De Onderneming 923 by De Onderneming

DE ONDERNEMING

(Villeroy & Boch)

Comfort en energiebesparing door debietregeling

Phase Change Materials

Trendlab op ISH Pop Up My Bathroom

Periodiciteit: maandelijks I Afgiftekantoor: Oostende X ISSN 0777/6349 I P501047 I Verantwoordelijke uitgever: Filip Cossement I Edith Cavellstraat 88 bus 13b, 1180 Brussel

Maandblad voor sanitair - verwarming en klimatisatie â&#x20AC;˘ nr. 923 â&#x20AC;˘ september 2015

Zoals u, adviseren wij graag onze klanten

En om beter aan uw professionele noden te voldoen, staat er een team van

specialisten te uwer beschikking voor al uw vragen: • 20.000 artikelen op voorraad • 100.000 artikelen gereferencieerd • ruime openingstijden • leveringen ook op zaterdag • 34 self-services met self-scanning • 13 Showrooms • een aparte website voor professionals: www.facq.be/nl/e-commerce

EEN PROFESSIONAL AAN UW ZIJDE

VOORWOORD

COLOFON De Onderneming. Vakblad voor sanitair, verwarming en klimatisatie PERIODICITEIT Maandelijks ABONNEMENTEN - SECRETARIAAT 10 nummers per jaar voor € 37 ING IBAN BE54 3630 4405 3497 Julie Lagneaux E julie.lagneaux@distrigraph.com T 02 340 76 90 REDACTIETEAM John Lams Alex Baumans Michel Hanoulle Philip Declercq Koen Vandepopuliere T 02 340 76 90 | F 02 340 76 99 E redactie@deonderneming.be VORMGEVING Ruth Van Thuyne E ruth.vanthuyne@fcomedia.be RECLAME - ADVIES FCO Media Boulevard des Canadiens 118, 7711 Dottignies T 056 771310 | F 056 771311 E filip.cossement@fcomedia.be VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Distrigraph Filip Cossement Edith Cavellstraat 88 bus 13 1180 Brussel Version française: sur simple demande Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk. Voor de inhoud van de advertenties zijn enkel de adverteerders aansprakelijk. De uitgever erkent geen enkel verplichting tot opname van aangeboden advertenties.

De gelabelde installatie Er werd jarenlang over gesproken, en nu is het eindelijk zover: de eisen van de ecodesign richtlijn zijn van kracht voor verwarmingstoestellen en er is een energielabel ingevoerd. Beide maatregelen worden wel eens op een hoop gegooid, maar het gaat wel degelijk om twee verschillende aspecten van de richtlijn. Ecodesign legt minimumwaarden qua rendement op. Toestellen die de grens niet halen, mogen simpelweg niet verkocht worden - denken we maar aan de gewone gloeilamp die al eerder in het kader van deze richtlijn van de markt is gehaald. Het energielabel, daarentegen, geeft informatie over de energiezuinigheid van een toestel en dient om de particulier ertoe aan te zetten de beste keuze te maken. Ongetwijfeld zal dat label een grote impact hebben op de koopbeslissing van de particulier, als we mogen voortgaan op de ervaringen uit andere sectoren. Het principe is ondertussen ingeburgerd en gemakkelijk te begrijpen: B is slechter dan A, dat op zijn beurt minder goed is dan A+ enzovoort. De vakman zal zijn klanten dus moeten informeren over de energieklasse van de oplossing die hij voorstelt. Als het gaat om een individueel toestel is dat eenvoudig; het label staat gewoon op de documentatie. Als er verschillende toestellen gecombineerd worden tot een systeem, is dat iets ingewikkelder. Fabrikanten en leveranciers hebben daarom instrumenten ontwikkeld waarmee men de overkoepelende energieklasse kan bepalen. Het grote probleem is echter dat een energielabel een valse verwachting kan scheppen. Voor verwarmingsinstallaties is het immers niet zo eenvoudig om een schatting te geven van het werkelijke verbruik. Bij een koelkast of een lamp is dat minder een probleem: die staan meestal gewoon aan, en de gebruiker kan het energieverbruik ervan slechts beperkt beïnvloeden. Men kan dan met grote zekerheid zeggen hoeveel het toestel zal verbruiken op jaarbasis, en zo een energieklasse toekennen. In verwarmingsinstallaties is dat totaal anders, omdat het gebruikspatroon doorslaggevend is voor het werkelijke verbruik. Een klokthermostaat levert een theoretische winst op, maar als de gebruiker de kamertemperatuur constant op 24°C instelt, zal er van de besparing weinig in huis komen. De gehanteerde cijfers zijn gebaseerd op standaardprofielen van geïdealiseerde gebruikers. In de praktijk treft men zulke gebruikers zelden aan. Om teleurstellingen te voorkomen, legt de installateur dus beter uit dat het bij de cijfers van het energielabel om theoretische waarden gaat, een beetje zoals de officiële verbruikscijfer van auto’s. Anders riskeert hij ontevreden klanten en een verlies aan geloofwaardigheid.

LID VAN DE UNIE VAN DE UITGEVERS VAN DE PERIODIEKE PERS

www.deonderneming.be

DE ONDERNEMING

Alex Baumans Redactie

Water is onze wereld. Al meer dan 140 jaar.

Wij zijn voortdurend in beweging voor u. Watts Water Technologies is als stromend water. Zelfs na 140 jaar staan we niet stil. We blijven een compleet aanbod aan hoogwaardige producten en technologische systemen ontwikkelen zodat u uw klanten een optimale kwaliteit kan leveren. Onze diepgaande expertise en continue innovatiedrang garanderen de beste oplossing voor commerciële, residentiële, industriële en openbare toepassingen. Dit maakt ons tot uw betrouwbare partner in verwarming, sanitair, instrumentatie, terugstroombeveiliging en elektronica. Neem gerust een duik in onze wereld en kijk op www.wattsindustries.be of ga naar www.waterbeveiliging.be

ElEctronics

sanitair

HVac

solar

watErbEVEiliging VoorgEïsolEErdE lEidingEn

INHOUD

30 40

DE ONDERNEMING

VOORWOORD ACTUA AGENDA

03 06 17

TECHNIEK INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP Comfort en energiebesparing door debietregeling

19 19 19

MEET- EN REGELTECHNIEK Automatisering als antwoord op administratieve rompslomp

24 24

SANITAIR Designbaden van Bette De kracht van een merk ISH Belgium 2015 Trendlab op ISH

29 29 33 37 40

VERWARMING Warmtekrachtkoppeling en zorg Rekening houden met gebruikersgedrag bij renovatie Systemen vereenvoudigen en hun werking verbeteren Phase Change Materials INNERS-project feestelijk afgerond

51 51 55 61 68 74

WARMTEPOMPEN Verbouwing van een molen tot appartementen

81 81

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN BEDRIJFSBEZOEK Espa zet eigen distributienet op

84 84 84

EVENEMENTEN Viega Experience Roadshow Climatechno 2015

87 87 88

OPLEIDING Een zonneboiler voor de campus

96 96

FEDERATIES Het rendement van oliestook duidelijk gemaakt EPEE visie op EU beleid rond verwarmen en koelen

99 99 102

PRODUCT NEWS KERNCIJFERS

104 111

ACTUA

Energies+in Marche en Famenne De beurs voor duurzaam bouwen, energiebesparing en groene mobiliteit Energies+ vindt plaats op 13, 14 en 15 november in Wex in Marche en Famenne. Dit jaar is al de negende editie van het evenement. Er zijn ongeveer 150 exposanten die meer dan 1.000 merken en producten vertegenwoordigen op 12.000 m2 tentoonstellingsoppervlak. Bovendien kunnen de bezoekers rekenen op 3.000 parkeerplaatsen. Hoofdthema dit jaar is de noodzaak van een goede ventilatie is sterk geïsoleerde huizen.

www.energiesplus.be

Mitsubishi Electric schenkt warmtepompen aan scholen Mitsubishi Electric België schonk 30 monoblok lucht-water warmtepompen aan scholen in heel het land. De Ecodan toestellen geven de leerlingen de mogelijkheid om concrete montage- en meetoefeningen uit te voeren, met verschillende hydraulische installatieschema’s. Op die manier maken de leerlingen kennis met de technologie die ze later zullen toepassen. Alle toestellen die aan de scholen werden gegeven, zijn immers voorzien van de Zubadan Inverter technologie, die een stabiele werking garandeert, ook bij lage buitentemperatuur.

www.mitsubishi-electric.be

Atic Cursus Cyclus IV: Klimatisatiesystemen De najaarscursus van Atic loopt van 19 september tot 12 december 2015, en is bestemd voor elke HVAC professional die zijn kennis wil bijspijkeren. Om in te schrijven, moet men wel de leerstof van de drie voorgaande cycli beheersen. Het programma is als volgt. - Luchtbehandelingssystemen (12u les +1.5u workshop) Lesgever: Johan Verplaetsen – Menerga - Koudeproductie (6u les) Lesgever: Johan Timmermans – Daikin - Eindeenheden (12u les) Lesgever: Etienne Poncelet – Halton - Luchtkanalenberekening (6u les + 1.5u workshop) Lesgever: Carl Reynaert – Air Trade Centre - Automatische regeling (6u les + 1.5u workshop) Lesgevers: Kristof Dupon – Building IQ - Brandveiligheid in gebouwen (3u les) Lesgevers: Mark Maerevoet – ABB Group en Thilde Jacquemyn SECO - Workshop ( 3.5u) Lesgevers: Johan Timmermans en Etienne Poncelet - Facultatief examen (4u) Inschrijvingen en inlichtingen op : www.atic.be/activity/136

DE ONDERNEMING

TECElogo

BEDRIJFSZEKER INSTALLEREN, EENVOUDIG MET DE HAND

TECElogo: de nieuwe generatie fittingen

NU TESTEN, ONTDEK DE VELE VOORDELEN www.tecelogo.be

Als u met TECElogo werkt, heeft u geen persmachine meer nodig. De nieuwe generatie fittingen installeert u eenvoudig met het gereedschap, dat u altijd bij de hand heeft: uw HANDEN. Zo maakt u altijd op een comfortabele, makkelijke en precieze wijze een betrouwbare verbinding. Test nu het nieuwe TECElogo leidingsysteem voor professionals. In diameters van 16 t/m 63 mm.

Vertrouw op uw handen. TECE Belgium BVBA Tel.: (0)2 401 61 37 info@tece.be www.tece.be

ACTUA

Gebouw Leefmilieu Brussel bekroond Afgelopen november verhuisde het Brussels Instituut voor Milieubeheer naar een gloednieuw milieuvriendelijk kantoor. Het gebouw scoort uitstekend qua energieprestatie en maakt deel uit van een snel ontwikkelende ecowijk. Tegelijk werd de organisatie en dienstverlening van het instituut gemoderniseerd om beter opgewassen te zijn tegen de komende milieu-uitdagingen. Met 16.750 m is dit een van de grootste passiefgebouwen in Europa. De uitstoot aan broeikasgas bedraagt slechts 273 kg CO2 per m2; ongeveer de helft van een gelijkaardig gebouw in beton. Als ecologisch voorbeeldgebouw voor Europa kreeg het het BREEAM Excellent label. Op 3 juni kreeg het gebouw van BIM dan ook de eerste prijs in de categorie Public Sustainable Development Award van de Belgische Energie- en Milieuprijs. Driekwart van de haarden en kachels van Stûv is bestemd voor de export.

www.leefmilieu.brussels

Nieuwe toonzaal voor Stûv Op 25 juni opende kachel- en haardenfabrikant Stûv een gloednieuwe toonzaal in zijn hoofdzetel in de Bois-de-Villers (Provincie Namen). Naast de 1.000 m2 grote toonzaal is er nog 200 m2 kantoorruimte. Met deze investering bouwt de firma voort op zijn huidig succes, en legt ze de basis voor toekomstige groei. Het gaat om een energiezuinige nieuwbouw die verwarmd wordt door de houtkachels en haarden in de toonzaal. Daar staat het volledige gamma aan designtoestellen op hout, gas en pellets opgesteld. Het gebouw is tevens voorzien van zonnepanelen, en er is een opleidingscentrum voor installateurs. Stûv heeft van de gelegenheid gebruik gemaakt om een nieuwe reeks design houthaarden voor te stellen. Die zijn voorzien van een schuifdeur die zicht biedt op het vlammenspel, zowel in open als gesloten stand. Hiermee kan men de haard precies in de haardopening inbouwen. Stûv kent op dit ogenblik een sterke internationale expansie: ongeveer 75% van de omzet wordt in de export gerealiseerd.

www.stuv.com

Het nieuwe kantoor van Leefmilieu Brussel is een van de grootste passiefgebouwen in Europa.

Fiat 500 Cabrio actie van Henco Van 4 mei tot 30 juni hield Henco, de fabrikant van installatiesystemen, een promo-actie voor installateurs uit België en Luxemburg. Wie het originele ticket van een doos Henco PVDF persfittingen of Henco Vision steekfittingen terugstuurde, maakte kans om een Fiat 500 Cabrio te winnen. Deze actie werd ondersteund door de vakpers en de groothandels. Uit de meer dan 640 inzendingen kwam die van Caroline Delmulle (firma Madelec uit Waregem) als winnaar uit de bus. Madelec is een veelzijdig installatiebedrijf met een zeventigtal medewerkers. Het doet niet alleen CV en sanitair, maar ook elektriciteit, beveiliging, domotica... kortom alle technieken. Enkele jaren geleden schakelde het over op het Henco materiaal. Het bedrijf waardeert zowel de kwaliteit van de producten, als de service en de luisterbereidheid van de fabrikant. Henco kan soepel inspelen op feedback vanuit de praktijk om de producten aan de wensen van de installateur aan te passen.

www.henco.be

Guy Leysen en Caroline Delmulle namen de Fiat 500 cabrio in ontvangst van Wim Verhoeven (rechts), algemeen directeur verkoop van Henco.

DE ONDERNEMING

Viega Megapress

Maakt het onmogelijke mogelijk. Tot 60 % sneller bij dikwandig staal.

viega.be/Megapress/nl

Eindelijk is het mogelijk: de koude perstechniek voor dikwandige stalen buizen Of het nu gaat om een verwarmingsinstallatie, koelsysteem of industriĂŤle toepassing - op plaatsen met bijzonder hoge eisen waarborgen dikwandige stalen buisleidingen een duurzame en economische installatie. Viega Megapress maakt het nu mogelijk stalen buizen conform NBN EN 10220/10255 - in de maten van Â˝ tot 2 duim - met behulp van de koude perstechniek te verbinden. Bovendien beschikken de fittingen over de beproefde Viega SC-Contur die niet-geperste verbindingen zichtbaar ondicht maakt. Zo wordt de montagetijd tot 60 % korter en kunnen lastig toegankelijke punten gemakkelijk en 100 % veilig worden geperst. Viega. Altijd beter!

J-24155_Viega_onderneming_07092015.indd 1

14/08/15 13:42

NEEM & GENIET

NEEM een Wilo-Yonos PICO en GENIET direct van een Sodexo waardebon van 5 euro* * Sodexo waardebon in de doos

Herfstactie

Van 1.09.2015 tot 31.12.2015. Zie lijst deelnemende verdelers op www.wilo.be

ACTUA

Plan voor eerlijke concurrentie

Daikin op fandag Club Brugge

De Belgische bouwsector lijdt onder oneerlijke concurrentie en sociale dumping, meestal vanuit Zuid- en Oost-Europa. Men schat dat er op drie jaar tijd 17.000 jobs zijn verloren gegaan. Om Belgische bedrijven en werknemers te beschermen, moet hier paal en perk aan gesteld worden. Daarom hebben vakbonden en de werkgevers van de Belgische bouwsector begin juli een Plan voor Eerlijke Concurrentie ondertekend. Het omvat een aantal maatregelen die Bart Tommelein, staatssecretaris voor fraudebestrijding, zal bezorgen aan de regering. We pikken er enkele uit.

Als hoofdsponsor van Club Brugge, kon Daikin niet ontbreken op de fandag van de voetbalclub, die meer dan 20.000 supporters naar het Jan Breydelstadion lokte. Op de Daikinstand aan de Noordtribune konden de fans de handtekeningen van Michel Preud’homme (trainer van het jaar), Victor Vasquez (profvoetballer van het jaar) en de nieuwkomer Hans Vanaken bewonderen. De supporters konden ook het reuze-T-shirt signeren dat Daikin voor de gelegenheid had opgesteld. Het shirt zal tijdens de thuismatchen te zien zijn in de Noordtribune. Bovendien kregen de fans de kans om een VIP ticket voor een reis in Europa te winnen.

- de aanwezigheidsregistratie op bouwwerven moet uitgebreid worden naar alle werven tegen 2018, wel met een aangepast systeem voor kleine werven - de constru-badge wordt afdwingbaar gemaakt en er moet een visuele identificatie voor buitenlandse werknemers komen - het aantal onderaannemers in de verticale keten wordt beperkt tot maximaal twee schakels - de vereiste voor erkenning bij openbare aanbesteding wordt uitgebreid naar alle onderaannemers - er komt een centraal aanspreekpunt voor sociale fraude op 1 september 2015 - op Europees niveau wordt bepleit voor een beperking van de detachering tot zes maanden in plaats van twee jaar. - de loonkosten in de Belgische bouwsector moeten drastisch naar omlaag om competitief te blijven.

Club Brugge en Daikin ondersteunden ook het initiatief van MakeA-Wish Belgium. Deze organisatie streeft er al 25 jaar om de dromen waar te maken van kinderen met een ernstige aandoening. Om dit initiatief te ondersteunen droegen de Club-spelers het logo van Make-A-Wish tijdens alle oefenwedstrijden.

www.daikin.be

www.confederatiebouw.be

De kleine Hannes (9 jaar) kon in juli zijn droom waarmaken van een wedstrijd van Club Brugge bij te wonen, dankzij Daikin en Make-A-Wish.

Van Oirschot opent achtste filiaal in Aartselaar In juni opende groothandel Van Oirschot zijn achtste filiaal, vlakbij de Boomsesteenweg in Aartselaar. Met deze vestiging van 1.700 m2 versterkt de firma haar netwerk in Vlaanderen. In het nieuwe verkooppunt kunnen de installateurs in Zuid-Antwerpen terecht voor een ruime voorraad aan materiaal voor verwarming en ventilatie. Bovendien is er een ‘Pomp- en Venti-Center’, wat inhoudt dat deze vestiging een ruimer assortiment op voorraad heeft dan andere filialen. Om verder te groeien, rekent Van Oirschot niet alleen op een dichter verkoopsnet, maar ook op de mogelijkheden van internethandel. Zo zijn er tools waarmee men op computer, tablet of smartphone informatie kan krijgen over artikels, kan nagaan of ze beschikbaar zijn, en bestellingen kan uitvoeren en opvolgen. De leveringen gebeuren binnen 24 uur vanuit het centraal magazijn van 8.500 m2 in Herentals.

www.vanoirschot.be Het nieuwe filiaal in Aartselaar beschikt ook over een Pomp- & Venti-Center.

DE ONDERNEMING

ACTUA

Grohe wint verschillende Red Dot Awards Elk jaar kent het Design Zentrum Nordrhein Westfalen in Essen (Duitsland) de Red Dot Awards toe. Deze designprijzen gaan naar producten die zich onderscheiden door hun innoverend karakter, vormgeving, kwaliteit en duurzaamheid. Ook dit jaar viel kraanwerkspecialist Grohe verschillende malen in de prijzen, meer bepaald met Eurocube Joy, Essence Plus en Eurosmart. Eurocube Joy is een hoekige en geometrische eengreepsmenger voor hedendaagse badkamers. Essence plus is, zoals de naam het laat vermoeden, een minimalistisch ontwerp. Deze eengreepsmenger voor de badkamer is beschikbaar in verschillende afmetingen. Eurosmart is gebruiksvriendelijke kraanlijn, omdat er meer ruimte is onder de uitloop. Bovendien werkt ze waterbesparend. De fabrikant hielp ook het festival Tomorrowland zijn ecologische voetafdruk te verkleinen. Grohe leverde namelijk waterbesparende douches voor de festivalcamping Dreamville. De fleurige Rainshower Flower paste perfect in de speelse en ecovriendelijke sfeer van het evenement.

www.grohe.be

De Grohe Eurosmart is een van de kraanseries die bekroond werden met een Red Dot Award

EHPA ziet groot potentieel voor warmtepomp Naar goede gewoonte stelde EHPA, de Europese vereniging van de warmtepompsector, de cijfers voor het afgelopen jaar voor. De vereniging verzamelt gegevens over 21 nationale markten, en heeft dus een accuraat beeld van de toestand in Europa. Een eerste vaststelling is dat de verkoop op Europees niveau lichtjes aantrekt. In 2014 deed de sector het ongeveer 3% beter dan het jaar daarvoor, en voor 2015 verwacht men een gelijkaardige stijging. De groei zit daarbij vooral in aerothermische systemen. De geothermie blijft stabiel, waardoor het relatief belang van de deze techniek afneemt. Een andere vaststelling is dat er nog grote verschillen zijn tussen landen. In de Scandinavische landen, zoals Zweden of Denemarken, is de techniek al sterk ingeburgerd, terwijl andere landen zoals Groot-Brittannië of België achterophinken. In deze laatste landen is er dus nog een groot marktpotentieel. De grootste hinderpaal daarbij is het verschil tussen de elektriciteitsprijs en de gasprijs. EHPA is ervan overtuigd dat warmtepompen een economisch zinvol antwoord kunnen bieden op de klimaatdoelstellingen van Europa, en dringen dus aan op een aangepast beleid.

www.ehpa.org

E-commerce van Schrauwen De groothandel Schrauwen Sanitair en Verwarming lanceerde begin deze maand een nieuw systeem voor e-commerce voor de professionele installateur. Ook de website werd opgefrist. De groothandel is immers constant op zoek naar manieren om de service nog te verbeteren. Het vernieuwde online bestelplatform heeft een betere zoekfunctie en handige tools voor de klanten. Thomas Nowak (EHPA) ziet nog een groot potentieel voor de warmtepomp.

www.schrauwen.be

DE ONDERNEMING

www.hydro-safe.be

La solution aux problèmes de calcaire MAISON

●

PISCINES

●

COLLECTIVITES

●

INDUSTRIES

De ecologische oplossing voor kalkproblemen ELECTROMAGNETISCHE KALKNEUTRALISATOR VOORDELEN VAN HYDRO-SAFE

Efficiënt ongeacht: debiet, type kalk, temperatuur van de warmwatertoestellen

– Samenstelling en kwaliteit van het water veranderen niet – Het water blijft in overeenstemming met de normen – Calcium en magnesium blijven in het water – Geen sanitaire controle – Geen onderhoud

GEGARANDEERD RESULTAAT Hydro-Safe voorkomt de vorming van kalksteen en herstelt de reeds aangeslagen installatie

ALNACO n.v. www.hydro-safe.be

De oplossing voor kalkproblemen

WONINGEN ● ZWEMBADEN ● COLLECTIVITEITEN ● INDUSTRIE

VARMAX Gas-Condensatieketel VARMAX

• 10 Modellen van 120 tot 600 kW • Twin Versie: tot 1200 kW • Modulatie van 20% tot 100% • Grote waterinhoud • 2,3 of 4 aansluitingen • Snelle brandertoegang voor onderhoud

Ygnis is a brand of Atlantic Belgium SA - 1, Avenue Château Jaco - 1410 Waterloo Tél.: 02 357 28 28 - Fax: 02 353 21 82 - Email: atlanticbelgium@groupe-atlantic.com

www.ygnis.be

www.losfeld.be - 2015 - 0047

• Ketel in RVS

ACTUA

Federatie thermische zonne-energie roept op tot actie Het hoeft geen betoog meer dat hernieuwbare verwarming en koeling een sleutelrol speelt in het behalen van de Europese milieudoelstellingen. Estif, de vereniging van de sector van thermische zonne-energie, is echter van mening dat het potentieel van deze techniek onderbenut blijft. Deze industrie is in staat om een bijdrage te leveren tot de energietransitie en tegelijk 100.000 jobs te creëren in Europa. Hinderpalen zijn bijvoorbeeld onduidelijke regelgeving en administratieve drempels. Estif hoopt dat er bindende doelstellingen worden opgelegd, zodat het volle potentieel kan worden benut in de nationale actieplannen voor hernieuwbare energie.

www.estif.org

Een Europees certificaat voor warmtepompen

Vijf aanbevelingen voor Power to Gas

Binnenkort wordt het eenvoudiger om de kwaliteit van warmtepompen te certificeren in Europa. De sector is met keuringsinstellingen overeen gekomen om een Europees certificaat in te voeren op basis van het CEN Keymark systeem. De fabrikanten die in Keymark stappen, kiezen voor een extra externe controle, bovenop de eisen voor de CE markering. Het keurmerk is geldig in de hele Europese Unie en omvat onder meer een set prestatietesten op basis van EN 14511, EN 15879 en EN 16147. Verder is er een Factory Production Control, die op zijn beurt onderworpen is aan inspecties. Deze certificering zal eind dit jaar worden ingevoerd, en is compatibel met de vereisten voor ecodesign en het energielabel.

Power to Gas staat voor het produceren van waterstof of synthetisch aardgas op basis van groene stroom. Het is een aantrekkelijke manier om over te schakelen op een koolstofarme verwarming, omdat de bestaande aardgasinfrastructuur kan hergebruikt worden. Er zijn nog echter enkele organisatorische hinderpalen. Het Duitse energie-agentschap Dena identificeerde vijf maatregelen om Power to Gas tot een marktrijpe techniek te maken:

www.heatpumpkeymark.com

- waterstof en methaan op basis van hernieuwbare energie erkennen als biobrandstof. - een flexibilisering van het stroomsysteem stimuleren. Met een aangepast vergoedingsysteem kan men gebruikers ertoe aanzetten om groene stroom op te slaan in de vorm van gas. - politiek engagement om hernieuwbare waterstof en methaan in te voeren. - belastingvoordeel voor voertuigen op aardgas. Groene brandstof zoals hernieuwbaar methaan biedt immers een uitkomst voor de vergroening van de transportsector - Power to Gas installaties niet langer behandelen als stroomverbruikers maar als energie-opslag.

www.powertogas.info

Wisselende stroomproductie door hernieuwbare energie

DE ONDERNEMING

Een uitgebreid assortiment van circulatiepompen, ontwikkeld met het oog op de toekomst voor een lange levensduur en minder energieverbruik. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met uw groothandel of Aubia Tel. 068 55 13 28 | e-mail : info@aubia.be

NIEUW

BETTEANTISLIP PRO Hoogste stabiliteit in onberispelijk esthetiek. Gemaakt van het beste staal/emaille.

+ + + + +

Consistent anti-slip oppervlakte Duurzaam ingebrand Terughoudende uitstraling Antislipwaarde volgens DIN Gemakkelijk schoon te houden

www.bette.nl DeOnderneming_125x190_BetteAntislip_Pro.indd 1

29.07.2015 10:16:02

Luchtgroepen met warmteterugwinning

▶ ▶ ▶ ▶ ▶ ▶ ▶ ▶ ▶ ▶

Getest volgens NBN EN 308 (www.epbd.be) Hoog rendement tegenstroom warmtewisselaar EC-motoren Plug & play 100% bypass Verkrijgbaar in verschillende configuraties Ook beschikbaar met warmtewiel Geschikt voor binnen- en buitenopstelling Team van productspecialisten ter beschikking Beschikbaar uit voorraad tot 3500 m3/h, grotere toestellen verkrijgbaar op aanvraag

www.airtradecentre.com Air Trade Centre Belgium Hoogstraat 180, 1930 Zaventem T +32 (0)2 725 31 80 engineering.belgium@airtradecentre.com Regionale afhaalmagazijnen: Anderlecht, Antwerpen, Grobbendonk, Genk, Luik, Charleroi, Roeselare, Gent

ACTUA

Project rond koelen met zonnethermie bekroond Een project rond koeling met zonnewarmte kreeg de Intersolar Award op de gelijknamige vakbeurs voor zonne-energie in München. Het gaat om een unieke installatie aan de Hochschule Karlsruhe, waarbij stoom wordt opgewekt die het gebouw koelt door middel van steam jet cooling. Dit project kreeg al eerder de OTTI innovatieprijs 2015. Het hart van het systeem zijn de vacuümbuiscollectoren van Ritter XL Solar, met bijzonder hoge prestaties. Ze kunnen immers nog heel wat energie halen uit diffuus zonlicht. Zo kunnen ze werkingstemperaturen tot 140°C halen, voldoende om het steam jet cooling systeem aan te drijven. De installatie in Karlruhe bestaat uit 80 collectoren, voor een totaal van 400 m2. Ze produceren ongeveer 160 MWh per jaar, in een goed jaar zelfs 178 MWh. Zonnewarmte benutten voor koeling is de evidentie zelf: hoe meer zon, hoe meer koelbehoefte, maar ook hoe meer gratis energie de koelinstallatie kan gebruiken.

www.ritter-xl-solar.com

AGENDA Climatechno 14-15 oktober 2015 Brabanthal Leuven www.coolandcomfort.be

Symposium WPP 14-15 oktober 2015 Brabanthal Leuven www.warmtepomp platform.be

Energie & Habitat 15-18 oktober 2015 Namur Expo (Namen) www.energie-habitat.be

Ölwärme-Kolloquium De 400 m zonnecollectoren op de Hochschule Karlsruhe leveren warmte voor de stoomaangedreven koelinstallatie. 2

14-15 oktober 2015 Hamburg www.owi-aachen.de

Heat Pump Summit Radson producten in BIM bibliotheek Als innovatieve producent van verwarmingsystemen stapt Radson mee in het BIM verhaal. BIM staat voor Bouw InformatieModel en omvat het digitaal beheer van alle gegevens tijdens het bouwproces, van ontwerp over uitvoering tot oplevering en onderhoud. Om het gebruikers van dit systeem gemakkelijker te maken, heeft Radson zijn volledig radiatorengamma beschikbaar gemaakt in bibliotheken zowel voor Revit als in 3D RWG versies voor CAD software. Die gegevens kunnen dan gebruikt worden in ontwerpsoftware zoals Stabicad of Witas Localiser. De bibliotheken omvatten alle paneel-, design- en badkamerradiatoren, en worden regelmatig bijgewerkt.

www.radson.com

20-21 oktober 2015 Messe Nürnberg (D) www.hp-summit.de

Interclima+elec 2-6 november 2015 Paris Nord Villepinte (F) www.interclimaelec.com

Energies+ 13-15 november 2015 Wex, Marche-en-Famenne www.energiesplus.be

VSK 2-5 februari 2016 Jaarbeurs Utrecht (NL) www.vsk.nl

DE ONDERNEMING

VELIS PLUS

INTEGREERT ZICH OVERAL

De ultra platte elektrische waterverwarmer & multi-posities / Snel : 1 douche elke 50 minuten / Indicatielamp “Shower Ready” / “Eco” modus : 10% besparing / Kan zowel horizontaal als verticaal geplaatst worden

www.ariston.be

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

Elke verdieping is ingedeeld in een aantal ruimtemodules, met telkens een ventiel. In het GBS kunnen de ventielen gegroepeerd worden, in functie van de indeling van de ruimte.

Comfort en energiebesparing door debietregeling Belparts materiaal voor de Astro Tower in Brussel

et zijn 107 meter en 33 verdiepingen is de Astro Tower aan de Kleine Ring in Sint-Joost-ten-Node een van meest opmerkelijke gebouwen van de Brusselse skyline. Het is immers het vierde hoogste gebouw van Brussel. Het wordt nu volledig gerenoveerd en zal beschikken over 35.000Â m2 kantoorruimte. Voor het thermisch comfort werd een oplossing gekozen met de Dynamx inregelventielen van de Belgische firma Belparts.

Flexibele configuratie Het gebouw bestaat uit een dertigtal kantoorverdiepingen, drie technische verdiepingen bovenaan, en een ondergrondse parkeergarage met vijf verdiepingen. Het vernieuwde gebouw zal in gebruik genomen worden door Actiris, het Brusselse werkgelegenheidsagentschap, met ongeveer 1.000 medewerkers. Men rekent ook op 140.000 bezoekers per jaar. Voor een maximale flexibiliteit worden de kantoorruimtes uitgerust met omkeerbare klimaatplafonds. Die zijn modulair opgebouwd: er loopt telkens een module van de gangzone naar de ramen. Via het GBS kunnen die modules dan samengevoegd worden tot gehelen met telkens een andere regeling. Bij de plaatsing hoeft de installatiefirma zich niets aan te trekken van de latere indeling. Voor de architect blijft de keuze open, grote kantoren, DE ONDERNEMING

individuele kantoren, landschapskantoren... alles is mogelijk. Men hoeft alleen de progammering van de modules aan te passen. Nauwkeurige regeling gevraagd Elke module werd dan ook uitgerust met een Dynamx zeswegventiel van Belparts. Deze toestellen kunnen perfect omkeerbare afgiftesystemen sturen. Het hart van het systeem is een ultrasone debietmeting, gecombineerd met een kraanlichaam van Giacomini dat een nauwkeurige regeling van het debiet mogelijk maakt, zonder risico dat de stroming omkeert, of op problemen door verstoppingen. Dit hydraulisch hoogstandje wordt gecombineerd door een slimme regeling van Belparts. De sturing gebeurt op basis van de debietmeting. De regeling opent of sluit de klep om het juiste debiet te halen in functie van de ingestelde temperatuur. Deze manier van regelen

is veel efficiĂŤnter dan de klassieke methode. Daarbij wordt een gewenst debiet vertaald in een bepaalde klepstand. Die stand zal echter alleen maar het juiste debiet leveren, als de klep onder de juiste hydraulische omstandigheden werkt. Om er zeker van te zijn dat die omstandigheden ook effectief gegarandeerd zijn, zijn er dan specifieke inregelkleppen nodig, die op hun beurt volgens een omslachtige equilibrageprocedure moeten worden ingesteld. Bij de Dynamx ventielen is dat allemaal overbodig. Omdat de klep exact weet welk debiet er naar de kring moet, kan ze haar werking aan de drukomstandigheden aanpassen (binnen zekere grenzen natuurlijk). De gebruiker is er dus zeker van dat de eindunits goed werken, zonder dat hij zich zorgen hoeft te maken over klepautoriteit, drukval en alle andere factoren die het debiet over een traditionele klep kunnen beĂŻnvloeden. De Dynamix kranen kunnen dus functioneren als afsluiter,

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

plaats gemonteerd werd. In totaal werden er 1.200 ventielen in DN25 geplaatst. Omdat alle signalen doorgestuurd worden naar het GBS, heeft de beheerder een precies zicht op wat er in het gebouw gebeurt. Dat kan uiteraard ook vanop afstand gebeuren. Gezien men telkens de gegevens heeft van het werkelijke debiet, kunnen fouten snel worden opgespoord en verholpen. Aanpassingen aan de instelling kunnen eveneens elektronisch worden uitgevoerd: er hoeft geen technicus meer door de gang te lopen om aan kleppen in het vals plafond te sleutelen. Deze optimalisering draagt bij tot het halen van de BREEAM certificatie. Desgewenst kunnen de ventielen ook voorzien worden van een energiemeting. In dit project was dat niet gevraagd.

De Astro Tower is een opvallend element in de Brusselse skyline.

omstelventiel, drukonafhankelijk regelventiel, en naregeling in één. In combinatie met een ruimtevoeler kunnen ze ook de kamertemperatuur regelen. De ultrasone debietmeting is zeer precies en gebeurt zonder direct contact met de waterstroom. Er is dus geen verstoring van de stroming, of slijtage door bewegende delen. Het minimale meetbare debiet ligt erg laag: 3 l/h. Dat was van belang voor dit project, want de ontwerper had een minimaal debiet van 12 l/h nodig, wat lager was dan het meetbereik van sommige andere regelkleppen. Het studiebureau CES legde immers in overleg met de bouwheer erg hoge eisen op qua regelnauwkeurigheid, om de energie-efficiëntie van het gebouw te garanderen. Daarom moest onder meer energievernietiging vermeden worden. Na uitgebreide testen kwam het Dynamx zeswegsventiel als beste oplossing uit de bus.

Voor de montage stond de firma Borzee in, die tevens de hele HVAC installatie voor haar rekening nam (verwarming, chillers, luchtbehandelingskasten, ventilatiekanalen....). Het installatiebedrijf was erg opgetogen over de ventielen. Niet alleen gaat de montage veel sneller, omdat men maar een enkel toestel hoeft te monteren, in plaats van een combinatie van kleppen, het systeem biedt ook een grotere regelbaarheid. Of, zoals Stephan Vanbutsel van de installatiefirma het uitdrukt: voor het eerst hebben we echt zicht op het hydraulisch gedrag van elk circuit. Hij kon ook de ongevoeligheid voor vervuiling waarderen. Op een grote werf met verschillende partijen zoals de Astro Tower, is het zo goed als onvermijdelijk dat er vuil in de installatie raakt. Als men dan met kleine doorlaten en inserts werkt, leidt dat tot complicaties, die dan weer moeten verholpen worden. Dankzij de constructie van het Belparts ventiel, is dit probleem verwaarloosbaar.

Perfecte controle via GBS Dat alles elektronisch gebeurt, biedt grote mogelijkheden voor beheer via een GBS. Het debiet wordt geregeld met een 0-10V signaal, waarbij de grenzen via de programmatuur worden ingesteld. De intelligente sturing van de klep past dan zelf de beweging van het regelelement aan. Instelringen of andere (door Alex Baumans) speciale inserts zijn overbodig. Dat maakt de ventielen veel minder gevoelig voor vervui www.belparts.com ling. Voor dit project werden alle ventielen De Dynamx ventielen bedienen telkens een kantoormodule genummerd en af voor koelen en verwarmen. fabriek afgesteld. Er moest dus geen enkele instelling meer op de werf gebeuren, de installatieploeg hoefde er alleen maar voor te zorgen dat de juiste klep op de juiste

DE ONDERNEMING

Woonhuisventilatie & ventilatie utiliteit Vraaggestuurd ventileren CO2 / vocht / voc

MVS 15 480m³/h bij 200 Pa Stilste en energiezuinigste in zijn soort Systeem C (Orcon)

HRC 300-400-15 300 m³/h bij 160 Pa 400 m³/h bij 150 Pa Handig montageframe / omkeermodule Systeem D (Orcon)

WTU 600-800-1000 Zéér energiezuinig Systeem D (Orcon)

VENTRO 325-400-480 PROJECTTOESTEL 250-325 PR Aansluitbaar op domotica / aluminium warmtewisselaar Systeem D

VENTRO KLIMA 500-800-1200-1600 Aansluitbaar op domotica / aluminium warmtewisselaar Systeem D

freduc tot 0.56 VRAAGGESTUURD VENTILEREN

Ventiline - ofﬁcieel importeur Orcon-Swentibold | www.ventiline.be – info@ventiline.be – Tel.: 089/50.40.02 Fabrikant gepatenteerd luchtdicht leidingsysteem Ventichape/Ventiﬂex 50-70-90mm. advertentie_de_onderneming_20102015.indd 1

10-Aug-15 12:02:51 PM

Uw project op maat Bent u al voorbereid op ECO DESIGN richtlijn?

Vragen over ventilatie en/of rookgasafvoer? Nieuwbouw of renovatie? Woning of appartement? Ubbink staat klaar om al uw projecten te ondersteunen met advies en een service op maat! Gecombineerde dakdoorvoer • Kombitube • Rolux Kompakt

Wilt u beroep doen op onze projectdienst? Contacteer ons! Ubbink nv | Jan Samijnstraat 9, 9050 Gentbrugge | Tel: 09 237 11 00 | www.ubbink.be

Ventilatie • Ventilatie met warmteterugwinning • Air Excellent luchtverdeelsysteem member of

LDL.BE

Collectieve rookgasafvoer • CLV enkelwandig • CLV concentrisch • Cascade

TECHNIEK - MEET- EN REGELTECHNIEK

Automatisering als antwoord op administratieve rompslomp Ervaringen met een digitaal systeem voor verwarmingsattesten

e verwarmingsinstallateur is de jongste jaren opgezadeld met een hele reeks administratieve verplichtingen qua keuringen en attesten, die bovendien nog eens verschillen tussen de drie gewesten. Die wetgeving wordt uiteraard regelmatig aangepast, zodat het voor de vakman een hele klus is om bij te blijven met de administratie. Om het werk van de installateur wat te verlichten, introduceerde Testo, de specialist in meetapparatuur, enkele jaren geleden een digitale cloud-gebaseerde oplossing, InstaCerT. De Onderneming sprak met Ivo Bertens, die al twee jaar lang een tevreden gebruiker van het systeem is.

Een duizendtal onderhoudsbeurten per jaar Het grootste voordeel, aldus Ivo Bertens, is dat hij van een hele papiermolen verlost is. Dit bedrijf uit Sint-Katelijne Waver voert per jaar ongeveer 800 onderhoudsbeurten uit voor stookolieketels, en 200 tot 300 beurten voor gasketels, zonder de indienstnames te tellen. Als dat allemaal met pen en papier moet worden ingevuld, kost dat enorm veel tijd, en is de kans op fouten veel groter. Bovendien moeten de juiste formulieren voor de certificaten gedrukt worden, en moet men ervoor zorgen dat de technicus op pad is met voldoende exemplaren van de juiste versie. Een wetswijziging kan bijvoorbeeld de hele voorraad drukwerk op slag waardeloos maken. Eenmaal ingevuld, moeten al die paperassen worden geklasseerd, wat eveneens tijd kost en heel wat plaats inneemt.

Met InstaCerT wordt dat allemaal overbodig. Om te beginnen zijn de digitale certificaten als half ingevuld, tenminste voor de bestaande klanten. Alle gegevens van de klant en de installatie haalt men gewoon uit het bestand, men hoeft alleen de meetgegevens in te vullen. Indien men een Testo rookgasanalyse toestel heeft met Bluetooth, kan ook dat automatisch gebeuren, zonder kans op fouten. Indien mogelijk wordt het certificaat via email naar de klant gestuurd, en alles wordt opgeslagen in een cloudtoepassing, waar de certificaten, mits de nodige wachtwoorden, met een paar kliks weer op te roepen zijn. Als de klant het certificaat met de post wil ontvangen, zet hij na de controle een elektronische handtekening, en wordt het later, samen met de factuur toegestuurd. Men hoeft dus alleen maar af te drukken wat echt nodig is, en dat kan in het kantoor gebeuren. De tech-

nici hoeven geen printer en papier mee in de bestelwagen te hebben. Alles in de cloud Het gebruik van de cloud is van cruciaal belang. De tablet van de technicus dient gewoon als terminal. Al het rekenen opslagwerk gebeurt in de cloud. Dat heeft een aantal voordelen. Ten eerste is het een garantie op de wettelijke geldigheid van het certificaat. De toepassing werd ontwikkeld in overleg met de drie gewesten, en dit was een van de punten waar de overheid op aandrong: het certificaat moet gegenereerd worden door een onafhankelijk gesloten systeem op basis van het meetrapport. Doordat het in de cloud gebeurt, heeft de technicus er geen greep op, en is men er zeker van dat er niet met de certificaten geknoeid kan worden.

Installateur Ivo Bertens schakelde twee jaar geleden over op het Testo InstaCerT systeem, en is er erg tevreden over. Het bespaart hem heel wat administratieve rompslomp.

DE ONDERNEMING

bewijs jezelf een dienst en kies voor desco

INSTALL SAVINGS DE EERSTE KEUZE VOOR ENERGIE-EFFICIËNTIE

SH/Armaflex® is een toonaangevend elastomeer isolatiemateriaal voor het optimaliseren van de prestaties van sanitair en verwarmingsinstallaties. Nu met MICROBAN® antimicrobiële produktbescherming tegen bacteriën en schimmels.

altijd overal gratis levering elke werkdag overal

Install it. Trust it.

www.desco.be wijnegem  aalst  aartselaar  antwerpen  brugge  dendermonde  diest  dison  gent  grivegnée  habay  kuurne  lier  lummen  mechelen  rocourt  stavelot  temse  turnhout

Tel.: +32 330 948 07 info.be@armacell.com

www.armacell.com/be

adv onderneming 2014_v2_NL_FR.indd 1 SHArmaflex_AD_100x297_NL_de onderneming_2015.indd 1

26.08.2015 15:11:47

6/18/2015 11:59:47 AM

TECHNIEK - MEET- EN REGELTECHNIEK

Met een digitaal systeem hoeft de technicus niet langer een stapel formulieren mee te zeulen: een tablet volstaat om altijd het juiste document bij de hand te hebben.

Het heeft ook praktische voordelen. Omdat het genereren en de opslag extern gebeuren, wordt de tablet van de technicus er niet mee belast. Men hoeft dus geen toestel te hebben met krachtige reken-of opslagcapaciteiten. Bovendien is het ook veiliger dat er geen gegevens op de tablet bewaard worden. Als de tablet kapot raakt, of gestolen wordt, is men zo geen gegevens kwijt.

Steeds in orde met de wetgeving Een ander voordeel is dat de vakman steeds in orde is met de laatste stand van zaken van de wetgeving. Verandert er iets, dan past Testo dat met een eenvoudige update aan. De vakman hoeft zich geen zorgen te maken of hij wel de juiste versie van de certificaten gebruikt, het systeem voert automatisch de wijzigingen door. Zo is de Vlaamse wetgeving rond het onderhoudsattest eind vorig jaar veranderd, wat naadloos werd opgevangen door InstaCerT. Vragenpad De hele opzet van het programma is erop gericht om fouten door de technicus zoveel mogelijk te vermijden. Op basis van de postcode van de klant en het type attest (indienstname, periodieke controle...) kiest het systeem automatisch de juiste procedure. Het doorloopt daarbij een vragenpad, waarbij telkens een stap moet worden afgewerkt, voor men aan de volgende kan beginnen. Dat maakt het onmogelijk om foutieve of onvolledig ingevulde certificaten af te leveren.

Naargelang het type ingreep en de postcode, krijgt de installateur een lijst met de vragen. Het is onmogelijk om elementen over te slaan of om een onvolledig ingevuld certificaat af te leveren.

De volledig automatische afhandeling vindt Ivo Bertens ook een voordeel in discussies met de klant. Als alles manueel gebeurt, kan de klant wel eens aandringen om bij eventuele ongunstige resultaten er een mouw aan te passen. Met een digitaal systeem is er geen discussie mogelijk. De meetresultaten worden direct uit het toestel ingelezen (voorzover het is uitgerust met Bluetooth) en op

Als het meettoestel met Bluetooth is uitgerust, gaat de gegevensoverdracht automatisch: fouten zijn uitgesloten.

het certificaat komt automatisch of ze aan de grenswaarden voldoen of niet. Dat geeft de vakman een krachtig argument om te pleiten voor modernisering (door Alex Baumans)

www.testo.be

Installatiebedrijf Bertens Ivo Bertens is al sinds 1991 actief in de branche. Aanvankelijk was hij mee in een bestaande zaak gestapt, tot hij tien jaar geleden een eigen vennootschap oprichtte. Er zijn drie technici in de buitendienst, onder wie een gespecialiseerd in onderhoud. De firma is actief op de residentiële markt en kleine projecten, voornamelijk in eigen streek maar ook af en toe in het Brusselse. Een digitale hulp om te voldoen aan de plaatselijke administratieve verplichtingen is dan welkom. Hij is een sterk voorstander van digitale toepassingen voor technici. De tablet van de onderhoudstechnicus bevat bijvoorbeeld ook onderdelenlijsten, handleidingen, catalogi.... Waar de technicus vroeger kilo’s papier moest meesleuren, om dan nog dikwijls te ontdekken dat hij net dat document op kantoor had gelaten, beschikt hij nu altijd over de informatie die hij nodig heeft.

DE ONDERNEMING

Buderus

ENERG енергия • ενεργεια

Y IJA IE

A+++ A++

Bent u klaar voor 26 september 2015 ?

+ + +

A+

A B C D E F G

2015

26 september 2015 is de start van een nieuw tijdperk in de verwarmingswereld. De Europese richtlijn EcoDesign zal de kaarten in de sector ﬂink door elkaar schudden. Verwarmingstoestellen en -systemen zullen vanaf die dag voorzien zijn van een energielabel. Dankzij de nieuwe ErP Ready ketels en het nieuwe ventilatiegamma zal Buderus zijn voorsprong in de systeemtechnologie verder uitbouwen. Laat EcoDesign ook voor u een kans zijn !

Warmte is ons element Bosch Thermotechnology n.v./s.a. · tel. 016 40 30 20 · info@buderus.be · www.buderus.be ·

Buderus Belgium op Facebook

811/2013

Ontdek onze Smart oplossing.

JunkersControl Slimme WLAN thermostaat met superieur design Energie besparen zonder aan comfort in te boeten JunkersControl is de enige internet geconnecteerde weersafhankelijke programmeerbare regelaar die toelaat zowél warm water als verwarming te beheren vanop een smartphone of tablet (iOS/ Android). Hij past de verwarmingsinstellingen aan op basis van online weergegevens (waardoor een buitenvoeler overbodig wordt) en slimme functies (geofencing, self-learning, Auto-Away functie). De E-service functies maken het mogelijk om de verwarmingsinstallatie en het energieverbruik te monitoren en te beheren, altijd en overal!

• Modern design • Eenvoudige installatie • Behoud modulerende werking van de ketel • Energiemonitoring • Intuïtief bedieningsgemak • ErP +4% rating • E-service

Al meer dan 120 jaar maakt Junkers milieuvriendelijke, eenvoudig te installeren verwarmingsoplossingen die tegelijkertijd betrouwbaar en van een hoge kwaliteit zijn.

Door continu te investeren in nieuwe, geavanceerde technologieën kan Junkers u vandaag reeds een breed gamma ErP-klare producten aanbieden.

TECHNIEK - SANITAIR

De Bettecomodo reeks biedt comfortabel badplezier.

Designbaden van Bette Nieuwe reeksen van ISH Frankfurt

e Duitse fabrikant Bette staat bekend om hoogwaardige baden, douchetubs en wastafels in emailstaal. De firma wil daarbij de vormgevingsmogelijkheden van het materiaal ten volle benutten, en werkt dan ook samen met gerenommeerde ontwerpbureaus. Op de jongste ISH beurs in Frankfurt waren er een aantal nieuwe reeksen voorgesteld. We gaan meer in detail in op twee collecties die tot stand kwamen in samenwerking met Tesseraux + Partner, het ontwerpbureau uit Potsdam.

Organische vormen dankzij spitstechnologie Met de Bettelux Oval past de fabrikant de fijne contouren die we al kennen van rechthoekige baden nu ook toe op de organische vorm bij uitstek: het ovaal. De collectie omvat drie ligbaden en een ruime keuze aan wastafels. Het Bettelux Oval Silhouette vrijstaande ligbad vormt een statement in elke badruimte. De vloeiende binnenvorm zorgt voor een groot badcomfort. De typische smalle badrand is niet alleen een design-element DE ONDERNEMING

maar ook een hoogstandje van fabricagetechniek van Bette. Zowel de binnenvorm als de buitenvorm zijn naadloos uitgevoerd. De kwaliteit van het hoogwaardige emailstaal verzekert jarenlang badplezier. Bette heeft een breed assortiment wastafels in dezelfde stijl. De vloeiende vormen van de binnenkant garanderen een

Bette heeft ook een reeks bijpassende wastafels

TECHNIEK - SANITAIR

Het Bettelux Oval Silhouette vrijstaande bad vormt een statement in elke badruimte.

vlotte uitstroom van het water. Deze wastafels zijn beschikbaar in opbouw- en inbouwversies voor meubels, of als aparte wandhangende versies in breedtes van 600, 800 en 1.000 mm. Elegant en comfortabel Comodo is Italiaans voor comfortabel. De Bettecomodo reeks staat dus voor optimaal badcomfort. Hiermee bewijst Tesseraux + partner dat een elegante vormgeving niet in tegenspraak hoeft te zijn met functionaliteit. Bettecomodo is bedoeld voor wie graag lang van een bad geniet. Het is een uitgesproken eenpersoonsbad, waarbij de ronding een perfecte steun aan de rug biedt. Ook de rand bovenaan is speciaal uitgevoerd om de nek en het hoofd te ondersteunen. Het bad is 45 cm diep, wat vermijdt dat de knieën boven de

Typisch voor deze serie is de smalle badrand.

800 of 1000 mm. Ze kunnen gecombineerd waterspiegel uitsteken. Aan de zijkanten en worden met de Bettemodules meubelserie. het voeteneind zijn de wanden steiler uitgevoerd om meer ligruimte te scheppen. Bette (door Alex Baumans) slaagt er immers in om hoeken te maken met een radius van slechts 8 mm, wat niet alleen www.bette.de designvoordelen biedt, maar ook meer binnenruimte creëert. De reeks mag zich dan wel in het middensegment situeren qua prijsklasse, de afwerking blijft van Bette-kwaliteit. De fabrikant heeft ook drie bijpassende wastafels in dezelfde vormentaal, voor opbouw, inbouw of wandmontage. Comodo is Italiaans voor comfort. Het Bettecomodo bad is Men kan telkens kiezen dus bedoeld voor wie lang van zijn bad wil genieten. tussen breedtes van 600,

Discrete antisliplaag Bette innoveert ook op andere vlakken. Voor zijn douchetubs heeft de fabrikant Betteantislip Pro ontwikkeld, een duurzame coating die nauwelijks zichtbaar is. Hiermee voldoet het hele oppervlak aan de antislipklasse R10 van DIN 51130, terwijl het uitzicht en de kwaliteit van de Betteglazuur afwerking behouden blijven. Betteantislip Pro is beschikbaar op de Bettefloor, Bettefloor Side en de vlakke en supervlakke douchebakken. Hiermee komt Bette tegemoet aan de stijgende belangstelling voor levensloopbestendig bouwen. De gebruikers kunnen in alle veiligheid douchen, zonder compromissen te moeten sluiten op het vlak van vormgeving.

De nieuwe antislip coating van Bette is veilig, discreet en onderhoudsvriendelijk

DE ONDERNEMING

bewijs jezelf een dienst en kies voor desco First Class handsfree kranen voor extra hygiëne | private - public - community |

Rubinetti Elettronici | Compatti

29106

Cromo

GreenMix n BT

144 106

60 Ø50

60 ø32 Ø50

ø32

140 118

45°

ø32

Green

€ 304,00 € 328,00 Cromo

omo € 304,00 Cromo € 328,00 redda o premiscelata Con miscelatore incorporato

144

one: 3 pile alcaline da 1,5 V (AA)5 Vdc 106 Alimentazione: Trasformatore zione: 1,850 Kg. 2,200 Peso Kg. confezione: 45° tà:Disponibilità: 2 giorni lavorativi 2 giorni lavorativi o premiscelata elatore incorporato ø32 pile alcaline da 1,5 V (AA) zione: Trasformatore 5 Vdc Kg. 1,850 ezione: Kg. 2,200 orni ità: 2lavorativi giorni lavorativi

144 106 45°

144 106

144 ø32 106

Ø50

45° Ø50ø32

60 Ø50

29206

met Green 60 Ø50

Cromo

€ 304,00

of zonder warm teregelaar 144 106

140 118

nMix

Alimentazione: Trasformatore 5 Vdc Peso confezione: Kg. 2,200 Disponibilità: 2 giorni lavorativi Con miscelatore incorporato Alimentazione: Trasformatore 5 Vdc Peso confezione: Kg. 2,200 Disponibilità: 2 giorni lavorativi

144 106 45°

Green Green o p batterij of nets panning 45°

140 118

Cromo 29106

ø32

€ 328,00

29106 ConCromo € 328,00 miscelatore incorporato

60 Ø50

1/2”G max 450

140 118

one: 3 pile alcaline da 1,5 V (AA) zione: Kg. 2,100 tà: 2 giorni lavorativi ncorporato pile alcaline da 1,5 V (AA) Kg. 2,100 orni lavorativi

144 106

45°

1/2”G max 450

140 118

omo € 328,00 atore incorporato

60 Ø50

1/2”G max 450

GreenMix

Rubinetti Elettronici | Compatti GreenMix 144 106

140 118

Rubinetti Elettronici | Compatti € 328,00

140 118

Cromo

x BT

1/2”G max 450

nMix BT

Green Green

29206 PerCromo € premiscelata 304,00 acqua fredda o Alimentazione: Trasformatore 5 Vdc Peso confezione: Kg. 1,950 Disponibilità: 2 giorni lavorativi Per acqua fredda o premiscelata Alimentazione: Trasformatore 5 Vdc Peso confezione: Kg. 1,950 Disponibilità: 2 giorni lavorativi

144 106

60 Ø50

45°

60 ø32 Ø50

temperatura, n laTL BT si può bloccare la manopola del miscelatore. Green MS

144 106

1/2”G max 450

140 118

Ø50

45°

144 106

Con miscelatore sottolavabo * ø32 Ø50 Alimentazione: Trasformatore 5 Vdc Peso confezione: Kg. 2,400 45° Disponibilità: 5 giorni lavorativi Con miscelatore sottolavabo * ø32 Alimentazione: Trasformatore 5 Vdc * Dopo aver Peso confezione: Kg.regolato 2,400 la temperatura, si può bloccare la manopola del miscelatore. Disponibilità: 5 giorni lavorativi

Green TL

* Dopo aver regolato la temperatura, si può bloccare la manopola del miscelatore.

29117

144 106

Ø50

Green TL

Cromo

€ 333,00

144 106

Ø50

45°

140 118

144 106

140 118

omo € 333,00 atore interno * one:Cromo 3 pile alcaline da 1,5 V (AA) € 373,00 Con miscelatore sottolavabo *

140 118

n MS

€ 333,00 Cromo € 373,00

144 106

60 Ø50

1/2”G max 450

140 118

1/2”G max 450

140 118

atore sottolavabo * 45° ø32 Ø50 Per3acqua fredda oda premiscelata one: pile alcaline 1,5 V (AA) 144 60 106 ø32 Alimentazione: zione: Kg. 2,300 Trasformatore 5 Vdc45° Ø50 tà:Peso 5 giorni lavorativi confezione: Kg. 1,950 sottolavabo * 45° Disponibilità: 2 giorni lavorativi ø32 fredda o premiscelata pile alcaline da 1,5 V (AA) ø32 del miscelatore. egolato la temperatura,5 si può bloccare la manopola zione: Trasformatore Vdc Kg. 2,300 orni lavorativi ezione: Kg. 1,950 ità: 2 giorni lavorativi

Cromo 29306 BT

140 118

Ø50

ø32

1/2”G max 450

144 106

45°

140 118

144 106

45°

144 106

1/2”G max 450

ø32

1/2”G max 450

140 118

45°

1/2”G max 450

140 118

In 1978 ontwikkelde DMP Electronics de allereerste elektronische kraan en op vandaag focust het Italiaanse bedrijf nogGreen steeds exclusief op efficiënte en n MS BT MS Green veilige elektronisch 29306 geactiveerde kranen Cromo € 373,00 Cromo € 373,00 en dispen29206 Cromo € 304,00 SnBT Green MS sers. Dankzij haar technologische voorsprong en haar omo € 373,00 29306 Cromo € 373,00 Cromo € 304,00 vele innovatieve energie-, water- & zeepbesparende oplossingen, wordt DMP Electronics gezien als leider in haar vakgebied.

29117 ConCromo € 333,00 miscelatore interno *

45° Ø50

Ø50

45°

144

1/2”G max 450

140 118

1/2”G max 450

140 118

1/2”G max 450

Official distributor:

abile sul rubinetto, con tappo di sicurezza antivandalismo.

* Temperatura regolabile sul rubinetto, con tappo di sicurezza antivandalismo.

106

EMC ACS HACCP

Ø50

Trasformatore di sicurezza 45° 140 118

Cromo € 333,00 Con miscelatore interno * 144 disponibile con aeratore antivandalismo. 106 ø32 Alimentazione: Trasformatore 5 Vdc Ø50 Peso confezione: Kg. 2,150 45° Disponibilità: 5 giorni lavorativi elatore interno * ø32 zione: Trasformatore 5 Vdc Kg. 2,150 *ezione: Temperatura regolabile sul rubinetto, con tappo di sicurezza antivandalismo. ità: 5 giorni lavorativi

(230Vac/5Vdc)

LINUM EUROPE | Vijverhoek 53 | 8520 Kuurne Tel: 056 35 92 94 | Web: w w w. l i n u m . e u

regolato la temperatura, si può bloccare la manopola del miscelatore. matore, pile, rubinetti d’arresto e accessori sono tutti compresi nel prezzo. Green TLflessibili, azioni: EMC ACS HACCP Trasformatore di sicurezza (230Vac/5Vdc) 29117 Cromo € 333,00 144 esta disponibile con aeratore antivandalismo. re, pile, flessibili, rubinetti d’arresto e accessori sono tutti compresi nel prezzo.

n TL

15.009

1/2”G max 450

140 118

1/2”G max 450

ø32 Ø50 Alimentazione: Trasformatore 5 Vdc 106 zione: Kg. 2,050 Peso confezione: Kg. 2,150 ø32 Ø50 Trasformatore 5 Vdc45° 45° tà:Alimentazione: 5 giorni lavorativi Disponibilità: 5 giorni lavorativi Peso confezione: Kg. 2,400 nterno * Con miscelatore interno * 45° ø32 ø32 Disponibilità: 5 giorni lavorativi pile alcaline da 1,5 V (AA) Alimentazione: Trasformatore 5 Vdc elatore sottolavabo * aKg. regolabile antivandalismo. * Temperatura regolabile sul rubinetto, con tappo di sicurezza antivandalismo. 2,050 sul rubinetto, con tappo di sicurezza ø32 Peso confezione: Kg. 2,150 zione: Trasformatore 5 Vdc orni lavorativi Disponibilità: 5 giorni lavorativi Kg. regolato 2,400 la temperatura, si può bloccare la manopola del miscelatore. *ezione: Dopo aver ità: 5 giorni lavorativi ø32 144 106

DMP Electronics • Listino Prezzi

1/2”G max 450

140 118

1/2”G max 450

Verkoop via installateurs. Documentatie en prijzen via marketing@linum.eu

15.009 Pub Onderneming DMP kranen.indd 1

ra regolabile sul rubinetto, con tappo di sicurezza antivandalismo.

no tutti compresi nel prezzo.

di sicurezza

(230Vac/5Vdc)

ompresi nel prezzo.

1/23/2015 11:28:47 advAM onderneming 2014_v2_NL_FR.indd 2

6/18/2015 12:00:40 PM

Real Bosch! „Temperatuur en vochtigheid meten: betrouwbaar met slechts één toestel”

NIEUW! GIS 1000 C Professional Precies en snel meten van temperatuur en luchtvochtigheid om potentiële gevaren onmiddellijk te herkennen. Eenvoudig meetresultaten direct in een foto zetten dankzij geïntegreerde camera en groot geheugen. Direct overbrengen van de gedocumenteerde foto's inclusief alle meetresultaten met behulp van de GIS measure&document app. Blauw elektrisch gereedschap, voor vakman en industrie. www.bosch-professioneel.nl / www.bosch-professioneel.be

TECHNIEK - SANITAIR

De 300 patenten van de firma zijn het beste bewijs van de Jacuzzi investeringen in innovatie.

De kracht van een merk Jacuzzi keert terug op de Belgische markt

a enkele jaren onderbreking is Jacuzzi, de fabrikant van hydromassagebaden, spa’s, douchecabines en wellness, terug op de Belgische markt. Jacuzzi startte een samenwerking met groothandel Caluwaerts, met vestigingen in Eke (Gent) en Oostende voor de verdeling.

Deze pionier in de techniek -zijn eerste massagebad dateert van 1968- staat aan de basis van een sanitairsegment dat de afgelopen decennia een van de succesverhalen van de sector is. Het was een stap weg van de traditionele badkamer, in de richting van het huidige wellnessgebeuren. Jacuzzi was de eerste om een pomp toe te passen voor de massage van personen in een bad, oorspronkelijk uitsluitend om therapeutische redenen. Door het succes bij de aanvankelijke doelgroep, ontwikkelde de firma een versie voor het grote publiek. In de eerste fase werd een apart compartiment voor de techniek ontwikkeld. Zo werd de veiligheid van de gebruiker gegarandeerd, en werden de mogelijkheden van hydromassage optimaal benut. In de tweede fase verfijnde de Amerikaanse constructeur de eigenlijke hydromassagesystemen, evenals de vormgeving van de badkuipen, zodat het merk synoniem werd voor de productcategorie. Het grote publiek veroveren Als baanbreker op een onontgonnen markt DE ONDERNEMING

moest de fabrikant de hydraulica en injectors volledig zelf ontwikkelen, om tot een passend product te komen. Een van de innovaties waren de injectors in ABS voor een roterende straal gemengd met micro-luchtbellen. De huidige Target Pro hydrojet injectors zijn in alle richtingen draaibaar, en kunnen dus aangepast worden aan de wensen van elke gebruiker. Het driehonderdtal patenten bewijst dat de fabrikant sterk geïnvesteerd heeft in de ontwikkeling van hydromassagebaden, spa’s en douchecabines. De patenten slaan zowel op comfortverbeteringen als op technische innovaties voor een betere veiligheid en badbeleving. Vormgeving was eveneens van bij het begin een prioriteit bij Jacuzzi. De combinatie van betrouwbare techniek en aantrekkelijk design heeft het grote publiek overtuigd van de voordelen van hydromassagebaden en -cabines. Dat werd ondersteund door marketingcampagnes rond thema’s als gezondheid, badplezier en techniek. De groeiende belangstelling van het publiek voor een badkamer die

meer ontspanning biedt, weerspiegelt zich in de belangrijke plaats die wellness nu in de groothandelstoonzaal inneemt. Handwerk en industriële organisatie De Jacuzzi fabriek in Valvasone (Italië) voor wellnessbaden en -cabines schakelde twee jaar geleden over op het Toyota SPT productiesysteem. Dat heeft tot doel de kwaliteit doorheen het hele fabricageproces te garanEen van de voornaamste ontwikkelingen van Jacuzzi zijn de ABS injectoren voor een roterende waterstraal met bijgemengde luchtbelletjes.

TECHNIEK - SANITAIR

De badkuipen, zoals deze Energy Zenith, zijn vervaardigd uit platen in 3 mm dik homogeen acryl.

deren. Hierbij wordt de productie opgestart op basis van bestellingen. De materialen en componenten van de toeleveranciers komen volgens een ‘just in time’ systeem. Het basismateriaal voor de badkuipen zijn homogene acrylplaten van 3 mm dik. Ze blijven ook nog op lange termijn stevig en kleurvast. Jacuzzi maakt gebruik van vacuümvormen met aluminium mallen om het acryl de ergonomische contouren te geven, die de werking van de waterjets versterken. In een volgende fase worden de baden verstevigd door een laag glasvezelhars aan de buitenkant. De eerste productiestappen worden uitgevoerd door robots, maar de afwerking is handwerk. In tegenstelling tot industriële massaproductie werkt Jacuzzi vooral op maat. Gezien de grote keuze aan uitvoeringen en functies, is handwerk hiervoor onmisbaar. Ervaren technici boren de gaten in de

badkuipen, en plaatsen de injectors, pompen, hydraulica en bediening. Dat maakt de -veelal gepatenteerde- Jacuzzi oplossingen performant en betrouwbaar. Aan het einde van het productieproces volgt een visuele en functionele inspectie, om te garanderen dat alles volgens de Jacuzzi normen is, ook voor veiligheid. Elk product heeft een barcode voor de traceerbaarheid en eventuele ingrepen van de dienst-na-verkoop.

Jacuzzi zowel de residentiële markt af, als ook hotels of sportcentra. De baden worden geleverd op een stevig montageframe en zijn elektrisch en hydraulisch aansluitklaar. Na montage zorgen de automatische leegloop en de droogloopbeveiliging voor een veilige werking en lange levensduur. Naast de vormgeving en de technische kwaliteit worden ook de massagemogelijkheden en het bedieningsgemak op prijs gesteld.

Oplossingen voor ontspanning en comfort Op het gamma van spa’s na, verdeelt groothandel Caluwaerts uit Eke alle Home Collection producten van Jacuzzi voor badkamerinrichting: baden, douchepanelen, douchecabines en moduleerbare combinaties zoals Sasha, dat tegelijk een douche, hammam en sauna is. Door de diversiteit van het aanbod in het midden tot hoog segment dekt

Om in te spelen op de stijgende vraag op de markt, heeft Jacuzzi een uitgebreid doucheaanbod, met panelen, deuren en multifunctionele cabines, evenals hydromassagepanelen voor combinatie met badkuipen. Ook dit gamma heeft de bekende Jacuzzi kwaliteit en afwerking. (door John Lams)

www.jacuzzi.eu

Jacuzzi speelt in op de marktbehoefte met een gamma multifunctionele douchecabines, aangevuld met wanden en deuren.

DE ONDERNEMING

bewijs jezelf een dienst en kies voor desco

scanner

bestel in een knip

nachtkluis

afhalen 24u op 24 & 7 dagen op 7

verpakkingskorting delen in voordelen

adv onderneming 2014_v2_NL_FR.indd 3

6/18/2015 12:00:56 PM

WARMTEPOMP BOILERS

AANSLUITBAAR OP KANALEN GROOT COMPRESSORVERMOGEN snelle opwarming, werkingsgebied -7°C ~ 43°C

INGEBOUWDE MAGNESIUMANODE beschermt tegen kalkaanslag en corrosie

mogelijk om met de afgeblazen koude lucht te koelen

✓ Forse besparing op uw energiefactuur ✓ Duurzame kwaliteit ✓ Betrouwbaar dankzij het innovatieve systeem ✓ Geïntegreerde installatie die minder dan 1m2 inneemt ✓ Subsidies, afhankelijk van uw gemeente

EENVOUDIGE BEDIENING met timer en automatisch anti-legionella programma

190 OF 300 LITER WARMTEPOMP - ZONNEBOILER aansluiting van additionele warmtebronnen zoals zonne-energie mogelijk (enkel bij het 300 l type)

Climacon nv - Kruinstraat 4 - Industriepark E17 1034 - 9160 Lokeren T +32 9 337 87 77 - info@climacon.be - www.climacon.be

ErgoSystem® A100 Alu: ergonomisch, designvol, prijsattractief

fsb_anz-ergosystem-a100-milieu_190x125_nl-f.indd 2

climacon

Het ErgoSystem® staat al meer dan 10 jaar, meer dan elk ander barrièrevrij systeem, voor de geslaagde combinatie van esthetische en functionele eigenschappen. Het nieuwe ErgoSystem® A100 in aluminium vult de systeemfamilie aan met een aantrekkelijk geprijsde Oplossing die zeer goed in de hand ligt en past in elke sanitaire omgeving. Meer info op Expo 60+ Mechelen, stand 1332, bij didier.baert@ fsb.be of op www.fsb.be

19.08.15 14:39

TECHNIEK - SANITAIR

Inda introduceert onder meer de Teknoair douchewand die speciaal is afgestemd op de Belgische markt.

ISH Belgium 2015 Inda en Villeroy & Boch stellen nieuwigheden voor aan groothandels

an 16 tot 18 juni ontvingen sanitairspecialisten Inda en Villeroy & Boch het personeel van diverse groothandels in het Classic Domein in Beersel, voor het evenement ISH Belgium 2015. Zo konden de fabrikanten aan de Belgische doelgroep de nieuwigheden van de afgelopen ISH beurs voorstellen. Het was ook een goede gelegenheid om de evolutie van beide merken op de Belgische en internationale markt nader te bekijken.

Event voor groothandels ISH Belgium is aan zijn achtste editie toe, en bestaat dus al 16 jaar, gezien ISH een tweejaarlijkse beurs is. Dit jaar vond het evenement net als vorige keer plaats in het landelijke kader van het Classic Domein in Beersel, waar er 500 professionals werden ontvangen op drie dagen. De doelgroep bestaat vooral uit toonzaalmedewerkers, verkoopspersoneel en leidinggevenden van sanitairgroothandels. Wie niet de gelegenheid gehad heeft om naar Frankfurt te gaan, kan zo de beursnieuwigheden in een stijlvol kader te ontdekken. Behalve het showroom gedeelte met de nieuwigheden van de twee merken, was er ook ruimte voor gezelligheid: tuin, lounge bar met live muziek, buffet... alles om de genodigden een aangename avond te bezorgen. DE ONDERNEMING

Inda, onderdeel van Samo Industries De Italiaanse firma Inda werd in 2013 overgenomen door de groep Samo Industries, een van de marktleiders voor douchewanden in Italië. Deze laatste stond erg sterk op de thuismarkt, en had interesse voor Inda omwille van zijn uitgebreide internationale contacten. Het samengaan leidde zo tot synergieën. Drie productgamma’s Het Inda assortiment bestaat hoofdzakelijk uit drie gamma’s: accessoires, douchewanden en meubels. Als fabrikant in deze drie categorieën kan het merk een samenhangend badkamerconcept aanbieden. Dit Total Living Concept is niet beperkt tot de sanitaire ruimte, maar kan ook worden toegepast in woonruimtes. In Beersel waren twee stijlen

te zien die op ISH geïntroduceerd werden: Contemporary en Nordic Style. Nordic Style staat voor minimalisme en eenvoud, terwijl de hedendaagse lijnen van Contemporary de gebruiker verwelkomen in een vertrouwde omgeving. Zonder in detail op alle Inda nieuwigheden in te gaan, vermelden we toch het nieuwe badkamermeubelgamma Maq met functioneel design, en de uitgepuurde Teknoair douchewand (18 mm dik), die speciaal voor de Belgische markt werd ontwikkeld. Er zijn ook nieuwe accessoires, zoals de elegante en praktische Mito reeks. Deze is nu beschikbaar in de gloednieuwe wit chroom soft touch uitvoering. Inda heeft ook moduleerbare series, in alle breedtes en hoogtes. Met Perfetto en Progetto kan men naar hartelust meubels, bekkens en accessoires combineren.

TECHNIEK - SANITAIR

Diverse productreeksen, zoals de Octagon wastafel van Villeroy & Boch zijn in de versterkte keramiek TitanCeram, wat nieuwe vormen mogelijk maakt.

Inda heeft verder zijn website vernieuwd (www.inda.net) en is aanwezig op de voornaamste sociale netwerken. Op de website vindt men alle informatie en technische fiches over de producten, evenals foto’s van de Inda events. Deze site is zowel bestemd voor vaklui als voor particulieren. De visie van Villeroy & Boch op de Belgische markt Voor Villeroy & Boch is België de meest sta-

De achtste editie van ISH Belgium vond plaats in het Classic Domein in Beersel.

biele afzetmarkt na Duitsland. Waar Italië of Frankrijk nog lijden onder de crisis, houdt ons land stand. De sanitairsector kent er zelfs een lichte groei. De uitbreiding van het netwerk van groothandels is daar een goed bewijs voor. De verkoop van Villeroy & Boch is evenwichtig verdeeld over de regio’s zij het met eigen accenten. Het praktische aspect primeert in Wallonië, terwijl Vlaanderen meer oog heeft voor design. Spoelrandloze toiletten worden standaard Het zou ons te ver leiden om in te gaan op de overvloed aan nieuwigheden die Villeroy & Boch op ISH heeft voorgesteld. We willen wel de aandacht vestigen op enkele reeksen die van belang zijn voor de Belgische markt. Het spoelrandloze DirectFlush toilet is daar ongetwijfeld een van. Dit toilettype is ondertussen een nieuwe standaard geworden in het sanitair. Zoals bij alle Villeroy & Boch innovaties, staat gebruiksgemak voorop, zowel voor woningen als utiliteiten. De producten moeten de gebruikers een toegevoegde waarde bieden. Bij DirectFlush is dat vooral gemak van onderhoud.

Speciaal voor de Belgische markt heeft Villeroy & Boch het ViConnect voorwandelement voor toilet uitgebracht, met design bedienplaat.

teriaal TitanCeram. Hiermee kan men de limieten van traditioneel porselein overstijgen. TitanCeram is een versterkte keramiek die nieuwe vormmogelijkheden biedt dankzij de sterk gereduceerde wanddiktes. Op basis hiervan kunnen ontwerpers strakke en slanke contouren creëren. In België stelt Villeroy & Boch verder het ViConnect voorwandelement voor toilet voor, met een design bedieningsplaat. Het is beschikbaar in glasafwerking of chroom, met verschillende kleurtinten die bij het Villeroy & Boch toiletgamma passen. Verder is er AntiBac bacteriewerende oppervlaktelaag. Die is uiteraard bestemd voor utiliteiten zoals zorginstellingen, waar een perfecte hygiëne van evident belang is, maar heeft ook zijn plaats in de particuliere badkamer. Squaro Infinity is een innoverende douchetub in Quaryl, waarmee maatwerk tot op een millimeter precies mogelijk is. Deze ultraplatte douchebakken met ingebouwde afvoer bieden hoogwaardig design en hygiëne. (door Michel Hanoulle)

www.inda.net www.villeroy-boch.be

Een andere belangrijke innovatie is het maDE ONDERNEMING

CALUWAERTS & C째 Begoniastraat 1 - Eke Zandvoordestraat 447 - Oostende info@caluwaerts.be - www.caluwaerts.be

TECHNIEK - SANITAIR

Trendlab op ISH Pop Up My Bathroom experimenteert met badkamerinrichting voor verschillende levensfases.

SH Frankfurt is een toonaangevende beurs op het vlak van sanitair en badkamerinrichting. Niet alleen is de Duitse sanitairindustrie er sterk vertegenwoordigd, alle vooraanstaande firma’s van de rest van de wereld zijn er ook aanwezig. Het is dus de geschikte plaats om na te denken over de badkamer van de toekomst. Ook deze keer weer organiseerde de VDS, de vereniging van de Duitse sanitairsector, het trendlab Pop Up My Bathroom. Het is een goede gelegenheid om het concept ‘badkamer’ opnieuw te interpreteren in het licht van hedendaagse technische en sociale ontwikkelingen. Dit jaar concentreerde men zich op de badkamer in functie van de verschillende levensfasen, onder het motto Freibad, de grenzeloze badkamer.

Met sanitair op bereikbare hoogte voelen kinderen zich beter thuis in de badkamer (doc Kaldewei)

Grenzen doorbreken Ons leven is minder statisch en voorspelbaar geworden. Een heel leven lang op dezelfde plek, in dezelfde woning, met dezelfde job is niet langer het ideaal. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de 'badkamer voor het leven' eveneens aan aantrekking verliest. We leven niet meer in traditionele gezinnen, maar in verschillende samenlevingsvormen, en hebben dus badkamers nodig die deze nieuwe realiteit weerspiegelen. In het kader van Pop Up Your Bathroom werd onderzocht hoe men de grenzen van badkamerontwerp

kan doorbreken, om in te spelen op de verschillende levensfasen. Dat leidde tot vier badkamerconcepten: Kids Single Family Best Ager Ze werden op speelse wijze voorgesteld in een speciale stand op ISH, met ondersteuning van VDS, de vereniging van de Duitse sanitairsector.

1. Kids Kinderen hebben een heel eigen badkamerervaring. Enerzijds is het spannend en prettig met water te stoeien. Vooral in bad en douche kan men heerlijk rondplonzen, dolfijn spelen of op verzonken schattenjacht gaan. Anderzijds gebeuren er ook minder prettige dingen: haren wassen, het verplichte tandenpoetsen... Zeker voor de allerkleinsten is het ook niet gemakkelijk om overal aan te kunnen en alles te kunnen bedienen. De eenzame uitgestrektheid van een badkuip of de onbereikbare hoogte van DE ONDERNEMING

TECHNIEK - SANITAIR

Een badkuip kan een heerlijk speelterrein zijn (doc. Grohe)

een douche-armatuur kunnen intimiderend werken. Het komt er dus op aan om de badkamer tot een vertrouwenwekkende omgeving te maken, zoveel mogelijk om kindermaat, of toch tenminste met voorzieningen die op kinderen gericht zijn. Als kinderen zich goed voelen in de badkamer, wordt het tot een gezellige ruimte waar ze geheimzinnige rituelen van de volwassenen kunnen ontdekken, zoals scheren of make up aanbrengen. Het is dan een plek om een ontspannen moment om met het gezin te delen. Kids Corner Of er daarvoor een aparte kinderbadkamer nodig is, is een andere vraag. Naarmate woningen compacter worden, wordt die vraag vanzelf beantwoord: in een nieuwbouw is er meestal eenvoudigweg geen plaats voor. Bovendien is zo een badkamer per definitie na een aantal jaren niet meer aangepast aan de noden van opgroeiende kinderen, en dringt een renovatie zich op. Dat wil echter niet zeggen dat het idee van een aparte badruimte helemaal van de hand moet gewezen worden. Nu het idee van de DE ONDERNEMING

gecombineerde slaap- en badkamer ingang vindt, zou men de organisatie van de sanitaire ruimtes in de woning kunnen omgooien. Voor de ouders is er een dan een slaapkamer die naadloos overgaat in een privĂŠ badhoek. Bij de kinderkamers kan men dan een aparte sanitaire ruimte installeren, die dan beter kan worden afgestemd op de kleine gebruikers. Uiteraard past dit concept alleen voor de grotere gezinnen, met voldoende budget. Kindvriendelijke ingrepen Hoe kan men echter een doorsnee badkamer kindvriendelijker maken? Daarom hoeft men niet noodzakelijk de badkuip te verbouwen tot piratenschip of een waterglijbaan te installeren. Jonge kinderen willen vooral een eigen hoekje in de badkamer: een kast waar ze hun eigen spulletjes in kwijt kunnen: natuurlijk hun eigen beker, handdoek of tandpasta, maar ook knuffels, speelgoed, boeken, spelconsoles.... Verveling is immers de grootste vrees voor een kind. Verder is het belangrijk dat alles bereikbaar is: rekjes en kleerhaken op kinderhoogte, opstapjes om gemakkelijk aan de wastafel of toilet te komen, badzitjes....

Doc. VDS Doc Grohe

Het origineel »Made in Germany«.

»M A

500.000.000 Hoekregelkranen. 200 Productvarianten. 65 Jaar ervaring.

ERMANY IN G « DE

HET EEL IN

ORIG

««« ««

Hoekregelkranen en aansluitkranen voor toestellen van de Europese kwaliteits- en marktleider: SCHELL. Sluit geen dure compromissen, maar vertrouw op het origineel. Daar pleiten niet alleen tal van cijfers voor, maar in de allereerste plaats de ongeëvenaarde kwaliteit en keuze. Gegarandeerd »Made in Germany«.

Verantwoordelijkheid voor gezondheid. www.schell.eu

TECHNIEK - SANITAIR

Bij de single badkamer is er volop ruimte voor een hoogst persoonlijke stijl (doc. Park Avenue)

Vakantiesfeer in de badkamer (doc. Duravit) Aparte afwerkingen voor een persoonlijke toets (doc. Axor)

2. Single Voor de single is de badkamer de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie. Klinisch minimalisme, een mini-fitness studio, een wellness oase, een plek om weg te dromen bij reissouvenirs, alles is mogelijk. De single hoeft immers geen rekening te houden met andere gebruikers. Hier komen de geïntegreerde badkamerseries ten volle tot hun recht. In de afgelopen decennia zijn de grote fabrikanten uitgegroeid van specialisten tot totaalaanbieders, onder meer door industriële concentraties. De vooraanstaande firma's zijn dus in staat om een coherente badkamer tot in de laatste details uit te rusten, met baden, douches, kraanwerk, porselein, meubels.... in vele gevallen in een serie van dezelfde ontwerper. Private spa Oudere -en meer kapitaalkrachtige- singles zijn meer op hun comfort gesteld. Voor hen is de badkamer een private spa: een oase in de woning, een vakantiemoment binnen de vier muren. De inspiratie komt daarbij meestal uit de reissfeer: hotelbadkamers, kuuroorden,

DE ONDERNEMING

landelijke eenvoud of een exotische toets. Badplezier en elegantie staan centraal; wellness mag uiteraard niet ontbreken. In de private spa wordt de routine tot een ritueel en beleving. Daarvoor zijn een doordacht ontwerp en een zin voor stijl belangrijker dan de technische snufjes of budget. Of men kiest voor een aparte ligdouche of zich tevreden moet stellen met een gewone cabine, de zin voor luxe uit zich in een precieze keuze van vormen en kleuren die net dat beetje extra bieden om de dagelijkse realiteit te overstijgen. Fabrikanten spelen daarop in met de zogenaamde 'waterenscenering'. Water wordt een decoratief element, dankzij de speciale vormgeving van de uitloop, licht-effecten enzomeer. Ook de modulaire inbouwsystemen voor kraanwerk passen in deze visie. De kraan is niet langer één enkel toestel dat op één bepaalde plaats gemonteerd moet worden: de bediening en eventueel verschillende uitlopen (bad, handdouche, watervaldouche) kunnen naar wens op de muur gepositioneerd worden in functie van de persoonlijke voorkeur.

Doc. Zuchetti

TECHNIEK - SANITAIR

Organisatie en zonering zijn noodzakelijk in een familiebadkamer (doc. VDS)

Badkamerfiles vermijden Als er voldoende plaats is, kan men ook aparte zones voorzien, zodat verschillende activiteiten tegelijk kunnen worden uitgevoerd. Een gemakkelijk toegankelijke dubbele wastafel is bijvoorbeeld een begin. Een apart toilet helpt al veel tegen ochtendlijke files voor de badkamer. Organisatie van het badkamergebruik blijft een pijnpunt in vele gezinnen. Het is immers een van de ruimtes â&#x20AC;&#x201C;samen met de keuken- waar de activiteitenpatronen van de verschillende gezinsleden elkaar het meest overlappen. Omdat iedereen zoveel mogelijk de badkamer voor zichzelf wil, leidt dat tot wachttijden en ergernis. Met een goede inrichting vindt alles zijn plaats (doc. Allibert) Op bergruimte komt het aan (doc. Ideal Standard)

3. Family In de gezinsbadkamer zijn efficiĂŤntie en organisatie de doorslaggevende factoren. Men heeft het niet voor niets in deze context over de Busy Bathroom. In tegenstelling tot bij singles die volledig naar eigen goeddunken over de badkamer kunnen beschikken, leidt het samenleven met verschillende personen tot compromissen. De perfecte styling moet wijken voor functionaliteit. Er moet ook ruimte zijn voor improvisatie, want een zekere vorm van chaos is onvermijdelijk, zeker als er kinderen zijn. Multifunctionele elementen, zoals baden met opbergmogelijkheden of wastafelmeubels zijn een must.

Zonering biedt daarvoor een uitkomst. Als er een gebruiker een bepaalde zone benut, heeft dat dan een minimale impact op een andere gebruiker die tegelijk of net na de eerste in de badkamer is. Men kan bijvoorbeeld denken aan een aparte, licht afgescheiden zones voor het bad/douche en voor de wastafel. Als de wasmachine in de badkamer staat, voorziet men daar best ook een apart hoekje voor, om te vermijden dat de gebruiker van de badkamer over wasmanden struikelt. Zo kan de badkamer uitgroeien tot een sociale ruimte, waar de verschillende huisgenoten een babbel kunnen slaan of het verdere verloop van de dag plannen. DE ONDERNEMING

Geberit AquaClean De wc waarmee u met water wordt gereinigd.

Nieuw welzijn.

Geberit AquaClean Mera zorgt voor een ongeëvenaard gevoel van zuiverheid: na een druk op de toets wordt u gereinigd door een bijzonder aangename waterstraal op lichaamstemperatuur. Het toestel biedt ook een waaier aan nieuwe functies voor een optimale hygiëne en maximaal comfort. → www.geberit-aquaclean.be/mera/nl

U TE A L L

STA

C ZO E G

UNIEK IN EUROPA

COP

4,9

Volgens de norm EN 14511 0°C/W35°C met monofasige aansluiting,

inclusief Inverter & circulatiepompen

MODULERENDE GEOTHERMISCHE WARMTEPOMPEN -

3 - 12 kW / 5 - 22 kW / 12 - 40 kW modulerende scroll compressor elektronisch expansieventiel enkel onderdelen van gevestigde wereldmerken (Alfa Laval, Wilo, Copeland, Carel,…) geen buffervat meer nodig optioneel: passieve of actieve koeling / WIFI Kit eenvoudige installatie - plug & play fluisterstille werking ENRGY bvba - Hazenstraat 22 – 8531 HULSTE - T: 051 31 74 04 - www.enrgy.be - info@enrgy.be

TECHNIEK - SANITAIR

Douchetoiletten winnen aan populariteit, onder mee door een gebruiksvriendelijke bediening (doc. Duravit)

Elektrisch kraanwerk biedt betere hygiëne en gebruiksgemak (doc. Hansa) Een badkamer voor alle leeftijden, met een verstelbaar toilet (doc. Viega)

4. Best Ager De vergrijzing wordt doorgaans als uitsluitend negatief voorgesteld. Zeker, het fenomeen stelt ons voor enorme uitdagingen, maar het betekent ook dat mensen nog tot op hogere leeftijd actief kunnen zijn, en zelfstandig kunnen blijven wonen. Natuurlijk vergt dat enkele aanpassingen aan het sanitair. Ook hier is vrijheid een sleutelwoord: bewegingsvrijheid in de eerste plaats, zonder drempels of barrières, maar ook vrijheid om een eigen leven te blijven leiden, in een aangepaste woning. Een eerste aandachtspunt is hygiëne. Badkamers staan voor vocht en warmte. Dat is ongetwijfeld aangenaam, maar tegelijk ook een ideale voedingsbodem voor ziektekiemen. Als men ouder wordt, heeft men dikwijls kwaaltjes of chronische aandoeningen. Het komt er dus op aan om het immuunsysteem niet extra te belasten. Vuilwerende oppervlakken voor sanitair en douchewanden zijn aan te raden. Hetzelfde geldt voor spoelrandloze toiletten of wastafels die gemakkelijk te reinigen zijn. Dat alles spaart niet alleen tijd uit bij de schoonmaak, maar vermindert de kans op infecties. DE ONDERNEMING

Op het vlak van kraanwerk zien we dat aanrakingsvrije bedieningen niet meer uitsluitend tot het utilitaire segment behoren, maar ook beginnen door te dringen op de residentiële markt. Ook hier is het voordeel dubbel: een groter gebruiksgemak enerzijds, en een betere hygiëne anderzijds. Bedieningstoetsen van toiletspoelingen zijn bijvoorbeeld een broeihaard van bacteriën. Aanrakingsvrije bediening biedt hier uitkomst. Spitstechnologie in het toilet De technologische ontwikkeling bij uitstek van de laatste jaren is ongetwijfeld het douchetoilet. Op zich is dat natuurlijk geen nieuw product; in Japan is het al lang ingeburgerd. Ondertussen hebben echter zowat alle Europese A-merken zich aan deze techniek gewaagd, en producten op de markt gebracht die beter aansluiten bij onze stijl en gewoontes. Het gaat hier minder om een technische kwestie, als om een productfilosofie. Waar men in Azië een voorliefde heeft voor een veelheid aan functie en instelmogelijkheden, die bediend moeten worden met een hele batterij aan knopjes, beperkt men zich in Europa eerder tot het essentiële, en een intuïtieve bediening met slechts een handvol symbolen.

Meer veiligheid zonder aan elegantie in te boeten, dankzij discrete antislipafwerkingen (doc. Bette)

TECHNIEK - SANITAIR

Sanitaire elementen hoeven niet langer meer aan de wand gemonteerd te worden, wat andere configuraties mogelijk maakt (doc Grohe)

toegankelijkheid voldoen. Uiteindelijk hoeft er geen tegenspraak te zijn tussen 'barrièrevrij' en standaard sanitair: het gaat immers om comfort en gebruiksvriendelijkheid. Door de demografische evolutie zal de vraag naar dergelijke producten alleen maar toenemen.

Doc Grohe

Slim barrièrevrij De Best Ager badkamer moet uiteraard barrièrevrij zijn. Hiermee is het hoge woord eruit: barrièrevrij klinkt immers niet bepaald sexy. Hoewel sanitairfabrikanten ernaar streven om dergelijke producten een aantrekkelijk uiterlijk mee te geven, blijft men toch vaak steken in een medische sfeer. Niemand wil echter een ziekenhuisbadkamer in zijn woning. Hier staat de industrie voor een uitdaging: 'standaard' producten ontwikkelen die toch aan hoge standaarden van hygiëne en

Dat alles in één badkamer? Hoe mooi al die concepten ook zijn, het komt er op aan om die in een concrete badkamer te realiseren. Daar wringt het schoentje, zeker in de bestaande bouw. Volgens de VDS, de vereniging van de Duitse sanitairsector, is de gemiddelde Duitse badkamer 7,8 m2, een waarde die ook wel zal gelden voor België. Om op die oppervlakte alle functies te realiseren, en dan nog mogelijkheden voor flexibiliteit te voorzien, is een hele opgave. Architecten moeten dus oog hebben voor de veranderde positie van de badkamer in het leven van de bewoners. Ze moeten af van het idee van de puur functionele natte cel waar alles op een rij aan de wand wordt gemonteerd. De badkamer als leefruimte moet voldoende plaats kunnen bieden, wat

gevolgen heeft voor het algemene grondplan van de woning. Men moet ook al aan de toekomst denken en een eventuele renovatie of aanpassing aan veranderde omstandigheden mogelijk maken. Dankzij voorwandsystemen hoeven watervoerende elementen niet langer meer aan de wand gemonteerd te worden, ze kunnen vrijstaand in de ruimte geplaatst worden, fungeren als scheidingsmuur of aan het plafond hangen. Het is aan de architect en projectontwikkelaar om de moderne inrichtingsmogelijkheden te gebruiken om een evolutieve badkamer te ontwerpen. (door Alex Baumans)

www.pop-up-my-bathroom.com

Doc VDS

DE ONDERNEMING

Warmtepompen eenvoudig combineerbaar met zon, hout, ketel, ... 5 jaar

garantie* * voorwaarden op de website

De toekomst is BEN (bijna energie neutraal) en CTC is mee. Wij kunnen u helpen met onze Zweedse warmtepompen en/of met een combinatie van verschillende energiebronnen. Met de CTC EcoZenith 550 plug je onze CTC warmtepomp en alle andere warmtebronnen die je wenst op 1 vat. Afhankelijk van het weer en de brandstofprijs maak jij dan zelf de keuze. Lees meer op

www.ctcbenelux.com

made in sweden

Beheer je klimaat van eender waar met de standaard WIFI bediening van onze NEBULA reeks!

www.ECR-BELGIUM.be Ingberthoeveweg 3b - 2630 Aartselaar - T +32 3 457 91 32 Boulevard Paepsem 10 - 1070 Anderlecht - T +32 2 522 99 39 Klaverbladstraat 19 - 3560 Lummen - T +32 13 44 45 14 Nijverheidsweg 7 - 9820Merelbeke - T +32 9 242 09 00

Cellules blanches : Tio > point de rosée → OK ; Fond gris : Tio < au point de rosée → formation de condensation aussi bien en régime transitoire qu’établi. To : température dans les fumées au sommet au centre du conduit Tio : température au sommet contre la paroi interne (point critique pour la condensation) Régime transitoire - températures lors de cycles de fonctionnement courts du brûleur. Régime établi - températures lors de cycles de fonctionnement longs du brûleur. Cheminée en équilibre de température. Conclusion : le temps de la « bonne vieille cheminée maçonnée » est bien fini pour les générateurs à haut rendement. Dans l’exemple calculé, la section est vraiment adaptée à la puissance. La température des fumées contre la paroi interne au débouché est de 24.7°C en-dessous du point de rosée. Vous devinez les résultats si l’on reste à la traditionnelle section maçonnée de 20 x 20 cm. Autre remarque : le résultat est meilleur avec l’ensemble boisseau + espace d’air (1 cm) + ½ brique, mais également insuffisant pour rester au-dessus du point de rosée au contact avec la paroi au débouché. Que le régime soit transitoire ou établi, nous restons 13.9°C et 17.4°C en-dessous du point de rosée (Tp = 47.9°C). Dans ce cas, on n’aura pas de condensation visible à l’extérieur du conduit maçonné, mais éventuellement au pied de cheminée à l’intérieur du boisseau. D’où l’utilité d’une plaque avec raccord pour évacuer les condensats. Avec ce type de chaudière à haut rendement, il faut en plus tenir compte que si elle est pilotée par une sonde extérieure, pendant l’entre-saison, la température des fumées pourra descendre de l’ordre de 15 à 20°C. Ceci pourrait mê me entraîner quelques gouttes de condensat pour la cheminée métallique en phase transitoire, mais ces quelques gouttes vont immédiatement être évaporées sans aucune autre conséquence.

TECHNISCHE GIDS SCHOORSTENEN, DE REFERENTIE VOOR DE VAKMAN! 3.2. Le régulateur de tirage (chaudières fioul - chaudières gaz à brûleur pulsé) et le coupe - tirage (chaudières gaz atmosphériques) 3.2.1. Le régulateur de tirage

NIEUW

De technische gids schoorstenen, uitgegeven door CIGES, verzamelt in één enkel document alle normen en algemene vereisten op het gebied van rookgasafvoer. CIGES is een vereniging zonder winstoogmerk die sinds meer dan 20 jaar de belangrijkste Belgische invoerders en fabrikanten van schoorsteenkanalen groepeert om de kwaliteit en de veiligheid van de installaties te bevorderen.

BESTEL UW GIDS OP CD TEGEN DE PRIJS VAN 20€ EXCL. BTW OP INFOUBBINK.BE Leden CIGES: POUJ-12-11993-Annonce CIGES-af-021012-r4.indd 2

4/10/12 14:54

TECHNIEK - VERWARMING

De WKK-installatie in het Antwerpse Middelheim ziekenhuis heeft een capaciteit van 835 kW (Foto: COGEN Vlaanderen)

Warmtekrachtkoppeling en zorg Wie kent de steunmaatregelen? (deel 1)

et warmteprofiel van de zorgsector is zeer geschikt voor toepassing van warmtekrachtkoppeling (WKK). Doorgaans kunnen ziekenhuizen en woonzorgcentra de volledige elektriciteitsproductie van hun WKK zelf verbruiken. Ideaal dus voor een rendabele WKK. Ondanks de reeds bewezen economische en ecologische voordelen is er in de zorgsector nog een behoorlijk potentieel. Elke WKK dient echter met de nodige “zorg” te worden geïnstalleerd. Recent organiseerde COGEN Vlaanderen, in samenwerking met ZNA, VTDV en Zorgnet Vlaanderen, een studienamiddag rond WKK in de zorgsector.

In dit artikel lijsten we de diverse steunmaat- en Zorgnet Vlaanderen - die deelnamen aan het event - via COGEN Vlaanderen een gratis regelen voor WKK in de zorg voor u op. In een Quick scan kunnen aanvragen. Deze biedt volgend nummer staat WKK opnieuw in de een ruwe inschatting van de haalbaarheid aandacht en lichten we een stappenplan voor van een WKK-project. WKK in de zorg toe, aan de hand van de case UZA. COGEN Vlaanderen, gevestigd in Leuven, draagt actief bij tot de ontwikkeling van kwaliteitsvolle WKK in Vlaanderen. Dit vanuit “De terugdraaiende teller brengt de injectie van elektriciteit op het net de overtuiging dat WKK’s een belangrijke rol spelen in twee deeldomeinen van de duur- in mindering van de afname.” zame ontwikkeling: een rationele energiepolitiek en het terugdringen van de emissies van broeikasgassen. Interessante COGEN Vlaan- WKK-certificaten deren publicaties zijn de WKK-wegwijzer (edi- Joni Rossi van COGEN Vlaanderen: “Een tie 2014) en het basishandboek WKK (update eerste vorm van steunmaatregelen op het ni2015). We vermelden nog dat leden van VTDV veau van de gewesten zijn de WKK-certificaDE ONDERNEMING

ten. Elke eigenaar van een WKK-installatie in Vlaanderen kan hiervoor een aanvraag indienen bij het Vlaams Energie Agentschap (VEA). De certificaten kan hij verkopen aan een elektriciteitsleverancier. Wie er niet in slaagt om een contract af te sluiten met een energieleverancier, kan de certificaten verkopen aan de netbeheerder in kwestie, Eandis of Infrax, tegen de minimumprijs (31 euro). Opdat het VEA de aanvraag zou goedkeuren moet de WKK kwalitatief zijn: dit impliceert een voldoende grote, relatieve primaire energiebesparing realiseren - meer dan 10 procent voor installaties groter dan 1 MW, meer dan 0 procent voor kleinere.” (Zie ook kaderstuk: ‘Bandingfactor’)

TECHNIEK - VERWARMING

Verhoogde investeringsaftrek Een tweede steunmaatregel situeert zich op het federale niveau en betreft de verhoogde investeringsaftrek voor bedrijven. Dit percentage wordt elk jaar opnieuw bepaald, en bedraagt voor 2015 13,5 procent. De meeste ziekenhuizen en WZC zijn evenwel vzw’s; ze betalen dus geen vennootschapsbelasting, en komen dan ook niet in aanmerking voor verhoogde investeringsaftrek.

“Vanaf 1 juli 2015 zal het prosumententarief worden ingevoerd voor alle installaties met een terugdraaiende teller.” - Joni Rossi - COGEN Vlaanderen

Vrijstelling van accijnzen Een andere, minder gekende, steunmaatregel is de vrijstelling van accijnzen voor aardgasWKK’s. De accijnzen bedragen normaal ongeveer 1 euro per MWh. Gasgestookte WKK’s worden hier evenwel van vrijgesteld omdat ze het rationeel energiegebruik bevorderen. De aanvraag dient te gebeuren bij de Gewestelijke Directie Douane & Accijnzen (FOD Financiën), en verloopt volgens een administratieve procedure. Deze dienst kan een vrijstelling toekennen, die door de betrokken leverancier van aardgas in mindering zal worden gebracht. Terugdraaiende teller De terugdraaiende teller is een andere vorm van steunmaatregel. Deze is enkel van toepassing voor installaties ≤ 10 kW. De terugdraaiende teller brengt de injectie van elektriciteit op het net in mindering van de afname. Omdat geïnjecteerde elektriciteit een veel lagere financiële waarde heeft dan de afgenomen hoeveelheid zit de meerwaarde van de terugdraaiende teller in dit stuk dat men injecteert. (Zie ook kaderstuk: ‘Prosumententarief ‘) Voor grotere installaties geldt in ieder geval: hoe groter de zelfafname, met andere woorden hoe groter de hoeveelheid zelf geproduceerde elektriciteit die meteen verbruikt wordt, hoe rendabeler de WKK-installatie. In de volgende editie komen we uitgebreid

terug op dit COGEN Vlaanderen-event rond WKK-problematiek. Steven De Vroede van Vanparijs Engineers licht het stappenplan voor WKK in de zorg toe, aan de hand van de case UZA. Verder onder meer twee voorbeeldcases: het Jan Palfijn ziekenhuis in Antwerpen, en het WZC Mayerhof in Mortsel. (door Philip Declercq)

www.cogenvlaanderen.be

Joni Rossi van COGEN Vlaanderen: “Zorginstellingen zijn nog onvoldoende op de hoogte van de energetische en financiële besparingen die men kan realiseren met een WKK.”

Prosumententarief In de praktijk wordt er echter veel meer van het distributienet gebruikgemaakt. Er is een stuk afname en een stuk injectie, en voor de beiden is het elektriciteitsnet noodzakelijk. “Vandaar dat, vanaf 1 juli 2015, het prosumententarief zal worden ingevoerd voor alle installaties met een terugdraaiende teller. Dit bedraagt 70 à 80 euro per kW naargelang de netbeheerder. Voor de meeste gevallen is het voordeel door de terugdraaiende teller wel veel groter dan de kost van het prosumententarief”, aldus Joni Rossi.

Bandingfactor De berekening van de hoeveelheid certificaten wordt bepaald aan de hand van de primaire-energiebesparing vermenigvuldigd met de zogenaamde bandingfactor. De bandingfactor werd in het leven geroepen om de steun voor diverse vormen van duurzame energie, aan te passen aan de reële behoeften. Voor de meeste WKK-installaties blijkt de onrendabele top redelijk groot, en zal de bandingfactor groter zijn dan 1. Momenteel wordt de steun aan banden gelegd, en de bandingfactor gelijkgesteld aan 1. De certificaten worden toegekend voor een looptijd van 10 jaar.

DE ONDERNEMING

Stelt U een overzicht van het verkoopsprogramma voor. Vraag de volledige catalogus.

SOVAC N.V. TEL : 02/ 672 20 62 - FAX : 02/6739392 EMAIL : info@sovac.be - www.sovac.be

LES 5

Een hoogrendementsketel is hĂŠt voorbehoedsmiddel tegen losbandige energiefacturen. Kicken uw klanten op technologische hoogstandjes? Dan zouden ze zichzelf best eens goed verwennen met een superzuinige hoogrendementsketel op mazout. Ideaal voor de kapoenen die graag hun uitgaven stevig in de hand houden. Of denkt u dat ze het liever nog ietsje gedurfder hebben? In dat geval kunnen ze zich laten verleiden tot een swingend energieensemble. Zoâ&#x20AC;&#x2122;n stoere ketel gaat namelijk vlotjes hand in hand met hun andere speeltjes, bijvoorbeeld met hun thermische zonnecollectoren.

Meer tips en info op www.kamazoutra.be

Warm voor de toekomst

TECHNIEK - VERWARMING

Rekening houden met gebruikersgedrag bij renovatie Juist gebruik van verwarmings- en ventilatiesystemen verhoogt effect energiebesparende maatregelen

ij de renovatie van een woonwijk in Karlsruhe werd alles theoretisch correct uitgevoerd. Toen het verbruik in drie gebouwen gemeten werd, lag dat echter een kwart hoger dan de waarden die voor de renovatie berekend waren. Wetenschappers van het E.ON Energy Research Center van de RWTH Aachen University hebben de oorzaken van het zogenaamde Rebound Effect onderzocht.

Vooraleer een bouwheer beslist om tot bepaalde renovatiewerken over te gaan, maakt hij eerst een analyse van de mogelijke besparingen qua energie en kosten. Meestal is echter het werkelijke verbruik na de renovatie hoger dan aanvankelijk werd ingeschat. De ingreep levert dus niet de verhoopte besparing op. Dit staat bekend als het ‘Rebound Effect’, namelijk dat er door de hogere efficiëntie van de techniek, nieuwe gebruikspatronen gaan ontstaan. Dat kan het verwachte gunstige effect van de ingreep verminderen, of zelfs helemaal teniet doen. Dat is bijvoorbeeld het geval als de bewoners na de renovatie voor een hogere binnentemperatuur gaan kiezen dan voorheen. Een praktijkgeval van dit Rebound Effect werd onderzocht aan de hand van een woonwijk in Karlsruhe. Hier werd een geïntegreerd energieconcept uitgewerkt voor een achthonderdtal woningen. Men wilde een combinatie van economisch optimale energiebesparende renovatie met een nieuw verwarmingsconcept bereiken. De wetenschappers onderzochten drie flatgebouwen (figuur 1) om de besparingsmogelijkheden van een renovatie te bepalen. DE ONDERNEMING

Verschillende renovatiemaatregelen De flatgebouwen waren zeer goed geschikt voor het onderzoek, omdat ze op exact dezelfde wijze gebouwd waren en ook de oriëntatie ervan gelijkaardig was, verklaart projectmedewerkster Tanja Osterhage. In totaal werd 90 gerenoveerde woningen onderzocht, waarbij zeven verschillende renovatiemaatregelen werden toegepast.

verwarmd met radiatoren en in de ramen zijn ventilatieroosters aangebracht. De vervuilde lucht wordt in de keuken en de badkamer afgevoerd. De twee andere flatgebouwen verschillen zowel qua bouwschil als qua installatie. Het tweede gebouw werd uitgevoerd als ‘drieliterwoning’. Er werd isolatie van λ = 0,022

Osterhage: Het eerste gebouw diende als referentie-object, omdat er alleen de standaardrenovatie van de huisvestingsmaatschappij Volkswohnung Karlsruhe werd uitgevoerd. Hier werd alleen de algemene energiebalans bekeken. Aan de hand van deze waarden konden we trends bepalen. De woonblok heeft gevels met standaard isolatiepanelen van λ = 0,22 W/(mK). Verwarming en SWW-productie wordt geleverd door het nieuw aangelegde warmtenet. De woningen worden

Figuur 1: De metingen werden uitgevoerd op drie woonblokken met telkens drie aparte ingangen (E1, E2, E3).

TECHNIEK - VERWARMING

Woonblok 3

Ingang 1

Gevelisolatie

U = ca. 0,11 W(m2K)

Ramen

U = ca. 0,8 W(m2K)

Ingang 2

Ingang 3

U = ca. 0,8 W(m2K)

U = ca. 1,3 W(m2K)

Plafond bovenverdieping

U = ca. 0,14 W(m K)

Plafond kelder

U = ca. 0,24 W(m2K)

Verwarming

warmtepomp met CO2 voeler

2 warmtepompen met CO2 voeler

modulerende lucht-split warmtepomp, warmtepomp op ventilatielucht

Vloerverwarming

Decentrale luchtverwarming met WTW en batterij voor naverwarming

Klimaatplafonds

Decentrale ventilatie met WTW, per woning een ventilatie-unit met verwarmingsbatterij

Centrale luchtafvoer, doorstroomopeningen in ramen, WTW via de warmtepomp.

SWW

Decentraal doorstromer op lage temperatuur

ventilatie

Decentrale ventilatie met WTW

Figuur 2: In de derde woonblok werken diverse renovatiemaatregelen genomen. De wetenschappers testten verschillende non-standaard combinaties van materialen en technieken.

Om die gegevens te kunnen vergelijken met de ervaringen van de huurders, werkten de onderzoekers ook met vragenlijsten. Die gingen vooral over de ventilatiemethoden en de kamertemperatuur. Bovendien werd onderzocht in hoeverre de huurders tevreden waren met de nieuwe verwarmings- en verluchtingsinstallaties, en dan vooral over de

de van de tijd open staan. Een huurder heeft hoog verbruik, hoge binnentemperatuur, maar weinig open vensters. Zijn buren hebben vergelijkbare binnentemperaturen, maar een duidelijk lager verbruik.

100

400 84 %

350 74 %

300

68 %

250

65 %

66 % 58 %

200

150 100

Besparing primaire energie %

Ontevredenheid door technische problemen Dat de verwachte besparingen niet realiseerd werden, heeft zowel technische als sociale oorzaken. In de enquĂŞte gaf slechts de helft van de bewoners aan dat de nieuwe installatie gemakkelijker te bedienen was dan de vorige. In het derde woonblok waren er klachten over te lage temperaturen en temperatuurschommelingen van het SWW. Ook over de kamertemperatuur was niet iedereen tevreden. Dat is onder meer te verklaren door het feit dat deze woonblok voorzien was van de meest uitgebreide ventilatie-installatie, en dat er voor een gedeelte met lucht verwarmd werd. Daardoor zijn er minder oppervlakken

50 0

woonblok voor renovatie

woonblok 1

Verbruik besparing verbruik

woonblok 2

woonblok 3

Behoefte besparing verbruik/behoefte

Figuur 3: Het primaire energieverbruik voor de renovatie is hoger dan na de renovatie, maar de besparing blijven onder de verwachtingen. 100

400 84 %

350 300 250

74 % 68 % 66 %

maire energie %

Test van nieuwe technieken en van bewonerstevredenheid Bij de uitwerking van het energieconcept werd er al uitgebreide meetapparatuur in de woonwijk geĂŻnstalleerd door de Hochschule Karlruhe. De onderzoekers maakten gebruik van deze meetinstallatie om zowel het rendement van de installatie als de impact van het bewonersgedrag na te gaan. Op basis daarvan werden conclusies over het effect van de renovatie getrokken. Basisgegevens over SWW, verwarming en ventilatie werden in alle woningen verzameld. Hiermee konden de onderzoekers distributie- en stilstandsverliezen bepalen. Bovendien werden data geregistreerd over kamertemperatuur, relatieve vochtigheid, het openen en sluiten van vensters, en de luchtkwaliteit. De metingen leverden 6 miljoen datapunten per dag op, die in een bestand werden verzameld.

Hoger verbruik dan verwacht Na de renovatie lag het werkelijke verbruik aan primaire energie in alle gebouwen hoger dan de vooraf berekende waarden (figuur 3). Hoe ingrijpender de maatregelen op het vlak van installatietechniek en bouwschil waren, hoe groter het verschil uitviel. Het kleinste verschil werd gemeten in de eerste woonblok, het grootste in de derde woonblok. Bij de analyse van het verbruik voor verwarming viel op dat er grote verschillen waren tussen individuele woningen in hetzelfde gebouw. Dat kan men bijvoorbeeld zien in de tweede woonblok (figuur 4). Hier is er een woning die er duidelijk uitspringt met een hoog energieverbruik bij een hoge binnentemperatuur en beperkte ventilatie. Anderzijds zijn er huurwoningen met een hoog verbruik, die weliswaar geen hoge binnentemperatuur hebben, maar waarin de vensters ongeveer twee derPrimair energieverbruik in kWh/m2

Het derde flatgebouw dient als onderzoeksobject. Het is een passiefhuis, waarin er per gebouwdeel (ingang) diverse innoverende materialen en installatiecombinatie werden ingezet. Er zijn dus enkele verschillen tussen de drie ingangen (figuur 2).

energiebesparing en het comfort.

verbruik in kWh/m2

W/(mK) aangebracht, en zowel standaardramen (Uw = 1,3 W/(m2K) als passiefhuisramen (Uw = 0,8 W/(m2K) toegepast. De woningen zijn aangesloten op een warmtenet en zijn voorzien van decentrale ventilatiesystemen en SWW-productie.

DE ONDERNEMING 75

COGENERATION UNIT

XRGI - De kleine W.K.K. die overal door kan Hoog rendement - Prachtige stilte Grote betrouwbaarheid. Vier versies : XRGI 6 > 6kWEL 13.5kWTH XRGI 9 > 9kWEL 20kWTH Meer informatie op www.thema-sa.be

XRGI 15 > 15kWEL 30kWTH XRGI 20 > 20kWEL 40kWTH

TECHNIEK - VERWARMING

Meestal gebruikten de huurders de nieuwe installatie exact zoals de vorige. Zo werd de mengkraan in de badkamer op de vertrouwde stand gezet. Omdat de SWW-toevoertemperatuur echter lager was, kreeg de gebruiker de gewenste temperatuur niet. Ook bleven ventilatie-installaties vaak uitgeschakeld, omdat de gebruikers voor een te hoge energierekening vreesden.

Het project in Karlsruhe is een van de vele voorbeelden waarbij de mogelijkheden voor energiebesparing niet gerealiseerd werden. Om daaraan te verhelpen, werkt het onderzoeksteam nu aan coëfficiënten en gebruikersprofielen. Die kunnen gebruikt worden bij de berekening van energiebesparing, zodat de bouwheer een beslissing kan nemen op basis van een meer realistische inschatting.

Verwarmingsverbruik in kWh/m2

die warmte uitstralen in de woning, wat tot een lager comfortgevoel leidt, aldus Tanja Osterhage. Bovendien leidden technische problemen tot ontevredenheid bij de huurders. In woonblok 3 waren er storingen aan de warmtepompen. Dankzij een verbeterde oplaadstrategie van de boiler en een lagere gebruikstemperatuur werd de COP van de pomp voor het gebouwdeel ingang 1 verbeterd. Bij ingang 2 werd de warmtepomp voorzien van een toerentalgeregelde compressor, en werd een andere regelstrategie toegepast, waardoor het rendement verbeterd werd. In het tweede woonblok werden in de drinkwatermodules onder meer lekkende warmtewisselaars en defecte bolkranen vervangen.

Verantwoordelijken project - Tanja Osterhage (RWTH Aachen University, E.ON Research Center) en Florian Heesen (RWTH Aachen University, E.ON Research Center) Door Birgit Schneider Bron: BINE Informationsdienst

www.bine.info

79,3

70 60 50 40

29,3

27,4

23,5

19,1 14,0

12,8

14,2

10 0

26,8

6,3 W6

5,9 W7

W10

In de tweede woonblok hebben de tien woningen die tot de eerste ingang behoren een gemiddeld verwarmingsverbruik van 23,5 kWh/m2

Leren van het Rebound Effect Dit onderzoek naar het Rebound Effect vond plaats in een woonwijk in Karlsruhe. Hier werd een totaal energieconcept voor ongeveer 800 woningen uitgevoerd. Het doel was om economisch optimale energiebesparende renovatiemaatregelen te nemen, en een nieuwe methode van warmtevoorziening toe te passen. Behalve kostenbesparing moest dit ook leiden tot lagere CO2 uitstoot en minder primair energieverbruik. De huurderskosten voor verwarming zouden daarbij amper mogen stijgen. Voor de investeerder was het belangrijk dat de woonblokken aantrekkelijker werden voor bewoners en andere gebruikers, om zo de opbrengst van de investeringen te verbeteren. Daarvoor werd een warmtenet aangelegd, dat gevoed werd door een WKK en restwarmte. Bovendien werden de meeste van de 38 woonblokken geoptimaliseerd. Deze gebouwen waren tussen 37 en 56 jaar oud. Deze woonwijk is slechts een van de vele projecten om het gebouwenbestand te verbeteren. Er is immers een groot potentieel in stedelijke gebieden. Bij oudere gebouwen speelt het Rebound Effect echter een grotere rol: hoe ouder het gebouw, hoe groter de afwijking tussen de berekende behoefte en het werkelijke verbruik. De reden daarvoor is dat de parameters in de berekeningsmethode in die gevallen niet met de werkelijke gebruikspatronen overeenstemmen. Kritieke punten zijn hier de binnentemperatuur, U-waarden, warmtebruggen en het ventilatievoud. De algemene conclusie is dan ook dat het onvoldoende is om zich uitsluitend op energietechnische maatregelen te richten. Uit dit onderzoek blijkt dat een stijging van de energieprestatie van gebouwen op zich niet noodzakelijk tot een lager verbruik leidt. Bijkomende maatregelen zijn nodig. Ontwerpers en architecten zullen met het Rebound Effect rekening moeten houden bij het plannen van de bouwschil en de installatietechniek.

DE ONDERNEMING

Met de nieuwe Thermo MASTER heb je alles bij de hand

Relax, it’s a Bulex: Minimale moeite: www.bulex.be

• Compact formaat • Eenvoudige installatie en onderhoud • Gebruiksvriendelijk display

Maximale prestaties:

• Bewezen condensatietechnologie • Vervaardigd uit hoogkwalitatieve materialen zoals een warmtelichaam uit gietaluminium / silicium en een sanitaire platenwisselaar uit inox • Toprendement

Airconditioning oPLoSSingEn

EEnvoud

intElligEntiE?

AQUASNAP® MET GREENSPEED® INTELLIGENTIE,

Verbeterde energieefficiëntie Compact en eenvoudig te installeren Akoestisch comfort Geavanceerde regeling Flexibel inzetbaar

www.carrier.nl www.carrier.be

Sinds Willis Carrier ‘s werelds eerste moderne klimaatsysteem ontwikkelde in 1902, hebben Carrier engineering teams geavanceerde oplossingen voor uw bedrijf ontwikkeld. En omdat u niet zou moeten kiezen tussen eenvoud of intelligentie, heeft Carrier de ervaring, de efficiëntie en de inzetbaarheid van de AquaSnap verwerkt in de meest slimme innovatieve technologie: Greenspeed intelligentie. De 30RBM en 30RBP units zijn de ultieme oplossingen voor industriële en commerciële toepassingen waar een maximale flexibiliteit en een hoog rendement worden vereist.

ZODAT U NIET HOEF T TE KIEZEN.

TECHNIEK - VERWARMING

Systemen vereenvoudigen en hun werking verbeteren Deel 2

m tot betere energieprestaties te komen, moeten ontwerpers van technische installaties betere hydraulische schema’s en verwarmingsinstallaties afleveren. Claude Moimeaux en Jean-Luc Faure, professoren aan de universiteit van La Rochelle, zijn verantwoordelijk voor de Master 2 GI3ER (Gestion et intégration de l’efficacité énergétique et des énergies renouvelables dans les bâtiments, Beheer en integratie van de energie-efficiëntie en van hernieuwbare energiebronnen in gebouwen). Deze specifieke opleiding omvat een bedrijfsstage waarin de studenten werken op praktijkgevallen. Dit artikel is voor een groot deel gebaseerd op de analyse van een van dergelijke projecten. Het is belangrijk dat ingenieurs en technici streven naar een beter ontwerp van de installatie en een betere leesbaarheid van de schema’s, in het bijzonder wat de regeling betreft.

Eenvoudige schema’s voor een betere installatie en gebruik De installatie vereenvoudigen Eerste vereenvoudiging Na de analyse van al deze gevallen wordt de volgende configuratie voorgesteld om de installatie te vereenvoudigen (afbeelding 6): Weglaten van de by-pass van de collector Weglaten van de secundaire pomp voor de collector Deze technische keuzes bieden de volgende voordelen: • Bepaalde storingen worden vermeden; • Er wordt bespaard op de investeringen; • Het geheel is gemakkelijker te begrijpen en af te stellen; • Er is minder onderhoud nodig. • Er moet opgemerkt worden dat een opstelling met bypass en secundaire pomp te verdedigen is als: • De collectorinstallatie een hoog drukverlies heeft; • Het vertrek van de secundaire kringen op een afstand van de stookplaats staat.

Als maar een ketel warmtevraag heeft, werkt er ook maar een primaire pomp. De tweede ketel en de pomp die erbij hoort, staan uit. Als alle secundaire pompen aan staan, werkt de evenwichtsfles in menging en levert dit een probleem op voor de vertrektemperatuur van het secundaire net. In dat geval kan een van de volgende keuzes worden gemaakt: • De vertrektemperatuur verhogen, • De twee pompen laten werken, • De regelsonde van de cascade een betere plaats geven. Als er een grote energievraag is, zijn de twee ketels en de twee primaire pompen in werking: de evenwichtsfles werkt dan in verdeling. De temperatuur aan de vertrekpunten van de secundaire kringen wordt verzekerd. qvp > ∑qvsi We gaan uit van het geval waarbij qvp> ∑qvsi

In dit tweede geval is het debiet van de primaire pomp hoger dan de som van de debieten van de secundaire kringen in ontwerpomstandigheden. Dit kan het geval zijn bij ketels met een laag watervolume. In alle gevallen werkt de evenwichtsfles in verdeling. Er is dus geen probleem voor de vertrektemperatuur van de secundaire kringen. Als het primaire debiet hoog is, is de Δt van de ketel laag. Tweede vereenvoudiging Na de analyse van de eerste vereenvoudiging (by-pass en pomp van de collector) kan een tweede vereenvoudiging overwogen worden. Deze ingreep verschilt indien het debiet in de ketels constant moet blijven, dan wel zo laag mogelijk moet zijn.

Na deze vereenvoudiging kunnen we de werking analyseren eerst met één ketel in werking en daarna met twee ketels. qvp <∑qvsi We gaan uit van het geval waarbij qvp< ∑qvsi In dit eerste geval is het debiet van de primaire pomp lager dan de som van de debieten van de secundaire kringen in ontwerpomstandigheden. Dat is over het algemeen zo als de warmteproductie gedimensioneerd is met de 2/3-regel en als de debieten worden berekend met een Δt van 15 K. DE ONDERNEMING

Afbeelding 6: Schema zonder by-pass en zonder secundaire pomp.

TECHNIEK - VERWARMING

eist is (afbeelding 8), wordt de pomp van elke ketel vervangen door een shuntpomp; deze werkt als de ketel in werking is. Als slechts een ketel werkt, is het debiet daarin hoger en daalt de Δt dus. De geringe besparing mag niet tot gevolg hebben dat de 1/3-regel Qvnom < Qvch < 3 Qvnom niet meer nageleefd wordt.

Afbeelding 7: Installatie zonder driewegklep van een ketel met constant debiet.

Afbeelding 8: Schema met een shuntpomp per ketel.

Situatie als de ketels een constant debiet vereisen De bescherming van de ketels zelf (by-pass en driewegklep onderaan de ketel) kan weggelaten worden als de retourtemperatuur altijd hoger is dan de grens die de constructeur oplegt (dat is het geval bij circuits die voortdurend in werking zijn). Bij houtketels wordt de bescherming meestal behouden. Voor kwetsbare ketels die tegen te koude retourtemperaturen beschermd moeten worden, is er een temperatuurvoeler aan de ingang van de ketels (begrensd op 55 °C voor

gas en 45 °C voor stookolie). De driewegklep van de secundaire kringen sluit om deze retourtemperatuur te garanderen. De logische functie is: als qms â dan qmp á en Tretour á. Als Tretour > 55 °C voor gas of T > 45 °C voor stookolie worden de driewegkleppen opnieuw weersafhankelijk aangestuurd.

Situatie met ketels die een minimaal debiet vereisen Bij ketels waarvoor een minimaal debiet ver-

Koppeling van een condensatieketel met een lagetemperatuurketel Dankzij de besparingen door de vereenvoudigingen ten opzichte van het oorspronkelijke schema, is het zonder meerkost mogelijk om een condensatieketel van een goede kwaliteit te plaatsen (ketel volledig uit RVS met een hoge waterinhoud). Door in afbeelding 8 ketel 1 te vervangen door een condensatieketel (zonder shuntpomp), gaat het algemene rendement erop vooruit. Maar als de twee ketels in werking zijn, zal de condensatieketel slechts een beperkt voordeel opleveren, omdat een deel van de warmte wordt geproduceerd door de klassieke ketel. Dat kan worden verholpen door de configuratie in afbeelding 9. Alle retours van de kringen stromen door de condensatieketel en de klassieke ketel wordt nageschakeld doordat de driewegklep geleidelijk opent. Het minimale debiet van de klassieke ketel wordt verzekerd door de shuntpomp. Echter: • De ketel moet het hele debiet van de installatie aankunnen (daarom is een ketel met een hoge watercapaciteit vereist), • De menging van de retours van de HT en LT kringen levert hogere retourtemperaturen op en beperkt het condensatiepotentieel. Het schema kan dus nog verbeterd worden. De driewegklep en de shuntpomp vervangen door een enkele pomp met variabel debiet? De voordelen hiervan zijn een vereenvoudiging van de installatie (afbeelding 10). Het hele debiet van de installatie stroomt dan door de condensatieketel (zoals hierboven). Er moeten wel enkele nadelen worden aangestipt: • De doorstroming van de klassieke ketel is niet noodzakelijk verzekerd; • De bescherming van de retour naar de klassieke ketel kan slecht geregeld zijn; • De algemene retourtemperatuur hangt af DE ONDERNEMING

Sneller, effectiever en schoner spoelen van installaties SpiroPlus RapidCleanse is speciaal ontwikkeld voor het opvangen, verzamelen en verwijderen van magnetische vuildeeltjes tijdens het reinigen of spoelen van systemen. Dankzij alle meegeleverde verbindingsstukken en slangen is dit handige hulpmiddel onmiddellijk gebruiksklaar. • Sneller en schoner verwijderen van magnetiet door krachtige magneet • Compacte vormgeving en 25% lichter dan vergelijkbare producten • Kan rechtstreeks aangesloten worden op het systeem of in combinatie met krachtige spoelmachines • Uitschakelen van het systeem tijdens het spoelen is niet nodig • Eenvoudig toevoegen van reinigings- of beschermingsproducten • Uitzonderlijke garantie van twee jaar

SpiroPlus RapidCleanse Voor meer informatie: 0800 78 888 info@spirotech.com www.spirotech.com

maximising performance

DYNAMISCHE CORROSIEBESCHERMING LANGERE LEVENSDUUR PAST ZICH AAN ELK TYPE WATER AAN Gaat

2 X langer*

MISC

3120)

200L (15

H E

Ontworpen voor langere levensduur

mee in agressief water

ZENEO VM ATLANTIC

HERM

A B C D E F G

2783 GJ/annum um kWh/ann

812/2013 2015

*Ten opzichte van een klassieke Atlantic-boiler. Gebruiksvoorwaarden: betreft enkel de kuip van de toestellen, op voorwaarde dat water gebruikt wordt van het waterleidingnet; met een verzachter, de waterhardheid moet meer dan 15°f bedragen.

READY

15 dB

ErP✓

www.atlantic-erp.be

TECHNIEK - VERWARMING

Afbeelding 9: Condensatieketel en lagetemperatuurketel.

Afbeelding 10: Condensatieketel + klassieke ketel + variabel debiet.

van de menging van de hoge- en lagetemperatuurkringen, wat de prestaties van de condensatieketel niet ten goede komt; Als de cascade de tweede (klassieke) ketel inschakelt, kan het extra vermogen ertoe leiden dat het systeem begint te pendelen (driewegklep van de secundaire kring en aan-uit schakelen van de ketels). In de opleiding die we gaven in module 2 “Vereenvoudiging van de systemen en functionele analyse” konden deze probleemstellingen verder uitgewerkt worden.

Situatie waarbij de condensatieketel niet alle debieten aankan Als de eerste ketel het nominale debiet niet aankan, dus de som van alle secundaire debieten, kan een deel door een by-pass opgevangen worden (afbeelding 11). De regeling van de tweewegklep wordt geanalyseerd in module 2 van onze opleiding. Schema met alle vereenvoudigingen dat de goede werking van de condensatieketel garandeert De hogetemperatuurkringen voor de pro-

ductie van sanitair warm water en de verwarmingsbatterijen van de luchtbehandelingskasten zijn gescheiden van die met lage temperatuur voor de radiatoren en de vloerverwarming (afbeelding 12). De tweewegkleppen beveiligen de installatie in geval van een defect aan een van beide ketels. Het vermogen van de condensatieketel met een grote waterinhoud wordt berekend in functie van het gebouw en patroon van de warmtevraag. Er wordt ook rekening gehouden met het vermogen bij de maximumtemperatuur van 40 °C voor het gemiddelde van de twee retourtemperaturen van de kringen. In situaties waarbij er hoge- en lagetemperatuurkringen zijn, mogen er nooit 2 condensatieketels worden geplaatst. De voordelen: • Alleen de kringen met middelhoge temperatuur (radiatoren) en lage temperatuur (vloerverwarming) voeden de condensatieketel. Dit zorgt voor een beter rendement van de ketel omdat de retour kouder is; • De buffercapaciteit aan de uitgang van de condensatieketel vermijdt dat de installatie gaat pendelen als er een beroep wordt gedaan op de andere (klassieke) ketel; • De investering wordt sterk beperkt. • Als nadeel onthouden we dat de twee ketels gelijktijdig moeten werken om te voldoen aan de volledige warmtevraag. Er moet dus gekozen worden voor performante ketels met weinig stilstandsverlies (correcte isolatie). Situatie met condensatieketel met lage waterinhoud Als de condensatieketel een te lage waterinhoud heeft, moet er een buffervat geplaatst worden (afbeelding 13). Dit verhoogt de prijs van de installatie, maar alleen zo kan men een installatie met een ketel met een grote waterinhoud (1 l/kW) vergelijken met een met een lage waterinhoud (0,1 tot 0,2 l/kW). Daarom bestaat een goede analyse van de offerte erin om de volgende twee configuraties te vergelijken: • Een ketel met een grote waterinhoud; • Een ketel met een lage waterinhoud met een buffervat en een circulator, zonder de elektrische aansluiting van de pomp en de regeling te vergeten. Een vergelijking tussen andere configuraties is niet zinvol. DE ONDERNEMING

BEZOEK ONS OP CLIMATECHNO STAND 075 EN MAAK KANS OP EEN GRATIS INRICHTING T.W.V. € 4.000 EX. BTW

SCHUIFLADEN

OPBERGVAKKEN

BELASTBAAR TOT 90 KG

BELASTBAAR TOT 120 KG

LEGBORDEN

BELASTBAAR TOT 120 KG

GRATIS TEL. 0800 857 59 Vilvoorde · Sint-Eloois-Vijve · Tessenderlo · info@sortimo.be

PubKANE_FRNL_juin12BCor1_Mise en page 1 30/05/12 16:16 Page1

SOVAC S.A.

SOVAC N.V.

Multi-Analyseur K 455

Multi-Analyser K 455

Les instruments indispensables du chauffagiste réunis en un seul appareil !

De noodzakelijke meettoestellen voor de CV-installateur gebundeld in één apparaat!

Sélection directe de l'application sur le commutateur

Analyseur de combustion Manomètre numérique - DP Thermomètre - DT Test d'étanchéite des installations Gaz Menus spécifiques

Rue Victor Marchand 17 - B-3090 Overijse Tél. 02/672 20 62 - Fax. 02/673 93 92 E-mail : info@sovac.be - www.sovac.be

Selectie van de toepassing met de draaiknop

INFO 485

Nazicht verbranding Meting diff. Druk Meting diff. temperatuur Uitvoeren van stabilisatie- en dichtheidstests Uitvoeren co-tests ruimtes

Victor Marchandstraat 17 - B-3090 Overijse Tel. 02/672 20 62 - Fax. 02/673 93 92 E-mail : info@sovac.be - www.sovac.be

INFO 485

TECHNIEK - VERWARMING

Afbeelding 11: Condensatieketel + klassieke ketel + variabel debiet + by-pass.

Afbeelding 12: Scheiding van de hoge- en lagetemperatuurkringen.

Besluit Waarom iets eenvoudig maken als het ook moeilijk kan? Voor wie het begrepen heeft, is eenvoudig uiteindelijk nogal ingewikkeld... Dat is het doel van onze lessen in de module van de Master 2 GI3ER aan de universiteit van La Rochelle met als titel: “Ontwerp en optimalisatie van energiesystemen”. De dingen zo eenvoudig mogelijk maken, alles weghalen wat tot niets dient en weten welke gevolgen die vereenvoudiging kan hebben. Bijvoorbeeld. U neemt de evenwichtsfles weg? Dit heeft aanzienlijke gevolgen voor de kringen. Maar blijkt uit de analyse dat de goede werking er hinder van ondervindt? Nee? Dan moet er vereenvoudigd worden en laten we de overbodige componenten weg. Onze hele uiteenzetting leidt uiteindelijk tot het schema in afbeelding 12. Het is eenvoudig en efficiënt, en valt op doordat: • De investering lager is; • Het gemakkelijker te begrijpen is; • De onderhoudskosten lager zijn; • Er minder kosten zijn voor de vervanging van componenten tijdens de levensduur van de installatie, aangezien er zo weinig mogelijk onderdelen zijn; • Een goede werking als de functionele analyse gevalideerd is bij de oplevering. Als men deze vereenvoudigde schema’s (afbeeldingen 12 en 13) wil overnemen, raden we aan om vooral op de volgende punten te letten: • Het vermogen van de ketels voor lage- en hogetemperatuurkringen mag niet te erg verschillen; dit aspect moet bestudeerd worden rekening houdend met het minimumvermogen van modulerende branders. • Deze schema’s gelden enkel voor ketels waarvoor de constructeur geen constant debiet oplegt. Het gaat dus om de meeste installaties. De regeling van deze installaties wordt uitgediept in module 2 van onze opleiding, in het bijzonder de cascade van de ketels en de pompen; de stagiairs krijgen een USB-sleutel mee waarop de volledige en kopieerbare functionele analyse staat. Door Claude Moimeaux en Jean-Luc Faure, professoren aan de universiteit van La Rochelle.

www.univ-larochelle.fr

Afbeelding 13 - Installatie met een condensatieketel met een lage waterinhoud.

DE ONDERNEMING

ALTIJD DE SLIMSTE WEG VAN FABRIEK NAAR VAKMAN

DEAL

GRATIS OMRUILACTIE VOOR DIAMETERS 16 MM. T.E.M. 32 MM.* Wij ruilen uw werkende gereedschappen van andere merken GRATIS om naar splinternieuwe HENBRA - TOOLS.

TOOL DEALS Meer nog, wij doen er GRATIS de superhandige Pipegrip bij.

ALTIJD GRATIS BRUIKLEEN GEREEDSCHAP VOOR DIAMETERS 40, 50 , 63 EN 75*

DEAL

(vanaf 2016 diameters 90mm en 110mm ook beschikbaar!) Wij weten dat u als installatiebedrijf nood hebt aan het juiste en nodige gereedschap op het moment dat u een project met grotere diameters hebt uit te voeren. Wij zijn ook van mening dat u recht hebt om de nodige gereedschappen GRATIS ter uwer beschikking te krijgen voor de duur van uw project dewelke u met onze kwaliteitsproducten uitvoert. Vandaar deze keiharde service: FREE “LARGE” TOOL USE SERVICE voor onze klanten in grote diameters.

ALTIJD GRATIS BRUIKLEEN GEREEDSCHAP VOOR VLOERVERWARMING*

DEAL

Wij weten dat u als installatiebedrijf nood hebt aan het juiste en nodige gereedschap op het moment dat u een vloerverwarmingsproject hebt uit te voeren. Wij zijn ook van mening dat u recht hebt om de nodige gereedschappen GRATIS ter uwer beschikking te krijgen voor de duur van uw project dewelke u met onze kwaliteitsproducten uitvoert. Vandaar deze keiharde service: FREE “FLOOR” TOOL USE SERVICE voor onze klanten in vloerverwarming.

HENDRICKX & CO BVBA UILENBAAN 148 B WOMMELGEM +32 (0)3 288 41 90 WWW.HENBRA.BE

Actie onder voorwaarden. Voorwaarden verkrijgbaar op eenvoudige aanvraag via www.henbra.be of via uw Henbra vertegenwoordiger.

TECHNIEK - VERWARMING

Phase Change Materials. Eeuwige belofte, of dicht bij de doorbraak?

hase Change Materials, kortweg PCM’s, zijn materialen die bij smelten of stollen grote hoeveelheden energie opslaan of afgeven. Ze maken thermische opslag op een compacte wijze mogelijk. Ze dragen bij aan thermisch comfort, zorgen dat nachttarief beter bruikbaar is, WKK’s en airco’s werken er efficiënter door,... Diverse bedrijven kwamen intussen op de markt met PCM-oplossingen. Staat een omwenteling voor de deur?

Dr. Jan Diriken is onderzoeker bij VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek), en bij EnergyVille. Hij is specialist wat betreft PCM’s. Bij die ‘Phase Change Materials’ draait alles rond veranderingen van fase (vast, vloeistof, gas). Neem bijvoorbeeld water. Als ijs smelt het bij 0 °C, als vloeistof kookt het bij 100 °C. Beide faseovergangen (vast naar vloeibaar, en vloeibaar naar gas) vereisen een hoeveelheid thermische energie: de ‘latente warmte’. Voor het smelten van 1 kg ijs bedraagt dat 333,6 kJ/kg. Dat is dezelfde hoeveelheid warmte die nodig is om de temperatuur van 1 kg water te laten toenemen van bijvoorbeeld 10 naar 90 °C. Een PCM laat dus toe een grote hoeveelheid warmte op te

slaan (en af te geven) bij beperkte temperatuursverandering. Er zijn nog voordelen van latente warmteopslag in PCM’s (faseovergangsmaterialen). Diriken: “Daarmee is een opvallend compacte opslageenheid mogelijk. En de energieverliezen zijn beperkt, wat ook opslag op wat langere termijn toelaat: bijvoorbeeld dagen, weken,...” Het is soms aangewezen warmte op te slaan als latente in plaats van voelbare warmte. Diriken: “Dat is zo als in een nauw temperatuursinterval gewerkt kan worden en als er een materiaal voorhanden is met een smelt-/ stolpunt in dat interval. Een mogelijke toepassing is dan ook vloerverwarming. Voor

toepassingen waar de temperatuurschommelingen groot zijn, zijn ze minder nuttig. Daar zal een oplossing met voelbare warmte meer geschikt zijn.” Het gebruik van PCM’s om warmte op te slaan in een warmtebuffer is een zogenaamd ‘actief gebruik’. PCM’s louter integreren in de gebouwschil is een ‘passief gebruik’: het verhoogt het thermisch comfort in een woning, verlaagt koelen warmtevraag en verhoogt thermische massa. Actief gebruik Overdag kan, bijvoorbeeld, zonne-energie via zonnepanelen een warmtepomp (die warmte

In de Nederlandse Ecofactorij wordt een nieuw type PCM gecombineerd met een koelen verwarmingssysteem. (foto: OC Autarkis)

DE ONDERNEMING

Met systeemintelligentie naar energie-efficiĂŤntie

Meer informatie via: - Big Blue in jouw Van Marcke Inspirations showroom - jouw Van Marcke contactpersoon - wolf@vanmarcke.be

RENOSHUNT CONDENSATIEKETELS

KIES VOOR CONDENSATIE

Verbrandingslucht Rookgassen

Verbindingskanaal: verminderde interventietijd

Inox RVS 316L: corrosiebestendig

Regelbaar element: aanpasbaar aan elke etagehoogte

RENOSHUNT is een innoverend systeem dat de renovatie van collectieve "shunt" kanalen mogelijk maakt. Het systeem is ontworpen in samenwerking met GDF Suez. • Renoshunt is een regelbaar systeem waar snel en eenvoudig mee gewerkt kan worden. • Er kunnen tot 6 condensatiegasketels op aangesloten worden. Naast RENOSHUNT heeft Poujoulat ook andere oplossingen voor collectieve gebouwen, namelijk AIRFLUE RENOVATION en 3CE P MULTI+. Alle drie oplossingen zijn zowel geschikt voor nieuwbouw als voor renovatie.

www.poujoulat.be

De video bekijken

TECHNIEK - VERWARMING

Verwant daarmee is de opslag van energie in een PCM-slurry in het Japanse Narita Airport. Diriken: “Bij Icebear gaan ze naar een temperatuur rond het vriespunt. Maar in Narita Airport werken ze met micrometer-grote pakketjes van paraffine. Zo hoeven ze niet af te koelen naar 0°C, maar volstaat koelen tot ongeveer 8°C. Daarmee neemt de efficiëntie van de warmtepomp drastisch toe. Ook is hun systeem 2,5 keer compacter dan met wateropslag. De operationele kost is nagenoeg gelijk vergeleken met wateropslag, en 32% lager in vergelijking met ijsopslag. Nadeel is wel dat het systeem bij aankoop behoorlijk prijzig is.”

Diriken ziet het belang van oplossingen met PCM’s in de toekomst toenemen.

op hogere temperatuur brengt) aandrijven. De warmte is heel compact op te slaan in PCM als warmtebuffer. Zo is een volumewinst tot factor 4 mogelijk. PCM’s zijn ook in een klassieke waterbuffer te brengen. Verschillende producenten zoals Microtek en PCM Products brengen daarvoor PCM-elementen op de markt in verschillende maten en vormen: buizen, balken, bollen, … Neem het Reylof hotel in Gent. In de kelder is daar een WKK-installatie van 27 kW geplaatst om sanitair warm water te maken. Maar er was slechts weinig ruimte. Installateur WatsOn (nu Brontec) stelde als oplossing een PCM voor: paraffine. Daarin wordt de warmte van de WKK opgeslagen en later afgegeven. Het paraffine zit in plastic kokers waartussen kiezelsteen is gestort, zodat de hele ‘batterij’ als één massa werkt. Tenslotte produceert de WKK ook elektrische stroom. Diriken: “De WKK levert er langer én meer continu energie, aan een lager vermogen. Reden is dat de piekvraag mee wordt gedekt door het PCM. De WKK werkt daardoor dus efficiënter en wordt minder blootgesteld aan thermische belasting dankzij een lager schakelritme.” De combinatie van PCM met WKK heeft ook een economisch voordeel: 2.000 euro in vergelijking met een warmtepomp en DE ONDERNEMING

2.300 in vergelijking met een condensatieketel. En er is een markant milieuvoordeel: een verlaging van de CO2 uitstoot met 20 ton per jaar.

“Intussen zijn er diverse commerciële systemen voor koeltoepassingen met PCM’s op de markt.”

Ook voor koeltoepassingen kan een PCM buffer gebruikt worden, bijvoorbeeld om elektriciteit aan nachttarief benutten. Het verlaagt ook de belasting van het elektriciteitsnet, gecreëerd door grote koelvraag overdag. Bovendien is het zo mogelijk de koelbuffer meer efficiënt te laden. Die buffer komt overdag tegemoet aan de koelvraag. Zo’n commerciële systemen voor koeltoepassingen worden aangeboden door bijvoorbeeld het Japanse Taikisha Group. Een ander voorbeeld zijn de ‘Icebear’-modules van de Amerikaanse firma Ice Energy. In dat geval, vertelt Diriken, is ijs het PCM. Het zit in modules op het dak van een gebouw. ‘s Nachts gebruikt het koelsysteem de (dan goedkopere) elektriciteit om ijs te maken. Overdag wordt het ijs gebruikt om het airconditioningssyteem van koude te voorzien.

De Duitse firma LaTherm pakt het nog anders aan. Ze biedt containers aan vol PCM. Daarmee slaat ze restwarmte op van bedrijven. Vervolgens levert ze dat aan organisaties die deze warmte goed kunnen gebruiken: ziekenhuizen, scholen, zwembaden, fabrieken,...Diriken: “Een container van 17m3, bijvoorbeeld, bevat 2,5 MWh, aan 30 à 100 °C. Ter vergelijking: 17 m3 warm water bevat slechts 1,4 MWh – in hetzelfde temperatuursinterval.” Passief gebruik Ook het aantal voorbeelden van PCM’s geïntegreerd in gebouwen neemt toe. Diriken: “Op een zomerdag zal dan het PCM, verwerkt in een of meerdere gebouwcomponenten, beginnen smelten. Gevolg: de stijging van de kamertemperatuur wordt getemperd. Hierdoor vermindert de koelvraag overdag drastisch. De opgeslagen energie kan ’s nachts worden afgegeven, door vrije of geforceerde koeling. En ook tijdens het winterseizoen heeft PCM een stabiliserend effect. Enkele producten in dat verband zijn al commercieel beschikbaar.” Dupont, bijvoorbeeld, biedt wanden plafondpanelen aan, zoals zijn ‘Energain’ thermische massa -panelen, die 4,5 kilo per vierkante meter wegen. Het smeltinterval vindt er plaats tussen de 18 en de 24°C, met een opslag van 515 kilojoule per vierkante meter. Vergelijkbare producten worden op de markt gebracht door andere firma’s. Denk aan ThermalCore van National Gypsum, in samenwerking met BASF. Andere voorbeelden zijn ThermaCool en Lebast. Weber Saint-Gobain heeft in plaats van voorgefabriceerde panelen, een gipspleister uitge-

KSB Sonolyzer – Wereldprimeur KSB Sonolyzer is de eerste app die hoort of energiebesparingen mogelijk zijn. ■

■ ■

■

Eenvoudig: houd de smartphone tijdens de meting rechtstreeks voor de motor om de energie-efficiëntie te testen. Snel: de meting is na 20 seconden afgerond. Analyseresultaten: KSB Sonolyzer toont aan of de pomp binnen of buiten de deellast draait. Direct contact: indien gewenst kunt u een persoonlijke aanspreekpartner bereiken voor een gedetailleerde efficiëntieanalyse met POC en SES.

Overtuig uzelf - KSB Sonolyzer is gratis verkrijgbaar voor Apple- en Android-apparatuur. Meer info op www.ksbbelgium.be Bezoek ons ook via www.ksb.com/socialmedia

KSB Belgium · Zoning Industriel Sud · 1301 Bierges/Wavre

Onze technologie. Uw succes. Pompen Afsluiters Service ■

■

Download voor Apple

Download voor Android

TECHNIEK - VERWARMING

bracht die PCM deeltjes op microschaal bevat. Hierdoor verhoogt de warmtecapaciteit van de gipswand (smelt tussen 21 en 23 °C) met een factor 18 . Toekomst De PCM-specialist van VITO en EnergyVille ziet het belang van oplossingen met PCM’s in de toekomst toenemen. Een reden is dat steeds kleiner wordt gebouwd, wat compacte oplossingen vergt. Ook wordt daarmee opslag van energie dichter bij de gebruiker mogelijk. WKK’s kunnen er efficiënter door functioneren, er kan worden gewerkt aan nachttarief, het thermisch comfort verhoogt,... Diriken vermoedt dat PCM’s een stevige concurrent kunnen worden van airco’s. Airco’s verbruiken namelijk veel meer energie, zegt hij. “Zo is er intussen een nulenergiewoning

in Aalter. Die is opgebouwd in houtskeletbouw zonder betonnen dekvloeren, om de inertie zo laag mogelijk te houden. In de gebouwschil zijn vellen PCM voorzien met een totaal vermogen van 18kW voor een oppervlakte van +/- 70m² leefruimte. Airco is er overbodig,”. Aan de andere kant is er de prijs. Nu mensen nog voldoende ruimte hebben voor een warmwaterbuffer, bijvoorbeeld, wint PCM niet snel marktaandeel. Bovendien kleven aan diverse van de veelbelovende PCM’s nadelen zoals brandbaarheid, corrosief karakter en giftigheid. Maar er wordt hard gewerkt om de resterende belemmeringen uit de weg te ruimen. Wie weet worden PCM’s op een dag dan toch nog gangbaar. (door Koen Vandepopuliere)

www.vito.be

Jan Diriken bij een proefopstelling.

Materialen voor PCM's PCM's komen voor in verschillende klassen. Elk heeft typische eigenschappen en temperatuurgebieden. Voor residentiële, actieve toepassingen zoals vloerverwarming moet het smeltpunt van de PCM rond 40 à 45 °C liggen. Voor conventionele afgiftesystemen en sanitair warm water ligt het smeltpunt best nog wat hoger. Bij passief gebruik gaat het over een smeltpunt rond 22 °C. PCM-klassen met smeltpunt in deze temperatuurgebieden zijn paraffines en zouthydraten. Daarnaast bestaan er ook PCM's met faseovergangen bij negatieve temperaturen (bijvoorbeeld waterachtige zoutoplossingen) of net extreem hoge (zoals carbonaten of chlorides). Die zijn eerder bruikbaar bij industriële toepassingen.

EnergyVille en PCM's EnergyVille verenigt enkele onderzoeksinstellingen van KU Leuven, VITO en Imec. Binnen VITO werden meerdere systemen gebouwd en getest. Zo heeft het ervaring en kennis opgebouwd hoe PCM bestaande systemen kan verbeteren en waar de uitdagingen liggen. Onder meer verrichte VITO veel onderzoek in het kader van het Europees project Merits, waarbij een nieuw seizoensopslagsysteem wordt ontwikkeld, op basis van 'thermochemische materialen'. PCM's kunnen daarbij een toegevoegde waarde hebben.

DE ONDERNEMING

PCM in Nederland In het informatiecentrum Ecofactorij in Apeldoorn zorgde firma OC Autarkis voor een innovatief klimaatbeheersingssysteem. Het PCM-mengsel bevindt er zich in kleine kanaaltjes in panelen van 60 op 29 op 1 cm. Er zijn 12 zo'n panelen per wand, en ze bestaan uit polypropyleen. De kanaaltjes zijn gevacuümeerd, wat de stabiliteit van het materiaal bevordert. Tussen de kanaaltjes bevinden zich verbindingsstukjes, ‘verdelers’, die ervoor zorgen dat het PCM zich vrij kan bewegen. Het PCM voorkomt warmteen koudeverlies, een passieve toepassing. Voorts combineert het concept PCM’s met een koelen verwarmingssysteem, wat een ‘actieve toepassing’ is. Terwijl de lucht zich verplaatst, passeert ze het PCM; als de lucht koeler is dan 20°C (het smeltpunt van het PCM) zal ze een hogere temperatuur krijgen door de opgeslagen warmte. Hoger dan 20°C leidt tot afkoeling van de lucht (door de koude vervat in de panelen). Een onderhoudscontract hoort bij het systeem. Aangeraden wordt het minstens eenmaal per jaar te laten nakijken. Dan wordt onder meer gecheckt of de polypropyleenpanelen nog proper zijn. Dat is namelijk van groot belang om warmte optimaal op te nemen of af te staan. Als ze zijn vervuild, worden ze gewassen en vervolgens teruggeplaatst. Ook wordt gekeken of het paneel nog in goede staat is, anders, wordt het vervangen. Maar vaak zal dat niet nodig zijn, want de levensduur van zo’n paneel is 40 jaar, volgens de leveranciers. Ook de vloer in de Ecofactorij is van PCM-panelen voorzien; het moet er vooral warmte opslaan (geen koude). De oplossing werd door firma Unifloor ontwikkeld en lijkt sterk op betonkernactivering. Het voorbeeld kreeg intussen navolging. Zo heeft duurzaamheidsbelevingswinkel Neocomfort in Haarlem een PCM klimaatvloer gekregen, in plaats van gangbare vloerverwarming. Het verschil is een reductie van circa 50% in vermogen, bescherming tegen oververhitting van de ruimte, en koeling. Voorts kreeg, begin dit jaar, het Rotterdamse Innovatiecentrum Duurzaam Bouwen eveneens een PCM klimaatvloer. In beide gevallen kwam die tot stand met hulp van OC Autarkis. Geïnstalleerd is ze door RIHO Climate Systems.

TECHNIEK - VERWARMING

INNERS-project feestelijk afgerond

ier jaar lang bouwde een kransje van gereputeerde kennisinstellingen en bedrijven in het Europese project INNERS aan knowhow rond energieterugwinning in de stedelijke waterkringloop. Tot die waterkringloop behoren, uiteraard, riolen. Elf juni deelden de Belgische projectpartners het resultaat met het publiek.

Het INNERS-slotevent vond plaats in de feërieke Gotische zaal van het Leuvens stadhuis. Mohamed Ridouani, Schepen Leefmilieu van de stad, beet de spits af. Hij legde uit dat in 2011 het ‘Engagement Leuven Klimaatneutraal 2030’ is ondertekend. De recuperatie van warmte uit rioolwater draagt bij tot het halen van die doelstelling.

schikbaar is. Hij is te downloaden op http://inners.eu/ebat/ . De tool helpt bij het opsporen van mogelijkheden voor energiebesparing en -terugwinning uit de stedelijke waterkringloop. Ook biedt hij een visuele presentatie van het jaarlijkse energieverbruik, en van de bijhorende uitstoot van broeikasgassen (in CO2-equivalent).

Vier pijlers Wendy Francken, directeur van VLARIO, somde enkele aanleidingen op voor het project. Om te beginnen is meer dan 85% van het energiegebruik in de waterketen te wijten aan de verwarming van afvalwater. Denk bijvoorbeeld aan water in de douche dat quasi meteen in de riolen vloeit. Markant is ook dat gemeentelijk afvalwater tien keer de hoeveelheid energie bevat die nodig is om het te zuiveren. En slechts 20% van de energie die zich in de waterketen bevindt, is teruggewonnen energie.

Verwarming van zwembaden Martin Feddes, van projectcoördinator Waterschap Groot Salland, besprak het demoproject in de Nederlandse gemeente Raalte. Daar is zwembadverwarming ingevoerd; de warmte komt van een nabijgelegen rioolwaterzuiveringsinstallatie. Zo’n 40.000 liter water eruit vloeit via een 600 meter lange leiding naar het zwembad. Met warmtewisselaars en warmtepompen wordt daar 1.128.000 kWh per jaar geproduceerd. De totale investering om was 360.000 euro, waarvan de helft gesubsidieerd. Maar het systeem levert wel een mooie besparing op: 25.000 euro per jaar.

Project INNERS bood vooruitgang ter zake aan, via vier pijlers. Ten eerste, onderzoek naar de werking van de waterketen op gebied van energie. Ten tweede, via demonstratieprojecten. Ten derde via het beïnvloeden van belanghebbenden. En ten vierde via het identificeren van barrières voor innovatieve technieken. Voorbeeld van zo’n barrière is dat een sociaal tarief voor energie uit duurzame bronnen wettelijk gezien nog niet kan; het is enkel voorzien voor energie uit elektriciteit en gas. Voor het demoproject te Leuven waren dan ook stedelijke subsidies nodig om een prijsniveau te bereiken dat vergelijkbaar was met het sociale tarief.

Feddes somde ook enkele leerpunten uit het project op. Een eerste is dat de mogelijkheden voor een nieuw zwembad nog een stuk groter zijn, omdat het koppelen van een nieuw verwarmingssysteem aan een oud niet evident is. Nu is de terugverdientijd zonder subsidies nog 13 jaar; in een nieuwbouw zou die allicht aanzienlijk lager liggen. Ook is geleerd dat de filters wekelijks gereinigd moeten worden om verstopping te vermijden. Tenslotte stelde Feddes vast dat het beveiligen van ICT-systemen niet moet worden onderschat. Er is namelijk internationale belangstelling gebleken voor het project. Alleen is die niet op erg koosjere manier betoond: Aziatische (vermoed wordt: Chinese) hackers braken in het informaticasysteem in en downloaden grote hoeveelheden data. Eenmaal dat ontdekt, is de internetverbinding tijdelijk verbroken, en is zo snel mogelijk gezorgd voor een grondiger beveiliging. Regenwater op privaat domein Na Feddes sprak Alma Schellart, Universiteit

Het slotevent vond plaats in de feërieke Gotische zaal van het Leuvens stadhuis.

Gratis Energy Balance Assessment Tool Eén van de verwezenlijkingen van INNERS is EBAT (Energy Balance Assessment Tool). Alma Schellart, University of Sheffield (VK), meldde dat de (Excel)-tool voor iedereen gratis beDE ONDERNEMING

Hera Condens Lava (Plus)

Stookolie condensatie- en lage temperatuurtechniek

de stookolieketel herboren

› Remeha Lava Plus klassieke, niet-condenserende verwarmingsmodule met brander Vermogen 22, 29, 36 of 46 kW

› Remeha Lava verwarmingsketel exclusief brander, ter vervanging van een equivalent toestel

› Remeha Hera Condens condenserende stookolieketel in open of gelsoten schouwuitvoering Vermogen 19, 24, 32 of 50 kW

Remeha Hera Condens 160 liter sww boiler • Remeha Lava Plus + hydraulische uitrusting + 110 liter sww boiler • Remeha Lava

Revolutionaire stookolieketels 100% conform de ErP wetgeving Condenserend of klassiek? Remeha brengt een nieuwe reeks condenserende lage temperatuur stookolieketels op de Belgische markt onder de naam Remeha Hera Condens en Lava (Plus). Binnen dit stookoliegamma ligt de focus op prijs-kwaliteit, rekening houdende met het gewenste comfortniveau van de klant. Zowel de Remeha Lava Plus als de Remeha Hera Condens voldoen ruimschoots aan de nieuwe Europese Ecodesign regelgeving, die van kracht gaat vanaf 26 september 2015.

+32 (0)3 230.71.06 +32 (0)3 354 54 30 info@remeha.be Remeha nv • Koralenhoeve 10 • 2160 Wommelgem

EEN PROFESSIONEEL EN GEPASSIONEERD TEAM, DAT ELKE DAG DE UITDAGING AANGAAT ...

... VOOR U !!

Who else ?

HEATING WATER NEW-ENERGY SERVICE Riello N.V. - Waverstraat 15 - 9310 Moorsel - www.riello.be - 053/769 030

TECHNIEK - VERWARMING

INNERS maakte de resultaten publiek in het Leuvens stadhuis.

Sheffield, voor een tweede keer. Deze keer had ze het over een demonstratieproject waarbij energie (warmte) is gerecupereerd uit regenwater. Met die energie zijn huizen te verwarmen en te koelen. De onderzoekers besloten tot het project vanuit de hypothese dat het makkelijker is warmte uit de grond te halen als die vochtig is dan wanneer die droog is. Het onderzoek vond plaats op privaat domein, namelijk in de wijk Dewsbury in het Verenigd Koninkrijk. Drie sociale woningen werden er uitgerust met een bodemwarmtewisselaar en een warmtepomp van 6 kW. Voor twee huizen was dat in combinatie met Nicolas Prud’homme, Lille Métropole Communauté Urbaine

DE ONDERNEMING

een innovatief infiltratiesysteem. Daarnaast is een controlehuis met een klassieke gasboiler mee opgemeten en opgevolgd. Aan het eind van het INNERS-project, stelt Schellart vast dat de nieuwe systemen 48% minder verbruiken dan die van het controlehuis. En de emissies van CO2 daalden met 35%. Zo’n 45 m3 regenwater is uit het (gescheiden) rioleringssysteem gehouden, wat een besparing oplevert, per huis, van 55 pond. Tenslotte is er de COP (Coefficient of Performance): die was doorgaans ergens tussen de 2,8 en 4,5 , wat als voldoende efficiënt wordt beschouwd. Van oud naar nieuw Een ander demoproject was gepland in het Franse Lille. Nicolas Prud’homme, van Lille Métropole Communauté Urbaine, vertelde dat dit op termijn moest leiden tot een systeem dat belangrijke delen van de stad verwarmt met gerecupereerde rioolwarmte. Daartoe vond onder meer een haalbaarheidsstudie plaats, wat moest uitmonden in een demoproject waarbij een gebouw zou worden verwarmd met rioolwarmte. Maar uiteindelijk is besloten dit demoproject niet uit te voeren. Ten eerste bleek bij de haalbaarheidsstudie dat enkele kosten hoger uit zouden vallen dan verwacht. Daartoe droeg onder meer bij dat de riolen in de buurt van het gebouw redelijk diep liggen. Ook bleek de reeds bestaande, relevante infrastructuur van het ge-

Riet Lismont, VLARIO

bouw opmerkelijk complex. Een moeilijkheid was eveneens dat het gebouw al aangesloten was op een stadsverwarmingssysteem op hoge temperatuur. De competitie daarmee leek een bij voorbaat verloren zaak. De terugverdientijd van het verwarmingssysteem op rioolwarmte was namelijk lang: 16 jaar. Voor gebouwen met een constante verwarmingsnood, zoals zwembad of eventueel serre, zou de terugverdientijd korter zijn geweest: 3 à 10 jaar. Gevolg is dat is besloten het deelproject te wijzigen. Vanaf nu zouden de Fransen hun aandacht richten op het nagaan van de mogelijkheden van een warmtewisselaar in de rioolwaterzuiveringsinstallatie te Marquettelez-Lille, een deelgemeente van Lille Métropole. De zuiveringsinstallatie daar was stokoud en zou vervangen worden door een ultramoderne, nieuwe constellatie: OVILLEO. Deze nieuwe zuiveringsinstallatie heeft heel wat deelinstallaties om hernieuwbare energie te winnen. Een ervan is, als alternatief voor het eerdere demoproject, geplaatst in kader van INNERS. Het betreft een warmtewisselaar die functioneel is sedert 2012. Die recupereert warmte uit uitlaatgassen van een WKK die draait op biogas (dat biogas is ontstaan bij vergisten van zuiveringsslib). Die gerecupereerde warmte helpt bij het maken van stoom. Die verwarmt slib zodat de productie van biogas sneller gaat. De warmtewisselaar, besloot Prud’homme, bespaart 296.000 Nm3 aardgas per jaar.

Testo: de nr 1 voor al uw HVAC-materiaal Ontdek nu onze promotie sets - www.testo.be/herfstpromotie • Voor metingen van rookgas, druk, temperatuur en luchtsnelheid • Aan een aantrekkelijke voordeelprijs • Nu ook beschikbaar bij uw dealer testo NV • Industrielaan 19 • 1740 Ternat • Tel. 02/582 03 61 • info@testo.be

TECHNIEK - INSTALLATIE EN GEREEDSCHAP

Dat levert een jaarlijkse besparing op van 128.400 euro. Regio Antwerpen Kris De Gussem, Aquafin, had het over onderzoek dat is gebeurd op verschillende locaties in regio Antwerpen. Hij concludeerde daaruit dat de economische haalbaarheid van terugwinning van rioolwarmte vergt dat de rioolwatertemperatuur aan de zuivering niet onder de 10°C komt. Ook is vastgesteld dat elke knoop 250 kW aan gerecupereerde warmte doet winnen. Vervolgens had De Gussem het over milieueffecten. De firma stelde vast dat bij warmterecuperatie uit rioolwater ook de hoeveelheid lachgas (N2O) toenam op de waterzuivering. N2O is een 300 keer sterker broeikasgas dan CO2. Daar staat tegenover dat er de helft minder CO2-uitstoot is. Daardoor is er alsnog een netto reductie van broeikasgassen. Riet Lismont, VLARIO, gaf uitleg over de rioolwarmtewinning van Dijledal te Leuven. En Peter De Smet, Clean Energy Innovative Projects, vertelde over het ZAWENT-project - dat valt buiten INNERS, maar bouwt deels voor op knowhow daar verworven. Na de middag waren er enkel nog sprekers die niet actief waren geweest in het INNERSproject, maar wel waardevolle informatie gaven omtrent terugwinning van rioolwarmte. Onder meer sprak Dominique Devos, advocaat bij Liedekerke, Wolters, Waelbroeck en Kirkpatrick. Hij lichtte het juridische kader toe wanneer in een gemeente een installatie voor de recuperatie van rioolwarmte wordt geplaatst. En dan was er Antwerpen. Die stad heeft, wat warmtenetten betreft, een lange, nog steeds groeiende ervaring. Om zo’n netten mogelijk te maken is een goed beeld nodig van vraag en aanbod van warmte. Sam Verbelen, van Stad Antwerpen, stelde dat een deel van het aanbod kan komen van rioolwarmte. Stad Antwerpen bezit dan ook, onder meer, een aanbodkaart riothermie, opgemaakt door VITO. Uiteindelijk blijkt het enthousiasme binnen INNERS groot om de verworven knowhow verder uit te bouwen en van riothermie een belangrijke aanbieder van energie te maken. Wordt vervolgd. (door Koen Vandepopuliere)

DE ONDERNEMING

Wendy Francken (VLARIO) en Annemie Turtelboom

Annemie Turtelboom, Vlaams minister van Begroting, Financiën en Energie, was in het begin van dag aanwezig. Ze meldde dat warmte recupereren om huizen en gebouwen mee te verwarmen een vorm van efficiëntie is. Bij de eerstvolgende call groene warmte, na de zomer, zal dan ook een hoger budget worden voorzien ter ondersteuning van projecten die dat als doel hebben. In totaal zal het gaan over 10,25 miljoen euro. Volgens Turtelboom kan groene warmte tegen 2020 een derde tot de helft van de Belgische doelstelling invullen, en dit aan een prijs die 6 tot 14 keer lager dan via groene stroom: “De projecten van INNERS, waar uit water warmte wordt gerecupereerd om gebouwen en huizen te verwarmen, zijn gebaseerd op dat principe... Als minister van Energie kijk ik met veel trots naar het project hier in Leuven. Ik ben dan ook blij om hier vandaag te zijn, want het zijn dit soort projecten die ons dichter bij onze doelstelling brengen: een wereld vol hernieuwbare energie.”

Project INNERS in het kort INNERS staat voor: Innovative Energy Recovery Strategies in the urban water cycle (innovatieve strategieën voor energieterugwinning in de stedelijke waterkringloop) Startdatum: 01-04-2011 Einddatum: 31-12-2015 Totaal budget: 6.579.208,07 euro Steun EFRO (Europees Fonds Regionale Ontwikkeling): 3.289.604,04 Website: http://www.inners.eu/ Projectpartners: elf, uit diverse Europese landen. Projectcoördinator is Waterschap Groot Salland (Nederland); Belgische projectpartners waren VLARIO (Overlegplatform & Kenniscentrum voor rioleringen- en afvalwaterzuiveringssector in Vlaanderen) en Aquafin. Andere partners bevonden zich in het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en het Groothertogdom Luxemburg. Samenvatting: veel water dat in de stedelijke waterkringloop belandt, is verwarmd. Denk maar aan het verwarmde sanitair water dat al snel in riolen belandt. INNERS wil zoveel mogelijk energie uit dat water winnen. Het doet dat door kennis te genereren en met zeven demonstratieprojecten.

TECHNIEK - WARMTEPOMPEN

Verbouwing van een molen tot appartementen Mitsubishi Electric levert vier Ecodan warmtepompen

en oude molen ombouwen tot appartementen is niet voor de hand liggend. Daarbij moderne HVAC integreren en toch het oorspronkelijke uitzicht bewaren, is dat nog minder. Bij de renovatie van de Moulin de Tenre in Rebaix (Ath) is men daarin geslaagd: het gebouw in werd omgevormd tot vier appartementen, en heeft niets van zijn charme verloren. De verwarming wordt verzorgd door vloerverwarming in combinatie met vier Ecodan lucht-water warmtepompen van Mitsubishi Electric (een per verdieping). Bij de renovatie streefde men ernaar om het oorspronkelijke karakter van het gebouw zoveel mogelijk te bewaren.

Het uitzicht bewaren De Moulin de Tenre gaat terug tot 1126 en is gelegen aan de Dender bij Rebaix, niet ver van Ath. Na een afbraak in 1923 werd de molen vervangen door een bakstenen industriegebouw van vier verdiepingen. Een deel van het gebouw is sindsdien omgevormd tot drankencentrale, het overige werd nu verbouwd tot vier prachtige appartementen. Het woongedeelte omvat vier appartementen van ongeveer 100 m2 elk, met een terras op het gelijkvloers en op de bovenste verdieping een mezzanine, met zicht op de Dender. Bij de renovatie wilde men het oorspronkelijke uitzicht zoveel mogelijk bewaren. Daarom werden de karakteristieke baksteengevels behouden. Zoals we verder nog zullen zien, werden andere oorspronkelijk bouwelementen, zoals de houten vloer en de metalen steunbalken, in nieuwe structuur geĂŻntegreerd. Het project nam ongeveer twee jaar in beslag, waarvan de meeste tijd aan de ruwbouw besteed werd. DE ONDERNEMING

Verwarming met vier warmtepompen Voor de verwarming kwam men snel uit bij warmtepompen. Op aanraden van Michel Terrasse van het installatiebedrijf Climâ&#x20AC;&#x2122;Ath koos de eigenaar, Rick Provost, voor luchtwater Ecodan toestellen van 7,5 kW van Mitsubishi Electric. Er was immers geen aardgas beschikbaar in de straat, en men wilde stookolieverwarming vermijden. Het elektriciteitsnet was evenmin sterk genoeg om een directe elektrische verwarming te overwegen. Het verbruik van de warmtepompen was echter laag genoeg zodat er geen problemen waren. Als partner van Mitsubishi Electric had M. Terrasse al heel wat praktijkervaring met de toestellen. Een van hun sterke punten is de goede prijs-kwaliteitverhouding. De keuze lag voor de hand. Eenvoudige werking Eenvoud van installatie en bediening was een prioriteit. Daarom werd gekozen voor

een toestel per verdieping (dus vier in totaal). Elk appartement heeft dus een eigen warmtepomp, die direct gekoppeld is aan de vloerverwarming. Deze oplossing kreeg de voorkeur boven een centrale stookplaats, omdat er dan met aparte collectoren en gescheiden kringen moest gewerkt worden. Dat zou de hele installatie complexer gemaakt hebben. Bovendien moest er dan nog een plaats gevonden worden voor een buffervat. De keuze voor individuele toestellen leverde een compactere en eenvoudigere installatie op. De buitenunits werden achteraan het gebouw geplaatst. Deze relatief kleine en zeer geluidsarme toestellen storen het algemene uitzicht daar amper. Vloerverwarming en balansventilatie Voor de warmte-afgifte werden de appartementen uitgerust met vloerverwarming, meer bepaald het Indu 150 systeem van Giacomini. Dat maakt gebruik van wapeningsnetten in

TECHNIEK - WARMTEPOMPEN

Als afgiftesysteem in de appartementen werd gekozen voor vloerverwarming. (doc. Giuseppe Bonasera)

verzinkt staal, met buisbevestiging door clips. De hartafstand is relatief klein, namelijk 10 cm. Daardoor kan men met lage temperaturen werken: bij -10°C volstaat een vertrektemperatuur van 30 tot 35°C. De warmtepomp dienen alleen voor verwarming; voor SWW zijn er elektroboilers. Omwille van de doorgedreven isolatie (zie verder) besloot de architect Giuseppe Bonasera samen met de installateur om balansventilatie van Zehnder te plaatsen. Dat leidde tot enkele complicaties in de uitvoering. Men moest namelijk rond de bestaande metalen balken heen werken, die nog in de apparte-

Het gebouw wordt verwarmd door vier luchtwater Ecodan warmtepompen van Mitsubishi Electric.

menten te zien waren. Verschillende isolatietypen De architecturale uitdaging bestond er vooral in om zoveel mogelijk elementen van het oorspronkelijke gebouw te De buitenunits van de warmtepompen vonden een plaatsje aan de bewaren, zoals de bakachtergevel. steenafwerking. Binnenin werden zowel de houter comfort. Bovendien is het brandbestendig: ten vloer als de metalen bij brand of blootstelling aan hoge temperasteunbalken behouden. Zo werd de houten turen is er geen rookontwikkeling en worden vloer zichtbaar gemaakt en dient tegelijk als bekisting voor de betonvloer. Architect G. er geen giftige gassen afgegeven. Multipor Bonasera slaagde erin om uiteenlopende op- zorgt dus tegelijk voor een betere brandweerstand van de bouwschil. drachten tot een goed einde te brengen: het gebouw isoleren, zonder het karakter ervan Achteraan was buitenisolatie van de bakte verliezen, en een plaats vinden voor een steengevel geen probleem. Hier werd een HVAC installatie en een volledig nieuwe lift. donkerrode isolerende bezetting van 10 cm dik aangebracht. Het resultaat is een sterk Warmtetransmissie doorheen de gevel is een belangrijke verliespost. Een dergelijk ge- contrast tussen de voor- en de achtergevel. In de appartementen werd op de vloer een polbouw moet dus goed geïsoleerd worden om de verliezen te beperken, zeker in de winter. yurethaanlaag aangebracht van 10-12 cm op het gelijkvloers en van 6 cm op de verdiepinBuitenisolatie aanbrengen zou echter het gen. Daar combineerde men de thermische authentieke uitzicht van oude baksteen van Isotrie 240 isolatie met de akoestische Isotrie het gebouw onherroepelijk verpesten. Bij een beschermd gebouw zoals dit was dat uit- 270, met speciale aandacht voor het wegwergesloten. Men moest dus de meer omslach- ken van koudebruggen. Op het dak kwam er tenslotte een laag van 17 cm Recticel Bi-3 tige techniek van gevelisolatie langs binnen polyurethaan. toepassen. Daarvoor werd Xella Multipor gebruikt, een multicellulair beton van 10 cm (door Michel Hanoulle) dat de thermische weerstand van de muren aanzienlijk verbetert. Dat zorgt ook voor be- www.mitsubishi-electric.be DE ONDERNEMING

Bij SOVAC hebt u nog meer troeven in handen! N

Vanaf nu vindt u alle wisselstukken voor gaswandketels van de bekende merken bij uw vertrouwde leverancier: SOVAC. Geen onnodige verplaatsingen meer, u vindt voortaan alles op hetzelfde adres. SOVAC, het ruimste aanbod onderdelen en gereedschap voor installateurs en depanneurs verwarming. Victor Marchandstraat 17, 3090 OVERIJSE Tel.: 02/672 20 62 | Fax: 02/673 93 92 E-mail: info@sovac.be | www.sovac.be

SOVAC DIFF RGS

CALEFFI IS JARIG!

Dat willen we graag met jou vieren... Surf naar 20jaar.caleffi.com Geniet van extra kortingen en krijg er nog een interessante verrassing bovenop! Centrale verwarming: het hart van de installatie

20jaar.caleffi.com

Caleffi20jaar_190x125.indd 1

12/08/15 18:33

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - BEDRIJFSBEZOEK

Dankzij een sterke verticale integratie, produceert Espa zowal alle onderdelen van de pompen zelf.

Espa zet eigen distributienet op

Europese pompfabrikant mikt op kwaliteit van producten en dienstverlening

spa, de Spaanse pompfabrikant, is gestart met een eigen verdeelstructuur voor België en Nederland. Daarvoor werd een beroep gedaan op Erik Hendrickx, een oude bekende van het merk. De firma hecht veel belang aan stabiliteit en betrouwbaarheid, en wil daarom eerst de fundamenten leggen voor een duurzame groei. Om zijn positie uit te bouwen op de Belgische en Nederlandse markt, rekent Espa op een zeer goede prijs-kwaliteitverhouding en een installateursgerichte dienst-na-verkoop.

Geïntegreerde productie Espa heeft haar hoofdzetel in Banyoles, in het noorden van Spanje. De pompfabrikant is wereldwijd actief, met filialen in een twaalf landen, en productievestigingen in Spanje, Frankrijk, Chili en China. Kenmerkend voor de groep is de grote verticale integratie. In tegenstelling tot andere industriële bedrijven die componenten inkopen bij toeleveranciers en ze dan samenbouwen tot afgewerkte producten, ontwikkelt en produceert Espa zowat alle onderdelen zelf, van waaiers over regelingen tot motorwikkelingen. Ze doet daarvoor een beroep op zusterfirma’s binnen de groep. Deze laatste werken ook als toeleverancier voor externe fabrikanten, wat de rendabiliteit verhoogt, zodat Espa hoge kwaliteit kan leveren aan zeer scherpe prijzen.

alle cruciale aspecten van de productie, kan het bedrijf rekening houden met feedback van gebruikers. Espa levert net die pompen af die de markt wil. Die zorg voor kwaliteit uit zich ook in het gebruik van hoogwaardige materialen, zoals RVS voor de pompen.

Die integratie heeft nog een tweede voordeel. Net omdat de fabrikant controle heeft over

Service is daarbij het sleutelwoord. De firma beschikt nu over twee servicecentra, een in

Stapsgewijze opbouw Die filosofie wil Espa doortrekken naar de vertegenwoordiging in België en Nederland. De leiding is in handen van Erik Hendrickx, die geen onbekende is voor het merk. De aanpak is om stapsgewijze een structuur op te bouwen, waar klanten op kunnen vertrouwen, en niet om snel een zo groot mogelijk aantal producten op de markt te zetten. Espa kiest daarom ook bewust voor de professionele groothandel als kanaal.

Nederland (Helmond) en een in België (Ninove). De eerste prioriteit is om eventuele herstellingen zo snel mogelijk af te handelen. Het gebeurt nog al te veel op de markt dat de gebruiker zijn pomp bij de groothandel afgeeft, en er dan wekenlang niets meer van hoort. Bij Espa streeft men ernaar om niemand langer dan een week op een herstelling te laten wachten. Bovendien is er een track & trace systeem, zodat de gebruiker altijd precies weet hoe het met zijn toestel gesteld is. Eindeloos bellen naar verdelers of servicetechnici behoort definitief tot het verleden. Alle interventies worden ook gelogd, zodat men bij de productontwikkeling de fouten kan analyseren. De vertegenwoordigers staan klaar om technische ondersteuning te bieden, en om eventuele problemen ter plaatse op te lossen. Betrouwbaarheid gaat immers verder dan de DE ONDERNEMING

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - BEDRIJFSBEZOEK

PROPER RESULTAAT. Met een topscore van 1,9 en de beste gemiddelde score van alle fabrikanten spoelt Duravit zich met Duravit Rimless® naar de top.

Testwinnaar!

SPÜLTEST 2015

Randlose WCs

Randlose WCs Testurteil

Darling New # 2557090000 (540 mm)

Duravit

Happy D.2 gut (2,1)

Artikelnummer: 255709

Duravit

Artikelnummer: 255009

Testurteil

Darling New gut (1,9)

Happy D.2 # 2550090000 (620 mm)

Een voorbeeld van Espa-techniek: de Acua Plus pomp. Deze pomp voor regenwatergebruik is toerentalgeregeld. Ze levert dus een constante druk, terwijl het stroomverbruik daalt als er weinig verbruik is. SPÜLTEST 2015

SPÜLTEST 2015

Randlose WCs

Randlose WCs Testurteil Duravit

Happy D.2 gut (2,1)

DuraStyle gut (2,2)

Kortom, bij Espa Innovative Solutions kan de vakman rekenen op de kracht en knowhow van een grote industriële groep, die nog oog heeft voor traditionele waarden zoals betrouwbaarheid en kwaliteit. (door Alex Baumans)

www.espa-belgium.be

DE ONDERNEMING

SPÜLTEST 2015

Randlose WCs

DuraStyle #2551090000 (540 mm)

Duravit

DuraStyle gut (2,2)

DuraStyle gut (2,0)

DuraStyle # 2542090000 (620 mm)

Duravit Rimless®

Nu beschikbaar voor 14 Duravit-WC’s!

Hygiënisch, krachtig, waterbesparend, onderhoudsvriendelijk: Duravit Rimless , de innovatieve spoeltechnologie van Duravit, ligt ver voorop. Dat bewijst de SBZ-Praktijktest (Vaktijdschrift voor sanitair) „Randloze WC’s“. Hiervoor ontwikkelde de Hogeschool Esslingen (Duitsland), neutraal en onafhankelijk, de „Esslinger Spoeltest“. Er werden 32 randloze wandwc’s van verschillende fabrikanten getest. Het gelukkige resultaat: Met een gemiddeldescore van 2,1 landde Duravit op de eersteplaats! Meer informatie vindt u op: www.duravit.be

Artikelnummer: 254209

Testurteil

Duravit

Testurteil

Artikelnummer: 255109

Een professioneel merk Espa heeft een uitgebreid gamma oplossingen voor watertoevoer en drukverhoging, zoals jetpompen, hydrofoorgroepen, kelderpompen, regenwaterpompen, recuperatiesystemen voor regenwater, pompen voor zwembaden en wellness... Ze zijn bestemd voor een brede waaier van toepassingen, zoals drinkwatertoevoer, riolering, zwembadbouw, beregening. Daarbij profileert de fabrikant zich telkens aan partner van de vakman. Daarnaast biedt de fabrikant regelen stuursystemen aan, met state of the art technieken: zo is er een speciale app voor de sturing van zwembadpompen. De gebruiker kan eenvoudig vanop een mobiel toestel parameters instellen; hij hoeft niet meer naar bedieningen te zoeken of handleidingen te lezen. Bovendien kan de app eenvoudig bijgewerkt worden indien nodig.

DuraStyle # 2538090000 (540 mm)

Happy D.2 # 2222090000 (540 mm)

eigenschappen van het toestel zelf. Het betekent ook ervoor zorgen dat de juiste pomp voor de juiste toepassing wordt ingezet. Binnenkort komt er overigens een Espa scholingscentrum, waar de pompen in de praktijk worden opgesteld.

Artikelnummer: 222209

Duravit

Artikelnummer: 253809

Testurteil

SPAARACTIE SNELSELECTIE KAART or o v r a Spa co n e H uw ! cadeau

Verzamel uw aankoopbewijzen en ontvang uw cadeau!

Bewaar uw aankoopbewijzen van de Henco producten* die u tussen 15/09/2015 en 07/11/2015 aankoopt bij uw Henco groothandel. Vul het spaaractie formulier in en stuur dit samen met de aankoopbewijzen voor 18/11/2015 naar Henco Marketing, Toekomstlaan 27, 2200 Herentals. Bij een omzet van 500 € Henco producten ontvangt u 6 ﬂesjes Henco bier, bij een omzet van 2.500 € ontvangt u een Henco bodywarmer.

Cadeau bij 500 € omzet!

Cadeau bij 2.500 € omzet!

Download hier het invulformulier

* Henco producten die in aanmerking komen voor deze actie zijn: Henco meerlagenbuis, Henco PVDF Pers en Henco Vision.

Actie geldig tot einde voorraad bier / bodywarmers en is niet cumuleerbaar met andere acties.

Henco Industries NV • Toekomstlaan 27, 2200 Herentals • Tel. +32 14 28 56 60 • www.henco.be

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - EVENEMENTEN

De Viega Experience 2015 Roadshow wisselde technische productinfo af met dans- en drum-optredens.

Viega Experience Roadshow Fabrikant stelt ISH nieuwigheden voor

m de vier jaar organiseert de Duitse fabrikant Viega een roadshow om de ISH nieuwigheden voor te stellen aan de installateurs die de beurs niet konden bezoeken. De Viega Roadshow 2015, met als titel Viega Experience, bracht op 7 voorstellingen ongeveer 14.000 installateurs samen. Op 10 juni waren er 150 Belgische vaklui uitgenodigd op de laatste voorstelling van de reeks, die doorging in de Lanxess Arena in Keulen. Ze kregen een wervelende show te zien met zowel muziek en dans, als een voorstelling van toekomstgerichte installatietechniek.

Aandachtspunten waren ontwikkelingen in badkamerinrichting, drinkwaterkwaliteit en het rendement van warmte-afgiftesystemen. Voor dat laatste aspect werd de Fonterra Smart Control voorgesteld. Deze regeling garandeert het hydraulisch evenwicht en stuurt de warmte-afgifte in functie van externe factoren zoals bezonning of verluchting.

Dr. T Kistemann (Instituut voor hygiëne en volksgezondheid van de universiteit van Bonn) ging in op de Hygiene Assistent software van Viega. Dit systeem bewaakt de kwaliteit van het drinkwater op basis van een permanente meting van debiet en temperatuur in de leidingen. Voor het comfort van gebruikers van alle leeftijden heeft Viega praktische oplossingen en technische accessoires met verzorgd ontwerp,zoals het nieuwe Viega Eco Plus voorwandelement. Dankzij dit montagesysteem kan de gebruiker de hoogte van de wastafel aan zijn voorkeur aanpassen. Voor drempelvrije inloopdouches is er de Advantix Vario afvoergoot, die een-

DE ONDERNEMING

voudig op maat kan worden gesneden, wat vooral in renovatie een elegante oplossing is. Op het vlak van gereedschap waren er demonstratiestanden voor de Picco Pressgun, waarmee men snel met één hand een persing kan uitvoeren, en voor de Megapress fittingen voor aansluitingen op leidingen in dikwandig staal. Met meer dan 3.500 medewerkers wereldwijd is Viega Group een van de voornaamste fabrikanten van installatiemateriaal. Het productgamma omvat leidingsystemen, voorwandelementen en afvoersystemen. In België heeft Viega een filiaal in St.-Pieters Woluwe bij Brussel die de verdeling via de vakgroothandel ondersteunt. (door John Lams)

www.viega.be

Climatechno 2015

Climatechno, doelgerichte vakinformatie

Perfect samenspel tussen vakbeurs en workshops

p woensdag 14 en donderdag 15 oktober ’15 vindt in de Brabanthal in Leuven de tweejaarlijkse vakbeurs Climatechno plaats. Het is al de achtste editie, waardoor Climatechno zich terecht de énige echte vakbeurs in België mag noemen die zich richt op het volledige HVACR: warmtepompen, airconditioning, koeling, ventilatie, met ook aandacht voor de ondersteunende diensten, accessoires en opleiding. De beurs wordt ondersteund door de beroepsverenigingen UBF-ACA, WPAC, WPP, Ventibel, Fedelec, Bouwunie, NAV en ICS. het is eindelijk zover! op 13 en 14 oktober 2011 gaat in de brabanthallen in leuven de eerste “De organisatieeditie heeft een sterk ondervanbijzonder Climatechno 2011 steunend programma uitgewerkt, waardoor een (vroeger Cool & Comfort happebeursbezoek dubbel zo interessant wordt. Op ning) door, de vakbeurs met de vraag van de bezoekers en de exposanten zijn focus op refrigeration - Ventihiervoor de openingsuren van de beurs maxilation - heatpumps & Thermic maal afgestemd op het randprogramma, zodat solar. exposanten en beroepsfeer niet moet gekozen worden tussen het ene of het andere.deraties Op beide brengen beursdagenzwaar gaan de deugeschut ren van de vakbeurs pas open om 12u, en sluiten in stelling om het beursbezoek om 21u op woensdag (nocturne) en om 19u op optimaal te laten verlopen. donderdag.

“

Op woensdag 14 oktober ’15 gaat in de voormiddag het jaarlijkse Warmtepomp Symposium van ODE Vlaanderen door (voor het programma en de timing, zie www.ode.be/warmtepompen). Om donderdag 15 oktober ’15 organiseert SBM (Syntra voor Bedrijven en Medewerkers) zes seminars, die twee aan twee gelijk lopen. Deelnemers kunnen uit een interessant aanbod drie lezingen en/ of workshops kiezen die het best aansluiten op hun vakgebied of interesse: 1. STS-ventilatie of

Tijdens Climatechno vind je verschillende technieken onder één dak, aangevuld met heel vele nuttige en doelgerichte informatie. Wie nu al wil weten hoe de markt er de volgende jaren zal uitzien, mag niet ontbreken op Climatechno.” Filip Cossement (FCO Media & organisator Climatechno)

24 I cool&comfort

‘Wilt u voldoen aan de EPB-eisen? Welke maatregelen neemt u het best in de praktijk?’, 2. ‘De minimale eisen voor het vernieuwen van installaties in bestaande gebouwen’ of ‘Gebouwenbeheer en monitoring hand in hand met automatisatie in gebouwen en op HVAC installaties’, 3. ‘Warmtepompen en renovatie’ of ‘Energiebesparingsbelofte niet behaald? Wat zijn de juridische actiemogelijkheden’. Aansluitend op de theorie kunnen de deelnemers zich inschrijven voor een begeleide beurswandeling (pitchtour) rond twee thema’s: Verwarming & warmtepompen of Ventilatie. Bedoeling van de pitchtour is om de Beursorganisator Filip Cossement is bijdeelnemer op een half uurtje te tonen waar ze zonder opgetogen over de respons vanuit moeten zijn voor de revolutionaire producten of de markt voor de vernieuwde vakbeurs. vernieuwende technieken. Meer informatie over “Climatechno is veel meer dan zomaar het programma en inschrijvingen op www.clieen nieuwe naam voor de klassieke Cool matechno.be. De HVACR-seminars zijn betalend, & Comfort Happening. Vooreerst wordt maar doordat SBM erkend is als dienstverlener het evenement producttechnischer. De KMO-portefeuille voor de pijler advies kunnen exposanten grijpen terug naar het origideelnemers genieten van 50% korting via de nele opzet van een vakbeurs: de profesKMO-portefeuille. Meer informatie of een aan-

vraag van de KMO-portefeuille bij Syntra West op 050/40.30.90. Verschillende exposanten hebben beloofd om tijdens Climatechno uit te pakken met nieuwe producten of revolutionaire toepassingen te presenteren. Ook zullen verschillende primeurs, die eerder dit jaar op internationale vakbeurzen hun première kregen, voor de eerste keer naar België worden gebracht. Voor wie de productvoorstellingen én het interessant ondersteunend programma nog geen voldoende reden vindt om een dagje uit te trekken om Climatechno te bezoeken, houdt de organisatie nog een speciale gen. In ‘Hoe de energieﬂexibiliteit van troef achter de hand. Onder de voorgeregistreerkoel- en vrieshuizen te benutten?’ wordt de bezoekers worden er immers een flink aantal de integratie van intelligente sturing en mooie prijzen verdeeld, zoals Bosch power tools, de opslag van thermische energie als Vulcane Express 481-sets en twee Sortimo-bekostenbesparende oplossing onderzocht. drijfswageninrichtingen ter waarde van € 4.000!

Het elektriciteitsverbruik actief sturen op basis van het aanbod aan duurzame elek www.climatechno.be triciteit. Op termijn kunnen een aantal nieuwe ontwikkelingen worden ingezet in intelligente koelen vriesopslag. Zoals sionele bezoekers laten kennismaken met een controlealgoritme dat optimaal getoestellen en diensten. Naar Climatechno bruik maakt van de ﬂexibiliteit aanwezig kom je omdat je wil weten wat er allemaal in een cluster om de vraag naar en het gebeurt op de concurrentiële markt van Climatechno Praktisch aanbod aan elektriciteit maximaal op koeling, ventilatie, airconditioning, warm• Woensdag 14 oktober 2015 van 12u tot 21u nocturne tepompen en thermische zonnepanelen. • Donderdag 15 oktober 2015 van 12u tot 19u elkaar af te stemmen. Iedereen is opLeuven zoek naar energie-effi • Brabanthal , Brabantlaan 1 ,ciënB-3001 Leuven-Haasrode te systemen, maar zonder op comfort in Tijdens ‘Energie gespreid aankopen en • Toegang vakbeurs en workshop via registratie op www.climatechno.be te boeten. Tijdens Climatechno stellen besparen. Het kan!’ bewandelt energielede exposanten hun oplossingen verancier Scholt Energy Control nieuwe Woensdag 14 oktober 2015 voor om deze twee voorwaarden met elkaar te wegen. Grootzakelijke afnemers kunnen WARMTEPOMPSYMPOSIUM I Organisatie ODE-Vlaanderen combineren. ” ENERGIEZUINIG KOELEN I Organisatie UBF-ACA vrije toegang krijgen tot zowel de dagmarkt de termijnmarkt voor elektriciteit. klimaat-eisen: gevolgen voor de sector I Rien Backx, ADPalsBijscholingen Dit inkoopconcept waarbij elektriciteit Nog een andere belangrijke reden om gespreid wordt ingekocht heeft al tot Climatechno 2011 te bezoeken, Donderdag 15 oktober 2015 is ongeforse besparingen geleid in de vries- en twijfeld het ijzersterke programma van HVAC-SEMINARS I Organisatie SBM koelnijverheid. de workshops. Iedereen weet dat koel(Syntra voor Bedrijven en Medewerkers) en vriesopslag enorm veel elektriciteit Met ‘Integratie van een warmtepomp in verbruiken. Het VITO zoekt mogelijkhehet ontwerp van een architect’ zal het den om dit energieverbruik te verlaDE ONDERNEMING

Hét trefpunt HVACR! voor de HVACR Registreer u met de code 922015 voor gratis toegang en maak kans op één van de vele prijzen! Mediapartners:

www.climatechno.be organisatie: FCOmedia • Boulevard des canadiens 118 B-7711 Dottignies • T +32 (0)56 77 13 10

wpac

wpp warmtepomp platform

ventibel ventibel

Ik maak soms fouten.

U niet?

DAAROM IS ER RISYCOR. Je bent een mens, geen computer. Soms vergeet je iets. Enige tijd later kunnen daardoor problemen ontstaan zoals blokkades van pompen, vastzittende kranen, verstoppingen in de ketel enzovoort. Je merkt het nooit wanneer zuurstof corrosie veroorzaakt en slib vormt in het systeem, tenzij Risycor je tijdig waarschuwt. Zo vermijd je ergernis en discussie en bespaar je heel wat geld.

Meer info op resus.eu

reliability & sustainability in HVAC

Warmtepompplatform Vlaanderen, in samenwerking met NAV (de Vlaamse Architectenorganisatie), het belang aantonen om een warmtepompinstallatie al op de tekentafel in te passen. Volgende onderWARMTEPOMPSYMPOSIUM werpen komen deze workshop Woensdag 14tijdens oktober 2015 aanOrganisatie bod: werkingsprincipe, rendement ODE-vlaanderen enEnkel prestaties een warmtepomp, de in hetvan nederlands. verschillende bronnen, afgiftesystemen, toepassingen, voorstudie, ontwerp, Het traditionele symposium van hetsubsiWarmtedies, economische en editie de energiepomp Platform is analyse voor deze ingedeeld prestatieregelgeving. in drie gedeeltes, die zich telkens tot een specifiek publiek richten. In de voormiddag Deelname de workshops is gratis, maaren mikt menaan eerder op het beleidsniveau, vooraf gaat inschrijven men in op isdeverplicht rol van (beperkt warmtepomp in aantal plaatsen). Voor meer informatie het energiebeleid. Ook de plaats van België in over workshops en inschrijving: www. de de internationale markt zal aan bod komen. climatechno.be Doelgroepen hier zijn vertegenwoordigers van steden en gemeenten, studiebureaus en “Het programmainvan workshops bebeleidsmakers het de algemeen. wijst ook dat Climatechno een breder publiek aanspreekt dan de klassieke In de namiddagsessie wordt hetHappeconcreter, ning”, Filip voor Cossement. “Climatechno metaldus aandacht case studies in appartekrijgt ook volop de steun van belangrijke menten, kantoren, woonzorgcentra en dergeberoepsfederaties UBF-ACAvoor (koeling lijke. Dit is vooral zoals van interesse ontwer& airco), (warmtepompleveranciers), pers enWpac technici die volop in de praktijk staan. Ventibel (ventilatie), WPP (Warmte Pomp De avondsessie is volledig op de installateur Platform NAV (architecten) gericht,Vlaanderen), met een innovatiepitch van een aanental FEDELEC (Elektrotechnische ondernefabrikanten. Deze sessie sluit aan bij het mers). Niet alleen devan installateurs moeten avondprogramma Climatechno. Climatechno bezoeken, maar ook zeker adviseurs architecten. ClimaOp dezeenmanier hooptTijdens het Warmtepomp techno vindeen je aangepast verschillende technieken Platform antwoord te kunnen onder éénopdak, bieden de aangevuld wensen vanmet de heel verschillende vele nuttige partijen. en doelgerichte informatie. betrokken Wie nu al wil weten hoe de markt er de volgende zalwarmtepompprogramma uitzien, mag niet ontLid van jaren het IEA breken Climatechno. Tegenop dan zal België ”ook lid zijn van het

“

Climatechno is veel meer dan zomaar een nieuwe naam voor de klassieke Cool & Comfort Happening. Vooreerst wordt het evenement producttechnischer. De Wat dit concreet betekent voor de Belgische exposanten grijpen terug naar het originele opzet van warmtepompsector zal meer in detail aan bod een vakbeurs: de professionele bezoekers laten kenniskomen op het Symposium. maken met toestellen en diensten. ” Filip Cossement (FCO Media & organisator Climatechno)

www.warmtepompsymposium.be

Hoe kan je Climatechno bezoeken? Twee mogelijkheden: je ontvangt een uitnodiging van een exposant of je nodigt jezelf uit. In beide gevallen zorg je voor een vlotte toeDagprogramma: gang tot de beurs door je vooraf te registreren op de website. Let op! De openingsuren van Climatechno zijnOntvangst veranderd in vergelijking tot de Happening. Voortaan valt de 09h30 – 10h00 en koffie nocturne op donderdagavond (open van 10u30 tot 21u) en sluit de beurs op vrijdag 10h00 – 10h10 Verwelkoming om 18u. Want ook de vakman geniet graag zijn vrije welverdiende weekendrust! 10h10 – 10h35 Vlaamse focus in het IEA HPTvan platform

warmtepompprogramma van het Internationaal Energie Agentschap (IEA). Dat geeft exposanten climacon climalife deHon de Belgische warmtepompsector aansluiting act - mc Quay climapac op de verschillende onderzoeksprogramma’s afm climatecHno die het IEA voert, de zogenaamde ‘annexen’. aircotecH colors productions airInnoverende trade centre cool&comfort Belgische projecten krijgen zo aircomponents.be cool products een bredere bekendheid, terwijl men omaircool coolingways gekeerd toegang heeft tot de knowhow airvent ctc benelux die atlantic belgium daikin wereldwijd verkregen is. Onderzoeksinstellinbitzer danfoss gen kunnen efficiënter werken: dubbel werk bouwunie de witte tecHnics wordt vermeden, en ze kunnen voortbouwen brenntag delta tecHnics bvbvk - upbif resultaten. Ook voor deltabeleidsmatemp op elkaars camair dimplex kers is het interessant omdat ze over een veel celsius group nv domestibel bredere ervaringsbasis kunnen beschikken climaclick ecoclima om beslissingen nemen. DE ONDERNEMING

10h35 – 11h00

Ecodesign & energy-labelling

11h30 – 12h00

De rol van warmtepompen in netstabiliteit en smart grids

12h00 – 12h30

Linear-project VITO smart grids

I www.climatechno.be 11h00 – 11h30 Koffiepauze

12h30 – 13h30 Broodjeslunch 13h30 – 13h55

Warmtepompen in renovatietoepassingen

13h55 – 14h20

Warmtepompten in woonzorgcentra,

feedback uit de ontwerppraktijk en onderzoek

14h20 – 14h40 Koffiepauze 14h40 – 15h00

Integratie in BEN kantoren, ontwerp en uitvoering

15h00 – 15h20

Warmtepompen in appartementsbouw

15h20 – 15h30 Afsluiting

cLiMatechno praktisch

Deelnameprijs Refrigerationdagprogramma: - Ventilation - Heatpumps & Thermic solar •Donderdag Algemene prijs: 13€190 oktober 2011 (10u30 tot 21u) •en Leden WPP 14 & architecten: vrijdag oktober €150 2011 (10u30 tot 18u) •Brabanthal Studenten: €25 Leuven Prijzen incl. BTW. www.climatechno.be Betalingsmodaliteiten: Betaling dient te geschieden voor aanvang van het evenement op het rekening nummer IBAN: BE54 5230 8500 3397 - BIC: TRIOBEBB van ODE Vlaanderen met vermelding ecoscience joHnson controls/york refritec van ecr belgium kaHo rivacold stu“Warmtepompsymposium 2015”. Op vraag enst-lieven mits opgave van uw BTW-nummer ets. marcHal kHlim rosenberg ren we u fedelec een factuur na ontvangst van betaling. Er wordt geen bevestiging verstuurd. lesage samsung filtermat filters

lg linum europe nv frigro linum-fermod gasco mastercool europe 17h30 – 17h40 Verwelkoming georg fiscHer matcool ges-aermecEPB stavingsdocumentenmisa 17h40 – 18h00 grada international mitsubisHi electric 18h00 – 19h00 Korte innovatiepitches door toonaangevende marktspelers Heatcraft mitsubisHi Heavy ind. 19h00 – 19h10 Afsluiting HotcooltecH molimex-tHerm irpb packo inox nv isobar panasonic isocab panimpex Deelname avondprogramma is gratisrbf mits registratie isosell fl Heynen & c° Avondprogramma:

sortimo stiebel eltron tecumseH testo tHercon ubf-aca / wpac ventibel vibizz viessmann vito wijbenga bv wpp

co o l &co m f o r t I 25

Climatechno, doelgerichte vakinformatie

HVAC-SEMINARS

kennis met de belangrijke wetgevende bepalingen waarmee u momenteel, of in de toekomst, rekening moet houden.

Donderdag 15 oktober 2015 van 09u tot 13u

Kies twee lezingen of workshops die voor u het meest waardevol zijn. Experts uit het Organisatie: SBM (Syntra voor Bedrijven en Medewerkers) het is eindelijk zover! op 13 en werkveld onthullen aan u de geheimen om Seminarie14 in oktober het Nederlands. 2011 gaat in de bra- HVAC nog efficiënter, duurzamer en klantgerichter in te zetten. banthallen in leuven de eerste HVAC-trends in een notendop: editie van Climatechno 2011 Deelnameprijs programma: ontdek het seminarprogramma! (vroeger Cool & Comfort happe- • Kostprijs: €125 excl. BTW ning)staat door,niet destil. vakbeurs De HVAC-wereld Nieuwemet tech-de • Verplichte registratie nologieën, technieken en wetgeving zorgen focus op refrigeration - Venti- • Toegang vakbeurs: gratis er voor dat de HVAC-wereld een uitdagende lation - heatpumps & Thermic De informatie die u tijdens de sessies bijeenomgeving is. Maar het is ook een omgeving solar. exposanten en beroepsfesprokkelt wordt heel concreet: na de lezing die tal van opportuniteiten biedt. Een goede brengen zwaar aircongeschut kunt u vrijblijvend intekenen op één van de integratie deraties van verwarming, ventilatie, stelling om het beursbezoek begeleide beurswandelingen (pitchtours). ditioning eninkoeling kan het huiscomfort of laten verlopen. Verschillende standhouders stellen hun revohet comfort in optimaal gebouwenteverhogen. Daarlutionair product of vernieuwende techniek naast kunnen slimme technologieën ook beaan u voor. Ontdek tal van opportuniteiten sparingen opleveren, zowel financiële bespatijdens deze themawandelingen. ringen als energiebesparingen! Beursorganisator Filip Cossement is bij-

“

Tijdens Climatechno zonder opgetogen over de respons vanuit vind verschillende Na de lezingen kunt u bovendienvakbeurs. genieten Optimaal inzetten op je deze opportuniteiten de markt voor de vernieuwde van een verzorgde netwerklunch. Hier kunt vraagt een goede kennis van de mogelijkhetechnieken onder één “Climatechno is veel meer dan zomaar u contacten leggen met collega’s en klanten den die de nieuwe technologieën en technienieuwe naam voor de klassieke Cool dak, aangevuld met uit deeen HVAC-sector. Ook voorVooreerst de lezingen, en ken op de markt bieden. Tijdens dit compact & Comfort Happening. wordt tijdens de pauze voorzien we aangename en intensief congres, ontdekt u de recente en heel vele nuttige en doelge- het evenement producttechnischer. De netwerkmomenten. revolutionaire technieken. Daarnaast maakt u richte informatie. Wie nu al exposanten grijpen terug naar het originele opzet van een vakbeurs: de profeswil weten hoe de markt er sionele bezoekers laten kennismaken met de volgende jaren zal uit- toestellen en diensten. Naar Climatechno Programma: kom je omdat je wil weten wat er allemaal zien, mag niet ontbreken op gebeurt op de concurrentiële markt van 09u00 - 09u15 Ontvangst met koffie en versnaperingen Climatechno. ” koeling, ventilatie, airconditioning, warm09u15 - 10u15

STS-ventilatie

tepompen en thermische zonnepanelen.

Filip Cossement (FCO Media Iedereen is op zoek naar energie-efficiënWilt uClimatechno) voldoen aan de EPB-eisen? Welke maatregelen neemt u het best de praktijk? & organisator te systemen, maar zonder opincomfort in

Waarom inschrijven? • U ontdekt de nieuwe technieken en technologieën op één voormiddag. Kies twee lezingen die voor u het interessantst zijn. • Ontmoet collega’s en spelers op de HVACbeurs. Geniet van een verzorgde netwerklunch en netwerkpauzes. Leg interessante contacten, die renderen in de toekomst. • Bezoek de beursvloer met tientallen bedrijven uit de HVAC-sector. Dankzij de begeleide beurswandelingen ontmoet u verschillende bedrijven binnen uw interessedomein binnen een korte tijd. • Geniet van 50% korting via de KMO-portefeuille. Onze medewerkers helpen u graag verder bij de aanvraag van deze KMO-portefeuille: bel naar 050/40 30 90.

Meer informatie over de verschillende lezingen/workshops leest u op pag. 94 gen. In ‘Hoe de energieﬂexibiliteit van koelen vrieshuizen te benutten?’ wordt de integratie van intelligente sturing en de opslag van thermische energie als kostenbesparende oplossing onderzocht. Het elektriciteitsverbruik actief sturen op basis van het aanbod aan duurzame elektriciteit. Op termijn kunnen een aantal nieuwe ontwikkelingen worden ingezet in intelligente koelen vriesopslag. Zoals een controlealgoritme dat optimaal gebruik maakt van de ﬂexibiliteit aanwezig in een cluster om de vraag naar en het aanbod aan elektriciteit maximaal op elkaar af te stemmen.

Tijdens ‘Energie gespreid aankopen en te boeten. Tijdens Climatechno stellen besparen. Het kan!’ bewandelt energiele10u30 - 11u30 De minimale eisen voor het vernieuwen van installatieshun in bestaande gebouwen verancier Scholt Energy Control nieuwe de exposanten oplossingen voor om of deze twee voorwaarden met elkaar te wegen. Grootzakelijke afnemers kunnen Gebouwenbeheer en monitoring: hand in hand met” automatisatie in gebouwen en op HVAC installatie combineren. vrije toegang krijgen tot zowel de dag11u30 - 11u45 Koffiepauze markt als de termijnmarkt voor elektriciteit. 11u45 - 12u45 Warmtepompen en renovatie Dit inkoopconcept waarbij elektriciteit Nog een andere belangrijke reden om of gespreid wordt ingekocht heeft al tot Climatechno 2011 te bezoeken, is onge Energiebesparingsbelofte niet behaald? Wat het zijn de juridische actiemogelijkheden? forse besparingen geleid in de vries- en twijfeld ijzersterke programma van 12u45 - 13u30 Netwerklunch koelnijverheid. de workshops. Iedereen weet dat koel13u30 - ... Bezoek aan de beurs: pitchtours en vriesopslag enorm veel elektriciteit Met ‘Integratie van een warmtepomp in verbruiken. Het VITO zoekt mogelijkhehet ontwerp van een architect’ zal het den om dit energieverbruik te verla10u15 - 10u30

24 I cool&comfort

Koffiepauze

DE ONDERNEMING

HOOGSTE EFFICIﾃ起TIE IN POMPSYSTEMEN WAAROM ESPA? Jij verdient de hoogste efficiﾃｫntie en beste kwaliteit, nu in jou bereik.

Download onze apps

www.espa.com info@espa-belgium.be evopool

ﾂｮ

Climatechno, doelgerichte vakinformatie

09u15 - 10u15: STS-ventilatie De STS (Spécifications Techniques / Technische Specificaties) legt de kenmerken van de ventilatie-installaties vast. De impact van de STS op de bouwwereld in de praktijk valt niet te onderschatten… Zo zal de architect een ventilatieontwerp moeten opmaken. Het voorontwerp van13 deen het is eindelijk zover! op installatie moet dan worden afgegeven aan 14 oktober 2011 gaat in de brade EPB-verslaggever. Na de uitvoering van de banthallen in leuven de eerste werken moet een bijkomend prestatieverslag editie van Climatechno 2011 worden opgesteld. (vroeger & Comfort happeTijdens deze sessie Cool bespreekt Luc Dedeyne ning)de door, met de welke gevolgen STS de op vakbeurs de verschillende actoren in het (ver)bouwproces zullen hebfocus op refrigeration - Ventiben. Welke informatie moet het voorontwerp lation - heatpumps & Thermic en het prestatieverslag bevatten, welke flow solar. exposanten en beroepsfemoet er gevolgd hebben en wat is de finanderaties brengen zwaar geschut ciële impact voor u? Een antwoord op deze, in stelling het en vele andere vragen om krijgt u beursbezoek tijdens deze optimaal te laten verlopen. lezing.

“

09u30 - 10u45: Wilt u voldoen aan de EPB-eisen? Welke maatregelen neemt u Tijdens Climatechno het best in de praktijk? vind verschillende Wie vandaag de dag je bouwt of verbouwt moet rekeningtechnieken houden met het onder E-peil 60 één en een verplicht aandeel in hernieuwbare enerdak,u deze aangevuld met gie. Maar hoe kunt verplichtingen behalen? Tijdens deze sessie geven we u een heel vele nuttige en doelgeaantal concrete tips hoe u de EPB-eisen in uw richte informatie. Wie nu al project kunt integreren. Welke maatregelen desituatie? marktNaer zijn het wil meestweten efficiënt hoe in welke deze workshop kunt u voor elk project bepade volgende jaren zal uitlen welke mogelijkheden u hebt om aan de zien,temag niet ontbreken op EPB-eisen voldoen, en welke u het beste inschakelt in uw concrete Climatechno. situatie. ”

Filip Cossement (FCO Media

11u15 - 12u30: De minimale eisen voor het & vernieuwen van installaties in organisator Climatechno) bestaande gebouwen Voor werkzaamheden aan bestaande gebouwen met stedenbouwkundige aanvraag of melding vanaf 1 januari 2015, zullen nieuwe eisen gelden voor de installaties. Die nieuwe eisen krijgen als roepnaam ‘installatie-eisen bij renovatie’. De installatie-eisen bij renovatie zullen gelden voor nieuw geplaatste, vernieuwde of vervangen installaties bij renovaties en functiewijzigingen in bestaande gebouwen. De eisen gelden niet voor installaties waaraan geen werkzaamheden worden

uitgevoerd. Bovendien staan we tijdens deze lezing ook stil bij de Ecodesignrichtlijnen die vanaf 26/09/2015 van toepassing zijn op projecten van gebouwen woningrenovatie. Wat moet ik zeker weten als opdrachtgever, architect, ontwerper, EPB-verslaggever of installateur ?

rendement van de warmtepomp wordt gemaximaliseerd. Kortom… een lezing die rendeert!

11u45 - 12u45: Energiebesparingsbelofte niet behaald? Wat zijn de juridische actiemogelijkheden? Wat gebeurt er als de beloofde resultaten 11u15 -12u30: Gebouwenbeheer bij een investering niet behaald worden? en monitoring hand in hand met Over welke actiemogelijkheden beschikt de automatisatie in gebouwen en op HVAC opdrachtgever? Kan hij weigeren de factuur installaties te betalen, kan hij een deel van de kostprijs Verouderde gebouwen en HVAC installaties terugvorderen of kan hij eisen om de werken slorpen grote budgetten op. Het is dan ook opnieuw uit te voeren? logisch dat we de noodzaak aan automatiseKom tijdens deze sessie te weten welke rechring en de impact van een energie-investering ten u hebt als opdrachtgever, of waarmee u goed gaan meten en sturen. Een goede megeconfronteerd kan worden als aannemer, tingen en opvolging kan zorgen voor een hoarchitect of studiebureau. gere rentabiliteit en energiebesparing. Maar Mr. Ockier geeft een overzicht van de actiehoe begint u hieraan? mogelijkheden die men heeft wanneer het Via een concreet stappenplan krijgt u een beloofde resultaat niet werd behaald. We verhelderend inzicht in energiemonitoring gaan ook na hoe hierop preventief kan inspeen automatisering. U leert de voordelen en len. gen. Hoe kunnen onaangename verrassingen aandachtspunten van een goed doordacht In ‘Hoe de energieﬂexibiliteit van Beursorganisator Filip Cossement is bijvoorkomen worden door goede afspraken? systeem kennen. koelen vrieshuizen te benutten?’ wordt zonder opgetogen over de respons vanuit Dezede sessie geeft een overzicht We sluiten deze lezing af met een aantal caintegratie vanverhelderend intelligente sturing en de markt voor de vernieuwde vakbeurs. van de actiemogelijkheden, zowel voor deals opses uit de praktijk onder andere beheer bankde opslag van thermische energie “Climatechno is veel meer dan zomaar als voor de uitvoerder. kantoren, sturingnaam HVAC kostenbesparende oplossing onderzocht. een nieuwe voorindeschoolgebouw, klassieke Cool drachtgever monitoring productieproces,… waardoor alHet elektriciteitsverbruik actief sturen op & Comfort Happening. Vooreerst wordt 13u00 - 13u30: begeleide les zeer concreet wordt… basis van hetPitchtours: aanbod aan duurzame elekhet evenement producttechnischer. De themawandelingen op de beursvloer triciteit. Op termijn kunnen een aantal exposanten grijpen terug naar het origiNa de lezingen kunt u kennismaken be11u45 Warmtepompen enprofesnieuwe ontwikkelingen wordenmet ingezet nele- 12u45: opzet van een vakbeurs: de drijven die inspelen op de nieuwigheden op renovatie in intelligente koelen vriesopslag. Zoals sionele bezoekers laten kennismaken met de HVAC-markt en interessante producten De vraag naar renovaties van woningen, geeen controlealgoritme dat optimaal en getoestellen en diensten. Naar Climatechno diensten thebouwen, (zorg)instellingen en kantoren stijgt. bruikaanbieden. maakt vanWij deorganiseren ﬂexibiliteit drie aanwezig kom je omdat je wil weten wat er allemaal waarvoor u zichnaar vrijblijvend De laatste volgden de duurzame techin een cluster om de vraag en het gebeurtjaren op de concurrentiële markt van mawandelingen kunt inschrijven. Elk bedrijf krijgt de mogelijknieken zich in sneltempo op. Dankzij deze aanbod aan elektriciteit maximaal op koeling, ventilatie, airconditioning, warmheidelkaar om haar nieuwe technologie of techniek innovaties kunnen we energievriendelijke en af te stemmen. tepompen en thermische zonnepanelen. –zuinige oplossingen aanbieden aan de eindIedereen is op zoek naar energie-effi ciën- aan u voor te stellen. Indien u geprikkeld kunt ‘Energie u na de pitchtour standhouder klant. Deze energiebesparing is vaak gekopte systemen, maar zonder op comfort in wordt, Tijdens gespreidde aankopen en uitgebreid bezoeken. peldteaan een financiële besparing. boeten. Tijdens Climatechno stellen besparen. Het kan!’ bewandelt energielekiezen uit volgende pitchtours: We onderzoeken welke en financide exposanten hunduurzame oplossingen voor om U kunt verancier Scholt Energy Control nieuwe • Pitchtour 1: Verwarming en warmtepompen ële meerwaarde warmtepompen kunnen biedeze twee voorwaarden met elkaar te wegen. Grootzakelijke afnemers kunnen • Pitchtour 2: Ventilatie den combineren. binnen verschillende renovatieprojecten. ” vrije toegang krijgen tot zowel de dagIn welke situaties bieden warmtepompen opmarkt als de termijnmarkt voor elektriciteit. portuniteiten wat isbelangrijke de kostprijsreden hiervan? Dit inkoopconcept waarbij elektriciteit Nog een en andere om U ontdekt hoe u warmtepompen kuntis integespreid wordt ingekocht heeft al tot Climatechno 2011 te bezoeken, ongegreren in uw en het gebouw van van forse besparingen geleid in de vries- en twijfeld hetproject, ijzersterke programma alle de comfort kunt voorzien. verschillende koelnijverheid. workshops. IedereenDeweet dat koeltypesen warmtepompen worden besproken, vriesopslag enorm veel elektriciteit en worden gekoppeld aanzoekt het type gebouw, Met ‘Integratie van een warmtepomp in verbruiken. Het VITO mogelijkhewoning of (zorg)instellingen, waardoor het ontwerp van een architect’ zal het den om dit energieverbruik te verla-het DE ONDERNEMING

24 I cool&comfort

DE NIEUWE THISION® MINI. Klaar voor iets bijzonder.

Compact design en flexibele aansluittoebehoren: de nieuwe gaswandketel Thision Mini is ideaal voor renovaties. Zijn roestvrijstalen warmtewisselaar garandeert een maximale warmte en warm water comfort. Door zijn intelligente regeling kan elk kind dit bedienen. Bent u klaar voor iets bijzonder? De digitale display is eenvoudig te verwijderen • Kan gebruikt worden als afstandsbediening • Geen bijkomende kamerthermostaat nodig

ELCO Belgium nv Industrielaan, 61 BE-1070 Anderlecht. www.elco.net

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - OPLEIDING

Op het dak kwamen plaatcollectoren van het merk Junkers.

Een zonneboiler voor de campus Hogeschool PXL brengt energiebesparing in de praktijk

p de campus Diepenbeek bij Hasselt groepeert de hogeschool PXL een aantal professionele bacheloropleidingen, waaronder ook klimatisering. In deze laatste opleiding speelt energiebesparing uiteraard een centrale rol. De hogeschool wil zich niet beperken tot het puur doorgeven van kennis, maar brengt die inzichten ook in de praktijk. Zo werd er recent een zonneboiler geplaatst om de cafetaria van de campus van warm water te voorzien. Dit project werd ontworpen en begeleid door twee studenten.

Energie analyse PXL gaat er prat op dat haar opleidingen praktijkgericht zijn. Het ligt dan ook voor de hand dat de energieconcepten die worden aangeleerd, eveneens toegepast worden op de eigen gebouwen. Zo werd er in het kader van een Project Wetenschappelijk Onderzoek een algemene analyse uitgevoerd van het energiegebruik in de gebouwen. Een van de conclusies was dat de SWW productie buiten het stookseizoen niet erg efficiënt was. Er werd dus besloten om daar wat aan te doen. Optimalisering door een zonneboiler De campus is voorzien van een centrale stookplaats met drie gasketels: twee lagetemperatuur ketels en een condensatieketel, voor een totaal vermogen van 1 MW. De stookplaats bedient de radiatoren in de gebouwen, de luchtbehandelingskasten voor de labo’s, en ook de SWW productie voor de cafetaria. In het stookseizoen was dat vermogen nodig, maar buiten het stookseizoen

daalde de behoefte drastisch. Toch moest er minstens een ketel in werking worden gehouden om de cafetaria van SWW te voorzien. Het rendement van deze configuratie lag dus niet bepaald hoog. Met behulp van een zonneboiler zou men echter het SWW verbruik buiten het stookseizoen kunnen overbruggen, zonder de ketels te moeten aanspreken. Dat zou meteen een aanzienlijke besparing betekenen. Vertrouwen in de studenten De uitwerking van het project werd als eindwerk toevertrouwd aan twee studenten, Brent Bielen en Kris Menten. Dat gaf hen meteen een grote verantwoordelijkheid. Dit was immers geen vrijblijvend eindwerk: als zij alles niet tot een goed einde zouden kunnen brengen, dan zat de cafetaria in problemen, met alle gevolgen voor het personeel en medestudenten. Ze werden meteen geconfronteerd met de beperkingen en engagementen

van het werkelijke leven, wat extra pit gaf aan de opdracht. Dat past echter in de aanpak van de hogeschool. Als PXL de ambitie heeft om professionele bachelors af te leveren die in de praktijk inzetbaar zijn, dan is het maar normaal dat de school er ook naar handelt en ook eigen projecten effectief toevertrouwt aan de studenten. Uiteraard werd er voor de nodige omkadering gezorgd, en moesten de studenten bewijzen dat ze het vertrouwen waard waren. Zo moesten ze hun project verdedigen in een sollicitatieprocedure tegenover de verantwoordelijke gebouwenbeheer. Plaatcollectoren voor de keuken De studenten stonden in voor de dimensionering van het systeem en de keuze van het materiaal. De keuken bedient enkele honderden klanten per dag. Er werd gekozen voor een boilersysteem met twee buffervaten van 500 l gecombineerd met 8 plaatcollectoren van het DE ONDERNEMING

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - OPLEIDING

De campus beschikt over een centrale stookplaats met twee lagetemperatuurketels en een condensatieketel voor een gecombineerd vermogen van 1 MW.

voor de rookgasafvoer uit te tekenen waarbij de uitmonding voldeed aan de eisen voor de verdunningsfactoren.

De studenten Brent Bielen (links) en Kris Menten brachten het project tot een goed einde.

merk Junkers, met een totale oppervlakte van ongeveer 17 m2. Buiten het stookseizoen kan deze boiler volledig instaan voor de SWW behoeften van de keuken. Voor de bijverwarming zal er een combiketel worden geplaatst. De aansluiting op de centrale stookplaats blijft behouden, als back up, maar het is niet de bedoeling dat die nog gebruikt wordt. Als de campus stil ligt tijdens de zomervakantie, worden de panelen afgedekt om oververhitting te voorkomen. De panelen zijn pal zuid gericht, in een hoek van 35°. Die ietwat steile opstelling werd gekozen om de prestaties in het voorjaar en najaar te optimaliseren; in de zomer wordt de zonneboiler immers nauwelijks gebruikt. De keuze voor een druksysteem met plaatcollectoren was ingegeven door diverse overwegingen. Ten eerste was een eenvoudig systeem, dat de gewenste prestaties bood. Plaatcollectoren hebben wel een lagere opbrengst dan vacuümbuiscollectoren, maar er was meer dan plaats genoeg op het dak, zodat dit geen punt was. Tenslotte speelden er ook andere overwegingen mee. De hogeDE ONDERNEMING

school had namelijk nog geen zonnepanelen van dit type, en door de cafetaria ermee uit te rusten, kon de installatie meteen ook dienen als lesopstelling. PXL beschikt ook over een vulset, zodat toekomstige generaties studenten de praktijkaspecten van die operatie zullen leren kennen, met aandacht voor luchtproblemen in de collectoren, pH meting van het medium enzovoort. De SWW-installatie zelf werd in de keuken geplaatst om de transmissieverliezen zo klein mogelijk te houden, ook al was de ruimte daar wat krap. Toch slaagde men erin om de pompmodule en de twee buffervaten er een plaatsje te geven. Beide buffervaten werken in parallel en worden aan dezelfde temperatuur gehouden. Ze worden nog aangesloten op een gaswandketel die voor de naverwarming zorgt via het doorstroomprincipe. Dat is voorzien voor dit academiejaar. Bij het ontwerp werd er rekening gehouden met de plaats die deze ketel nog zou innemen. Het was immers niet eenvoudig om een tracé

Er werd ook een analyse uitgevoerd van de verbruikers in de keuken. Daaruit bleek dat de industriële vaatwasser goed was voor een groot deel van het warmwaterverbruik. Als men dit toestel zou kunnen ombouwen om als hotfill te functioneren, en alleen nog de elektrische weerstand te gebruiken voor echt hoge temperaturen, leverde dat meteen een aardige energiewinst op. Dat was echter minder gemakkelijk dan het leek, maar na een grondige studie van de werkingscycli van de vaatwasser, kwam men uit op een werkingswijze die zoveel mogelijk gratis warmte van de zonneboiler benutte, en toch nog de vereiste minimumtemperaturen voor een werkingscyclus kon respecteren. Een stap naar een groene school Op basis van de analyse van het verbruik wordt de terugverdientijd geschat op drie jaar. In een volgend project zal de installatie van PXL uitgebreid bemeterd worden om een exact idee van de energiestromen te krijgen. Op dat ogenblik zal men zeker weten wat de installatie oplevert, wat nog mogelijkheden biedt voor optimalisatie. (door Alex Baumans)

www.pxl.be

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - FEDERATIES

De fabrikanten hadden voor de gelegenheid hun producten voorzien van een energielabel.

Het rendement van oliestook duidelijk gemaakt Informazout informeert de installateurs over energielabel voor verwarmingstoestellen

nformazout, het informatiecentrum rond oliestook van de tandem Informazout-Cedicol organiseerde op 6 juni een infodag over de komende ontwikkelingen in de verwarmingsector in het algemeen, en stookolie in het bijzonder. Ten eerste wordt op 1 januari 2016 het maximale zwavelgehalte op 50 ppm gebracht. Het zwavelgehalte van ‘extra’ stookolie blijft op 10 ppm. Tevens mag hier tot 7% biodiesel bijgemengd worden. Tenslotte wordt de maximale NOx waarde van olieketels, die sinds 2008 op 1.000 ppm lag, teruggebracht tot 100 mg/kWh. Deze wijzigingen vereisen echter geen modificatie aan bestaande installaties.

Het tweede thema van de dag betrof de invoering op 26 september 2015 van de ecodesign eisen voor stooktoestellen. Tegelijk komt er ook een energielabel dat onder meer het rendement van het toestel aangeeft. Dat geldt voor verwarmingstoestellen en SWWbereiders op stookolie, gas en elektriciteit. Het rendement wordt ingedeeld in 9 klassen, van A++ tot G. Het energielabel geldt in de 27 landen van de EU en slaat ook op warmtepompen, zonneboilers en micro-WKK toestellen. Gezien het globale rendement van een installatie varieert in functie van de verschillende componenten, zijn er twee types energielabel: een voor aparte toestellen en een voor combinaties van toestellen in een installatie. Verwarmingsketels vallen in de klassen A tot G. De A-klasse toestellen (groen) hebben het beste rendement, die met G-klasse (rood), het minste. Voor ketels van minder dan 70 kW komt het erop neer dat het seizoensrendement minstens 86% moet bedragen (A of DE ONDERNEMING

B klasse). Voor fossiele brandstoffen blijven dus alleen de beste hoogrendementsketels of condensatieketels over. Voor toestellen met een vermogen van 70 tot 400 kW eist men een rendement van 94% in vollast en 30% in deellast. Wat warmtepompen betreft (A++ tot G) moeten toestellen op hoge temperatuur (55°C) een rendement halen van meer dan 100% en die op lage temperatuur (35°C) van minstens 115%. Belangrijk is ook dat B1 ketels (meer dan 75%) nog kunnen geplaatst worden, als ze aangesloten worden op een gemeenschappelijk rookgasafvoerkanaal met natuurlijke trek. De energieklasse bepalen De fabrikanten en leveranciers moeten ervoor zorgen dat elk toestel goed zichtbaar voorzien is van het passende energielabel. Behalve de energieklasse geeft het label ook de functie van het toestel aan, of er een SWW productie voorhanden is, en het geluidsniveau in dB. Als installateurs echter toestellen van verschillende merken samenbouwen tot

Algemeen directeur Willem Voets bedankte de firma’s die hadden bijgedragen tot de organisatie van de Informazout infodag.

KERNCIJFERS

ENERGIËN

KERNCIJFERS

114

Brandstof op basis van aardolie - Prijzen op 26.01.2015

ENERGIEËN

Benaming

Brandstof op basis van aardolie - Prijzen op 22.04.2015

Gasolie verwarming: meer dan 2000 liter, zonder korting, op onderwaarde

Benaming Stookolie extra: > 2000 liter

Prijs incl. BTW

c/kWh

53,65 c/l

5,36

Prijs incl. 54,04BTW c/l

c/kWh5,40

Gasolie verwarming: meer dan 2000van liter,bovenwaarde zonder korting,naar op onderwaarde Omzettingsfactor voor verbruikersprijs onderwaarde

63,84 c/l 0,902

6,38

Stookolie extra: 2000 liter Propaan in bulk (op >onderwaarde): >2000 liter

64,93 c/l c/l 43,65

6,49

Omzettingsfactor voor verbruikersprijs van bovenwaarde naar onderwaarde

0,902

| De vele van de ISIFLO Sprint Propaan in bulk (op onderwaarde): >2000 voordelen liter 48,28 c/linsteekkoppeling

KOERS VAN HET SCHROOT De ISIFLO Sprint insteekkoppeling is geschikt voor gasapplicaties met een maximale KOERS HET SCHROOT licht in RichtprijsVAN op 26.01.2015 werkdruk van 8 bar. ISIFLO Sprint insteekkoppelingen zijn glasvezelversterkt,

gewicht en uitermate sterk. De Sprint koppelingen kunnen boven- en ondergronds Richtprijs op 22.04.2015 toegepast worden op alle typen PE leidingen. Koper (nieuw/100 kg) € 492,50 Rood (koper)/100 kg

Koper (nieuw/100 kg) kg Voordelen Zink (bedekking)/100 Rood (koper)/100 kg • Gepatenteerde PUSH-BACK technologie voor Lood/100 kg een perfecte verbinding. • Snel en eenvoudig te installeren zonder extra gereedschappen. Zink (bedekking)/100 kg Messing/100 kg • Sterkste in zijn klasse: Lood/100 kg Aluminium/100 kg - Koppeling is dusdanig geconstrueerd dat deze Messing/100 kg sterker is dan de pijp; Gietijzer 2k. niet - Kunststof draad is gelijkwaardig aan messing.kg mec. (c.v., rad., edm)/ ton Aluminium/100 IJzer (badkuipen, enz.)/ton • 100% corrosiebestendig & loodvrij. Gietijzer 2k. niet mec. (c.v., rad., edm)/ ton IJzer (badkuipen, enz.)/ton

€ 390,00

€ 552,18 € 120,00 € 470,00 € 120,00 € 135,00 € 235,00 € 140,00 € 85,00 € 275,00 € 16,50 € 100,00 € 13,50 € 15,00 € 11,00

t + 31(0)26.319.57.57 | t + 32(0)475.60.61.45 | info@hsfbv.nl | www.hsfbv.be | www.linkedin.com/company/hsf-bv

BEKIJK NU ONS VOLLEDIG

AANBOD BOEKEN OP

WWW.DISTRIGRAPH.COM

€ 5 korting vanaf 2e boek

Librairie - Boekhandel

DO_920_NL.indd 82

7/05/15 17:11

Pub_A

101

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - FEDERATIES

De infodag vond plaats in Walibi, en combineerde professionele informatie met een gezellig dagje uit.

een installatie, moeten ze zelf de energieklasse van het geheel berekenen. Met de juiste combinatie kan men het totaalrendement optrekken. Technisch directeur Kurt Van Cam-

penhout toonde aan dat een temperatuurregeling, een zonneboiler en een buffervat kunnen bijdragen tot een beter rendement dan elk toestel apart. Het package label moet worden berekend door de installateur, leverancier of fabrikant. In dat laatste geval moeten alle componenten van de installatie van dezelfde fabrikant komen, dat spreekt. Hoedanook moet de installateur de energieklasse vermelden op de offerte en op alle andere documentatie.

sign richtlijn zijn al voelbaar in het productaanbod voor verwarming. Het zal ook een element worden in het verkoopsgesprek tussen de installateur en zijn klanten. Om alle partijen zo goed mogelijk te informeren, heeft Informazout brochures uitgebracht en heel wat informatie online gezet. De kersverse directeur Willem Voets toonde de elektronische tools die de vakman op de Informazout site vindt. (door John Lams)

Â&#x192;Â&#x192;www.informazout.be

Communicatiehulpmiddelen van Informazout De gevolgen van de invoering van de ecode-

OB62044

PROOF PDF

Hoe uw energie-investeringen beter laten renderen? Z-energy helpt u op weg op het vlak van intelligent energiegebruik, duurzame energieproductie, hernieuwbare energiebronnen en groene mobiliteit. Z-energy, iedere dinsdag op Kanaal Z vanaf 19.50 uur. Ook te bekijken op www.kanaalz.be In samenwerking met

OB62044_ZENERGY.indd 1

DE ONDERNEMING

03/03/15 16:37

SECTORNIEUWS EN REGLEMENTEN - FEDERATIES

102

EPEE visie op EU beleid rond verwarmen en koelen Integrale aanpak rond energie-efficiëntie is nodig

PEE (European Partnership for Energy and the Environment) verenigt de Europese koeling, airconditioning en warmtepompindustrie. De leden hebben samen een omzet van meer dan 30 miljard euro en stellen meer dan 200.000 mensen direct te werk in Europa. Het hoofddoel van de vereniging is om efficiënte producten te promoten. Ze verwelkomt dan ook de gestegen aandacht in de EU rond verwarming en koeling. Naar aanleiding van de jaarvergadering begin juni formuleerde EPEE een standpunt over het geplande Europese beleid.

Allereerst is EPEE opgetogen over de grotere nadruk die de Commissie legt op verwarming en koeling. Het grootste deel van het energieverbruik in Europa gaat immers naar thermische toepassingen. Tegen einde dit jaar moet de Commissie klaar zijn met een Europese strategie terzake. EPEE stipt vier aspecten aan die bij de uitwerking ervan niet over het hoofd mogen gezien worden.

3: Bestaande wetgeving effectief toepassen Men hoeft niet altijd nog maar eens nieuwe regels te introduceren. Met het huidige kader zoals ecodesign en de energieprestatierichtlijn komt men al een heel eind. Men moet ze dan wel effectief doorvoeren, onder meer door een betere controle van de markt.

1: Een holistische benadering van energie-efficiëntie Energie-efficiëntie blijft de kern van de zaak. Energiebesparing is, zo men wil, de belangrijkste ‘interne energiebron’ binnen de EU. EPEE is echter van oordeel dat de EU zich tot nu toe te sterk heeft geconcentreerd op de prestaties van individuele toestellen en componenten. Zelfs de meest efficiënte toestellen zullen weinig energie besparen als ze verkeerd toegepast of gebruikt zijn. EPEE pleit voor een holistische benadering, die ook aspecten zoals gebruik, dimensionering en regeling omvat.

4: Koeling niet verwaarlozen De aandacht van de Europese beleidsmakers is vooral toegespitst op verwarming. Koeling komt er nauwelijks aan te pas, en wordt eerder gezien als een vermijdbare luxe. Nochtans zal comfortkoeling een groter probleem vormen dan verwarming naarmate gebouwen beter geïsoleerd worden, zeker in het geval van commerciële gebouwen. Daarnaast is er de hele sector van industriële en commerciële koeling, bijvoorbeeld in voeding, die essentieel is voor onze economie. EPEE wijst erop dat deze aspecten niet verwaarloosd mogen worden.

2: Consumenten bewust maken Hoewel er veel gedaan wordt om de consumenten op de hoogte te brengen van de voordelen van energiebesparing, heerst er nog veel onwetendheid. Dat leidt tot verkeerde beslissingen over energiebesparende investeringen. EPEE is dan ook voorstander van meer sensibilisering, in combinatie met een coherente set maatregelen om dergelijke investeringen financieel voordeliger te maken.

Er is nog heel wat werk aan de winkel. Gastspreker op de algemene vergadering van EPEE was Eva Hoos, van de afdeling energie-efficiëntie van DG Energie. Uit de vraag en antwoordsessie bleek dat er, alle goede wil van de commissie ten spijt, nog heel wat knelpunten zijn, zoals een gebrekkige financiële ondersteuning om veelbelovende technieken op de markt te brengen, verouderde veiligheidseisen die innovatie in de weg staan, de versnipperde

Gastspreker was Eva Hoos van de afdeling energieefficiëntie van DG Energie, die inging op het warmtebeleid van de Europese Commissie.

bouwvoorschriften in Europa, een gebrekkig werkende elektriciteitsmarkt, het potentieel van afvalwarmte….. Kortom, de sector en de overheden staan nog voor grote uitdagingen. (door Alex Baumans)

www.epeeglobal.org

DE ONDERNEMING

NIEUWE VRF-BUITENUNITS

Energie-efficiënt het jaar rond De eerste aluminium warmtewisselaar ter wereld met vlakke buizen in een VRF-systeem Hoog verwarmingscomfort, ook tijdens het ontdooiingsproces

De nieuwe VRF warmtepompen schijnen een nieuw licht op seizoensefficiënt koelen en verwarmen. Ze vallen op door hun lage bedrijfskosten, langere leidinglengtes en verhoogd warmtecomfort tijdens het ontdooiingsproces. Bovendien voldoen ze nu al aan de toekomstige ErP-richtlijn. Een absolute primeur! City Multi is een lichtend voorbeeld voor een nieuwe generatie VRF-systemen.

Efficiëntie kent geen seizoenen: voorbeeld.mitsubishi-les.com

ME_YLM_Anzeige_210x140_FL_RZ.indd 1

14.04.15 14:21

PRODUCT NEWS

104

Maatwerk in glijdeuren Douchespecialist Aquaconcept stelt Slide Concept voor, een collectie op maat voor perfect glijdende douchedeuren. De reeks is bedoeld voor liefhebbers van strak design, en is bovendien onderhoudsvriendelijk. Zowel de deuren als de vaste panelen zijn alleen aan de bovenkant bevestigd door middel van een vierkant chroomprofiel. Het dempingsysteem verhindert dat de deuren te hard zouden openen of dichtvallen. De bediening gebeurt via een robuuste verticale chroomgreep. De standaardhoogte is 2.044 mm, in 8 mm veiligheidsglas. De onzichtbare magnetroncoating garandeert een langdurige glans en helderheid. Er is ook een versie van Slide Concept voor badrand.

www.aquaconcept.be

Design kraanwerk Facq is de exclusieve verdeler van het Edition 400 kraanwerk van Keuco. De slanke vormen en het hoogwaardige oppervlak worden aangevuld door een feilloze functionaliteit. Deze geraffineerde kraan in hoogglans chroom valt op door de sensuele lijnen. Edition 400 combineert organische vormen met een strak profiel. Qua techniek koos Keuco voor een zijdelings geplaatste bedieningshendel, zodat de uitloop droog blijft ook als men de kraan met natte handen bedient. Een ander snufje is de onzichtbaar in de uitloop geïntegreerde straalregelaar.

www.facq.be

Betaalbaar design Op basis van de succesvolle 501 Design serie draaideuren heeft Hüppe de serie Design Pure ontwikkeld. Ze omvat dezelfde modellen als de bestaande collectie Design Elegance, zodat men nu voor het hele assortiment kan kiezen tussen de minimalistische Pure stijl of de elegante rondingen van Elegance. In de Pure uitvoering zijn alle profielen hoekig en sober afgelijnd. De grepen en scharnieren werden helemaal vernieuwd. Er zijn ook nieuwe kleuren: taupe, zwart en chroom. De serie Hüppe Design Pure omvat verschillende oplossingen voor nichemontage, en een walk- in zijwand met Element chroomdecor.

www.hueppe.com

Helderheid in de douche Transparantie is het centrale idee in het douche-assortiment van de Duitse fabrikant Hansgrohe, wat zich vertaalt in ruime glaspartijen. Dat materiaal is immers bij uitstek geschikt om openheid in de badkamer te brengen. Glas en water vormen een ideaal duo voor licht en rust in de doucheruimte. Daarbij maakt het Hansgrohe kraanwerk gebruik van de Select technologie waarmee men met een druk op de knop van straalsoort kan wisselen. De Hansgrohe douche-ervaring combineert de Rainmaker Select hoofddouche, de ShowerTablet 700 thermostaatkraan en de ShowerSelect inbouwbediening. Voor het ontwerp stond Phoenix Design in, een vertrouwde partner van de fabrikant.

www.hansgrohe.be

DE ONDERNEMING

Digitaal onderhoudsattest

€ 238 ,*

Zie www.eurosoftpro.be voor meer informatie

VENTILATEURS

PLOOIBAAR SYSTEEM VOOR GAS

VENTILATOREN

• Lengtes tot 90 m • Superieur kwaliteitssysteem • Grote voorraad – snelle levering • DN12 tot DN50

VENTILATEUR AXIAL 100 mm • Se monte sur panneau, au plafond ou parois avec le kit d’accessoires approprié • Modèle standard ou avec minuterie électronique 3-25 minutes • Fabriqué en ABS, finition brillant • Silencieux • Répond aux normes d’usage en application “habitations”

• Protection IP44 et en conformité avec les directives CEE • Double isolation, moteur classe II avec protection thermique • Fabriqué en U.K. • Ecoulement d’air max. 88 m3/heure • 220 V - 50 Hz - 16 W • Niveau sonore 30 dBA

CYNERPRO N.V.

Haverheidelaan 13A ● B-9140 Temse Tél. +32(0) 3 / SOVAC 253 23 50 ● S.A. Fax : +32(0) 3 / 253 23 51 info@cynerpro.be ● www.cynerpro.be Tél. 02/672 20 62 - Fax. 02/673 93 92

E-mail : info@sovac.be - www.sovac.be

AXIAL VENTILATOR 100 mm • Wordt op paneel, plafond of wand gemonteerd met aangepast toebehoor • Standaard model of met electronische tijdschakelaar 3-25 minuten • Vervaardigd uit ABS, glansafwerking • Geruisloos • Beantwoordt aan de gangbare normen “woningen”

• IP44 bescherming en in conformiteit met de EEG voorschriften • Dubbel geïsoleerd, motor klasse II met thermische beveiliging • Vervaardigd in de U.K. • Max. luchtstroom 88 m3/uur • 220 V - 50 Hz - 16 W • Geluidsniveau 30 dBA

SOVAC N.V.

INFO 485

Tel. 02/672 20 62 - Fax. 02/673 93 92 E-mail : info@sovac.be - www.sovac.be

INFO 485

WWP_NLB_90x270_2015 06.05.15 11:09 Seite 1

Warmte uit de natuur Het Weishaupt-gamma bevat ook warmtepompen. Deze maken gebruik van gratis warmte uit de lucht, de aarde en het grondwater. Van de muisstille lucht/water-warmtepomp tot de uiterst efficiënte water/water-warmtepomp biedt Weishaupt u een compleet gamma warmtepompen in een vermogenbereik van 5 tot 130 kW voor energiebesparende verwarming en koeling, zowel voor nieuwbouw als voor renovatie. Dit alles uit één hand, volledig aanbod toebehoren en Weishaupt-service inbegrepen. Weishaupt n.v., Paepsemlaan, 7 - 1070 Brussel. Tél: 02/343.09.00, fax: 02/343.95.14, info@weishaupt.be.

Dat is betrouwbaarheid

www.weishaupt.be

107

PRODUCT NEWS

Zelfsluitende urinoirkraan De Tempoflux zelfsluitende kranen van Delabie zijn bestemd voor standaard urinoirs met watertoevoer langs boven. Het tijdloze design past in elke omgeving, ook de meest elegante. De Soft technologie zorgt voor een soepele bediening, zodat iedereen (ook kinderen, mindervaliden....) de kraan probleemloos kan gebruiken. Standaard is de sluittijd van de Tempoflux ingesteld op drie seconden, wat tot 60% water kan besparen zonder aan hygiëne in te boeten. Het Delabie zelfsluitend kraanwerk werkt autonoom, zonder elektrische voeding. Het materiaal is overigens 100% recycleerbaar.

www.delabie-belux.be

Elegant en dynamisch kraanwerk De strakke en slanke vormen van de CL.1 kraanserie van Dornbracht zijn een keerpunt in de huisstijl van het merk. De fabrikant stelt hiermee namelijk een dynamisch en sportief designproduct voor. CL.1 biedt tevens tal van mogelijkheden tot personalisering. Zo zijn de handgrepen desgewenst beschikbaar met twee verschillende reliëfstructuren. De serie is beschikbaar in gegalvaniseerd chroom en mat platina, en bestaat in tal van uitvoeringen: wastafel, douche, baden bidet.

www.dornbracht.com

Ruim badplezier

Douchebak met natuursteeneffect

Royale afmetingen, verfijnd design en duurzame materialen, dat zijn de sterke punten van het Zen vrijstaande bad van Desco. Het ruime formaat (170 x 80 cm) maakt het tot het centrale element in de badkamer. Een dergelijk designobject verdient trouwens een ereplaats. De elegante lijnen, delicate contouren en zachte welving brengen sensualiteit in de badkamer. De sobere kleuren en pure materialen versterken dit effect nog. Het zachte oppervlak van Zen is krasbestendig en onderhoudsvriendelijk. De fabricage in gegoten acryl biedt talloze combinatiemogelijkheden en maakt een veelvoud van vormen mogelijk.

De Stonetto douchetub is het resultaat van een samenwerking tussen constructeur Duravit en het designtrio EOOS. De tub is gemaakt in DuraSolidQ, een kunsthars dat eruitziet en aanvoelt als natuursteen. Het is verkrijgbaar in drie tinten: wit, beige en anthraciet. DuraSolidQ heeft een inherent antislip effect voor een veilig gebruik. Het performante afvoersysteem is discreet afgedekt, maar verzekert toch een goede afwatering, dankzij het onzichtbare afschot. Zo kan deze douchetub ook regendouches of andere buitenmaatse douches aan. Stonetto kan drempelvrij, in inbouw of opbouw gemonteerd worden. Duravit heeft een bijbehorende montagevoet en betegelbare steunwand. Stonetto kan ook direct op de vloer of de chape geplaatst worden.

www.desco.be

www.duravit.be

DE ONDERNEMING

PRODUCT NEWS

108

Innoverende spoeltechniek voor toilet Zowel qua comfort als qua design onderscheidt de AquaBlade® van Ideal Standard zich van de gangbare spoelrandloze toiletten. Het hart van het systeem is de microslot technologie voor een watervaleffect langs de opening, met een dubbele waterstraal voor een krachtigere spoeling. Dit geluidsarme en hygiënische systeem spoelt 100% van de binnenkant van de toiletpot. Bovendien veroorzaakt de AquaBlade® geen spatten, waardoor er ook geen kans bestaat op bacteriële infecties.

www.idealstandard.be

Siliconenvrije douchwandmontage Kinedo, de Franse specialist in douches, hydromassage en spa’s, heeft een nieuwe techniek gepatenteerd: een siliconenvrij montagesysteem voor douchewanden. Siliconenvoegen hebben immers tal van nadelen: ze kunnen verkleuren, beschimmelen of losraken. Kinedo heeft daarvoor een slim en onderhoudsvrij alternatief: een discrete zelfklevende bevestigingsstrip. De montage gaat eenvoudig in drie stappen: de zelfklevende strip wordt tussen de muur en de douchewand aangebracht. Dan komt er een gelijkaardige strip tussen de douchewand en de douchebak. Daarna wordt de schuimstrip onder de douchewand geplaatst, om een perfecte afdichting tussen de douchewand en douchebak te verzekeren.

www.kinedo.com

Dakdoorvoeren voor leidingen en bekabelingen Linum Europe, specialist in HVAC toebehoren breidt zijn gamma dakdoorvoeren voor leidingen en bekabelingen uit. De drie nieuwe doorvoeren zijn gemaakt in aluminium en hebben extra brede doorgangen, van 300 x 200 mm tot 400 x 400 mm. Dat maakt ze geschikt voor grotere installaties, waarbij verschillende leidingen en/of leidingen van grote diameters via een waterdichte doorgang doorheen het dak moeten. Het breed basisvlak biedt een perfecte aansluiting met het dakmembraan, en de grote afdekkap beschermt tegen neerslag. Voor de leidingen, kabels en isolatiemantels is er onderaan een afgeronde uitgang.

www.linum.eu

Gamma design luchtventielen uitgebreid Ventiline heeft het gamma Venti-valve luchtventielen uitgebreid tot diameter 160 mm. Zo heeft men ook een elegante oplossing voor die gevallen waar grotere debieten nodig zijn (110 m3/h). De unieke luchtgeleiders minimaliseren de drukverliezen en zorgen voor een coanda effect om tocht te vermijden. Een multifunctionele volumeregelaar maakt de instelling van het debiet mogelijk dankzij een set van 7 kunststofdoppen. Het filterelement (G3) met houder garandeert de luchtkwaliteit. De ventielen zijn standaard in RAL 9010, maar op aanvraag zijn andere kleuren ook mogelijk.

www.ventiline.be

DE ONDERNEMING

Hét trefpunt HVACR! voor de HVACR Registreer u met de code 922015 voor gratis toegang en maak kans op één van de vele prijzen! Mediapartners:

www.climatechno.be organisatie: FCOmedia • Boulevard des canadiens 118 B-7711 Dottignies • T +32 (0)56 77 13 10

wpac

wpp warmtepomp platform

ventibel ventibel

Onze koppelingssystemen

Professionele koppelingen voor een snellere, meer betrouwbare en competitieve indienststelling. Het Comap Multiconnect assortiment is zonder twijfel één van de breedste gamma’s op de markt, zowel in pers- als pushkoppeling. In nieuwbouw en renovatie zijn de 4 productlijnen complementair om de meest efficiënte systemen te installeren en dit voor al uw projecten!

V-profiel perskoppelingen met Visucontrol® voor metaalbuizen (koper, inox en staalverzinkt).

M-profiel perskoppelingen en buizen (koper, inox en staalverzinkt).

Buissystemen en perskoppelingen met Visucontrol® voor Multiskin en Pex buizen.

Push fitting voor koper, kunststof en staalverzinkte buizen.

COMAP BELUX

Alsembergsesteenweg 454 – B-1653 DWORP info@comap.be – www.comap.be

NL - 2014-lEntreprise de ondernerming-demi page FR.indd 1

19/02/2014 12:40:51

111

KERNCIJFERS

LONEN EN FACTURATIE Loonschaal geldig vanaf 01.07.2015 Kwalificatie

Verhoging t.o.v. vorig trimester

Nieuw bruto uurloon €

Categorie I

+0,007

13,386

Categorie I A

+0,007

14,052

Categorie II

+0,007

14,268

Categorie II A

+0,007

14,980

Categorie III

+0,008

15,176

Categorie IV

+0,008

16,107

De peterschapsregeling Contracten afgesloten vanaf 01.07.2005 Maand 1-6

€ 12,135

Maand 7-12

€ 12,536

Maand > 12

€ 12,937

Vergoedingen voor industriële leerlingen (contracten afgesloten na 01.12.2012) 1) Jongerenleerlingwezen Leeftijd

Arbeiders met bijzondere kwalificatie Categorie

Bijslag

Totaal €

1e meestergast

+0,009

19,328

+0,009

16,694

+0,009

17,718

(cf. chapitre 10 CCT/L’entreprise N° 639)

1e ploegbaas A CAO van 17.05.1990 : 0,542

(cf. chapitre 10 CCT/L’entreprise N° 639)

1e ploegbaas B (Hfst. 10 CAO/De Onderneming nr. 639)

Bijzondere, ongezonde, hinderlijke of lastige werken

Overige maanden €

15 jaar

320,40

480,60

16 jaar

350,50

525,70

17 jaar

380,50

570,70

18 jaar

410,50

615,80

19 jaar

440,60

660,90

20 jaar

470,60

705,90

21 en meer

500,70

751,00

2) Bouwleerlingwezen Leeftijd

Kost en huisvesting Vanaf 01.01.2015

Leervergoeding 1e maand €

Vergoeding €

Maaltijd:

26,11

Huisvesting:

12,47

Totaal:

38,58

Leervergoeding 1e maand €

Overige maanden €

18 jaar

410,50

615,80

19 jaar

440,60

660,90

20 jaar

470,60

705,90

21 en meer

500,70

751,00

Barema jonge arbeiders Contracten afgesloten tot 30.06.2005. Voor arbeiders jonger dan 21 jaar, voor 1 juli 2005 in dienst getreden.

Categorie

Facturatiebijslagen

Omschrijving

Categorie

Bijslag

Leidekkers

+10%

Meestergasten Ploegbazen Baas die werkelijk een prestatie levert

DE ONDERNEMING

loon 2e graad +20%

I Zonder vakopleiding

III

Met succes voltooid: - 2e graad technisch onderwijs of buitengewoon sec. onderwijs - stage in de instustrie of ondernemersopleiding - opleiding erkend door het Fonds voor vakopleiding

Diploma behaald van: - technisch secundair onderwijs - beroeps secundair onderwijs - vierde jaar buitengewoon secundair onderwijs

15 jaar

€ 7,228

17 jaar

€ 11,244

15 jaar en 6 maanden

€ 7,898

17 jaar en 6 maanden

€ 12,583

16 jaar

€ 8,567

18 jaar

€13,386

16 jaar en 6 maanden

€ 9,906

KERNCIJFERS

WAARDEN VAN ‘S’

Gezondheidsindex

Waarden van ‘S’ op 01.07.2015 Categorieën Medewerkers

Offertes vanaf 11.07.1981 voor aanbestedingen vanaf 11.10.2014 Offertes vanaf 11.06.2007 voor aanbestedingen vanaf 11.01.2015

2013=100

(dakbedekkingswerken)

(sanitair, verwarming)

-10

10 tem 19

30,305

20 en +

31,217

30,151

31,220

31,060

31,063

-10

29,181

29,033

10 tem 19

30,093

29,942

20 en +

30,096

29,945

Waarden van ‘S’ op 01.07.2014 Categorieën

112

(dakbedekkingswerken)

(sanitair, verwarming)

2004=100

1996=100

2015

Gez. index

Index

Gez index

Index

Gez index

Index

Aug

101,61

101,08

122,71

123,72

139,61

142,19

Jul

101,37

101,01

122,42

123,72

139,28

142,09

Jun

101,33

101,01

122,38

123,64

139,23

142,09

Mei

101,16

100,86

122,17

123,45

138,99

141,88

Apr

100,12

100,70

122,12

123,26

138,94

141,65

Mrt

100,73

100,32

121,65

122,79

138,40

141,12

Feb

100,89

100,23

121,84

122,72

138,62

141,04

Jan

100,61

99,85

121,54

122,22

138,24

140,46

2014

Gez. index

Index

Gez. index

Index

Gez. index

Index

Dec

100,40

99,09

121,25

122,51

137,95

140,64

Nov

100,28

100,09

121,11

122,51

137,78

140,80

Okt

100,28

100,22

121,11

122,67

137,78

140,98

Medewerkers

-10

10 tem 19

20 en +

-10

10 tem 19

20 en +

Sept

100,06

100,09

120,84

122,51

137,48

140,80

Offertes voor 11.07.1981

30,343

31,258

31,259

29,216

30,131

30,132

Aug

100,12

100,17

120,91

122,61

137,56

140,91

Offertes voor 11.06.2007

30,191

31,101

31,102

29,069

29,980

29,981

Jul

100,46

100,55

121,33

123,07

138,03

141,44

Jun

100,34

100,38

121,18

122,87

137,87

141,20

Mei

100,29

100,30

121,12

122,27

137,80

141,09

Apr

100,44

100,41

121,30

122,90

138,00

141,25

Mrt

100,79

100,72

121,72

123,28

138,49

141,68

Feb

100,75

100,66

121,68

123,21

138,43

141,60

Jan

100,60

100,50

121,49

123,01

138,22

141,37

Sociale lasten op 01.10.2012 Categorieën

(dakbedekkingswerken)

(sanitair, verwarming)

Medewerkers

-10

10 tem 19

20 en +

-10

10 tem 19

20 en +

2013

Gez. index

Index

Gez. index

Index

Gez. index

Index

Offertes voor 11.07.1981

106,36

113,10

113,11

98,65

105,39

105,40

Dec

121,27

122,84

137,97

141,18

Offertes voor 11.06.2007

106,33

113,07

113,09

98,62

105,36

105,38

Nov

121,12

122,64

137,80

140,95

Okt

120,99

122,56

137,65

140,86

Sociale lasten op 01.02.2014 Categorieën

WAARDEN VAN ‘I’

(dakbedekkingswerken)

(sanitair, verwarming)

Medewerkers

-10

10 tem 19

20 en +

-10

10 tem 19

20 en +

Offertes voor 11.07.1981

106,36

113,10

113,11

98,65

105,39

105,40

Offertes voor 11.06.2007

106,04

112,27

112,28

98,39

104,62

INDEXEN Kilometervergoeding 01.07.2013 - 30.06.2014

€ 0,3461/km

01.07.2014 - 30.06.2015

€ 0,3468/km

104,63

Indexcijfer bouwmaterialen Aanbestedingen na 01.11.1971 2011

2012

2013

2014

2015

Jan

7454

7466

7380

7260

7033

Feb

7457

7487

7362

7245

6993

Mrt

7460

7502

7314

7181

7056

Apr

7437

7483

7238

7199

7115

Mei

7431

7461

7198

7191

7154

Jun

7460

7386

7161

7196

7099

Jul

7481

7381

7184

7226

7062

Aug

7395

7411

7286

7250

Sept

7371

7450

7296

7269

Okt

7333

7417

7269

7242

Nov

7361

7381

7235

7189

Dec

7398

7376

7249

7080

DE ONDERNEMING

BLIJF OP DE HOOGTE! ONTVANG DE ONDERNEMING 10x PER JAAR ... EN BLIJF OP DE HOOGTE!

EEN ABONNEMENT VERZEKERT JE VAN: • De ontvangst van de 10 nummers per jaar • Een persoonlijke en geprivilegieerde toegang tot de site www.deonderneming.be

R JA E P S R E UMM

MET MEER DAN 1000 PAGINA’S INFORMATIE PER JAAR BLIJF JE OP DE HOOGTE VAN: • De nieuwe producten • De evenementen in je sector • De nieuwe technieken • De initiatieven en publicitaire acties van je leveranciers • De kerncijfers van je beroep: salarissen, waarden van S, diverse indexen ...

EEN PERMANENT ARCHIEF VAN ALLE ARTIKELS BLIJFT OP DE SITE WWW.DEONDERNEMING.BE ALTIJD EN OVERAL TER BESCHIKKING

7 3 € R VOO

10 N

JA, ik wens een abonnement op De Onderneming voor de prijs van: q 37€ voor 1 jaar (10 nummers) q 70€ voor 2 jaar (20 nummers) Ik betaal vandaag het aangegeven bedrag op het rekeningnummer ING IBAN BE54 3630 4405 3497 van Distrigraph sprl, uitgever van het tijdschrift, en ik ontvang binnen een termijn van twee weken mijn eerste nummer. Fax of mail dit formulier naar 02 340 76 99 of naar J.Lagneaux@distrigraph.com. Of vraag uw abonnement aan via www.deonderneming.be Verzend mijn magazine naar: Bedrijf ....................................................................................................Ter attentie van .................................................................................................. E-mail................................................................................................................................................................................................................................ Straat .......................................................................................................................................................................... bus ............................................... Gemeente ..............................................................................................Land................................................................................................................... Ik wens een factuur(*) te ontvangen op het volgende adres: Bedrijf ....................................................................................................Ter attentie van .................................................................................................. E-mail................................................................................................................................................................................................................................ Straat .......................................................................................................................................................................... bus ............................................... Gemeente ..............................................................................................Land................................................................................................................... BTW nr .............................................................................................................................................................................................................................. (*) De factuur zal worden verzonden per e-mail.

DE ONDERNEMING Maandblad voor sanitair - verwarming en klimatisatie

KERNCIJFERS

ENERGIEËN Brandstof op basis van aardolie - Prijzen op 03.09.2015 Benaming

Prijs incl. BTW

c/kWh

Gasolie verwarming: meer dan 2000 liter, zonder korting, op onderwaarde

51,39 c/l

5,15

Stookolie extra: > 2000 liter

55,25 c/l

5,25

Omzettingsfactor voor verbruikersprijs van bovenwaarde naar onderwaarde Propaan in bulk (op onderwaarde): >2000 liter

0,902 38,81 c/l

KOERS VAN HET SCHROOT Richtprijs op 03.09.2015 Koper (nieuw/100 kg) Rood (koper)/100 kg Zink (bedekking)/100 kg Lood/100 kg Messing/100 kg Aluminium/100 kg Gietijzer 2k. niet mec. (c.v., rad., edm)/ ton IJzer (badkuipen, enz.)/ton

€ 453,70 € 365,00 € 110,00 € 120,00 € 230,00 € 80,00 € 10,75 € 7,25

114

www.begetube.com

OPLOSSINGEN VOOR ELK VLOERVERWARMINGSPROJECT.

l onze v lo

t garan

verwarmin

r 30 jaaie

a op

b u iz e n gs

BEREKENING EN STUDIE VAN UW PROJECT

2015

CONTACTEER ONS VOOR HET BEGELEIDEN VAN UW GROTE EN KLEINE VLOERVERWARMINGSPROJECTEN. studie@begetube.com - 32 3 870 71 40

JAAR NS

BEGETUBE N.V. Kontichsesteenweg 53 - 55 B-2630 Aartselaar t + 32 3 870 71 40 f + 32 3 877 55 75 info@begetube.com

member of

Round Connected Profiteer van optimale controle

Snelle montage. Eenvoudige bediening.

De gewenste temperatuur kan eenvoudig worden ingesteld op de Round of via de gratis Total Connect Comfort-app op smartphone en tablet. Er kan tevens een weekprogramma ingesteld worden via de app, waardoor de Round een klokthermostaat wordt. Zo heeft u altijd de controle over uw verwarming of u nu thuis bent of onderweg. En dat betekent maximaal comfort tegen minimale energiekosten. De Round Connected is te installeren in drie eenvoudige stappen!

www.honeywellenergiebesparen.be

Thermostaat plaatsen

Internetmodule aansluiten

Account instellen

ÂŠ 2015 Honeywell B.V. AD0401

Honeywell introduceert de nieuwe Round Connected. Er is een Round Connected voor aan/uit en voor modulerende Opentherm cv-toestellen, waardoor de thermostaat geschikt is voor elk verwarmingsysteem.