Brede orchis op de voorpagina

Tekst en foto voorpagina: Stef van Walsum; foto’s rechterpagina: Anton van Jaarsveld

Het Waardvogel-thema voor de voorpagina van 2022 zijn orchideeën. Door velen beschouwd als één van de allermooiste plantenfamilies die er bestaan. Met minstens 20.000 soorten wereldwijd en 50 soorten in Nederland is het ook één van de grotere plantenfamilies. In elke Waardvogel in 2022 wijd ik een artikel aan deze prachtige plantenfamilie. D.

Brede orchis De vroegst bloeiende wilde orchidee in de Krimpenerwaard is de brede orchis (Dactylorhiza majalis), in de volksmond ook wel meiorchis genoemd. Zijn tegenwoordige naam dankt hij aan de brede bladeren, die een stuk breder zijn dan die van de meer algemene rietorchis. De rietorchis bloeit overigens pas een maand later. Meestal zijn de bladeren van de brede orchis bezet met donkere, gevulde vlekken maar je ziet ze ook regelmatig zonder vlekken. De bloemen zijn meestal donkerpaars van kleur maar kunnen ook roze of zelfs wit zijn. Zeldzaam in de Krimpenerwaard Als karakteristieke soort van dotterbloemhooilanden is de brede orchis natuurlijk een orchidee die van oudsher in de Krimpenerwaard thuis hoort. Sinds de laatste 60 jaar is ze behoorlijk zeldzaam geworden. Dit is vooral te wijten aan ontwatering en bemesten van de hooilanden. De schrale dotterbloemhooilanden werden omgetoverd in voedselrijke raaigraslanden, ongeschikt voor soorten als de brede orchis. Gelukkig gaat het weer langzaam de goede kant op voor deze koningin der hooilanden. Na herstel van de waterhuishouding, plaggen van de voedselrijke toplaag en verschralend hooilandbeheer lijkt de brede orchis op diverse plekken weer terug te keren. Wie een brede orchis wil vinden moet de plekjes kennen. In de Krimpenerwaard kan je hem vinden in oude hooilanden, bijvoorbeeld in de boezems langs de Hollandse IJssel. Daarnaast doen geplagde schraallanden het erg goed én zijn recent tientallen exemplaren opgedoken in een van de bermen die door het Hoogheemraadschap ecologisch worden beheerd. Zo zien we maar dat wegbermen echt een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de inheemse flora en fauna, mits goed beheerd! D.

De bloeipiek van de brede orchis valt in de maand mei, vandaar dat de orchidee ook wel meiorchis wordt genoemd. Bron: FLORON - Gemodelleerd op basis van waarnemingen van bloeiende planten uit de NDFF voor de periode 2000-2019

De verspreiding van brede orchis in de Krimpenerwaard op kilometerhok-niveau (1 x 1 km). De lichtgroene vakken laten de huidige verspreiding zien, in de vier donker gekleurde vakken is brede orchis de laatste tien jaar niet meer gevonden. Bron: NDFF

Hebariummateriaal van de brede orchis, in juni 1944 verzameld in de Veerstalblokboezem. Bewijs dat de brede orchis al heel lang bewoner is van de Krimpenerwaard.