MAKER

ANDERS KIJKEN, DENKEN, DOEN

Op onverwachte momenten kom je vaak de leukste mensen tegen. Mensen waarmee je in gesprek raakt en die een stukje van hun leven, hun wereld met je delen. Mensen die vertellen wat hen bindt en wat hun vreugde geeft in het dagelijks leven. Mensen die het beeld of de taal gebruiken om je deelgenoot te maken van hun reis.

TEKST: Lidwien Vermeulen FOTO’S: Tys Damhuis, Astrid Stok

Tys Damhuis is een maker. Een man die autisme heeft en dyslexie. Een man die anders kijkt naar de wereld. Hij zorgt er voor dat hij niet te veel prikkels krijgt waardoor zijn brein de weg kwijt raakt. En waardoor hij in oud gedrag vervalt. Tys stippelt zijn weg uit door dagelijks opnieuw te kijken naar de dag die voor hem ligt. Zijn ‘beperkingen’ buigt hij om naar voordelen. Talenten, hij heeft er veel. Dagelijks schrijft hij gedichten. Dat kan ook een zin zijn. Tys: “Zo heb ik onder mijn e-mail deze zinnen staan: Voor mij rollebollen en dansen de woorden in mijn hoofd, dit noem je ook wel dyslexie. Dus als u mijn dansende woorden niet begrijpt, wacht dan niet en mail mij voor meer duidelijkheid. Doordat ik deze weg open zet, komen bij mij wel dingen aan.”

Wat Tys beweegt kan van alles zijn. Een mesje op tafel beweegt hem om karton uit te snijden, of om van een tafelpoot een totempaal te maken. Is het verveling? “Nee, ik doe het voor mezelf, en het zijn gedachten die ik op dat moment heb. Voor mij is ook iets laten ontstaan, zoals een beeld maken of een vorm kiezen belangrijk. Dat geeft mij ook wel kracht om door te gaan.”

Tys: “Ik maak keuzes. Stapje voor stapje kom ik verder. Door los te laten komen er nieuwe dingen op mijn pad. Ik ben er van overtuigd dat op deze wijze de juiste dingen mijn pad kruisen. Kruispunten blijven altijd in je leven bestaan. Maar als je dan liefde aan jezelf geeft dat is de kracht om je er doorheen te slaan.”

PRIKKELS

Dagelijks werkend in het groen ontstond voor Tys een nieuwe vorm om naar de wereld te kijken: met fotografie. Hij startte een bedrijf en fotografeert fragmenten van zijn dagelijkse werkzaamheden. De overvloed aan prikkels langs de drukke wegen werd hem teveel, waardoor hij zijn groenwerkzaamheden niet meer kan uitvoeren. Prikkels kunnen in vele varianten binnenkomen. Voor GGnet heeft Tys een filmpje gemaakt hoe hij met autisme omgaat. Je kunt het zien via onderstaande link: www.youtube.com/watch?v=aQs-9ZBoR1E

Hij krijgt rust door het fotograferen van planten, takken, bloemen, bladeren, regendruppels. Kleurrijke beelden, die hij naar zijn hand zet door ook te spelen met nieuwe vormen. Een set tandenborstels wordt ingezet en vervormd tot een bloemenhart. Een inkijkje in de belevingswereld van een maker.

ORDE AANBRENGEN

Op enig moment schrijft hij zijn gedachten van zich af. Gedichten kort en krachtig. Het zijn overwegingen die passen bij het beeld van de dag, zoals Tys zijn dag ziet. Of hij wordt getriggerd door een foto en hij schrijft een gedicht. Het is een zin, soms zijn het meerdere die in hem naar bovenkomen, die opgeroepen worden door het beeld. Vragen die hij zichzelf stelt. Levensvragen, over vriendschappen, over de liefde, over elkaar helpen, over rust, over prikkels…

Ik ben niet iemand die vast in het plaatje kan staan. Ik laat mijn gedachten vaak hier gewoon ontstaan. Dan komen bij mij vaak mooie worden aan. In dit beeld geef ik iets aan, waar u als kijker de veder kan laten ontstaan. Want ik vind het leuk om met u gedachten op een andere blik komt te staan. Zo ben ik ooit met mijn tafelpoot aan de haal gegaan. Daar wil ik nu niet heen gaan. Ik zag dit plaatje in mijn hoofd omgaan, zo zijn deze woorden er bij ontstaan. KARTON

Duurzaamheid en recyclen van materiaal is een gegeven voor Tys. In kartonnen fruitdozen worden stillevens uitgesneden. Een heuvellandschap met cottagehuisjes. Een tafel met twee stoelen, omdat het gesprek met de ander én het luisteren naar elkaar essentieel is. Een kamer met raam en halfdichte lamellen. Een bos bloemen op een tafel. Een plant staat in de hoek. Een wereld die soms te snel voor je brein gaat, wil je graag inperken, begrijpen en behappen. Iedereen kijkt op zijn eigen wijze naar de wereld. Een leven waarin je wordt uitgedaagd. Soms maak je die wereld kleiner, zodat je stapjes kunt zetten naar de doelen die je hebt gesteld. Een kartonnen uitsnede wordt voor een bewegend beeld gezet. Tys maakt een filmpje, waarbij de tekening achter de uitsnede ronddraait, snel en dan weer langzaam zoals gedachten zich bewegen.