Estate Planning (13 juni 2024)

Estate planning

ALAIN-LAURENT VERBEKE PROF FAMILIAAL VERMOGENSRECHT

‘Vermogensplanning gaat niet over wie de nieuwe CEO in een bedrijf wordt’

Wie kennis deelt, deelt succes.

Klaar om uw ambities waar te maken met De Tijd?

Als KMO heeft u ongetwijfeld de ambitie om te groeien. Het Business Flex Pack van De Tijd, speciaal ontwikkeld voor KMO’s, kan u daarbij helpen. Want met deze voordelige abonnementsformule geeft u uw hele team toegang tot betrouwbaar zakelijk nieuws, diepgravende analyses en praktische businesstools waarmee ze meteen aan de slag kunnen en voor uw bedrijf het verschil kunnen maken.

Scan de QR-code of ontdek het abonnement helemaal op maat van uw bedrijf via tijd.be/kmo

COLOFON

Adres: Redactie De Tijd, Tour & Taxis, Havenlaan 86C bus 309, B-1000 Brussel

Algemeen hoofdredacteur: Isabel Albers

Hoofdredacteur: Peter De Groote

Coördinator: Sonja Verschueren

Art director: Jan Nelis

Eindredactie: Carl Pansaerts

Lay-out: Stefan De Clippeleer, Jan Nelis

Abonnementen: tel.: 0800/55.150, abo@tijd.be

Advertenties: Trustmedia, Tour & Taxis, Havenlaan 86C bus 309, B-1000 Brussel, tel.: 02/422.05.24, finance.team@trustmedia.be Verantwoordelijke uitgever: Peter Quaghebeur

4 Filantropie

Estate planning

Het effect van de herziening van het duolegaat

9 Vermogensplanning

Eerste hulp bij een verhuizing naar de Ardennen, de kust of het buitenland

14 Nalatenschap

Wat als u een buitenlandse bankrekening erft?

18 Interview

‘Vermogensplanning gaat niet over wie de nieuwe CEO wordt’

22 Zorgvolmacht

Het nut van een zorgvolmacht in uw vermogensplanning

26 Erfenisruzies

‘Soms moeten we een psycholoog inschakelen’

Filantropie

‘Belgische

filantropen

willen almaar meer

cijfers over hun

impact’

Nu erflaters meer stilstaan bij de impact van hun giften aan een goed doel en Vlaanderen zijn systeem voor duolegaten herzag, sturen veel organisaties hun manier van fondsenwerving bij. ‘Dramatische foto’s alleen zullen mensen niet meer overtuigen.’

Deelnemers aan Kom op tegen Kanker in Landen. Kankeronderzoek is een grote begunstigde van filantropie. © BELGA

Estate planning

PIETER SUY

Om de controle over hun erfenis te behouden en eventuele familieruzies te vermijden stellen almaar meer Belgen een testament op. Volgens de jongste cijfers van Fednot, de Federatie van het Notariaat, registreerden notariskantoren vorig jaar 75.342 testamenten. Dat is 8,4 procent meer dan in 2022 en bijna een kwart meer dan in 2018. Vooral de Vlamingen stellen een testament op. Bijna 70 procent van de testamenten die de notariskantoren vorig jaar registreerden komt uit Vlaanderen.

De Belgen stappen niet alleen naar de notaris omdat ze meer controle willen over de erfenis voor hun kinderen en naasten. De voorbije

jaren zijn ze ook steeds vaker aan een goed doel beginnen nalaten in hun testament. In 2022 lieten 733 Vlamingen voor 306 miljoen euro na aan een goed doel, gaf Vlaams minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) eerder al aan. Dat is een pak minder dan de 400 miljoen die Vlamingen in 2020 nalieten, maar toen was sprake van een filantropieboom als gevolg van corona. In vergelijking met 2021 bleven de bedragen stabiel. Dat is opvallend, want de Vlaamse regering besliste in de loop van 2021 om het systeem van de duolegaten te herzien. Zo’n duolegaat was jaren een populaire manier om op een fiscaal vriendelijke manier iets na te laten aan vrienden of verre familieleden. Wie voor een duolegaat kiest, laat een deel van zijn vermogen na

Het is geen goed idee om als goed doel de erfenis te weigeren als een duolegaat openvalt. De kans bestaat dat het saldo alsnog positief is.

ANN-SOPHIE BOUCKAERT FILANTROPIESPECIALISTE HOGENT

aan een goed doel, zij het onder voorwaarden. Het goede doel dat de nalatenschap ontvangt, moet een bepaald bedrag overmaken aan een of meerdere personen die in het testament worden aangeduid en betaalt daar ook de successierechten op. Een win-winsituatie, zo lijkt. Maar Vlaanderen besloot de regeling te herzien omdat die vooral door grotere vermogens werd gebruikt als fiscale planningstechniek. In Brussel en Wallonië zijn duolegaten wel nog altijd fiscaal voordelig.

Gevreesd werd dat na de hervorming van het systeem van de duolegaten minder geld naar goede doelen zou vloeien. Of dat effectief is gebeurd, staat nog niet vast: concrete cijfers over de impact van de herziening zijn nog niet voorhanden.

6

Estate planning Filantropie

‘We kunnen vandaag nog niet alle effecten van die maatregel zien, omdat veel mensen die een duolegaat in hun testament hebben opgenomen nog niet overleden zijn’, zegt Ludwig Forrest, hoofd filantropie bij de Koning Boudewijnstichting. Volgens Forrest was de Vlaming wel goed op de hoogte van de nakende wijzigingen. ‘Zelf wilden we allesbehalve opdringerig zijn. Maar we hebben private bankers, estate planners en vermogensadviseurs wel gevraagd potentiële erflaters onder hun connecties te informeren. Die informatie is goed doorgestroomd, merken we.’

Veel verwarring

De organisatoren van goede doelen blijven bijna drie jaar na de hervorming met vragen zitten, stelt onderzoekster Ann-Sophie Bouckaert van HOGENT vast. Volgens Bouckaert

We merken dat families steeds vaker samenzitten om na te denken over wat ze willen doen en wat ze kunnen nalaten aan een bepaald goed doel.

LUDWIG FORREST

HOOFD FILANTROPIE

KONING BOUDEWIJNSTICHTING

is er nog altijd veel verwarring over wat een goed doel moet doen als het alsnog een duolegaat ontvangt. Sinds de hervorming riskeert het meer successierechten te moeten betalen dan wat het overhoudt aan het legaat.

‘Maar dat is niet altijd het geval’, zegt Bouckaert. ‘Het is geen goed idee om als goed doel meteen alles te weigeren als zo’n duolegaat openvalt. De kans bestaat dat het saldo alsnog positief is. Het zou zonde zijn om geld te mislopen door categoriek te weigeren. En de wens van de erflater zou ook niet worden gerespecteerd.’

Dat de hervorming van de duolegaten met terugwerkende kracht werkt, maakt de zaken er niet makkelijker op voor goede doelen, zegt Bouckaert. ‘Die weten meestal niet dat iemand hen in een testament heeft opgenomen tot die persoon overlijdt. Daardoor kunnen ze die

mensen ook niet contacteren met de vraag hun testament te herschrijven.’ Dat het geld kost om zo’n testament te herschrijven en te registreren, is een extra hinderpaal.

Sommige organisaties proberen als alternatief voor een duolegaat mogelijke erflaters ervan te overtuigen te kiezen voor een schenking bij leven. ‘Maar dat is iets totaal anders en kan gevaarlijk uitdraaien’, vindt Bouckaert. ‘Niemand weet hoelang hij zal leven en of hij dat geld eventueel nog nodig zal hebben. Zo’n schenking is veel fragieler dan een legaat.’

Impactmetingen

Voor hun fondsenwerving moeten goede doelen zich niet alleen aanpassen aan de veranderende wetgeving. Ook de verwachtingen van de schenkers evolueren. ‘Sinds

Een actie in Bangkok om geld in te zamelen voor het

Onroerend goed privé of via een vennootschap: stel de juiste vragen

Is het fiscaal gunstiger om een onroerend goed privé te kopen of via een vennootschap? Het antwoord is niet eenduidig. Om een weloverwogen keuze te maken, moet u uw investeringsdoelen in kaart brengen en alle gevolgen in overweging nemen, niet alleen de fiscale aspecten.

‘Kennis van de fiscaliteit achter de aankoop, eigendom en overdracht van onroerend goed is belangrijk, maar niet voldoende om de vraag te beantwoorden of je privé of via een vennootschap moet kopen’, waarschuwt Niko Hostyn, Head of Estate Planning Vlaanderen bij Degroof Petercam. ‘In het algemeen kan je je hoofdverblijf, tweede woning en eigendommen voor privéverhuur best privé kopen. Eigendommen voor professionele doeleinden of die grote werken vereisen, kan je beter kopen met een vennootschap.’

‘Maar elk geval is uniek. We analyseren de voor- en nadelen, zowel fiscaal als niet-fiscaal, op het moment van aankoop, tijdens het bezit en bij verkoop. Ik stel mijn cliënten vaak de vraag wat het belang van de volgende generatie is in onroerend goed. Veel kinderen zien hun ouders sukkelen om bijvoorbeeld de huur te innen of die onophoudelijke reparaties uit te voeren. Ze willen dat niet nadoen. Als ze van plan zijn om het onroerend goed later snel te verkopen, moeten ze erop letten dat ze bij de overdracht niet te zwaar worden belast.’

BELASTBARE BASIS

Als je privé belegt, ben je onderworpen aan inkomstenbelasting, tegen progressieve tarieven tot een plafond van 50 procent. De vennootschapsbelasting kent een vast tarief van 20 of 25 procent. Hostyn waarschuwt dat ‘de belastbare basis minstens zo belangrijk is. Hoewel vennootschappen worden belast op hun werkelijke inkomsten - in dit geval huur - kunnen ze veel kosten aftrekken. De toewijzing van die inkomsten aan de aandeelhouder of partner brengt vaak een extra “fiscale drempel” mee. Bijvoorbeeld een bronbelasting van 25 procent op de dividenden die de vennootschap uitkeert. Particulieren kunnen bijna geen kosten aftrekken, maar hun belastbare basis is gebaseerd op het kadastraal

inkomen en dat is al enkele decennia lager dan het bedrag van de huur.’

REGISTRATIERECHTEN

Registratierechten moet de koper betalen op het moment van de aankoop. Die rechten zijn aftrekbaar voor vennootschappen, maar niet voor particulieren. In elk gewest bestaan er gunstige regelingen om de aankoop van een gezinswoning te vergemakkelijken. Vlaanderen opteert voor een verlaagd tarief, dat nog aantrekkelijker kan zijn in het geval van een energiezuinige renovatie. In Brussel en Wallonië gaat het om vrijgestelde sommen (abattementen) op de berekeningsgrondslag van de registratierechten. ‘Bij registratierechten kan ook het doel van het pand van belang zijn. Als je een gebouw in de vennootschap inbrengt dat eerder privé was aangekocht, loop je het risico dat je een tweede keer registratierechten moet betalen als het pand niet bestemd is voor professioneel gebruik.’

MEERWAARDE

Meerwaarde bij doorverkoop is onderworpen aan aparte regels. Het onroerend goed is altijd belastbaar

in een vennootschap, hoewel je het onder bepaalde voorwaarden kan spreiden. Afhankelijk van hoelang het al in bezit is, kan het voor particulieren belastingvrij zijn. ‘De meerwaarde die voortvloeit uit de verkoop van een gezinswoning die ten minste een jaar door de verkoper is bewoond, wordt niet belast.’ Hostyn sluit af met een waarschuwing. ‘Het bezit van meerdere panden kan privé-eigenaren blootstellen aan de herkwalificatie van de ontvangen huurgelden als beroepsinkomsten. Sommige belastingcontroleurs doen moeilijk als eigenaars drie of meer panden bezitten. Maar ik heb ooit een privé-eigenaar gekend met meer dan 90 huurpanden die er nooit werd op aangesproken.

Bent u van plan om in onroerend goed te investeren?

Bekijk de video van onze expert over dit onderwerp:

FOTO STUDIO

DANN

Niko Hostyn, Head of Estate Planning Vlaanderen bij Degroof Petercam

Estate planning Filantropie

corona zijn mensen meer beginnen nadenken over hoe ze willen geven aan goede doelen’, zegt Forrest. Door de klimaatcrisis en de oorlog in Oekraïne en de Gazastrook gaat het aantal schenkingen in stijgende lijn. We merken dat families steeds vaker samenzitten om na te denken wat ze willen doen en wat ze kunnen nalaten aan een bepaald goed doel.’

Daarbij gaat het meer dan om louter een bedrag storten, stelt Forrest vast. ‘Traditioneel wordt afgesproken om bijvoorbeeld 10.000 euro te geven aan een project of organisatie. Dat blijft belangrijk, maar mensen zoeken tegelijk meer manieren om meer impact te hebben. Er wordt met meer belangstelling gekeken naar leningen en investeringen op langere termijn.’

Tegelijk moet je als organisatie ook duidelijker maken waar je voor staat en waar je naartoe wil, zegt Forrest. ‘Filantropen zijn op dat punt matuurder geworden. Dramatische foto’s alleen zullen niet meer

Veel organisaties maken hun schenkers vandaag al duidelijk hoe ze impact kunnen hebben.

JOKE PERSYN

FILANTROPIESPECIALISTE HOGENT

volstaan. Je moet als organisatie ook impactmetingen en performantieindicatoren kunnen voorleggen.’

De interesse voor impactinvesteringen en efficiënt altruïsme neemt in Vlaanderen toe, zegt Joke Persyn, die net als Bouckaert bij HOGENT onderzoek naar filantropie verricht. ‘Maar die belangstelling bestaat vooral bij de grotere organisaties’, nuanceert ze. ‘Veel organisaties hebben de switch gemaakt en zetten bij hun fondsenwerving al duidelijk in de verf hoe ze het verschil kunnen maken.’

Op welke manieren kunt u aan filantropie doen?

Wie een goed doel wil ondersteunen, kan verschillende paden bewandelen. Aan u om te kiezen welke formule het best bij uw project en uw vermogen past.

> Werk met een gewone schenking of nalatenschap

De eenvoudigste manier om geld aan een goed doel over te maken is een schenking te doen of een nalatenschap voor dat goede doel te bestemmen. In het geval van een schenking door iemand die in het Vlaams Gewest woont, betaalt het goede doel geen belastingen op de geschonken sommen. Voor de schenker zijn de bedragen tot op zekere hoogte fiscaal aftrekbaar.

> Start zelf een filantropisch fonds op Naast gewone schenkingen of legaten aan een instelling of een vzw is het ook mogelijk om een fonds op naam op te zetten bij bijvoorbeeld de Koning Boudewijnstichting. Het voordeel van deze constructie is dat men in zekere zin een sleutel-op-de-deurformule krijgt. De Koning Boudewijnstichting heeft immers een zeer sterk trackrecord met bijbehorende kennis van zaken op het gebied van filantropie.

> Sponsor een leerstoel

Nog een alternatief is het sponsoren van een leerstoel aan een universitaire instelling. Daar hangt wel een fors prijskaartje aan vast. Bij de KU Leuven gaat het om 65.000 euro per jaar gedurende een termijn van drie jaar.

> Richt zelf een stichting op

In een aantal gevallen willen mensen graag een eigen signatuur zetten onder hun filantropische activiteiten en de activiteiten en het beleid zelf kunnen sturen. Bij een schenking aan een vzw kan dat in zekere mate, maar het bestuur van die vzw stippelt uiteindelijk toch een eigen beleid uit.

Wie zelf meer inspraak wil, kan ervoor kiezen een stichting in het leven te roepen. Er zijn twee vormen van filantropische stichtingen: de stichting van openbaar nut en de private stichting. De rechtspersoonlijkheid van een stichting van openbaar nut moet aan een aantal voorwaarden voldoen, wordt door de overheid geverifieerd en via een Koninklijk Besluit bekrachtigd. Ook private stichtingen kunnen de middelen inzetten voor een filantropisch doel, wat in de doelstelling van de stichting moet worden geformuleerd.

Estate planning

Drie scenario’s voor uw erfenis

U droomt ervan uw oude dag onder de Spaanse zon te slijten. Of u hebt een kind dat in het buitenland woont. Welke impact heeft dat op uw successieplanning? En welke constructie gebruikt u het best als u uw bedrijf wil doorgeven aan de volgende generatie, maar toch de controle wil behouden?

Eerste hulp bij vermogensplanning

Estate planning Drie scenario’s voor uw erfenis

Hoe

beïnvloedt

een

verhuizing naar het buitenland uw successieplanning?

U droomt ervan uw oude dag onder de Spaanse zon door te brengen. Of uw kind woont in het buitenland. Wie betaalt waar belastingen bij uw overlijden?

LIEVEN DESMET

Ondanks een eengemaakte markt zijn de successieen schenkingsrechten in Europa een kluwen.

Het algemeen principe luidt dat de erfopvolging afhankelijk is van de laatste woonplaats van de erflater.

‘Maar waar het ene land aanknoopt bij de woonplaats van de schenker of de erflater om respectievelijk schenkings- of successierechten te heffen, zal een ander land kijken naar de woonplaats van de begiftigde of de erfgenaam, of naar de ligging van de betrokken goederen’, zegt Evelyne Van der Elst, partner bij Legacy Advocaten.

Daarnaast heeft elk land een eigen regime van erf- en schenkbelasting. Er is ook nauwelijks sprake van dubbelbelastingverdragen. Alleen met Frankrijk, de Verenigde Staten en Zweden bestaan dergelijke verdragen. Gelukkig is niet altijd sprake van een dubbele taxatie.

‘Voor successierechten voorziet de Belgische wetgeving in een verrekenmechanisme’, zegt Niko Hostyn, hoofd estate planning Vlaanderen bij de vermogensbeheerder Degroof Petercam. ‘Daarbij wordt

de in het buitenland verschuldigde successiebelasting in mindering gebracht van de in België verschuldigde successierechten.’

Let wel: voor schenkbelasting bestaat geen dergelijk verrekenmechanisme. Dat maakt dat bij internationale schenkingen wel een reëel risico bestaat op een dubbele taxatie van dezelfde schenking.

Hostyn: ‘In sommige gevallen is het aangewezen de schenkingen al te doen op het ogenblik dat alle betrokken partijen nog in België wonen. Zo kan gebruikgemaakt worden van de lagere, Belgische tarieven in de schenkbelasting.’

Omdat sommige landen geen erfbelasting kennen, kan het voor de nalatenschap voordelig zijn rijksinwoner te zijn van een ander land dan België. ‘Let wel: als u puur om fiscale redenen emigreert, dan moet uw verhaal wel kloppen’, waarschuwt Peter Meeuwssen, advocaat-partner bij Moore Law Belgium. ‘Weet dat er nu veel meer mogelijkheden zijn om aan te tonen waar iemand echt woont. Denk maar aan sociale media.’

‘Een bijkomend punt is dat veel mensen op een bepaald moment uiteindelijk naar België terugkeren, omdat ze hun laatste dagen willen

Bij internationale schenkingen bestaat een reëel risico op een dubbele taxatie van dezelfde schenking.

doorbrengen in de buurt van familie en vrienden’, zegt Steven Van Geert, partner bij Bannister Advocaten.

We leggen de belangrijkste landen onder de loep.

Frankrijk

Schenken aan een kind dat in Frankrijk woont, is geen sinecure, zegt Van der Elst. ‘Naast de eventuele schenkbelasting in België moet Franse schenkbelasting worden betaald op alles wat een Franse rijksinwoner ontvangt uit een schenking. Die belasting is wel alleen verschuldigd als de begunstigde ten minste zes jaar in de tienjarige periode voorafgaand aan de schenking een Franse rijksinwoner was.’

Frankrijk staat wel een vermindering toe van de schenkbelasting met het bedrag van de in België verschuldigde belasting, voor zover niet-Franse goederen werden geschonken.

Tussen ouders en kinderen bestaat voor de schenkbelasting een vrijgestelde schijf (abattement) van 100.000 euro. ‘Die vrijstelling geldt per schenker en kan om de 15 jaar opnieuw gebruikt worden’, zegt Hostyn. ‘Voor schenkingsrechten gelden tarieven van 5 procent (voor de schijf onder 8.072 euro) tot 45 procent (vanaf 1,8 miljoen euro) in de rechte lijn en tussen echtgenoten.’

Om die zware belasting te vermijden, wordt vaak gebruikgemaakt van de mogelijkheid om op ‘voorschot van erfdeel’ te schenken. ‘Stel dat u twee kinderen hebt, van wie eentje in Frankrijk woont. U kunt het deel voor het kind in Frankrijk ook schenken aan het kind dat in België woont’, zegt Van der Elst. ‘Die schenking

wordt gezien als een voorschot, met de verplichting de schenking in te brengen ten voordele van het kind in Frankrijk op het moment van overlijden van de schenker.’

De waardering van schenkingen voor de inbreng hangt af van de wijze waarop geschonken wordt. Als in volle eigendom geschonken wordt, zal de waarde bepaald worden op het ogenblik van de schenking (plus een indexatie). Wordt slechts de blote eigendom geschonken, dan zal de waarde worden bekeken op het ogenblik dat het vruchtgebruik uitdooft, normaal gezien bij het overlijden van de schenker.

Veel Belgen maken gebruik van een Société Civile Immobilière (SCI) om vastgoed aan te kopen in Frankrijk. Tot voor kort was een SCI uitgesloten van het toepassingsgebied van de kaaimantaks. ‘Die uitzondering werd niet behouden onder de verruimde kaaimantaks, vooral als het onroerend goed niet verhuurd wordt. Dat toont het belang van een constante opvolging aan, want de wetgeving verandert voortdurend’, zegt Hostyn.

Nederland

In Nederland is schenkbelasting verschuldigd op het wereldwijde vermogen dat overgedragen wordt door een schenker die als fiscaal rijksinwoner van Nederland geldt. Bij een schenking aan een kind dat in Nederland woont door een Belgische rijksinwoner is geen schenkbelasting verschuldigd in Nederland.

Het is wel belangrijk om weten dat een Nederlander die Nederland verlaat nog tot tien jaar na de emi­

100.000

In Frankrijk bestaat tussen ouders en kinderen voor de schenkbelasting een vrijgestelde schijf van 100.000 euro.

In de VS veroorzaakt niet de fiscaliteit, maar de bancaire regelgeving moeilijkheden.

Estate planning

gratie de kwalificatie van Nederlands fiscaal inwoner behoudt en bijgevolg Nederlandse schenkbelasting verschuldigd is. Als u als Belg in Nederland gewoond hebt en nadien verhuist, zal een schenking aan kinderen die in Nederland verblijven nog gedurende een jaar na de (r)emigratie belast worden in Nederland. Van der Elst: ‘We merken nog op dat Nederland de box 3­belasting kent. Dat is een heffing op het belastbaar inkomen uit sparen en beleggen. Omdat de schenking het vermogen van de in Nederland wonende begiftigde doet groeien, riskeert hij een zwaardere belasting in het kader van de Nederlandse ‘vermogensbelasting’, ook als het om een schenking in blote eigendom gaat.’

Italië

Italië kent een vrijstelling tot een vermogen van 1 miljoen euro, daarboven geldt voor de afstammelingen een tarief van slechts 4 procent. ‘Al bij al bescheiden’, zegt Hostyn. Het land gebruikt de woonplaats van de erflater als aanknopingspunt voor de heffing van successierechten. Een emigratie kan in het kader van de successieplanning volstaan.

Verenigd Koninkrijk en VS

Schenken aan een kind dat in het Verenigd Koninkrijk woont, stelt geen bijkomende fiscale problemen, omdat er geen schenkbelasting wordt geheven, weet Van der Elst. ‘Bijgevolg moet alleen in België schenkbelasting worden betaald, voor zover de schenking in België werd geregistreerd.’

‘Let wel: in bepaalde situaties kan een schenking in het Verenigd Koninkrijk een meerwaardebelasting met zich meebrengen voor de schenker. Als de schenker zelf in het Verenigd Koninkrijk woont, geldt voor elke schenking een risicotermijn van zeven jaar, wat wil zeggen dat de schenker de schenking zeven jaar moet overleven om latere successierechten te vermijden.’

Een gelijkaardige regeling geldt in de VS, waar geen schenkbelasting van kracht is. Er is wel een meldingsplicht voor Amerikaanse inwoners als ze een schenking ontvangen van een buitenlandse schenker. Van der Elst: ‘In de praktijk zien we in de VS de grootste problemen wanneer de begunstigden er wonen en de Belgische bank een rekening moet openen op hun naam. Het is niet de fiscaliteit, maar de bancaire regelgeving die moeilijkheden veroorzaakt.’

Spanje

Ouders die willen schenken aan een kind dat in Spanje gedomicilieerd is, moeten weten dat op de schenking zowel in België (mits registratie) als in Spanje een belasting wordt geheven. Meeuwssen: ‘Een Spaanse inwoner moet Spaanse belasting betalen op alles wat hij geschonken krijgt, ongeacht de woonplaats van de schenker en de ligging van de betrokken goederen. Hoe hoog de belasting in Spanje is, hangt af van de regio waar de begunstigde van de schenking woont.’ In Madrid, Valencia en Andalusië geldt een bijna volledige vrijstelling van schenkbelasting, terwijl dat niet geldt voor de Canarische Eilanden of Murcia.

Estate planning Drie scenario’s voor uw erfenis

Wat is de impact van verhuizing naar een ander gewest?

Je oude dag slijten in een chalet in de Ardennen, of als Brusselaar verhuizen naar de kust. Wie betaalt dan waar belastingen bij uw overlijden?

LIEVEN DESMET

In België is zowel de erf- als de schenkbelasting een gewestelijke materie. Om te beslissen welk gewest heffingsbevoegd is, wordt gekeken naar de woonplaats van de erflater of de schenker. ‘Met woonplaats bedoelen we de effectieve, voortdurende en feitelijke woonplaats van de overledene’, zegt Steven Van Geert, partner bij Bannister Advocaten. ‘Meestal valt de feitelijke woonplaats samen met de wettelijke, ‘officiële’ woonplaats. Dat is waar de erflater ingeschreven was in het bevolkingsregister.

‘Als een inwoner van Vlaanderen een Ardense chalet aankoopt, blijven voor de erf- of schenkbelasting de tarieven in Vlaanderen van kracht’, zegt Evelyne Van der Elst, partner bij Legacy Advocaten. Anders wordt het wanneer u effectief verhuist naar een ander gewest en daar overlijdt. Dan geldt de regeling waar u het langst hebt gewoond in de jongste vijf jaar.

‘Stel, u verhuist naar uw Ardense chalet en overlijdt daar. Dan zal de fiscaliteit pas vanaf 2,5 jaar plus één dag uitwerking krijgen’, zegt Peter Meeuwssen, advocaat-partner bij

Moore Law Belgium. Dan hebt u gedurende de voorbije vijf jaar het langst in de Ardennen gewoond. Als u voor die 2,5 jaar plus één dag overlijdt, geldt uw vorige verblijfplaats.’

Die regeling moet vermijden dat iemand om fiscale redenen snel verhuist. Er gelden immers verschillende tarieven, berekeningswijze en principes tussen de gewesten.

Een eerste groot verschil tussen Vlaanderen en de andere gewesten is het concept van de Vlaamse splitting. Van der Elst: ‘In Vlaanderen wordt het successietarief afzonderlijk toegepast op enerzijds de onroerende goederen en anderzijds de roerende goederen, en niet op het geheel van de nalatenschap. Daardoor kan tweemaal gebruikgemaakt worden van de laagste tarieven, wat niet mogelijk is in de andere gewesten.’

Concreet: elke erfgenaam kan 50.000 euro aan onroerende goederen en 50.000 euro aan roerende goederen tegen 3 procent erven. Het roerend en onroerend vermogen van de erflater worden apart belast, wat een positieve invloed op de belastingdruk heeft. Je belandt minder snel in de hogere tariefschijven en moet dus minder erfbelasting betalen.

In Vlaanderen en Brussel genieten ook partners van de voordelige tarieven in de erfbelasting die gelden tussen echtgenoten en wettelijk samenwonenden. Partners zijn: de langstlevende huwelijkspartner, de ex-huwelijkspartners of ex-samenwonenden, de wettelijk samewonende partner en de feitelijk samenwonende partner die minstens een jaar een gemeenschappelijke huishouding heeft gehad met de overledene. In het Waals Gewest komt alleen de ‘wettelijk samenwonende’ voor het verlaagde tarief in aanmerking.

In Vlaanderen is het dankzij het concept van de splitting mogelijk tweemaal gebruik te maken van de laagste erfenistarieven.

De schenkingstarieven voor onroerende goederen zijn in de drie gewesten dezelfde. De schenkingstarieven voor roerende goederen verschillen in de drie gewesten. Het gaat om vaste tarieven, wat betekent dat het tarief gelijk blijft, ongeacht de omvang van de schenking. Ook belangrijk is dat een verhuizing in België een (nefaste) impact kan hebben op al gedane planningen. Dat speelt specifiek bij een verhuizing van Vlaanderen naar Brussel en Wallonië met betrekking tot de gesplitste aankoop.

Gesplitste aankoop

Van der Elst: ‘De gesplitste aankoop van vastgoed houdt in dat de ouders het vruchtgebruik van een pand kopen en de kinderen de blote eigendom. De financiering door de kinderen gebeurt vaak met geld dat vooraf door de ouders geschonken is. Indien correct uitgevoerd, zal de aangroei van het vruchtgebruik bij de blote eigendom bij het overlijden van de ouder of de vruchtgebruiker vrij van erfbelasting zijn.’

‘Om dat te garanderen moeten in Vlaanderen de kinderen het geld bezitten voorafgaand aan de verkrijging van de woning. Ten laatste bij het tekenen van de aankoopakte.’

Brussel en Wallonië eisen dat het geld al is geschonken voor het tekenen van het compromis of de aankoopbelofte als daarbij een voorschot betaald wordt. ‘Wanneer iemand in Vlaanderen een gesplitste aankoop heeft gedaan en de gelden pas schonk aan de kinderen vlak voor het tekenen van de aankoopakte, en nadien naar Brussel verhuist, kan het voordeel in de latere successie verloren gaan’, zegt Van der Elst.

Hoe uw bedrijf doorgeven en toch de controle behouden?

U wil uw bedrijf doorgeven aan de volgende generatie. Welke constructie gebruikt u het best als u toch de controle wil behouden?

LIEVEN DESMET

De rechtstreekse schenking van aandelen in een bedrijf dient in principe altijd via de notaris te gebeuren. Op een schenking van roerend vermogen is normaal schenkbelasting verschuldigd. In Vlaanderen is dat 3 procent in rechte lijn en tussen partners, en 7 procent tussen al de rest. Maar voor familiale ondernemingen en vennootschappen bestaat een vrijstelling.

‘Als u een schenking doet van uw bedrijf, vindt de overheid dat dat zo goed als kosteloos moet kunnen, om te vermijden dat geld uit de vennootschap verdwijnt om de kosten van de schenking te betalen’, zegt Stijn Lamote, partner-advocaat bij Lamote Stragier Advocaten.

Maar wat als u bij een bedrijfsoverdracht de controle wil behouden? Liesbeth Franck (Partner Legacy Advocaten): ‘Er wordt dan vaak gewerkt met gecontroleerde overdrachten.’ De meest gebruikte techniek is de schenking van aandelen met voorbehoud van vruchtgebruik. Door alleen de blote eigendom aan de volgende generatie te schenken behouden de ouders de stemrech-

ten en bepaalde inkomstenrechten (dividenden). Op het einde van het vruchtgebruik, bijvoorbeeld door overlijden, krijgt de blote eigenaar in principe de volle eigendom.

‘De hervorming van het erfrecht in 2018 heeft twee belangrijke zaken ingevoerd’, zegt Franck. ‘Voor schenkingen met vruchtgebruik na 1 september 2018 gaat het vruchtgebruik, als de schenker op de dag van de schenking gehuwd was, automatisch over op de langstlevende echtgeno(o) t(e) bij het overlijden van de schenker. In Vlaanderen wordt dat wettelijk toegekend opvolgend vruchtgebruik in de erfbelasting belast. Is de voortzetting ervan niet wenselijk, dan kan de schenker het wettelijk toegekend opvolgend vruchtgebruik via testament uitsluiten.’

Een schenking kan aan een van de kinderen worden gedaan als voorschot op het erfdeel. ‘Dat betekent dat de schenker niet de intentie had dat kind te bevoordelen. Sinds de hervorming van het erfrecht wordt daarbij rekening gehouden met de waarde van het goed op het moment van de schenking, die vervolgens wordt geïndexeerd tot wanneer de schenker sterft.’

Lamote is meer fan van een maatschap. ‘Dat is een vennootschap zonder al te veel formaliteiten die je boven een familiale vennootschap plaatst. U schenkt uw aandelen van de nv aan uw kinderen die ze moeten inbrengen in de maatschap. U garandeert dat u enkele procenten van de aandelen in die maatschap hebt, en u stelt de statuten zo op dat u gebetonneerd bent als zaakvoerder van de maatschap.’ Zo behoudt u verregaande bevoegdheden. Dat is belangrijk omdat het vermogen vaak nog een rendement

Estate planning

Een ouder die zijn bedrijf schenkt, wil vaak dat een bepaald percentage (1-2%) van de kapitaalwaarde als een soort lijfrente naar hem terugkeert.

STIJN LAMOTE

LAMOTE

STRAGIER

ADVOCATEN

geeft en het doorgaans de bedoeling is dat een deel van dat rendement bij de ouders komt. ‘Een ouder die zijn bedrijf schenkt, wil vaak dat een bepaald percentage (1-2%) van de kapitaalwaarde als een soort lijfrente naar hem terugkeert. Als je geen controle over het vermogen hebt, kan je dat rendement niet controleren en dus mogelijk mislopen’, zegt Lamote.

Een nog eenvoudiger manier is een schenking, waarbij u vóór de schenking diverse klassen van aandelen maakt. ‘Door bepaalde aandelen aan te houden die u meer stemrecht geven en eventueel ook een groter deel in de winst, kunt u de meerderheid van de stemrechten en van de opbrengsten behouden’, zegt Lamote.

Let ook op met het opgebouwde spaarvermogen dat verweven is met het familiebedrijf. ‘Stel dat een familiebedrijf ook eigenaar is van vastgoed dat verhuurd wordt, dan kan de fiscus lastig doen om dat spaarvermogen ook tegen het gunsttarief van 0 procent te schenken, althans ten belope van de vastgoedwaarde. De frustratie van de fiscus heeft geen wettelijke grondslag, maar dat kan veranderen.’

En dan is er nog het gebruik van stichtingen voor de overdracht van familiale vennootschappen. Franck: ‘Wie gewone aandelen bezit, heeft recht op dividenden en heeft stemrecht. Door te werken met een private stichting als administratiekantoor koppelt u beide los van elkaar: de aandelen worden overgedragen aan de stichting die in ruil certificaten uitgeeft, bijvoorbeeld aan de volgende generatie. Die krijgt het recht op de dividenden van de aandelen, terwijl u vanuit de stichting met de stemrechten controle kunt blijven uitoefenen over het bedrijf.’

Wat als u een buitenlandse rekening erft?

Een overlijden in de familie gaat niet alleen gepaard met veel verdriet, er komt ook veel papierwerk en administratie bij kijken. Dat is zeker het geval als de overledene een buitenlandse rekening had.

PETER VAN MALDEGEM

Wordt u geconfronteerd met het overlijden van een dicht familielid, dan komt meteen een administratieve molen op gang. In eerste instantie moet een arts het overlijden vaststellen en een medisch attest van overlijden opstellen. Met dat attest moeten verscheidene instanties op de hoogte worden gebracht, zoals de burgerlijke stand van de gemeente, de werkgever van de overledene, het ziekenfonds, de directie voor inschrijvingen van voertuigen (DIV) en verzekeringsmaatschappijen.

Bovendien moeten de erfgenamen ook de banken van de overledene contacteren. Dat betekent dat ze niet alleen te weten moeten komen bij welke banken de erflater klant was, ze moeten ook telkens een contactpersoon zoeken. Voor Belgische banken is dat makkelijk haalbaar, maar complexer wordt het als ook een buitenlandse bank in het spel is. Die kans is reëel, want liefst 350.000 Belgische gezinnen hebben een buitenlandse rekening.

Hoe weet u of de erflater een buitenlandse rekening heeft?

De bankenfederatie Febelfin biedt de (betalende) dienst Bankresearch aan waarbij ze op eenvoudig verzoek alle banken in kaart brengt waar de erflater klant was. Helaas beperkt deze dienst zich tot de Belgische banken. Wie wil weten of de erflater een buitenlandse rekening had, moet aankloppen bij het Centraal Aanspreekpunt (CAP) van de Nationale Bank. Die databank bevat per Belg alle binnenlandse en buitenlandse rekeningnummers. Het meldpunt kunt u alleen raadplegen voor uzelf. Voor een overledene zult u de hulp van een notaris moeten inroepen.

‘Het CAP stelt notarissen en medewerkers in staat om in het kader van een aangifte van nalatenschap een opzoeking te doen. Die betalende opzoeking geeft een overzicht van alle Belgische en buitenlandse (mits aangegeven in de personen­

Het Centraal

Aanspreekpunt stelt notarissen en medewerkers in staat om in het kader van een aangifte van een nalatenschap op te zoeken bij welke banken de erflater en zijn partner een bankrekening hadden.

GOEDELE VANDEKERCKHOVE

NOTARIS

belasting) financiële instellingen, waarbij de overledene (en zijn langstlevende partner) een rekening had op datum van overlijden. De applicatie omvat ook de mogelijkheid om de aangeduide financiële instellingen te contacteren om de meest recente saldi bij deze instellingen op te vragen’, zegt notaris Goedele Vandekerckhove.

2Hoe moet u de rekening deblokkeren?

Om de rekening te deblokkeren hebt u als erfgenaam een attest van erfopvolging nodig. Dat maakt duidelijk wie de erfgenamen zijn. Zo’n attest kan worden aangemaakt in een registratiekantoor of bij de notaris. Maar als de overledene een huwelijkscontract had of een testament, dan moet het bij de notaris. De notaris gaat dan na wat precies de wens was van de overledene en wie zijn erfgenamen zijn, en voor welk deel precies. Eenmaal het attest van erfopvolging in het

© TRUI CHIELENS

16 Estate planning Erfenis

Als de buitenlandse rekening na een erfenis blijft bestaan, zal de belastingplichtige voortaan in zijn belastingaangifte moeten aankruisen dat hij een buitenlandse rekening heeft.

bezit is van de bank, kunnen de rekeningen gedeblokkeerd worden. De Nederlandse onlinebroker BUX, die ook duizenden Belgische klanten heeft, beschrijft de procedure. ‘Als nog activa op de rekening staan, zullen we op basis van de overlijdensakte en het bewijs van identificatie van de erfgenaam controles uitvoeren. Als alles in orde is, kunnen de activa verkocht worden en kan het geld overgeboekt worden op een rekening van de erfgenaam of naar de gekoppelde rekening van de overleden persoon’, luidt het.

Er zijn inderdaad twee mogelijkheden. Ofwel blijft de rekening bestaan, maar dan op naam van de erfgenaam of erfgenamen. Ofwel wordt de rekening gesloten en wordt het geld overgeboekt naar de rekening van de erfgenaam/erfgenamen. In beide gevallen moet de erfgenaam de wijziging ook aan het Centraal Aanspreekpunt (CAP) bij de Nationale Bank melden. Blijft de buitenlandse rekening bestaan, dan zal de belastingplichtige voortaan in zijn belastingaangifte moeten aankruisen dat hij een buitenlandse rekening heeft. 3

Een fiscale regularisatie via het Contactpunt Regularisaties is sinds begin dit jaar niet meer mogelijk.

Strenge antiwitwasregels verbieden banken geld te aanvaarden waarvan niet bewezen kan worden dat het een normaal fiscaal regime heeft ondergaan. Anders gezegd, als de bank een vermoeden heeft dat het geld op de rekening en/of de inkomsten ervan aan de belastingen werden onttrokken, en er is geen fiscale regularisatie gebeurd, dan mag ze het geld niet aanvaarden. In dat geval zult u bij de Bijzondere Belastinginspectie moeten aankloppen om alsnog een regularisatie van het geld te bekomen. Een fiscale regularisatie via het Contactpunt Regularisaties is sinds begin dit jaar niet meer mogelijk.

4

Hoeveel tijd hebt u voor de aangifte van een nalatenschap?

Een deblokkering van de rekeningen betekent niet dat uw werk als erfgenaam erop zit. U moet ook de aangifte van de nalatenschap indienen. Bij buitenlandse rekeningen kan het meer tijd vergen om aan de nodige documenten te komen. De aangifte moet u in principe ingevuld hebben binnen de vier maanden na het overlijden, tenzij de erflater niet in België is overleden. Dan hebt u een maand (overlijden in de Europese Economische Ruimte, dat is de EU plus Noorwegen, IJsland en Liechtenstein) of twee maanden (overlijden buiten de Europese Economische Ruimte) extra.

Wie de aangifte te laat indient, riskeert belastingverhogingen. Die lopen op naarmate de aangiftetermijn meer overschreden wordt. Als u uw aangifte 18 maanden of meer na het einde van de aangiftetermijn indient, krijgt u de maximale belastingverhoging van 20 procent van de te betalen erfbelasting. Een erfbelasting van 27 procent komt dan neer op 32,4 procent. Als erfgenamen denken dat ze het dossier binnen de vooropgestelde termijn niet rondkrijgen, kunnen ze uitstel vragen, maar dat pleit u niet vrij van een belastingverhoging.

5Welke gegevens van de rekening moet u aangeven?

In de aangifte van de nalatenschap moet u aangeven hoeveel geld op de binnen­ en buitenlandse rekeningen staat. De regels voor de waardering van

een buitenlandse rekening zijn gelijkaardig aan die voor een Belgische rekening. Spaargeld dat op een zicht-, spaar- of termijnrekening staat, wordt gewaardeerd volgens de waarde op de dag vóór overlijden om middernacht.

Bij de effectenrekening wordt een andere waarderingsmethode gehanteerd. Omdat de waarde van beleggingen fors kan schommelen, hebt u de keuze uit drie ijkmomenten: de slotkoers op datum van het overlijden, de slotkoers één maand na het overlijden of de slotkoers twee maanden na het overlijden. Dat moet voorkomen dat u, zoals tijdens de financiële crisis in 2008, erfbelasting betaalt op beleggingen die enkele weken later al fors minder waard zijn. Noteer wel dat u voor alle effecten in de nalatenschap hetzelfde tijdstip moet hanteren. U kunt dus niet per effect kiezen op welke datum u zich baseert.

In de aangifte van de nalatenschap moet u aangeven hoeveel geld op de binnen- en buitenlandse rekeningen staat. De regels voor de waardering van een buitenlandse rekening zijn gelijkaardig aan die voor een Belgische rekening.

Estate planning

Wanneer moet u de erfbelasting betalen?

Tijdens de indieningstermijn kunnen de erfgenamen nog verbeteringen aanbrengen aan het aangifteformulier. Dat betekent dat de administratie het dossier pas begint te verwerken vier maanden na het overlijden. De belastingdiensten rekenen doorgaans op één maand voor de verwerking. Dat betekent dat het aanslagbiljet ongeveer vijf maanden na het overlijden bij de belastingplichtige zal toekomen. De erfbelasting moet dan binnen twee maanden na ontvangst van dat aanslagbiljet worden betaald.

Wealth Solutions for Generations

Sinds 1747 biedt Nagelmackers betrouwbare ondersteuning aan gezinnen en ondernemingen voor het opbouwen, beheren en beschermen van hun vermogen.

Advies door een expert, zelf beheren of delegeren aan specialisten?

Profiteer van onze jarenlange ervaring en geïntegreerde benadering voor particulieren en ondernemers. We bieden u een gepersonaliseerd vermogensplan.

www.nagelmackers.be

18 Estate planning Interview

‘Vermogensplanning gaat niet over wie van de familie een functie in het bedrijf krijgt’

Vermogensplanning vertrekt nog te vaak vanuit fiscale overwegingen: hoe geef ik mijn vermogen door zonder te veel belastingen te moeten betalen? Maar een fiscale oefening is geen recept voor succes. ‘Het plaatje is veel breder dan dat’, benadrukt professor Alain-Laurent Verbeke.

DIRK SELLESLAGH

Al sinds eind jaren 80 is Alain-Laurent Verbeke in zijn academische loopbaan bezig met familiaal vermogensrecht, bemiddeling en onderhandeling. Maar eigenlijk ligt de kiem van zijn visie op vermogensplanning in zijn kinderjaren, toen de Izegemse borstel- en de schoenenfabriek die zijn grootvader uit de grond had gestampt na diens overlijden over de kop gingen. ‘Door een totaal onvoorbereide derde generatie

werden die twee bedrijven naar een faillissement gedreven. Hoewel ik toen hooguit 8 jaar was, besefte ik maar al te goed wat er gebeurde. Tot op vandaag is dat een litteken op mijn ziel.’

Had uw grootvader de teugels te lang in handen gehouden?

Alain-Laurent Verbeke: ‘Misschien, hij is onverwacht overleden op 66 jaar. Successieplanning gebeurde vroeger inderdaad meestal volledig top-down: de pater familias nam autonoom alle beslissingen. Bovendien waren de plannen in de eerste plaats

Bio Alain-Laurent Verbeke (59 jaar)

> Professor aan de KU Leuven, Harvard en Tilburg University.

> Expert in familiaal vermogensrecht, bemiddeling en onderhandeling.

> Schreef recent samen met Martin Euwema en Katalien Bollen het boek ‘Verbindend communiceren in de familie. Leidraad voor een gedragen vermogens- en familieplanning’.

fiscaal geïnspireerd. Dat komt omdat de erfbelasting zo hoog is. Vandaag gaat dat in Vlaanderen tot 27 procent tussen echtgenoten en in rechte lijn en tot 55 procent bij andere verwantschappen. Daarom wordt men bij het uitwerken van een successieplanning bijna verplicht tot een fiscale benadering. Ook mensen met een gewoon vermogen worden gedwongen om bij leven al te schenken. En dat terwijl we allemaal langer leven, de medische kosten toenemen en de pensioenvoorzieningen onzeker worden.’

Is minder fiscale spitstechnologie nodig als de erfbelasting minder hoog zou zijn?

Verbeke: ‘Ik ben voorstander om de erfbelasting in rechte lijn en tussen echtgenoten af te schaffen. Een alternatief is een hoog belastingvrij plafond. In Italië is er voor de langstlevende echtgenoot en voor de kinderen een vrijstelling tot 1 miljoen euro per erfgenaam. Boven dat bedrag is er een vlak tarief van 4 procent. Wel, 99 procent van de Belgen zou dan geen erfbelasting moeten

Estate planning

betalen. Dat zou de gemoedsrust van veel burgers enorm ten goede komen.’

Gemoedsrust is ook een beetje de rode draad in uw publicaties.

Verbeke: ‘Klopt, in het begin van mijn carrière pleitte ik in verschillende publicaties voor een shift van tax planning naar estate planning, van een fiscale insteek naar een vermogensinsteek. Wat willen ondernemers dat met hun opgebouwde vermogen gebeurt als zij er niet meer zijn? Bij wie moet het terechtkomen? Wat zijn hun doelen, welke waarden

willen ze doorgeven? Door die vragen te beantwoorden creëer je gemoedsrust. Maar dat was nog altijd in ruime mate geredeneerd vanuit de ondernemer en de eigenaar.’

En voor u moet het verder gaan dan dat?

Verbeke: ‘U kent de volkswijsheid: de eerste generatie bouwt het fortuin op, de tweede maakt het groot en de derde verkwist het. Het boek

‘Preparing Heirs: Five steps to a successful transition of family wealth and values’ illustreert dat perfect. Ik las het in 2007. In het boek worden

In Italië is er voor de langstlevende echtgenoot en voor de kinderen een belastingvrijstelling tot 1 miljoen euro per erfgenaam. 99 procent van de Belgen zou dan geen erfbelasting moeten betalen.

ALAIN-LAURENT VERBEKE PROFESSOR KU LEUVEN

meer dan 3.000 Amerikaanse ondernemersfamilies geanalyseerd. De auteurs tonen aan dat de overdracht van een bedrijf van de eerste naar de tweede generatie in 70 procent van de gevallen mislukt. Tegen dat je bij de derde generatie komt, is al 90 procent mislukt. Anders gezegd: de kans dat je kleinkind het bedrijf erft en succesvol verderzet is slechts 10 procent.’

‘Zeer interessant is dat ook gekeken wordt naar de oorzaken van de mislukking. Die was in slechts 3 procent van de gevallen te wijten aan slecht juridisch, financieel of

© DEBBY TERMONIA

20 Estate planning Interview

fiscaal advies. In alle andere gevallen was de mislukking het gevolg van een gebrek aan communicatie en vertrouwen, rolvermenging en rolonduidelijkheid. Voordien was ik al van tax naar estate planning geevolueerd, maar toen heb ik resoluut gepleit voor een verschuiving van estate naar family planning.’

Wat bedoelt u daar precies mee?

Verbeke: ‘Dat we het geheel moeten bekijken: de hele familie, de verschillende generaties én de onderliggende belangen, emoties

en identiteit van alle leden. Daarbij moeten we nadenken over hoe we iedereen kunnen betrekken en een stem kunnen geven. Hoe kunnen we garanderen dat het vermogen - klein of groot - duurzaam en verantwoordelijk wordt overgedragen? Wat moeten we doen om van de volgende generatie duurzame aandeelhouders te maken?’

‘Het gaat dus niet over wie de nieuwe CEO in een bedrijf wordt of wie van de familie een functie in het bedrijf krijgt. Dat zijn vragen die aan bod kunnen komen, maar ze zijn

secundair. Het zijn niet de echte vragen. Dé vraag is hoe we zowel tot een planning kunnen komen met een verantwoordelijk aandeelhouderschap als tot een oplossing waarbij iedereen zich goed in zijn vel voelt én de nodige gemoedsrust heeft.’

‘Daarom is het belangrijk dat ook leden van de volgende generatie die niet in het plaatje passen of minder geschikt zijn om te ondernemen worden gerespecteerd. Via een familiale planning hou je het vermogen samen, maar je moet ook garanderen

Het is belangrijk dat ook leden van de volgende generatie die niet in het plaatje passen of minder geschikt zijn om te ondernemen worden gerespecteerd.

ALAIN-LAURENT VERBEKE

PROFESSOR KU LEUVEN

dat er voor alle kinderen en kleinkinderen zuurstof is. Ze moeten een jardin privé hebben waarin ze hun eigen ding kunnen doen.’

‘Als je bij het opstellen van een planning die twee zaken respecteert, denk ik dat je als familie zeer succesvol bent. Het gezamenlijke doel, de visie en de missie, met ook concrete regels, rollen en governance, kan een familie dan in een familiekompas gieten, een gids voor de familie om te navigeren op het onzekere en woelige water van de toekomst. Die onzekerheid is niet louter economisch, maar ook omdat je zelf verandert of omdat je familie verandert.’

Hoe gaat dat in de praktijk in zijn werk?

Verbeke: ‘Door de vaardigheden van empathisch, verbindend en constructief communiceren in het DNA van de familie te brengen. Binnen elke generatie, maar ook tussen de verschillende generaties. Ik maak wel degelijk een onderscheid tussen empathie en sympathie. Het is niet per se de bedoeling met de ander akkoord te gaan, maar wel te tonen dat je het perspectief van de ander kunt begrijpen.’

‘Je moet tot een respectvolle dialoog tussen de generaties komen. Men kan dat aanleren, bijvoorbeeld in workshops van communicatieexperten. Sommige families doen daar al een beroep op voor kinderen van 10 à 12 jaar. Maar meestal begint het vanaf 18 jaar.’

Is het zo simpel als het klinkt?

Verbeke: ‘Het kost tijd en energie om dit in de praktijk toe te passen. En om het te kunnen volhouden. Je moet je kunnen laten begeleiden. Daar loopt het soms fout. Sommige ondernemers zien dit als een kostenpost, als iets ontastbaars zonder een directe return on investment. Dat begrijp ik. En toch: investeren in je familie en in de communicatie tussen elkaar is misschien een short term loss, maar als het goed gebeurt, kan het volgens mij een giga long term profit opleveren.’

Het grootste aanbod exclusieve woningen te koop en te huur in België.

Start de zoektocht naar uw droomwoning op luxevastgoed.be of door de QR-code te scannen.

Estate planning

Zorgvolmacht

De zorgvolmacht in acht vragen en antwoorden

Het nut van een zorgvolmacht bij vermogensplanning kan niet onderschat worden. Het is vaak een onontbeerlijk instrument om vastgoed te verkopen en schenkingen te doen.

©TRUICHIELENS

DIRK SELLESLAGH

Enkele weken geleden raakte bekend dat vorig jaar 100.451 Belgen een zorgvolmacht ondertekenden. Sinds de zorgvolmacht tien jaar geleden werd ingevoerd, hebben al ongeveer 500.000 burgers zo’n document opgesteld. Het is duidelijk dat de mogelijkheden van een zorgvolmacht tot steeds meer mensen doordringt.

1

Waar kan ik een zorgvolmacht allemaal voor gebruiken?

Een zorgvolmacht is een document waarin staat wie uw zaken beheert als u daartoe zelf niet meer in staat bent. U kunt die persoon zelf kiezen. Eventueel kunnen dat ook meerdere personen zijn. In het jargon bent u de lastgever en is de persoon die u bijstaat de lasthebber.

De toepassingen van de zorgvolmacht zijn heel breed. In eerste instantie wordt gedacht aan bankverrichtingen, het beheer van uw effectenportefeuille en het invullen van uw belastingaangifte. Met een zorgvolmacht kunt u ook bepalen wie beslissingen mag nemen aangaande uw zorg en uw verblijfplaats. Bijvoorbeeld in het geval dat u niet meer zelfstandig kunt wonen en een keuze voor een woonzorgcentrum moet worden gemaakt.

2Wat gebeurt er als ik geen zorgvolmacht heb?

Een zorgvolmacht kunt u alleen opstellen als u nog over uw volle

Als alleen roerend goed in het spel is, kan een zorgvolmacht onderhands gebeuren. Maar voor onroerende goederen is een notariële volmacht verplicht.

MARK DELBOO ADVOCAAT

geestesvermogen beschikt. Wordt u dement en trof u geen regelingen, dan komt u in het systeem van gerechtelijke bescherming terecht. De aanvraag daarvoor kan door elke belanghebbende gebeuren en u kunt die ook zelf indienen als u vermoedt dat u behoefte hebt aan zo’n bescherming. Zodra de wilsonbekwaamheid wordt vastgesteld, stelt een vrederechter een bewindvoerder aan die u voortaan vertegenwoordigt en bijstaat bij het maken van keuzes. De aangestelde bewindvoerder kan de echtgenoot zijn, maar ook een familielid. In een aantal gevallen wordt een derde aangesteld. Vaak is dat een advocaat. Zolang u nog wilsbekwaam bent, kunt u zelf via een verklaring van voorkeur bij de notaris een bepaalde persoon als uw bewindvoerder kiezen.

Moet ik altijd naar de notaris voor een zorgvolmacht?

‘Als alleen roerend goed in het spel is, kan een zorgvolmacht onderhands gebeuren. Maar voor onroerende

Estate planning

goederen is een notariële volmacht verplicht. Als je onroerende goederen wil verkopen, zal een notariële zorgvolmacht nodig zijn’, zegt advocaat Mark Delboo. Hetzelfde geldt voor notariële schenkingen van roerende goederen, ook daarvoor is een notariële zorgvolmacht vereist.’

Rinse Elsermans, partner bij het advocatenkantoor Cazimir, stelt vast dat in de praktijk bijna alle zorgvolmachten worden opgesteld door een notaris. ‘Bij een notaris krijgt u onafhankelijk en gespecialiseerd advies, wat bij een zorgvolmacht onontbeerlijk is.’

4

Hoeveel kost een zorgvolmacht?

Sinds 1 januari 2024 betaalt u voor het opstellen van een zorgvolmacht bij een notaris een vast ereloon van 211 euro. Als er een zorgvolmacht voor twee is, bedraagt het ereloon 319 euro. Los daarvan rekenen volgens Fednot de notarissen nog 200 euro dossierkosten per standaarddossier aan. Daar bovenop komt nog een registratierecht van 50 euro en het recht op geschriften (federale belasting op akten) van 50 euro. In totaal betaalt u voor één lastgever ongeveer 650 euro en voor twee lastgevers ongeveer 800 euro.

5

Hoe bewaar ik mijn zorgvolmacht?

Een zorgvolmacht bewaart u niet ergens thuis in een keukenlade. Het document moet worden geregistreerd bij het Centraal Register van

Lastgevingsovereenkomsten (CRL).

De inschrijving in het CRL kost 19,40 euro per lastgever.

Bent u voor de zorgvolmacht bij de notaris langs geweest, dan zal die de registratie regelen. Een onderhandse volmacht kunt u ook zelf via de griffie van het vredegerecht laten registreren. In dat geval betaalt u alleen de inschrijvingskosten. ‘Maar dat is wel nogal omslachtig, omdat eerst alle handtekeningen op de gemeente gelegaliseerd moeten worden alvorens de griffie de registratie wil doen’, zegt Delboo. ‘Bovendien geeft het de indruk dat het minder gecheckt is, omdat een notaris nagaat of de ondertekenaars gezond van geest zijn. Voor onroerende goederen is een notariële volmacht verplicht, dus als je onroerende goederen wil verkopen, is een notariële zorgvolmacht nodig. Dat is ook zo voor notariële schenkingen van roerende goederen. Ook daarvoor is een notariële zorgvolmacht vereist.’

6Welk nut heeft een zorgvolmacht bij vermogensplanning?

Een zorgvolmacht kan verder reiken dan het uit handen geven van doorsnee financiële transacties en de mogelijkheid om bijgestaan te worden bij keuzes aangaande wonen en medische behandelingen. Een zorgvolmacht kan ook een belangrijk instrument zijn in het kader van een vermogensplanning.

De lastgever kan tot bijna op het einde over zijn vermogen blijven beschikken zonder dat na het overlijden erfbelasting moet worden betaald. Het is immers mogelijk om

Estate planning Zorgvolmacht

als lasthebber zelfs tot op de laatste levensdag nog een schenking in naam van de lastgever te doen. In het Vlaams Gewest betekent dat dat u op roerende goederen in rechte lijn een schenkbelasting van 3 procent betaalt, wat voordeliger is dan de erfbelasting die tot 27 procent kan oplopen.

7 Kan ik nog een schenking doen als mijn partner dement is?

Om vlot te kunnen schenken als uw partner dement is geworden, kunt u zo goed als niet om een zorgvolmacht heen. ‘Laten we uitgaan van een situatie waarin de twee echtgenoten gehuwd zijn onder het wettelijk stelsel’, zegt Elsermans. ‘De wet zegt uitdrukkelijk dat de ene echtgenoot goederen uit het gemeenschappelijk vermogen niet kan schenken zonder de toestemming van de andere echtgenoot. In principe zal je zonder zorgvolmacht dus niet meer vanuit het gemeenschappelijk vermogen kunnen schenken.’

‘Maar als een van beiden de schenking toch alleen zou doen, dan heeft de andere een jaar de tijd om die schenking te vernietigen’, voegt Delboo eraan toe. ‘Maar dat is hier niet aan de orde, omdat die andere dement is. Ook erfgenamen kunnen na het overlijden de schenking vernietigen. Maar dat zullen ze niet doen als ze elk evenveel hebben gekregen.’

Schenken uit het eigen vermogen van de demente persoon zonder zorgvolmacht is niet mogelijk. ‘Als het gaat om eigen vermogen van de andere echtgenoot, dan kan dat wel’,

zegt Delboo, ‘tenzij dat de belangen van het gezin in gevaar zou brengen of het om de gezinswoning zou gaan. In dat geval zou de andere echtgenoot de schenking kunnen aanvechten. Maar gelet op de dementie zal dat niet mogelijk zijn. Ook zijn erfgenamen zouden de schenking kunnen aanvechten. Maar ook hier geldt weer dat ze dat niet zullen doen als iedereen hetzelfde gekregen heeft. Is dat niet het geval, dan is dat een risico.’

8 Kan ik nog vastgoed verkopen als mijn partner dement is?

De wet zegt uitdrukkelijk dat de ene echtgenoot goederen uit het gemeenschappelijk vermogen niet kan schenken zonder de toestemming van de andere echtgenoot.

RINSE ELSERMANS PARTNER ADVOCATENKANTOOR CAZIMIR

5 MINUTEN WEGDROMEN TIJDENS DE TREINRIT NAAR HET WERK?

Neem je smartphone en ga naar sabato.be. Je vindt er inspiratie voor je volgende droomreis, restotips van insiders en het beste uit de design- en interieurwereld. Kortom: alles wat het leven mooier maakt.

SABATO.BE

Het lifestylemagazine van De Tijd.

Estate planning

Conflicten

‘Soms moeten we bij erfenisruzies zelfs een psycholoog inhuren’

MURIEL MICHEL

Herinner u de saga van het Lierse busbedrijf Van Hool. Het onvermogen van de erfgenamen en de aandeelhouders van de familie Van Hool om hun decennialange geschillen bij te leggen leidde eerder dit jaar tot de ondergang van het Vlaamse industriële paradepaardje, een schoolvoorbeeld van hoe je de zaken niet moet aanpakken.

‘Je vermogen overdragen betekent alle familieleden samenbrengen om vragen te stellen die veel verder gaan dan het strikte vermogen dat je bezit. Ook situaties die moeilijk kunnen liggen, moeten worden besproken. Dat moet gebeuren in een sfeer van transparantie en vertrouwen’, zegt Bernard Goffaux, hoofd estateplanning bij Banque de Luxembourg Belgium.

Zolang vermogensplanners dossiers tijdig in handen krijgen, kunnen ze zaken analyseren, advies geven en tijd bieden om na te denken en proactief te handelen.

‘Je moet de tijd nemen om ieders wensen te weten te komen. Maar ook om je vermogen precies in kaart te brengen, om na te gaan wat al geschonken is en om transparant te kunnen zijn’, zegt Benoit Frin, directeur estateplanning en lending bij BNP Paribas Fortis.

Ook hij benadrukt de noodzaak om het vertrouwen te winnen van alle betrokkenen. ‘Zodra alle wensen zijn uitgesproken, leggen we de gevolgen ervan uit. Pas daarna bespreken we de zuiver fiscale gevolgen. Indien nodig doen we dat individueel of per familietak.’

Estate planning

Erfenisruzies komen in de beste families voor. ‘Vaak is de basis van een conflict gekoppeld aan gebeurtenissen van jaren geleden. Soms gaan ze terug tot de kindertijd van de betrokkenen. Daarom huren we af en toe een psycholoog in.’

Erven is in de eerste plaats een zaak van mensen. Dat gaat gepaard met emoties, waarbij de geringste vonk volstaat om spanningen en frustraties te veroorzaken of te verergeren.

‘Pas als de emotie verdwenen is, kunnen de juridische instrumenten volop effect hebben en de afspraken bezegelen, waardoor elk risico op conflicten op het moment van overlijden wordt voorkomen’, zegt Goffaux.

Een dossier vergt ook opvolging. ‘Een gebrek aan monitoring van de planning terwijl de familiale situatie veranderd is en niet alle betrokken partijen er belang bij hebben dat er beweging in de zaak komt, kan ook schadelijk zijn’, zegt Frin.

Gebrek aan erkenning

‘Vaak is de basis van een conflict gekoppeld aan gebeurtenissen van jaren geleden. Soms gaan ze terug tot de kindertijd van de betrokkenen’, zegt Katrin Eyckmans, lid van de raad van bestuur van Delen Private Bank. ‘Kleine onevenwichten die nooit zijn opgelost, onvervulde verwachtingen of een gebrek aan erkenning kunnen belangrijke beslissingen bemoeilijken en tot conflicten leiden.’

‘Een van de belangrijkste bronnen van conflicten bij een erfenis is een ongelijke verdeling van het vermogen, zonder dat daar een begrijpelijke verklaring voor is’, zegt Frin. Als niet geanticipeerd wordt, geen planning bestaat of de volgende generatie niet betrokken wordt, kan dat leiden tot verwijten, frustratie en wantrouwen.

‘De twistpunten kunnen zowel betrekking hebben op de waardering

van de goederen van de nalatenschap als op de verdeling van persoonlijke of familiestukken. Ze kunnen ook voortspruiten uit een verschil in opvatting over het begrip gelijkheid of eerlijkheid’, zegt Goffaux. Er is niet veel nodig om, zelfs onbedoeld of onbewust, schade aan te richten. Neem een echtpaar dat door een rechtstreekse schenking aan hun vijf kleinkinderen de tak van hun dochter met drie kinderen bevoordeelt ten koste van die van haar broer, die slechts twee kinderen heeft. Of het geval waarbij iemand zijn dochter een flat in Brussel schonk, waarvan de waarde verdubbeld is tegen de tijd dat hij overlijdt. Terwijl de familiewoning in de Ardennen, die de zoon voor dezelfde initiële waarde had gekregen, ondanks ingrijpende renovatiewerkzaamheden niet in waarde is gestegen.

Als de kwestie niet van tevoren werd doorgepraat, is het kwaad vaak al geschied. Maar ouders delen niet systematisch alle informatie met (al) hun kinderen. ‘In het algemeen is dat niet uit slechte wil, wel omdat het hen op dat moment de meest pragmatische aanpak leek. Maar de gevolgen op lange termijn kunnen zeer negatief zijn’, waarschuwt Eyckmans.

Dialoog

Bij Banque de Luxembourg beginnen die voorbereidingen tijdens familieraden die meerdere keren per jaar plaatsvinden. Ze bieden de gelegenheid om de situatie vanuit een andere hoek te bekijken. ‘We bespreken dingen die niet rechtstreeks met de nalatenschap te maken hebben. Die openheid is een

De overdracht van familiebedrijven

‘Het risico op spanningen, geschillen en conflicten is veel groter in families die een onderneming bezitten’, zegt Katrien Eyckmans van Delen Private Bank. ‘Een gezond evenwicht vinden tussen de belangen van het bedrijf, de familie en de aandeelhouders is van cruciaal belang, net als communicatie.’

De meer complexe dossiers worden beheerd door een gespecialiseerd team (Delen Family Business Centre). ‘Dat brengt ieders rol in kaart, met al hun belangen, verwachtingen en uitdagingen. Dat helpt spanningen en problemen te detecteren voordat ze escaleren.’

Bij BNPP Fortis zijn de specialisten van de dienst Family Business Governance opgeleid in bemiddeling. Ze kunnen klanten helpen om vanuit een intergenerationeel perspectief na te denken over de toekomst van het bedrijf. ‘We ontmoeten elk familielid om zijn wensen, ambities en frustraties en om spanningen tussen familietakken of tussen individuen te begrijpen en te identificeren. We ondersteunen de familie tot en met de implementatie van een familiecharter’, zegt Benoit Frin van BNP Paribas Fortis.

van de kenmerken van ons beroep’, zegt Goffaux. ‘We vervullen de rol van facilitator, brengen de verschillende protagonisten samen en moedigen hen aan tot dialoog.’

Om potentiële conflicten tussen erfgenamen te kunnen opsporen en voorkomen, is dialoog nodig. Daarin moet iedereen zijn standpunt naar voren kunnen brengen en gehoord worden. Als de familiale context ontdaan is van alle emotionele inhoud, ligt de weg open naar oplossingen waarover overeenstemming is.

Wat als het toch niet lukt?

Delen Private Bank doet indien nodig een beroep op een netwerk van bemiddelaars, familieadviseurs, advocaten en psychologen. ‘Dat brengt kosten met zich mee. Maar we beschouwen die als een investering voor de familie. Want eens de impasse is doorbroken, wordt die factuur meer dan gecompenseerd door de meerwaarde en de financiële voordelen.’

Soms kunnen deze zeer stressvolle wendingen het proces van successieplanning of de afwikkeling van de erfenis vertragen of totaal blokkeren. Maar de tijd kan extra zuurstof geven en veel wonden helen. ‘Soms worden, na een pauze van enkele maanden of langer, de besprekingen langzaam hervat en komt er toch een oplossing uit de bus’, zegt Eyckmans.

Families die al generaties lang klant zijn en dus meer ervaring hebben met dit soort oefeningen, waarbij adviseurs met hen een vertrouwensrelatie hebben opgebouwd en hun familiegeschiedenis kennen, lopen volgens Delen Private Bank veel minder risico op conflicten.

U BEGELEIDEN IS DE TIJD NEMEN OM ÉCHT NAAR U TE LUISTEREN.

Alles begint met een vaste adviseur die jarenlang aandachtig naar u luistert. Denken en handelen op lange termijn is de kern van onze duurzame en kwalitatieve begeleiding. Het beheer van uw vermogen verdient onze onverdeelde aandacht.

Neem contact met ons op via 02 663 45 68 of banquedeluxembourg.be/aandachtig

ALTIJD AAN UW ZIJDE, NU EN IN DE TOEKOMST.