Weidevogelseizoen 2022

Weidevogelseizoen 2022 Startavond, cursussen en Natuurbeheerplan 2023

Joke Colijn

Op 17 maart was de startavond van het weidevogelseizoen in De Zwaan. Er was een mooie opkomst en een duidelijke behoefde na corona om elkaar weer te zien en te spreken. Een gebakje maakte het weerzien extra feestelijk. Bernard zou vertellen over de provinciale ontwikkelingen rond het Actieplan, hetlandelijke Aanvalsplan Grutto en hoe het ministerie van LNV hiermee omgaat. Helaas kon Bernard niet aanwezig zijn, maar zijn artikel in het Weidevogelverslag 2021 en voorzitter Jaap Gravelands bijdrage over Weidevogels in het voorlaatste nummer van de Waardvogel hebben nog niets aan actualiteit ingeboet. Dus als je je kennis wilt opfrissen over hoe het er voorstaat: pak ze erbij. D

Weidevogelbescherming anno 2022: andere inzichten Klaas opent met een welkom aan iedereen. Hij wijst op de materialen die klaarliggen om mee te nemen. Dan kondigt hij Joke aan, mij dus. Ik houd een betoog over veranderde inzichten in weidevogelbescherming. Eerst minstens 10 minuten stil staan en kijken bij ‘t hek of de ingang van het perceel. Gedrag van de vogels kan je heel veel vertellen. Noteer alles bij QBM in het invoerportaal. Ga niet vaker het land in dan nodig. Praat met je boer over zijn planning t.a.v. bewerkingen. Als er vogels zitten op percelen die gemaaid, gerold of bemest worden, dán is het tijd voor actie in de percelen. Als het gaat om maaien en je bent bang dat je door hoog gras de eventuele nesten later niet kunt vinden, dan kun je uiteraard eerder zoeken, maar nadat je ze gevonden hebt, liever niet eerder het land in dan rond uitkomen nesten of de geplande bewerking. Want elke verstoring geeft een verminderde kans op uitkomen van 5-15%, oftewel zet predatoren op het spoor van het nest. Ook niet meer doen: met een grote groep het land op rij aflopen en vervolgens wekenlang die percelen niet meer bezoeken. Dat geeft op dat ene moment heel veel onrust en geursporen, en vervolgens heb je geen idee van wat erna gebeurt op zulke percelen. Verdeel de menskrachten zodat je regelmatige waarnemingen hebt gedurende het broedseizoen, zeker als je meer boeren bezoekt. Als je toch het land moet aflopen, kijk dan niet alleen naar de grond. Als de vogels boven het veld roepen, sta stil en kijk vooral ook omhoog. Luister naar hun geluiden: roepen ze om je weg te jagen uit hun territorium, zijn ze aan het baltsen (jubelen) of zijn het alarmroepen om hun jongen te waarschuwen? Dat klinkt allemaal echt anders! Kijk ook waar ze landen: op min of meer gelijke hoogte van waar jij staat op een perceel naast je en kijken ze naar je? Dan hebben ze in elk geval een nest, of jongen. Gaan ze ergens anders heen en daar lopen foerageren? Dan vorm je geen gevaar. Dikke kans dat ze niet op het perceel waar je loopt broeden, of helemaal niet (meer) broeden.

Invoeren in de Boerenlandvogelmonitor, foto’s maken Verder: beter en liefst ter plekke, anders gelijk thuis digitaal invoeren van de waarnemingen. Oorzaken van lege nesten worden regelmatig niet vermeld: uitgekomen, verlaten, gepredeerd enz. Vul behalve adulte vogels die je telt, en indien mogelijk kuikens als je die ziet, ook waarnemingen in van predatiegevallen en foeragerende predatoren in je gebied. Dat kan in de QBM en in de BTS-optie. Denk hierbij ook aan katten die je in het veld ziet en beschrijf die dan in het opmerkingenveld (b.v. rode kat witte poten, zodat je ook bij een volgende keer weet of het dezelfde of een andere kat is). Maak foto’s van een predatiegeval. Bijvoorbeeld geplukte eend: zijn de schachten van de veren intact = roofvogel, zijn ze afgebeten = zoogdier. Leeggegeten ei: staan er gaatjes in van hoektanden en beslaat het gat niet het halve ei en is het relatief ‘netjes’ langs de randen = zoogdier, is er met botte snavel een groot gat in geramd met barsten in de rest van het ei = waarschijnlijk kraai of meeuw. Ook eieren en karkassen van niet-weidevogels zijn voor informatie interessant. Probeer goede foto’s te maken waarop de genoemde elementen zichtbaar zijn. Leg het transparante centimetertje bij een ei voor de afmetingen. Of, als er omdat het ei is weggedragen gaatjes van hoektanden zichtbaar zijn, leg het meetlatje zó dat je de afstand ertussen kunt aflezen. Stuur foto’s op naar Marielle (Marielle@collectiefkrimpenerwaard.nl), en vermeld waar je ze gemaakt hebt. Specialisten kunnen aan goede foto’s vaak wel zien wie de ‘dader’ is, dus het geeft niets als je het zelf niet weet. En vergeet vooral niet om van wat je meemaakt in het land notities te maken. Leuke of juist minder leuke voorvallen, alles was je meemaakt in het land ontvangen we graag voor het Weidevogelverslag 2022!

Predatie ontmoedigen Als we weten dat bijvoorbeeld een bunzing stelselmatig ‘s nachts een veld afschuimt, kan een rommelbult waarin hij zich overdag kan ophouden worden verwijderd, of een loopplank d.m.v. een constructie met gaas ontoegankelijk worden gemaakt; hier weet Bouw Breedveld alles van. Marielle zet je wel op het goede spoor. Het is dan wel zaak dat je snel actie onderneemt, voordat alle nesten uit zo’n perceel zijn verdwenen. Zelf stap je zo over zo’n hindernis heen, maar zoogdieren niet en die hebben vaak een hekel aan water. Ze kúnnen wel zwemmen, maar houden bij grote voorkeur droge voeten. Wat ook heel nuttig is: het invoeren van foeragerende kraaien en kleine mantelmeeuwen in je gebied. Kan ook in de QBM. Zie je ze aan de grond of verkennend vliegen boven je percelen: vul ze in met het juiste aantal. Ze hoeven helemaal niet te broeden op of bij ‘jouw’ percelen, maar kunnen die wel stelselmatig afzoeken voor voedsel. Dat kunnen ook eieren en kuikens zijn.

Breder leren kijken, inzet van de weidevogeldrone We willen weidevogelbescherming als geheel veel breder gaan aanvliegen dan alleen nestzoeken: meer monitoren waar mogelijk om geen geursporen uit te zetten, letten op geschiktheid van de biotoop voor weidevogels, kijken naar kruidenrijkheid van de onderhavige percelen, monitoren van het beheer, alert zijn op welke predatoren actief in je gebied aanwezig zijn. Als je eenmaal hebt geconstateerd waar ‘jouw’ vogels zitten en je waarnemingen hebt ingevoerd, kun je Marielle bellen als je denkt dat een last-minute contract op zo’n perceel of percelen misschien raadzaam is, of als je niet zeker weet hoeveel er zitten en er komen binnenkort werkzaamheden. Er zijn immers niet voor niets zoveel

dronepiloten opgeleid! Bel Marielle op 06-40291873, leg uit waarover het gaat en wat de urgentie is. Zij kijkt met je mee in het invoersysteem en zal zeker proberen een vlucht in te plannen. Probeer daar dan wel bij te zijn; voor een dronepiloot is het niet altijd duidelijk waar hij/zij moet vliegen, jíj weet precies waar je vogels hebt gezien en over welke percelen je graag meer informatie wilt. Het is bovendien een erg leuke ervaring om er ‘s morgens zo heel vroeg bij te zijn en mee te kijken met wat de piloot ziet.

Presentatie ACK Marielle hield vervolgens een presentatie die heel goed aansloot op dit betoog met de juiste plaatjes bij elk onderwerp. De weidevogels staan nog steeds onder grote druk, het accent komt steeds meer te liggen op de kuikenoverleving. Veel nesten komen bij ons nog wel uit, maar vervolgens gaat het vaak fout en wordt het leeuwendeel van de kuikens niet groot. Voedselgebrek? Bij minder aanbod moeten kuikens

Grutto’s en tureluur, foto: Bernard de Jong

langer foerageren en zeker verzwakte kuikens lopen dus meer risico om zelf gegeten te worden. Marielle probeert ook door meer diverse pakketten betere beheermozaieken te maken. Plas-dras werkt goed voor volwassen vogels, maar een plas-dras trekt ook predatoren aan en kievitkuikens op een kale slikrand... We moeten samen proberen die achteruitgang te stoppen. Elk steentje dat een weidewachter kan bijdragen is daarvoor belangrijk. Inzet op kuikenoverleving, contact met de boer, meer monitoren dan zoeken, wel zoveel mogelijk invoeren voor een goed beeld, nog meer dronevluchten liefst in aanwezigheid van de weidewachter, en bel haar als je onzeker bent over waar je vogels zitten. Zeker gruttogezinnen kunnen in een paar dagen een heel eind opschuiven. QBM-tellingen bij de boer worden steeds belangrijker. De BTS-tellingen doen we dit jaar wat anders. Het ACK heeft Rudi Terlouw opdracht gegeven om in elk geval de bestaande telgebieden te tellen. In dit laatste jaar van het huidige ANLb wil het ACK graag cijfers van één waarnemer, één paar ogen kunnen overleggen aan de provincie. Uiteraard mag je ook best zelf je polder tellen om je eigen telreeks niet te onderbreken, het zou een interessante vergelijking kunnen opleveren. Voor de BTS-parentelling zal hier naar alle waarschijnlijkheid 30 april een goede datum zijn, voor de alarmtelling 28 mei of 4 juni. Volgend jaar tellen we mogelijk weer allemaal als vanouds.

Cursussen 2022 Verder was er de oproep aan alle weidewachters om zich het weidevogelbeschermen anno 2022 eigen te maken. Om naar de cursussen te komen en zich welkom te voelen, ons het hemd van het lijf te vragen, wijzer te worden. Zeker als er verschillen zijn met hoe zij het tot nu deden. De cursussen werden gedoceerd in de vorm van presentaties door Ard Wagenaar van De Groene Motor. De belangstelling was niet overweldigend, maar de interesse bij aanwezigen was groot. Op donderdag 31 maart hielden we de algemene cursus Weidevogelbescherming, met herkenning van soorten, geluiden, gedrag, en informatie over het invoeren van gegevens. Op zaterdagochtend 16 april was het praktijkdeel in De Hooge Boezem. Het was heel fris, maar helder weer en we konden alle vogels goed bekijken. Met dank aan de heren Wim en Max voor hun aanwezigheid met telescopen. Op 19 april was er de cursus Predatie- en predatorenherkenning. Allereerst: predatie is een onderdeel van de natuurlijke kringlopen: de natuur funcioneert bij eten en gegeten worden. Een sterke en gemengde weidevogelpopulatie is de meeste predatoren de baas en kan wat verliezen dragen. In ons gecultiveerde landschap zijn echter de verhoudingen zoek en delven de vogels het onderspit. De ‘prooidieren’ nemen af, en de ‘jagers’ nemen in soorten en in aantallen toe. De oorzaken zijn divers: ontwatering, intensieve bedrijfsvoering (steeds vroeger en vaker maaien, monoculturen van Engels raaigras en mais, te weinig insecten), meer recreatie (steeds meer versnippering door fiets- en wandelpaden), achterstallig onderhoud aan geriefbosjes en andere schuilmogelijkheden, oprukkende bebouwing enz. Heel kort: de habitat voor weidevogels wordt minder geschikt, die voor predatoren meer. Tijdens deze cursus gingen we wat verder de diepte in over herkenning van soorten, uiterlijk, spraints (poepjes), pootafdrukken enz. en ook hier werd weer benadrukt dat goede foto’s en registreren van predatiegevallen, eieren, ook van andere dan weidevogels, en de locatie belangrijk zijn om te kijken of, en zo ja waar, we iets kunnen doen om predatoren te ontmoedigen.

Natuurbeheerplan 2023 De dalende lijn omkeren kán nog steeds, denk o.a. aan de Actieplannen voor Zuid-Holland en het Aanvalsplan Grutto voor heel Nederland. De overheden (Rijk, m.n. minsterie van Natuur, Landbouw en Voedselveiligheid NLV, én provincie) zijn verandwoordelijk voor het instandhouden van de weidevogelsoorten. Ze moeten nu écht een keer aan de bak, dat gebeurt nog steeds niet voldoende. Het beschikbare geld moet beter besteed, en er moet geld bij om de boeren te helpen met omschakelen zodat inzet voor weidevogels écht beloond wordt. Het provinciale Natuurbeheerplan (NBP) voor 2023 lag tot 8 april ter inzage. Daarin staan de plannen van de provincie voor de komende zes jaar weidevogelbescherming. Het ANLb voor de komende zes jaren wordt hier uit afgeleid. Het NBP 2023 zet lang niet stevig genoeg in op effectieve maatregelen en op beloning van inzet door boeren die substantiele maatregelen willen nemen richting natuurinclusief boeren. Dan hebben we het dus niet over nestbescherming. De NVWK heeft een pittige visie ingediend op het NBP 2023. Voor de geinteresseerden: die staat op de website op de pagina van de Weidevogelwerkgroep onderaan, onder Weidevogel Nieuws. D