De Onderneming 922

DE ONDERNEMING

(Foto - Vaillant)

De volgende generatie warmtepompen

Energiepalen voor OCMW-kantoor

Installatie van Comap in Pairi Daiza

Periodiciteit: maandelijks I Afgiftekantoor: Oostende X ISSN 0777/6349 I P501047 I Verantwoordelijke uitgever: Filip Cossement I Edith Cavellstraat 88 bus 13b, 1180 Brussel

Maandblad voor sanitair - verwarming en klimatisatie • nr. 922 • augustus 2015

Geniet u ook graag van een gezond binnenklimaat?

Filter de buitenlucht g

a ra v an

-a

e rt

ffe o S

I AT R G

Isolerende leidingsysstemen

Isolerende dak- en muurdoorvoeren

Ubiux

Luchtverdeelkanalen (5 complete systemen)

Balansventilatie met warmteterugwinning Gezond binnenklimaat Continu verse binnenlucht.

De hoeveelheid lucht die wordt afgevoerd is gelijk aan de hoeveelheid lucht die binnenkomt = balansventilatie.

Door warmteterugwinning wordt de energie van de af te voeren lucht overgedragen aan de verse geďŹ lterde lucht.

95% van de warmte blijft behouden.

Bekijk ons volledig assortiment ventilatie op www.ubbink.be.

Meer info is te verkrijgen bij onze adviseurs.

Ubbink nv Jan Samijnstraat 9, 9050 Gentbrugge | Tel: 09 237 11 00 | www.ubbink.be

LDL.BE

member of

03

VOORWOORD

COLOFON De Onderneming. Vakblad voor sanitair, verwarming en klimatisatie PERIODICITEIT Maandelijks SECRETARIAAT - ABONNEMENTEN Julie Lagneaux E julie.lagneaux@distrigraph.com T 02 340 76 90 REDACTIETEAM John Lams Alex Baumans Michel Hanoulle T 02 340 76 90 | F 02 340 76 99 E redactie@deonderneming.be VORMGEVING Ruth Van Thuyne E ruth.vanthuyne@fcomedia.be RECLAME - ADVIES FCO Media Boulevard des Canadiens 118, 7711 Dottignies T 056 771310 | F 056 771311 E filip.cossement@fcomedia.be VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Distrigraph Filip Cossement Edith Cavellstraat 88 bus 13 1180 Brussel Version française: sur simple demande Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk. Voor de inhoud van de advertenties zijn enkel de adverteerders aansprakelijk. De uitgever erkent geen enkel verplichting tot opname van aangeboden advertenties.

Het app tijdperk Fabrikanten, leveranciers, verdelers, groothandels... iedereen heeft nu een eigen app. Niemand kan nog om het fenomeen heen. Er is wel een app voor elk aspect van onze sector.

Deze elektronische (r)evolutie is een gevolg van de opkomst van e-commerce enkele jaren geleden, een concept dat ondertussen helemaal is ingeburgerd. Digitaal alleen is niet genoeg, het moet nu ook mobiel zijn. Met apps heeft men toegang tot tal van functies, waar men zich ook bevindt, op kantoor, op de werf, en om het even wanneer. Het is dus een zeer nuttig instrument voor de professionals in verwarming en sanitair.

Het is niet alleen een extra -veelal gratis- instrument voor de vakman, het is ook een goed alternatief voor grotere of onhandige systemen, wat vooral op de werf van pas komt. Met een app kan men digitaal allerlei formulieren en documenten bij de hand hebben, die men eenvoudigweg nooit in papierformaat allemaal naar de werf zou meeslepen.

Een mooi voorbeeld zijn de apps van fabrikanten van meettoestellen. Hiermee kan de vakman eenvoudig de certificaten voor keuring en onderhoud van ketels opstellen. Hij heeft alleen een mobiel toestel nodig, smartphone, tablet of computer. Schrijfgerief, papier, documenten zijn overbodig.

Een andere praktische toepassing is een app om foto’s te nemen om een werf te documenteren. De gegevens worden dan naar de fabrikant gestuurd, die ze dan kan delen met andere gebruikers. De gegevensoverdracht kan versleuteld gebeuren voor een grotere discretie.

Voor verwarmingsinstallaties openen deze technieken enorme mogelijkheden. Met een app kan men gemakkelijk een installatie op afstand sturen, door in te grijpen op de parameters van het regelsysteem. De vakman kan de instelwaarden voor verwarming en SWW wijzigen, of de klokinstellingen aanpassen. Apps kunnen ook foutmeldingen of alarmen doorgeven. En dan hebben we het nog niet over afsprakenbeheer, zeker voor periodiek onderhoud of controle.

Zowel in sanitair als verwarming vervangen mobiele toepassingen hoe langer hoe meer de catalogus. De meeste fabrikanten hebben sowieso al hun catalogus op internet. Met een app wordt die informatie overal en altijd beschikbaar, wat meer mogelijkheden biedt.

Kortom, met apps wordt de taak van de installateur er op vele vlakken eenvoudiger op.

Het einde is nog niet in zicht, want fabrikanten en leveranciers werken nog aan tal van nieuwigheden.

LID VAN DE UNIE VAN DE UITGEVERS VAN DE PERIODIEKE PERS

www.deonderneming.be

DE ONDERNEMING

Michel Hanoulle Redactie

VELIS PLUS

INTEGREERT ZICH OVERAL

De ultra platte elektrische waterverwarmer & multi-posities / Snel : 1 douche elke 50 minuten / Indicatielamp “Shower Ready” / “Eco” modus : 10% besparing / Kan zowel horizontaal als verticaal geplaatst worden

www.ariston.be

05

INHOUD

22

31 35

DE ONDERNEMING

VOORWOORD ACTUA AGENDA

03 06 15

TECHNIEK INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP Installatie van Comap in Pairi Daiza Snelle montage van blusleidingen Energiepalen voor OCMW-kantoor Systemen vereenvoudigen en hun werking verbeteren Lancering van het Thermo Master gamma Warmtepompen voor de verwarming van een kantoorgebouw

16 16 16 19 22 25 31 35

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN EVENEMENTEN Van Marcke Fair in september

39 39 39

OPLEIDING Jubileumeditie West Vlaamse Scholenwedstrijd De volgende generatie warmtepompen

40 40 42

FEDERATIES Achtste EHPA European Heat Pump Forum Stookoliesector speelt in op wijzigende omstandigheden Studiedag geothermie van Vlaamse Confederatie Bouw

40 45 47 48

PRODUCT NEWS KERNCIJFERS

50 54

ACTUA

06

Opendeurdag groothandel Vertommen Groothandel Vertommen in Putte hield begin mei zijn traditionele open deurweekend. Het was de gelegenheid voor oude en nieuwe klanten om kennis te maken met de recent vernieuwde toonzaal. De afdelingen sanitair, verwarming, keukens en wooninrichting gaan er naadloos in elkaar over, verdeeld over twee verdiepingen. Eerder al organiseerde de groothandel een evenement voor vaklui, in samenwerking met leveranciers.

www.vertommen.com

Staatssecretaris Fadila Laanan bezoekt vestiging 3E Fadila Laanan, Brussels staatssecretaris voor wetenschappelijk onderzoek bezocht recent de vestiging van 3E, het gespecialiseerde studiebureau in hernieuwbare energie en energie-efficiëntie. Geert Palmers, CEO van 3E maakte van deze ontmoeting gebruik om de staatssecretaris een idee te geven van de activiteiten van dit technologiebedrijf in hartje Brussel. Er werken 100 experts met 20 nationaliteiten. 3E heeft al projecten gerealiseerd in meer dan 40 landen.

F. Laanan kreeg ook een demonstratie van de SynaptiQ software die een multisite monitoring mogelijk maakt van grote parken van windturbines of PV panelen. Het bedrijf heeft ook een filiaal opgericht, Xant, voor innoverende windturbines van middelgrote vermogens (50-500 kW) voor off grid toepassingen.

KSB Sonolyzer meet in 20 seconden het rendement van een pomp met vast toerental. De app is beschikbaar voor Android en iOS.

www.3E.eu

Fadila Laanan

Mobiele KSB app Pompfabrikant KSB stelt de gratis app Sonolyzer voor, waarmee men in amper 20 seconden het rendement van alle pompen, aangedreven door een asynchroonmotor met vast toerental kan meten. Men heeft alleen de gegevens op de kenplaat nodig, dus het vermogen, het nominaal toerental, de opvoerhoogte en het debiet. De meting bestaat erin om 20 seconden lang het geluid van de pomp te registreren, en daarna het geluidspectrum te filteren. Zo kan men het toerental en koppel van de motor bepalen.

Het resultaten kunnen in de cloud worden opgeslagen. De app kan gratis worden verkregen via de App Store (Apple) of Google Play (Android).

www.ksb.be Fadila Laanan

DE ONDERNEMING

DE NIEUWE THISION® MINI. Klaar voor iets bijzonder.

Compact design en flexibele aansluittoebehoren: de nieuwe gaswandketel Thision Mini is ideaal voor renovaties.

Zijn roestvrijstalen warmtewisselaar garandeert een maximale warmte en warm water comfort. Door zijn intelligente regeling kan elk kind dit bedienen.

Bent u klaar voor iets bijzonder?

De digitale display is eenvoudig te verwijderen • Kan gebruikt worden als afstandsbediening • Geen bijkomende kamerthermostaat nodig

ELCO Belgium nv Industrielaan, 61 BE-1070 Anderlecht. www.elco.net

ACTUA

08

Bouwunie steunt aanpassing detacheringsrichtlijn Bouwunie, de vereniging van bouw-KMO’s, is tevreden over het initiatief van zeven Europese ministers, onder wie Kris Peeters om de Europese detacheringsrichtlijn te hervormen om sociale dumping onmogelijk te maken. Het is essentieel dat de buitenlandse werknemers niet alleen volgens het Belgische loonstelsel werken, maar ook volgens de Belgische sociale zekerheid. Alleen zo kan een Vlaams bouwbedrijf een eerlijke concurrentie aangaan met buitenlanders. Tevens pleit de vereniging ervoor om schijnzelfstandigheid aan te pakken. Oneerlijke concurrentie moet worden tegengegaan want in de huidige situatie verliezen de Belgische bedrijven massaal opdrachten. Dat weerspiegelt zich in de werkgelegenheid: op 3 jaar zijn er meer dan 9.000 arbeidersjobs verdwenen.

www.bouwunie.be

Verkoop Bosch in België stijgt Vorig jaar registreerde de Bosch groep een groei van 7,4%, voor een omzet van 843 miljoen euro, vergeleken met 785 miljoen in 2013. Deze stijging was in grote mate te danken aan de goede resultaten van de afdelingen Security Systems en Drive & Control Technology. In de afdelingen die dichter bij onze activiteiten aansluiten, vermelden we dat Power Tools als onderdeel van Consumer Goods, een leidend merk in de branche blijft, onder meer dankzij constante innovatie. Zo bracht Power Tools in 2014 een draadloos oplaadsysteem uit volgens het inductieprincipe. In de afdeling Energy and Building Technologies kende de Thermotechnology een moeilijke markt, maar kon zijn positie toch verstevigen in het tweede semester. Zo heeft Bosch WKK systemen geplaatst in diverse ziekenhuizen. De groep telt nu in totaal 1.700 medewerkers in België.

www.bosch.com

Nieuwe raad van bestuur voor ATTB

Ook de 5 secties van ATTB krijgen elk een andere voorzitter

ATTB, de Belgische vereniging van leveranciers van verwarmingstechniek, treedt op als informatieplatform en gesprekspartner voor de overheid, en andere sectoren in de bouw. De vereniging werd opgericht 1973 en vertegenwoordigt nu een honderdtal merken en ongeveer 2.000 jobs, voor een omzet van ongeveer 900 miljoen euro. Voor de periode 2015-16 werd een nieuwe raad van bestuur gekozen, met als voorzitter, Jo Notaerts (Weishaupt). De voormalige voorzitter Patrick O (Viessmann) wordt vice-voorzitter. Ze worden bijgestaan door algemeen secretaris en penningsmeester Christophe Leroy (Remeha). Het nieuwe team zal de sector door de toekomstige ontwikkelingen loodsen, meer bepaald de invoering van ecodesign en het energielabel.

Sectie 1 (ketels en branders): Patrick O (Viessmann) en Robert Brandon (Vaillant) Sectie 2 (dienst-na-verkoop): Christophe Leroy (Remeha) en Jo Notaerts (Weishaupt) Sectie 3 (materiaal): Dimitri Klein (Wilo) en Eric Ladang (Aqualisys) Sectie 4 (warmtepompen en hernieuwbare energie): Hans Van der Perre (Atlantic) en Jan Rijnen (Bosch Thermotechnology) Sectie 5 (Thermische zonne-energie): Wim Persoons (Sanutal) en Kris Duschene (Izen)

www.attb.be

DE ONDERNEMING

AUBIA , your pumps partner

Nieuw GAMMA 2015

Aubia, een grote keuze aan pompen en professionele drukverhogingsystemen • Een stock van ongeveer 3000 koudwaterpompen in België • Pompen en hydrofoorgroepen worden in Aubia België ter plaatse samengesteld • Een grote voorraad van wisselstukken

• Pompen worden verkocht enkel via professionele weg • Een uitgebreid gamma accessoires voor pompen : ketels, kasten …

• Interne dienst na-verkoop

Gelieve u tot uw distributeur of tot ons te richten bij eventuele vragen. AUBIA nv tel : 068 55 13 28 - mail : info@aubia.be - www.aubia.be

Digitaal onderhoudsattest

€ 238 ,*

Zie www.eurosoftpro.be voor meer informatie

Koen

Erkende verwarmingsmonteur Woont in Zaventem. Is net 42 jaar geworden. 12 jaar getrouwd, 2 kinderen : Arthur en Juliette.

Een echte autoliefhebber, heeft een Giulia GTA 1966.

Zijn klantnummer is 256336, maar dat is helemaal niet belangrijk.

‘‘ BIJ ONS IS EEN KLANT GEEN NUMMER, MAAR EEN ECHTE PERSOON MET EEN EIGEN IDENTITEIT. ‘‘

Catalogus

Tarief

E-shop

www.vandenbergh.be

Ecologie

9 verkooppunten Wemmel Zaventem Vorst Eigenbrakel Gembloux Doornik Bergen Châtelineau Marche-en-Famenne

11

ACTUA

Nieuwe Caleffi catalogus

Opening vernieuwde toonzaal Facq Bergen

De productcatalogus 2015 van Caleffi komt eraan, met tal van nieuwe producten en volledig bijgewerkte technische informatie.

Vanaf september is hij verkrijgbaar via academy.nl@caleffi.com

Na een ingrijpende renovatie van acht maanden, is de toonzaal van Facq in Nimy (Bergen) weer open. Op 1.500 m2 vindt men er een ruime keuze voor badkamerinrichting, keukens en verwarming. Het oude gebouw werd volledig afgebroken om meer ruimte te scheppen. De nieuwe inrichting is veel helderder, en volgt het schema van de bekende zones en stijlen van Facq. Er is uiteraard ook een Groen Huis met milieuvriendelijke oplossingen en hernieuwbare energie. Er is tevens een speciale sectie voor kleine badkamers, waar elke vierkante meter telt, een sectie budgetvriendelijke badkamers, en een keukenhoek. Voor mindervaliden is er ook een zone rond comfort en veiligheid. Het Facq team van Nimy staat onder leiding van Vincent Hocquet.

www.caleffi.com

www.facq.be

De Facq toonzaal van Nimy is gemakkelijk bereikbaar via de E19, en is groter en helderder geworden.

Groothandel Centratec informeert over warmtenetten Warmtenetten, waarbij meerdere gebouwen of panden worden aangesloten op een centrale stookplaats, kennen een groeiende bijval. Als specialist in verwarming en industriële installaties wilde groothandel Centratec hierop inspelen, en nodigde zijn klanten uit voor een project event. Een reeks leveranciers (Vaillant, Radson, Egeda, Uponor, IMI, Renson en RBM/Lovato) stelden hun oplossingen voor. De opzet werd heel ontspannen gehouden: elke leverancier gaf zijn voorstelling een viertal keer na elkaar. In de pauzes konden de bezoekers dan van sessie wisselen. Zo kon iedereen een programma samenstellen dat het best bij zijn interesse aansloot.

Naderhand was er nog ruimschoots gelegenheid voor verdere vragen en informele contacten bij een gezellige barbecue. Centratec is een familiale onderneming met vestigingen in Mechelen, Anderlecht en Heverlee. Deze gespecialiseerde groothandel heeft een aanbod voor residentiële installaties, maar kan ook een volledige ondersteuning bieden bij grote projecten.

www.centratec.be

DE ONDERNEMING

Patrick Kimpen, algemeen directeur van Centratec, leidde de projectavond over warmtenetten in.

ACTUA

12

75.000 bezoekers voor negende openwervendag Op 31 mei organiseerde de Confederatie Bouw voor de negende keer de Openwervendag. Het werd een groot succes, met ongeveer 75.000 bezoekers, die 170 werven konden bezoeken in heel het land. Er waren zowel kandidaat bouwers en verbouwers, vakmensen als gewone nieuwsgierigen, die kennis wilden maken met de knowhow van de bouwsector. Robert de Mûelenaere, afgevaardigd bestuurder van de Confederatie Bouw, wees op de weg die de sector heeft afgelegd sinds de eerste editie. Hij was ook verheugd over de grote belangstelling van de jeugd. De bouw blijft immers een sector met toekomst, en vertegenwoordigt 220.000 jobs.

www.confederatiebouw.be

Nieuwe catalogus CLV druksystemen van Roccheggiani De Belgische schoorsteenspecialist Isoleco brengt de nieuwe catalogus van de Italiaanse fabrikant Roccheggiani uit voor CLV druksystemen. De catalogus is beschikbaar bij Isoleco zelf, als importeur van dit gamma, bij de groothandel en als computerbestand. Het geeft een helder en volledig overzicht van het assortiment, met technische fiches. Alle mogelijkheden en accessoires worden voorgesteld aan de hand van schema’s, tekeningen, foto’s en tabellen. Er is tevens een handleiding voor de dimensionering en plaatsing van deze CLV systemen.

www.isoleco.be

SBM roadshow over STS ventilatie SBM, kort voor Syntra voor Bedrijf en Medewerkers, is een afdeling van Syntra West voor opleiding van professionals. Waar de hoofdopdracht van Syntra erin bestaat om personen voor te bereiden op het ondernemerschap, richt SBM zich tot wie al beroepsactief is.

Zo organiseerde SBM dit jaar een roadshow rond de komende STS Ventilatie. De opleidingen werden gegeven in de vestigingen van de partners uit de industrie.

Bouwunie energieconsulent Luc Dedeyne gaf telkens een overzicht van een aspect van de nieuwe technische specificatie, waarna een geval concreet werd uitgewerkt aan de hand van materiaal van de fabrikant in kwestie. Vast staat dat het aanleggen van een ventilatie-installatie in het kader van een EPB aangifte weer een tikkeltje ingewikkelder wordt. Zo moet er een aanlegplan worden ingediend voor de werken starten, en moet de installatie voor de ingebruikname nagemeten worden. De lat voor de ventilatiespecialist zal dus aanzienlijk hoger liggen.

www.sbmopleidingen.be

DE ONDERNEMING

Anzeige_NLB_2014_90x260 08.01.14 15:46 Seite 1

Energietechniek

Energiewinning

Energiemanagement

Testo: de n° 1 voor al uw HVAC-materiaal Ontdek nu onze verschillende promotie sets • Voor metingen van rookgas, druk, temperatuur en luchtsnelheid • Aan een aantrekkelijke voordeelprijs • Nu ook beschikbaar bij uw dealer

testo NV • Industrielaan 19 • 1740 Ternat • Tel. 02/582 03 61 www.testo.be • info@testo.be

Pub testo.indd 1

7/9/2015 5:09:41 PM

Energie voor de toekomst: de Weishaupt-groep Hoogwaardige energietechniek, veilige energiewinning en intelligent energiemanagement: wij brengen alle competenties onder één noemer – voor de optimale benutting van de energiebronnen van morgen.

Dat is betrouwbaarheid

Weishaupt n.v., Paepsemlaan 7, B-1070 Anderlecht tel: 02/343.09.00, fax: 02/343.95.14, www.weishaupt.be

De ecologische oplossing voor kalkproblemen ELECTROMAGNETISCHE KALKNEUTRALISATOR VOORDELEN VAN HYDRO-SAFE

Efficiënt ongeacht: debiet, type kalk, temperatuur van de warmwatertoestellen

– Samenstelling en kwaliteit van het water veranderen niet – Het water blijft in overeenstemming met de normen – Calcium en magnesium blijven in het water – Geen sanitaire controle – Geen onderhoud

GEGARANDEERD RESULTAAT Hydro-Safe voorkomt de vorming van kalksteen en herstelt de reeds aangeslagen installatie

ALNACO n.v. www.hydro-safe.be

De oplossing voor kalkproblemen

WONINGEN ● ZWEMBADEN ● COLLECTIVITEITEN ● INDUSTRIE

15

ACTUA

Succes voor nieuwe formule Technologie aan Zee De nieuwe formule voor Technologie aan Zee, de opendeurdag van Syntra campus Oostende, viel in de smaak bij bezoekers en exposanten. Hoofddoel van dit evement is om personen van binnen en buiten de sector kennis te laten maken met de cursussen voor HVAC en sanitair die in het centrum gegeven worden. Geïnteresseerden kunnen er op dezelfde dag contacten leggen met docenten en vertegenwoordigers van een vijftigtal leveranciers. Tevens werden er aantal lezingen over diverse aspecten van het vak gehouden.

Voor de eerste keer waren alle stands van de leveranciers ondergebracht in een grote tent op de parking, zodat er een kleine vakbeurs gevormd werd. Dat verbeterde de contacten tussen exposanten en bezoekers. De verplaatsing van het evenement van september naar mei bleek ook een goed idee: de opkomst bedroeg ongeveer 400 bezoekers. De kwaliteit en variëteit van de lezingen werd gegarandeerd dankzij een samenwerking tussen Syntra West, SBM, de afdeling voor opleidingen in bedrijven, Escala, een organisatie van seminaries, en natuurlijk de leveranciers.

Op de editie 2015 werd ook Fernand Rossel speciaal in de bloemetjes gezet voor zijn bijdrage tot het succes van Syntra Campus Oostende. Hij stond mee aan de wieg van de afdeling verwarming in 1964, en heeft zelf vele generaties verwarmingstechnici opgeleid. Al meer dan 50 jaar volgt hij de technische en wetgevende ontwikkelingen voor de sector op de voet, om zowel jonge ondernemers als ervaren vaklui te informeren.

www.technologieaanzee.be/

AGENDA PassiveHouse 11-13 september Tour &Taxis Brussel www.passivehouse.be

Climatechno 14-15 oktober 2015 Brabanthal Leuven www.coolandcomfort.be

Energie & Habitat 15-18 oktober 2015 Namur Expo (Namen) www.energie-habitat.be

Campus Oostende van Syntra West startte het nieuwe academiejaar met een compacte vakbeurs en een stevig lezingprogramma.

Ölwärme-Kolloquium 14-15 oktober 2015 Hamburg www.owi-aachen.de

Heat Pump Summit 20-21 oktober 2015 Messe Nürnberg (D) www.hp-summit.de

Interclima+elec Johan Willemen verkozen tot voorzitter WTCB Op 28 april werd Johan Willemen, CEO van de Willemen Groep, verkozen tot de nieuwe voorzitter van het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor de Bouw (WTCB). Hij volgt Jacques Gheysens op van bouwbedrijf Degraeve (groep Eiffage). De vader van Johan Willemen, Paul Willemen, was al voorzitter van het WTCB van 1981 tot 1992. De nieuwe voorzitter zal kunnen steunen op een ervaren team, onder leiding van algemeen directeur Jan Venstermans. Het WTCB werd opgericht in 1959. Het telt nu 84.000 leden en beschikt over vier vestigingen, en doet onderzoek naar de huidige en toekomstige uitdagingen van de sector om de kwaliteit en productiviteit van de bouw te verbeteren, via innovatie, ontwikkeling en kennisverspreiding.

www.wtcb.be

DE ONDERNEMING

2-6 november 2015 Paris Nord Villepinte (F) www.interclimaelec.com

Energies+ 13-15 november 2015 Wex, Marche-en-Famenne www.energiesplus.be

VSK 2-5 februari 2016 Jaarbeurs Utrecht (NL) www.vsk.nl

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

16

De meerlagenbuis werd vooral gekozen omdat ze soepel en gemakkelijk hanteerbaar is.

Installatie van Comap in Pairi Daiza Vloerverwarming voor de Chinese tuin

B

ij de ontwikkeling van nieuwe producten kijkt Euro-Index niet enkel naar de huidige noden maar ook naar die van de toekomst. Het bedrijf onderzoekt waar de installateur vandaag mee wordt geconfronteerd, waar hij de komende jaren mee geconfronteerd zal worden en hoe Euro-Index hem daarbij kan ondersteunen.

Werken in delicate omstandigheden Het Comap vloerverwarmingssysteem voor de Chinese tuin is door de ploeg van installateur Michel CCS uit Doornik geĂŻnstalleerd in weersomstandigheden die ver van gemakkelijk waren, en in een bodem vol keien. Het was ook erg belangrijk de werken op tijd af te ronden. Alles moest immer rond zijn, inclusief de aanleg van de buizen, voordat het Pairi Daiza park officieel opende op 4 april van dit jaar. Twee weken lang hebben vier mannen en een operator van de installateur niet minder dan 3600 meter buizen van diameter 20 gelegd. Voor dit project is gekozen voor het SkinPress-systeem met metalen verbindingsstukken van Comap (zie hieronder).

De vloerverwarming moest er komen om de wortels van de theestekken in de Chinese tuin te verwarmen zodat ze niet kunnen bevriezen. De watertemperatuur in de buizen

bedraagt 40 °C. Het systeem is aangesloten op een gloednieuwe stookplaats met gascondensatieketels van het merk De Dietrich, goed voor een totaal vermogen van 575 kW, meer bepaald 5 ketels van elk 115 kW. De buizen zijn gelegd op 40 cm diepte op een zandbed. Daarna zijn ze met aarde bedekt. De theestekken zijn om de meter geplant (hartafstand van de buizen 50 cm). De buizen werden in de bodem vastgezet met metalen haken. Uiteindelijk zijn de werken tot een goed einde gebracht voordat het park officieel de deuren opende.

Het SkinPress-systeem Voor de werf in Pairi Daiza leverde Comap zijn SkinPress-systeem, bestaande uit de Multiskin meerlagenbuis en messing verbindingsstukken. De Multiskinbuis (PEX-alu) van Comap onderscheidt zich door de dikte van de aluminiumlaag en door de hoge produc-

tiekwaliteit, in het bijzonder door de stomplas. Het meerlagenmateriaal is driemaal lichter dan koper en combineert een aantrekkelijke prijs met technische prestaties. Beperkte thermische uitzetting, zuurstofdicht, geen geluidshinder, soepel en gemakkelijk hanteerbaar, dat zijn de voornaamste troeven.

De SkinPress is geschikt voor talrijke toepassingen: sanitair warm water, verwarming, gas, perslucht, vloerverwarming...

Met de verbindingsstukken van het SkinPressgamma kunnen meerlageninstallaties snel en veilig geplaatst worden. Dit is onder meer te danken aan het VisuControl systeem voor de persfittingen, evenals de gepatenteerde koppeling en de stomplas. Kortom, voor de installateur biedt het SkinPress-systeem snelheid, zuinig materiaalgebruik, comfort en veiligheid op de werf. Het Comap-systeem heeft een levensduur van minstens 50 jaar en heeft DE ONDERNEMING

17

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

Collector van het vloerverwarmingssysteem op de werf in Pairi Daiza.

een systeemgarantie van 10 jaar. Het gamma gaat van diameter 14 tot diameter 63.

Expertise in onderhoud voor Pairi Daiza De installateur Michel CCS uit Doornik is gespecialiseerd in verwarming, klimaatregeling en sanitair. De firma telt 15 medewerkers en biedt energiezuinige oplossingen, in het bijzonder voor vloerverwarming. Intussen staat de firma al meer dan 5 jaar in voor het onderhoud van het park, en het was dus volkomen logisch en aangewezen dat er ook deze keer een beroep werd gedaan op de vertrouwde naam voor het project in de Chinese tuin. De komende zomer verzorgt de onderneming

Michel CCS bovendien het project om vloerverwarming te leggen in de volledig houten polyvalente zaal van het nieuwe Oekraïens paleis. Ook voor deze systemen heeft Michel CCS gekozen voor het materiaal van Comap.

Comap in het kort De Comap groep levert algemene oplossingen voor energiezuinige gebouwen. De strategie van de firma bestaat erin samenhangende systemen te ontwikkelen voor betere prestaties qua energie en kostprijs. De fabrikant verdeelt hoofdzakelijk oplossingen voor installatie en regeling, maar ook systemen voor vloerverwarming. Comap heeft meer

De buizen zijn gelegd op een zandbed op 40 cm diepte en zijn daarna met aarde bedekt.

dan 60 jaar ervaring in klimaattechniek, beschikt over vijf productiecentra in Europa en een logistiek platform in Frankrijk. De onderneming is zowel ontwerper als fabrikant en verkoper, met als belangrijkste troeven innovatie, nabijheid en de prestaties en kwaliteit van zijn producten.

Sinds 2006 is Comap een onderdeel van de groep Aalberts Industries, de internationale specialist in industriële systemen en installaties.

(Door Michel Hanoulle)

www.comap.be

De firma Michel CCS uit Doornik heeft het systeem geïnstalleerd. Ze stond al meer dan 5 jaar in voor het onderhoud in het park.

Buderus

ENERG енергия • ενεργεια

A

Y IJA IE

IA

A+++ A++

+

Bent u klaar voor 26 september 2015 ?

+ + +

A+

A+

A B C D E F G

2015

26 september 2015 is de start van een nieuw tijdperk in de verwarmingswereld. De Europese richtlijn EcoDesign zal de kaarten in de sector flink door elkaar schudden. Verwarmingstoestellen en -systemen zullen vanaf die dag voorzien zijn van een energielabel. Dankzij de nieuwe ErP Ready ketels en het nieuwe ventilatiegamma zal Buderus zijn voorsprong in de systeemtechnologie verder uitbouwen. Laat EcoDesign ook voor u een kans zijn !

Warmte is ons element Bosch Thermotechnology n.v./s.a. · tel. 016 40 30 20 · info@buderus.be · www.buderus.be ·

Buderus Belgium op Facebook

811/2013

Ontdek onze Smart oplossing.

19

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

Snelle montage van blusleidingen Vestiging Gaverzicht uitgerust met Geberit materiaal

W

ie langs Kortrijk rijdt op de E17, heeft ongetwijfeld Gaverzicht al gezien, het winkelcomplex voor woon- en interieurinrichting. In het kader van een renovatieproject besloot dit bedrijf om de blusleidingen te vernieuwen. Het geheel wordt uitgevoerd met Geberit materiaal. Met ongeveer 165.000 m2 winkel- en kantoorruimte is dat een omvangrijk project.

Problemen vermijden dankzij een betere buiskwaliteit De directe aanleiding voor de vervanging waren problemen met de bestaande installatie.

De verkoops- en kantoorruimtes waren uitgerust met een sprinklersysteem met natte leidingen. Die installatie werd uiteraard regelmatig getest. Zo kwam er echter ook steeds vers en zuurstofrijk water in de leidingen, waardoor die na verloop van tijd begonnen te corroderen, met lekken tot gevolg. Wanneer er een algemene renovatie van de toonzaal aan de orde was, werd dan ook besloten om tegelijk de brandleidingen onder handen te nemen.

Gezien de bestaande lekproblemen, werd uitgekeken naar een meer corrosiebestendig

materiaal. Dat werd gevonden in het Geberit leidingsysteem in dubbelzijdig verzinkt staal volgens het Sendzimir procédé. Dit proces zorgt voor een egalere zinklaag dan de standaard manier van dompelverzinking, en biedt dus een betere bescherming. Bovendien hebben deze buizen in dubbelverzinkt C-staal dunnere wanddiktes voor een vergelijkbare stevigheid. Waar een traditionele verzinkt stalen buis van 108 mm bijvoorbeeld een wanddikte van 6 mm heeft, komt de Geberit versie toe met 2 mm. Voor het gemak van montage aan het plafond maakt dat een aanzienlijk verschil uit. Door die compacte afmetingen kon men ook de buizen elegant wegwerken.

Het bleek dat een buis van 108 mm precies paste in de holtes van het metalen dak, waarbij er nog voldoende ruimte overbleef voor de

Dankzij de compacte afmetingen konden de Geberit brandleidingen mooi weggewerkt worden in de holtes van het metalen dak.

persbek om de aansluiting uit te voeren. Dat was een mooie en plaatsbesparende oplossing.

De installatie omvatte verder een droge blusleiding. Deze werd vervangen door RVS leidingen van Geberit. Ook dit materiaal werd gekozen om corrosie uit te sluiten.

Snelle montage door persverbindingen Voor de montage werd het Mapress systeem De vormgeving van het toilet werd sober gehouden van persfittingen toegepast. Hoewel perstechniek zo ongeveer de standaard is geworden voor sanitair en verwarming, is dit nog relatief onbekend voor blusleidingen. Vanuit brandweer- en verzekeringskringen staat men er daarom soms nogal weigerachtig tegenover.

De techniek heeft echter ruimschoots zijn deugdelijkheid bewezen, en is onder meer goedgekeurd door VDS, de vereniging van Duitse verzekeringsmaatschappijen. Deze laatste hebben specifieke technische eisen waarin gelet wordt op corrosiebestendigheid.

Bij de besprekingen met de keuringsinstelling en de brandweer kon Geberit voor dit project dus alle nodige certificaten en documenten voorleggen. De eindklant kon deze ondersteuning sterk waarderen, temeer omdat beoordeling van de keuringsinstelling meespeelt in het bepalen van de verzekeringspremie van het gebouw.

Bij een dergelijk project is snelheid van werken van doorslaggevend belang. Het winkelcentrum wordt zone per zone gerenoveerd, waarbij telkens de hele inrichting onder handen wordt genomen: vloeren, wanden, plafonds, verlichting…. Uiteraard wil de

DE ONDERNEMING

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

Het montagegemak van het perssysteem was doorslaggevend voor de keuze voor dit systeem: men hoeft alleen de persbek te bevestigen….

uitbater die ruimte zo snel mogelijk weer in gebruik nemen, dus de montagesnelheid van perstechniek kwam hier goed van pas. Het montageteam kreeg een opleiding bij Geberit, en kon zonder moeite overschakelen op persverbindingen. De techniek is veel minder omslachtig dan de traditionele methodes: er komen geen draadsnijmachines of ander zwaar materieel aan te pas. De verbinding kan op enkele minuten worden uitgevoerd.

Bovendien hebben de Mapress fittingen nog enkele gebruiksvriendelijke extra’s, zoals de gecodeerde persindicator. Door de kleurencode kan de monteur in een oogopslag zien om welk type het gaat. De indicator breekt af tijdens het persen, zodat ook meteen duidelijk is of een fitting al dan niet geperst is.

Mocht er dan toch iets misgegaan zijn, dan komt dat aan het licht bij de druktest, dankzij de lekfunctie van niet-geperste fittingen.

20 km leiding Bovendien gaat het om een erg omvangrijk project. Als men weet dat de totale oppervlakte 165.000 m2 is (toonzaal en kantoorgedeelte samen), en dat er ongeveer een sprinkler per 10 m2 voorzien is, dan kan men zich een idee vormen van het aantal fittingen dat er nodig is. In totaal zal er een 20 km blusleiding worden aangelegd, met de hoofdleidingen in 108 mm, de aftakkingen in 54 mm en de aansluitingen voor de sprinklers in 28 mm.

Bij de aanleg van de nieuwe brandleidingen werd gewoon het tracé en de dimensionering van de bestaande aangehouden. Aan de eisen het gebruik van de installatie was weinig veranderd.

De installatie wordt uitgevoerd door het ei-

20

…. en dan de verbinding uit te voeren met de persmachine

2016. Dan zullen de klanten kunnen winkelen gen installatiebedrijf van de meubelgroep. in een gloednieuw centrum met een moderne Meubelen Gaverzicht is immers veel meer technische uitrusting. dan een meubelwinkel. De vestiging in Deerlijk omvat ook onder meer een keukenstudio, (door Alex Baumans) en een hotel met bistro en restaurant. Daarnaast heeft de groep nog diverse BE-Okay www.geberit.be winkels. Gezien de omvang en de diversiteit van de activiteiten was het zinvol om in huis een bedrijf te hebben dat de technische installaties kan verzorgen. Het installatiebedrijf werkt ook voor externe klanten, hoewel dat laatste voorlopig niet meer aan de orde is, tot de renoDe installatie omvatte ook blusleidingen in RVS. vatie van de hoofdzetel is afgelopen.

Om een strak tempo van de werken te kunnen aanhouden, heeft Gaverzicht een buffervoorraad Geberit materiaal ter plaatse aangelegd, die regelmatig wordt aangevuld door groothandel Carnoy. Er werd daarvoor zelfs een klein magazijn op de werf gebouwd. Dat vermijdt het tijdverlies als men voor een bepaald onderdeel moet heen en weer rijden.

Gaverzicht koos voor Carnoy als leverancier, omdat die gespecialiseerd is in industriële installaties en utiliteiten, en dus vertrouwd was met dergelijke projecten.

Het einde van het renovatieproject is voorzien voor DE ONDERNEMING

warmtepompboiler

warmtepompboiler >> >> >> >>

Sanitair warm water: verwarming tot 65°C Thermodynamische lucht/water module: werkzaam bij een omgevingslucht tot 5°C Elektrische energie: voor garantie van comfort Hernieuwbare energie: haal gratis energie uit de natuur

Verkrijgbare modellen: ETWH 180 E en ETWH 230 E Warmtepompboiler

Model

ETWH_Q0001A

A

Lucht-warmtepomp A + warm water tot 65°C Sanitair

Capaciteit (liter)

Vermogen warmtepomp (kW)

ETWH 180 E

180

1000/1500 (1)

ETWH 230 E

230

1000/1500 (1)

Elektrische weerstand ter ondersteuning van 1500W

(1) bij een omgevingstemperatuur van 7°C/15°C ECONOMY MODE

A ++

SET TEMP

HYBRID MODE

TIME ON

E-HEATER MODE

ON/OFF

CANCEL

MODE

CLOCK

TIME ON

TIME OFF

Press 3s for unlock

TIME OFF

Voyant ON (couleur rouge) ON/OFF

CLOCK

CANCEL Press 3s for unlock

TIME ON

A

+++

MODE

TIME OFF

Touche ON/OFF (marche/arrêt) Réglage de l’horloge Touche d’Annulation Réglage de l’heure de démarrage du programmateur Sélection du mode de fonctionnement (ECO – Hybride – Electrique) Réglage de l’heure d’arrêt du programmateur Bouton pour augmenter les valeurs de réglage Bouton pour diminuer les valeurs de réglage

Eenvoudige en intuïtieve regeling ETWH_F0007

B

ECONOMY MODE

C

HYBRID MODE

3 modi

D

E-HEATER MODE

- Economy mode: indien de warmtepomp module

SET TEMP

in werking is TIME ON

TIME OFF

E ON/OFF

CLOCK

CANCEL

MODE

TIME ON

TIME OFF

Press 3s for unlock

- Hybride mode: de warmtepomp module en de elektrische weerstandsmodule kunnen gelijktijdig werken - Elektische mode: enkel de elektrische weerstand kan gebruikt worden voor de productie van sanitair warm water

Display: Voyant ON (couleur rouge) Geeft via een intutitieve en eenvoudige visualisatie de verschillende Touche ON/OFF (marche/arrêt) functionaliteiten weer (tijdsprogramma, temperatuur, ...)

Réglage de l’horloge ON/OFF

CLOCK

CANCEL Press 3s for unlock

Touche d’Annulation

TIME ON

Réglage de l’heure de démarrage du programmateur

MODE

Sélection du mode de fonctionnement (ECO – Hybride – Electrique)

TIME OFF

Réglage de l’heure d’arrêt du programmateur

zonnesystemen hout

Bouton pour augmenter les valeurs de réglage

warmtepompen

Bouton pour diminuer les valeurs de réglage

condensatie olie/aardgas

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

22

Energiepalen voor OCMW-kantoor STABO ontwerp met innoverende techniek voor project in Leuven

G

eothermische warmtepompen kunnen op diverse manieren hun energie aan de bodem onttrekken. Een methode daarbij zijn de zogenaamde energiepalen. Daarbij worden de funderingspalen voorzien van een watervoerende buis, zodat ze als bodemsonde kunnen fungeren. Het grote voordeel is dat er geen extra boring voor de warmtepomp moet worden aangelegd. Nadeel is echter dat de dimensionering en configuratie van de energiepalen bepaald wordt door de stabiliteitseisen van het gebouw, en niet door de werkingsparameters van de installatie. De ingenieurs gebouwentechniek en stabiliteit van Stabo werkten een van de eerste projecten terzake uit voor een gebouw van het OCMW in Leuven.

Een milieubewust OCMW Het Leuvense OCMW is zich sterk bewust van de energieproblematiek. In het kader van Leuven Klimaatneutraal streeft het OCMW er dan ook naar om zelf energiezuinige voorbeeldgebouwen neer te zetten. Toen besloten werd om een nieuwbouwkantoor op te trekken aan de Fonteinstraat, in het oude stadscentrum, lag het voor de hand om het uit te voeren als een passiefbouw, met een warmtepomp als hoofdsysteem voor verwarming en koeling, en een gasketel en een dry cooler als backup. Het gebouw omvat een ontvangstruimte, spreekkamers en kantoren en is 860 m2 groot, waarvan 630 m2 met klimaatregeling. Bovenaan is er een moduleerbare zaal die voor evenementen kan gebruikt worden.

Het pand is gelegen in een zone met een drassige bodem, vlak aan de Voer, een zijrivier van de Dijle. Omdat het kantoor sowieso op funderingspalen zou rusten, lag het voor de

hand om een aantal palen als energiepalen uit te voeren, als alternatief voor een boring.

Bij energiepalen worden watervoerende leidingen aan de wapeningstaven bevestigd, om energie aan de bodem te onttrekken. De palen zelf werken op dezelfde manier als een gewone bodemsonde. Ze kunnen bijvoorbeeld ook gebruikt worden voor free cooling, wat uiteraard helemaal paste in het energiezuinige concept van dit OCMW kantoor.

Opbouw van het palenveld De studie werd in 2008 toevertrouwd aan Stabo, een studiebureau met heel wat ervaring in vooruitstrevende technieken. Het is ook gespecialiseerd in projecten voor zorginstellingen en gelijkaardige toepassingen.

Op dat ogenblik waren energiepalen nog zo goed als onbekend in ons land. Het gebouw in de Fonteinstraat was pas de derde toepassing van die techniek in Vlaanderen. Bij de uitwerking kon het studiebureau dus niet

terugvallen op bestaande gegevens, heel wat oplossingen moesten ter plaatse worden ontwikkeld. Net omwille van die pioniersrol werd de installatie uitgebreid bemeterd, zodat latere ontwerpers kunnen beschikken over praktijkgegevens.

Een complicatie bij energiepalen werd al aangehaald: het palenveld wordt niet gedimensioneerd in functie van de werking van de warmtepomp, maar in functie van de stabiliteitseisen van het gebouw. In dit geval leidde dat ertoe dat het oorspronkelijke ontwerp moest worden aangepast. Bij de berekening ging men er immers van uit dat er palen tot op 16 meter diep zouden moeten worden aangebracht. Op basis daarvan kon men de installatie dimensioneren om 50% van de maximale last te dekken. Bij het voorbereiden van de boringen bleek echter dat er al op 8 meter diep vaste bodem kon gevonden worden. Voor de opdrachtgever was dat goed nieuws, omdat zo de funderingen heel

Het gebouw omvat een ontvangstruimte op het gelijkvloers, met kantoren en spreekkamers op de verdiepingen. (Foto Toon Grobbet/Lumecore)

DE ONDERNEMING

23

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

warmtepomp en het afgiftesysteem verloopt over twee buffervaten: een voor koude en een voor warmte. Via deze buffervaten kunnen de back up systemen (een gasketel voor verwarming en de dry cooler voor koeling) ook inspringen indien nodig.

Het OCMW kantoor heeft een grote thermische inertie. Om te beginnen is het uitgevoerd als een passiefkantoor, en ook de klimaatplafonds zijn een relatief traag systeem. Bij de regeling streeft men er dus naar om de temperatuur zo constant mogelijk te houden, iets wat in de praktijk vrij goed lukt.

Bij energiepalen worden de watervoerende buizen aan de wapeningstaven bevestigd. (Foto TV STABO Ar-te)

wat goedkoper uitvielen. Voor het HVAC ontwerp, daarentegen, moest men zich tevreden stellen met een veel kleinere bodemcollector, die ook maar een kwart van de pieklast kon dekken. De dimensionering en regelstrategie van de warmtepomp moest dus aangepast worden.

Aanleg Het gebouw rust op een veertigtal palen, waarvan er 15 geactiveerd zijn. Meer palen activeren is zinloos. Elke paal heeft namelijk een captatiezone van ongeveer 10 m2. Bij het bepalen van de opstelling moet men voorkomen dat de zones gaan overlappen, want anders daalt het rendement sterk.

In verwarmingsbedrijf moet men er ook op letten dat de palen niet bevriezen. Dan verliezen ze namelijk hun ondersteunende functie, wat uiteraard niet wenselijk is.

Bij de aanleg moesten er ook wat kinderziekten overwonnen worden. Zo bleken de boorgaten te krap om het beton te kunnen gieten nadat de wapeningskorven met de watervoerende leidingen al waren aangebracht.

Er werd dus eerst beton gegoten, waarna de korven met de watervoerende leidingen in het natte beton naar beneden werden gedrukt. Om dergelijke projecten vlot te laten verlopen, moeten alle partijen kennis van zaken hebben.

Constante binnentemperatuur De energiepalen zijn verbonden met de Daikin bodem-water warmtepomp van 20 kW, met klimaatplafonds als afgiftesysteem. Die techniek kan werken met hoge temperaturen voor koelen en lage temperaturen voor verwarmen, ideaal voor combinatie met een bodem-water warmtepomp, zeker wat free cooling betreft. De aansluiting tussen de DE ONDERNEMING

Vanuit gebruikersoogpunt betekent dat wel dat er weinig mogelijkheden zijn om op het systeem in te grijpen. Er zijn geen instelbare thermostaten of bedieningschakelaars. Als de gebruikers iets aan de instellingen of werking willen wijzigen, moet dat via de technische dienst van het OCMW gebeuren. Hoewel er weinig klachten zijn over thermisch comfort, wil het studiebureau in volgende projecten de gebruiker toch meer mogelijkheden geven om de werking van de installatie zelf te beïnvloeden.

Aangepaste regeling noodzakelijk Een geoptimaliseerde regelstrategie is een absolute noodzaak voor een g oede werking.

In dit geval werd het hele gebouw gestuurd door een Priva systeem dat ook op afstand beheerd kon worden. Aanvankelijk werkte niet alle componenten even goed samen. Zo verloopt de afgifte van warmte en koude via energiepalen langzamer dan bij een conventionele bodemsonde of BEO veld. De regeling van de dry cooler interpreteerde die trage reactie als een tekort aan vermogen, waardoor het toestel aansloeg. Dat is uiteraard nefast voor het rendement.

Het is van groot belang dat dergelijke problemen snel bij de oplevering worden ontdekt.

Anders riskeert men immers dat de koelmachines herhaaldelijk staan te draaien, terwijl er nog mogelijkheid voor free cooling is. Voor het comfort van de gebruiker maakt het niets uit; hij merkt amper of de koeling geleverd wordt door free cooling of een koelmachine.

Voor het rendement en maakt het wel een groot verschil. Het is dus noodzakelijk dat de ontwerper/beheerder inzicht heeft in alle regelsystemen en desnoods kan ingrijpen. Werken met ‘black box’ systemen kan leiden tot ongewenste effecten.

Resultaten Ondanks de krappe dimensionering van de energiepalen, blijkt dat de warmtepomp in staat is om de warmtebehoefte zo goed als volledig te dekken. Er werd sinds de ingebruikname begin 2012 nauwelijks gas verbruikt: in 2012 was dat slechts 281 m3, in 2013 312 m3 en in 2014 zelfs helemaal niets.

In passiefbouw is koeling duidelijk een belangrijkere zorg dan verwarming, een reden te meer om de balans tussen free cooling en een eventuele actief koelsysteem als back up optimaal te houden. Het elektrisch verbruik (algemeen) schommelt rond de 45.000 kWh per jaar.

De installatie mag een succes worden genoemd. Toch blijft het studiebureau energiepalen eerder zien als een gelegenheidsoplossing. Een correct gedimensioneerde bodemsonde of BEO veld blijft principieel een beter alternatief. Vanuit installatietechnisch oogpunt zijn energiepalen immers altijd een compromis. Het grote voordeel is dat men de kosten van aparte grondwerken uitspaart. Dat voordeel slinkt echter naarmate geothermie zich ontwikkelt en de meerkost van aparte boringen ten opzichte van energiepalen daalt. (door Alex Baumans)

www.stabo.be

De werf kende enkele kinderziekten. Omdat er bijvoorbeeld geen beton gegoten kon worden met de wapenstaven en buizen al in de boorgaten, moesten de staven naderhand in het natte beton geduwd worden. (Foto TV STABO Ar-te)

Groupement d’achat pour installateur en chauffage central | Aankoopvereniging voor installateurs van Centrale Verwarming

25

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

Systemen vereenvoudigen en hun werking verbeteren Deel 1

O

m tot betere energieprestaties te komen, moeten ontwerpers van technische installaties betere hydraulische schema’s en verwarmingsinstallaties afleveren. Claude Moimeaux en Jean-Luc Faure, professoren aan de universiteit van La Rochelle, zijn verantwoordelijk voor de Master 2 GI3ER (Gestion et intégration de l’efficacité énergétique et des énergies renouvelables dans les bâtiments, Beheer en integratie van de energieefficiëntie en van hernieuwbare energiebronnen in gebouwen). Deze specifieke opleiding omvat een bedrijfsstage waarin de studenten werken op praktijkgevallen. Dit artikel is voor een groot deel gebaseerd op de analyse van een van dergelijke projecten. Het is belangrijk dat ingenieurs en technici streven naar een beter ontwerp van de installatie en een betere leesbaarheid van de schema’s, in het bijzonder wat de regeling betreft.

Lagere CO2-uitstoot en energieverbruik in gebouwen zijn doelstellingen waar iedereen naar streeft. Hoewel er de voorbije jaren ontegensprekelijk grote stappen zijn gezet, bijvoorbeeld dankzij de eisen van de Franse thermische regelgeving RT 2005 en vooral RT 2012, slaan die ingrepen vooral op de bouwschil.

Wat de installaties betreft, moet er nog veel gedaan worden, zowel op het vlak van het ontwerp als op het vlak van het beheer en van de regeling.

Als professoren aan de universiteit van La Rochelle, verantwoordelijk voor de Master 2 GI3ER (Gestion et intégration de l’efficacité énergétique et des énergies renouvelables dans les bâtiments, Beheer en integratie van de energie-efficiëntie en van hernieuwbare energiebronnen in gebouwen), een specifieke opleiding op het vlak van de warmteleer, vragen wij onze studenten elk jaar voor het technische deel van hun programma een studie te maken over een concreet project dat op dat moment wordt ontworpen of uitgevoerd.

dossier, volgt de conventies voor symbolen en weergave en moet zo eenvoudig mogelijk zijn om: • Efficiënt informatie uit te wisselen met alle betrokkenen; • De investeringen te beperken; • Het energieverbruik te doen dalen; • De afstelling van de installatie te vereenvoudigen; • Een goed onderhoud te garanderen.

1. Verrijkte schematische weergave Voor dit eerste punt nemen we het voorbeeld van een van de schema’s die worden voorgesteld in de Franse gids over de regels van de kunst van de Grenelle de l’Environnement inzake het technisch beheer van gebouwen (GTB), sinds juni 2014 online beschikbaar op reglesdelart-grenelle-environnement-2012.fr.

Dit schema, dat uiteraard slechts een voorbeeld is, roept enkele vragen op. Het is het middel om efficiënt te communiceren tussen de deskundigen. Over het algemeen, zij het niet altijd, gebruiken we de volgende conventies om het leesbaarder te houden: • Generatoren aan de linkerzijde, • Verdeelnetten aan de rechterzijde, gescheiden door een evenwichtsfles als die er is, • Regelpunten en mogelijk een slim beheer van het hydraulisch ontwerp (soms niet weergegeven).

Voor wat deze afbeelding 1 betreft – zonder al te veel in detail te gaan: • De weergave met twee vertrekaansluitingen van de circuits die direct met de evenwichtsfles zijn verbonden, bepaalt de plaatsing van de componenten bij de uitvoering:

Na de analyse van de stageverslagen kunnen we de volgende twee knelpunten identificeren: • Een juiste schematische weergave; • Streven naar een eenvoudig ontwerp.

We werken dit verder uit aan de hand van reële gevallen.

Opmerking: in de ontwerpfase van een HVAC installatie stelt de ingenieur een principeschema van het geplande systeem op. Dit document, dat een deel uitmaakt van het DE ONDERNEMING

Afbeelding 1: Typeschema van een stookplaats op pagina 86 van de GTB-gids van het programma “Regels van de kunst - Grenelle de l’Environnement” (Rage)

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

26

maakt het onmogelijk te weten wat als informatie (input) geldt, en wat als bediening (output), behalve voor de evidente punten (sondes, droog contact, ...).

Afbeelding 2 geeft voor elk element aan welke punten effectief gebruikt worden voor de controle, voor de bediening en voor de aansturing van de systemen. Vooraf nadenken over hoeveel en welk type punten nodig zijn, bepaalt ook de nodige investeringen en verplicht de ontwerper ertoe aan te geven hoe de installatie moet werken. Bijgevolg zal hij een gebruiksaanwijzing moeten opstellen, een functionele analyse dus.

Op de oorspronkelijke grafische weergave is het onmogelijk de punten te tellen die naar de automaten leiden.

Afbeelding 2: Herzien schema van afbeelding 1 waaraan de elementen zijn toegevoegd die nodig zijn voor de regeling. Het is ook aangepast voor de weergave van de secundaire netten.

Afbeelding 3: Schema van afbeelding 2 met extra elementen en meer informatie over de regeling.

de netten worden bovenop elkaar gelegd, waarbij het hoogste net niet bemeterd is, en bovendien is het moeilijk toegankelijk om de toestellen te vervangen; • De schematische weergave met onafhankelijke regelblokken zoals dat nog gebruikelijk in tal van schema’s, geeft weinig informatie over het werkelijke systeembeheer.

Afbeelding 2 is de rechtstreekse omzetting, maar volgens een ander principe, van het schema uit de “RAGE” van de GTB zoals in

afbeelding 1. Het heeft twee voordelen: • Met de vertrek- en retourcollectoren kunnen alle componenten uitgelijnd worden op eenzelfde, gemakkelijk toegankelijk niveau; • De digitale of analoge invoerpunten voor de regeling (AI: Analogic Input, DI: Digital Input) zijn duidelijk weergegeven, net zoals de uitvoerpunten (AO: Analogic Output, DO: Digital Output).

De weergave van de regelpunten als een regelblok zoals op het oorspronkelijke schema,

Afbeelding 3 bevat geen enkele hydraulische wijziging, op de aanduiding van de drinkwatertoevoer na. Daarentegen bevat deze afbeelding bijkomende informatie over de aard van de voorziene toestellen en de contacten naar de beheerautomaten.

Behalve de stippellijnen van de regelpunten krijgen we bijkomende informatie: • Het gaat om modulerende branders: 1 DI (aan of uit), 1 AO (aansturingspercentage van de branders), 1 DO (bediening aan/uit voor de ketel); • Voor alle pompen worden twee punten gegeven: 1 DI (uit of aan) en 1 DO (bediening); Het zijn dus circulatiepompen met een vast debiet of, indien hun debiet toch variabel is, worden ze niet aangestuurd door de regeling.

• Voor de productie van sanitair warm water gaan alle signalen en sturing naar de automaat. Het is dus geen regeling die geïntegreerd is in het package van de constructeur; • De gas- en energietellers zijn op de automaat weergegeven als DI-impulspunten (op het RAGE-schema worden de tellers niet bepaald); er is een buitensonde toegevoegd (onmisbaar voor de regeling).

Afbeelding 4 heeft de volgende wijzigingen ten opzichte van de vorige: • Een dubbelpomp op het radiatornet; • De specifieke regeling van de constructeur van de SWW module, met op de algemene automaat: • Een herhaling van de DI-informatie (een veelvoorkomende fout),

27

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

vereenvoudigen we een schema dat een van onze studenten heeft geleverd. Dit concrete geval komt veel voor, en slaat op een gebouwinstallatie voor verwarming en SWW van middelgroot vermogen.

Wij gebruiken hydraulische schema’s volgens de methode die in het eerste deel van het artikel werd voorgesteld (afbeelding 5).

Afbeelding 4: Een andere versie van het oorspronkelijke schema met technische aanvullingen en een andere regeling voor de productie van sanitair warm water.

• Een bediening aan/uit voor de module voor de productie van SWW. De toevoeging van deze regellijnen op de schema’s lijkt ons dus een meerwaarde te bieden. Die lijnen komen niet in de plaats van het algemeen overzicht van de punten die naar de automaten gaan (dat moet apart bijgevoegd worden), maar ze vullen dit aan.

Het uitgewerkte regelconcept moet wel geleverd worden door de ontwerper of uitvoerder, samen met het schema van de regeling. Deze functionele analyse moet gebeuren voor het gedeelte HVAC wordt uitgevoerd.

2. Het ontwerp vereenvoudigen Het tweede onderwerp van dit artikel gaat over de vereenvoudiging van het ontwerp.

Op het terrein treffen we nog heel wat HVAC installaties van middelgroot vermogen aan die vereenvoudigd en geoptimaliseerd kunnen worden.

Op basis van de ingediende stageverslagen hebben we installaties bestudeerd die overeenkomen met het schema uit het eerste deel van onze uiteenzetting, met twee condensatiegasketels van middelgroot vermogen.

Met als doel om de retourleidingen naar de condensatieketel zo koud mogelijk te houden,

Voorstelling van de bestaande installatie De verwarmingsinstallatie omvat twee Viessmann Vitoplex 300 lagetemperatuurketels op gas met een nominaal vermogen van 140 kW elk.

Deze ketels zijn in cascade opgesteld en staan in voor de warmwaterproductie voor de verwarming en voor sanitair warm water in de gebouwen (foto).

• Voor de warmte-afgifte zijn er radiatoren, vloerverwarming en een luchtbehandelingskast (CTA).

• De hydraulische verdeelinstallatie omvat een evenwichtsfles en collectoren.

• De veiligheid wordt verzekerd volgens de Franse DTU 60.11 door een veiligheidsthermostaat (VT) per ketel, een debietcontrole (DC), een pressostaat laag waterniveau (PLW), expansievaten (EV) en veiligheidsventielen (VV).

Hierna gebruiken wij de volgende afkortingen. qvp: primair debiet (m3/u) qvs: secundair debiet (m3/u).

In de primaire kring heeft elke ketel een shuntpomp met identieke hydraulische eigenschappen (qvp1 = qvp2 in m3/u) om een constant debiet te verzekeren; tegelijk beschermt een driewegklep elke ketel tegen te koude retourstromen.

Op het secundaire niveau verzekert een pomp met regelbaar debiet (afgesteld op qvs in m3/u) de circulatie in de kring.

Daarna voeden vier secundaire kringen de verwarmingslichamen: Kring 1 (qvs1 in m3/u): bedient de sanitair warm water productie.

Kring 2 (qvs2 in m3/u): aangesloten op de warmwaterbatterijen van de luchtbehandelingskast.

Kring 3 (qvs3 in m3/h): bedient het zuidelijke radiatornet. Dat is uitgerust met thermostatische kranen en geregeld met een driewegs mengklep. Een drukregelklep beschermt de

DE ONDERNEMING

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

28

secundaire kringen telkens wat laten sluiten. De temperatuur van de secundaire netten is verzekerd. De debietvraag vooraan de collector neemt af en het debiet in de by-pass keert om; • Door de regelsonde van de cascadeschakeling van de ketel niet langer op de by-pass van de collector te plaatsen.

Analyse van het primaire deel Laten we nu ingaan op de werking van de primaire kring.

Afbeelding 5: Twee klassieke ketels met een evenwichtsfles en een collector in lus.

circulatiepomp tegen het sluiten van de thermostatische kranen van de radiatoren.

Kring 4 (qvs4 en m3/u): voedt de vloerverwarming. Dit net wordt geregeld door een driewegs mengklep. Een by-pass beperkt de vertrektemperatuur tot 50 °C. De evenwichtsfles scheidt de primaire en secundaire kringen. Op die manier kan de installatie op verscheidene manieren werken.

Waterkwaliteit is een belangrijk punt voor de levensduur van de ketels. Er moeten absoluut slibafscheiders en ontluchters aangebracht worden.

Er kunnen verschillende werkingswijzen ingesteld worden naargelang de noden van het gebouw, het ontwerp van de installatie, het seizoen en de periode, de afstelling van de debieten (winter/halfseizoen, gebruikt/ongebruikt, vertraagd/heropstart).

Analyse van de secundaire kring Laten we eerst dieper ingaan op de werking van het secundaire deel van de installatie. qvs > ∑qvsi We gaan uit van een configuratie qvs > ∑qvsi in nominale omstandigheden. De noden op het vlak van debiet en temperatuur van de vier secundaire netten zijn correct gedekt.

Het overtollig debiet (qvs - ∑qvsi) gaat via de collectorlus ( ∑qvsi = qvs1 + qvs2 + qvs3 + qvs4).

In feite functioneert de collector met by-pass

als een evenwichtsfles. Hier hebben we twee in serie geschakelde hydraulische scheidingen. qvs < ∑qvsi We gaan uit van een configuratie qvs < ∑qvsi in nominale omstandigheden. Het debiet in de lus keert om en de vertrektemperatuur van de secundaire kring op het einde van de collector daalt. Daardoor haalt dit circuit de gewenste temperatuur niet meer.

Dit treedt op bij installaties die niet correct zijn gedimensioneerd en/of afgesteld. Er moet een studie naar het drukverlies worden uitgevoerd. De circulatiepompen moeten nauwkeurig gekozen worden.

Er moeten kleppen gemonteerd worden om het debiet te regelen. Om de werking van de driewegkleppen niet te beïnvloeden, moeten de inregelskleppen op de retourleidingen van de netten met constant debiet worden geplaatst en niet op het deel van het net met een variabel debiet.

Deze gebrekkige werking doet zich voor in tal van installaties. In een bestaande installatie kan dit probleem als volgt worden opgelost: • Door de debieten af te stellen indien mogelijk; • Door de vertrektemperatuur van de productie te verhogen. Als de vertrektemperatuur bijvoorbeeld 5 °C hoger is dan de temperatuur van de meestvragende secundaire kring, kan men de driewegkleppen van de

qvp < qvs We gaan uit van de configuratie qvp < qvs.

Als de behoeften van het gebouw niet te hoog zijn, is slechts een ketel in werking en werkt er slechts een shuntpomp.

De tweede ketel staat uit en is niet doorstroomd. Op dat moment werkt de evenwichtsfles in menging, wat betekent dat het debiet stijgt. Het is gelijk aan qvp - qvs. De watertemperatuur bij het vertrek van het secundaire net van de evenwichtsfles is dan lager dan de watertemperatuur van het primaire net aan de uitgang van de ketel.

Als de regelsonde van de cascadeschakeling op het primaire net is geplaatst, op het gemeenschappelijke vertrek van beide ketels, kan de vertrektemperatuur van de secundaire netten nooit correct verzekerd worden.

Dit leidt tot problemen als er ‘s winters een sterke vraag is. qvp > qvs Een tweede situatie is de volgende: qvp > qvs. De evenwichtsfles werkt als scheiding. Het debiet in de evenwichtsfles daalt en is gelijk aan qvp - qvs. De temperatuur van het secundaire net wordt verzekerd.

Als de driewegkleppen van de secundaire circuits sluiten (voor maximaal vermogen is de driewegklep 100 % open), stijgt het debiet in de by-pass.

(Door Claude Moimeaux en Jean-Luc Faure, professoren aan de universiteit van La Rochelle.)

Vervolg in De Onderneming 923

DE ONDERNEMING

bewijs jezelf een dienst en kies voor desco

BETTEANTISLIP PRO Hoogste stabiliteit in onberispelijk esthetiek.

Gemaakt van het beste staal/emaille.

+ + + + +

Consistent anti-slip oppervlakte Duurzaam ingebrand Terughoudende uitstraling Antislipwaarde volgens DIN Gemakkelijk schoon te houden

altijd overal gratis levering elke werkdag overal

www.desco.be www.bette.nl

DeOnderneming_90x260_BetteAntislip_Pro.indd 1

wijnegem  aalst  aartselaar  antwerpen  brugge  dendermonde  diest  dison  gent  grivegnée  habay  kuurne  lier  lummen  mechelen  rocourt  stavelot  temse  turnhout

adv onderneming 2014_v2_NL_FR.indd 1 20.04.2015 11:00:33

6/18/2015 11:59:47 AM

Your reliable partner

Dé nieuwe referentie in lucht- en vuilafscheiding NU OR O K V ITEIT O O IL UT E D

Flamcovent Smart Flamco Clean Smart

Flamcovent Clean Smart

De Smart lucht- en vuilafscheiders van Flamco zijn in alle opzichten slimme producten. Ze zijn zuiniger en nóg efficiënter en leveren de beste resultaten in de markt.

Deze nieuwe technologie is nu ook verkrijgbaar in de stalen modellen voor de utiliteit.

• Afvangrendement tot 60% beter dan bij conventionele systemen.

• Laagste doorstroomweerstand in de markt (minder energieverbruik).

• Inzetbaar bij snelheden tot wel 3 m/s.

www.flamcogroup.com

ErgoSystem® A100 Alu: ergonomisch, designvol, prijsattractief Het ErgoSystem® staat al meer dan 10 jaar, meer dan elk ander barrièrevrij systeem, voor de geslaagde combinatie van esthetische en functionele eigenschappen. Het nieuwe ErgoSystem® A100 in aluminium vult de systeemfamilie aan met een aantrekkelijk geprijsde Oplossing die zeer goed in de hand ligt en past in elke sanitaire omgeving.

Expo 60+ te Mechelen van 7 tot 9/10/2015 stand 613+713 · www.fsb.be

fsb_anz-ergosystem-a100_190x125_nl-f.indd 2

27.05.15 16:59

31

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

De firma heeft opleidingscentra in Destelbergen en Drogenbos, waar zowel de meest courante toestellen als hernieuwbare energiesystemen in werking staan opgesteld.

Lancering van het Thermo Master gamma Totaalaanbod aan producten en service van Bulex

B

ulex is al meer dan 80 jaar een vaste waarde voor verwarming en warmwatercomfort in België. Recent werd het vernieuwde gamma Thermo Master condensatieketels uitgebracht, waar de nieuwste technieken in geïntegreerd zijn. Het merk heeft ook andere nieuwigheden, met name een slimme thermostaat en oplossingen voor hernieuwbare energie. De combinatie met een kwaliteitsvolle service zal de marktpositie versterken.

Een efficiënte oplossing voor elke situatie Bulex streeft ernaar om ‘360°-oplossingen’ te kunnen aanbieden in producten en diensten. Met andere woorden, het merk wil een totaalaanbieder zijn in efficiënte en eenvoudige producten en diensten, zowel voor woningen als voor commerciële gebouwen.

Het Thermo Master gamma werd recent vernieuwd voor een beter rendement, onderhoudsvriendelijkheid en gebruiksgemak.

DE ONDERNEMING

Het productassortiment is gebaseerd op de vertrouwde ketels en warmwatertoestellen, maar omvat ook zonnecollectoren, warmtepompen en warmtepompboilers, airconditioning en natuurlijk thermostaten voor dat alles. Deze laatste categorie illustreert het streven naar eenvoud van Bulex: zowel de ketels als de overige apparaten van het merk werken allemaal met dezelfde regeling. Het leven van de installateur en van de gebruiker zo eenvoudig mogelijk maken, dat is het motto van de firma.

Service en opleidingen Wat service betreft, kiest het bedrijf voor een totaalaanpak, met presales advies, verkoop, en dienst-na-verkoop (Bulex Services). Bulex staat voor 270 medewerkers, 150 technici en een 7/7 service. Hoewel veel aandacht uitgaat naar advies en presales, vooral wat de nieuwe generatie ketels en toestellen op hernieuwbare energie betreft, worden pechverhelping en dienst-na-verkoop niet vergeten. Dat aspect kan de constructeur geheel of gedeeltelijk voor de installateur verzorgen. In dat laatste geval krijgt de vakman een opleiding om de toestellen te onderhouden of indien nodig te herstellen. In Destelbergen (bij Gent) en Drogenbos (bij Brussel) beschikt Bulex over

opleidingscentra, waar installateurs zich kunnen bijscholen in de nieuwste technieken. In een aparte ruimte staat een staalkaart van het aanbod in werking opgesteld, inclusief systemen op hernieuwbare energie. De kwaliteit van de producten wordt gegarandeerd doordat productie en R&D volledig in Europa plaatsvinden.

Vernieuwde Thermo Master familie Het paradepaardje van Bulex is het vernieuwde Thermo Master gamma condensatieketels.

Het is gebaseerd op de bekende -en dus betrouwbare- techniek van de vorige Thermo Master. Daarvan werden er wereldwijd al meer dan 450.000 exemplaren verkocht. Die wordt aangevuld met de nieuwste ontwikkelingen voor een beter rendement, gebruiksgemak en onderhoudsvriendelijkheid.

Het nieuwe toestel is slechts 30 cm diep, en is dus een stuk compacter dan zijn voorganger.

Alle functies zijn geïntegreerd, wat niet altijd het geval is bij de ketels met een vergelijkbare grootte van andere fabrikanten. Onder de nieuwigheden van dit toestel vermelden we eerst en vooral de nieuwe warmtewisselaar in aluminium/silicium, waardoor er minder kans is op schilferafzetting in het ketellichaam. Bo-

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

32

De Thermo Master ketels zijn compact en bieden een hoog SWW comfort.

Bulex staat ook voor een volledig service aanbod, van presales over verkoop tot dienst-na-verkoop (Bulex Services).

vendien is er een betere warmte-overdracht.

De nieuwe generatie Thermo Master is voorzien van een klasse A hoogrendements circulatiepomp, die al aan de strengste eisen van de ErP richtlijn voldoet.

Handig is ook dat de platenwisselaar gemakkelijk bereikbaar is. Dit onderdeel is immers helemaal vooraan de ketel gemonteerd, in plaats van achteraan. De installateur hoeft alleen maar vier schroefjes los te draaien om het onderdeel te vervangen. Het toestel is compact en licht, en alle componenten zijn in dezelfde omkasting geïntegreerd, wat het onderhoud vereenvoudigt.

Een andere innovatie is het gebruiksvriendelijke verlichte bedieningsscherm. Het aantal bedieningsknoppen, zowel fysiek als digitaal, werd beperkt gehouden. Het display heeft een handige diagnosefunctie. Het systeem heeft een back-up functie voor meer gebruikerscomfort. Als de ketel een fout ontdekt, zoals een stroomonderbreking, zal het toestel automatisch zelf weer opstarten. Pas na de derde storing zal het toestel definitief in veiligheid gaan, en moet er dus een technicus aan te pas komen.

Kortom, de nieuwe Thermo Master is ontworpen om meer rendement en gebruiksgemak te bieden, zowel voor de eindgebruiker als voor de vakman. Dat alles aan een scherpere prijs dan de vorige generatie.

Groot SWW comfort Het Thermo Master gamma levert zowel verwarming als SWW, en is beschikbaar in 18/25 kW (respectievelijk verwarming en SWW), 25/30 kW en 30/35 kW. In dat laatste geval kan de ketel tot 20 l/min warm water leveren,

zodat het toestel een boiler kan vervangen.

Daarnaast is er een versie van 30 kW voor verwarming alleen.

Systemen met hernieuwbare energie De Thermo Master is combineerbaar met de hernieuwbare energiesystemen van het merk, zoals de plug & play Helio Set systemen: zonneboiler met horizontale of verticale zonnepanelen. Vanaf september zijn ze zowel als leegloopsysteem en als druksysteem beschikbaar. Een andere mogelijkheid is de Magna Aqua warmtepompboiler met enkele of dubbele spiraal.

Relax, it’s a Bulex De recente slogan Relax, it’s a Bulex vat de filosofie van het bedrijf samen. Alles is erop gericht om de vakman en de klant het leven gemakkelijker te maken: eenvoud, efficiëntie, comfort, prijs-kwaliteitverhouding en hoogwaardige dienst-na-verkoop. De installateur kan wat dit laatste betreft op een efficiënte ondersteuning rekenen, zonder dat de fabrikant in de plaats wil treden van de professional. De Bulex organisatie streeft ernaar de slogan in de praktijk om te zetten. (door Michel Hanoulle)

www.bulex.be

Bulex verdeelt ook de Genia Air warmtepomp, die direct kan worden aangesloten op vloerverwarming. Rookgasafvoer is in dat geval uiteraard overbodig. De warmtepomp heeft een weersafhankelijke regeling, thermostaat en buitenvoeler, en is erg snel te plaatsen. Het is ook een geluidsarm en aantrekkelijk geprijsd toestel. Indien gewenst, kan een extra boiler worden aangesloten.

De Genia Air bestaat in vier vermogens: 5, 8, 11 en 15 kW. De warmtepomp kan gecombineerd worden met een bestaande ketel, om zo een hybride installatie te vormen. In functie van de weersomstandigheden wordt dan de meest voordelige energiebron gekozen.

De installatie moet dan wel op lage temperaturen kunnen werken.

Slimme thermostaat In september introduceert de fabrikant ook de Migo thermostaat. Die kan door middel van een app op afstand bestuurd worden met mobiele toestellen zoals smartphones.

De thermostaat kan één verwarmingscircuit aansturen. De prijs zal vergelijkbaar zijn met die van een gewone draadloze thermostaat.

De plug & play Helio Set zonne-energiesystemen vervolledigen het aanbod van de fabrikant.

De intelligente Migo thermostaat wordt in september geïntroduceerd.

DE ONDERNEMING

bewijs jezelf een dienst en kies voor desco

www.desco.be wijnegem  aalst  aartselaar  antwerpen  brugge  dendermonde  diest  dison  gent  grivegnée  habay  kuurne  lier  lummen  mechelen  rocourt  stavelot  temse  turnhout

adv onderneming 2014_v2_NL_FR.indd 2

6/18/2015 12:00:40 PM

Hét trefpunt HVACR! voor de HVACR Registreer u met de code 922015 voor gratis toegang en maak kans op één van de vele prijzen!

Mediapartners:

www.climatechno.be organisatie: FCOmedia • Boulevard des canadiens 118 B-7711 Dottignies • T +32 (0)56 77 13 10

wpac

wpp warmtepomp platform

ventibel ventibel

35

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

Het terrein in Gembloux omvat iets minder dan 40 kantoren op 2700 m2

Warmtepompen voor de verwarming van een kantoorgebouw Stiebel Eltron plaatst installatie voor de firma Lock’o

F

abrikant Stiebel Eltron heeft drie lucht-waterwarmtepompen geleverd voor het kantoorgebouw van de firma Lock’o in Gembloux. Deze warmtepompen zijn geplaatst ter vervanging van de oude energieverslindende gasketels. Andere gebouwen van dezelfde firma zijn al uitgerust met warmtepompen van Stiebel Eltron, of zullen dat binnenkort worden. Dankzij deze installatie neemt het comfort voor de gebruikers toe en kan er buitengewoon veel energie worden bespaard. Bijzonder aan het gebouw in Gembloux is dat de bestaande installatie met hogetemperatuur radiatoren behouden werd.

Een onderneming die kantoren verhuurt De firma Lock’o, geleid door Marc Louis, bestaat al 13 jaar. Ze koopt oude industriële terreinen op en verbouwt ze om ze daarna te verhuren als kleine en middelgrote opslag-

ruimten. Lock’office doet hetzelfde maar voor kantoren. Het eerste project van dit type ligt in Gembloux en omvat 2.700 m2 kantooroppervlak (goed voor 35 tot 40 kantoren). In het totaal beschikt deze Waalse firma al over 13 panden, wat in totaal 8.000 m2 kantoren en 130 000 m2 opslagruimte betekent.

De firma stelt zich tot doel ruimten te verhuren aan de laagst mogelijke prijs. Elke luxe wordt dus vermeden, maar toch zijn de kantoren erg goed uitgerust (aanwezigheidsdetectoren, led-lampen, enz.). Deze uitrusting vergt weliswaar een zekere meerkost, maar daarna dalen de verbruikskosten.

Marc Louis (links), verantwoordelijke voor de firma Lock’o, en Daniel Debar, technisch-commercieel afgevaardigde van Stiebel Eltron.

DE ONDERNEMING

Een reusachtig gasverbruik De huurprijs voor de kantoren is inclusief verwarming: het spreekt dus voor zich dat Marc Louis voor Gembloux samen met de verwarmingstechnicus de energiezuinigste verwarmingsoplossing heeft gezocht, zonder aan de bestaande radiatoren te raken die ontworpen waren voor energieverslindende gasketels van 86 kW. Met de drie ketels van het gebouw bedroeg de gasfactuur elk jaar 20.000 euro. In de nieuwe installatie is een van de drie ketels behouden als bijverwarming.

Drie WPL warmtepompen van 30 kW De installatie met 3 warmtepompen van elk 30 kW (in plaats van de 3 ketels van 86 kW) draait al twee jaar en heeft twee winters doorstaan (weliswaar zachte). Resultaat: nul kubieke meter gas verbruikt op twee jaar tijd en een optimale werking, hoewel de radia-

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

36

toren voorzien waren voor hoge temperaturen. Met deze installatie toont Stiebel Eltron aan dat dergelijke toestellen niet alleen gebruikt kunnen worden in combinatie met een lagetemperatuursysteem (bv. vloerverwarming), maar dat ze ook voordelig kunnen zijn in een renovatie zoals deze. Door het succes van dit project heeft de verantwoordelijke van Lock’o inmiddels beslist ook een tweede gebouw, in Awans (3100 m2), met lucht-waterwarmtepompen van Stiebel Eltron uit te rusten.

Aanzienlijke besparingen ondanks hoge temperaturen Ondanks de investering in de warmtepompen, de bijbehorende buffervaten en een hoogspanningscabine voor de elektriciteitsvoorziening (op termijn wil Lock’o zonnepanelen op het dak plaatsen om de elektriciteitsfactuur te verlagen) bedraagt de besparing over twee winters zo’n 24.000 euro. De investering zou over maximaal 10 jaar terugverdiend moeten zijn.

De drie warmtepompen, die alleen instaan voor de verwarming (en dus niet voor het SWW) produceren 560 kWh en verbruiken 183 kWh, wat dus goed is voor een COP van 3.1 bij temperaturen van 55 °C. Hoewel het systeem oorspronkelijk vooral ontworpen is voor combinatie met vloerverwarming, is het daarom niet minder geschikt voor hogetem-

Voor de verwarming van zijn kantoorgebouw in Gembloux heeft de firma Lock’o gekozen voor drie lucht-waterwarmtepompen van Stiebel Eltron.

peratuur radiatoren.

Voorheen was er een duidelijk gebrek aan comfort in het gebouw. Omdat het gasverbruik zo hoog was, werden de radiatoren gedurende bepaalde periodes eenvoudigweg uitgeschakeld. Vandaag de dag, met de warmtepompen en een gepaste regeling, is het comfort optimaal, zelfs tijdens het tussenseizoen. Nochtans zijn er geen grote renovatiewerken uitgevoerd in het gebouw. Er is alleen dubbele beglazing geïnstalleerd in alle kantoren. Het verhoogde comfort is er ook gekomen dankzij de hydraulische uitbalancering die is uitgevoerd toen de warmtepompen

De 3 buffervaten van 1500 liter zijn geplaatst in de stookplaats waar voorheen de ketels stonden.

zijn geplaatst. Er zijn ook nieuwe circulatiepompen geplaatst om een beter debiet voor het verwarmingswater te verkrijgen.

Aandacht voor de kleinste details De 3 warmtepompen zijn buiten geplaatst, waar ze met opzet voor het gebouw in het zicht staan. Marc Louis zag het als een commercieel argument en wou aantonen dat Lock’o een ecologisch bewuste onderneming is. De onderneming heeft niet alleen warmtepompen maar gebruikt ook led-lampen, aanwezigheidsdetectoren en binnenkort zonnepanelen en windmolens (op een ander terrein). Voor de warmtepompen was het esthetische aspect ook belangrijk. Eenmaal per maand komt een onderhoudsfirma de witte toestellen in Gembloux schoonmaken. Voor het project in Awans is gekozen voor grijze machines die beter passen bij het zinkdak van het gebouw.

De warmtepompen van Stiebel Eltron werken bovendien erg geruisloos (ongeveer 40 dB(A)). Er moest overigens voor gezorgd worden dat ze zodanig geplaatst werden dat de koude lucht langs de goede kant uitgeblazen werd, dus aan de achterkant van de machines, weg van het trottoir. Deze toestellen blazen immers lucht aan -10 °C uit wat ‘s winters automatisch leidt tot ijsvorming waarop voorbijgangers zouden kunnen uitschuiven.

Kortom, zowel installateur Deschuyteneer uit Ghislenghien, als de verantwoordelijke van DE ONDERNEMING

37

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

Lock’o en de technisch-commercieel afgevaardigde van Stiebel Eltron, Daniel Debar, dachten echt aan de kleinste details.

Buffervaten in de stookplaats In de stookplaats waar de oude ketels stonden, zijn drie buffervaten van elk 1500 liter geplaatst. Dankzij de uitstekende isolatie van zowel de vaten als van de leidingen bedraagt het warmteverlies in de stookplaats vandaag zo goed als nul. Om de vaten in de kleine stookplaats binnen te krijgen, moest er wel een muur uitgebroken worden.

Deze vaten zorgen voor de hydraulische loskoppeling van het debiet van de warmtepompen en van de verwarmingskring. De warmtepompen vereisen immers een minimum primair debiet van 5,5 m3/h om optimaal te kunnen werken.

Tot slot worden de warmtepomp en beheerd met de WPMII regelingen. Deze zijn in de stookplaats geïnstalleerd, dicht bij de buffervaten. Dit beheerssysteem heeft een LCD scherm waarmee een directe kring kan bediend worden maar ook een kring met een mengventiel, met wekelijkse verwarmingsprogramma’s, met tellers die het aantal uren in werking tellen, met een foutdiagnose, ... (door Michel Hanoulle)

www.stiebel-eltron.be

TECElogo

BEDRIJFSZEKER INSTALLEREN, EENVOUDIG MET DE HAND

TECElogo: de nieuwe generatie fittingen

NU TESTEN, ONTDEK DE VELE VOORDELEN www.tecelogo.be

Als u met TECElogo werkt, heeft u geen persmachine meer nodig. De nieuwe generatie fittingen installeert u eenvoudig met het gereedschap, dat u altijd bij de hand heeft: uw HANDEN. Zo maakt u altijd op een comfortabele, makkelijke en precieze wijze een betrouwbare verbinding. Test nu het nieuwe TECElogo leidingsysteem voor professionals. In diameters van 16 t/m 63 mm.

Vertrouw op uw handen.

TECE Belgium BVBA Tel.: (0)2 401 61 37 info@tece.be www.tece.be

39

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - EVENEMENTEN

Van Marcke Fair in september Huisbeurs van groothandel voor België, Noord-Frankrijk en Luxemburg

V

an Marcke Fair, de beurs van de gelijknamige groothandel, vindt plaats op 17 en 18 september aanstaande. Het evenement richt zich tot alle professionals in sanitair, HVAC en installatie. Dat zijn natuurlijk in de eerste plaats installateurs, maar ook architecten, bouwpromotoren, studiebureaus, scholen en energie-adviseurs. De groothandel mikt verder dan de eigen grenzen en wil bezoekers uit de buurlanden aantrekken.

Breed aanbod Op ongeveer 5.000 m2 zullen de Van Marcke leveranciers een overzicht geven van wat de markt te bieden heeft. De meeste aandacht gaat natuurlijk uit naar de nieuwigheden die op ISH Frankfurt geïntroduceerd werden. In het kader van Van Marcke College wordt er een reeks workshops en presentaties georganiseerd, aangevuld met productdemonstraties.

Krachtlijnen Doorheen de beurs worden de belangrijkste thema’s behandeld waar de installateur mee te maken heeft: • Ecodesign en energielabel: Op 26 september wordt deze wetgeving van kracht. Wat zijn de gevolgen voor traditionele installaties, systemen op hernieuwbare energie of hybride installaties?

DE ONDERNEMING

• Smart Homes: Het internet der dingen wordt stilaan een realiteit. Diverse woningsystemen zullen met elkaar kunnen communiceren, en zullen ook vanop afstand geregeld kunnen worden.

• Warmtenetten: Een gecentraliseerde stookplaats die verschillende gebouwen verwarmt, is een zuinig alternatief voor individuele ketels. Bovendien kan de techniek gebruik maken van restwarmte van de industrie of afvalverwerking.

• De badkamer van morgen: Dit slaat niet alleen op de vormgeving, maar ook op de impact van ecodesign op sanitairontwerp.

Praktisch Waar: Brussels Expo Paleis 1 Wanneer: donderdag 17 en vrijdag 18

september, telkens van 10u00 tot 18u00.

Gratis inkom, registreren kan vanaf 1 augustus op de website www.vanmarckefair.com De groothandel legt ook gratis busvervoer in naar de beurs. (door Alex Baumans)

www.vanmarckefair.com

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - OPLEIDING

40

De eerste prijs voor het schooljaar 2014-15 ging naar het VTI Zeebrugge

Jubileumeditie West Vlaamse Scholenwedstrijd VTI Zeebrugge wint tiende editie

V

oor de tiende keer al organiseerde de West-Vlaamse Confederatie Bouw de Scholenwedstrijd sanitair en verwarming. De opzet is eenvoudig: de leerlingen in de twee laatste jaren beroepsonderwijs worden uitgenodigd om een volledig functionele installatie sanitair en verwarming te realiseren. De goede werking ervan wordt beoordeeld door een vakjury en de Watergroep keek na of alles conform was met de drinkwatervoorschriften. Die jurering wordt aangevuld met praktische en theoretische proeven voor de einduitslag. Voor het schooljaar 2014-15 was de eerste prijs voor VTI Zeebrugge

Gewaardeerd initiatief Toen de Confederatie Bouw tien jaar geleden met de wedstrijd van start ging, toen nog alleen met sanitair, wilde men vooral de afstand tussen school en bedrijfsleven overbruggen, en het beroep herwaarderen. Op het eerste vlak mag de Scholenwedstrijd een duidelijk succes heten. Dat alle partners na tien edities nog even enthousiast zijn, zegt genoeg. Door de opzet en de jurering krijgen de leerlingen een beter idee van de realiteit op de werf.

Als het gaat om het beroep aantrekkelijker te maken, zijn de resultaten minder bemoedigend. Installateur blijft een knelpuntberoep.

Elk jaar studeren er in West-Vlaanderen gemiddeld een vijftigtal leerlingen installatietechniek af, terwijl er telkens vacatures zijn voor een zestigtal personen. De boodschap is duidelijk: wie kiest voor installatietechniek, heeft gegarandeerd een interessante en afwisselende job. Het komt er alleen op aan jongeren en ouders de weg naar de sector te laten vinden. Volgens Stefaan Misschaert van het katholiek onderwijs is het duidelijk dat

het technisch en beroepsonderwijs hiervoor de meest aangewezen partner is.

Rol van de groothandel Op deze tiende editie waren er twee gastsprekers: Bart Deltour (Van Marcke College) had het over de uitdagingen van de komende jaren en Kattie Van Hoof (Desco) sprak over de beroepsvooruitzichten en welke rol de groothandel daarin kan spelen. Deze aanwezigheid van groothandels is niet toevallig. Dat de Scholenwedstrijd tot een succes is kunnen uitgroeien, is ook te danken aan de steun van de groothandel. Elke school heeft namelijk een peter-groothandel, waar men terecht kan

voor al het materiaal. Materiaal blijft immers een pijnpunt in het onderwijs. Daarom was er voor deze tiende editie een speciale attentie voor de scholen: elke school kreeg een PP-R lasmachine en twee buizensnijders cadeau.

Dat kwam bovenop de waardebonnen van 350 tot 550 euro voor materiaal voor de teams, in functie van hun plaats in het eindklassement. De winnaar voor dit jaar was VTI Zeebrugge. De leerlingen van het winnende team kregen ook nog elk een jaarabonnement van De Onderneming.

Uitslag van de editie 2014-15 Plaats

School

Peter

1 2 3 4 (ex aequo)

VTI Zeebrugge

Facq (Claeys-Verhelst)

VTI Ieper VTI Roeselare VTI Kortrijk VTI Oostende VTI Waregem

Florisan Van Marcke Desco Sax Sanitair Sanicomfort DE ONDERNEMING

bewijs jezelf een dienst en kies voor desco Zen en zorgeloos verwarmen Kwaliteit en ondersteuning!

GARANTIE

COMPLEET SYSTEEM SYSTÈME COMPLET

JAAR

TECHNISCHE COMPLEET BIJSTAND SYSTEEM

scanner

bestel in een knip

nachtkluis

afhalen 24u op 24 & 7 dagen op 7

verpakkingskorting delen in voordelen

R-AN

S

J

AA

www.desco.be Alsembergsesteenweg 454 – B-1653 DWORP info@comap.be – www.comap.be - tel 02 371 01 67

wijnegem  aalst  aartselaar  antwerpen  brugge  dendermonde  diest  dison  gent  grivegnée  habay  kuurne  lier  lummen  mechelen  rocourt  stavelot  temse  turnhout

adv onderneming 2014_v2_NL_FR.indd 3

6/18/2015 12:00:56 PM

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - OPLEIDING

42

De volgende generatie warmtepompen NxtHPG project ontwikkelt warmtepompen met natuurlijke koelmiddelen

D

e invoering van de F-gas verordening heeft de kaarten voor de koeling, airconditioning en warmtepompindustrie grondig dooreengeschud. Door de steeds strenger wordende beperkingen op het gebruik van koelmiddelen met een hoog GWP, moet men uitkijken naar alternatieven. Een mogelijkheid zijn natuurlijke middelen. Voor warmtepomptoepassingen komen vooral CO2, en koolwaterstoffen zoals propaan in aanmerking. In het project NxtHPG werken kennisinstellingen samen met industriële partners om praktisch bruikbare toestellen te ontwikkelen.

Structuur van het project Het project is verdeeld in drie teams, die telkens bestaan uit wetenschappelijke partners en industriële partners. Het eerste team ontwikkelt toestellen op koolwaterstoffen, meer bepaald propaan. De wetenschappelijke partners zijn hier de Universidad Politecnica de Valencia (UPVLC) en het Zweedse Koninklijke Instituut voor Technologie (KTH). De industriële partners zijn Ciat voor het warmtepompgedeelte en Danfoss CC voor de compressortechniek. Een tweede team houdt zich bezig met CO2 toestellen. De wetenschappelijke ondersteuning komt hier van het Italiaanse nationaal agentschap voor nieuwe technologie (ENEA), Università degli Studi di Napoli Federico II (UNINA) en Norges teknisk-naturvitenskapelige universitet (NTNU).

De firma Enex staat in voor de warmtepomptechniek, en Dorin voor de compressors. Tenslotte is er een apart team voor de ontwikkeling van passende warmtewisselaars, met Alfa Laval voor water-koelmiddel platenwisselaars en LU-VE voor lucht-koelmiddel warmtewisselaars. De wetenschappelijke partner is hier de Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne (EPFL). EHPA, de Europese vereniging van de warmtepompsector, ondersteunt het initiatief en organiseerde een eerste workshop waar de resultaten werden voorgesteld.

Vijf prototypes Op basis van een marktstudie werden er vijf toepassingen geïdentificeerd die het meeste kansen boden voor warmtepompen op natuurlijke koelmiddelen: twee op CO2 en drie op koolwaterstoffen, in principe propaan. Er werd telkens een prototype gebouwd. Het gaat hier om industriële prototypes, dus toestellen die dicht bij serieproductie staan.

De toestellen op koolwaterstoffen zijn 1. een lucht-water warmtepomp, uitgerust met een toerentalgeregelde scroll compressor, 2. een conventionele water-water warmtepomp.

Omdat de werking stabieler is dan bij een lucht-water toestel, kon men hier volstaan met twee compressoren in cascade 3. een booster water-water warmtepomp. Dit toestel is ontworpen voor warmterecuperatie, bijvoorbeeld uit afvalwater, en kan werken met hogere brontemperaturen.

De eerste twee toestellen kunnen ook omkeerbaar werken. Tabel 1 geeft een overzicht van de voornaamste eigenschappen De CO2 toestellen zijn 4. een lucht-water warmtepomp met afgiftetemperaturen van 60°C, die in principe is bedoeld voor sanitair warm water.

5. een water-water warmtepomp met afgiftetemperaturen van 80-90°C. Dit is bestemd voor renovatie van hogetemperatuursystemen als vervanging van een ketel.

De eerste twee toestellen kunnen ook omkeerbaar werken. Tabel 1 geeft een overzicht van de voornaamste eigenschappen. Tabel 2 geeft een overzicht van de technische eigenschappen.

vend. De eerste vier prototypes op de lijst zijn al gerealiseerd, en de vijfde wordt tegen het einde van het jaar verwacht. Bovendien kunnen ze vrij snel tot marktrijpe producten uitgroeien. Er is immers al veel kennis over het gebruik van CO2 en koolwaterstoffen, en er zijn al heel wat geschikte componenten verkrijgbaar. De industrie is perfect in staat om de leemtes in het aanbod op te vullen met aangepaste ventielen, warmtewisselaars, compressoren enzovoort. Daarnaast is er de kwestie van aangepaste procedures voor de behandeling en installatie van deze toestellen, met name wat veiligheid betreft. Ook hier zijn oplossingen mogelijk. In dit project zijn de toestellen op koolwaterstoffen bijvoorbeeld allemaal bedoeld voor buitenopstelling, om het brandrisico te minimaliseren. Het ziet er dus naar uit dat performante warmtepompen op natuurlijke koelmiddelen snel een realiteit kunnen worden. (door Alex Baumans) www.nxthpg.eu

Technische ontwikkelingen en hindernissen De resultaten van het onderzoek zijn veelbelo-

Koelmiddel

Type

Bron temperatuur

Afgifte temperatuur

Vermogen

Case 1

Propaan

lucht-water

-10°C/10°C

40°C/60°C

50 kW

Case 2

Propaan

Water-water of bodem-water

-5°C/15°C

40°C/60°C

100 kW

Case 3

Butaan (overschakeling op propaan voorzien)

Water-water

25°C

60°C

50 kW

Type

Brontemperatuur

Afgiftetemperatuur

Toepassing

Vermogen

Case 4

lucht-water

-10°C/10°C

60°C

Sanitair warm water

50 kW

Case 5

Water-water

5°C/25°C

70°C/90°C

Verwarming

50 kW

DE ONDERNEMING

45

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - FEDERATIES

Achtste EHPA European Heat Pump Forum Groot potentieel voor warmtepompen in energietransitie

E

HPA (European Heat Pump Association), de sectorvereniging van de Europese warmtepompindustrie hield haar jaarlijks forum in Brussel. Centraal stond de bijdrage van warmtepompen, en warmte in het algemeen, tot de energietransitie. Het besef groeit bij de Europese Commissie dat warmte hier een sleutelrol kan spelen. EHPA is dan ook een bevoorrechte partner in het verwezenlijken van het beleid.

EU kijkt naar warmte Zoals Paul Hodson, verantwoordelijk voor energie-efficiëntie binnen DG Energie, verklaarde, kijkt men in de Europese Commissie meer en meer naar verwarming en koeling om de milieudoelstellingen te bereiken. Tot nu toe was het beleid vooral op elektriciteit gericht. Het besef groeit echter dat men alleen daarmee er niet komt: zowat de helft van het energieverbruik in de EU gaat naar warmte. Voor de Commissie is de rekening snel gemaakt. Het is niet te verwachten dat de industrie of de landbouw ooit helemaal CO2 neutraal zullen worden. Wil het doel van een reductie van de uitstoot van broeikasgassen met 80% tegen 2050 gehaald worden, dan zal dat alleen kunnen als de gebouwen volledig klimaatneutraal zullen zijn.

De herziening van twee cruciale richtlijnen staat op de agenda: de richtlijn voor energieprestatie van gebouwen, en die voor hernieuwbare energie. Bij het uitwerken van de

Thomas Nowak (EHPA) leidde het Forum in, en begroette speciaal de Chinese bezoekers.

nieuwe versies zal men ongetwijfeld met bovenstaande overwegingen rekening houden.

Potentieel in de industrie Dat warmtepompen de uitstoot van gebouwen kunnen doel dalen, zal niemand betwijfelen. Minder bekend is echter dat er nog enorme besparingen mogelijk zijn in de industrie. Enerzijds is er heel wat afvalwarmte beschikbaar, anderzijds zijn er tal van toepassingen die temperaturen vragen van minder dan 100-120°C. Warmtepompen zijn perfect in staat om de schakel te vormen tussen aanbod en behoefte. Zeker in sectoren waar er tegelijk nood is aan warmte en koeling, zoals voeding, hebben warmtepompen kansen.

Het potentieel van warmtepomp toepassingen in de industrie wordt geschat op 174 TWh in Europa, wat overeenkomt met het totale verbruik van een land als Polen. Tot nu toe wordt daar ongeveer 1% van gebruikt.

Er zijn dus nog mogelijkheden te over. Een probleem daarbij is wel dat er in de industrie doorgaans op erg korte termijn gedacht wordt. Voor een financieel directeur is vijf jaar al erg lang, terwijl warmtepomptechniek meestal langere terugverdientijden heeft.

Warmtenet of warmtepomp?

De keuze tussen warmtenet of warmtepomp is een valse tegenstelling. Warmtenetten zijn een efficiënte manier om gebouwen in een stedelijke omgeving te verwarmen. Het is echter geen verwarmingstechniek als zodanig, eerder een manier van warmtetransport.

Door de groei van lage-temperatuurverwarming zijn warmtenetten perfect in staat om in combinatie met warmtepompen te werken, wat trouwens nieuwe mogelijkheden biedt voor de benutting van afvalwarmte.

DE ONDERNEMING

In dit verband zijn datacenters en andere computertoepassingen een vaak onderschatte warmtebron. De koelbehoeften zijn enorm, en ze zijn constant aanwezig, of toch tenminste op voorspelbare tijdspatronen. Ze zijn dus perfect geschikt als bron voor warmterecuperatie door warmtepompen in combinatie met warmtenetten. De eerste projecten rond ‘combined data and heat (CDH)’ zijn al opgestart.

Chinese aanwezigheid Het EHPA forum trekt deelnemers aan uit diverse landen. Dit jaar was er een opvallende Chinese aanwezigheid. Niet alleen wat Sanhua de hoofdsponsor, er waren ook speciale voorzieningen voor de talrijk opgekomen Chinese deelnemers. China stelt immers veel belang in warmtepomptechniek, zij het omwille van andere redenen dan in Europa.

Energiebesparing is er een minder dringend probleem dan directe luchtvervuiling. In China wordt nog grote schaal steenkoolverwarming toegepast, wat in de winter tot zware smogproblemen kan leiden. De overheid ziet warmtepompen als een effectief middel om de luchtkwaliteit in steden te verbeteren.

Vooruitzichten Warmtepomptechniek kan ongetwijfeld een bijdrage leveren om de Europese klimaatdoelstellingen te behalen. Om dat te bereiken is er echter een ondersteunend beleid nodig voor sensibilisering en om de juiste randvoorwaarden te creëren. EHPA hoopt dat de Europese Commissie hier een positieve rol in speelt. (door Alex Baumans)

www.ehpa.org

JunkersControl Slimme WLAN kamerthermostaat met superieur design

De enige internet geconnecteerde weersafhankelijke programmeerbare regelaar die toelaat zowĂŠl warm water als verwarming te beheren vanop een smartphone of tablet (iOS/Android) Energiebesparing zonder aan comfort in te boeten Past de verwarmingsinstellingen aan op basis van online weergegevens (geen buitenvoeler nodig) en slimme functies (geofencing, self-learning, Auto-Away functie) Eenvoudige installatie (via bestaande bedrading) & intuĂŻtief bedieningsgemak E-service (diagnoses stellen vanop afstand, resetten, ...)

Energiemonitoring, altijd en overal Behoud van de modulerende werking van de ketel ErP +4% rating Modern design

www.junkers.be Bosch Thermotechnology nv - Kontichsesteenweg 60 - 2630 Aartselaar

47

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - FEDERATIES

Stookoliesector speelt in op wijzigende omstandigheden Informazout en Cedicol breiden activiteiten uit naar hybride systemen

D

e afgelopen jaren heeft de verwarmingsector grote veranderingen ondergaan. Sinds 1995 zijn de rendements- en milieu-eisen steeds strenger geworden. De sector heeft zich stap voor stap aan deze technologische ontwikkelingen moeten aanpassen. Ward Herteleer blikt terug op zijn 16 jaar bij Cedicol en Informazout en gaat in op de veranderingen tijdens die periode.

Naar aanleiding van de aanstelling van Willem Voets als General Manager van de vzw’s Cedicol en Informazout, gaf zijn voorganger Ward Herteleer een overzicht van de veranderingen in de stookoliesector tijdens zijn ambtstermijn van 1999 tot 2015.

Zestien jaar geleden werd de hele verwarmingsector nog op federaal vlak geregeld, met uitzondering van de stookolietanks, die onder Vlarem vielen. Energie was toen duidelijk goedkoper dan nu. De communicatiecampagnes van de sector legden de nadruk op de lage stookolieprijs, en fabrikanten boden in hoofdzaak lage-temperatuurketels aan.

Onder de leiding van Ward Herteleer hield

de afdeling Informazout zich bezig met de promotie van oliestook, terwijl de afdeling Cedicol de opleiding verzorgde van erkende technici in vloeibare brandstoffen.

Het nieuwe team van Ward Herteleer creëerde een frisse dynamiek om de werking van beide afdelingen aan te passen aan de toen op til zijnde veranderingen.

Het aantreden van Ward Herteleer viel samen met het begin van de omzetting van de Europese regels in federale en regionale wetten. Die eisen leidden tot aanpassing van de toestellen, wat op zijn beurt de nood aan opleiding rond de nieuwe regels bij de vaklui deed toenemen. Een voorbeeld: het gedeelte van de hernieuwingscursus dat aan wetgeving was gewijd, steeg van 20% tot 80%.

De nieuwe wetgeving en de stijgende energieprijzen leidden tot de introductie van de huidige generatie hoogrendementsketels, al dan niet modulerend.

Opleiding van professionals en informatie aan particulieren De renovatie van de vestiging in Anderlecht, met de vernieuwing van het opleidingscentrum waren belangrijke stappen. Het centrum moest immers over de juiste uitrusting beschikken om de certificeringen volgens de nieuwe reglementen voor de drie gewesten te kunnen afleveren. Dat de operatie geslaagd is, bewijzen de 1.200 installateurs die in 2014 een Cedicol opleiding gevolgd hebben.

Ward Herteleer, general manager van de vzw’s Cedicol en Informazout van 1999 tot mei 2015, schetste de ontwikkelingen van de sector in deze periode.

DE ONDERNEMING

De vergelijking met aardgas in het kader van het broeikaseffect was een tweede uitdaging. Een wetenschappelijke studie van RDC-Environment kwam tot de conclusie dat een overstap van stookolie op aardgas geen milieuwinst oplevert, indien men rekening

houdt met de hele productiecyclus van aardgas, van de winning tot de verbranding. Informazout heeft in de informatiecampagnes ook verschillende bijkomende argumenten aangevoerd ten voordele van stookolie: het is veiliger dan andere fossiele brandstoffen, de klant staat onafhankelijk ten opzichte van de leverancier, en er zijn flexibele combinatiemogelijkheden met hernieuwbare energie.

Het werd ook eenvoudiger om energiezuinige toestellen te herkennen, met de labels Optitank, Optimaz (90%) en Optimaz Elite (98%).

Deze labels liepen vooruit op de algemene invoering van Europese energielabels voor stooktoestellen in september 2015.

De toekomst staat voor de deur Als lid van Eurofuel (The European Heating Oil Association) pleiten Cedicol en Informazout ervoor dat er zowel op Belgisch als op Europees vlak wordt overgeschakeld op efficiënte hybride installaties die primaire energie besparen. Om de Europese doelstellingen te halen (-20% in 2020), moet het verbruik in het algemeen naar omlaag. Een mogelijkheid zijn installaties die het aandeel hernieuwbare energie kostenoptimaal benutten, terwijl de fossiele brandstof voor een verzekerde warmteproductie zorgt. Het gamma Cedicol opleidingen omvat al cursussen voor stookolie, gas, en de combinatie met zonne-energie. Op middellange termijn verwacht Ward Herteleer dat er Energiecentra gaan komen met expertise in fossiele brandstoffen en hernieuwbare energie, waar technici kunnen opgeleid worden voor deze multi-energie installaties. (door John Lams)

www.informazout.be

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - FEDERATIES

48

‘bron : Weishaupt nv’

Studiedag geothermie van Vlaamse Confederatie Bouw Vereniging gelooft in toekomstgerichte techniek

G

ebouwenverwarming speelt een cruciale rol in het snel veranderende energielandschap. Een van de gevolgen van de overschakeling op hernieuwbare energie is dat gebouwen zelf in toenemende mate instaan voor hun eigen energievoorziening. Voor warmte kan dat gebeuren door middel van geothermische systemen. De Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) gelooft sterk in de kansen van deze techniek en wijdde op 12 mei een studiedag aan dit onderwerp.

Ervaring opbouwen en kennis verspreiden Er zijn diverse manieren om warmte uit de bodem te halen en/of erin op te slaan. De meest bekende zijn natuurlijk boringen of ondiepe collectornetten. Voor grotere projecten kan men denken aan bodem-energie-opslag of aan het gebruik van watervoerende lagen (aquifers). Er zijn ook andere methoden, waarbij men bijvoorbeeld ingegraven bouwkundige elementen benut, zoals de funderingen in het geval van energiepalen, of kelderof tunnelwanden. Die worden dan voorzien van watervoerende leidingen, waardoor ze energie aan de ondergrond kunnen onttrekken. Deze toepassingen vallen onder ondiepe geothermie, die alles tot een diepte van 300 meter omvat. Bij diepe geothermie gaat men hogere temperaturen opzoeken in diepere aardlagen.

Binnen de VCB zijn er verschillende initiatieven om geothermie te ondersteunen. Zo is de Vereniging Geothermie, die in de eerste plaats putboorders groepeert, maar ook installateurs, studiebureaus, belangengroeperingen en kennisinstellingen. Een van haar doelstellingen is om deze nieuwe sector een

structuur te brengen, met certificeringen, een code van goede praktijk en een aangepast wettelijk kader.

Een ander initatief is het Smart Geotherm project. Daarbij wordt onder meer gewerkt aan een geothermische screeningtool, die de thermische eigenschappen van de ondergrond overzichtelijk in kaart brengt. Dat is belangrijk voor de inschatting van de economische en technische haalbaarheid van projecten.

Verder wordt er onderzoek gedaan naar thermisch actieve bouwdelen. Het is natuurlijk aantrekkelijk om warmtevoerende leidingen te integreren in funderingspalen of tunnelwanden. Men heeft dan geen extra plaats of boringen nodig. Anderzijds moet men dan weten hoe het zit met de opbrengst, en of de werking als warmtewisselaar bijvoorbeeld geen stabiliteitsproblemen voor de bouwelementen of de ondergrond met zich meebrengt. Voor funderingen is dat van evident belang.

Grondwater beschermen Verder speelt het wettelijk kader een doorslaggevende rol. De huidige wetgeving rond

boringen is in hoofdzaak bedoeld voor de bescherming van het grondwater. De helft van het drinkwater in Vlaanderen komt uit grondwater; het is dus van cruciaal belang dat de energietransitie niet ten koste gaat van de drinkwaterbevoorrading. Daarom wordt een wetgevend kader uitgewerkt om geothermietoepassingen mogelijk te maken, en toch het grondwater te vrijwaren.

Praktische toepassingen Op de studiedag kwamen er een aantal praktische realisaties aan bod. Praktijkervaring is erg belangrijk, want voor geothermische installaties zijn er nog weinig standaardoplossingen, zeker voor grotere projecten. Details in uitvoering en ontwerp moeten dus geval per geval worden ingevuld, aan de hand van het materiaal dat voorhanden is. Vandaar dat de VCB sterk inzet op kennisuitwisseling. Opleiding en certificering is daar een aspect van.

Sinds kort kunnen technici erkend worden als installateur geothermie. De hogeschool Thomas More is een van de pioniers met een opleiding en examenprogramma. (door Alex Baumans)

www.vcb.be

DE ONDERNEMING

Via: www.atlantic-academy.be

ier Klik h

Warmtepompboilers

www.losfeld.be - 2015 - 0046

Warmtepompen

Atlantic is a brand of Atlantic Belgium SA - 1, Avenue Château Jaco - 1410 Waterloo Tél.: 02 357 28 28 - Fax: 02 353 21 82 - Email: atlanticbelgium@groupe-atlantic.com

w w w. a t l a n t i c - b e l g i u m . b e

VARMAX Gas-Condensatieketel VARMAX

• 10 Modellen van 120 tot 600 kW • Twin Versie: tot 1200 kW • Modulatie van 20% tot 100% • Grote waterinhoud • 2,3 of 4 aansluitingen • Snelle brandertoegang voor onderhoud

Ygnis is a brand of Atlantic Belgium SA - 1, Avenue Château Jaco - 1410 Waterloo Tél.: 02 357 28 28 - Fax: 02 353 21 82 - Email: atlanticbelgium@groupe-atlantic.com

www.ygnis.be

www.losfeld.be - 2015 - 0047

• Ketel in RVS

PRODUCT NEWS

50

Maximale flexibiliteit voor de vakman Het FlexiClick 5 in 1 systeem van Bosch Power Tools bestaat uit een accuschroefboormachine van 14,4V of 18V met vier opzetstukken. Het biedt een maximale flexibiliteit voor nauwkeurig werk, ook in moeilijk bereikbare plaatsen. Het is een gebruiksvriendelijk systeem: de opzetstukken kunnen op de boormachine blijven bij de afstelling. De machines zijn voorzien van een zeshoekige opname, waarmee standaardbits kunnen worden gebruikt. De opzetstukken (boorhouder, excentrische adapter, haakse adapter en boorhamer adapter) zijn eenvoudig te monteren: draaien en klikken volstaat.

www.bosch-pt.com

Compleet gas-lucht systeem Ebm-papst, de leverancier van verbrandingsystemen, brengt de Gas 137 uit voor pneumatische toepassingen tot 150 kW. Het geheel bestaat uit de NRG 137 radiaal EC-ventilator, een speciale venturi, een specifieke branderautomaat met CAN bus interface, een mix adapter met geïntegreerde terugslagklep, en een brander.

Alles wordt voorgemonteerd en getest geleverd, zodat de klant er meteen mee aan de slag kan. De hoge prestaties en compacte afmetingen maken de Gas 137 geschikt voor gaswandketels.

www.ebmpapst.nl

Lucht- en slibafscheiders voor utiliteiten en industrie De Flamco Clean Smart en Flamcovent Clean Smart lucht- en slibafscheiders zijn nu ook verkrijgbaar in aansluitmaten van DN50 tot D600 voor een optimale verwijdering van lucht en slib in installaties van grote en middelgrote vermogens. Ze maken gebruik van een innoverende techniek die het drukverlies zo laag mogelijk houdt, en dus ook het rendement verbetert. Ze bevatten namelijk geen enkel obstakel dat de waterstroom kan afremmen.

Dat resulteert in energiebesparing en dus minder kosten.

www.flamcogroup.com

Software voor onderhoudsattesten EuroSoft Pro van Euro-Index is app/software waarmee onderhoudsattesten voor verwarmingsinstallaties kunnen worden opgesteld, opgeslagen en afgedrukt. De technicus heeft geen pen of papier meer nodig: de gegevens worden digitaal opgeslagen via diverse toestellen (tablet, smartphone, draagbare computer of PC). EuroSoft Pro is compatibel met de verschillende operating systems en de rookgasanalysetoestellen van de Blauwe Lijn. De toestellen communiceren draadloos met het systeem, waarbij het onderhoudsattest (voor het gewest in kwestie) automatisch wordt opgesteld.

www.eurosoftpro.be

DE ONDERNEMING

De meest doordachte verwarmingsketel

Condenserende gaswandketel Supersnelle, royale levering van sanitair warmwater aan een constante temperatuur Hoog rendement, zowel tijdens verwarmingsals sanitair warmwaterbedrijf Compact en fraai modern design Helder LCD-display met blauw backlight en handige instel- en uitleesmogelijkheden Modulerende A-klasse pomp voor energiebesparing en voorkomen van stromingsgeluid Digitale waterdrukuitlezing met â&#x20AC;&#x2DC;bijvulâ&#x20AC;&#x2122;-melding Eenvoudige installatie dankzij inbegrepen montageplaat

Remeha Calenta

De Remeha Calenta is de meest doordachte condenserende verwarmingsketel ooit.

Een hypermoderne, nieuw ontwikkelde condenserende gasketel in Combi- en Solouitvoering.

Betrouwbaarheid en optimale prestaties gaan bij dit toestel hand in hand, voor een onbezorgde warmte- en sanitair warmwatervoorziening.

Meer informatie over deze of andere producten ?

Scan de QR-code hiernaast met uw smartphone of ga naar www.remeha.be Remeha nv, Koralenhoeve 10, B-2160 Wommelgem T +32 (0)3 230 71 06 F +32 (0)3 354 54 30 E info@remeha.be

Ik maak soms fouten.

U niet?

DAAROM IS ER RISYCOR. Je bent een mens, geen computer. Soms vergeet je iets. Enige tijd later kunnen daardoor problemen ontstaan zoals blokkades van pompen, vastzittende kranen, verstoppingen in de ketel enzovoort.

Je merkt het nooit wanneer zuurstof corrosie veroorzaakt en slib vormt in het systeem, tenzij Risycor je tijdig waarschuwt. Zo vermijd je ergernis en discussie en bespaar je heel wat geld.

Meer info op resus.eu

reliability & sustainability in HVAC

53

PRODUCT NEWS

Hygrometer en warmtebeeldcamera Aannemers, loodgieters, dakdekkers, energie-experten en iedereen die met bouwinspectie te maken heeft, heeft baat met de innoverende FLIR MR160 hygrometer met ingebouwde warmtebeeldcamera van 80x60 pixels. Hierdoor weet de vakman precies waar hij zijn metingen moet uitvoeren. Dankzij de IGM (Infrared Guided Measurement) techniek, gestuurd door de Flir Lepton thermische sensor kan de MR160 de warmtefluctuaties detecteren die kenmerkend zijn voor vochtproblemen. Zo weet de vakman waar hij de vochtsensor het best plaatst

www.flir.com

Compact en efficiënt afvalwaterstation KSB Belgium introduceert de AmaDS3 (Dry Solid Separation System), een compact afvalwaterstation. Het is een praktische en onderhoudsvriendelijke manier om vervuild water met vaste bestanddelen te verpompen. De AmaDS3 combineert een dompelpomp met een droog opgestelde pomp, en combineert zo de voordelen van beide. In een eerste fase worden de vaste stoffen afgescheiden in de filterkamer, in de tweede fase wordt het voorgefilterde water opnieuw via de filterkamer naar de afvoerleiding gestuurd. Daarbij wordt filterkamer automatisch gespoeld. Het toestel maakt gebruik van hoogrendements IEC motoren die voorzien zijn voor continu werking.

www.ksb.com

Alles netjes weggeborgen

Boiler en buffervat in een

Voor vaklui is het belangrijk dat hun materiaal altijd netjes en veilig kan worden opgeborgen. Dat is mogelijk met het Sortimo Ecosystem. Dit opberg- en transportsysteem bestaat uit complementaire producten gebaseerd op een uniform raster. Spil van het systeem is de L-Boxx, met tal van opbergmogelijkheden. Ecosystem is ook compatibel met Prosafe, een universele oplossing om de lading te beveiligen. Basis van alles is de ‘Sortimo ready’ vloer met voorgeboorde bevestigingspunten, zodat alle rekken en opbergsystemen kunnen gemonteerd worden zonder boorwerk.

De HSBC 200 van Stiebel Eltron combineert een boiler met een buffervat, die netjes bovenop elkaar gemonteerd zijn. Dat bespaart heel wat plaats: zo hoeft men slechts een enkel toestel in de stookplaats te installeren. De HSBC 200 heeft een geïntegreerde boiler van 200 liter en een buffervat van 100 liter, wat ruim volstaat voor een eengezinswoning. De HSBC 200 is een volledig uitgerust toestel, met ingebouwde componenten zoals de regeling van de warmtepomp. Onderhoud en reparatie worden eenvoudig dankzij de afneembare voorplaat.

www.sortimo.be

www.stiebel-eltron.be

DE ONDERNEMING

IJzer (badkuipen, enz.)/ton

€ 11,00

BEKIJK NU ONS VOLLEDIG

AANBOD BOEKEN OP

WWW.DISTRIGRAPH.COM

€ 5 korting vanaf 2e boek

Librairie - Boekhandel

PROOF PDF

DO_920_NL.indd 82

7/05/15 17:11

9/02/15 15

OB62044

DO_917.indd 114

Hoe uw energie-investeringen beter laten renderen?

Z-energy helpt u op weg op het vlak van intelligent energiegebruik, duurzame energieproductie, hernieuwbare energiebronnen en groene mobiliteit.

Z-energy, iedere dinsdag op Kanaal Z vanaf 19.50 uur.

Ook te bekijken op www.kanaalz.be In samenwerking met

OB62044_ZENERGY.indd 1

03/03/15 16:37

55

KERNCIJFERS

LONEN EN FACTURATIE Loonschaal geldig vanaf 01.01.2015 Kwalificatie

Verhoging t.o.v. vorig trimester

Nieuw bruto uurloon €

Categorie I

+0,000

13,379

Categorie I A

+0,000

14,045

Categorie II

+0,000

14,261

Categorie II A

+0,000

14,973

Categorie III

+0,000

15,168

Categorie IV

+0,000

16,099

De peterschapsregeling Contracten afgesloten vanaf 01.07.2005 Maand 1-6

€ 12,135

Maand 7-12

€ 12,536

Maand > 12

€ 12,937

Vergoedingen voor industriële leerlingen (contracten afgesloten na 01.12.2012) 1) Jongerenleerlingwezen Leeftijd

Arbeiders met bijzondere kwalificatie Categorie

Bijslag

Totaal €

1e meestergast

+3,220

19,319

+1,517

16,685

+1,610

17,709

(cf. chapitre 10 CCT/L’entreprise N° 639)

1e ploegbaas A CAO van 17.05.1990 : 0,542

(cf. chapitre 10 CCT/L’entreprise N° 639)

1e ploegbaas B (Hfst. 10 CAO/De Onderneming nr. 639)

Bijzondere, ongezonde, hinderlijke of lastige werken

Overige maanden €

15 jaar

320,40

480,60

16 jaar

350,50

525,70

17 jaar

380,50

570,70

18 jaar

410,50

615,80

19 jaar

440,60

660,90

20 jaar

470,60

705,90

21 en meer

500,70

751,00

2) Bouwleerlingwezen Leeftijd

Kost en huisvesting Vanaf 01.01.2015

Leervergoeding 1e maand €

Vergoeding €

Maaltijd:

26,06

Huisvesting:

12,45

Totaal:

38,51

Leervergoeding 1e maand €

Overige maanden €

18 jaar

410,50

615,80

19 jaar

440,60

660,90

20 jaar

470,60

705,90

21 en meer

500,70

751,00

Barema jonge arbeiders Contracten afgesloten tot 30.06.2005. Voor arbeiders jonger dan 21 jaar, voor 1 juli 2005 in dienst getreden.

Categorie

Facturatiebijslagen

Omschrijving

Categorie

Bijslag

Leidekkers

+10%

Meestergasten Ploegbazen Baas die werkelijk een prestatie levert

DE ONDERNEMING

loon 2e graad +20%

I

II

III

Zonder vakopleiding

Met succes voltooid: - 2e graad technisch onderwijs of buitengewoon sec. onderwijs - stage in de instustrie of ondernemersopleiding - opleiding erkend door het Fonds voor vakopleiding

Diploma behaald van: - technisch secundair onderwijs - beroeps secundair onderwijs - vierde jaar buitengewoon secundair onderwijs

15 jaar

€ 7,225

17 jaar

€ 11,238

15 jaar en 6 maanden

€ 7,894

17 jaar en 6 maanden

€ 12,576

16 jaar

€ 8,563

18 jaar

€13,379

16 jaar en 6 maanden

€ 9,900

KERNCIJFERS

WAARDEN VAN ‘S’

Gezondheidsindex

Waarden van ‘S’ op 01.04.2015 Categorieën Medewerkers

Offertes vanaf 11.07.1981 voor aanbestedingen vanaf 11.10.2014 Offertes vanaf 11.06.2007 voor aanbestedingen vanaf 11.01.2015

2013=100

B

D

(dakbedekkingswerken)

(sanitair, verwarming)

-10

10 tem 19

20 en +

-10

10 tem 19

20 en +

30,290

31,202

31,205

29,166

30,078

30,081

30,136

31,045

31,048

29,018

29,927

29,930

Waarden van ‘S’ op 01.07.2014 Categorieën

B

D

(dakbedekkingswerken)

(sanitair, verwarming)

Medewerkers

-10

10 tem 19

20 en +

-10

10 tem 19

20 en +

Offertes voor 11.07.1981

30,343

31,258

31,259

29,216

30,131

30,132

Offertes voor 11.06.2007

30,191

31,101

31,102

29,069

29,980

29,981

Sociale lasten op 01.10.2012 Categorieën

B

D

(dakbedekkingswerken)

(sanitair, verwarming)

Medewerkers

-10

10 tem 19

20 en +

-10

10 tem 19

20 en +

Offertes voor 11.07.1981

106,36

113,10

113,11

98,65

105,39

105,40

Offertes voor 11.06.2007

106,33

113,07

113,09

98,62

105,36

105,38

Sociale lasten op 01.02.2014 Categorieën

D

(dakbedekkingswerken)

(sanitair, verwarming)

Medewerkers

-10

10 tem 19

20 en +

-10

10 tem 19

20 en +

Offertes voor 11.07.1981

106,36

113,10

113,11

98,65

105,39

105,40

Offertes voor 11.06.2007

106,04

112,28

98,39

104,62

INDEXEN

Kilometervergoeding 01.07.2013 - 30.06.2014

€ 0,3461/km

01.07.2014 - 30.06.2015

€ 0,3468/km

2004=100

1996=100

2015

Gez. index

Index

Gez index

Index

Gez index

Index

Jun

101,33

101,01

122,38

123,64

139,23

142,09

Mei

101,16

100,86

122,17

123,45

138,99

141,88

Apr

100,12

100,70

122,12

123,26

138,94

141,65

Mrt

100,73

100,32

121,65

122,79

138,40

141,12

Feb

100,89

100,23

121,84

122,72

138,62

141,04

Jan

100,61

99,85

121,54

122,22

138,24

140,46

2014

Gez. index

Index

Gez. index

Index

Gez. index

Index

Dec

100,40

99,09

121,25

122,51

137,95

140,64

Nov

100,28

100,09

121,11

122,51

137,78

140,80

Okt

100,28

100,22

121,11

122,67

137,78

140,98

Sept

100,06

100,09

120,84

122,51

137,48

140,80

Aug

100,12

100,17

120,91

122,61

137,56

140,91

Jul

100,46

100,55

121,33

123,07

138,03

141,44

Jun

100,34

100,38

121,18

122,87

137,87

141,20

Mei

100,29

100,30

121,12

122,27

137,80

141,09

Apr

100,44

100,41

121,30

122,90

138,00

141,25

Mrt

100,79

100,72

121,72

123,28

138,49

141,68

Feb

100,75

100,66

121,68

123,21

138,43

141,60

Jan

100,60

100,50

121,49

123,01

138,22

141,37

2013

Gez. index

Index

Gez. index

Index

Gez. index

Index

Dec

-

-

121,27

122,84

137,97

141,18

Nov

-

-

121,12

122,64

137,80

140,95

Okt

-

-

120,99

122,56

137,65

140,86

Sept

-

-

120,81

122,65

137,45

140,96

Aug

-

-

120,89

122,58

137,54

140,88

WAARDEN VAN ‘I’

B

112,27

56

104,63

Indexcijfer bouwmaterialen Aanbestedingen na 01.11.1971 2011

2012

2013

2014

2015

Jan

7454

7466

7380

7260

7033

Feb

7457

7487

7362

7245

6993

Mrt

7460

7502

7314

7181

7056

Apr

7437

7483

7238

7199

7115

Mei

7431

7461

7198

7191

7154

Jun

7460

7386

7161

7196

-

Jul

7481

7381

7184

7226

-

Aug

7395

7411

7286

7250

-

Sept

7371

7450

7296

7269

-

Okt

7333

7417

7269

7242

-

Nov

7361

7381

7235

7189

-

Dec

7398

7376

7249

7080

-

DE ONDERNEMING

17+18/09 2015 Brussels EXPO

HALL 1

EXPO INFO NETWORKING

Dè gratis vakbeurs voor sanitair, HVAC en installatiemateriaal.

Ben je een professional in de sanitaire-, HVAC- en installatiesector ?

Kom op donderdag 17 en vrijdag 18 september 2015 naar de Van Marcke Fair in Brussels Expo. Maak er kennis met fabrikanten van kwaliteitsmerken, ontdek er productinnovaties, woon er infosessies bij en profiteer van netwerkingsmogelijkheden met collega’s en Van Marcke medewerkers. ◆ 5000 m2 expo met meer dan 135 fabrikanten ◆ Grootse salesactie ter plekke ◆ Infosessies binnen 3 grote thema’s: > Smart Home en New Energy > EcoDesign en Energie-regelgeving > Warmtenetten en Centrale stookplaatsen ◆ Gratis inkom en gratis busvervoer

Registreer je op voorhand op www.vanmarckefair.com

KERNCIJFERS

ENERGIEËN Brandstof op basis van aardolie - Prijzen op 07.07.2015 Benaming

Prijs incl. BTW

c/kWh

Gasolie verwarming: meer dan 2000 liter, zonder korting, op onderwaarde

64,06 c/l

6,40

Stookolie extra: > 2000 liter

64,48 c/l

6,44

Omzettingsfactor voor verbruikersprijs van bovenwaarde naar onderwaarde Propaan in bulk (op onderwaarde): >2000 liter

0,902 43,96 c/l

KOERS VAN HET SCHROOT Richtprijs op 07.07.2015 Koper (nieuw/100 kg) Rood (koper)/100 kg Zink (bedekking)/100 kg Lood/100 kg Messing/100 kg Aluminium/100 kg Gietijzer 2k. niet mec. (c.v., rad., edm)/ ton IJzer (badkuipen, enz.)/ton

€ 506,48 € 435,00 € 125,00 € 125,00 € 255,00 € 90,00 € 14,25 € 10,25

58

ALTIJD DE SLIMSTE WEG VAN FABRIEK NAAR VAKMAN

Hendrickx & C° is de eerste echte speciaalzaak in leidingsystemen, vloerverwarming en ventilatie dewelke zich uitsluitend richt tot de vakman. Buiten eigen producten en/of assemblage zijn wij exclusief verdeler van het Kekelit productengamma. Deze combinatie maakt het mogelijk de vakman een nooit eerder samengebracht productenpallet aan te bieden aan verantwoorde prijzen.

UILENBAAN 148 B • WOMMELGEM • +32 (0)3 288 41 90 • WWW.HENBRA.BE

Zoals u, adviseren wij graag onze klanten

En om beter aan uw professionele noden te voldoen, staat er een team van

specialisten te uwer beschikking voor al uw vragen: • 20.000 artikelen op voorraad • 100.000 artikelen gereferencieerd • ruime openingstijden • leveringen ook op zaterdag • 34 self-services met self-scanning • 13 Showrooms • een aparte website voor professionals: www.facq.be/nl/e-commerce

EEN PROFESSIONAL AAN UW ZIJDE