MijnGeld Erfenisgids 2024 by De Tijd/L'Echo

ERFENIS GIDS

SONJA VERSCHUEREN CHEF MIJN GELD

Communicatie

ER IS MAIL, WhatsApp, Slack, Teams en af en toe nog eens een ouderwetse sms. Er zijn de dagelijkse vergaderingen en informele gesprekken bij de koﬃemachine. Tal van communicatiemiddelen, en toch gaat er hier af en toe iets mis met… de communicatie. Iemand heeft jou iets gezegd, maar je hebt het niet genoteerd. Die ene belangrijke mail is toch aan je aandacht ontsnapt of per ongeluk verwijderd. En tijdens de vergadering was je even met iets anders bezig, waardoor je cruciale informatie hebt gemist. Gebeurt ook wel eens: iets vergeten te communiceren, omdat een ander onderwerp alweer je aandacht opeist. Of om de lieve vrede te bewaren toch maar beter je mond houden. Of net omgekeerd: duidelijk te kennen geven dat iets je niet zint.

Kortom: communicatie is essentieel, maar kan ook vernietigend zijn als het ontbreekt. Want dan steekt er wrevel de kop op, beginnen zaken een eigen leven te leiden, worden dingen verkeerd geïnterpreteerd, en

BEZOEK ONS: WEBSITE: WWW.MIJNGELD.BE

LINKEDIN: LINKEDIN.COM/COMPANY/DE-TIJD/ FACEBOOK: FACEBOOK.COM/DETIJD

INSTAGRAM EN TIKTOK: @DE.TIJD X: @TIJD

MAIL ONS: VRAGEN@MIJNGELD.BE

voor je het weet, sta je voor de rechtbank te schreeuwen: ‘Onze Jos is altijd voorgetrokken. Toen hij zijn communie deed, kreeg hij een nieuw kostuum. Toen ik mijn communie deed, moest ik het zijne dragen.’ Een quote uit het interview met familierechter Anneleen Wynants wat verderop in dit magazine. Persoonlijke verwijten over ogenschijnlijk banale gebeurtenissen, die voorkomen hadden kunnen worden als erover was gecommuniceerd. Als de dingen eens waren uitgesproken. Op voorhand. En niet wanneer het eigenlijk al te laat is en de verwijten jaren hebben kunnen e eren en de boel ontploft voor de rechtbank.

In deze Erfenisgids zult u het woord ‘communicatie’ dan ook geregeld terugvinden. Om (mogelijke) conﬂicten bij nalatenschappen te vermijden, is dit vaak hét sleutelwoord. Als u dus één ding moet onthouden uit deze gids, laat het dan dit zijn: communicatie is cruciaal.

COLOFON

ADRES REDACTIE MIJN GELD, TOUR & TAXIS, HAVENLAAN 86C, BUS 309, B-1000 BRUSSEL, REDACTIE@MIJNGELD.BE ALGEMEEN HOOFDREDACTEUR ISABEL ALBERS HOOFDREDACTEUR DE TIJD PETER DE GROOTE CHEF MIJN GELD SONJA VERSCHUEREN EINDREDACTEUR JAN LODEWYCKX ARTDIRECTOR ILSE JANSSENS REDACTEUREN PETRA DE ROUCK, JASMINE HEYVAERT, MATHILDE RIDOLE, DIRK SELLESLAGH, PETER VAN MALDEGEM FOTOGRAFEN VALENTIN BIANCHI, HANS LUCAS, JEFFREY TORREMANS ILLUSTRATOR FILIP YSENBAERT INFOGRAFICI FABRIZIO COLUCCI, FRANK SCHULPÉ ABONNEMENTEN TEL.: 0800/55.150 E-MAIL ABO@TIJD.BE ADVERTENTIES TRUSTMEDIA, TOUR & TAXIS, HAVENLAAN 86C, BUS 309, B-1000 BRUSSEL, TEL.: 02/422.05.11, INFO@TRUSTMEDIA.BE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER PETER QUAGHEBEUR MIJN GELD WORDT GEDRUKT BIJ ROULARTA PRINTING.

SEPTEMBER 2024

12 In het nieuws

De erfbelasting in Vlaanderen en Wallonië kan oplopen tot respectievelijk 65 en 80 procent. Beide regio’s willen sleutelen aan de tarieven.

14 In gesprek met Erfenisconﬂicten kunnen voor de familierechtbank worden uitgevochten, maar volgens familierechter Anneleen Wynants zou dat altijd een laatste redmiddel moeten zijn.

22 6X RUZIE VERMIJDEN…

22 Als u vastgoed schenkt.

26 Als u kunst en juwelen nalaat.

44 Als u het familiebedrijf nalaat.

50 Als u bouwgronden verdeelt.

56 Als u uw erfenis plant.

60 In nieuw samengestelde gezinnen.

25 Inbox

Al uw vragen beantwoord over: erfbelasting bij verre familie (blz. 25), erven met gescheiden rekeningen (blz. 29), onterven (blz. 54), schenken bij wilsonbekwaamheid (blz. 59), en kan een erfenis uw uitkeringen beïnvloeden? (blz. 65).

31 Inzicht

De wet regelt wie uw erfgenamen zijn en wat die van u erven. Wilt u daarvan afwijken en ziet u uw vermogen liever anders verdeeld, dan moet u actie ondernemen. Dat kan op verschillende manieren.

40 In één oogopslag

Alle tarieven voor wie erft of schenkt in één helder overzicht. In het Vlaams, Brussels én Waals Gewest.

42 In de praktijk

Hoe het voor koppels zonder kinderen soms erg lastig is om hun erfenis te plannen.

66 In het hoofd van De eindeloze pendelbeweging tussen rechtbank en notaris bij een vere ening-verdeling vraagt dringend om een vereenvoudiging én een meer menselijke benadering, vindt advocate Ann Maelfait.

HEBT U EEN VRAAG?

Wij willen graag van u weten wat u wilt weten. Hebt u dus een vraag over erven & schenken, vastgoed, belastingen of sparen & beleggen: mail ons: vragen@mijngeld.be

BEZOEK ONS: WEBSITE: WWW.MIJNGELD.BE

LINKEDIN: LINKEDIN.COM/COMPANY/DE-TIJD/ FACEBOOK: FACEBOOK.COM/DETIJD

INSTAGRAM EN TIKTOK: @DE.TIJD X: @TIJD

MAIL ONS: VRAGEN@MIJNGELD.BE

DIGITAAL DOSSIER

Van ‘de zorgvolmacht in 8 vragen en antwoorden’ tot ‘hoe beïnvloedt een verhuizing naar het buitenland uw successieplanning’: lees ons digitaal dossier over erven en schenken: tijd.be/erven-schenken

For over 30 years, WEALINS has been facilitating wealth support solutions and services to you internationally. Renowned for its know-how, WEALINS has developed a trusted and collaborative mindset and is committed to operational excellence. WEALINS acts as a modern thought leader, aiming to transform the vision of wealth insurance beyond protecting and transmitting wealth to future generations, the focus deserves to be on tomorrow but also today.

That’s why you lead, we empower.

wealins.com

‘Ik heb procedures die intussen al meer dan twintig jaar aanslepen, met tachtigers die nog steeds ruziën over de nalatenschap van hun ouders.’

Anneleen Wynants Familierechter BLZ. 14

BEZOEK ONS:

WEBSITE: WWW.MIJNGELD.BE

LINKEDIN: LINKEDIN.COM/COMPANY/DE-TIJD/ FACEBOOK: FACEBOOK.COM/DETIJD

INSTAGRAM EN TIKTOK: @DE.TIJD

X: @TIJD

MAIL ONS: VRAGEN@MIJNGELD.BE

Laatste rustplaats

De begraafplaats van Sint-Gillis (in Ukkel) ademt geschiedenis, met oud-strijders van beide wereldoorlogen. Al sinds 1895 worden op deze plek, op een van de hoogste punten van Brussel, de doden begraven. Als tiener kwam ik er geregeld om het graf van mijn grootvader te bezoeken. Vele graven liggen er al decennia. Zouden de erfgenamen van hen die onder de grond liggen, plaatsnemen op dat bankje? Mijmerend over wat geweest is. VES

VALENTIN BIANCHI / HANS LUCAS

©

IN CIJFERS

ERFOVEREENKOMSTEN IN 2023

5.927

In 2023 werden in België 5.927 erfovereenkomsten opgesteld, waarvan 4.422 in Vlaanderen. De cijfers voor de eerste helft van 2024 bevestigen die trend. In een erfovereenkomst bepalen ouders samen met hun kinderen het evenwicht tussen schenkingen en andere voordelen, om later de erfenis volgens die afspraken te verdelen.

1.132

Bij de schenking van een familiebedrijf aan de volgende generatie is geen schenkbelasting verschuldigd. In 2023 maakten 1.132 eigenaars daarvan gebruik.

+11%

In de eerste helft van 2024 verwierpen 30.656 Belgen kosteloos een erfenis via een notaris, 11 procent meer dan in dezelfde periode in 2023. Zo vermijden ze de schulden van de overledene te moeten betalen. Dit is mogelijk voor erfenissen tot 6.093,20 euro.

ERFBELASTING IN VLAANDEREN

Wist u dat 90 procent van alle zorgvolmachten in België door Vlamingen wordt opgesteld?

Of dat Vlaanderen in de eerste helft van 2024 de schenkbelasting met 30 procent zag toenemen? De verrassende cijfers achter erven & schenken.

37.270

De Vlaamse belastingdienst noteerde in de eerste jaarhelft 37.270 schenkingen, 14 procent meer dan in dezelfde periode vorig jaar. De schenkbelasting steeg met 30 procent, van 202,9 naar 264,1 miljoen euro.

90%

De zorgvolmacht is vooral populair in Vlaanderen. Van alle zorgvolmachten in België wordt 90 procent opgesteld door Vlamingen. Met een zorgvolmacht bepaalt u wie uw ﬁnanciële beslissingen neemt als u dat niet meer kunt.

Erfbelasting met kunst betalen slaat niet echt aan. De Vlaamse overheid verbreedde vorig jaar de notie ‘kunst’ naar ‘cultuurgoederen’, maar dat heeft weinig opgeleverd. Intussen is nog maar één keer een deel van een erfenis met een cultuurgoed betaald. De waarde bleef beperkt tot 35.000 euro.

1,56 miljard €

In 2023 werd in Vlaanderen 1,56 miljard euro erfbelasting betaald. Dat bedrag bleef de voorbije jaren vrij stabiel, met een uitschieter van 1,71 miljard euro in 2022.

Bron: FOD Financiën

Wealth Solutions for Generations

Sinds 1747 biedt Nagelmackers betrouwbare ondersteuning aan gezinnen en ondernemingen voor het opbouwen, beheren en beschermen van hun vermogen.

Het laatste economische en ﬁnanciële nieuws in uw inbox?

Schrijf u in op onze maandelijkse newsletter! www.nagelmackers.be

Zowel Vlaanderen als Wallonië sleutelt (mogelijk) aan erfbelasting

De erfbelasting in Vlaanderen en Wallonië kan oplopen tot respectievelijk 65 en 80 procent. Beide regio’s willen sleutelen aan de tarieven. In Vlaanderen is het afwachten hoe de onderhandelingen over een Vlaamse regering evolueren, maar over de taalgrens heeft de nieuwe Waalse regering al een beslissing genomen.

SONJA VERSCHUEREN

In België bepalen de gewesten de tarieven voor erfbelasting. Hoeveel erfbelasting u betaalt op een nalatenschap, hangt af van de woonplaats van de overledene. Tellen ook mee: hoeveel u erft en van wie u erft.

Momenteel lopen de tarieven in Vlaanderen op tot 65 procent. De meeste Vlaamse partijen willen de erfbelasting hervormen, maar omdat de onderhandelingen over een Vlaamse formatie nog volop lopen, is het allesbehalve zeker of en op welke manier de erfbelasting hertekend zal worden. Een van de opmerkelijkste voorstellen uit de campagne van Vooruit is om iedereen een vrijstelling van erfbelasting te verlenen voor de eerste 250.000 euro. Cruciale vraag hierbij is of de vrijstelling voor de gezinswoning in dat systeem behouden zou blijven. Meer duidelijkheid over de hervorming van de erfbelasting komt er mogelijk de komende weken.

In Wallonië variëren de tarieven van 3 tot 80 procent. De nieuwe Waalse regering wil deze tarieven fors verlagen door zowel nieuwe minimumtarieven in te voeren als bestaande tarieven te halveren.

● In rechte lijn (tussen echtgenoten, ouders, kinderen) bedraagt het nieuwe minimumtarief 5 procent, met een maximum van 15 procent. Momenteel liggen de tarieven tussen 3 en 30 procent, afhankelijk van hoeveel u erft. Let wel: de laagste tarieven van 3 procent (tot 12.500 euro) en 4 procent (tussen 12.500 en 25.000 euro) blijven behouden.

● Voor nalatenschappen tussen broers, zussen, neven, nichten, ooms en tantes bedraagt het nieuwe minimumtarief

7 procent, met een maximum van 35 procent. Nu liggen deze tarieven tussen 20 en 70 procent.

● Is er geen familieband, dan bedraagt het nieuwe minimumtarief 15 procent, met een maximum van 40 procent voor de hoogste schijf.

De meeste erfenissen gebeuren in rechte lijn. Gemiddeld worden erfenissen in Wallonië belast tegen 7 tot 10 procent. Voor de meeste mensen zal de impact van de nieuwe tarieven dan ook beperkt blijven. Echter, bij erfenissen zonder familieband, of tussen broers, zussen, neven, nichten, ooms en tantes zal de impact substantieel zijn.

Wel zult u nog even geduld moeten oefenen voor de nieuwe tarieven van kracht worden. Het Waals Gewest moet eerst de inning van de erfbelasting overnemen van de federale overheid. Dat zou vanaf 1 januari 2025 gebeuren, maar het duurt 2 à 3 jaar om de transfer te voltooien. Verwacht wordt dat de nieuwe tarieven vanaf 2028 van kracht worden.

Een belangrijke wijziging betreft de erfbelasting tussen gehuwden en we elijk samenwonenden. Momenteel wordt geen erfbelasting betaald op de gezinswoning als de overledene daar minstens vijf jaar voor het overlijden heeft gewoond. Vanaf 2025 zal het laatste hoofdverblijf van echtgenoten en we elijk samenwonenden zijn vrijgesteld van erfbelasting, ongeacht hoelang ze er woonden bij het overlijden. Dit biedt een oplossing voor situaties waarin de overledene aan het einde van zijn leven moest verhuizen om medische of familiale redenen.

■

Verwacht wordt dat de nieuwe tarieven voor erfbelasting in Wallonië pas vanaf 2028 van kracht worden.

‘Je kunt het zo gek niet bedenken of er wordt ruzie over gemaakt’

Erfenisconﬂicten kunnen voor de familierechtbank worden uitgevochten, maar volgens familierechter Anneleen Wynants zou dat altijd een laatste redmiddel moeten zijn. Procedures zijn tijdrovend en de uitkomst blijft onzeker.

HET OMWALDE KASTEEL van de hertogen van Brabant in Turnhout op een zonnige namiddag in augustus. Anneleen Wynants leidt ons langs stenen draaitrappen en lange gangen naar de grote rechtszaal. Vanaf de beklaagdenbank kijken we, enigszins geïntimideerd, naar de lange rechterstafel, met daarachter muurschilderingen van Karel Boom. Het zou het verslag van een toeristische uitstap kunnen zijn, maar we ontmoeten Wynants op haar werkplek. Weliswaar niet in deze rechtszaal waar strafzaken worden gepleit, maar in de zalen van de familierechtbank. Wynants is al tien jaar familierechter.

WIE: Anneleen Wynants (44)

WAT: Is sinds 2014 rechter bij de rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen en sinds 2016 familierechter. Na 11 jaar als advocaat is ze nu familierechter in de afdeling Turnhout en ondervoorzi er van de rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen.

De familierechtbank behandelt een ruim scala van familiale geschillen, zoals echtscheidingen, schijnhuwelijken en adopties. Hoe belangrijk zijn erfenisgeschillen?

Anneleen Wynants: ‘In Turnhout hebben we drie zi ingen per maand, waarbij we vier tot zes zaken ten gronde behandelen. Die gaan vaak over nalatenschappen waarbij de erfgenamen niet tot een akkoord komen over de verdeling. Omdat niemand gedwongen kan worden om in onverdeeldheid te blijven, kan een gerechtelijke vereﬀening-verdeling worden bevolen. Naast de pleitzit-

PETRA DE ROUCK

‘Soms begint een zi ing met persoonlijke verwijten, zoals: “Onze Jos is altijd voorgetrokken. Toen onze Jos zijn plechtige communie deed, kreeg hij een nieuw kostuum, terwijl ik bij mijn communie zijn oude kostuum moest dragen.”’

tingen is er wekelijks een inleidingszi ing van nieuwe erfzaken. Voor andere familiezaken zijn er wekelijks vier zi ingen, veel meer in verhouding. Gelukkig komt slechts een klein percentage van alle openvallende erfenissen bij de rechtbank. En als ze tot bij de rechtbank komen, blijft het vaak beperkt tot de aanstelling van een notaris-vereﬀenaar.’

Is het dan een notaris die de erfenisgeschillen uitklaart? Doet de rechtbank geen uitspraak in erfenisgeschillen?

‘Een rechtbank mag nooit zelf vereffenen en moet een notaris-vereffenaar aanstellen, die fungeert als eerste rechter. Het gerechtelijk wetboek bevat een strikte procedure voor gerechtelijke vereffeningen en verdelingen (zie kader, blz. 20). Volgens de wet, en zoals wij in onze vonnissen altijd beklemtonen, is het de taak van de notaris-vereffenaar om te proberen de partijen te verzoenen. In de meeste gevallen slaagt hij daar ook in.’

‘De aanstelling van een notaris beschouwen we als een eindvonnis. Het dossier gaat daarna de kast in. Alleen als er bij de notaris nog een onopgelost probleem blijft, komt de zaak weer bij de rechtbank. We doen dan uitspraak over het knelpunt, waarna de notaris kan voortwerken.’

‘Naast de inhoudelijke zaken kunnen de partijen bij bepaalde incidenten nog terugkeren naar de rechtbank, bijvoorbeeld als de procedure bij de notaris te lang aansleept, of als een deskundige moet worden aangesteld voor de waardering van vastgoed, kunst, juwelen of aandelen van een familiebedrijf.’

Betekent dit dat een vereﬀening-verdeling eenvoudig en snel kan worden afgehandeld?

‘Een eenvoudige nalatenschap met één of twee huizen of appartementen, wat huisraad en geld kan vrij snel worden geregeld, zelfs via een gerechtelijke vereﬀening en verdeling. Maar bij een

complexer vermogen of als er veel discussies zijn, ben je toch al snel enkele jaren bezig.’

‘De snelste notaris heeft een jaar tot anderhalf jaar nodig. Als er problemen opduiken en de zaak weer naar de rechtbank moet, ben je al snel enkele maanden of een half jaar verder. Dat heeft niets te maken met achterstand bij de rechtbank. Het is gewoon de tijd die het proces vergt. Sommige zaken komen meerdere keren voor en er is de mogelijkheid om beroep aan te tekenen. Het duurt soms vele jaren voor zo’n zaak volledig afgehandeld is.’

Dus ook jaren van onzekerheid?

‘Als je een beslissing aan de rechter overlaat, zal die in eer en geweten een uitspraak doen. Maar zelf ben je de controle volledig kwijt. De uitspraak kan volledig in je voordeel, gedeeltelijk gunstig, maar ook volledig in je nadeel zijn. Soms kan de rechter besluiten nemen die je zelf niet had overwogen.’

‘Daarnaast zijn er de gerechts-, notaris- en advocatenkosten. Intussen blijven de onverdeelde goederen geblokkeerd, wat kan leiden tot onderhoudskosten voor vastgoed en mogelijk leegstandsbelasting.’

‘Een gerechtelijke vereﬀening-verdeling is nooit goed. Hoewel soms onvermijdelijk, hebben slechts weinigen er voordeel bij. Je mag echt al veel toegevingen doen voordat je beter af bent met een gerechtelijke procedure.’

Waarover gaan de discussies tussen erfgenamen zoal?

‘Discussies over een nalatenschap kunnen heel divers zijn: van wie wat moet erven tot de aard en de waarde van de bezi ingen. Soms gaat het om futiliteiten, zoals een oude ﬁets. Maar soms gaat het om fundamentele zaken of grote bedragen. Is een testament geldig? Was het geld dat een kind kreeg een schenking of een lening die terugbetaald moet worden? En als het gaat om een schenking, was die al dan niet een voorschot op de erfenis? Wat als een kind een familiebedrijf overnam zonder te betalen? Of een kind zorgde

voor de ouders en zegt dat het daarvoor werd betaald, maar een ander beweert dat het geld gewoon van de rekening werd gehaald.’ ‘Mensen zijn vaak al heel lang bezig met de vereﬀening-verdeling voordat de zaak bij de rechtbank belandt. Zelfs na jaren lopen de emoties dikwijls nog hoog op. Soms begint een zi ing met persoonlijke verwijten, zoals: “Onze Jos is altijd voorgetrokken. Toen onze Jos zijn plechtige communie deed, kreeg hij een nieuw kostuum, terwijl ik bij mijn communie zijn oude kostuum moest dragen.” Je kunt het zo gek niet bedenken of er wordt ruzie over gemaakt.’

Hoe reageert u dan?

‘Ik probeer uit te leggen dat ik begrijp hoe emotioneel het voor de partijen is en hoe moeilijk het kan zijn om met het verleden om te gaan. Maar ik maak ook meteen duidelijk dat een vereﬀening-verdeling toch een juridische kwestie is met duidelijke regels die gevolgd moeten worden.’

Mensen die naar de rechtbank stappen, voelen zich vaak benadeeld?

‘Ja, dat klopt, vaak ook in nieuw samengestelde gezinnen. Als de nieuwe partner ﬁnancieel wordt beschermd, hebben de kinderen uit de eerste relatie het daar soms moeilijk mee. Maar als er na een jarenlange relatie afspraken worden gemaakt zodat de langstlevende voort kan, hoeft dat niet per se een manoeuvre te zijn om de kinderen te benadelen. Al kan de impact voor de kinderen wel groot zijn als de nieuwe partner, die misschien even oud is als de kinderen, het vruchtgebruik van de woning krijgt en er dus levenslang kan blijven wonen. Dit sluit niet uit dat er soms constructies worden opgezet om de we elijke reserve (het minimumdeel van de nalatenschap waarop ze aanspraak maken, nvdr.) van de kinderen te omzeilen.’

‘Ik merk ook dat sommige kinderen het moeilijk hebben met wat hun ouder met zijn of haar geld heeft gedaan, vooral als er aan

‘Ik heb procedures die intussen al meer dan twintig jaar aanslepen, met tachtigers die nog steeds ruziën over de nalatenschap van hun ouders.’

het einde van het leven nog liederlijk werd geleefd. Maar kinderen hebben daar eigenlijk geen oordeel over te vellen. Zolang je leeft, doe je met je geld wat je wilt.’

Hoe kunnen mensen vermijden dat het tot een rechtszaak komt?

‘Erfgenamen kunnen geschillen voorkomen door open en eerlijk te communiceren. Ga rond de tafel zi en, bespreek wat er gebeurd is, wat je wilt bereiken en wat je weet over het onverdeelde vermogen. Blijf in gesprek en probeer te begrijpen waarom de ander zegt wat hij zegt. Soms is het een beetje een koehandel: ik geef toe op dat vlak, op voorwaarde dat jij mij op een ander punt

tegemoet komt. Als de emoties hoog oplopen, kan het helpen om een advocaat in te schakelen die kan kaderen. Veel mensen zijn bang om een minnelijke regeling te treﬀen uit angst om te veel toe te geven. Een advocaat heeft daar een goed zicht op en kan de cliënt geruststellen.’

‘Een bemiddelaar inschakelen helpt ook om te voorkomen dat een discussie volledig escaleert. Er zijn advocaten en notarissen die tevens als bemiddelaar optreden, en sommige notariskantoren hebben een bemiddelaar in dienst. Deze professionals kennen de procedure van vereﬀening-verdeling en zijn opgeleid om dergelijke discussies in goede banen te leiden. Veel geschillen worden tijdens een bemiddeling opgelost. Ook tijdens een bemiddeling kunnen de betrokken partijen zich laten bijstaan door hun eigen advocaat.’

‘Ook openheid van de erﬂater is belangrijk. Hoewel een testament pas na overlijden duidelijk maakt wat je wilt, kan het nu ig zijn om in het testament toelichting te geven over je keuzes. Bijvoorbeeld dat je een kind wat meer geeft, omdat het een moeilijkere start heeft gekend of medische problemen heeft. Als iemand met fysieke of mentale problemen een testament wil opstellen, is het verstandig om een uitgebreide medische verklaring van bijvoorbeeld de behandelend neuroloog of geriater toe te voegen. Zo kunnen latere discussies over de wilsbekwaamheid voorkomen worden.’

‘Het is altijd belangrijk om goede afspraken te maken en voldoende open te zijn. Als een van de kinderen zorgt voor een hulpbehoevende ouder, kan in een zorgovereenkomst worden vastgelegd dat hij hiervoor een maandelijkse vergoeding krijgt. Een kind met volmacht op de rekeningen van de ouders doet er goed aan om nauwkeurig bij te houden wat hij doet en waarom, en dat eventueel te laten ondertekenen door de volmachtgever. Bij schenkingen kan het geen kwaad om duidelijk vast te leggen dat het om een schenking gaat en niet om een lening, en of die schenking al een voorschot is op de erfenis of niet.’

Tot slot, hebt u nog een advies voor wie in een erfenisgeschil is verwikkeld?

‘Soms is het sop de kool niet waard. Je kunt slikken en doorgaan of blijven procederen over de laatste duizend euro, terwijl je veel geld uitgeeft aan het juridische. Sommige mensen willen uit principe hun gelijk halen. Dan zeg ik: je kunt dat gelijk op de zolder ze en bij al je andere overwinningen, maar wat bereik je daarmee?’

‘Laat procedures ook niet te lang aanslepen, want informatie verdwijnt. Rekeningafschriften zijn meestal maar tot tien jaar in het verleden op te vragen. Ik heb procedures die intussen al meer dan twintig jaar aanslepen, met tachtigers die nog steeds ruziën over de nalatenschap van hun ouders. Een zeldzame keer erven hun kinderen de procedure.’

‘De rechtbank mag geen evidentie zijn, maar een laatste redmiddel. Mensen moeten meer het heft in eigen handen nemen en beseﬀen dat ze, soms met hulp van een bemiddelaar, zelf tot een oplossing kunnen komen. Dat zal hun uiteindelijk veel meer voldoening geven. Het is trouwens nooit te laat om tot een regeling te komen, zelfs tijdens een procedure die al jaren aansleept.’ ■

Beleg tot 70% goedkoper bij Saxo.

Bij Saxo belegt u aan sterk verlaagde tarieven voor onder meer aandelen, obligaties, ETFs en opties. En toch blijft u genieten van de voordelen van een Belgische rekening en het meest uitgebreide productaanbod.

Minder kosten = meer rendement voor u.

BE aandelen Vanaf

*Deze gegevens werden verzameld op basis van de tarieflijsten van de desbetreffende banken of brokers op 15/7/2024.

Beleggen kent risico’s. Uw inleg kan minder waard worden. Scan en start meteen of ga naar saxobank.be

Bij een gerechtelijke procedure vereﬀening-verdeling worden verschillende stappen doorlopen. Hoewel elke procedure uniek is, volgen de meeste doorgaans deze fasen:

Aanstelling van een notaris-vereffenaar

In de meeste gevallen wordt binnen enkele weken na de start van de procedure een vonnis geveld. Dat vonnis stelt een notaris-vereﬀenaar aan en benadrukt dat de procedure volgens het gerechtelijk wetboek moet verlopen, inclusief pogingen tot verzoening tussen de partijen. Soms wordt er ook een uitspraak gedaan over enkele beperkte geschilpunten die essentieel zijn voor de notaris om zijn werkzaamheden te kunnen beginnen.

— Opening van de werkzaamheden

In de eerste fase stelt de notaris een proces-verbaal op van opening van werkzaamheden. Daarin staat onder meer wie overleden is, wie de erfgenamen zijn, en of er een testament of huwelijkscontract was. Ook wordt doorgaans een kalender afgesproken met deadlines voor de verschillende stappen van de procedure. Tussen de stappen zi en gewoonlijk enkele maanden, en de kalender moet strikt worden nageleefd. Aanspraken of bezwaren

die niet tijdig geformuleerd worden, kunnen niet meer worden meegenomen in de procedure.

Inventaris van de bezittingen

In een volgende fase stelt de notaris een inventaris op van al wat deel uitmaakt van de nalatenschap. Dit kan ter plaatse gebeuren, op de plek waar de onverdeelde goederen zich bevinden. Maar het kan ook op basis van een verklaring van de betrokken partijen. Bij de inventaris hoort ook de eedaﬂegging, waarbij de partijen verklaren dat zij alle goederen (inclusief eventuele schenkingen) waarvan zij op de hoogte zijn, hebben vermeld.

Verdeling

Daarna mogen de partijen hun aanspraken indienen. Op basis van deze aanspraken stelt de notaris een staat van vereﬀening en verdeling op. De partijen kunnen hierop hun opmerkingen en bezwaren indienen.

Akkoord of procedure

Als er een akkoord wordt bereikt, vindt de verdeling plaats op basis van de staat van vereﬀening en verdeling. Indien er geen akkoord is, wordt de zaak aanhangig gemaakt bij de rechtbank en wordt een procedure voor geschillen en moeilijkheden gestart. Dit kan

gaan over de staat van vereﬀening en verdeling zelf, of over een ander discussiepunt dat eerst moet worden opgelost voordat de notaris een staat van vereﬀening en verdeling kan opstellen. In beide gevallen moet de notaris eerst zelf een standpunt innemen voordat hij het dossier aan de rechtbank kan overdragen.

— Vonnis

Het is gebruikelijk dat er dan een conclusieronde plaatsvindt, waarin de partijen alles nog eens op papier ze en, gevolgd door de pleidooien. De rechtbank beslist vervolgens over het geschil. Daarna wordt de zaak teruggestuurd naar de notaris, die verder werkt aan de vereﬀening-verdeling. Tegen dit vonnis kan beroep worden aangetekend. Soms is het voldoende dat de rechter een klein onderdeel beslist om een akkoord over de hele vereﬀening en verdeling te bereiken. In andere gevallen zijn meerdere tussenkomsten van de rechtbank nodig. ■

ZO VERLOOPT EEN GERECHTELIJKE PROCEDURE VEREFFENING-VERDELING

Het continuïteitsplan beveiligt het vermogen van ondernemers en hun gezin

Als ondernemer wil je dat het vooruit gaat. Gas geven, dromen najagen en ambities waarmaken. Maar wat als je plots buiten strijd bent? ‘Helaas staan nog te veel ondernemers onvoldoende stil bij het voorzien van een opvangnet.’

Als ondernemer heb je het druk. Je voelt je gezond, de cijfers zijn goed en ook over je gezin maak je je weinig zorgen. Iets regelen voor later? Dat doe je wel als je ‘oud’ bent of als het ‘nodig’ is.

‘Jammer genoeg zit het leven vol onvoorspelbaarheden. We zien nog te veel ondernemers die pas over dergelijke zaken nadenken als het (bijna) te laat is’, zegt Dominique Haelewyn, pro expert successieplanning & vermogen bij Titeca Pro Accountants & Experts.

“

Je vermogen verandert, relaties veranderen, de ﬁscaliteit en wetgeving veranderen, daarom is het belangrijk dat jouw planning mee verandert.

DOMINIQUE HAELEWYN PRO EXPERT SUCCESSIEPLANNING & VERMOGEN BIJ TITECA PRO ACCOUNTANTS & EXPERTS

GEEN SUCCESSIEPLAN MAAR CONTINUÏTEITSPLAN

Ondernemers denken veelal in termen van successieplanningen en vermogensoverdrachten. Een allesomvattend continuïteitsplan ontbreekt vaak, stelt Haelewyn vast. ‘Hoewel een successieplanning er deel van uitmaakt, gaat zo’n plan een stuk verder. Je stelt een inventaris van het vermogen op, je neemt maatregelen om je gezin en bedrijf te beschermen, en je hebt een draaiboek voor als het noodlot toeslaat.’

DE INVENTARIS

Het huwelijkscontract in de kluis, het testament in de lade en online een overzicht van de beleggingen? Niet ideaal als alles verspreid zit. ‘Onze klanten krijgen

een digitale inventaris van hun volledige vermogen’, zegt Haelewyn. ‘Hiermee kunnen ze ﬁscale en ﬁ nanciële projecties maken en ontdekken welke (beschermende) maatregelen nodig zijn.’

BESCHERMENDE MAATREGELEN

Veel ondernemers hebben een verzekering voor inkomstenverlies. ‘Maar er zijn nog parachutes, zoals de zorgvolmacht of een successieverzekering. Daarbij is ook een professioneel opvolgingsplan een must: wie vervangt wie in het bedrijf als iemand wegvalt? Hierbij kan de maatschap dienst doen als ﬂ exibele controlestructuur, zonder dat er per se geschonken moet worden.’

DE SUCCESSIEPLANNING

Er is ooit een testament opgesteld, maar hoe zit dat nu weer? Hoe zit mijn huwelijkscontract in elkaar? Hoe draag ik het bedrijf later over? ‘Er kan in een jaar tijd ook veel veranderen, niet alleen op vlak van je vermogen, maar ook relaties, ﬁscaliteit en wetgeving evolueren. Daarom mag een successieplanning niet gezien worden als

een eenmalige oefening en is het belangrijk dat je dit jaarlijks opnieuw bekijkt en bijstuurt indien nodig’, aldus Haelewyn.

HET DRAAIBOEK

Daarin staat wie te contacteren en welke stappen te nemen als er iets gebeurt. ‘Ook waar documenten bewaard worden, en welke beslissingen op korte termijn genomen moeten worden’, zegt Haelewyn. Dankzij het draaiboek komen je onderneming en naasten niet voor verrassingen te staan.

WAAROM NU ACTIE ONDERNEMEN?

Wachten is verleidelijk. ‘Maar hoe eerder je begint met het opstellen van een plan, hoe beter je voorbereid bent op onverwachte situaties. Zo blijft je levenswerk voortbestaan en heb jij, maar ook jouw gezin gemoedsrust, ongeacht wat er gebeurt.’

Wil je gemoedsrust over je volledige vermogen? Ontdek wat een continuïteitsplan kan betekenen voor je familie en onderneming op titeca.be

Dominique Haelewyn, pro expert successieplanning & vermogen bij Titeca Pro Accountants & Experts

Hoe voorkomen dat uw kinderen zich ongelijk behandeld voelen als u vastgoed schenkt?

Zelfs als u uw kinderen gelijk probeert te behandelen door hun vastgoed en geld te schenken, kan dit later toch tot discussies leiden. Als het vastgoed dat aan één kind wordt geschonken sneller in waarde stijgt dan het geld dat aan het andere kind is gegeven, voelt de ene zich misschien wel benadeeld.

JASMINE HEYVAERT

Bij een successieplanning is vaak niet alleen geld, maar ook vastgoed betrokken. Als ouders besluiten de woning niet te verkopen, kan er soms voor worden gekozen om de woning aan één kind te schenken en een gelijkwaardig bedrag aan het andere kind te geven. Hoewel dit op het eerste gezicht een eerlijke verdeling lijkt, kan de situatie veranderen als de woning later met een grote meerwaarde wordt doorverkocht.

‘Ouders schenken vaak een bouwgrond aan een van hun kinderen om hen te helpen’, zegt Lars Everaert, zelfstandig expert nalatenschappen (Advies Nalatenschappen). ‘Een schenking wordt beschouwd als een voorschot op het erfdeel en moet later bij de nalatenschap worden geteld. Als er vooraf geen schriftelijke afspraken zijn gemaakt over de bedoeling van de schenker, kunnen er problemen ontstaan bij het overlijden. Vaak gebeurt het dat de ontvanger van de schenking zijn broers en zussen een deel van het geld moet terugbetalen, omdat er geen rekening werd gehouden met de we elijke reserve (zie verder), of omdat niet duidelijk op papier is gezet dat het om een schenking buiten erfdeel ging.’

Volgens Everaert is het cruciaal dat er duidelijke afspraken worden gemaakt tussen de kinderen en dat er ook op moreel vlak overeenstemming is over de nalatenschap. ‘Juridische regels zijn belangrijk, maar zijn niet alles. Het is essentieel om op menselijk vlak tot overeenstemming te komen’, beklemtoont hij. ‘Daarom moet

je vooraf samen zi en en alles grondig bespreken, zodat iedereen zich kan vinden in de verdeling.’

1 MET WELKE REGELS MOET U REKENING HOUDEN?

ERFENIS

Als iemand tijdens zijn leven geen schriftelijke regeling heeft getroffen over de verdeling van zijn vermogen bij overlijden, worden de we elijke regels toegepast. Dit betekent onder andere dat, in afwezigheid van een partner, het vermogen evenredig wordt verdeeld onder alle kinderen. Als er tijdens het leven schenkingen zijn gedaan of een testament is opgesteld, moet rekening worden gehouden met de we elijke reserve die de kinderen beschermt. Hiervoor stelt men de ‘fictieve massa’ samen. Men bekijkt hoeveel er in het vermogen zit, maar gaat ook na of er in het verleden schenkingen zijn gebeurd. Ook die laatste worden meegerekend in de ‘massa’. Het is op deze fictieve massa dat het reservedeel zal worden berekend. Vijftig procent daarvan vormt de erfrechtelijke reserve, die voorbehouden is aan beschermde erfgenamen zoals de kinderen. De andere 50 procent vormt het ‘beschikbaar deel’. Werd er bij leven te veel geschonken of wordt er bij testament te veel weggegeven en ontvangen een of meer kinderen hierdoor ‘te weinig’? Dan kunnen

ze een deel vorderen om tot een we elijk minimumdeel te komen.

Stel: u hebt twee kinderen en u hebt geen partner die recht heeft op een deel van de erfenis. U zet in uw testament dat uw woning voor uw zoon is en dat u 250.000 euro aan uw dochter nalaat. Op het moment dat u overlijdt, moet de waarde van de woning worden geschat. Er wordt voor de verdeling van de nalatenschap alleen rekening gehouden met die gescha e waarde. Voor welke prijs de woning nadien wordt verkocht, doet er niet toe. Het kan natuurlijk wel tot ongelijkheid en discussie leiden, maar in theorie is de gescha e waarde het enige waarmee rekening wordt gehouden.

‘Als de woning wordt geschat op 250.000 euro, is er geen probleem’, zegt notaris Anne-Sophie Willems, woordvoerder van Notaris.be. In dit geval hebben beide kinderen recht op 50 procent van de helft van de totale nalatenschap, wat neerkomt op 125.000 euro, en daar is in dit geval aan voldaan. ‘Als uw zoon de woning later verkoopt voor bijvoorbeeld 300.000 euro, doet dat er niet toe; hij hoeft dit niet te verrekenen met zijn zus.’

‘Als de woning wordt geschat op 400.000 euro, bedraagt de totale nalatenschap 650.000 euro (400.000 euro voor de woning en 250.000 euro geld). Elk kind heeft recht op 162.500 euro (een vierde van 650.000 euro), waardoor het testament in dit geval kan worden uitgevoerd’, zegt Willems. ‘Pas als de woning meer dan 750.000 euro waard zou zijn, zou

de dochter in principe te weinig krijgen. In dat geval moet de zoon het verschil bijpassen als zij daarom vraagt.’

SCHENKING

Wilt u uw woning nog tijdens uw leven schenken aan uw zoon en tegelijkertijd een gelijkwaardige som geld schenken aan uw dochter om de gelijkheid te bewaren, dan gelden er speciﬁeke regels voor de waardering daarvan.

Ook schenkingen worden bij uw overlijden meegeteld in de nalatenschap om een eerlijke verdeling te waarborgen. Het is pas na uw overlijden dat die schenking tot problemen kan leiden. ‘Tijdens het leven van de schenker kan niemand iets betwisten’, zegt Willems. ‘Het is pas na het overlijden van de schenker dat men zal berekenen wat het reservedeel is, zodat kan worden berekend op welk bedrag de kinderen recht hebben. Om het reservedeel te bepalen wordt ook rekening gehouden met schenkingen.’

De waarde van een schenking voor de samenstelling van de volledige nalatenschap is de intrinsieke waarde op de dag van de schenking. Die waarde wordt vervolgens geïndexeerd tot de datum van het overlijden. Die indexering gebeurt aan de hand van de index van de consumptieprijzen van de maand van het overlijden. De index van de maand waarin de schenking gebeurde, is de basisindex. Deze berekening gebeurt zowel voor onroerende als voor roerende goederen. Belangrijk: schenkt u de blote eigendom, dan wordt de waarde pas bepaald op de datum van uw overlijden, wanneer de volle eigendom overgaat.

Stel: u hebt twee kinderen en géén partner. U schenkt uw woning die geschat wordt op 250.000 euro in volle eigendom aan uw zoon en u schenkt 250.000 euro aan uw dochter. ‘Zowel de waarde van de woning als de waarde van het geld ondergaat dezelfde indexatie, waardoor beide kinderen hetzelfde ontvangen. Dit leidt in principe niet tot discussies’, aldus Willems. ‘Als de woning voor een hoger bedrag wordt verkocht tijdens of na het leven van de schenker, verandert dit niets.’

‘Maar als de woning met voorbehoud

Hoe wordt vastgoed gewaardeerd?

De waarde van vastgoed kan op verschillende manieren worden geschat. U kunt zelf een schatting maken, maar het is ook mogelijk om een erkende schatter in te schakelen. Als u helemaal zeker wilt zijn, kunt u een bindende schatting vragen aan de Vlaamse Belastingdienst (Vlabel). Deze dienst controleert namelijk de schattingen die u zelf maakt of die door een erkende schatter worden uitgevoerd. Als blijkt dat u de waarde van de woning te laag hebt ingeschat, kan de belastingdienst de erfbelasting die u hebt betaald, tot meerdere jaren jaar nadien aanpassen.

van vruchtgebruik wordt geschonken, dan hebt u nog heel uw leven het vruchtgebruik. Om de volledige nalatenschap te bepalen, wordt de waarde van de woning pas geschat op het moment van overlijden of op het moment dat uw zoon vrij over de woning kan beschikken. De dochter krijgt 250.000 euro geschonken, maar zij kan hierover onmiddellijk beschikken. De indexatie van de geldsom gebeurt vanaf de datum van de schenking’, zegt Willems. Dat kan betekenen dat de geldsom inmiddels 255.000 euro waard is, terwijl de woning mogelijk nu 350.000 euro waard is. ‘Als we in dit geval alleen rekening houden met de schenkingen in de nalatenschap, bedraagt de totale nalatenschap nu 605.000 euro’, legt Willems uit.

‘Dan moet worden gekeken naar wat de bedoeling was van de schenker. ‘Als de schenkingen bedoeld waren als voorschot op de erfenis, wordt aangenomen dat u uw kinderen gelijk wilde behandelen’, zegt Willems. ‘In dat geval moet uw zoon het te veel ontvangen deel terugbetalen aan uw dochter.’

Het kan ook zijn dat u uw kinderen niet per se gelijk wilde behandelen en dat u de schenking buiten het reservedeel hebt gedaan. ‘In dat geval wordt alleen gecontroleerd of het reservedeel van elk kind is aangetast’, zegt Willems. ‘Als het reservedeel van elk kind bijvoorbeeld 151.250 euro bedraagt (605.000 euro gedeeld door 4), dan is de erfenis in orde en hoeft uw zoon niets aan uw dochter te betalen.’

‘Juridische regels zijn belangrijk, maar niet alles. Het is essentieel om op menselijk vlak tot overeenstemming te komen. Zorg ervoor dat uw kinderen het eens zijn over de nalatenschap, zowel juridisch als moreel.’

LARS EVERAERT

ZELFSTANDIG

EXPERT NALATENSCHAPPEN

HOE VERMIJDEN DAT UW KINDEREN ONGELIJK WORDEN BEHANDELD?

Om te voorkomen dat uw kinderen bij een schenking een ongelijk deel krijgen, doordat vastgoed meer in waarde stijgt dan cash geld, of om discussies tussen uw kinderen te vermijden, kunt u verschillende maatregelen treﬀen.

De meest courante oplossing is een erfovereenkomst. Er bestaan twee soorten.

‘Bij een globale erfovereenkomst komen ouders en kinderen overeen dat de bordjes in evenwicht hangen. De waarde van een

schenking wordt bijvoorbeeld vastgeklikt en wordt ook volledig afgesloten, zodat die later niet meer in de nalatenschap moet worden ingebracht’, zegt advocaat Hannes Casier van Argo Law. ‘Bij zo’n overeenkomst moeten alle kinderen betrokken worden. Gaat één kind niet akkoord, dan kunt u geen globale erfovereenkomst sluiten.’ ‘Hierbij komen de kinderen overeen dat, hoewel ze mogelijk niet exact hetzelfde bedrag hebben gekregen, de verdeling alsnog eerlijk is’, zegt Casier. ‘Ze stemmen ermee in dat de ﬁnanciële gelijkheid gewaarborgd is en accepteren eventuele verschillen. Dit vereist een zorgvuldige procedure waarbij ze voldoende informatie en bedenktijd krijgen.’ In de overeenkomst wordt de waarde van de woning vastgelegd, en de schenkingen worden deﬁnitief geregeld.

Bij het overlijden worden deze schenkingen niet meer bij de nalatenschap geteld.

Een andere mogelijkheid is het opstellen van een punctuele erfovereenkomst. Hierbij hoeven niet alle kinderen betrokken te worden. ‘Iedereen stemt in met de waarde van de schenking, en deze waarde wordt later in de nalatenschap opgenomen’, legt Casier uit. Hierdoor wordt voorkomen dat een woning, geschonken in blote eigendom, met de tijd in waarde stijgt en dat de hogere waarde moet worden meegenomen in de nalatenschap. Als bijvoorbeeld de woning op het moment van de schenking 250.000 euro waard is en een punctuele erfovereenkomst wordt gesloten, moet alleen dat bedrag (met indexatie) in de nalatenschap worden opgenomen, niet de waarde op het moment van overlijden. Om gelijkheid tussen beide kinderen te waarborgen, kunt u ervoor kiezen de woning aan beide kinderen gezamenlijk te schenken. ‘Elk kind krijgt dan de helft van de woning en kan zelf beslissen of een van hen zich uit de woning koopt. Dit heet dan: uit onverdeeldheid treden. ‘Ze bepalen samen de prijs, en omdat beide kinderen bevoegd en bekwaam zijn, kunnen ze hier later niet meer op terugkomen’, zegt Willems. ‘Deze optie is duurder, maar biedt meer zekerheid. Bij de akte van uit onverdeeldheid treden is een verdeelrecht van 2,5 procent op de totale waarde van het huis verschuldigd.’

BEZOEK ONS: WEBSITE: WWW.MIJNGELD.BE

LINKEDIN: LINKEDIN.COM/COMPANY/DE-TIJD/ FACEBOOK: FACEBOOK.COM/DETIJD

INSTAGRAM EN TIKTOK: @DE.TIJD

X: @TIJD

MAIL ONS: VRAGEN@MIJNGELD.BE

PROBLEMEN MET ERFBELASTING

We hebben met acht erfgenamen een onroerend goed geërfd van een tante zonder kinderen. Omdat het huis niet verkocht raakt aan de gescha e waarde, hebben we het geld niet om de erfbelasting (55%) te betalen. Wat kunnen we doen?

Wanneer u een huis erft, moet u bij de aangifte van de nalatenschap de waarde van het onroerend goed opgeven. Deze waarde wordt geschat op basis van een eigen waardering, die door de Vlaamse Belastingdienst (Vlabel) wordt gecontroleerd, of door een erkend scha er-expert, of via een voorafgaande scha ing van Vlabel. U hebt vier maanden tijd om de aangifte van de nalatenschap in te dienen. Na deze periode ontvangt u een aanslagbiljet en moet u de erfbelasting binnen twee maanden betalen.

‘Wie erft van een tante, behoort tot de erfgenamen van ‘groep drie’ en betaalt het tarief dat geldt voor derden’, zegt advocaat Hannes Casier van Argo Law. Als de erfenis meer dan 75.000 euro bedraagt, geldt een erfbelasting van 55 procent. ‘De berekening gebeurt niet individueel per erfgenaam, maar op het totaalbedrag van de erfenis’, aldus Casier. Dat betekent dat u al snel in de hoogste tariefcategorie komt.

‘Hebt u het geërfde onroerend goed zelf geschat en verkoopt u het binnen twee jaar na het openvallen van de nalatenschap met meerwaarde, dan moet u die meerwaarde bijkomend aangeven en laten belasten in de erfbelasting’, zegt Casier. ‘U kunt hierop bovendien een belastingverhoging krijgen, omdat u die woning voor een te lage waarde hebt aangegeven. Omgekeerd is er evenwel geen ‘korting’ als de werkelijke verkoopprijs lager uitvalt dan de eigen geschatte waarde. De belasting wordt altijd berekend op basis van de scha ingswaarde.’

‘Het enige wat deze erfgenamen kunnen doen, is een regeling sluiten met Vlabel over een afbetalingsplan, of aan de bank een lening vragen. Zo kunnen ze toch de erfbelasting al betalen.’

‘Werd het geërfd onroerend goed geschat door een erkend scha er-expert of door Vlabel, dan moet u de meerwaarde bij een latere verkoop niet aangeven en kan er wel een ‘korting’ worden gevraagd bij een aanzienlijk lagere verkoopprijs’, aldus Casier.

Belangrijk om te weten: als erfgenaam kunt u een erfenis weigeren, maar zelfs kleine handelingen, zoals iets uit de woning halen of het huis te koop ze en, kunnen al worden gezien als het aanvaarden van de erfenis. JH

Kunst in de nalatenschap: alles staat of valt met een geloofwaardige scha ing

Als u uw zorgvuldig opgebouwde kunstcollectie na uw overlijden intact wilt houden, zult u die misschien aan één kind schenken. Hierbij zijn verschillende zaken van belang. Zorg ervoor dat de andere erfgenamen de waardering niet kunnen betwisten en dat de begunstigde van de collectie voldoende middelen heeft om de erfbelasting te betalen.

DIRK SELLESLAGH

Een kunstcollectie opbouwen kost vele jaren. Om er zeker van te zijn dat het resultaat van al die inspanningen niet verloren gaat, wilt u wellicht dat de collectie na uw overlijden intact blijft. Zelfs als u slechts enkele waardevolle werken aan de muur hebt hangen, geeft u die het liefst aan een zoon of dochter die uw smaak deelt en de werken ten volle kan appreciëren. Dat geldt niet alleen voor kunst: ook voor een collectie oldtimers of topjuwelen kunt u een voorkeurserfgenaam hebben.

1 WAT ZIJN DE MOGELIJKHEDEN?

U DOET NIETS

In dat geval erven uw erfgenamen uw vermogen in onverdeeldheid. Ze zullen dan zelf moeten uitmaken wie wat krijgt van de nalatenschap. De mogelijkheid bestaat dan dat uw gekoesterde collectie uit elkaar wordt getrokken en dat stukken ervan bij verschillende erfgenamen terechtkomen. Op de waarde van de kunstwerken zal erfbelasting moeten worden betaald. In het Vlaams Gewest loopt dit belastingtarief op tot 27 en 55 procent, afhankelijk van de verwantschapsgraad. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Waals Gewest klimt de belasting tot 30 of zelfs 80 procent.

U STELT EEN TESTAMENT OP

Om te vermijden dat uw collectie versnipperd raakt, kunt u een testament opstellen en daarin opnemen naar welke erfgenaam die collectie gaat. Ook in dat geval moet de begunstigde belasting betalen op de waarde van de kunstwerken.

De wet gaat ervan uit dat u in principe de intentie hebt om uw kinderen gelijk te behandelen. Dit betekent dat er tegenover de waarde die de kunstwerken hebben een gelijke waarde van uw vermogen moet staan voor de andere kinderen.

Maar u bent niet verplicht om al uw kinderen gelijk te behandelen. We elijk gesproken hebben uw kinderen samen recht op de helft van uw nalatenschap, wat de we elijke reserve wordt genoemd. Dat betekent dat ze elk recht hebben op een kwart als ze met twee zijn en op een zesde als ze met drie zijn. Maar met de andere helft kunt u doen wat u zelf wilt. Wilt u dus een van uw kinderen buiten erfdeel uw kunstcollectie laten toekomen, dan kan dat perfect. U zult dit wel duidelijk moeten aangeven in uw testament.

U DOET EEN SCHENKING

U kunt de collectie ook al bij leven schenken aan een van uw kinderen. ‘Als je verder niets bepaalt over de schenking van die kunst, dan wordt dat later bij het overlijden van de schenker beschouwd als een

voorschot op de erfenis’, zegt Dimitri Van Becelaere van het advocatenkantoor Tuerlinckx Tax Lawyers. ‘Dan zal er eventueel een compensatie moeten gebeuren door het kind dat die kunstwerken heeft gekregen. Maar de schenking kan ook buiten erfdeel gebeuren en in dat geval wordt het niet als een voorschot beschouwd. Al spelen ook daar de regels van de reserve: als de waarde van de kunstwerken de reserve van de andere kinderen zou schenden, zullen de andere kinderen een compensatie moeten krijgen.’

2

HOE VERMIJDT U DISCUSSIES EN RUZIES?

WAARDE VAN DE COLLECTIE

Om alle discussies tussen erfgenamen over de waarde van de geschonken kunstwerken uit te sluiten, is een professionele en geloofwaardige scha ing een must. ‘Het basisprincipe is dat we voor de waarde van de kunstwerken kijken naar de waarde ervan op datum van de schenking’, preciseert Van Becelaere. ‘Overlijdt de schenker, dan zullen we die waarde indexeren tot op het tijdstip van overlijden. En dat is dan de waarde die het voorschot heeft op het tijdstip van overlijden. Dus die kunst mag stijgen of dalen in waarde, dat doet er niet toe. We zullen gewoon die indexatie toepassen. Als de schenker het vruchtgebruik behoudt, ligt dat anders. In dat geval kijken we naar de waarde op het tijdstip van overlijden.’

Ook tegenover de ﬁscus is een correcte scha ing van belang. De schenkbelasting wordt immers toegepast op de verkoopwaarde van de collectie op het tijdstip van de schenking.

‘De waardering kan altijd worden gecontesteerd’, zegt Van Becelaere. ‘Je mag zelf een waarde plakken op de kunstwerken, maar als je verslagen van verschillende deskundigen kunt voorleggen, zul je tegenover de ﬁscus toch kunnen bewijzen dat je zeer grondig je huiswerk hebt gemaakt. Overigens, niet alleen de ﬁscus, ook de andere erfgenamen kunnen zich tegen een te laag gescha e waarde keren.’

Een

schenking bij leven kan de erfbelasting minimaliseren en het risico verkleinen dat uw kunstcollectie na uw overlijden versnipperd

raakt. Een geregistreerde schenking biedt meer zekerheid en duidelijkheid voor alle betrokkenen.

De schenkbelasting blijft in het geval van een via de notaris geregistreerde schenking in Vlaanderen beperkt tot 3 of 7 procent, afhankelijk van de verwantschap. Die schenkbelasting kan zelfs worden vermeden door de kunstwerken via een handgift te schenken. In dat geval zal de schenker wel nog 3 jaar moeten blijven leven, anders wordt de schenking weer bij de nalatenschap geteld en zal er erfbelasting op moeten worden betaald.

‘Maar je zult tegenover de ﬁscus en de andere erfgenamen wel moeten kunnen bewijzen wanneer je die schenking hebt gekregen’, zegt Van Becelaere. ‘Met een schenking bij de notaris is dat niet moeilijk, maar met een handgift ligt dat anders, want niemand behalve de betrokkenen weten wat er exact is gebeurd.’

Het is dus van belang dat er tussen de ouders en het kind toch een bewijsdocument, een zogenaamd pacte adjoint, van de schenking wordt opgemaakt met daarin ook een datum van de schenking. De klassieker is in dit geval een brief die wordt verstuurd naar de betrokkenen en waarvan de poststempel als datum geldt van de schenking.

‘De verzekeringswaarde van de kunstwerken zal ook worden meegenomen in de waardebepaling’, zegt advocaat Jan Tuerlinckx. ‘Stel dat je je kunst altijd hebt verzekerd voor 1 miljoen euro en plots vind je dat die nog maar 100.000 euro waard is, dan is dat niet geloofwaardig.’

WAT IS BETER: EEN SCHENKING OF VIA TESTAMENT?

Zoals voor eigenlijk alle onderdelen van een vermogen is het tegen de huidige erfbelastingtarieven beter om ook kunst of een andere waardevolle collectie te schenken in plaats van ze via een testament aan iemand na te laten. ‘Op die kunstwerken zal altijd erfbelasting moeten worden betaald’, zegt Van Becelaere. ‘En als er niet voldoende liquiditeiten in de nalatenschap zi en, dan zal dat leiden tot een gedeeltelijke verkoop van de collectie, wat nu net niet de bedoeling was.’

‘Wij zouden er toch eerder voor kiezen om met dat pacte adjoint naar de notaris te gaan en een legalisatie van de handtekening te vragen’, zegt Van Becelaere. ‘Dit betekent dat je het document bij de notaris brengt, die vervolgens de echtheid van de handtekening in het document bevestigt. Zo heb je een bewijs van de datum van de schenking voor de ﬁscus. Ook aan andere erfgenamen kun je zo aantonen dat je de kunstwerken daadwerkelijk geschonken kreeg. In dat document kan ook worden gepreciseerd of de schenking binnen of buiten erfdeel valt en wat de waarde ervan is. Op die manier wordt het voor andere erfgenamen moeilijker om de schenking te betwisten.’

Een bewijs van schenking van de kunstwerken is overigens niet alleen voor de ﬁscus of de andere erfgenamen belangrijk. Stel dat u toch een kunstwerk verkoopt en dat u de opbrengst daarvan op een bankrekening wilt ze en, dan zal de bank in het kader van de antiwitwaswetgeving naar de herkomst van dat geld vragen. Als de schenking niet gedocumenteerd werd,

kan de bank daar toch een probleem over maken.

IS EEN STICHTING OF MAATSCHAP INTERESSANT?

Als de erﬂater vooral de kunstcollectie samen wil houden, kan het interessant zijn om deze bij leven, of eventueel na overlijden, in een stichting onder te brengen. ‘Als je dat bij leven doet, betaal je 5,5 procent schenkbelasting en als je dat per testament doet, bedraagt de belasting 8,5 procent’, zegt Van Becelaere.

‘Maar dat betekent ook dat je de collectie uit handen geeft. Ze behoort niet meer tot de familie en zal er ook nooit meer naar terugkeren, want je mag niet zomaar activa uit een stichting halen. De erfgenamen kunnen zich hiertegen verze en. Bovendien, als de we elijke reserve van de erfgenamen is geschonden doordat de kunstcollectie een te groot deel van het vermogen van de overleden ouder uitmaakt, kunnen zij inkorting vragen ten aanzien van de stichting.’

Ook een maatschap kan een interessant vehikel zijn om een kunstcollectie in onder te brengen. In principe is een maatschap weinig meer dan een onderhands contract dat kan worden gebruikt tussen schenkende ouders en hun kinderen. Dat contract bepaalt hoe het geschonken vermogen wordt beheerd. De schenking van de aandelen van een maatschap zal zijn onderworpen aan 3 procent schenkbelasting. Die belasting kan opnieuw worden vermeden als de kunstwerken eerst via een handgift worden geschonken aan de kinderen.

‘Als je elk van de kinderen een deel van je kunst geeft, kunnen ze ermee doen wat ze willen en eventueel verkopen. Maar als je de collectie in een maatschap onderbrengt en ieder een gelijk deel daarin geeft, dan moeten ze na je overlijden samen beslissingen nemen over de collectie. Verkopen we een deel en keren we die winst uit? Of zullen we het bedrag herinvesteren in een nieuw kunstwerk? Het is ook mogelijk om het beheer over te laten aan een welbepaald kind in plaats van alle kinderen samen.’ ■

BEZOEK ONS: WEBSITE: WWW.MIJNGELD.BE

LINKEDIN: LINKEDIN.COM/COMPANY/DE-TIJD/

FACEBOOK: FACEBOOK.COM/DETIJD

INSTAGRAM EN TIKTOK: @DE.TIJD

X: @TIJD

MAIL ONS: VRAGEN@MIJNGELD.BE

ERFENIS EN HUWELIJK

We zijn getrouwd onder het we elijk stelsel en hebben twee kinderen. Mijn vrouw ontvangt een erfenis van haar overleden moeder. We hebben afgesproken dat die erfenis volledig gescheiden moet blijven en op haar individuele rekening zal worden gestort. Wat erf ik van deze rekening als mijn vrouw overlijdt?

Voor het antwoord op deze vraag gaan we ervan uit dat het paar getrouwd is onder het we elijk stelsel, zonder huwelijksovereenkomst en zonder testament. In het we elijk stelsel blijven de goederen die u erft en geschonken krijgt, eigen aan de persoon die ze ontvangt. Om vermenging te voorkomen, moet dat geld op een individuele rekening staan. ‘Die rekening moet duidelijk gescheiden zijn van het gemeenschappelijk vermogen’, zegt Rinse Elsermans, advocaat bij Cazimir. ‘Het feit dat de rekening op naam van één persoon staat, betekent niet automatisch dat deze als een ‘eigen’ rekening wordt beschouwd. Er is altijd een vermoeden van gemeenschap. Om discussies over vermenging te voorkomen, kunt u het best een nieuwe rekening openen of een rekening gebruiken waarop duidelijk alleen geld staat dat niet tot de gemeenschap behoort.’

Een ander belangrijk punt is dat geld dat voortkomt uit de nalatenschap altijd eigen geld is, maar inkomsten uit dat eigen geld behoren wel tot de gemeenschap. ‘Als u bijvoorbeeld interesten krijgt op het geërfde geld, behoren die rente-inkomsten tot de gemeenschap’, zegt Elsermans. ‘Als deze gemeenschappelijke inkomsten op de eigen rekening blijven staan, kan na verloop van tijd het eigen kapitaal niet meer als zodanig worden herkend, waardoor de volledige rekening als gemeenschappelijk wordt beschouwd. In dat geval kan er aan het einde van het huwelijk een vergoeding verschuldigd zijn. Om vermenging te voorkomen, moet u alle interesten consequent overschrijven naar de gemeenschappelijke rekening.’

We gaan ervan uit dat alles correct is afgehandeld en dat de geërfde delen tot het eigen vermogen van de vrouw behoren. Bij haar overlijden komt al haar eigen vermogen, evenals haar helft van het gemeenschappelijke vermogen, in haar nalatenschap terecht. Volgens het we elijk erfrecht krijgt de langstlevende het vruchtgebruik over de volledige nalatenschap, terwijl de blote eigendom naar de kinderen gaat. ‘Interesten of dividenden van aandelen vallen bijvoorbeeld onder het vruchtgebruik’, zegt Elsermans. ‘Beschikken over dat vermogen kan alleen met toestemming van de blote eigenaar.’ JH

INVESTEER BELASTINGVRIJ MET GEWAARBORGDE VERGOEDINGEN IN BRUSSEL*

1. Elke maand maximale zekerheid dankzij de vaste vergoedingen*

2. Belastingvrije investering*

3. Zorgeloos beheer door ervaren uitbater

4. Toplocatie in Brussel, gelegen aan Tour & Taxis

5. Duurzaam nieuwbouw vastgoed vanaf 144.660 € ALL-IN (exc. akte- en dossierkosten)

*Cfr. de contractuele bepalingen, de bekomen ruling en de huidige ﬁscale wetgeving.

INFO & CONTACT: 0800/294.86 WWW.NOMAD-BXL.BE

INZICHT

6 MANIEREN OM UW ERFENIS

TE PLANNEN

De wet regelt wie uw erfgenamen zijn en wat die van u erven. Wilt u daarvan afwijken en ziet u uw vermogen liever anders verdeeld, dan moet u actie ondernemen. Dat kan op verschillende manieren.

SONJA VERSCHUEREN

Uw huwelijkspartner en uw kinderen zijn we elijk beschermde erfgenamen. Dat betekent dat zij altijd recht hebben op een deel van uw erfenis. Voor uw man of vrouw gaat het om het vruchtgebruik op de volledige nalatenschap (of zelfs de volle eigendom indien er geen kinderen zijn), met als minimum het vruchtgebruik op de gezinswoning en de inboedel. Hij of zij kan dus in de woning blijven wonen. Wat er precies in de nalatenschap valt, hangt af van het stelsel waaronder u getrouwd bent. Woont u we elijk of feitelijk samen, dan is uw partner heel wat minder of zelfs niet beschermd.

Ook een kind heeft altijd recht op een deel van de erfenis, zelfs al is uw relatie met zoon- of dochterlief vertroebeld. Sinds september 2018 bedraagt het beschermde deel voor de kinderen altijd de helft van de nalatenschap, ongeacht het aantal kinderen. Die helft moeten ze gelijk onder elkaar verdelen.

Misschien wilt u uw partner extra beschermen, of nu al een som geld doorschuiven naar uw (klein)kinderen. Of bepalen wie uw vermogen mag beheren als u daar zelf niet meer toe in staat bent. Dat kan via een aantal planningstechnieken. Wij ze en zes manieren op een rij om uw nalatenschap te plannen.

MANIER 1 TESTAMENT

In een testament legt u vast wat er met uw nalatenschap moet gebeuren na uw overlijden, als u wilt afwijken van de we elijke regels. Let er wel op dat alles juridisch sluitend is.

Wat is het?

Wie uw erfgenamen zijn en wat ze van u erven, is in ons land bij wet geregeld. Ziet u uw vermogen liever anders verdeeld, dan kunt u bijsturen in een testament. Dat is een hoogst persoonlijk document waarin u dus vastlegt wat er met uw nalatenschap moet gebeuren na uw overlijden. Hoogst persoonlijk mag u echt le erlijk nemen, want een testament kan nooit door twee mensen samen worden opgesteld.

Let wel: wat in uw testament staat, moet stroken met wat in het erfrecht wordt bepaald. Zo hebben uw huwelijkspartner en uw kinderen altijd recht op een deel van de erfenis. U kunt in dat geval dus niet zomaar uw hele vermogen aan iemand anders weggeven. Al kunt u natuurlijk wel proberen om bijvoorbeeld uw kind(eren) te onterven, maar die kunnen zich daartegen verze en en hun rechtmatige deel van de koek opeisen. Inkorting heet dat in het vakjargon.

Voor een schenking (zie blz. 35) geldt het principe ‘gegeven is gegeven’, maar dat is niet zo bij een testament. Dat kunt u tijdens uw leven nog altijd aanpassen.

Interessant voor wie?

Voor iedereen die wil afwijken van de we elijke regels, maar in het bijzonder voor mensen zonder kinderen. Hebt u geen kinderen, maar wel een partner? Als u getrouwd bent, dan heeft uw partner sowieso recht op een deel van de erfenis. Bent u niet getrouwd, dan is een testament een goede piste om hem of haar iets (meer) na te laten. Hebt u geen partner én geen kinderen? Om de belastingfactuur te drukken, kunt u in een testament bijvoorbeeld laten opnemen dat uw ouders erven in plaats van uw broers en zussen. Die eersten betalen immers een pak minder erfbelasting (zie tarieven, blz. 40).

Hoe (sluitend) opstellen?

U bent niet verplicht om een testament te laten opstellen door

een notaris. Maar die kan u wel advies geven en wijzen op bepaalde gevolgen van uw beslissing(en). Ook een advocaat, gespecialiseerd in erfrecht, kan u daarbij helpen. Zij waken er ook over dat u een juridisch sluitend document opstelt. Want hoewel een testament iets persoonlijks is, moet u wel enkele vuistregels in acht nemen, zodat het rechtsgeldig is.

● U gaat langs bij een notaris. We spreken dan van een notarieel testament. U dicteert uw testament aan de notaris, die er een authentieke akte van opmaakt. De notaris let erop dat uw wensen correct worden weergegeven, zodat er geen verkeerde interpretatie kan zijn. Ook zal hij of zij erop le en dat uw wilsbeschikking er niet komt onder druk, en dat u nog wilsbekwaam bent bij de opstelling van het testament.

● Bij een notaris kunt u ook een internationaal testament opstellen. Dat is in eerste instantie bedoeld voor mensen met bezi ingen of belangen in het buitenland of die in het buitenland wonen, maar het kan ook perfect worden gebruikt in een puur Belgische context.

● U kunt uw testament ook laten voorbereiden door een gespecialiseerde advocaat. ‘Vaak kadert dit in een bredere successieplanning, en vormt het testament het sluitstuk ervan’, legt Hannes Casier (Argo Law) uit. Een advocaat kan evenwel de notaris niet vervangen. Zodra het testament is opgemaakt, zal de notaris ﬁnaal toch een rol spelen bij het deﬁnitief opmaken en registreren van het testament.

● U stelt uw testament zelf op. Dan spreken we van een eigenhandig testament. Belangrijk hierbij is dat u het testament zélf schrijft, dateert en ondertekent. Het laten schrijven of typen maakt het ongeldig. Waarop het wordt geschreven, is niet belangrijk. Dat mag zelfs op een bierviltje zijn. Vermeld wie de begunstigden zijn, met hun naam voluit, en indien mogelijk met toevoeging van adres, geboorteplaats en -datum. Ook als u wilt nalaten aan een instelling is het belangrijk dat de correcte naam en rechtsvorm worden genoemd. Anders zou het testament dode le er kunnen blijven. Werk ook met een opvolging, voor het geval de begunstigde zelf niet meer zou leven wanneer het testament uitwerking krijgt.

Hoe en waar bewaren?

Het volstaat niet een geldig testament op te stellen, uw erfgenamen moeten het later ook kunnen vinden. Dat kan wanneer u uw testament in bewaring geeft bij een notaris, die het inschrijft in het Centraal Register van Testamenten (CRT). Zo kan uw testament worden opgespoord na uw overlijden. Door het testament in bewaring te geven bij een notaris, vermijdt u ook

dat degenen die zich benadeeld zouden voelen, het laten verdwijnen.

Hoeveel kost het?

De kostprijs van een notarieel testament hangt af van de complexiteit. Voor een ‘normaal’ testament betaalt u ongeveer 600 euro, taksen en registratiekosten inbegrepen. Eigenhandig geschreven testamenten kosten op zich niets, maar om het testament uitvoerbaar te maken, zijn een reeks formaliteiten nodig waar wel kosten aan verbonden zijn. Die worden door de erfgenamen gedragen.

MANIER 2 HUWELIJKSCONTRACT

In een huwelijkscontract kunt u met uw partner afspraken maken over de verdeling van uw vermogen. Zo’n contract sluiten kan ook nog nadat u getrouwd bent.

Wat is het?

Een huwelijkscontract is een document dat u bij de notaris – eventueel met de hulp van een advocaat – opstelt en waarin u afspraken maakt over welk vermogen aan welke echtgenoot toebehoort. Die verdeling kan niet alleen belangrijk zijn bij een overlijden, maar bijvoorbeeld ook bij een scheiding. Doorgaans stelt u zo’n contract op vóór u trouwt, maar het kan ook nog nadien (zie verder).

Voor alle duidelijkheid: een huwelijkscontract is niet verplicht. Trouwt u zonder contract, dan valt u automatisch onder het we elijk stelsel (zie hieronder)

Interessant voor wie?

Voor iedereen die trouwt (of getrouwd is) en wil afwijken van het we elijk stelsel.

Het we elijk stelsel gaat ervan uit dat er drie vermogens zijn: dat van u, dat van uw partner en dat van u beiden. In het eigen vermogen zit alles wat u (of uw partner) bezat vóór het huwelijk. Ook wat u tijdens het huwelijk krijgt via een schenking of een erfenis blijft van

u persoonlijk. Alles wat u en uw partner verdienen vanaf het huwelijk komt in het gemeenschappelijk vermogen terecht. Dat geldt ook voor de inkomsten uit eigen goederen. Denk aan huurinkomsten uit een appartement dat u al had voor het huwelijk. Vanaf de dag van het huwelijk vallen die onder de gezamenlijke inkomsten.

Wie erft nu wat onder het we elijke stelsel? Zijn er geen kinderen, dan erft de langstlevende partner de helft van het gemeenschappelijk vermogen in volle eigendom. De andere helft is al in zijn of haar bezit. Ook erft hij of zij de volle eigendom van eventuele goederen die in onverdeeldheid zijn. Het persoonlijk vermogen van de overledene erft de langstlevende partner in vruchtgebruik. De blote eigendom van die goederen gaat naar de familie van de overledene.

Zijn er wel (klein)kinderen, dan zit het anders: de langstlevende erft het vruchtgebruik op de helft van het gemeenschappelijk vermogen en op het eigen vermogen van de overleden partner. De kinderen erven de blote eigendom.

Wilt u daarvan afwijken, dan kunt u dat regelen in een huwelijkscontract. Vaak voegen koppels via clausules een aantal zaken toe aan het we elijk stelsel:

● Met een langst-leeft-al-heeft-clausule gaat het gemeenschappelijke vermogen volledig naar de langstlevende (in plaats van alleen het vruchtgebruik op de helft wanneer er kinderen zijn).

● U kunt er ook voor kiezen om het familievermogen meer te beschermen, en een clausule toevoegen waarbij u de inkomsten uit het familievermogen uitsluit uit de gemeenschap.

● Ook een keuzebeding kan. Dan heeft de langstlevende op het moment van het overlijden van de partner de keuze wat er gebeurt met het gemeenschappelijk vermogen.

Sommige koppels kiezen in een huwelijkscontract resoluut voor een ander huwelijksstelsel. Met het stelsel van scheiding van goederen houdt u de zaken strikt gescheiden en bouwt u geen gemeenschappelijk vermogen op. Of omgekeerd: u wilt alles gemeenschappelijk en kiest voor het stelsel van algehele gemeenschap. Al komt dat laatste niet veel voor. We beperken ons dan ook tot de scheiding van goederen. Wie erft wat onder een scheiding van goederen? Er is dan geen gemeenschappelijk vermogen, maar wel het eigen vermogen van de overledene. De langstlevende erft het vruchtgebruik op die persoonlijke goederen. De blote eigendom gaat naar de kinderen, als die er zijn. Zijn er geen kinderen, dan erft de langstlevende de goederen die tussen de echtgenoten in onverdeeld-

heid werden aangehouden én het vruchtgebruik op de andere goederen. De blote eigendom gaat naar de familie van de overledene.

Ook aan dit stelsel worden in de praktijk vaak correctiemechanismen gekoppeld, zodat er toch een deel van het vermogen van de ene partner naar de andere gaat.

● Veel partners willen dat de aangekochte gezinswoning bij overlijden in ‘volle’ eigendom naar de langstlevende gaat. Dat kan met een aanwasbeding. Dat is een clausule in de aankoopakte van de woning, waarbij het deel van de overledene door aanwas toekomt aan de langstlevende. Let wel: dat gebeurt niet gratis. De langstlevende betaalt tot 12 procent registratiebelasting op het aandeel van de overledene.

● U wilt toch een gemeenschappelijk vermogen opbouwen? Dan kan dat onder meer via het toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen (TIGV). Partners kunnen, binnen bepaalde grenzen, zelf kiezen wat daar wordt ingestoken. Belangrijk is dat in het huwelijkscontract wordt bepaald wat er met het TIGV gebeurt wanneer een van beiden sterft of wanneer het koppel uit elkaar gaat.

● U kunt ook een verrekenbeding toevoegen. Zo’n clausule biedt alsnog een vorm van solidariteit tussen de partners. Dat zit zo. In het stelsel van scheiding van goederen is het in principe ieder voor zich en worden de inkomsten niet gedeeld. Maar als de ene partner een pak meer verdient dan de andere, dan kunnen er grote verschillen ontstaan. Om dat te compenseren wanneer de ‘rijkere’ partner sterft of het huwelijk strandt, kan een verrekenbeding worden toegevoegd in het huwelijkscontract, waarbij het verschil (deels) naar de ‘armere’ partner vloeit.

● Bij nieuw samengestelde gezinnen met kinderen uit een vorige relatie is de Valkeniersclausule populair. Wanneer u trouwt, wordt uw nieuwe partner een bevoorrechte erfgenaam, die net als uw kind(eren) uit een vorige relatie recht heeft op een deel van uw vermogen. Door die clausule toe te voegen, wordt het we elijk erfrecht van de langstlevende partner ingeperkt, en kan er worden afgesproken dat hij of zij niet het vruchtgebruik op de woning en de huisraad krijgt, maar alleen een beperkt recht van gebruik en bewoning van minimaal zes maanden na het overlijden.

Hoe (sluitend) opstellen?

Om een huwelijkscontract te sluiten, moet u sowieso naar de notaris. De huwelijksovereenkomst wordt bij notariële akte verleden en de notaris registreert die in het Centraal Register van Huwelijksovereenkomsten (CRH).

Hoe bewaren?

De huwelijksovereenkomst is een papieren akte die bij de notaris blijft. Het contract wordt ook bewaard in het Centraal Register van Huwelijksovereenkomsten (CRH). Ten slo e komt een afschrift van uw huwelijkscontract ook automatisch terecht in Naban, een digitale kluis met notariële akten. Via izimi.be, uw persoonlijke digitale kluis bij de notaris, kunt u dat afschrift raadplegen.

Hoeveel kost het?

Een contract zonder inbreng van vastgoed kost zo’n 600 euro. Als het stelsel wordt gewijzigd kan de kostprijs wel oplopen, aangezien er dan ook een inventaris en verdelingsakte moet worden opgemaakt. Wordt er ook vastgoed in de huwgemeenschap ingebracht, dan zijn er ook kosten aan het Kantoor Rechtszekerheid en voor administratieve opzoekingen te betalen. Dit betekent dan enkele honderden euro’s meer, tot zo’n 1.500 euro. Uiteraard zijn dit veralgemeningen en kan de kostprijs variëren naargelang de complexiteit en de concrete situatie.

MANIER 3 SCHENKING

Met een schenking geeft u een deel van uw vermogen nog tijdens uw leven door aan de volgende generatie, en dat op een ﬁscaalvriendelijke manier. Hou wel rekening met deze spelregels.

Wat is het?

Een schenking is een manier om al tijdens uw leven een deel van uw vermogen naar uw erfgenamen te laten vloeien. Dat is goedkoper dan wanneer dat na uw overlijden zou gebeuren, omdat de tarieven van de schenkbelasting lager liggen dan die van de erfbelasting (zie blz. 40)

Interessant voor wie?

Voor iedereen die de ﬁnanciële middelen heeft om een stuk

van zijn vermogen – zowel roerend als onroerend – al tijdens zijn of haar leven door te geven. Let wel: schenk niet zomaar in het wilde weg. Voor een schenking geldt in principe ‘gegeven is gegeven’. Hou bijvoorbeeld rekening met uw latere oude dag en mogelijk extra medische kosten, maar ook met uw we elijke erfgenamen.

Hoe (sluitend) opstellen?

In principe gebeurt een schenking via een notariële akte. Een schenking heeft immers gevolgen voor het vermogen van de schenker – dat krimpt – maar ook voor het erfrecht en het huwelijksvermogensrecht. Zo zijn kinderen en echtgenoten bevoorrechte erfgenamen, die altijd recht hebben op een deel van uw vermogen. Door een schenking kan de gelijkheid onder erfgenamen worden scheefgetrokken.

Voor een ouder die wil schenken aan een kind is het dus van belang te weten wat precies de invloed is van de schenking op het (toekomstige) erfdeel van dat kind. De wetgever gaat ervan uit dat ouders, in principe, niet de bedoeling hebben om één kind te bevoordelen ten opzichte van de andere kinderen. Daarom wordt vermoed dat een schenking aan een kind een ‘schenking op voorschot van erfenis’ is. Wanneer de ouder sterft, zal het kind de waarde van de schenking moeten ‘inbrengen’ in de nalatenschap. De notaris moet rekening houden met die schenking bij de verrekening van de individuele erfdelen van de kinderen. Concreet zal het kind dat al een schenking kreeg, wat minder erven dan zijn broers of zussen.

Ouders zijn niet verplicht ‘als voorschot op de erfenis’ te schenken. Een ouder kan ook expliciet beslissen om één kind een ‘extraatje’ te geven, boven op zijn of haar erfdeel. Iedereen heeft immers een vast deel van zijn vermogen dat hij of zij vrij kan schenken – het ‘beschikbare deel’. Dat wordt evenwel beperkt door de reserve van de andere kinderen – ofwel: het deel waar zij we elijk recht op hebben. Een ouder zal dus niet meer dan de waarde van het beschikbare deel kunnen schenken. Sinds 1 september 2018 bedraagt het beschikbare deel altijd de helft van het vermogen van een persoon, ongeacht het aantal kinderen.

Het antwoord op de vraag hoe u schenkt, hangt ook af van wat u schenkt. Gaat het om vastgoed, dan moet u bij de notaris passeren. Voor roerende goederen, zoals geld, juwelen of kunst, is dat niet verplicht, en kan een simpele hand- of bankgift volstaan.

● Roerende goederen Het schenken van roerende goederen kan via de notaris, maar hoeft niet. Ook een hand- of een bankgift

wordt aanvaard. Bij een handgift draagt u kosteloos een juweel, een som cash geld of een schilderij fysiek over. Bij een bankgift schrijft u geld over op de rekening van de begiftigde.

Dergelijke schenkingen worden niet geregistreerd. Het voordeel van zo’n niet-geregistreerde schenking is dat u er geen schenkbelasting op moet betalen. Al is er ook een keerzijde: als u binnen drie jaar na de schenking overlijdt, zullen uw kinderen alsnog erfbelasting moeten betalen. Ook al zi en de goederen inmiddels niet langer in uw nalatenschap. Bovendien kunt u ook weinig of geen voorwaarden aan een niet-geregistreerde schenking verbinden, zoals een voorbehoud van vruchtgebruik of behoud van bepaalde inkomsten van het vermogen. In een pacte adjoint kunt u wel beperkte modaliteiten koppelen aan een hand- of bankgift.

● Onroerende goederen

Wie vastgoed wil schenken, moet verplicht naar de notaris. Een onroerend goed kunt u niet schenken met een hand- of bankgift. De notaris zal een notariële akte opstellen, die moet worden geregistreerd uiterlijk 15 dagen nadien. Als gevolg hiervan bent u schenkbelasting verschuldigd, op de waarde in volle eigendom, ook al wordt alleen de blote eigendom geschonken.

Stel: u schenkt uw kind een huis of appartement. Doet u dat zonder voorbehoud van vruchtgebruik, dan wordt de geschonken waarde geïndexeerd tot op datum van overlijden. Als u echter een woning schenkt, maar u blijft er voorlopig nog wonen, waardoor uw kind niet het onmiddellijke vrucht- of gebruiksgenot heeft, dan wordt de waarde niet geïndexeerd, en wordt het geschonken bedrag dus ‘nominaal’ in rekening gebracht met de andere kinderen.

Hoe bewaren?

Schenkt u via een notaris, dan wordt de akte sowieso bij hem of haar bewaard. Als u via een bankgift werkt en iets op papier hebt gezet, dan moet u die documenten zelf bewaren. U kunt echter ook uw documenten in bewaring geven bij de notaris, en ze laten certiﬁceren, waardoor ze gelegaliseerd zijn. Papieren over schenkingen kunt u bewaren in izimi.be, de digitale kluis van het notariaat, gratis beschikbaar voor elke burger. Na uw overlijden krijgen uw erfgenamen toegang tot uw kluis.

Hoeveel kost het?

Schenkt u met een notariële akte, dan moet er schenkbelasting worden betaald. Dan hebt u wel afgerekend met de ﬁscus en kan er later geen erfbelasting meer verschuldigd zijn.

Voor roerende goederen bedraagt de schenkbelasting 3 procent wanneer u schenkt in rechte lijn, en 7 procent aan alle anderen. Voor onroerende goederen is dat 3 tot 27 procent of 10 tot 40 procent, afhankelijk van de verwantschap en de geschonken waarde.

Behalve de schenkbelasting moet u ook het ereloon van de notaris betalen. De tarieven voor het opmaken van een authentieke akte zijn vastgelegd in een koninklijk besluit. Boven op dat bedrag moet de notaris 21 procent btw inhouden, die hij rechtstreeks moet doorstorten aan de federale overheid. Voor elke schenkingsakte moet de notaris enkele noodzakelijke kosten maken die hij aan de partijen moet doorrekenen. Denk aan kosten voor het uitvoeren van bepaalde opzoekingen of het opvragen van de nodige a esten en documenten (bodema est, hypothecair getuigschrift, ﬁscale opzoekingen...).

Vervolgens zijn er nog de kosten van de ‘overschrijving’ op het Kantoor Rechtszekerheid. Door die overschrijving wordt de akte tegenstelbaar aan derden. Een gedetailleerde inscha ing van de kosten kunt u zelf berekenen via www.notaris.be/rekenmodules/schenkingen.

MANIER 4 ERFOVEREENKOMST

Op voorhand afspraken maken met uw nabestaanden over de verdeling van uw nalatenschap? Dat kan in zekere mate met een erfovereenkomst. Belangrijk hierbij: alle betrokkenen moeten op één lijn zi en.

Wat is het?

Een erfovereenkomst is een oﬃcieel document dat door een notaris wordt opgemaakt. Families kunnen er bepaalde afspraken in maken over de verdeling van de erfenis, zodat latere discussies tussen de erfgenamen verme-

den kunnen worden. Let wel: een erfovereenkomst dient niet om te bepalen wie wat precies krijgt, wel om bepaalde scheeftrekkingen te herstellen.

Er bestaan twee soorten erfovereenkomsten:

● In een globale erfovereenkomst – ook wel familiepact genoemd – kunnen ouders samen met hun kinderen en/of stiefkinderen en kleinkinderen in alle openheid zaken regelen rond gekregen schenkingen en andere voordelen. Denk aan een dure studie of hulp bij de opvang van de kinderen. Vaak komt die wrevel daarover pas aan de oppervlakte na het overlijden van de ouder(s). Door daar vooraf met alle betrokken partijen afspraken over te maken en naar een evenwicht te zoeken tussen de erfgenamen kan de familiale vrede bewaard worden. Met ‘evenwicht’ wordt geen absolute gelijkheid of een cijfer tot na de komma bedoeld, maar is het eerder zaak om af te spreken wat ‘evenwichtig’ aanvoelt.

● Met een punctuele erfovereenkomst kunnen afspraken worden gemaakt over zeer speciﬁeke aspecten van een schenking of een erfenis, bijvoorbeeld over de waarde van een onroerend goed.

Voor wie interessant?

In principe kan elke familie een erfovereenkomst sluiten, maar het instrument is vooral interessant wanneer er door schenkingen grote onderlinge verschillen tussen de erfgenamen kunnen opduiken. Of wanneer een kind in de familie speciﬁeke noden en behoeften heeft. Ook voor nieuw samengestelde gezinnen kan een erfovereenkomst interessant zijn.

Een belangrijk aandachtspunt is evenwel dat alle betrokken partijen op dezelfde golﬂengte moeten zi en. Een erfovereenkomst kan er maar komen als elke partij akkoord gaat met de inhoud ervan.

Hoe (sluitend) opstellen?

Het opstellen van een erfovereenkomst gaat gepaard met een aantal formaliteiten. Het gaat dan om bepaalde termijnen in het proces die strikt moeten worden gevolgd. Bedoeling is dat u niet over één nacht ijs gaat bij het nemen van een beslissing. Want zodra de erfovereenkomst is getekend, is er geen weg terug. Het gaat immers om een bindende overeenkomst.

Het hele proces begint uiteraard met een of meerdere gesprekken met alle betrokken partijen in aanwezigheid van een notaris. Na aﬂoop wordt een ontwerp van de erfovereenkomst opgemaakt, dat naar alle partijen gaat. Pas na 15 kalenderdagen mag er een volgende verga-

dering met de notaris plaatsvinden om de details van het ontwerp te overlopen. Dan volgt nog eens een maand bedenktijd, alvorens de erfovereenkomst kan worden ondertekend.

Hou rekening met die verplichte termijnen wanneer u een erfovereenkomst opstelt, zeker wanneer u een huwelijkscontract sluit met een Valkeniersclausule (zie blz. 34 en 65). Zo’n clausule wordt gezien als een erfovereenkomst, en moet het geijkte pad volgen. Sluit u het huwelijkscontract af vóór u trouwt, hou daar dan rekening mee.

Hoe bewaren?

Uw notaris schrijft de erfovereenkomst in in het Centraal Register van Testamenten (CRT). Op die manier kan het document worden opgespoord bij het overlijden van de erﬂater.

Hoeveel kost het?

De kostprijs hangt af van de complexiteit van het dossier, maar vooral ook van wat er allemaal in is verwerkt. Als er nog een schenking wordt opgenomen in de erfovereenkomst, moet daar apart voor worden betaald. Daarom deze tip: lijst op welke transacties in de erfovereenkomst moeten worden opgenomen en vraag dan aan uw notaris een kostenraming.

MANIER 5 ZORGVOLMACHT

Steeds meer mensen stellen een zorgvolmacht op. In dit document wordt vastgelegd wie uw zaken mag beheren als u daar zelf niet meer toe in staat bent. Belangrijk: een zorgvolmacht kunt u alleen opstellen als u nog wilsbekwaam bent.

Wat is het?

In een zorgvolmacht kiest u een of meer personen die in uw plaats beslissingen mogen nemen als u dat zelf niet meer kunt – mentaal óf fysiek. Denk aan het uitvoeren van bankverrichtingen, het beheren van uw eﬀecten-

portefeuille of het invullen van uw belastingaangifte. Ook het doen van schenkingen of het verkopen van vastgoed kunt u toevertrouwen aan een lasthebber, net als wie beslissingen mag nemen over uw zorg en uw verblijfplaats, wanneer u niet meer zelfstandig kunt wonen en er een keuze over een woonzorgcentrum moet worden gemaakt.

Voor wie interessant?

Voor iedereen, jong én oud. Want ook jonge(re) mensen kunnen in coma raken na een herseninfarct of verkeersongeval. En ook dan komt een zorgvolmacht van pas om duidelijk te maken wie de beslissingen in uw plaats kan nemen.

Stelt u geen zorgvolmacht op en wordt u bijvoorbeeld dement, dan komt u in het systeem van gerechtelijke bescherming terecht. De aanvraag daarvoor kan door elke belanghebbende gebeuren. Zodra de wilsonbekwaamheid wordt vastgesteld, stelt een vrederechter een bewindvoerder aan die u voortaan vertegenwoordigt en bijstaat bij het maken van keuzes. Dat kan uw echtgeno(o)t(e) zijn, maar ook een familielid. In sommige gevallen wordt een derde aangesteld, vaak is dat dan een advocaat.

Hoe (sluitend) opstellen?

Als er alleen roerend goed in het spel is, zoals geld, kan een zorgvolmacht onderhands gebeuren, al is dat niet wenselijk omdat gespecialiseerd advies – bijvoorbeeld over het huwelijksvermogensstelsel van een koppel dat een zorgvolmacht wil opstellen – onontbeerlijk is bij een zorgvolmacht. U maakt dus maar beter een afspraak bij een notaris.

Voor (de verkoop van) onroerende goederen is een notariële volmacht sowieso verplicht. Hetzelfde geldt voor notariële schenkingen van roerende goederen.

Hoe bewaren?

Een zorgvolmacht bewaart u niet thuis in een lade, maar moet u registreren bij het Centraal Register van Lastgevingsovereenkomsten (CRL). Die inschrijving kost 19,40 euro per lastgever, de persoon voor wie de zorgvolmacht bedoeld is. Heeft een notaris de zorgvolmacht opgesteld, dan regelt die de registratie. Een onderhandse volmacht kunt u ook zelf via de griﬃe van het vredegerecht laten registreren, al is dat nogal omslachtig. Want eerst moeten alle handtekeningen op de gemeente worden gelegaliseerd voordat de griﬃe de registratie wil doen.

Hoeveel kost het?

Sinds 1 januari 2024 betaalt u voor het opstellen van een zorgvolmacht bij een notaris een vast ereloon van 211 euro voor 1 lastgever. Het ereloon voor een bijkomende lastgever bedraagt 108 euro. Hou ook rekening met de registratiebelasting (50 euro), het recht op geschrift (50 euro), de inschrijving in het CRL (19,40 euro/lastgever), dossierkosten (200 euro) en 21% btw.

MANIER 6

GESPLITSTE AANKOOP

Vastgoed naar uw erfgenamen laten gaan zonder dat zij daar erfbelasting op moeten betalen? Dat kan via een gesplitste aankoop.

Wat is het?

Via de techniek van de gesplitste aankoop kopen ouders en kinderen samen vastgoed aan, al dan niet via een voorafgaande schenking van de ouders aan de kinderen. De ouders verwerven het vruchtgebruik over het pand, de kinderen de blote eigendom. Dat betekent dat de ouders levenslang mogen wonen in het pand of dat ze het mogen verhuren en de huurinkomsten innen. Bij hun overlijden dooft het vruchtgebruik uit, en gaat het pand in volle eigendom naar de kinderen, zonder dat ze erfbelasting verschuldigd zijn op de woning.

Voor wie interessant?

Onder meer voor ouders die op latere leeftijd verhuizen naar een kleinere woning of een appartement. Door uw kinderen te betrekken bij de aankoop, erven zij het vastgoed na uw overlijden zonder erfbelasting te moeten betalen. Maar ook de aankoop van een tweede verblijf of van een opbrengsteigendom kan via deze techniek gebeuren. Idem voor buitenlands vastgoed, maar ga dan zeker na wat de ﬁscale en burgerrechtelijke gevolgen zijn, want niet in elk vakantieland is een gesplitste aankoop interessant.

Nadeel van een gesplitste aankoop is dat ouders en kinderen aan elkaar vastgeklonken zi en en voor beslissingen

over de woning altijd een consensus moeten vinden. Een gesplitste aankoop is dus geen goed idee als de ouders en kinderen niet goed overeenkomen.

Hoe (sluitend) opstellen?

Voor de aankoop van vastgoed moet u sowieso naar de notaris. Springen de ouders ﬁnancieel bij met een schenking, dan hoeft die niet notarieel te gebeuren. Dat kan ook via een gewone bankgift. Dat is goedkoper, omdat dan geen schenkbelasting moet worden betaald, terwijl dat voor een geregistreerde schenking wel het geval is (3% voor een schenking in rechte lijn in Vlaanderen en Brussel, 3,3% in Wallonië). De schenker moet dan wel nog enkele jaren blijven leven, om zowel aan de schenk- als aan de erfbelasting te ontsnappen. In Vlaanderen en Brussel is dat een periode van drie jaar, in Wallonië vijf jaar. Overlijdt de schenker toch binnen die termijn, dan zijn de kinderen alsnog erfbelasting verschuldigd op de waarde van de roerende schenking.

Let wel: om bij het overlijden van de ouders erfbelasting te vermijden, moet u kunnen aantonen dat de schenking vóór de aankoop van het pand plaatsvond. Bij een notariële schenking blijkt dat uit de datum van de akte. Bij een onderhandse schenking is het belangrijk om bewijsdocumenten – een zogenaamd pacte adjoint – op te maken en die aangetekend te versturen om zo een datum te verkrijgen.

Wat betekent ‘vóór de aankoop’ nu concreet? U doet de schenking het best vóór de ondertekening van het compromis, zeker als u in Brussel of Wallonië woont. Daar wordt de beslissing van de federale belastingadministratie in 2020 gevolgd. Die bepaalt dat als er een voorschot werd voorzien in het compromis – en dat is doorgaans het geval bij de aankoop van vastgoed – het totale bedrag dat de blote eigenaars moeten betalen, geschonken moet zijn vóór de ondertekening van het compromis en dus niet voor de ondertekening van de notariële aankoopakte.

De Vlaamse belastingadministratie aanvaardt nog altijd dat de voorafgaande schenking door de ouders uiterlijk moet plaatsvinden voor de ondertekening van de notariële aankoopakte. Maar in de praktijk is het toch beter om voorzichtig te zijn en de schenking ook in Vlaanderen te doen voor het compromis wordt ondertekend. Zo anticipeert u al op een eventuele latere verhuizing van de schenkers van Vlaanderen naar een ander gewest.

Wat met herstellingswerken? Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen onderhoudsherstellingen en structurele herstellingen. De onderhoudsherstellingen

zijn voor de vruchtgebruiker (de ouders), de grote herstellingen in principe voor de blote eigenaar (de kinderen). Maar de vruchtgebruiker kan worden gevraagd om toch te betalen, in verhouding tot de waarde van het vruchtgebruik tegenover de waarde van de volle eigendom.

Hoeveel kost het?

Bij de aankoop van vastgoed moet u rekening houden met de kosten boven op de aankoopprijs. Koopt u een nieuwbouw, dan betaalt u doorgaans btw op de constructie (21%) en registratiebelasting op de bouwgrond (12% in Vlaanderen, 12,5% in Brussel en Wallonië). Bij bestaand vastgoed moet u alleen registratiebelasting betalen.

Voor het overige zijn er de klassieke notariële erelonen en aktekosten. De erelonen voor het opmaken van een authentieke akte zijn vastgesteld in een koninklijk besluit. Voor elke aankoopakte moet de notaris ook enkele noodzakelijke kosten maken die hij aan de koper zal doorrekenen: kosten voor het uitvoeren van bepaalde opzoekingen en het opvragen van de nodige a esten en documenten (hypothecair getuigschrift, ﬁscale opzoekingen enzovoort). Hiervoor gelden wettelijke forfaits.

Vervolgens moet u ook rekening houden met de kosten van de overschrijving. Daardoor wordt de akte tegenstelbaar aan derden. Voor die inschrijving mag u rekenen op 230 euro. ■

HOEVEEL

Erfenis

Wi rft oe belastinge etale da edrag oevee erfbelastingbedraagt, hang a oevee erft a i erf aa overleden oonde D eweste epale namelij arieven.

Schenking

O e chenkin oet udoorgaansschenkbelastin etalen Hoeveel ang a vierelementen: d oonplaat a d chenker a i ontvangt e roeren a e onroeren oe aat e aard a schenking.

Wilt u voor het eerst beleggen in vastgoed?

Uw portefeuille eens grondig laten doorlichten? Of uw eigendom verkopen aan andere investeerders?

Welk project u ook voor ogen hebt, onze beleggingsspecialisten maken er samen met u een succesverhaal van. Dankzij onze brede kijk op de beleggingsmarkt weten we precies welke opportuniteit het best past bij uw situatie. Zowel voor beleggingen in woon- als bedrijfsvastgoed staan we u bij met professioneel advies, kennis van zaken en een aanpak op maat.

Contacteer ons: invest@dewaele.com 09 269 68 68

meer op dewaele . com

WIE: Nathalie

Verduyckt (49) en Gunther Vervloessem (50) zijn getrouwd onder het we elijk stelsel.

WAT: Omdat ze bewust kozen om geen kinderen te krijgen, wilden ze al op jonge leeftijd hun nalatenschap goed regelen. Ze zochten naar manieren om de erfbelasting voor hun erfgenamen te beperken, maar zonder kinderen zijn er weinig opties.

ALLEBEI HEBBEN ZE een eigen zaak: Gunther Vervloessem runt een loodgietersbedrijf via zijn vennootschap, terwijl Nathalie Verduyckt tafellakens verkoopt op de markt en via haar webshop. Op aanraden van enkele collega’s stapten ze in 2008 voor de eerste keer naar de notaris om een testament op te stellen. ‘We waren toen ongeveer 35 jaar oud, maar omdat we geen kinderen hebben, vonden we het belangrijk om toch al met onze successieplanning bezig te zijn’, vertelt Verduyckt. ‘We willen onze familie zoveel mogelijk ontzorgen.’ Hun nalatenschap willen ze verdelen onder hun drie broers en een zus.

‘Wij hebben geen kinderen. Dat we ons geld niet voordelig kunnen nalaten, frustreert ons enorm’

‘Tien jaar later, in 2018, hebben we samen met onze bankier onze situatie opnieuw geëvalueerd om te zien of alles nog goed geregeld was’, zegt Vervloessem. ‘Hij raadde ons aan om ons testament bij te werken. Uiteindelijk kwamen we tot de conclusie dat een duolegaat de beste optie was.’ Tot 2021 kon met een duolegaat in het testament worden bepaald dat een deel van het vermogen aan een goed doel werd geschonken, terwijl een ander deel naar een familielid of vriend ging. Het grote voordeel was dat de liefdadigheidsinstelling de volledige erfbelasting betaalde, waardoor de andere erfgenamen hiervan waren vrijgesteld.

Vriendenerfenis ‘Wij hadden alles netjes geregeld: ongeveer 5 procent van ons vermogen zou naar de vzw Cunina gaan, een organisatie die kansarme kinderen in het buitenland helpt. Maar de dag nadat we de akte bij de notaris hadden laten opstellen, werd het duolegaat met terugwerkende kracht afgeschaft. Dat was voor ons een echte domper, want het was een goedkope manier om geld na te laten aan een ver familielid.’

Niet lang daarna werd in Vlaanderen de vriendenerfenis in het leven geroepen, als alternatief voor het duolegaat. Met een vriendenerfenis kan men een of meerdere personen tot 15.000 euro nalaten tegen het gunstige tarief van 3 procent erfbelasting. Vervloessem en Verduyckt besloten van de regeling gebruik te maken en lieten op die manier elk 15.000 euro na aan een petekind.

‘Het blijft een magere troost. 15.000 euro is heel weinig. Wij zijn enorm gefrustreerd dat er geen betere manieren zijn

om ons geld voordelig na te laten aan onze broers en zus’, zegt Vervloessem. ‘Je werkt heel je leven hard, maar door de veranderende wetgeving zijn onze opties om geld na te laten beperkt. En dat alleen omdat we bewust hebben gekozen om geen kinderen te krijgen.’

Erfbelasting Het koppel heeft inmiddels een testament laten opstellen waarin staat dat hun vermogen eerst naar de langstlevende van hen beiden gaat. Na het overlijden van de langstlevende zal het vermogen volledig worden verdeeld over hun broers en zus. ‘Naast de vriendenerfenis laten we alles aan hen na, ook al zullen ze ﬂink wat erfbelasting moeten betalen. We hebben gehoord dat waarschijnlijk meer dan de helft van ons vermogen naar de staat zal gaan via de erfbelasting’, zegt Vervloessem. In Vlaanderen kan het tarief voor broers en zussen oplopen tot 55 procent (zie blz. 40). ‘We hebben ook overwogen om een deel van ons geld te schenken, maar vinden het daar nu nog veel te vroeg voor. Als we 70 jaar zijn, zullen we daar nog eens over nadenken’, zegt Verduyckt. ‘Ook schenken is voor een koppel zonder kinderen minder voordelig dan voor mensen met kinderen. Wie aan kinderen schenkt, betaalt maximaal 3 procent schenkbelasting, terwijl je voor anderen 7 procent moet afdragen.’ Naast het testament stelde zowel Vervloessem als Verduyckt een zorgvolmacht en een euthanasieverklaring op. ‘Met de zorgvolmacht regelden we dat, als een van ons beiden handelingsonbekwaam wordt, de ander handelingen mag stellen, zoals bankverrichtingen doen of ons huis verkopen’, legt Verduyckt uit. ‘Als we beiden handelingsonbekwaam worden, mogen onze broers of zus over die handelingen beslissen.’

JASMINE HEYVAERT

Opvolging in een familiebedrijf zonder conﬂict en drama

De overdracht van een familiebedrijf naar de volgende generatie is een delicate zaak. Niet alleen ﬁnanciële en ﬁscale aspecten spelen. ‘Die eigendomsoverdracht komt pas aan het einde van een complex proces dat ongeveer 5 tot 10 jaar kan duren.’

PETRA DE ROUCK

In ondernemende families zit een groot deel van het vermogen vaak in het familiebedrijf. Het faillissement van busbouwer Van Hool eerder dit jaar heeft nog eens aangetoond dat de overdracht naar de volgende generatie geregeld een bron van geschillen kan zijn. Hoe komt dat? ‘De opvolging komt dikwijls bij toeval of onder familiale druk ter sprake’, zegt Jozef Lievens, advocaat bij Roots Advocaten en bezieler van het Instituut voor het Familiebedrijf. ‘Ik krijg vooral telefoontjes tijdens de Nieuwjaarsperiode, omdat de opvolging ter sprake is gekomen aan de fees afel. Maar de analyse mag niet beperkt blijven tot de vermogensoverdracht of de ﬁscaliteit. Er is een holistische aanpak nodig. De eigendomsoverdracht komt pas aan het einde van een complex proces dat ongeveer 5 tot 10 jaar kan duren.’ (zie kader) Welke vragen moet u zeker stellen?

1 IS FAMILIALE OPVOLGING EEN OPTIE?

Voor veel ondernemende families is het een droom dat de kinderen in de voetsporen treden van hun ouders en het bedrijf verder uitbouwen. Bij familiale opvolging blijft zowel de eigendom als de leiding binnen de familie. ‘Het is echter belangrijk om ook over de alternatieven na te denken’, zegt Lievens. ‘Is het niet beter om te kiezen voor een familiale controle, waarbij de ei-

gendom bij de familie blijft, maar waarbij een derde de leiding op zich neemt? Of zou een verkoop geen goede optie zijn, bijvoorbeeld omdat er geen bekwame opvolger is of er conﬂicten zijn onder de kinderen?’

In de praktijk kiest zo’n 60 procent voor een familiale opvolging of controle, terwijl 40 procent voor een verkoop gaat. ‘Die verhouding is de jongste jaren verschoven: tien jaar geleden koos nog 70 procent voor een familiale opvolging of controle.’

Familiale opvolging is alleen mogelijk als een zoon of dochter bereid is om in het familiebedrijf te stappen, de nodige ambitie heeft en een a itude vertoont die past bij de cultuur en de waarden van het bedrijf en de familie. ‘De opvolger moet ook de nodige competenties hebben’, zegt Lievens. ‘In 70 tot 80 procent van de overdrachten organiseren we een professioneel assessment om na te gaan of de opvolger de juiste kwaliteiten heeft. Er wordt als het ware een spiegel voorgehouden. Het kan blijken dat de opvolger heel geschikt is, wat zijn geloofwaardigheid versterkt. Maar het kan ook aan het licht brengen dat bepaalde vaardigheden nog moeten worden bijgespijkerd, bijvoorbeeld door extra opleiding.’

‘Als er verschillende kinderen actief willen zijn in het bedrijf, is het belangrijk om hun rollen duidelijk in kaart te brengen’, zegt Bart Verdickt, advocaat bij June. ‘Als er een proces nodig is om die rollen toe te kennen, moet dat proces objectief worden uitgevoerd. Tegelijk moet duidelijk zijn wat

de rol is van de kinderen die niet actief zijn in het bedrijf. Wat wordt er van hen verwacht als ze alleen aandeelhouder zijn?’

2 SCHENKEN OF VERKOPEN AAN EEN KIND?

Als een of meerdere zonen en dochters het familiebedrijf willen overnemen, kunnen de ouders ervoor kiezen de onderneming te schenken of te verkopen aan de volgende generatie. ‘In de praktijk zien we vaker dat familiebedrijven worden verkocht aan de volgende generatie dan dat ze worden geschonken. Soms wordt een combinatie van beide benaderingen gebruikt’, zegt Lievens.

Waarom wordt er meer geopteerd voor een verkoop? ‘Sommige ouders vinden dat hun kind het bedrijf niet zomaar moet krijgen, om te vermijden dat het een lakse ondernemer wordt’, zegt Lievens. ‘Andere ouders hebben zelf nog niet het nodige appeltje voor de dorst en hebben dus het vermogen nodig voor een zorgeloze oude dag.’

Ook de gezinssituatie speelt een rol, vooral als niet alle kinderen in het bedrijf stappen. ‘Als je het bedrijf schenkt en je kunt gelijke delen aan elk kind toewijzen, is dat relatief eenvoudig. Maar niet iedereen heeft die mogelijkheid. Hoe beter het bedrijf presteert, hoe moeilijker het soms is om de opvolging te organiseren, omdat veel vermogen in het bedrijf is vastgelegd’, zegt Lievens. ‘Bij een verkoop kan de opbrengst gelijkmatig onder de kinderen worden verdeeld.’

3

HOEVEEL IS HET FAMILIEBEDRIJF WAARD?

Bij een verkoop moet er een waarde op het familiebedrijf worden gekleefd. ‘Laat een onafhankelijke waardebepaling uitvoeren, zodat er later geen discussie over de waarde ontstaat’, adviseert Verdickt.

‘De opvolger wil doorgaans liever een familiale prijs en niet de marktwaarde betalen. In de praktijk zie ik dat ook ge-

Ouders kunnen kiezen om het familiebedrijf te schenken of te verkopen aan de volgende generatie. ‘In de praktijk zien we vaker dat bedrijven worden verkocht dan geschonken’, zegt advocaat Jozef Lievens. ‘Bijvoorbeeld, omdat de ouders vinden dat hun kind het bedrijf niet zomaar moet krijgen of omdat ze zelf nog ﬁnanciële zekerheid nodig hebben voor hun oude dag.’

beuren. Ouders zijn vaak bereid om hun kinderen kortingen van 30 tot 50 procent te geven, om hen niet in de armen van de bank te drijven’, zegt Lievens. ‘Tegelijkertijd willen ouders meestal ook de gelijkheid tussen de kinderen bewaren. Met een globale of punctuele erfovereenkomst (zie blz. 36) kunnen afspraken worden vastgelegd. In zo’n overeenkomst kan de waarde van de schenking worden vastgesteld en kan worden vastgelegd dat één kind het bedrijf krijgt, terwijl een ander kind een compensatie ontvangt.’

‘Onderzoek de mogelijkheden voor het ﬁnancieren van de overname’, zegt Verdickt. ‘Kan het kind bijvoorbeeld het bedrijf overnemen via een eigen holdingvennootschap, waarmee het dan een bankﬁnanciering aangaat?’

WAARAAN DENKEN BIJ EEN SCHENKING?

Het goede nieuws: een familiale onderneming of vennootschap kan gratis worden geschonken. In het Vlaams Gewest geldt er een vrijstelling van schenkbelasting. ‘Je

kunt op voorhand laten valideren door de Vlaamse Belastingdienst of deze vrijstelling van toepassing is’, adviseert Verdickt. Schenken is daardoor goedkoper dan een familiebedrijf laten vererven (zie verder) Als er meerdere kinderen zijn en het familiebedrijf aan een van hen wordt geschonken, kan de schenking als voorschot op het erfdeel worden gedaan. Dit maakt duidelijk dat de schenker dat speciﬁeke kind niet wil bevoordelen. Het geschonken familiebedrijf wordt later in mindering gebracht van het erfdeel, waarbij rekening wordt gehouden met de waarde van het goed op het moment van de schenking. Deze waarde wordt vervolgens geïndexeerd volgens de index van de consumptieprijzen tot het moment van het overlijden van de schenker.

KUNNEN ER VOORWAARDEN AAN DE SCHENKING WORDEN GEKOPPELD?

‘Aan de verkrijging kun je als vader of moeder voorwaarden, lasten en andere modaliteiten koppelen. Die kunnen be-

Van doorgewinterde vastgoedinvesteerder tot nieuwkomer met startkapitaal. Investeren in vastgoed - en al zeker in duurzame nieuwbouw op toplocaties - blijft verstandig.

Investeringsprojecten in de kijker:

W.E.S.T. IN ROESELARE

• Appartementen & woningen

• Grote zuidgerichte terrassen & tuinen

• Groen binnengebied

• Toplocatie nabij centrum Roeselare

• Zeer interessant als investering

• Kindvriendelijke omgeving

• Duurzaam verwarmen zonder gas

Ontdek vandaag ons kijkappartement.

zabra.be/west

Adres: Kruising van de Diksmuidsesteenweg en de Westlaan, 8800 Roeselare

• Divers aanbod appartementen en huizen

• 1 tot 4 slaapkamers, tot 2 badkamers

• Verwarming via geothermie, vloerverwarming

• Mobiscore 8.8/10

• Doodlopende straat zonder doorgaand verkeer

• Ondergrondse parking beschikbaar

• Weelderige binnentuin en privétuin of -terras

Ontdek vandaag ons project.

zabra.be/lilotvert

Adres: Tollaan 8, 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe

Bij Zabra geen eenheidsworst, maar een aanpak op maat. Investeren in vastgoed is immers een individuele zaak.

L’ILOT VERT IN SINT-LAMBRECHTS -WOLUWE

doeld zijn om enerzijds het vermogen en anderzijds de schenker te beschermen’, zegt Verdickt.

BESCHERMING VAN HET VERMOGEN

‘Met speciﬁeke clausules in de schenkingsakte kan het vermogen worden beschermd tegen de gevolgen van een potentiële echtscheiding van de kinderen of onvoorziene situaties waarin het wenselijk is dat het kind niet langer eigenaar is, zoals drugs- of drankverslaving’, zegt Verdickt. ‘Er kan ook een bescherming worden uitgewerkt tegen toekomstige schuldeisers van de kinderen.’ Mogelijke modaliteiten zijn:

1. Een uitsluitingsclausule, waarbij aan de begiftigde de last wordt opgelegd om het vermogen te allen tijde ‘eigen’ te houden. Het mag dus niet in de huwgemeenschap worden ondergebracht.

2. Een ontbindende voorwaarde van de schenking kan van toepassing zijn bij, onder meer, vooroverlijden van het kind, drugsverslaving, drankverslaving, faillissement en onvermogen. ‘Belangrijk is dat deze ontbindende voorwaarden duidelijk zijn. Bij vooroverlijden van een kind is dat eenvoudig, maar wanneer is er sprake van verslaving?’, zegt Verdickt. ‘Als de schenker dat mag bepalen, kan hij op eigen initiatief de schenking ontbinden. Maar dat mag niet, omdat een schenking onherroepelijk moet zijn. Als de begiftigde akkoord gaat dat er sprake is van een verslaving, dan is de beslissing tot ontbinding niet eenzijdig. Als de begiftigde niet akkoord gaat, moet er een procedure komen waarbij een derde vaststelt dat er sprake is van een verslaving.’

BESCHERMING VAN DE SCHENKER

‘Deze clausules garanderen het nodige controlebehoud of voorzien in een bepaalde inkomstenstroom voor de ouders’, zegt Verdickt.

Mogelijke modaliteiten zijn:

1. Voorbehoud van vruchtgebruik, waarmee de vruchtgebruiker een stemrecht op de algemene vergadering heeft en de dividenden ontvangt. ‘Met het stemrecht kan de vruchtgebruiker beslissen om een dividend op te nemen en dit aan zichzelf

Voor veel ondernemende families is het een droom dat de kinderen in de voetsporen van hun ouders treden. ‘Het is echter belangrijk om ook over de alternatieven na te denken’, zegt advocaat Jozef Lievens. ‘Bijvoorbeeld een verkoop als er geen bekwame opvolger is of als er conﬂicten zijn onder de kinderen.’

toe te kennen. Een tussenkomst van de blote eigenaar is niet nodig’, zegt Verdickt. Aan het einde van het vruchtgebruik, bijvoorbeeld door overlijden, afstand van vruchtgebruik of het verstrijken van de afgesproken termijn, krijgt de blote eigenaar de volle eigendom.

2. Last tot betaling van een maandelijks of jaarlijks bedrag. Daarmee verzekert de schenker zich van een inkomen. ‘Vaak is het dan wel nodig om in de clausules te speciﬁceren hoe de schenker deze middelen kan opnemen. Meestal wil men niet afhankelijk zijn van de kinderen’, zegt Verdickt.

WELKE JURIDISCHE

STRUCTUUR KRIJGT

HET FAMILIEBEDRIJF?

‘Een opvolging is een goed moment om de vennootschapsstructuur te bekijken’, zegt Verdickt. ‘Zo kan het wenselijk zijn om aan de ouders een ‘golden share’ toe te kennen.’ Dat aandeel geeft dan bijvoorbeeld recht op meer winst of een vetorecht bij bepaalde beslissingen, waardoor de schenker met een beperkt aantal aandelen

toch een aanzienlijk deel van de winst en controle behoudt. Ook een maatschap of een stichting administratiekantoor kan een oplossing zijn.’

Een maatschap is een vennootschap zonder al te veel formaliteiten. Die wordt boven de familiale vennootschap geplaatst door de ouders. Vervolgens schenken de ouders de aandelen van de maatschap, en onrechtstreeks dus ook de aandelen van het familiebedrijf. Ouders kunnen zich in de statuten van de maatschap bepaalde bevoegdheden voorbehouden, zoals het zaakvoerderschap.

Een Nederlandse stichting administratiekantoor (STAK) is een controlevehikel waarbij het recht op dividenden en het stemrecht van aandelen worden losgekoppeld. De aandelen worden overgedragen aan de stichting, die in ruil certiﬁcaten uitgeeft. Dankzij de certiﬁcering kan de economische eigendom van het familiebedrijf gemakkelijk worden overgedragen, terwijl via een goed uitgewerkte bestuursregeling – waarbij veel macht aan de overdrager toekomt – het juridische zeggenschap over de vennootschap behouden blijft. De ouders beslissen als bestuurder van de STAK over het familiebedrijf, aangezien de STAK juridisch eigenaar is.

WAT ALS HET NOODLOT TOESLAAT VOOR DE OPVOLGING GEREGELD IS?

De opvolging is een heel proces. Voorzie intussen een noodplan voor het geval de eigenaar van het bedrijf overlijdt. ‘Een vererving van het familiebedrijf kan een drama zijn om twee redenen’, zegt Lievens. ‘Het is onverantwoord vanuit ondernemersstandpunt om geen duidelijkheid te hebben over wie het bedrijf zal leiden. Bovendien moet men jaarlijks controleren of het bedrijf voldoet aan de voorwaarden voor het guns arief inzake erfbelasting.’

Het tarief in de erfbelasting voor familiale ondernemingen en vennootschappen hangt af van de verwantschap: kinderen, kleinkinderen en partners betalen 3 procent, de anderen 7 procent. ‘De erfbelasting is een privékost. Mogelijk zullen er nog gelden uit de vennootschap moeten worden gehaald en overgeheveld naar het privévermogen om de erfbelasting te kunnen betalen’, zegt Verdickt. ‘Doorgaans moet op die on rekking uit de vennootschap 30 procent roerende voorheﬃng worden betaald, al zijn er soms goedkopere mogelijkheden.’ ■

IN 10 STAPPEN NAAR EEN GOEDE OPVOLGING

Jozef Lievens, advocaat bij Roots Advocaten en bezieler van het Instituut voor het Familiebedrijf, geeft een tienstappenplan voor een goede opvolging in een familiebedrijf:

1. Maak de opvolging bespreekbaar

Ouders en kinderen moeten het gesprek aangaan over de toekomst van het familiebedrijf, waarbij het belang van het bedrijf vooropstaat.

2. Onderzoek alternatieven

Familiale opvolging, familiale controle of een verkoop?

3. Kies een nieuwe leider

En geef die alle kans op slagen.

4. Leg de nieuwe rol van de overdrager vast ‘Doorgaans is de identiteit van de overdrager heel erg vervlochten met het bedrijf. Vaak behoudt de overdrager nog een rol binnen het bedrijf, zoals bestuurder of voorzitter van de raad van bestuur’, zegt Lievens. ‘Het kan ook een informele rol zijn, zoals mentor of bewaker van de familiewaarden.’

5. Engageer de familie

3 - 7%

Het erfbelastingtarief voor familiale ondernemingen en vennootschappen hangt af van de verwantschap: kinderen, kleinkinderen en partners betalen 3 procent, de anderen 7 procent.

Betrek de familie bij de opvolging, bereid haar voor op het vlak van eigenaarsvisie en familiale governance en geef de familie een rol in het bedrijf (aandeelhouder, personeelslid, bestuurder…).

6. Gebruik corporate governance

De raad van bestuur zal toezicht houden op de opvolging en de belangen van de passieve aandeelhouders verdedigen, maar zal omgekeerd ook de opvolger beschermen tegen de familie. In een familiaal charter kunnen onder meer de waarden, doelstellingen, eigendom en carrières in het familiebedrijf worden vastgelegd, net zoals de vergoeding voor familieleden.

7. Professionaliseer het bedrijf indien nodig

Bijvoorbeeld op het vlak van marketing, klantenbeleid of personeel.

8. Organiseer de eigendom

Pas in dit stadium wordt het familiebedrijf geschonken of verkocht aan de volgende generatie.

9. Informeer de stakeholders

Stel een communicatieplan op en informeer het personeel, de banken, adviseurs, leveranciers en klanten.

10. Maak een totaalplan Voorzie actieplannen op 4 niveaus: de overdrager, de opvolger, de (eigenaars)familie en het bedrijf.

Verdeling van bouwgronden: luister naar de wensen van uw kinderen

Als u bouwgronden via een testament aan uw kinderen doorgeeft, kan de erfbelasting ﬂink oplopen. Door gebruik te maken van een schenking blijven de belastingen beperkt. Het is wel een lastige afweging, aangezien de waarde van de gronden vaak verschilt en elk kind zijn eigen voorkeuren heeft.

DIRK SELLESLAGH

Ooit kreeg u van uw ouders een bouwgrond geschonken in het groene Limburgse dorp waar u als kind woonde. Later kocht u als diversiﬁcatie van uw beleggingsportefeuille nog een extra bouwgrond in een verkaveling vlak bij een oprit naar de snelweg tussen Brussel en Mechelen. Uw bedoeling is dat elk van uw twee kinderen een bouwgrond krijgt.

Het doorgeven van bouwgronden aan de volgende generatie vraagt om extra overwegingen, anders dan bij geld. Geld kunt u eenvoudig in twee delen, maar hoe zorgt u ervoor dat beide kinderen tevreden zijn met de toewijzing van de bouwgronden?

WAT ZIJN DE MOGELIJKHEDEN?

ERFENIS MET TESTAMENT

In een testament kunt u vastleggen welke bouwgrond elk van uw kinderen na uw overlijden krijgt. Als de ene bouwgrond meer waard is dan de andere, zal hiermee rekening worden gehouden bij de verdeling van de nalatenschap.

Op de bouwgronden die de kinderen erven, moeten ze erfbelasting betalen. De Vlaamse belastingdienst maakt voor de berekening van de belasting een onderscheid

tussen roerende en onroerende goederen. De erfbelasting op roerende en onroerende goederen wordt apart berekend, wat ertoe kan leiden dat een deel van de nalatenschap niet in een hogere belastingschaal terechtkomt.

ERFENIS ZONDER TESTAMENT

Als u bij leven de gronden niet aan uw kinderen schenkt of niet in een testament vastlegt wie welke bouwgrond krijgt, erven uw kinderen de gronden samen met de rest van uw vermogen in onverdeeldheid. Ze zullen dan onderling moeten bepalen wie welke grond krijgt, of ervoor kunnen kiezen om de bouwgronden te verkopen en de opbrengst te verdelen. Op de waarde van de gronden zal erfbelasting moeten worden betaald.

SCHENKING

Wilt u toekomstige erfbelasting vermijden, dan kunt u de bouwgronden al bij leven aan uw kinderen schenken. Onroerende goederen kunnen nooit via een handgift worden geschonken, dus u zult hiervoor naar de notaris moeten.

Dit betekent ook dat u schenkbelasting zult moeten betalen op de waarde van de gronden die u aan uw kinderen overdraagt. Het belastingtarief hangt af van de waarde van de gronden. In Vlaanderen bedraagt

de schenkbelasting op de eerste schijf van 150.000 euro 3 procent. Voor bedragen van 150.000 tot 250.000 euro is het 9 procent, van 250.000 tot 450.000 euro 18 procent en vanaf 450.000 euro 27 procent. Deze tariefschijven gelden per schenker en per begiftigde, wat betekent dat elk kind apart de laagste tarieven kan genieten.

‘Maar weet dat u uw onroerende schenking, zelfs als het om één onroerend goed gaat, kunt opsplitsen in meerdere delen om zo de hoogste tarieven te vermijden’, zegt Rinse Elsermans, partner bij het advocatenkantoor Cazimir. ‘Laat ook dan zeker drie jaar tussen de schenkingen.’

Als u meerdere kavels aan uw kinderen wilt schenken, is het verstandig om dit in verschillende keren te doen, met de nodige tussenpozen. Doet u opeenvolgende schenkingen van onroerende goederen binnen drie jaar, dan telt de ﬁscus de waarde van de geschonken onroerende goederen bij elkaar op. Daardoor kunt u in een hogere belastingschijf terechtkomen en zal er dus meer schenkbelasting moeten worden betaald.

Waarschijnlijk wilt u elk van uw kinderen gelijk behandelen. In dat geval moet u de waarde van beide gronden met elkaar vergelijken. Als een van de percelen meer waard is dan het andere, kunt u het kind dat de minst waardevolle grond kreeg hiervoor compenseren. Dat kan in cash, maar ook met andere activa.

‘U kunt proberen het evenwicht te herstellen door andere onroerende goederen toe te voegen’, zegt notaris Helena Verwimp, woordvoerster van Notaris.be.

‘Dat kan bijvoorbeeld gaan over een onroerend goed zoals een garage, en in sommige gevallen kan ook kunst hiervoor in aanmerking komen. Vaak trekken we het onevenwicht recht met geld. Als de ene grond bijvoorbeeld 200.000 euro waard is en de andere 150.000 euro, krijgt het kind met die goedkopere kavel 50.000 euro extra.’

Verwimp zegt dat ook andere zaken voor compensatie in aanmerking komen.

‘Bijvoorbeeld het feit dat het ene kind langer heeft gestudeerd dan het andere, of dat de grootouders vaak op de kleinkinderen hebben gepast, kan als een vorm van compensatie worden gezien. Hoewel die zaken juridisch niet als een gift worden

Het opstellen van een testament kan helpen om de toewijzing van bouwgronden duidelijk te regelen, waardoor u toekomstige conﬂicten en erfbelasting kunt beperken.

dezelfde kers afel gaan zi en, wat meestal toch niet de bedoeling is. De meeste mensen willen dat hun kinderen goed blijven overeenkomen na hun overlijden. Dat is iets wat zeker in overweging moet worden genomen en bijna even belangrijk is als de ﬁnanciële kant van de zaak.’

De schenking buiten erfdeel kan alleen worden betwist als het minimale erfdeel van de kinderen, de zogenaamde reserve, geschonden wordt. Alle kinderen samen hebben recht op minstens 50 procent van de nalatenschap. Als er bijvoorbeeld twee kinderen zijn, dan hebben ze elk recht op minstens 25 procent. De andere helft kan door de erﬂater vrij worden toegewezen. Als de nalatenschap buiten erfdeel meer dan 50 procent bedraagt, waardoor de reserve van de kinderen onder 50 procent valt, moet dit worden bijgesteld.

beschouwd, kan een erfovereenkomst een geschikt instrument zijn om al deze vormen van compensatie vast te leggen.’

Ook Elsermans is een voorstander van de erfovereenkomst. ‘Het is het beste instrument in de successieplanning. Maar het werkt alleen als iedereen akkoord gaat. Als een van de kinderen de erfovereenkomst niet wil ondertekenen, zit je vast.’

Een schenking gebeurt vaak als voorschot op het erfdeel, wat betekent dat de schenking wordt meegeteld bij de verdeling van de erfenis. Bij ongelijke schenkingen gebeurt de compensatie op dat moment.

Wilt u als ouder om welke reden dan ook toch het ene kind meer geven dan het andere, dan moet u dat buiten erfdeel doen. ‘Als u twee gronden van verschillende waarde schenkt en het verschil niet wilt compenseren, dan moet u het verschil in waarde buiten erfdeel schenken’, legt Elsermans uit. ‘Op die manier wordt de wens van de ouders gerealiseerd zonder dat de kinderen ermee akkoord moeten gaan. Natuurlijk is dit niet ideaal, omdat het tot wrijvingen tussen de kinderen kan leiden.’

Helena Verwimp bevestigt dat het niet per se nodig is om een erfovereenkomst te gebruiken als het louter gaat om ongelijke schenkingen. ‘Maar dit kan ertoe leiden dat uw kinderen na uw dood niet meer aan

WAAROP LETTEN?

WAARDEBEPALING

Om vanaf het begin zoveel mogelijk discussie te vermijden, is het verstandig om de kavels door een vastgoedspecialist te laten scha en en de marktwaarde ervan te kennen. ‘De partijen mogen die waardering in principe zelf doen. Maar de waardering moet correct zijn, omdat de ﬁscus daar belasting op zal heﬀen’, zegt Elsermans. ‘Voor de gelijke behandeling van de kinderen is het ook belangrijk dat er een akkoord is over de waarde van de geschonken gronden. Om dit afdwingbaar te maken, moet dit akkoord worden vastgelegd in een erfovereenkomst.’

WAT DE KINDEREN WILLEN

Het slechtste wat u kunt doen, is de gronden toewijzen zonder met uw kinderen te overleggen. Misschien wil een van uw kinderen graag op een van de gronden een huis bouwen, terwijl de ander het perceel mogelijk wil verkopen om de opbrengst te gebruiken voor de aankoop van een loft in de stad. Goed luisteren naar hun wensen en plannen kan u helpen om de bouwgronden fair te verdelen.

Zondag 29 september

Een investering met een mooi

Openzichtdag van 13u tot 17u

Troonstraat 222, Oostende

TE KOOP IN OOSTENDE:

REEDS VERHUURDE APPARTEMENTEN MET SERVICE VANAF 295.000 €

_ 100% nieuwbouw, instapklaar en onmiddellijk beschikbaar

Grote vraag naar appartementen met service in Oostende

Fiscaal gunstig: slechts 12% btw, geen onroerende voorheffing

_ Ideale ligging op 30m van de zeedijk, vlak bij openbaar vervoer

_ Service en verhuur volledig voor u geregeld

Meer info: Surf naar o-sea.be/investeren of bel 050 946 946

HET LOT BESLIST

Wat als uw kinderen allebei hun oog hebben laten vallen op dezelfde kavel? In dat geval kunt u de bouwgronden via loting toewijzen. Als beide bouwgronden dezelfde waarde hebben, is dat een eenvoudige oplossing. Maar als het om kavels van verschillende waarde gaat en u uw kinderen gelijk wilt behandelen, zal er een compensatie moeten worden uitgewerkt.

DE TWEE BOUWGRONDEN

SAMEN SCHENKEN

U kunt ook overwegen om de twee kavels gezamenlijk aan beide kinderen te schenken. Daarna moeten ze onderling uitmaken wat ze met de kavels willen doen en hoe een eventuele compensatie wordt uitgewerkt. Het nadeel van deze benadering is echter dat de erfgenamen twee keer belasting betalen.

‘Neem bijvoorbeeld een bouwgrond van 150.000 euro en een van 200.000 euro, wat een totale schenkingssom van 350.000 euro oplevert’, zegt Verwimp. ‘Elk van de ouders schenkt in dat geval 175.000 euro aan de twee kinderen, wat per kind 87.500 euro van elk van de ouders betekent. Op die bedragen moet telkens 3 procent schenkbelasting worden betaald.’

Maar als de erfgenamen daarna uit onverdeeldheid willen treden en elk een van de kavels kiezen, moeten ze een extra verdeeltaks van 2,5 procent betalen op 350.000 euro. ‘Hadden de kinderen aanvankelijk bij de schenking al een grond gekozen, dan hadden ze die verdeeltaks kunnen vermijden’, merkt Elsermans op. ‘Anders is het als ze beide kavels verkopen en de opbrengst verdelen. In dat geval zetten ze onroerend goed om in roerend goed en is er geen verdeeltaks verschuldigd.’

‘Gronden in onverdeeldheid schenken wordt soms gedaan als geen van de kinderen echt interesse heeft in de gronden, maar de ouders er toch van overtuigd zijn dat de gronden een betere investering zijn dan roerende beleggingen’, weet Verwimp. ‘Het wordt dan een appeltje voor de dorst dat de kinderen later te gelde kunnen maken.’

BEZOEK ONS:

WEBSITE: WWW.MIJNGELD.BE

LINKEDIN: LINKEDIN.COM/COMPANY/DE-TIJD/

FACEBOOK: FACEBOOK.COM/DETIJD

INSTAGRAM EN TIKTOK: @DE.TIJD

X: @TIJD

MAIL ONS: VRAGEN@MIJNGELD.BE

ONTERVEN

Mijn broer is overleden. Hij heeft een zoon met wie we geen contact hebben. Heeft hij recht op de erfenis van mijn moeder? Wat kunnen we doen om dit eventueel te verhinderen?

‘Wanneer een ouder overlijdt, neemt een kind automatisch diens erfrechten over’, zegt notaris Helena Verwimp, woordvoerster van Notaris.be. ‘Als een grootouder sterft, erven de kinderen van de overleden ouder de rechten van hun overleden ouder en hebben ze recht op diens erfdeel.’

Volgens het Belgische recht zijn kinderen beschermde erfgenamen en hebben zij altijd recht op een minimumdeel van de erfenis. Het is niet mogelijk om hen volledig te onterven, zelfs als u dat zou willen. 50 procent van de nalatenschap gaat automatisch naar de kinderen. U hebt de vrijheid om de overige 50 procent naar eigen wens te verdelen. Van het deel dat naar de kinderen moet gaan, heeft elk kind recht op een gelijk deel. Als er twee kinderen zijn, heeft elk kind dus recht op minstens 25 procent van de nalatenschap.

‘Zelfs als u besluit om uw hele nalatenschap aan één kind toe te wijzen, heeft het andere kind nog steeds het recht om zijn deel op te eisen’, aldus Verwimp. ‘Dat recht blijft 30 jaar bestaan. U kunt dus via een testament uw hele nalatenschap nalaten aan uw zoon met wie u nog contact hebt en zo het kleinkind waarmee u geen contact hebt onterven. Toch behoudt het kleinkind het recht om zijn erfdeel op te eisen. Er zal lange tijd een zwaard van Damocles boven het hoofd hangen van het kind dat de volledige nalatenschap heeft ontvangen.’ JH

INBOX

Bruto huurrendement.

Er is een structureel tekort aan huurwoningen rond de North Sea Port. Dankzij onze huurovereenkomsten met lokale havenbedrijven die op zoek zijn naar huisvesting voor hun werknemers, kunt u zorgeloos investeren en profiteren van 50% meer huurinkomsten. Op deze manier is het mogelijk om tot 6,10% bruto huurinkomsten te verkrijgen.

Recent gerenoveerd

• Woning (3 slaapkamers)

Aankoop: € 299.950

Bruto huur: € 16.800/jaar

Reeds verhuurd

• Woning (4 slaapkamers)

Aankoop: € 379.950

Bruto huur: € 20.400/jaar

Beheerservice inclusief

(4 slaapkamers)

Aankoop: € 339.950 Bruto huur: € 20.400/jaar

Transparantie en communicatie: de basis van een eerlijke erfenis

Een veelvoorkomende oorzaak van ruzie na het overlijden van de ouders is dat een kind zich ongelijk behandeld voelt. Ouders kunnen dit voorkomen door tijdens hun leven duidelijke afspraken te maken, bijvoorbeeld met een erfovereenkomst.

PETER VAN MALDEGEM

‘Ruzie tussen kinderen over de nalatenschap van de ouders zien we steeds vaker’, zegt notaris Joni Soutaer. ‘Soms klaagt het ene kind dat zijn broer of zus 4 jaar langer heeft mogen studeren en dus een groter ﬁnancieel voordeel heeft genoten. Ook een dure hobby van een van de kinderen zien we soms uitmonden in ruzies. Nóg voer voor discussie: papa heeft geholpen met de verbouwing van het huis van zijn dochter, terwijl de zoon, die verderop woont, dure aannemers heeft moeten inschakelen.’

Volgens de notaris wordt er soms zo veel in de weegschaal geworpen dat het tot extreme situaties leidt. ‘Zo hebben we al discussies gehad over de zorg voor de kleinkinderen. Oma heeft voor de kinderen van de dochter gezorgd, maar niet voor die van de zoon, omdat die te ver woont. Uiteraard moet er naar een evenwicht worden gestreefd, maar alles afmeten is onmogelijk. Ouders kunnen moeilijk opdraaien voor de keuzes van hun volwassen kinderen die bijvoorbeeld ver zijn gaan wonen’, zegt ze.

AAN WELKE VOORWAARDEN MOET EEN SCHENKING VOLDOEN?

Het probleem is dat discussies over ongelijkheid vaak pas openbarsten bij het overlijden van de laatste ouder, als de verdeling

van de nalatenschap deﬁnitief tot uiting komt. Dan is het te laat, en is er zeker juridisch weinig kans dat u het evenwicht nog kunt herstellen. Dat heeft volgens advocaat Mark Delboo alles te maken met het feit dat de genoemde voordelen juridisch niet als een schenking worden bestempeld en dus geen deel kunnen uitmaken van de nalatenschap.

‘Een schenking naar Belgisch recht moet bestaan uit drie componenten: een verarming van de schenker, een verrijking van de begiftigde en de wil om te schenken’, zegt Delboo. ‘De tijd die een vader spendeert om het huis van een kind te helpen bouwen, leidt niet tot een verarming van de vader en is dus geen schenking. Het is misschien wel tijd die hij had kunnen besteden om geld te verdienen, maar dat is iets anders. Hij heeft geen geld uitgegeven en is dus niet verarmd.’

Met studerende kinderen is dat iets genuanceerder, omdat je dan wel geld uitgeeft, maar dat kadert meer in de verzorgingsplicht van de ouders dan in een zuivere schenking. ‘Het ontbreekt dus aan de wil om te schenken (animus donandi)’, zegt Delboo. ‘Dus zit je vaak met een situatie waarbij de ongelijkheden tot ruzies tussen de kinderen leiden, maar waarbij je via een rechtbank geen tot weinig kans maakt om als ‘benadeelde’ gecompenseerd te worden.’

Een ander veel voorkomend voorbeeld is volgens Delboo als een van de kinderen lang thuis heeft mogen wonen. ‘Stel dat het ene kind tot zijn 40ste thuis woont en niets

‘Ouders

zijn soms terughoudend om openheid te scheppen, omdat ze vrezen dat er discussies zullen volgen. Maar als die vrees nu al leeft, welke discussies krijg je dan als de ouders overleden zijn?’

JONI SOUTAER NOTARIS

betaalt om daar te verblijven. Het andere kind, dat niet thuis woont, moet huur aan een derde betalen en vindt dit oneerlijk. Wel, ook dat zullen onze rechtbanken niet als een schenking beschouwen, omdat er geen verarming is van de vader of moeder. De ouders zouden dat huis nooit aan iemand anders verhuren terwijl ze er zelf wonen. En hun kind daar laten wonen kost hun niets. Eventueel zou je als benadeeld kind kunnen claimen dat eten en nutsvoorzieningen, voor zover het inwonend kind

er niets voor betaalt, wel een mogelijke verarming betekenen, maar dat zal ook moeilijk bewijsbaar en becijferbaar zijn’, zegt Delboo.

Anders is het als een kind gratis in een huurhuis van de ouders woont. Dan missen de ouders huurinkomsten die ze wel zouden krijgen mocht dat kind daar niet wonen. ‘Dit wordt door sommige rechtspraak al aanvaard als een schenking, maar niet door alle’, zegt Delboo. ‘In Frankrijk bijvoorbeeld, waar dezelfde regels gelden als in België, kijken ze daar toch wat soepeler naar en moet er niet noodzakelijk een verarming van de schenker zijn. Men focust daar meer op de verrijking van de begiftigde. Daar worden ook veel meer zulke procedures gevoerd, en vaak met succes.’

2

WAAROM ZIJN COMMUNICATIE EN TRANSPARANTIE ZO BELANGRIJK?

In ieder geval is voorkomen beter dan genezen. ‘Een duidelijke communicatie en transparantie zijn zeer belangrijk’, zegt notaris Soutaer. ‘Ouders zijn soms terughoudend om openheid te scheppen, omdat ze vrezen dat er discussies zullen volgen. Maar als die vrees nu al leeft, welke discussies krijg je dan als de ouders overleden zijn?’, zegt ze.

Ook advocaat Delboo pleit voor een open communicatie. ‘De eerste raad die je kunt geven, is daar duidelijk over te communiceren. Vooral dan met degene die het voordeel krijgt, zodat die ook weet en beseft dat hij of zij een voordeel krijgt en dat dat zou moeten worden gecompenseerd met de andere kinderen’, zegt hij. ■ 5.927

In 2023 werden er 5.927 erfovereenkomsten gesloten. Dat zijn er 60 procent meer dan in 2019.

De voordelen van een erfovereenkomst

Wie volledige klaarheid wil scheppen, kan ook enkele zaken op papier laten ze en, zodat er achteraf geen discussies meer mogelijk zijn. Dat kan met een erfovereenkomst. Dat is een akte waarin afspraken worden gemaakt over de toekomstige nalatenschap. Zo’n overeenkomst kan sinds 1 september 2018 worden gesloten en daarin kunnen bepaalde voordelen die een van de kinderen heeft gekregen, worden gecompenseerd voor de andere kinderen.

Volgens notaris Soutaer wordt die overeenkomst almaar vaker toegepast. Cijfers van Fednot bewijzen dat: in 2023 werden er al 5.927 erfovereenkomsten gesloten (in 2019 waren dat er nog 3.710).

Zo’n erfovereenkomst opstellen vraagt wel wat tijd. ‘Alles begint met een gesprek met de ouders. Daarin brengen we in kaart welke voordelen de kinderen in het verleden hebben genoten, en op welke manier die eventueel zullen worden gecompenseerd’, zegt de notaris. ‘De wensen van de ouders staan hier centraal. In een volgende fase brengen we ouders en kinderen rond de tafel om elke partij te horen. Op basis van de voorstellen stellen we een akte op. Bij een volgend bezoek wordt dat document voorgelezen en uitgelegd. Vervolgens krijgt iedereen nog 1 maand bedenktijd. Na 1 maand komt iedereen weer samen om te ondertekenen. Zodra de overeenkomst ondertekend is, is er geen weg terug. Juridisch is er dan geen discussie meer mogelijk’, zegt Soutaer.

Volgens de notaris kan een erfovereenkomst veel gemoedsrust brengen en voorkomt ze ook dat

er ruzies komen na het overlijden. ‘De bedoeling is dat iedereen het gevoel heeft dat hij evenwichtig behandeld is. Volledig gelijk behandelen is onmogelijk, je kunt nooit op de euro alles gelijk ze en, maar het moet wel de bedoeling zijn dat iedereen de regeling fair vindt’, zegt Soutaer.

‘Met een erfovereenkomst worden de zaken helemaal uitgeklaard’, zegt ook advocaat Delboo. ‘Doe je dit niet, dan is het zeer moeilijk dat nadien nog te corrigeren. Het zou ook kunnen via een testament, maar dat zal de relatie tussen de broer en de zus niet ten goede komen. Beter is om het openlijk te bespreken en vast te leggen. Het blijft altijd wat subjectief, en het vereist dus wat inlevingsvermogen van alle partijen’, zegt Delboo.

De notaris speelt dan ook een belangrijke rol. ‘Het klopt dat we in die gesprekken vaak een bemiddelende rol hebben’, zegt Soutaer.

‘Want zodra je de voordelen begint op te sommen, dreig je in eindeloze discussies te vervallen. Iedere situatie is anders. Je moet vooral luisteren naar de problemen en de gevoeligheden en tot een billijke oplossing proberen te komen. Het voordeel van de erfovereenkomst is

dat er niet over één nacht ijs wordt gegaan. Er is voldoende bedenktijd voorzien.’

Aan zo’n erfovereenkomst hangt uiteraard een prijskaartje. Het gaat niet om een vast tarief, maar is afhankelijk van de complexiteit van het dossier en het aantal bezoeken aan de notaris. ‘Zo’n overeenkomst kan wel een paar duizend euro kosten, omdat ze nooit standaard is en ook zeer formalistisch’, zegt Delboo. ‘Maar als het ene kind zwaar bevoordeeld wordt ten opzichte van het andere, loont het zeker de moeite’, zegt hij.

Het vaakst wordt zo’n erfovereenkomst opgesteld als de kinderen een gezin stichten en/of een grote (vastgoed)aankoop doen. Dan wordt alles in kaart gebracht in een globale erfovereenkomst. Maar het kan ook vroeger, of speciﬁek naar aanleiding van één schenking. Dat is bijvoorbeeld het geval als de ouders een woning schenken aan een van de kinderen. In een erfovereenkomst kan dan worden overeengekomen welke waarde aan dat vastgoed is gekoppeld. We spreken dan van een punctuele erfovereenkomst. Cruciaal volgens Soutaer is dat de overeenkomst tijdig wordt gesloten. ‘Het gebeurt geregeld dat het te laat is. Ik begrijp dat voor velen zulke gesprekken een drempel zijn, maar het is beter door de zure appel te bijten en duidelijkheid te scheppen. Veel discussies ontstaan uit zaken die niet besproken zijn geweest.’ ■

BEZOEK ONS:

WEBSITE: WWW.MIJNGELD.BE

LINKEDIN: LINKEDIN.COM/COMPANY/DE-TIJD/

FACEBOOK: FACEBOOK.COM/DETIJD

INSTAGRAM EN TIKTOK: @DE.TIJD

X: @TIJD

MAIL ONS: VRAGEN@MIJNGELD.BE

HANDELINGSBEKWAAM OF NIET?

Kan iemand met een mentale beperking geld schenken?

Een vrederechter beslist altijd over de bekwaamheid van een persoon met een mentale handicap en bepaalt welke handelingen die persoon niet meer zelfstandig kan uitvoeren. Voor die handelingen zal de onbekwame persoon worden vertegenwoordigd door een bewindvoerder. ‘Schenken is meestal een van de eerste zaken waarvoor iemand onbekwaam wordt verklaard’, zegt Rinse Elsermans, advocaat bij Cazimir. In dat geval zijn er twee mogelijkheden.

● Sommige mensen zijn onbekwaam verklaard, maar kunnen af en toe momenten van bekwaamheid hebben. ‘In zo’n geval is het mogelijk om ad hoc aan de vrederechter te vragen of de beschermde persoon toelating kan krijgen om bepaalde handelingen te stellen, zoals het doen van een schenking’, aldus Elsermans.

● Wie volledig en duurzaam onbekwaam is, kan in geen geval zelf nog schenken. ‘Een bewindvoerder mag in principe geen schenkingen doen’, zegt Elsermans. ‘Als hij dat toch wil doen, moet hij daarvoor de toestemming vragen aan de vrederechter. Hieraan zijn enkele voorwaarden verbonden. Een daarvan is dat er uit vroegere verklaringen van de beschermde persoon moet blijken dat hij of zij heeft willen schenken. Op basis van deze verklaringen kan een verzoek bij de vrederechter worden ingediend om een schenking toch mogelijk te maken. De ene vrederechter is daar soepeler in dan de andere.’ Dat is dus alleen mogelijk als de beschermde persoon ooit wilsbekwaam is geweest. ‘Is dat niet het geval en is die persoon al van bij de geboorte of vanaf jonge leeftijd wilsonbekwaam, dan is het onwaarschijnlijk dat er een schenking zal kunnen plaatsvinden’, besluit Elsermans. ‘Hoe dan ook mogen schenkingen nooit de ﬁnanciële toestand van de onbekwame persoon in het gedrang brengen.’ JH

Code rood vermijden bij nieuw samengestelde gezinnen begint al bij het kiezen van de samenlevingsvorm

Leven in een nieuw samengesteld gezin is een delicate balans, vooral wanneer het om nalatenschappen gaat. ‘Zonder goede communicatie is het risico op conﬂicten groot.’

PETRA DE ROUCK

Vorig jaar werden er in België 20.034 echtscheidingen uitgesproken, gemiddeld na bijna 15 jaar huwelijk. ‘We evolueren naar een samenleving waarin nieuw samengestelde gezinnen talrijker zullen zijn dan klassieke gezinnen’, zegt Johan Du Mongh, advocaat en professor aan de KU Leuven.

De complexere gezinssituaties leiden tot even ingewikkelde erfeniskwesties. ‘Het merendeel van de rechtszaken betreft hersamengestelde gezinnen’, zegt Du Mongh. ‘Wanneer de natuurlijke ouder overlijdt, verdwijnt het verbindende element binnen het gezin. De betrokkenen kunnen niet meer door één deur, en degene die het conﬂict zou kunnen oplossen, is er niet meer. Dit gebeurt zelfs in gezinnen waarin de nieuwe partner al voor de kinderen zorgde toen die nog heel jong waren. Vaak komen kleine, oude conﬂicten dan weer naar boven.’

Deze erfenisgeschillen belanden uiteindelijk dikwijls voor de rechtbank. ‘Hoe hard we als advocaten ook ons best doen om de procedure van vereﬀening en verdeling te versnellen, blijft ze door haar aard traag verlopen, wat de familieruzies alleen maar verergert’, zegt Ann Maelfait, advocaat bij Rivus. 1

VANWAAR DE SPANNINGEN?

‘Kinderen uit een eerste relatie voelen zich na het overlijden van hun ouder

vaak benadeeld’, zegt Du Mongh. ‘Voor de langstlevende, nieuwe partner is er een bescherming uitgewerkt: die mag niet uit de gezinswoning worden gezet en krijgt niet zelden ook een vervangend inkomen. Maar de psychologie van het kind wordt daarbij vaak over het hoofd gezien. Bovendien zien we soms dat kinderen uit een tweede relatie meer bescherming krijgen dan die uit de eerste relatie. Die laatsten zijn doorgaans al wat ouder, hebben hun eigen leven en zijn minder betrokken bij het nieuwe gezin.’

Discussies in nieuw samengestelde gezinnen gaan vaak over de voordelen die tijdens het leven zijn genoten en de inhoud van een testament. ‘Hoewel de opsteller van een testament strikt juridisch geen uitleg moet geven, zouden veel problemen vermeden kunnen worden als hij dat toch zou doen in het testament of in een brief’, zegt Du Mongh. ‘Leg uit wat de nieuwe partner voor jou heeft betekend en waarom je die wilt beschermen, of waarom je dat ene kind wat meer geeft. Zonder die communicatie krijg je de kiem voor latere conﬂicten. Een goede uitleg kan sommigen ontmoedigen om naar de rechtbank te stappen. En als het toch zover komt, zou het de rechter helpen bij zijn oordeel.’

Erven minderjarige kinderen? ‘Als kinderen uit het eerste huwelijk iets erven, wordt dat tot hun meerderjarigheid beheerd door hun andere natuurlijke ouder – in de praktijk dus door de ex-partner van de overledene’, waarschuwt Du Mongh. ‘Dat maakt de situatie doorgaans niet eenvoudiger.’

HOE KUNT U PROBLEMEN VERMIJDEN?

1. KIES DOORDACHT DE SAMENLEVINGSVORM

‘De planning in een nieuw samengesteld gezin begint al heel vroeg: vanaf de keuze van de samenlevingsvorm. De centrale vraag is: wie moet beschermd worden? Is dat de nieuwe partner of zijn het de kinderen? Waar leg je het evenwicht?’, zegt Maelfait.

Of en wat een nieuwe partner erft, hangt af van hoe het nieuwe koppel zijn relatie juridisch vormgeeft. Dat bepaalt ook de erfrechten voor de kinderen uit de vorige relatie.

● Feitelijk samenwonen

Feitelijke samenwoners verblijven op hetzelfde adres, zonder verdere formaliteiten. Volgens de we elijke erfregels erft de langstlevende partner helemaal niets. De hele nalatenschap gaat in volle eigendom naar de kinderen. Elk kind krijgt een gelijk deel, ongeacht of ze uit de huidige of een vorige relatie stammen.

● We elijk samenwonen

Een we elijke samenwoning komt tot stand door een verklaring van we elijke samenwoning af te leggen bij de gemeente of stad. De we elijk samenwonende partner heeft een beperkt erfrecht en erft het vruchtgebruik op – of het recht op de huur van – de gezinswoning en de daarin aanwezige huisraad. Daardoor kan de langstlevende partner in de gezinswoning blijven wonen. De kinderen erven de blote eigendom van de gezinswoning en de rest van de nalatenschap.

Omdat de wettelijk samenwonende partner geen beschermde erfgenaam is (in het vakjargon: geen reservataire erfgenaam), kunnen de partners elkaar via een testament volledig onterven, zelfs zonder medeweten van de ander.

● Huwelijk

Door te trouwen wordt uw partner een beschermde erfgenaam. Volgens de

we elijke regels erft de huwelijkspartner het vruchtgebruik op de volledige nalatenschap. Het voorbehouden deel voor de kinderen – de zogenaamde reserve – is in dit geval beperkt tot de helft van de nalatenschap in blote eigendom.

‘De opdeling van het vruchtgebruik bij de nieuwe partner en de blote eigendom bij de kinderen is een bron van geschillen. Als bijvoorbeeld het dak van de gezinswoning of een tweede verblijf aan zee moet worden hersteld, moeten de blote eigenaars – de kinderen – dat betalen. In hun ogen dragen zij de lasten, terwijl de weduwe het genot heeft’, legt Du Mongh uit.

2. GEBRUIK DE MOGELIJKHEDEN VAN EEN TESTAMENT

Met een testament kunt u speciﬁeke goederen toewijzen aan de kinderen of de langstlevende partner. Enkele aandachtspunten voor een testament in nieuw samengestelde gezinnen:

Wil ik mijn partner meer nalaten?

We elijke en feitelijke samenwoners die hun partner iets extra willen nalaten, kunnen een testament opstellen. Maar niet alles kan via testament zomaar aan de partner worden toebedeeld. U moet rekening houden met het we elijk voorbehouden deel van de kinderen, dat de helft van de nalatenschap bedraagt. Maximaal de helft van uw erfenis kan dus via testament aan de andere partner worden toebedeeld. Als samenwoners samen een woning kopen, kunnen ze maar beter een regeling uitwerken. Dat kan via een testament, rekening houdend met het voorbehouden deel voor de kinderen. Voor de gezinswoning geldt bovendien een guns arief in de erfbelasting. ‘Een alternatief is om in de aankoopakte een beding van aanwas op te nemen’, zegt Du Mongh. ‘Als een partner sterft, gaat alles contractueel naar de andere. In dat geval moet er geen erfbelasting worden betaald, wel registratiebelasting (12% in Vlaanderen). Omdat de overdracht plaatsvindt door de uitvoering van een contract en niet door een erfenis, is het voor de kinderen moeilijker om deze

‘We evolueren naar een samenleving waarin nieuw samengestelde gezinnen talrijker zullen zijn dan klassieke gezinnen.’

JOHAN DU MONGH ADVOCAAT EN PROFESSOR KU LEUVEN

werkwijze aan te vechten en kunnen ze doorgaans geen minimumdeel opeisen.’

Wie stel ik aan als algemene legataris?

In een testament kunt u een algemene legataris aanduiden. Deze persoon erft alles, behalve wat in het testament speciﬁek aan iemand anders is toegewezen. U kunt bijvoorbeeld bepalen dat een grond en een auto naar een kind gaan en al het overige naar de algemene legataris, bijvoorbeeld uw tweede partner. ‘Denk goed na wie je als algemene legataris aanstelt, de nieuwe partner of de kinderen’, adviseert Maelfait. ‘De algemene legataris heeft het voor het zeggen: degene die over het geld beschikt, zit in de driver’s seat.’

Is de nieuwe partner de algemene legataris en hebben de kinderen uit de eerste relatie hun minimale erfdeel niet gekregen, dan kunnen ze dat opeisen. In het vakjargon wordt dan van inkorting gesproken. ‘Vaak is zo’n procedure een uitpu ingsslag die jaren aansleept. Maar de kinderen moeten wel onmiddellijk erfbelasting betalen, ook al hebben ze nog

niets in handen’, zegt Maelfait. Bovendien zi en ze sinds het nieuwe erfrecht in een minder sterke positie: ze hebben alleen een vordering in waarde op de nalatenschap en zijn gewone schuldeisers, zoals de bank. Een stiefouder die algemene legataris is, kan intussen al bezi ingen verkopen. Onder het oude erfrecht hadden de kinderen recht op hun reserve in natura, waardoor ze rekeningen konden blokkeren of de schenking van vastgoed konden laten terugdraaien.’

Wat na het overlijden van de langstlevende?

‘Voor nieuw samengestelde gezinnen kan een testament met een restlegaat een goede optie zijn’, zegt Maelfait. Dat is een clausule in een testament waarbij niet alleen een eerste begunstigde wordt aangeduid, maar ook wie de zaken krijgt na het overlijden van die eerste begunstigde. ‘In nieuw samengestelde gezinnen kan bijvoorbeeld worden bepaald dat de langstlevende echtgen(o)ot(e) in eerste instantie erft, en dat na zijn of haar overlijden de resterende bezi ingen naar de kinderen uit het eerste huwelijk gaan’, zegt Maelfait. ‘Dat kan zo worden gemodelleerd dat de langstlevende eerst zijn of haar eigen vermogen moet aanspreken voordat het geërfde vermogen kan worden gebruikt.’

3. BENUT DE MOGELIJKHEDEN

VAN EEN HUWELIJKSCONTRACT

‘Bij een huwelijk blijft de onderliggende verzorgingsgedachte doorgaans bestaan. Het is ook logisch dat wanneer je met iemand samenleeft en samen vreugde en miserie deelt, ook je vermogen wordt gedeeld. Het is een vorm van erkenning en compensatie voor de langstlevende partner’, zegt Du Mongh.

Een gedeelde levensstandaard vormt de we elijke basis voor stellen die zonder huwelijkscontract trouwen. In het we elijke stelsel worden alle inkomsten vanaf het huwelijk als gemeenschappelijk beschouwd. ‘Vóór het huwelijk is het verstandig om de contouren van een erfplanning voor de kinderen uit een eerdere relatie uit te ze en, vooral als die al wat ouder zijn. Zo kunnen schenkingen aan kinderen worden overwogen’, zegt Du Mongh. ‘Het is vaak beter om bepaalde goederen aan de kinderen te schenken dan dat ze later in onverdeeldheid moeten delen met de nieuwe partner’, zegt Maelfait. Aan een geregistreerde schenking kunnen voorwaarden worden gekoppeld, zoals een last of een lijfrente (zie blz. 35). ‘Ik merk soms dat kinderen te snel aan de jackpot willen zi en. Ze verwachten al bij leven een schenking en denken dat

het geld van een ouder al van hen is. Maar zolang een ouder gezond is, kan hij doen met zijn geld wat hij wil. Pas wanneer de ouder sterft, komen zij aan de beurt’, merkt Du Mongh op. ‘Hou bij het uitwerken van een planning ook rekening met de positieve en negatieve gebeurtenissen in een relatie. Misschien worden er nog kinderen geboren uit de nieuwe relatie of eindigt de relatie in een echtscheiding.’

Gehuwden hebben met een huwelijkscontract een extra instrument om elkaar

Belgisch erfrecht is een bloedrecht

In veel nieuw samengestelde gezinnen groeien kinderen uit zowel de vorige als de nieuwe relatie samen op. Maar volgens de wettelijke regels erven alleen biologische of adoptieve kinderen automatisch van een ouder.

Concreet betekent dit

dat gemeenschappelijke kinderen van beide ouders in het nieuwe gezin erfgenamen zijn. Kinderen uit een vorige relatie erven alleen automatisch als hun juridische ouder overlijdt, niet bij het overlijden van hun plusouder.

Als u iets wilt nalaten aan uw pluskinderen, kunt u een testament opstellen in het voordeel van uw

‘Voor de langstlevende nieuwe partner is er een bescherming uitgewerkt, maar de psychologie van het kind wordt daarbij vaak over het hoofd gezien.’

JOHAN DU MONGH ADVOCAAT EN PROFESSOR KU LEUVEN

pluskinderen. U moet echter rekening houden met het voorbehouden deel van uw huwelijkspartner en uw natuurlijke kinderen. Beiden hebben recht op een voorbehouden deel van uw nalatenschap. Fiscaal worden pluskinderen gelijkgeschakeld met biologische kinderen. Als ze erven van een plusouder, betalen ze

dezelfde, lage tarieven voor de erfbelasting. In alle gewesten gelden deze lage tarieven als de ouders gehuwd waren of wettelijk samenwoonden. Bij een feitelijke samenwoning verschilt de regeling per gewest. In het Vlaams Gewest moeten de ouders minstens één jaar een gemeenschappelijke huishouding hebben gevoerd.

meer toe te stoppen, maar ook om minder te geven.

Huwelijksvoordelen geven…

Gehuwden kunnen in hun huwelijkscontract enkele technieken opnemen, in het vakjargon huwelijksvoordelen, zoals een keuzebeding, beding van aanwas, verrekenbeding of toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen (zie blz. 33, huwelijkscontract). ‘In nieuw samengestelde gezinnen moet speciﬁek worden nagegaan of de kinderen uit een eerste relatie de regeling kunnen aanvechten en hun deel kunnen opeisen’, zegt Maelfait. ‘Bij stiefkinderen is het aandeel dat aan de langstlevende echtgenoot kan worden toebedeeld via huwelijksvoordeel beperkter dan bij gemeenschappelijke kinderen.’

Stiefkinderen genieten een ruimere wettelijke bescherming omdat ze niet automatisch erven van hun stiefouder. De regeling is vrij technisch. ‘Als er stiefkinderen zijn, kan alleen de helft van de aanwinsten worden overgedragen aan de langstlevende partner zonder dat de stiefkinderen dat kunnen aanvechten. Als er meer aan de langstlevende wordt gegeven, kunnen de stiefkinderen dat opeisen als ze daardoor hun voorbehouden deel niet krijgen’, zegt Maelfait. Aanwinsten verwijzen naar het gezinsvermogen: goederen die de partners tijdens het huwelijk samen door arbeid of een vervangingsinkomen hebben opgebouwd.

— …of onterven

Hoewel de huwelijkspartner een bevoorrechte erfgenaam is, kunnen nieuw samengestelde gezinnen met kinderen uit een vorige relatie die positie ook uithollen. ‘Als partners elkaar op latere leeftijd leren kennen, kan het de wens zijn om de vermogens naar hun respectieve kinderen te laten gaan. In dat geval biedt de Valkeniersclausule een oplossing’, zegt Maelfait. Met die clausule in het huwelijkscontract kunt u het erfrecht van de langstlevende partner beperken tot een woonrecht van minstens zes maanden vanaf het moment van overlijden. ‘Dat biedt meer zekerheid dan een we elijke samenwoning. Daar kan de partner volledig worden onterfd zonder diens medeweten.’

INBOX

BEZOEK ONS:

WEBSITE: WWW.MIJNGELD.BE

LINKEDIN: LINKEDIN.COM/COMPANY/DE-TIJD/

FACEBOOK: FACEBOOK.COM/DETIJD

INSTAGRAM EN TIKTOK: @DE.TIJD

X: @TIJD

MAIL ONS: VRAGEN@MIJNGELD.BE

MINDER UITKERING?

Mijn broer heeft een mentale beperking en verblijft in een instelling. Kan een erfenis een invloed hebben op zijn uitkering?

Er zijn verschillende soorten uitkeringen, en het antwoord op deze vraag hangt af van de speciﬁeke uitkering die uw broer ontvangt. Als het gaat om een inkomensvervangende tegemoetkoming of een integratietegemoetkoming, dan is die uitkering afhankelijk van de inkomsten van de persoon met een beperking. Een erfenis wordt niet meegenomen in de berekening van deze uitkeringen, omdat het ontvangen van een erfenis niet op het aanslagbiljet staat. De tegemoetkoming zal dus niet veranderen door een erfenis. JH

‘Een testament met een restlegaat kan een goede optie zijn voor nieuw samengestelde gezinnen, zodat de bezi ingen na het overlijden van de langstlevende partner kunnen gaan naar de kinderen uit het eerste huwelijk.’

ANN MAELFAIT, ADVOCAAT RIVUS

IN HET HOOFD VAN

ANN MAELFAIT

ADVOCATE RIVUS

De pendel van onzekerheid

EEN VEREFFENING-VERDELING VAN vermogen na een overlijden of echtscheiding lijkt soms op een eindeloos pendelspel: je laat één metalen balletje aan de rechterkant van de newtonpendel vallen, en het balletje aan de andere kant vliegt de lucht in, waarna het proces zich herhaalt tot alle energie door de vele botsingen eruit is. Als kind was ik er gek op. Vandaag symboliseert het voor mij jammer genoeg de vaak eindeloze aard van gerechtelijke verdelingen. Van het kastje naar de muur en terug.

‘Beter een slecht akkoord dan een goed vonnis’ is een vaak gehoorde raad. Maar na meer dan 20 jaar ‘verdelingsadvocatuur’ kan ik je verzekeren: in sommige zaken mag je nog zo hard je best doen om te bemiddelen en te onderhandelen, als een van de partijen geen akkoord wil, is er maar één weg: de gerechtelijke. Dat veroorzaakt veel frustratie en leed voor degene die het dispuut liever had opgelost zonder rechters.

Voor wie het geluk heeft geen ervaring te hebben met deze materie, een korte schets: een van de echtgenoten vraagt een echtscheiding aan bij de familierechtbank. Die buigt zich over de eventuele alimentatie en omgangsregeling voor de kinderen, maar laat de verdeling van het vermogen over aan een notaris. Deze notaris moet volgens een we elijk draaiboek met bijbehorend tijdpad – doorgaans binnen één jaar – een staat van vereﬀening-verdeling opstellen. Als de notaris tegen problemen aanloopt, kan hij de rechtbank inschakelen om daarover een uitspraak te doen of een gerechtsdeskundige laten aanstellen voor een scha ing. Je ziet de pendel tikken: van de rechtbank naar de notaris en van de notaris naar de rechtbank... Met conclusies en standpunten die heen en weer worden gestuurd. Eén jaar wordt vijf jaar. De onzekerheid over je ﬁnanciële lot, hoe klein of groot de inzet ook is, vreet aan de mentale en fysieke gezondheid van de partijen.

BEZOEK ONS:

WEBSITE: WWW.MIJNGELD.BE

LINKEDIN: LINKEDIN.COM/COMPANY/DE-TIJD/

FACEBOOK: FACEBOOK.COM/DETIJD

INSTAGRAM EN TIKTOK: @DE.TIJD

X: @TIJD

MAIL ONS: VRAGEN@MIJNGELD.BE

Voor deze impasse is er geen unieke oorzaak, wel een gedeelde verantwoordelijkheid. In 2011 voerde België een we elijk draaiboek in met bindende termijnen om een veroordeling door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens te voorkomen. Hoewel deze veranderingen verbetering brachten, blijven er tekortkomingen.

‘De gerechtelijke procedure moet dringend worden vereenvoudigd, met dwingende termijnen voor alle actoren om de trage en kostbare pendel van verdelingen te doorbreken.’

De gerechtelijke procedure moet anders, minstens met dwingende termijnen voor alle actoren. Nóg beter zou de oprichting van een gespecialiseerde verdelingskamer zijn, waar rechters meteen standpunten ontvangen en beslissingen nemen, en waar partijen, advocaten en magistraten rond de tafel zi en om de zaak te bespreken. Tegelijk moet er meer ruimte komen voor de emotionele kant van de betrokken partijen.

Ook wij, advocaten, moeten de hand in eigen boezem steken. Soms wordt er gevorderd om af te wijken van het we elijke tijdpad of vragen we uitstel… Dat kan niet de bedoeling zijn. Wij moeten onze cliënten door dit proces gidsen, met aandacht voor hun emoties, maar ook voor die van de tegenpartij. Ook het makkelijker verstrekken van voorscho en tijdens de procedure zou de druk op de ﬁnancieel zwakkere partij kunnen verzachten en het langdurig laten aanslepen van de procedure minder aantrekkelijk maken.

Ann Maelfait is advocate bij Rivus en al meer dan twintig jaar gespecialiseerd in de afwikkeling van (internationale) nalatenschappen, echtscheidingen en betwistingen over testamenten en schenkingen.

Benieuwd naar wat er zich afspeelt bij de regering?

Neem voorsprong dankzij De Tijd.

Lees De Tijd nu 1 maand voor maar € 1 en krijg nadien 6 maanden 50% korting.

Neem na een deugddoende zomervakantie meteen voorsprong met De Tijd. Geniet van onbeperkte toegang tot betrouwbaar nieuws over politiek, economie en ondernemen via onze app & website.

Ontdek het aanbod op tijd.be/voorsprong

Uitzonderlijk proefaanbod voor nieuwe abonnees in België, geldig tot 19/09/2024.

‘Hoeveel betalen jouw erfgenamen later aan successierechten?’

Ontdek het snel en eenvoudig via onze successiesimulator.

Een klare kijk op je nalatenschap: zo bereid jij je nu al voor op later.

Het is een goed idee om nu al eens stil te staan bij later, wanneer je er zelf niet meer bent. Wie vangt mijn geliefden op, wie betaalt mijn uitvaart en wat met alle praktische en administratieve regelingen na de uitvaart?

Door het zelf vooraf te regelen met een DELA uitvaartverzekering, bescherm jij je geliefden tegen de ﬁ nanciële gevolgen van een overlijden.

Maar hoe zit het met je nalatenschap? Alles wat je bij elkaar spaart (van geld tot eigendommen) laat je immers ooit achter.

Start hier je simulatie

Met onze successiesimulator krijg je een duidelijk zicht op wie je erfgenamen zijn en hoe de erfenis-verdeling eruitziet. Maak een persoonlijke simulatie en ontdek meteen wie wat erft en wat de successierechten per erfgenaam bedragen.

Deze communicatie gaat uit van DELA Natura- en levensverzekeringen N.V. - Belgisch bijkantoor namens coöperatie DELA. DELA Natura- en levensverzekeringen N.V. - Belgisch bijkantoor (ondernemingsnr. 0665.931.229) gelegen te Noorderplaats 5 bus 2 te 2000 Antwerpen, bijkantoor van DELA Natura- en levensverzekeringen N.V., vennootschap naar NL recht (KvK-nummer 17078393), gelegen te Oude Stadsgracht 1, 5611DD Eindhoven, NL, toegelaten voor Tak 21 levensverzekeringen onder codenr. 2864. V.U..Geert Deschoolmeester, p/a Noorderplaats 5 bus 2, 2000 Antwerpen