘overleg’, maar vooral ook: ‘tijd’. Ideeën, verlangens, standpunten, zienswijzen moeten de tijd krijgen om te rijpen, en dan komt het volgens hem doorgaans wel goed.

En hij vertelt hoe zijn vader het eertijds heeft aangepakt, toen er sprake was dat Paul de boerderij zou overnemen en er regelingen moesten getroffen worden voor zijn broers en zussen. Vader Crick zei simpelweg: “Doe er uw goesting mee, maar zorg er wel voor dat de anderen hier binnen tien jaar nog over de vloer komen”. Waarna Paul fijntjes afrondt: “En ze komen nog allemaal over de vloer”.

Je ziet de hoeve niet eens, zo veel groen legt Paul aan.

Een maai-mij-niet gazon wordt hier, zonder campagne, al lang toegepast

Weer een mooi beeld van een konkrete invulling van begrippen als verantwoordelijkheid en medemenselijkheid. Van Pauls credo ook om voldoende tijd te nemen om een oplossing te zoeken waar iedereen zich goed bij voelt.

De boer en de vos

Bij 't verlaten van het erf, kuierend over de binnenkoer van de vierkantshoeve, had ik het met Paul ook nog even over 'de vos' die sinds enige jaren is teruggekeerd in het verstedelijkte Vlaanderen, vaak tot ergernis van de man in de straat die zijn twee of drie kippen opgevreten ziet. Of nog erger: moet aanzien dat zo'n vos louter voor zijn plezier die kippen doodbijt en ze dan frankweg laat liggen!

Dan vertelt hij mij dat er op zijn hofstede ook een vos woont En wanneer hij mij hoogstverwonderd ziet kijken naar de resem kippen die zonder enige bescherming blij-kakelend rondscharrelen, doet hij mij nog maar eens een merkwaardig verhaal. De vos, zegt hij, heeft een heel bijzonder geheugen. Zo weet hij om te beginnen zeer goed dat hij best bang moet zijn voor de mens, door wie hij destijds werd uitgeroeid. Maar tegelijk is die Reinaert ook echt wel sluw, en hier bij mij laat hij de kippen ongemoeid. En dat doet hij omdat hij als het ware een ongeschreven contract heeft met mij: hij màg hier wonen, op voorwaarde dat hij mijn kippen met rust laat. En jawel, meneer Vos houdt zich daaraan, uit opportunistische redenen weliswaar, maar toch. 'De boer en de vos'; weerom 'n mooi verhaal niet? En of dat blijft duren? Vooralsnog is er geen haan die er naar kraait en voorts is er ook geen mens op het Hof ter Schoor die er problemen over maakt.

Boerenstandpunt

Tja, zo pikte ik van boer Paul tal van weetjes op, zowel over akkefietjes als over de grote levensvragen. En daarbij voel je telkens weer hoe hij vanuit 'zijn boerenstandpunt’ voortdurend met andere ogen naar de wereld kijkt. Hij leeft in en met de natuur en het blijft opmerkelijk hoe zijn blik op mensen en dingen vaak zo verrassend anders is.

Ik durf zelfs te wedden dat, als je aan boer Paul de weg zou vragen, je een héél andere traject zou voorgeschoteld krijgen dan bij iemand anders... Of als je hem om een remedie zou vragen voor zeurende koppijn, dan zou hij je in ernst antwoorden: “Koppijn! Ga dan onder een knotwilg zitten”.

Greta Wittenberg

... en de majestueuze notelarendreef voert ons weer van de hoeve weg.

Stiltegebieden om te herbronnen in drukke tijden

Waerbeke opent Bronhuis Dender-Mark

25 jaar geleden zag ik aan het raam van het toeristisch kantoortje van Galmaarden het krantenknipsel ‘Galmaarden, kampioen van de stilte’. Het artikel maakte melding van een onderzoek dat Galmaarden aanwees als de stilste of akoestisch gaafste gemeente in de provincie. Met deze meetresultaten trok ik, samen met enkele bekende kunstenaars uit de buurt, naar de milieuraad. In een unaniem advies aan het gemeentebestuur vroeg de raad dat de lokale overheid in haar beleidsdaden zoveel mogelijk rekening zou houden met de uitzonderlijke stiltekwaliteit in de gemeente.

Eerste stiltegebied in Vlaanderen

Het advies werd overgemaakt aan de toenmalige minister van leefmilieu. Intussen ging ik ook eens luisteren aan de Oost-Vlaamse kant, in Geraardsbergen en Ninove. Bleek dat ook daar akoestische studies liepen, maar dat er geen contact was met de Vlaams-Brabantse zijde. Toen we alle meetgegevens samenbrachten kwamen we tot een provinciegrensoverschrijdend gebied van zowat 28 km² groot, met een voor Vlaanderen uitzonderlijk stiltekarakter. Besprekingen met de burgemeesters, schepenen van leefmilieu, de provinciale en Vlaamse administraties leidden tot het idee om een Vlaams proefproject op te zetten. Op 30 oktober 2001 ondertekenden alle betrokken besturen aan de voet van de Congoberg in Vollezele een samenwerkingsprotocol voor het Stiltegebied Dender-Mark, het eerste in Vlaanderen.

Begin van een beweging voor stilterust-ruimte

In de officiële erkenning van een stiltegebied zag ik samen met heel wat sympathisanten de kans om een nieuwe maatschappelijke beweging op gang te brengen. Vanuit verschillende maatschappelijke achtergronden (cultuur, volksgezondheid en welzijn, onderwijs, ruimtelijke planning, natuuren landschapszorg, landbouw, milieu, justitie, …) ontstond in 2002 de vereniging Waerbeke met als hoofddoel ‘bevordering van de beleving, vrijwaring en duurzame ontwikkeling van de kwaliteiten stilte, rust en ruimte in de samenleving’. Dankzij mecenaatssteun kon Waerbeke vzw in 2003 de voormalige pastorie van Waarbeke van de stad Geraardsbergen aankopen. Na jaren projectwerking slaagde Waerbeke erin zich door de Vlaamse overheid structureel te laten erkennen als volwaardige sociaal-culturele beweging, actief in heel Vlaanderen.

foto: Patrick De Spiegelaere

Een krachtige plek om maatschappelijk te inspireren

Daarom wou Waerbeke van meet af aan de waarde van stilte-rust-ruimte vanuit het hart van een eerste stiltegebied als gemeenschapsgoed promoten en versterken. Naast haar landelijke werking als inspirator van tal van praktijkgemeenschappen bleef Waerbeke ook timmeren aan haar lokale verankering, temidden van het grensgebied dat de Vlaamse Ardennen en het Pajottenland met elkaar verbindt. Met het oog op beheer, renovatie en inrichting van de oude pastorie in Waarbeke richtten we in 2015 de coöperatieve vennootschap ‘Waerbekehuis’ op, waarin we de totaliteit van het patrimonium onderbrachten. Met de steun van diverse burgers als nieuwe aandeelhouder verzamelden we de benodigde middelen om de renovatie te voltooien en het gebouw na twintig jaar eindelijk geschikt te maken voor bovenlokale én lokale werking. Daarnaast zoeken we nog nieuwe aandeelhouders om ook de achterliggende tuin met vijver en bronbos te kunnen inrichten en toegankelijk te maken voor het publiek.

Bronhuis Dender-Mark:

een contactpunt voor transitiewerk

Als volgende stap in haar lokale verankering opende Waerbeke in juni 2022 een bezoekersportaal, een kleinschalig contactpunt in het Waerbekehuis voor al wie het omliggende stiltegebied wil verkennen en zich in de buurt wil inzetten voor duurzame ontwikkeling. De pandemie die onze samenleving dooreenschudt, brengt alvast met zich mee dat mensen de zeldzame kwaliteit van natuur, landschap en stilte in en om het Stiltegebied Dender-Mark meer dan ooit zijn gaan waarderen. Wat je waardeert maakt je dankbaar, wil je koesteren en zo kwaliteitsvol mogelijk doorgeven aan de komende generaties. Met die drive zetten we het werk van Waerbeke de komende jaren voort. Neem zeker contact met ons op als je hier met jouw talent mee je schouders onder wil zetten!

Meer info over Waerbeke en het Bronhuis: www.waerbeke.be en www.bronhuis.be. Blijf je graag op de hoogte, meld je dan aan via info@bronhuis.be.

Dirk Sturtewagen

Het jaar van de kievit

2022 is nog steeds het jaar van de kievit. De soort doet het volgens de eerste cijfers van de broedvogelatlas bijzonder slecht, samen met de veldleeuwerik en enkele andere akker- en weidevogels. De populatie vergrijst in sneltempo en het reproductiecijfer is veel te laag om een duurzame populatie in stand te houden. Jaar na jaar nemen gemeenschappen van de soort af tot ze uiteindelijk volledig verdwijnen. Grote delen van Vlaanderen zijn na de veldleeuwerik ook deze sympathieke stakker van de akker aan het kwijtspelen.

Steeds kwetsbaarder

Kieviten broeden zowel in plasdrassituaties, vochtige hooilanden als op akkers. Op al deze plaatsen (tenzij in natuurgebieden uiteraard) worden ze ernstig bedreigd door menselijke activiteiten. Ofwel worden nesten of jongen uitgemaaid, ofwel gaan ze verloren tijdens ploegwerken, bemesten, eggen of zaaien van akkers. Ook predatie van de kuikens is een niet te onderschatten probleem. In principe zijn kieviten in staat om predatie het hoofd te bieden, althans in gezonde weidevogelgemeenschappen.

Dat wil zeggen met voldoende adulten die vliegende roofdieren de baas kunnen of waarschuwen wanneer grondpredatoren op de loer liggen. De bestaande populaties zijn helaas versnipperd en onvoldoende robuust, waardoor ze vaak niet in staat zijn om het relatief grote aantal predatoren voldoende af te weren. Daarom worden de grondpredatoren in natuurgebieden meer en meer geweerd met elektrische rasters rondom de kwetsbare zones.

Daarnaast speelt ook de klimaatverandering de kievit ernstig parten: gebieden verdrogen, de zware grond wordt keihard en voedsel is hierdoor

nauwelijks toegankelijk, waardoor kuikens verzwakken en kwetsbaarder worden voor, onder andere, die predatoren.

Bijkomend zien we dat kieviten steeds meer akkerland kiezen als broedbiotoop.

Het aantal kieviten dat nog broedt in wei- of graslanden is buiten natuurgebieden sterk verminderd. Dit heeft te maken met het beheer van deze ‘turbograslanden’.

Mesten gebeurt al in maart en vervolgens groeit het gras zo snel dat het compleet ongeschikt wordt als broedplaats. Bovendien bevatten deze ‘groene woestijnen’ nauwelijks andere kruiden waardoor insecten zouden kunnen worden aangetrokken die voor kievit en andere soorten interessant kunnen zijn.

Ten slotte heeft de kievit doorheen de jaren geleerd om in de nestfase weilanden te vermijden wegens de predatiedruk van grondpredatoren (vos, marter, bruine rat, etc.), die nauwelijks terug te vinden zijn op akkerlanden. In de ogen van deze groep predatoren is een akker niet interessant genoeg om op te jagen: er zitten nauwelijks insecten, laat staan muizen of andere prooidieren op een overwinterende of aangelegde akker.

foto: Yves Adams - Vilda

Ook de droogte speelt parten

Het voorjaar 2022 was opnieuw bijzonder droog. Waterstanden staan laag en aangelegde akkers liggen er nu al bijzonder dor bij. Dit kan niet anders dan zijn weerslag hebben op de kieviten die momenteel jonge kuikens zouden moeten hebben. Het lijkt een onmogelijke opdracht om onder deze omstandigheden voldoende voedsel te sprokkelen in dergelijke biotoop. Toch zullen er zijn die slagen! Velen zullen in mei een tweede poging ondernemen om alsnog een succesvol broedsel te hebben. Aangezien de meeste aard appel- en maisakkers momenteel aangelegd zijn, zullen ze een eerlijkere herkansing krijgen: er zullen minder nesten verloren gaan door grondke rende bewerkingen. Tweede broedsels hebben wel een lagere kans tot slagen omdat de oudervogels al wat zwakker zijn. Tevens wordt het doorgaans nog veel warmer met risico op ontoegan kelijk voedsel, en is het broedseizoen al verge vorderd, waardoor kuikens uit tweede broedsels meestal minder goed gewapend zijn om de eerste winter te overleven. Maar als de droogte nog lang aanhoudt, zullen ook deze kuikens het moeilijk krijgen. Hopelijk valt er binnenkort toch een regenbommetje!

SOS kievit

Zowel Vogelbescherming Vlaanderen als Natuurpunt hebben vanaf februari mensen opgeroepen om deel te nemen aan nestbeschermingsacties. Op de grens tussen Herzele en Sint-Lievens-Houtem staan vrijwilligers paraat om de landbouwers te helpen om de nesten te detecteren, te markeren en uit te sparen van werkzaamheden. Een grote cluster van wel 25 kieviten had zich eind februari gevestigd op de kouter. Ze vertoonden bijna allemaal interesse in een najaarsteelt van veldbonen. Dit gewas blijft overwinteren en wordt pas in juli geoogst. Hierdoor zouden de kieviten die dat perceel uitkozen geen enkel risico op vernieling van nesten lopen. Minstens 10 koppels vestigden zich op deze akker, de vrijwilligers waren euforisch. Twee nesten werden alsnog op een braak stuk gevonden. Ze werden uitgegraven en bij elke bewerking verlegd; gezien het aantal was dit werk een peulenschil. Maar 't kan verkeren!

Vanaf de derde week van april verschenen de eerste kuikens. Aanvankelijk een blijde gebeurtenis, maar al snel stonden we voor een onoverkomelijk probleem: de kuikens gingen vooral op zoek naar eten op percelen die nog volop bewerkt werden voor aardappel- en maisteelten. Er werden dan enkele pogingen ondernomen om kuikens te verplaatsen maar dit bleek zeer moeilijk en tijdrovend.

En hoewel kuikens vrij snel mobiel zijn, blijven ze de eerste 10 dagen bijzonder kwetsbaar voor machines. Bij het minste gevaar zal de oudervogel immers alarmeren waarna kuikens zich automatisch platdrukken en zo spijtiggenoeg 'onzichtbaar', wat het voor een landbouwer onmogelijk maakt om hiermee rekening te houden. Uiteindelijk bleken begin mei nauwelijks nog kuikens aanwezig te zijn op de kouter. De precieze oorzaak kennen we niet maar vermoedelijk is het een combinatie van intensieve werkzaamheden (soms 2 bewerkingen per dag op 1 perceel), de droogte en predatie die hen parten heeft gespeeld Het broedseizoen is op het moment van schrijven halverwege. We houden de vinger aan de pols en trachten nu tweede broedsels op te sporen. Opgeven staat immers niet in ons woordenboek!

Ward De Groote

juli I augustus I september 2022 dendriet

Kievitsjong - foto: Ward De Groote

Seizoensweetjes uit de Denderstreek

Kiekendief gesignaleerd

Tijdens de akkervogelwandeling in Haaltert konden we een bruine kiekendief waarnemen, een zeldzaamheid! De open velden en akkers rond Hoombos vormen een uitgebreid muizenbuffet: zijn ideale leefgebied. Je herkent het mannetje gemakkelijk aan zijn opvallende zwarte vleugelpunten. Het vrouwtje is groter en helemaal bruin. De bruine kiekendief spot je niet elke dag. De bijzondere waarneming benadrukt hoe waardevol de natuur in onze streek is

Renilde Gees

Eerste waarneming grote zijdebij

in Erpe-Mere

Tijdens de gegidste bijenwandeling van Natuurpunt Erpe-Mere werd een vrouwtje grote zijdebij gevonden in het domein Steenberg. Deze waarneming is meteen de eerste voor het hele grondgebied Erpe-Mere! Toch is het niet verwonderlijk dat deze soort hier goed zou kunnen gedijen. Ze maakt namelijk haar nesten in zanderige gronden (net zoals de grijze zandbij die zeer talrijk te vinden is op Steenberg). Het zijn redelijk grote bijen met een zwart behaard achterlijf en contrasterend oranjebruin borststuk. Ze vliegt al heel vroeg in de lente en bezoekt voornamelijk wilgen waar ze stuifmeel en nectar tapt.

Ilona Bloneel

Bruine kiekendief - foto: Karel Dekyvere

Grote zijdebij, vrouwtje - foto: Jelle Devalez

Paarse schubwortel: bijzondere florawaarneming

Tijdens de excursie met plantenwerkgroep Allium ontdekten plantenliefhebbers enorme hoeveelheden van de paarse schubwortel. Dat is een wortelparasiet die voorkomt in schaduwrijke loofbossen. De zeldzame soort parasiteert op de wortels van populier, wilg, es en soms hazelaar. De paarse schubwortel heeft geen bovengrondse stengel: je ziet alleen zijn prachtige paarse bloemen. Die komen rechtstreeks uit de wortelstok en zijn tot vijf centimeter lang. De waardplant ondervindt er gelukkig weinig last van: de bloei en vruchtzetting gebeuren tijdens de lentesapstroom. Daarna sterft het bovengrondse gedeelte van de plant af. Wat een mooie ontdekking!

Uitkijken naar nieuw ooievaarskoppel in Grimminge

De voorbije herfst plaatste Natuurpunt Boven-Dender twee ooievaarspalen, een in de Boelare-meersen in Onkerzele en een in de Gemene Meers in Grimminge. Op 23 maart maakte een ongeringd paar het zich gemakkelijk op de paal in Onkerzele. Maar dit was buiten Arthur, het gevestigde mannetje, gerekend. Hij verjoeg de twee nog onervaren vogels – beide van 2020 – tot over de Gavers. Daar vonden ze de paal in de Gemene Meers en installeerden zich er voor de nacht. De dagen erna bleven ze in de buurt, verkenden de weiden en paarden meermaals. Ondanks hun jeugd bouwden ze een degelijk nest. Vanaf de laatste week van april werd er hardnekkig gebroed. Ze werden Bo en Fré genoemd, een vingerwijzing naar Beauprez, wat zowel staat voor de mooie weide waarin hun paal staat als voor de rijke geschiedenis van het klooster dat van de 13de tot de 18de eeuw zijn stempel heeft gedrukt op de omgeving. Na goed drie weken broeden gaven ze er echter de brui aan. Spijtig, maar voor een puberpaar is dat ook niet geheel onverwacht. We zijn wat teleurgesteld, maar toch ook blij dat onze palen al meteen de interesse van ooievaars opwekten. Dat belooft voor de toekomst.

Renilde Gees

foto: Sven Scraeyen

foto: Renilde Gees

Koen Steenhoudt

Natuurpunt Denderstreek in actie…

Vrijwilligers van Natuurpunt Erpe-Mere plaatsen een bijenhotel in Honegem, geschonken door lokale imker Klaas en Elke Calcoen van De Kleine Steen

en elfenwandeling

Natuurpunt Herzele

Johan De Neve  Opening van het trollenpad met Natuurpunt Aalst - foto: Katrien Buysse

Succesvol feestje voor 20 jaar Natuurpunt in het Hoombos in Haaltert - foto: Karel Dekyvere

Akkervogelwandeling van Natuurpunt Erpe-Mere en Haaltert foto: Karel Dekyvere