Wij zijn trots dat we de vrijwilligers van de Waddenvereniging mogen aankleden. Vrijwilligers die duizenden Wadden liefhebbers jaarlijks laten genieten van vele excursies op en rond het Wad.
Een prachtig initiatief en een mooie samenwerking.
Genieten in de mooiste vakantieverblijven!
De kunst van beheren
Als dit nummer bij u in de bus valt, vertrekken de lepelaars van Schiermonnikoog naar hun overwinteringsgebieden in Afrika. Elk jaar gebeurt dat op ongeveer dezelfde dag, vertelt lepelaarspecialist Otto Overdijk in de rubriek Passie voor het wad. Dankzij een goed beheer van de voedselgebieden is deze fraaie vogel niet langer een zeldzame verschijning in het waddengebied.
Maar op andere vlakken gaat het minder goed met de Waddenzee. Vijf gebruikers vertellen over de veranderingen die zij op het wad ervaren. Om de natuurkwaliteit van het werelderfgoed te verbeteren streeft de Waddenvereniging naar een zo goed mogelijk beheer van het waddengebied. Ondernemers, scholieren en studenten, bewoners en wadliefhebbers dienden daarvoor ideeën in. Een verslag van de finaledag van de wedstrijd ‘Jouw idee voor de Waddenzee’ in dit nummer.
Voor het beheer van de Wadden is een goed inzicht in de effecten van menselijke activiteiten noodzakelijk. Dat is lang niet altijd eenvoudig, bleek tijdens een wetenschappelijk symposium van de Waddenacademie. Ook in de dagelijkse praktijk lopen beheerders tegen problemen aan. Hoe ga je om met bezoekers die op de ruige zandplaat de Razende Bol hun tentje willen opzetten, terwijl een eindje verderop de dwergstern broedt en de grijze zeehonden een zonnebad nemen? Ook gingen we een dagje mee met de Krukel, een inspectievaartuig van het ministerie van Economische Zaken. De bemanning houdt op het wad een oogje in het zeil, doet onderzoek en probeert zo goed mogelijk de natuurregels te handhaven.
INHOUD
Goed beheer van de Waddenzee
04 De Razende Bol Natuur en mens zoeken naar balans op deze woeste zandplaat
08 Mensen met een mening Hoe kijkt een zeiler, een visser of een vogelaar naar de waddennatuur?
14 Dubbelinterview
Voorzitter Waddenvereniging Alexander de Roo gaat, Kim van Nieuwaal komt
20 Passie voor het wad In de ban van de lepelaar
27 Jouw idee voor de Waddenzee Wie wint de Wadden Award 2016?
30 De invloed van mensen Kleine effecten zorgen samen soms voor een groter probleem
38 Op verkenning
WADDENmagazine vaart mee op het inspectieschip de Krukel
RUBRIEKEN
17 Waddenshoppen
18 De smaak van de Wadden Robuuste bonbons met de bite van Terschelling
42 Geniet Wad Boeken, kunst, eten, apps, uittips en meer
46 Wad 500 Club Ondernemers verzilveren kansen. Deze keer: waddensea.com
47 Colofon
Hans Revier Hoofdredacteur
FOTO’S COVER LEPELAARS; MARCEL VAN KAMMEN/MOMENTS OF NATURE; FOTO'S KLEIN: ROELF HOVINGA; HENK POSTMA
Razende Bol
SPANNINGEN
TUSSEN MENS EN NATUUR IN NIEMANDSLAND
RAZENDE BOL
BREEWIJD
DEN HELDER
MOLENGAT
TEXEL/DE
HORS
Eind vorige eeuw werd de Razende Bol Texels grondgebied. Het verhaal gaat dat de burgemeesters van Den Helder en Texel op de boot tussen de vaste wal en het eiland geschaakt hebben om welke gemeente het eiland zou krijgen. De burgemeester van Texel won…
Noorderhaaks: een woestijn in de Waddenzee. Ook wel Razende Bol genoemd. Een eiland zo dynamisch dat het er elke keer weer anders bij ligt. Een prachtige plek voor vogels en zeehonden, maar ook voor barbecueënde toeristen. Hoe beheer je een gebied dat twee tegenstrijdige doeleinden lijkt te hebben?
TEKST: MARRIT VAN DEN AKKER
Een witte reep zand doemt op tussen de golven. Daar is het, de Razende Bol. ‘Het is altijd een verrassing wat je hier aantreft, de ene maand kleine duintjes, de week erna een vlak strand. Het landschap van de Bol kan snel veranderen’, vertelt Roelf Hovinga, beheerder van Landschap NoordHolland. Op het eerste oog lijkt het een weinig spectaculair eiland. Ik tuur naar de horizon en zie vogels, zee en zand. Heel veel zand. Wie voet zet op de Razende Bol stapt in een grote zandbak waar elk gevoel voor verhoudingen en afstand verdwijnt. Er is niks maar tegelijkertijd speelt er zoveel.
De Razende Bol is ongeveer 700 hectare groot en is vrij toegankelijk. Het is Natura 2000-gebied en het noordelijke deel, dat ongeveer een derde van het eiland beslaat, valt onder de Natuurbeschermingswet. Dat betekent dat er restricties zijn. Het aangewezen gedeelte is van 15 mei tot 1 november afgesloten voor al het publiek, dat vrij is om op de rest van het eiland te recreëren. Je kunt zelf naar de
Razende Bol varen met een bootje dat de golven van de Noordzee kan bedwingen, met een kajak of je meldt je aan voor een dagtochtje en laat je naar de Bol varen. Als je eenmaal op de Razende Bol bent, kun je er barbecueën, een kampvuur stoken, zwemmen, kitesurfen, wandelen of zonnebaden (zonder schaduw). Een formule die doet denken aan het Scandinavische allemannsretten, het allemansrecht. Het geldende gewoonterecht om van de vrije natuur te genieten, onder voorwaarde dat er geen schade aan flora en fauna wordt aangericht. Maar kunnen wij Nederlanders daar wel mee omgaan?
Vluchtende zeehonden
‘Dat is een goede vraag’, zegt Hovinga. Landschap Noord-Holland bekommert zich sinds 2012 om de natuurwaarden op het eiland. Want niet alleen mensen houden van ongereptheid, ook vogels en zeehonden houden van rust. Er liggen op sommige momenten zes- tot zevenhonderd zeehonden en naast broedvogels is het ook een
rustplek voor vogels tijdens de vogeltrek. Landschap Noord-Holland denkt dat mens en natuur elkaar niet in de weg hoeven te lopen, als we allemaal een oogje in het zeil houden. Bij het toezicht op en rond de Bol wordt samengewerkt met de Waddenunit van het ministerie van Economische Zaken. De werkzaamheden die Landschap Noord-Holland verricht op het eiland worden grotendeels mogelijk gemaakt door Rijkswaterstaat. Hovinga legt uit wat het beheer van de Razende Bol ingewikkeld maakt. ‘Het begint al bij de borden zelf. Dat zijn platen op houten palen, in
‘Op doorsnee dagen liggen er een stuk of tien boten op de Razende Bol’
de ruige periodes van het jaar spoelen die weg omdat het eiland zo dynamisch is. Het komt voor dat de borden al in september worden weggehaald omdat er een storm op komst is. Maar als er geen borden staan, kun je van recreanten ook niet verwachten dat ze weten wat de regels zijn. Het beheer van de Razende Bol is een uitdaging, omdat het voor een groot deel afhangt van het begrip en de medewerking van bezoekers’, stelt Hovinga. ‘En dat is een stuk lastiger dan een stuk land maaien of bomen snoeien. Aan ons de taak om bij de mensen tussen de oren te krijgen dat
EILAND OF ZANDPLAAT?
Door de wisselwerking van eb en vloed worden miljoenen tonnen zand verplaatst. Zandbanken groeien zo uit tot eilanden, en sommige eilanden worden juist weer kleiner. Voor het waddengebied geldt dat een zandbank tot eiland mag worden gedoopt als deze minimaal 160 hectare groot is en bij gemiddeld hoogwater niet meer door de Noordzee wordt overspoeld. In de zomer van 2003 werd Noorderhaaks officieel een eiland. In 2012 is Landschap Noord-Holland begonnen met monitoring en beheer van het eiland.
de borden er niet voor niets staan en dat de Razende Bol niet alleen een plek is om te recreëren, maar dat het ook een hoge natuurwaarde heeft. Zo heb ik een keer jongeren aangesproken op hun gedrag en uitgelegd dat zeehonden een rustplek nodig hebben. Zij verklaarden een kick te krijgen van al die vluchtende zeehonden. Dat snap ik niet, maar ik leg wel uit wat het voor gevolgen heeft. Voorlichting is het sleutelwoord, want de natuur laat zich ook niet altijd in grenzen en regels vatten.’
Onzichtbaar in wit zand Het is bovendien lastig in te schatten hoe ver je van de zeehonden en vogels vandaan zit. Soms ben je dichterbij dan je denkt. Het eiland heeft op bepaalde plekken een relatief steile afgrond die je niet zo gauw ziet aankomen. ‘Direct daarachter liggen de zeehonden al’, vertelt Hovinga. ‘Wat ook weleens voorkomt: mensen vinden het een beetje te winderig, gaan op zoek naar hout om een schermpje te kunnen maken. Vernielen ze zonder dat ze het
door hebben een nest met eieren van een dwergstern, die juist graag broedt in de luwte van wat aangespoeld wrakhout.’ De dwergstern is bovendien een kwetsbare soort: de vogels leggen kleine, lichte eitjes die bijna onzichtbaar zijn in het witte zand. ‘Een bezoek van een onbehouwen en onwetend mens kan een hele kolonie omver helpen. Daarom is het zo belangrijk dat deze vogelsoort in potentie een veilig plekje heeft op de Razende Bol’, legt Hovinga uit. ‘Ik zeg in potentie, want ook de natuur zelf is genadeloos. Bij een flinke voorjaarsstorm met verhoogd tij spoelen alle eieren weg.’
Ruim je rommel op Lopend door het zand heb ik door het ontbreken van oriëntatiepunten geen idee wat voor afstand ik inmiddels heb afgelegd. Bovendien is het rustig, haast meditatief om zo in niemandsland te zijn. Ik kan me eigenlijk niet voorstelen dat zich hier soms een klassiek recreatietafereel afspeelt op dit maagdelijk witte decor. ‘De drukste
dag die ik heb meegemaakt? Toen lagen er hier zo’n zeventig boten en waren er zeker tweehonderd mensen. Op doorsnee dagen liggen hier een stuk of tien boten’, vertelt Hovinga, terwijl hij wijst naar de rand van het eiland. ‘Mensen die een bootje hebben gooien ‘m vol met lekker eten, drinken en barbecues en varen dan naar de Razende Bol. Ach, ik denk dat het om vijf tot vijftien dagen per jaar gaat dat het weer aangenaam genoeg is om hier met je hele hebben en houden naar toe te varen.’ Het valt me op dat het schoon is op de Razende Bol. Ik zie geen restanten van barbecues of plastic rommel. ‘Een groot deel van de mensen die hiernaartoe varen, komt hier al zo lang als ze zich kunnen herinneren en zij willen ook hun best doen om het zo natuurlijk mogelijk te houden en hun rommel opruimen. Maar er zijn altijd een paar die het niet netjes achterlaten of zelfs een tentje opzetten en blijven overnachten, inclusief muziek en licht.’ Hovinga noemt en passant nog iets dat lastig is: ‘Die jetski’s, daar kan ik niet zoveel aan doen, maar die
MEER INFORMATIE
Fotograaf en filmer Ruben Smit heeft in opdracht van Landschap Noord-Holland een korte film gemaakt over de Razende Bol: www.waddenvereniging.nl/razende bol. Wil je meer lezen over het eiland, bekijk dan: www.razendebol.info.
zijn verschrikkelijk. Zoveel lawaai!’ De boswachter focust zich dan weer op het positieve: ‘We krijgen leuke reacties op alles wat we nu doen aan het beheer van de Razende Bol. We houden zelf alle overtredingen bij in een logboek en vragen nu ook aan de recreanten of zij ons al eens eerder hebben getroffen.’ Hovinga tuurt weer in de verte over zijn plaat van zand, zee en horizon. Een klein, zwartkoppig vogeltje vliegt in de verte op uit het zand. ‘Dat is de dwergstern waar ik het over had’ zegt Hovinga. ‘Het is net een vlindertje, zo teer.’
Door de ogen van…
De Waddenvereniging en andere natuurbeschermingsorganisaties maken zich zorgen over de natuurkwaliteit van de Wadden.
Maar hoe kijkt een visser of een zeiler naar de waddennatuur?
Vijf korte interviews met mensen die het gebied vaak bezoeken.
TEKST: MARCUS WERNER
Gerben Visbeek, recreatieondernemer.
‘Huifkartochten verstoren de KWELDER niet’
Boeren als Gerben Visbeek (62) in de buurt van het Friese Marrum lieten hun melkvee grazen op de brede kwelder van Fryslân Buitendijks, een van de grootste kweldergebieden van Europa. Toen een deel van de kwelder, het Noarderleech, natuurgebied werd, wist Visbeek dat boer blijven steeds moeilijker zou worden. ‘Met genoegen’ had hij geboerd, maar in 2000 verkocht Visbeek zijn land aan de provinciale natuurbeschermingsorganisatie It Fryske Gea. De voorouderlijke boerderij waar Visbeek werd geboren, vlak achter de dijk, werd recreatieonderneming De Seedykster Toer. Onder meer is er een minicamping en er kunnen streekproducten worden gegeten met het Waddengoud-keurmerk. De oude veevoedertoren is omgebouwd tot uitkijktoren en er zijn kweldertochten in een panoramawagen die wordt getrokken door een tractor. Visbeeks onderneming loopt goed en hij prijst het natuurgebied dat nu vanuit zijn uitkijktoren zichtbaar is. Alleen op een klein gedeelte wordt nog geboerd. ‘Een prachtig gebied, dankzij de slikwerkers die ploeterden om die kwelder te laten ontstaan.’
Visbeek vindt dat zijn kweldertochten het gebied niet te veel verstoren: ‘De mensen blijven in de wagen en krijgen toch van alles
te zien. Wandelaars in het gebied richten meer schade aan, zoals laatst toen scholeksternesten werden vertrapt.’ De natuurwaarde van de kwelder zou beter moeten, zegt Visbeek. ‘Grutto, kievit en scholekster staan er slecht voor.’ Veldleeuweriken zijn er verrassend veel: ‘It Fryske Gea doet haar best, maar meer beheer zou zeker mogen. Vroeger was de kwelder voedselrijker voor weidevogels, door de uitgespreide stalmest. Ooit werkten tachtig mensen aan het beheer, nu een handvol. We moeten de handen ineenslaan om het te verbeteren.’ Over de steeds talrijkere ganzen: ‘Ze vertrappen weidevogelnesten, de grondbroeders durven niet meer.’ De werelderfgoedstatus is een zegen voor het gebied, vindt Visbeek. ‘Maar met de fietspaden die de gemeente en provincie willen aanleggen, komen bezoekers met honden. Daarvan gaat de natuur achteruit.’
‘Ik
Johan Rispens, garnalenvisser.
zie weer HAAIEN en zeepaardjes’
Toeval of niet, Johan Rispens is van 1969, het jaar dat de Lauwerszee werd afgesloten. De Zoutkamper garnalenvisser weet uit de verhalen: ‘Daarvoor had je zeetongen in de buurt van Zoutkamp en zag je vanaf de kade bruinvissen buitelen.’ Rispens ligt met zijn kotter ZK 18 Liberty in de haven van Lauwersoog. Hij constateert heus wel positieve veranderingen in de Waddenzee. ‘De ansjovis is terug. Haaien zien we en zeepaardjes.
Het water is merkbaar helderder, maar dat wil de garnalenvisser juist niet, dan zien de garnalen het net en vluchten weg.’ De laatste jaren is er veel te doen geweest om de garnalenvisserij in de Waddenzee en op de Noordzee boven de eilanden. De gevangen ‘Hollandse garnalen’ zijn kleiner dan voorheen, geen goed teken. Sommige wetenschappers pleiten voor sluiting van de Waddenzee voor garnalen- en mosselvisserij, om de in hun ogen slechte natuurkwaliteit te compenseren. Garnalennetten slepen over de bodem en beschadigen het leven op de wadbodem. Al woelen ze de bodem niet om zoals de sleepnetten waarmee Noordzeeschol en -tong worden gevangen en er is ’bijvangst’ van vissen en te kleine garnalen. Rispens wil graag blijven vissen. ‘Het is een virus’. Hij vindt visserij in het gebied horen, óók voor het toerisme: ‘De natuureffecten kúnnen omlaag.’ Garnalennetten zijn al langer uitge-
rust met speciale mazen waardoor grotere vissen niet achterin het net komen en ontsnappen, aan betere ontsnappingsnetten wordt gewerkt. Vanaf 2016 is een beheerplan van kracht om voor de garnaal de duurzame MSC-vangstcertificering te behalen. Rispens is een van de trekkers daarvan. Er is toezicht op bijvangst van ondermaatse garnalen, de toegestane vaaruren van vissers worden aangepast, en er zijn gesloten gebieden aangewezen. Hoewel sommige collega’s tegenstribbelden, werd een maximum van 72 vaaruren per week ingevoerd, in plaats van 108: ‘De garnalen en andere natuur krijgen meer rust.’ Ook is Rispens voorstander van de ‘zwarte dozen’ die vissersschepen meekrijgen, om de activiteiten vast te leggen: ‘Ik heb wel hoop op de toekomst.’
Rense van Slooten, wadloopgids.
‘Ik ben ENTHOUSIAST over dit landschap’
‘Hier leerde ik vijftig jaar geleden zwemmen’, roept Rense van Slooten (58), in korte broek kuitdiep wadend door het water van de Waddenzee. Het is afgaand tij bij ’t Schoor, iets ten westen van het Friese Holwerd. Een stenen strekdam steekt een flink eind het wad op. Het vormt een ideaal vertrekpunt voor de wadlooptochten op het Friese wad tussen Holwerd en Ameland die Van Slooten leidt. Van Slooten, geboren en getogen aan het Holwerder wad, is enthousiast over zijn thuislandschap en de natuur die er is te vinden. Van een schelpenvlakte in de knik tussen strekdam en de kwelder die hier ooit door landaanwinningswerken is ontstaan, stijgt een vlucht strandplevieren op. ‘Plevieren zitten graag op die schelpjes’, zegt Van Slooten: ‘Ze spoelen aan vanaf een stortplaats voor lege schelpen van handkokkelaars verderop.’ Laag op de strekdam kruipen flinke
hoeveelheden wadslakjes en ook zijn de stenen rijkelijk bedekt met jonge zeepokken. Op de kwelder groeit zeealsem, een zeldzame rodelijstsoort.’ Als jongen viste Van Slooten in de Waddenzee. Hij heeft nog een vergunning voor staand want, dat hij in het voorjaar op het wad uitzet. Vroeger ving hij flink veel bot en schar. ‘Maar die zaten onder de zweren, de Waddenzee was een giftig open riool.’ Nu treft hij in zijn netten harders en zeebaarzen, maar ook flinke platvissen, zónder zweren. Van Slooten: ‘De laatste jaren staan weer hengelaars op de strekdam, dat zegt wat.’ Hij ziet vooral verschuivingen in de natuur. ‘Met de weidevogels gaat het slecht. Maar in het Lauwersmeer zijn flamingo’s.’ Van Slooten noemt verbeterpunten: ‘In achtergebleven waterplasjes op het wad krioelen in het voorjaar glasaaltjes, die gaan allemaal dood. Zonder vispassages komen ze het binnenwater niet in. Meer boetes op illegaal vissen zijn ook nodig.’ En het gebagger in de vaargeul naar Ameland houdt het water troebel: ‘De veerboten hebben nu waterstraalaandrijving. Boten met gewone schroeven houden door de waterstroom daar vanzelf de geul open.’
‘Het
Metha Kamminga, zeezeiler.
water maakt een BIJZONDER geluid’
Het is een ‘riddle of the sands’ (raadsel van het zand), zegt Metha Kamminga uit Leeuwarden, verwijzend naar de klassieke spionageroman die zich afspeelt op de Wadden. ‘Het water van de Waddenzee maakt zo’n bijzonder geluid.’ Al vijfenveertig jaar zeilt Kamminga (68) op de Waddenzee. Het huidige jacht van Kamminga en haar man, een snel model van elf meter, heeft Harlingen als thuishaven. Na een carrière in het onderwijs verzorgt Kamminga speciale docententrainingen: ‘Maar als het even kan, trekken wij eropuit met onze Andromeda.’ Op en rond het water leeft Kamminga haar passie voor landschapsfotografie uit, met als specialiteit het waddengebied. De Andromeda is een zeegaand jacht en het vaargebied van de Kamminga’s strekt zich uit tot de Oostzee. Voor Kamminga schuilt de aantrekkelijkheid van de Nederlandse Waddenzee, behalve in dat aparte geluid van het water (zij denkt door de stroming in de geulen), ook in de weidsheid: ‘Tussen Terschelling en Texel is open en breed water, terwijl je toch relatief beschut vaart. Heel anders dan in de Duitse
Waddenzee, daar zie je de industrie van de Elbe-monding of het volgebouwde Norderney.’ Wel vindt Kamminga dat het tegenwoordig ‘stikt’ van de windmolens langs de waddenkust, en ziet zij bijvoorbeeld onder Texel de vlotten van viskwekerijen en mosselzaadinvanginstallaties: ‘Dat zijn storende elementen, maar misschien wel een noodzakelijk kwaad.’ Ook is het volgens de zeilster nogal eens erg druk in de geulen: ‘Daar een zandzuiger, daar vrachtschepen en vissersboten. En daartussen allerlei recreatievaart. Vroeger was een oud zeilend vrachtschip bijzonder, dan maakten we foto’s. Nu is die bruine vaart overal.’ Ook zijn de jachthavens van de eilanden regelmatig bomvol waardoor er geen plek is voor de Andromeda: ‘De Waddenzee lijkt dan aan zijn maximale capaciteit.’
‘De patrijzen en KWARTELS zijn weg’
De windmolens en het kolossale silhouet van de kolencentrale als ‘horizonvervuiling’ storen hem niet zo, vertelt Michiel Noback. Hij koos er zelf voor om tegen een industriegebied aan te wonen. Veertien jaar geleden kocht Noback (47), hoofddocent bioinformatica aan de Hanzehogeschool in Groningen, samen met zijn vrouw een arbeidershuisje aan een slaperdijk in Oudeschip, vlakbij Eemshaven. Noback is sinds zijn jeugd enthousiast
vogelaar, hij was zelfs een fanatiek soortenjager maar kwam daar op terug toen hij hele dagen begon door te brengen in de auto voor één bijzondere soort. ‘Wij wilden in de natuur wonen, en ik droomde van een vogeltuin. Vanuit de stad Groningen ligt de Groningse waddenkust dan voor de hand. Ik houd ook ontzettend van de omgeving.’ Het modderige stukje grond rond het huis veranderde in de verlangde vogeltuin. ‘Rommelig, met stekelige struiken als schuilplek en bessen als voedsel, daar komen tuinvogels op af. Vanachter mijn raam zie ik huis-, ring- en heggenmussen, maar ook een enkele ortolaan of een grote bonte specht. Daar word ik blij van.’ Noback telde voor vogelorganisatie Sovon broedvogels op het terrein van de Eemshaven. Intussen is zijn telgebied opgeslokt door de oprukkende
industriële bebouwing: ‘Daar ben ik wel verdrietig over.’ Somber is Noback over de natuur in zijn omgeving: ‘Vroeger zag ik patrijzen en kwartels, maar die zijn weg.’ Heel geleidelijk is het gebied ‘steriel’ geworden, vindt Noback. ‘Het komt door de eentonige landbouw en bestrijdingsmiddelen.’ Ook speelt mee dat natuurterreinen schaars zijn achter de Groningse waddendijk: ‘Waarom geen binnendijks moerasgebiedje door het inlaten van Waddenzeewater, zoals in de Breebaartpolder voorbij Delfzijl? Helaas, de gemeente Eemsmond geeft weinig om natuur, eigenlijk is heel Groningen een ondergeschoven kindje.’
Michiel Noback, vogelaar.
VAN NIEUWAAL:
‘Ik geloof in het sociale kapitaal van de Waddenvereniging’
DE ROO:
‘De instroom van jonge en actieve leden moet worden verhoogd’
Oud Nieuw
Kim van Nieuwaal is de nieuwe voorzitter van de Waddenvereniging. Hoofdredacteur Hans Revier
sprak met hem én met scheidend voorzitter
Alexander de Roo over de belangrijkste uitdagingen voor de vereniging in de komende jaren.
TEKST: HANS REVIER FOTO'S: RENATE DE BACKERE
‘De twee miljoen euro van de Nationale Postcode Loterij voor de Vismigratierivier!’ Alexander de Roo aarzelt geen moment op de vraag naar zijn leukste ervaringen als voorzitter. ‘Dat was een hele spannende avond. Pas op het laatste moment kregen we te horen dat we deze extra bijdrage kregen.’ Maar ook op andere gebeurtenissen kijkt hij met genoegen terug. ‘De vergaderingen met het bestuur, aansluitend op een vaartocht met een platbodem of de aanwijzing van de Waddenzee als werelderfgoed. Soms was het ook erg taai. Het Eemsdossier, daar was bijna niet doorheen te komen. Daar vonden stevige aanvaringen plaats. Gelukkig gaat het nu wat beter en staat verbetering van de Eems op de politieke agenda.’ Toen hij begon als voorzitter overheerste in zijn politieke kringen - de Roo is ruim veertig jaar actief in GroenLinks - de mening dat alles rond de Waddenzee wel geregeld was. ‘Dat bleek allesbehalve waar te zijn.’
Liefde voor wetenschap
Vanuit verschillende rollen is de nieuwe voorzitter Kim van Nieuwaal betrokken geweest bij onderzoek in en rond de Waddenzee, bijvoorbeeld op het gebied van
klimaatadaptatie (maatregelen om de effecten tegen te gaan, red.), kokkelvisserij, gaswinning en bestuur. ‘Ik zie mijzelf vooral als objectieve wetenschapper, als kennismakelaar. Ik ben bijvoorbeeld ook geen lid van een politieke partij.’ Het verzoek vanuit de ledenraad om zich beschikbaar te stellen voor de functie van bestuursvoorzitter kwam voor Van Nieuwaal als een volslagen verrassing. ‘Uiteindelijk is iedereen voor een goede bescherming van de Waddenzee, dat is het mooie’, licht Van Nieuwaal toe, ‘dus als ik daar praktisch aan kan bijdragen met mijn kennis en ervaring, dan doe ik dat met veel plezier en verantwoordelijkheidsbesef.’
Meer jonge mensen, meer kennis
Voor beide mannen is de structuur van de Waddenvereniging een belangrijk punt van aandacht. ‘Toen ik aantrad, vond ik de vergrijzing van het actieve ledenbestand erger dan ik verwacht had’, herinnert De Roo zich. ‘Het is belangrijk dat de Waddenvereniging eraan blijft werken om de instroom van jonge en actieve leden te verhogen.’ Het helpt daarbij om de verenigingsstructuur te moderniseren. Een jaarlijkse ledenvergadering waar een klein
>
groepje mensen met elkaar praat over het beleid is volgens hem niet meer van deze tijd. ‘Je moet veel meer gebruik maken van het internet. Zoals tijdens het bepalen van ons standpunt over de opwekking van windenergie.’ Ook zou hij graag mogelijkheden creëren om de kennis van de achterban van de Waddenvereniging beter te benutten. ‘Het democratisch proces binnen de vereniging moet verbeterd worden’, vult Van Nieuwaal aan. Een van zijn eerste klussen wordt het voorbereiden van een statutenwijziging, die dat mogelijk maakt. ‘Ik geloof in het sociale kapitaal van de Waddenvereniging. We hebben veertigduizend betalende leden. Hoe kun je de kennis van die mensen beter benutten en hoe kun je als bestuur een koers varen waar je zo veel mogelijk je achterban in meeneemt.’
Het gevaar van zeespiegelstijging ‘De klimaatverandering!’ De Roo wil dat onderwerp graag als prioriteit aan zijn opvolger meegeven. ‘De zeespiegelstijging is reëel en gaat sneller dan je denkt. Daar moet de Waddenvereniging iets aan doen. De vereniging moet inzetten op klimaatadaptatie en organisaties die zich inzetten voor het anders omgaan met energie steunen.’ Van Nieuwaal neemt dat graag over. ‘Tot nu toe blijkt dat alle klimaatscenario’s nooit een overschatting van de werkelijkheid zijn geweest. De snelheid van de zeespiegelstijging is het grootste gevaar. Kan het waddensysteem dat bijhouden?’ De discussie hierover wil Van Nieuwaal vooral op basis van kennis voeren. ‘Los van je gevoel voor de Wadden zijn de dossiers dermate ingewikkeld dat je goed op de hoogte
Werkt als:
Favoriete plek:
KIM VAN NIEUWAAL (41)
Strategisch adviseur op het gebied van klimaatadaptatie
De hoge duinen bij het Oerd en de Hon op Ameland: prachtig uitzicht, waar je de dynamiek van het wad bijna kunt voelen
Favoriete dier:
Eerste kennismaking met de Waddenvereniging:
Eerste keer in het waddengebied:
De paling: krachtig en tegelijk mysterieus beest, dat ook symbool staat voor de verbinding van verschillende leefgebieden en die meer aandacht en bescherming verdient
Tijdens mijn promotieonderzoek: een analyse van de ontwikkelingen rond de gaswinning en de kokkelvisserij
Als gast van een trouwerij op Vlieland
moet zijn van de wetenschappelijke feiten.’ De Roo wenst zijn opvolger toe dat in zijn periode als voorzitter een doorbraak komt in het Eemsdossier. ‘Ik hoop dat je het meemaakt dat de minister een half miljard ter beschikking stelt voor een echte verbetering van het Eems-Dollard-estuarium.’ Met de bedachtzaamheid die een nieuwe voorzitter betaamt, is Van Nieuwaal nog niet toe aan dergelijke concrete doelstellingen. ‘Ik ben tevreden als we er in slagen beter gebruik te maken van het intellectuele kapitaal van de Waddenvereniging. En wanneer we met gebruik van wetenschappelijke kennis het spel rond de beleidsontwikkelingen kunnen spelen en we een nog meer gerespecteerde gesprekspartner worden.’
ALEXANDER DE ROO (61)
Adviseur aan bedrijven hoe duurzaam om te gaan met energie
Seinpaalduin op Terschelling: dan heb je zo’n mooi uitzicht op het eiland en een deel van de Waddenzee
Het zeepaardje, een prachtig symbool voor een gezonde, rijke Waddenzee
Toen ik als lid van het Europees
Parlement vragen stelde over de gaswinning
Texel, tijdens mijn studententijd, verliefd op een studente biologie
Overhemden van 100% (geweven) merino wol
Compass Shirt Plaid - Admiral
Merk: Icebreaker
Model: Heren
Prijs € 129,95
Niet-Ledenprijs € 109,95
Ledenprijs € 99,95
Laurel Shirt Plaid - Admiral/Raspberry
Merk: Icebreaker
Model: Dames
Prijs € 129,95
Niet-Ledenprijs € 109,95
Ledenprijs €99,95
Geniet samen met de kleine van de buitenlucht. Deze compacte kinderdrager biedt veel comfort voor zowel volwassene als kind.
Kinderdrager Koala* Met meerdere opbergvakken. Ook verkrijgbaar in het blauw.
Merk: Macpac
Prijs € 199,95
Niet-Ledenprijs € 179,95
Ledenprijs € 159,95
*Ga naar de webshop voor een uitgebreide omschrijving en productspecificaties.
Jubileumboek
“De kleuren van het wad”
Auteur: Kester Freriks
Geschreven ter gelegenheid van het 50-jarige jubileum van de Waddenvereniging in 2015
Niet-Ledenprijs € 24,95
Ledenprijs € 19,95
Wadwaaier
Bekijk op de webshop ook de kinderdrager Vamoose.
Ontdek alles wat drijft, kruipt en groeit op het wad.
Niet-Ledenprijs € 11,50
Ledenprijs € 8,95
Heeft u vragen over de webshop, de producten of uw bestelling: neem dan contact op met het webshop team via +31 (0)85-273 17 72 of waddenvereniging@ideavelop.net
SMAAK VAN
DE WADDEN
Stoere bonbons
Chocolade en liefde: niet alleen in films gaan die goed samen. Doortje Roëll werd verliefd op een Terschellinger en ging bonbons maken. ‘Mijn bonbons zijn stoer en robuust, als de eilanders zelf. De meest zoete bonbon heeft een bite van gemalen cacaobonen.’
TEKST: JOJANNEKE DRIJVER FOTO'S: MERLIJN TORENSMA
Midsland, zomer. Alle terrasjes zijn bezet. In de winkeltjes zoeken toeristen naar koopjes of verkoeling. De jongeren die nog niet naar het strand zijn getrokken, lopen hier in grote groepen door de straten. Er zijn er ook die een plekje hebben gevonden in de schaduw, waar ze luisteren naar muziek die uit speakers op wieltjes schalt. Midden in de dorpsstraat staat een onopvallend huis. Doortje Roëll doet open en neemt ons mee naar de achtertuin. Het contrast tussen voor en achter is enorm. Hier is alles stil. Ze wijst naar een tent die een groot deel van het grasveld bedekt: ‘Die is van Michiel, hij verhuurt ingerichte tenten.’ We lopen naar een schommelbank onder een grote appelboom. Er is vlierbloesemsap. ‘Ik ben twaalf jaar geleden verliefd geworden op Michiel, die woonde hier al op Terschelling.’
Succesbonbons
Roëll is niet van het eiland. In de tijd dat ze verliefd werd, woonde ze nog in Amsterdam. Ze had net de opleiding tot meubelrestaurateur afgerond. ‘Ik wilde best op Terschelling wonen, maar had geen zin om in het bedrijf van Michiel te stappen. Ik wilde iets voor mijzelf doen. Iets wat hier nog niet was, want ik wilde niet als nieuweling op het eiland meteen in iemands vaarwater zitten.’ In restauratiewerk zag ze geen toekomst, maar wat wel? ‘Op een
gegeven moment fietste ik in Amsterdam langs Puccini, waar ze hele lekkere bonbons verkopen en toen wist ik het.’ In de hoofdstad volgde ze verschillende cursussen, daarna ging ze zelf experimenteren met ingrediënten van het eiland. ‘Ik wilde mijn bonbons aan Terschelling koppelen. Mijn uitgangspunt was: wat je kunt plukken en waar je jam van kunt maken, daar kun je ook bonbons van maken. Zo heb ik het bedacht en zo is het ook gekomen.’ De eilander bonbons waren meteen een succes: ‘Hier tegenover zit het Pieter Peit’s Winkeltje, waar ze eilander delicatessen verkopen. Daar heb ik mijn eerste proefjes aangeboden. Ze wilden mijn bonbons meteen verkopen. Vanaf dat moment was het echt.’
Wilde kersen
Inmiddels zijn de eilandbonbons van Roëll te vinden in verschillende winkels, cafés en restaurants op Terschelling. Ze zijn ook te bestellen via een eigen online webshop. ‘Ik heb bewust geen eigen winkeltje. Ik wil ze echt alleen maar maken. In de herfst pluk ik de bessen, die verwerk ik in de winter tot bonbons of ze worden ingevroren voor een ander moment. Zo heb ik een binnen- en buitenberoep. Die flexibiliteit, de vrijheid ervan, dat maakt dat ik het nog steeds zo leuk vind om te doen.’ De bonbons zijn het hele jaar door te koop.
Afhankelijk van het seizoen maakt ze bonbons met duindoorn, cranberry, den, lamsoorhoning of wilde kersen. ‘Ik heb een favoriet, maar voordat ik die onthul, laat ik mensen altijd eerst proeven.’
Robuuste vormen
Via de drukke dorpsstraat gaat het naar nog een verstopte plek in Midsland. Het chocoladeatelier is gelegen aan het Achterom. Een grote ruimte waar op bakplaten cranberryvulling met witte chocolade klaarligt. ‘Ik maak mijn bonbons anders dan hoe ze meestal gemaakt worden. Ik begin met de vulling, daar gaat de chocolade omheen. Zo krijgen ze niet allemaal precies dezelfde vorm en hebben ze iets robuusts. Ik vind dat stoere bij het eiland passen. Hier wonen mensen die hechten aan hun vrijheid, dat zie je terug in mijn bonbons’. We proeven alle soorten die er zijn. De bonbons met pure chocolade vallen het meest in de smaak, deze zijn niet zo zoet waardoor je de ingrediënten het beste kunt proeven. Roëll hoort dat wel vaker: ‘De meeste bonbons die je in de winkel kunt kopen zijn extra zoet gemaakt, want dan zijn ze langer houdbaar. Ik hou ook meer van het pure. De duindoornbonbon is mijn favoriet.’ Met onze buik vol en een hele doos bonbons, die het vasteland niet meer zullen halen, nemen we afscheid.
Workshop bonbons maken
Wil jij leren hoe je thuis ook je eigen bonbons kunt maken? Doe dan mee aan de speciale workshop die de Waddenvereniging in samenwerking met Doortje Roëll aanbiedt. Tijdens de workshop leer je van alles over herkomst chocolade, de verschillende vullingen en waar je op moet letten tijdens het maken. Na afloop krijg je alle bonbons die je gemaakt hebt in een grote doos mee naar huis.
De workshop is op zaterdag 15 oktober van 14.00 tot 17.00 uur en kost € 50,- per persoon. De prijs is inclusief koffie/ thee en proeverij van bonbons en natuurlijk de zelfgemaakte doos vol lekkers! Ga voor meer informatie en anmelden naar www.eilandbonbons.nl/workshops.htm of bel de bonbonmaakster via 06-41396296.
Een traditionele vogel
LEPELAAR
• Status: schaarse broedvogel en doortrekker; in het waddengebied talrijk (2500 broedparen), overwintert langs de West-Afrikaanse kust.
• Lengte: 80-93 cm.
• Kenmerken: opvallend grote, witte vogel met lange lepelvormige snavel; beweegt de snavel bij het voedsel zoeken heen en weer in ondiep water.
• Voedsel: stekelbaarzen, kleine witvis, garnalen en andere kleine
waterdieren, die met behulp van de unieke lepelvormige snavel op de tast worden gevonden en opgevist.
• Waar te zien: overal in het waddengebied, voedsel zoekend op het wad tijdens laagwater, maar ook in het Lauwersmeer en natuurgebiedjes langs de Friese en Groningse kust. De broedkolonie op Texel bij de Geul is goed vanaf een uitkijkplatform te observeren.
MARCEL VAN KAMMEN
Passie voor het wad
Volgens Otto Overdijk
Al bijna vijfendertig jaar is Otto Overdijk (63) in de ban van de lepelaar. Hij observeert, ringt jongen en houdt een database bij. Hij maakte een enorme groei van het aantal broedparen in het waddengebied mee en ontdekte waar de lepelaars overwinteren. Net terug van het ringen van jonge lepelaars op Griend vertelt hij in zijn knusse huisje, vlak achter de dijk in Moddergat, over zijn passie.
TEKST: HANS REVIER
‘In 1982 ging ik als opzichter van Staatsbosbeheer werken op Vlieland. Daar broedden toen enkele paren. Ik vind het een waanzinnig mooie vogel en op het eiland kreeg ik de mogelijkheid ze van dichtbij te observeren. Samen met mijn toenmalige baas, Harry Horn, zijn we begonnen de jonge lepelaars op Vlieland en Terschelling te ringen. Het ging toen ontzettend slecht met de lepelaars. Op het dieptepunt in 1978 waren
in Nederland nog maar 25 broedparen. Er waren ook nog veel vragen over hun levenswijze. Zo was nauwelijks bekend waar de dieren overwinteren. Alleen in een oud boek werd melding gemaakt van de Nijldelta.
Kleurringen
Wij maakten gebruik van kleurringen en langzamerhand kregen we steeds meer terugmeldingen waar de door ons
>
Passie voor het wad
geringde lepelaars werden waargenomen. Eerst uit het Zwin in België en vervolgens uit Frankrijk en Spanje. Zo konden we langzamerhand de trekbanen van onze lepelaars in kaart brengen. Toen we ook meldingen uit Marokko kregen, ben ik meegegaan met een expeditie naar de Banc d’Arguin (een waddengebied aan de kust van Mauretanië, West-Afrika, red.). Er was al bekend dat Nederlandse steltlopers daar overwinteren. Het was enorm kicken om daar 150 lepelaars te zien die op Vlieland en Terschelling waren opgegroeid.
Spectaculaire groei
We weten nu ook waar de lepelaars die op de eilanden broeden naar voedsel zoeken. Die van Vlieland kom je bijvoorbeeld bij Harlingen tegen. En de lepelaars van Schiermonnikoog foerageren in het Lauwersmeer. Door verbetering
van de voedselsituatie, bescherming van hun leefgebieden door de instelling van de ecologische hoofdstructuur en het stoppen van de jacht zijn de aantallen lepelaars in het waddengebied ontzettend snel gegroeid. Er zijn nu meer dan 2500 broedparen! Vanuit Vlieland en Terschelling zijn de andere delen van het waddengebied gekoloniseerd en heeft de populatie zich noordoostwaarts uitgebreid. Nu broeden de vogels, het grootste deel van de West-Europese populatie, op alle Nederlandse Waddeneilanden.
Traditioneel
beest
Behalve met kleurringen werken we nu ook met satellietzenders. We kunnen dan individuele dieren volgen en zijn niet meer afhankelijk van toevallige waarnemingen. Uit al onze gegevens blijkt dat de lepelaar een ontzettend traditioneel
DE ONTDEKKING
Van Vlieland naar Afrika
Mijn grootste ontdekking was wel het op de Banc d’Arguin in Afrika waarnemen van een broedende lepelaar die op Vlieland was geringd.
Dat ondersteunt de theorie dat de verschillende populaties lepelaars in Europa samen een grote mega-populatie vormen. Tussen al die populaties vindt voortdurend uitwisseling plaats.
beest is. Zo begon een lepelaar van Schiermonnikoog elk jaar rond 14 september aan zijn trektocht naar het zuiden. Ze zoeken ook steevast dezelfde voedselgebieden op. Dat is belangrijke informatie voor het beheer van de lepelaars. Zo hebben we geadviseerd waar een compensatiegebied moet komen voor een kleine broedkolonie in de Sloehaven bij Vlissingen. Die moet op vliegafstand komen van hun gebruikelijke foerageergebied.
Kansrijke broedgebieden zoeken
Na mijn werk bij Staatsbosbeheer op Vlieland ben ik dienst gekomen bij Natuurmonumenten. Eerst korte tijd in de Wieden en later als beheerder op Schiermonnikoog. Ik ben altijd lepelaars blijven waarnemen, ook nu ik met pensioen ben. Gelukkig kunnen nu jonge onderzoekers aan de gang met alle gegevens in de database, want er zijn nog veel vragen te beantwoorden. Is er nog wel voldoende voedsel te vinden voor al die lepelaars in het waddengebied? En hoe beschermen we de broedende lepelaars tegen de gevolgen van de klimaatverandering? Steeds vaker komt het voor dat nesten wegspoelen en jongen verdrinken. We moeten nu uitkijken naar nieuwe kansrijke broedgebieden waar geen overstromingsgevaar is. Bijvoorbeeld de Ruidhorn in Noord-Groningen of Utopia op Texel.’
HEB JE EEN VRAAG, OPMERKING, GOED IDEE? SCHRIJF, BEL OF MAIL NAAR: WADDENVERENIGING
POSTBUS 90, 8860 AB HARLINGEN TEL.: 0517-493693 E-MAIL: INFO@WADDENVERENIGING.NL
WIL JE DE DIGITALE JEUGDNIEUWSBRIEF
TEKST LAURA HAANSTRA
WAD4U WAD4U NATUUR OP HET STRAND
VLOEDMERK
Wil je zien tot hoe hoog de vloed is gekomen? Let dan eens op een lange strook op het strand, het vloedmerk. Dit is tot waar het water is gestegen. Wat achterblijft, is een strook met allerlei materialen als wieren, algen, kwallen, schelpdieren én menselijk afval. Voor dieren en planten is het vloedmerk een favoriete verblijfplaats, want ze vinden er voedsel. Veel mensen willen die vloedlijn liever niet zien of ruiken. Rottend wier kan immers best stinken. Daarom worden vloedmerken meestal machinaal opgeruimd. Maar daardoor verdwijnt ook een belangrijke voedselbron. Als je visnetten, ballonnen, plastic en zo met de hand opruimt, kun je plantaardig en dierlijk afval laten liggen.
ONTVANGEN? MAIL JE E-MAILADRES NAAR JEUGD@WADDENVERENIGING.NL
RUIM BAAN VOOR DE JEUGD! ALTIJD IN HET HART VAN HET WADDENMAGAZINE: VIER JEUGDPAGINA’S.
DAT GEEFT JONGE (EN ÓÓK OUDERE) LEDEN DE KANS EVEN SNEL WADDENINFORMATIE TE TANKEN.
STRANDBROEDERS
Wist je dat er vogels zijn die op het strand broeden? Dat zijn strandbroeders. Er zijn drie soorten: strandplevier, bontbekplevier en dwergstern. Mooie namen, toch? Deze vogels broeden op het strand omdat het eten lekker dichtbij is. Plevieren zie je vaak als een gek langs de vloedlijn rennen, op zoek naar kleine bodemdieren. Sterns halen hun portie vis uit de zee. Ook zijn er weinig andere vogelsoorten. Die vinden het strand namelijk helemaal geen goede plek om te nestelen: te kaal en onbeschut. Het strand lijkt dus een slim gekozen broedplek, maar strandbroeders houden niet zo van drukte. Waar veel mensen komen krijgen ze weinig rust en moeten dan zo vaak van hun nest vluchten dat de broedsels mislukken. Stukken strand af zetten en niet te dichtbij te komen helpt al.
STOER
Pioniersplanten zijn stoere planten! Het zijn de eerste plantensoorten die ergens groeien. Gelukkig maar, want de natuur verandert steeds. Dat heet dynamiek. Pioniersplanten hebben maar weinig nodig. Ze kunnen daarom als eerste op een kale bodem groeien en zich heel snel uitbreiden. Zeeraket, bijvoorbeeld, groeit op het strand. Daar houdt deze bijzondere plant het zand vast. En heb je al eens gehoord van zeekraal? De plantjes lijken op aan elkaar geregen kraaltjes. Zeekraal kun je ook eten. Een hele leuke is zilte schijnspurrie, die houdt wel van zout, maar niet van water. Als de plant onder water is, sluiten de bloemblaadjes. In de bloem zit dan een luchtbel die ervoor zorgt dat de stamper en meeldraden droog blijven.
ROEL HOVINGA
HENK
HENK
WAD4U WAD4U
WAD4U WAD4U
HOE KUNNEN WE DE WADDENZEE BETER MAKEN
VOOR DE WEDSTRIJD ‘JOUW IDEE VOOR DE WADDENZEE’ (ZIE OOK PAG. 27 T/M 29)
VROEGEN WE IEDEREEN MEE TE DENKEN. WE KREGEN ALLEMAAL LEUKE IDEEËN TOEGESTUURD! WAARONDER DEZE VAN VWO-SCHOLIEREN VAN RSG SIMON VESTDIJK IN HARLINGEN.
AFVAL RECYCLEN
Femke Brouwer (13) en Fenna Wagenaar (13) hebben als doel: minder afval rond het waddengebied. Zij willen het nuttige en het aangename verenigen. Tijdens het maken van een boottocht (leuk!) krijgen mensen informatie (nuttig!) over de Wadden. Na afloop van de boottocht gaan de mensen strandjutten en afval zoeken, wat nuttig én leuk is. Vervolgens ontmoeten ze een kunstenaar uit het gebied. Deze leert de mensen het afval om te zetten in kunst: recyclen.
KINDEREN VOOR KINDEREN
Een excursie voor kinderen door kinderen, dit is het idee van Mijke Smit en Marleen Jorritsma. Immers: kinderen zijn de nieuwe generatie. Zij willen kinderen met een gids (ook een kind) op pad sturen. Eenmaal op de zandplaat legt deze jeugdige wadgids van alles uit. En kinderen doen er opdrachten, bijvoorbeeld plastic zoeken. Zo helpen ze niet alleen de Waddenzee, maar komen de kinderen ook nog eens veel te weten!
EEN FILTER IN DE RIJN
Emma Cremers (13), Melissa Visser (13) en Denise Hoek (14) vinden dat je de oorzaak van vervuiling aan moet pakken. Zij deden eerst onderzoek. Ze kwamen erachter dat de vervuiling van de Rijn de oorzaak is. Dit komt doordat fabrieken hun afvalstoffen in deze rivier lozen. Ze vinden de regels ook niet streng genoeg. Hun oplossing is om een filter en een waterzuiveringsinstallatie in de Rijn te plaatsen. Voor vissen willen ze een vishevel. En boten worden via een kanaal omgeleid.
WONEN IN AFVAL
Eendenkorven van afval? Als het aan Nina Hofstede, Miriam Afman en Froukje Heslinga ligt, is dit het perfecte idee om de Waddenzee beter te maken. Een keer per maand maken vrijwilligers het strand schoon. Van het gerecyclede afval worden eendenkorven gemaakt. Deze worden in een lange rij langs de pier geplaats. Hier kunnen dan eenden en andere vogels broeden. Zo maak je de Waddenzee schoon en bied je meteen de vogels een veilige broedplaats.
Eureka!
VISSERS WINNEN WADDEN AWARD 2016
Onder de slogan ‘Werelderfgoed moet beter - Jouw idee voor de Waddenzee’ heeft de Waddenvereniging dit voorjaar een ideeënwedstrijd gehouden. Twaalf van de dertien finalisten presenteerden op 25 juni hun idee: van wonen in afval tot spooknetten die fashion worden.
TEKST: MARRIT VAN DEN AKKER
FOTO'S: HENK POSTMA
‘WI-WA-WADDEN-ZEE de WI-WA-WADDEN-ZEE de WI-WA-WADDENZEE!’, rapt gastvrouw Margriet Bolding enthousiast in poppodium Neushoorn in Leeuwarden. Het is nog vroeg, het publiek nog onwennig. In de zaal zitten zestig mensen van divers allooi, onder hen twaalf finalisten van de wedstrijd ‘Werelderfgoed moet beter- Jouw idee voor de Waddenzee’. Vandaag presenteren zij hun idee voor een vakkundige jury en het publiek. Bolding eindigt haar muzikale opening met de treffende regel ‘de Waddenzee is uniek’. Daar haakt Arjan Berkhuysen, directeur van de Waddenvereniging, op in met een persoonlijk verhaal over de Waddenzee. Berkhuysen vertelt over de installatie van de monitoringsfuik op Terschelling. ‘Het idee
>
‘Het waddengebied is een sociaal ecosysteem dat je
was relatief simpel, maar het had vooral bureaucratisch nogal wat voeten in de aarde. Ik werd van het kastje in Leeuwarden naar de muur in Den Haag gestuurd’, zegt Berkhuysen, die afsluit met support: ‘Als je maar lang genoeg volhoudt dan lukt het! Deze zaal zit vol met ideeën en dat heeft veel potentie.’
‘Mijn hart wordt warm’ Na deze bevlogen speech introduceert Kim van Nieuwaal, voorzitter van de Waddenvereniging, zijn WADex-lezing (naar het idee van de TEDx-lezingen). Zijn verhaal is een bestuurskundig pleidooi voor een beheerorganisatie in het waddengebied. ‘Het waddengebied is een sociaal ecosysteem dat je wilt begrijpen om het te beschermen. Maar ook om te zorgen dat de menselijke activiteiten in het gebied duurzaam plaats kunnen vinden.’ Van Nieuwaal
boeit met zijn lezing het publiek dat aandachtig zit te luisteren, maar richt zich ook op de jongeren: ‘Je hoeft niet alles te begrijpen van wat ik zeg, het is taaie kost, dat weet ik!’ De finalisten wiebelen ondertussen op hun stoel, want ze zijn nog niet aan de beurt. Schrijver Thomas Leerink, Nienke Dijkstra van Doe eens Wad en Andre Seinen van Meromar Seafoods worden voor de lunch nog geïnterviewd door Bolding. Zij hebben hun idee voor een betere Waddenzee al gerealiseerd en dienden in de campagne als inspiratiebron. ‘Mijn hart wordt warm van al deze passie’, sluit Bolding het gesprek af. Tijdens de lunch is er gelegenheid voor de finalisten hun idee alvast te introduceren bij het publiek met ingerichte presentatietafels. Ook daar blijkt de waddenpassie. ‘We hebben al mailadressen uitgewisseld met de finalisten van een paar andere ideeën’,
vertelt een enthousiaste finalist.
Verlossende woorden
De finalisten krijgen vijf minuten om hun idee te pitchen. Bolding pakt de kookwekker erbij en benadrukt: ‘Vijf minuten zijn vijf minuten!’ De finalisten leveren stuk voor stuk een strakke presentatie. De ideeën zijn gevarieerd: spooknetten omvormen tot fashion, kunst maken van afval, strandjutten met mensen die minder goed meekomen in de maatschappij of rommel opruimen met een plastic-sucker. Na afloop van de pitches trekt de jury, onder voorzitterschap van Koosje Spitz van de Nationale Unesco Commissie, zich terug en mag het publiek een stem per persoon inzetten op een van de ideeën. De juryleden komen de zaal weer in en voorzitter Spitz bedankt alle deelnemers voor hun inspirerende pitches en laat weten
wilt begrijpen om het te beschermen’
dat de jury onder de indruk is van de ideeën. Op officiële toon geeft Spitz dan de uitslag. ‘Dit is het moment dat wij kunnen zeggen dat de winnaar van de Wadden Award 2016, gaat naar Vissers van de kust, met hun idee Kompas voor werelderfgoedvisserij!’ Jaap Vegter neemt als vertegenwoordiger van zijn groep de prijs in ontvangst en is blij. ‘Ik ben enorm dankbaar voor de waardering die we hiermee krijgen, het sterkt ons idee voor werelderfgoedvisserij.’ Het winnende idee is een praktisch beheermodel en een coöperatief samenwerkingsverband om kustvisserij in te passen in het beheer van het ecosysteem van het wad.
Publiekslieveling
In de tussentijd zijn ook de stemmen van het publiek geteld en wordt de publieksprijs onder luid applaus uitgereikt
aan Emma Cremers, Denise Hoek en Melissa Visser voor het idee Filter in de Rijn. De jongedames van het Simon Vestdijk College in Harlingen zijn een beetje overdonderd maar ontzettend blij met de winst. ‘Er zaten zoveel goede ideeën tussen dat we er niet vanuit gingen dat we konden winnen.’ Dat is ook de jury niet ontgaan. ‘We hebben besloten een aantal eervolle vermeldingen te geven’, kondigt de juryvoorzitter aan. De ideeën van Fenna Wagenaar en Femke Brouwer (Het Wad, een schat) en van Happy Seal (Van spooknetten naar fashion) krijgen nog een speciale vermelding van de jury. Spitz sluit de finaledag af met de woorden: ‘Het is overduidelijk dat hier eigenlijk alleen maar winnaars in de zaal zitten, ik ben er door geroerd en geïnspireerd. En dat allemaal voor de Waddenzee!’
13 finalisten
Voor de wedstrijd ‘Werelderfgoed moet beter- Jouw idee voor de Waddenzee’ konden ideeën worden ingestuurd in de categorieën planten & dieren, landschap & dynamiek, milieu, beleid & beheer of ‘anders’. De inzendingen kwamen uit alle windstreken, jong en oud, eilandbewoners en vissers, ondernemers en scholieren. Dertien ideeën (te zien op www. jouwideevoordewaddenzee.nl) haalden de finale. In oktober krijgt de wedstrijd een vervolg. Dit zijn de dertien finalisten:
• Van spooknetten naar fashion
• Een filter in de Rijn
• Afvalbakken langs de Waddenzeedijk
• Strandafval benutten
• Kinderen voor kinderen op de Wadden
• Afval Recyclen
• Wonen in afval
• Waddenpost- platform van de Wadden
• Plastic sucks, deze sucks plastic!
• Beleef ’t met je zintuigen
• Kompas Werelderfgoed Visserij
• Eigen Staat voor de Wadden
• Expeditie Juttersgeluk
1 Zeegras verdween uit de Waddenzee door een opeenstapeling van effecten. De zomers van 1931 en 1932 waren bewolkt en de werkzaamheden aan de Afsluitdijk maakten het water troebel - zeegras heeft zonlicht nodig om te groeien. Veranderde stromingspatronen door de Afsluitdijk en een schimmelziekte betekenden de doodsteek voor het zeegras.
2 Zoals veel walvisachtigen maken bruinvissen geluiden om onder water te ‘zien’ door te luisteren naar de teruggekaatste echo´s. Zo communiceren ze en vinden ze voedsel. Maar wat zijn de cumulatieve effecten op bruinvissen van het onderwatergeluid van plezierboten, visserij en de bouw van windmolens in zee?
3 Wetenschappers ontdekten dat bij aalscholvers sprake is van elkaar tegenwerkende cumulatieve effecten. Windturbines op de Noordzee vormen een gevaar voor de vogels, vanwege de ronddraaiende wieken. Maar de fundamenten van windmolens leveren een prima plek om de vleugels te drogen, waardoor aalscholvers verder uit de kust kunnen vissen.
DE INVLOED VAN OPEENHOPENDE EFFECTEN OP DE WADDENZEE
1 2 3
(G)een optelsom
Op het zestiende internationale symposium van de Waddenacademie op Texel spraken wetenschappers en beleidsmakers zich uit over de opstapelende effecten van menselijke activiteiten op de natuur van de Waddenzee.
TEKST: MARCUS WERNER
Bijna tachtig jaar ligt de Afsluitdijk er al, maar door de afsluiting van de Zuiderzee veranderen nog altijd de stroom- en verplaatsingspatronen van water, zand en slik in de Waddenzee. De Afsluitdijk is een goed voorbeeld van hoe de effecten van allerlei menselijke activiteiten op de natuur in het waddengebied niet op zichzelf staan. Vaak is er sprake van een optelsom van effecten. Anders gezegd: veel kleine effecten kunnen samen voor een groter probleem zorgen. Het lijkt voor de hand te liggen dat de effecten op de natuur door bijvoorbeeld baggeren ook worden beïnvloed door de nog doorgaande effecten van de aanleg van de Afsluitdijk. Maar in de verplichte beoordeling van natuureffecten - de zogeheten milieueffectrapportages (MER), bijvoorbeeld bij de bouw van een reeks nieuwe windmolens tot het plan voor een wedstrijd met supersnelle speedboten - wordt zelden rekening gehouden met cumulatieve effecten.
Symposium op Texel
Hoe om te gaan met cumulatieve effecten, een logische vervolgstap in het MERonderzoek, daarover ging het symposium, dat de Waddenacademie op 30 juni en 1 juli hield op Texel. Sprekers waren onder meer Arjan Berkhuysen, directeur van de Waddenvereniging en Pabel Kabat, oprichter en oud-directeur van de Waddenacademie en hoogleraar Aardsysteemkunde
aan de Wageningen Universiteit. Via een internetverbinding was er contact met Benjamin Halpern van het National Institute for Ecological Analysis and Synthesis in Californië. Deze Amerikaan is een van de pioniers van het moderne onderzoek naar cumulatieve effecten. Onderzoekers van zeeonderzoeksinstituten NIOZ en IMARES, Rijkswaterstaat, Universiteit Wageningen en van adviesbureaus verzorgden de overige lezingen.
Is dit een weerbericht?
Dat het onderzoek naar cumulatieve effecten nog in de kinderschoenen staat, illustreerde Pabel Kabat. In zijn lezing liet hij beelden zien van een tekst met wazige, onleesbare woorden en wel leesbare stukken tekst. Woorden als ‘zonniger’, ‘wind’ en ‘korte duur’ leken te wijzen op een weerbericht. Maar in het volgende beeld, waarin de gehele tekst leesbaar werd, openbaarde zich het beroemde liefdessonnet van Shakespeare, dat begint met ‘Zal ik je met een zomerdag vergelijken.’ Veel is nog onbekend over de effecten van meerdere zaken tegelijk op de natuur, wilde Kabat daarmee zeggen, omdat in veel gevallen goede metingen uit het veld ontbreken. Bovendien spelen onverwachte sociale en economische processen vaak een rol in de versterking van negatieve effecten op de natuur. Om die boven water te krijgen en eventueel bij te kunnen
sturen is ook nog eens theoretisch onderzoek nodig, aldus Kabat.
Stap voor stap
Een stapsgewijze aanpak van de situatie, zo bleek tijdens het symposium, lijkt voorlopig het meest pragmatisch bij cumulatieve effecten. Om te beginnen: heeft een project of voorgenomen activiteit in de Waddenzee het in zich om effect te hebben op de natuur? Zo niet, dan is verder onderzoek overbodig. Zo wel, wat is de kwaliteit van de natuur ter plekke?
Wanneer de natuurkwaliteit hoog is en de natuureffecten zo laag dat de natuurdoelstellingen alsnog worden gehaald, dan is verdere studie onnodig. In het geval van wel te verwachten significante effecten, maar waarvoor metingen ontbreken, het oordeel van een expert inwinnen om in elk geval een ruwe schatting te krijgen. Hoewel verschillende sprekers over het onderwerp er verschillende stappensystemen op na bleken te houden, was de conclusie dat zo’n gestructureerde aanpak het efficiëntst is.
Vaak versterken effecten elkaar Dat het bij cumulatieve effecten niet altijd om een simpele optelsom gaat, blijkt uit gegevens die op Texel werden gepresenteerd. In bijna tweehonderd studies werden de gezamenlijke natuureffecten van allerlei combinaties van twee chemische
Overzichtskaart van activiteiten in het waddengebied
stoffen of activiteiten onderzocht. In ruim een derde van de gevallen versterkten de ‘stressoren’ elkaar - het gezamenlijke effect was groter dan dat van de stressoren afzonderlijk bij elkaar opgeteld. In bijna 40 procent van de gevallen was het gezamenlijke effect minder dan van de stressoren afzonderlijk, zij werkten elkaar tegen. In slechts een kwart van de onderzoeken konden effecten simpelweg bij elkaar worden opgeteld. Een teken aan de wand,
zo leek het, voor onderzoekers en natuurbeschermers, dat toch zo vaak stressoren elkaar versterken.
Zorgen vanuit de samenleving Op het Texelse symposium werd uit de doeken gedaan hoe bij de vergunningverlening voor activiteiten in de Waddenzee een voor cumulatieve effecten typisch probleem speelt. Zo eist de Europese natuurwetgeving maatregelen bij significante effecten op de natuur. Maar wat ‘significant’ is, is niet alleen afhankelijk van wetenschappelijke overwegingen, maar ook van maatschappelijke krachten. Dat blijkt uit twee bekende recente zaken die bij de Raad van State zijn aangevochten. Bij de plannen voor een powerboatrace bij Den Helder, die in 2011 veel ophef veroorzaakten onder natuurbeschermers, werd een vergunning verleend omdat aannemelijk leek dat de extra speedbootbewegingen op het totaal van tienduizenden scheepsbeweging in de Waddenzee geen significant effect zouden hebben. Uiteindelijk bleven de powerboats weg omdat de organisator failliet ging. In het geval van het
verbod op mosselzaadvisserij in de Waddenzee van 2008 speelden vele onzekerheden over nadelige effecten op vogels en de wadbodem. Of de mosselzaadvisserij goed was voor het waddenecosysteem, zoals door de mosselsector beweerd, waren ook onzekerheden. Of er significante negatieve (of positieve) effecten optraden, viel niet te bepalen. De Raad van State oordeelde tegen, vanuit een maatschappelijk ingegeven ‘voorzorgsprincipe’.
Fascinerende infographics
Veel indruk maakte Halpern met zijn inmiddels wereldberoemde infographics waarin meerdere natuurstressoren in kustgebieden en zelfs op de schaal van hele oceanen via computerbewerking over elkaar heen worden gelegd. Dat levert fascinerende kaarten op. Gebieden met veel natuurbelasting lichten op en maken duidelijk hoeveel van het aardse oceaanoppervlak last heeft van cumulatieve effecten. Maar in sommige gebieden is het effect juist weer verrassend laag. De vraag drong zich op: waarom bestaan zulke kaarten niet van de Waddenzee?
Omdat de cumulatieve effecten van havenactiviteiten, industrie en het gevaar voor botsingen met windmolenbladen als te hoog werden ingeschat, is voor broedende noordse sterns en visdieven bij het Groningse Delfzijl een speciaal broedeiland aangelegd.
ColumnArjan
Moeten we ons, nu Lonely Planet de Wadden heeft opgenomen in hun top tien lijst van Europese bestemmingen, zorgen maken over drommen toeristen die de boel plat komen lopen? Of is dat te voorkomen, vraagt Arjan Berkhuysen, directeur van de Waddenvereniging, zich af.
Op zoek naar de ultieme uitkijkplek
Op vakantie lijk ik steeds meer op een Japanner. Bij wijze van spreken dan. Eenmaal aangekomen bij een mooie uitkijkpunt grijp ik meteen naar mijn mobieltje voor een mooie foto. U kent het wel, een groep Aziatische toeristen nemen elkaar één voor één op de foto met iets beroemds op de achtergrond. Jarenlang heb ik er wat besmuikt om gelachen, maar nu is de neiging bij mijzelf ook niet meer te ontkennen. Pas na het maken van de perfecte foto neem ik de omgeving in mij op. Heel irritant, want het gaat mij uiteindelijk wel om dat laatste. Ik wil de plek voelen. In een artikel over het honderdjarig bestaan van de Nationale Parken in Amerika las ik dat de gemiddelde toerist van het beroemde Yosemite Park in Amerika slechts 17 minuten naar het landschap kijkt. Goede foto maken en hup, instappen maar weer! Het voordeel daarvan is dat de grote
drommen bezoekers allemaal naar dezelfde plek gaan, dezelfde dingen doen en hun impact op het gebied daardoor heel beheersbaar blijft. Buiten de gebaande paden blijft het opvallend rustig. Het nadeel is dat je je kan afvragen in hoeverre de bezoekers zich kunnen verbinden met het landschap en de natuur. Eindeloos buiten dwalen heeft mijn jeugd gekleurd en een ontspannend besef gevoed dat ik onderdeel ben van een groter geheel. Dat dwalen door de wildernis gun ik iedereen, maar dat kan niet met drommen tegelijk. Nu de Lonely Planet de Wadden prijst in hun top tien van Europese bestemmingen, verwacht ik meer bezoekers en dan is de benadering van de fotograferende Japanner zo gek nog niet. De grote massa scheurt met camera’s alleen langs een mooie uitkijkplek, de dwalende gasten blijven beperkt. Wie weet de ultieme uitkijkplek?
www. wadden vereniging .nl
Deining
De Waddenvereniging praat u bij over acties en actuele zaken rond het behoud van het waddengebied. Vaker waddennieuws ontvangen? Een abonnement op de digitale nieuwsbrief is gratis: www.waddenvereniging.nl.
TEKST: RENÉ JELLEMA, ELLEN KUIPERS, ESTER KUPPEN, HANS REVIER
14 MILJOEN
Op 1 juli maakte het Waddenfonds bekend maximaal 14 miljoen euro te reserveren voor de Vismigratierivier. Door deze bijdrage kan het project worden uitgebreid met een testcentrum voor wetenschappelijk onderzoek
en monitoring. Daarmee wordt Kornwerderzand de plek om meer kennis te vergaren over vispassages op de grens van zoet en zout water. Een waardevolle toevoeging aan het project! Vooral ook omdat bezoekers straks de
wetenschappers aan het werk kunnen zien. Een bezoek aan de Vismigratierivier wordt zo nog interessanter. Volg de ontwikkelingen rond de Vismigratierivier via www.blijevis.nl.
EEN GEZONDE EEMS
Minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu en gedeputeerde Staghouwer van de provincie Groningen hebben een meerjarig programma vastgesteld om de Eems te verbeteren. De komende jaren wordt aan de kust van Groningen op diverse plaatsen gewerkt aan meer geleidelijke overgangen tussen zoet en zout water. Daarbij wordt ook bekeken of er slib kan worden ingevangen, zodat het water in de Eems minder troebel wordt. Verder vindt onderzoek plaats hoe het systeem van platen, geulen en stromend water zo bij te sturen is, dat minder vertroebeling ontstaat. Dit programma kost circa 60 miljoen tot 2020. Om de Eems echt gezond te krijgen zijn nog meer maatregelen nodig. Het nu vastgestelde programma ‘Eems-Dollard 2050’ gaat vooral over de eerste periode (2016-2020). Gaandeweg moet onderzoek duidelijk maken welke maatregelen verder nodig zijn. Het programma wordt dan steeds tussentijds bijgesteld en aangevuld. De Waddenvereniging is tevreden over dit programma. Negen jaar geleden startte een campagne om de problemen rond vertroebeling van de Eems op de agenda te krijgen en dit is de oogst van onze jarenlange inzet.
CONTRIBUTIE
De reguliere contributie voor het lidmaatschap van de Waddenvereniging gaat niet omhoog. Per jaar betalen volwassenen € 27,- en jeugd t/m 17 jaar € 18,-. Vanwege de gestegen bankkosten wordt een iets hoger bedrag in rekening gebracht voor leden die betalen per acceptgiro (€ 30,-) of per maand betalen via incasso (€ 2,50). Het bestuur van de Waddenvereniging beoordeelt jaarlijks de hoogte van de contributie.
ZOUTWINNING
VOOR DE RECHTER
De Raad van State buigt zich op 10 oktober over het beroep tegen de geplande zoutwinning onder de Waddenzee. De Waddenvereniging heeft het beroep een jaar geleden ingesteld, samen met Natuurmonumenten en Vogelbescherming Nederland. Punt van discussie is in hoeverre de natuurlijke aanvoer van zand en slib de bodemdaling door de zoutwinning kan opvangen. Te veel bodemdaling betekent dat wadplaten minder lang droogvallen en vogels minder tijd hebben om voedsel te zoeken. Voor duizenden vogels kan dat funest zijn. Bovendien is het helemaal niet nodig om het zout onder de Waddenzee te winnen. De zoutlaag waaruit gewonnen wordt, ligt immers onder half Europa. Zout genoeg dus! Dit is de laatste kans om de zoutwinning tegen te houden. Steun het beroep van de Waddenvereniging via www.goedzout.nl.
Deining
GASWINNING: GEEN VERBOD, WEL STRENGERE REGELS
In aanloop naar het debat over de nieuwe Mijnbouwwet publiceerde de Waddenvereniging een rapport over de rol van grote financiële instellingen bij nieuwe gaswinningsplannen in het waddengebied. De meeste investeerders nemen liever geen standpunt in over de gaswinningsprojecten die ze financieren. Ze verwijzen eenvoudigweg naar de Nederlandse overheid. De Waddenvereniging vraagt elke investeerder op voorhand duidelijk te maken of hij
een wettelijk verbod op het zoeken en opboren van olie- en gasvoorraden onder kwetsbare gebieden als het Werelderfgoed Waddenzee kan en wil steunen. Deze vraag is relevant, gezien de discussies in de Tweede Kamer over aanpassing van de Mijnbouwwet. Politieke partijen dienden amendementen in, zodat de regels wel worden aangescherpt, maar het schuin boren onder natuurgebieden mogelijk blijft. Daarom is de Waddenvereniging met andere milieuorganisaties, de gemeente Schiermonnikoog en bijna vierhonderd wadliefhebbers in beroep gegaan tegen de proefboringen bij Schiermonnikoog.
LAATSTE KANS!
Op 16 en 18 september zijn de laatste twee werelderfgoedexcursies. Snelle beslissers kunnen nog mee. Een dagje oesters rapen met de oesterman of de zon zien opkomen tijdens een wadlooptocht naar Rottum? Boeken kan via www.werelderfgoedweken.nl.
WADDENWERKWEEKEND
Op Terschelling is op 23, 24 en 25 september weer het WaddenWerkWeekend, een combinatie van werken in de natuur met muziek, lekker eten en gezelligheid. Naast het opruimen van de stranden zijn er dit jaar ook andere activiteiten op het eiland die bijdragen aan de natuur van Terschelling: werken op strand, wad en duin. Verder bieden we unieke belevenissen aan. Ga mee sterrenkijken en ontdek de duisternis op het eiland. Leer over de dynamische duinen, de kunstige kwelders en help de wetenschap een handje. Kom luisteren naar prachtige verhalen rond het kampvuur en beleef het wad met al je zintuigen op een manier die je altijd zal bijblijven. En de jongste waddenliefhebbers hebben ook een weekend om niet snel te vergeten. Ga op ontdekkingstocht, breng afval tot leven en versla het tij!
Aanmelden via www.waddenvereniging.nl/agenda
HET WAD VOLGENS…
medewerkers van de Waddenvereniging over wat hun bezighoudt
Lotte Hartman kwam op 1 maart in dienst als communicatiemedewerker. Binnen het project Vismigratierivier houdt zij zich onder meer bezig met het online platform www.blijevis.nl.
• Leeftijd: 25
• Burgerlijke staat: ongehuwd
• Opleiding: Communicatie
• Woont in: Groningen
‘Een paling zwemt duizenden kilometers om zich voort te planten’
ROOTS VIERT FEEST
Voor het maken van het WADDENmagazine werkt de Waddenvereniging al jaren samen met natuurmagazine Roots. In september viert Roots haar 5-jarig jubileum. Dat wordt gevierd met onder meer de lancering van de wandelroute Het langste natuurpad van Nederland, die start in het Groningse Delfzijl. Lezers van het WADDENmagazine kunnen de bijbehorende wandelgids, die officieel pas volgend voorjaar verschijnt, met korting (€ 12,50 i.p.v. € 14,95) bestellen via rootsmagazine.nl.
‘Ik ben opgegroeid in het Groningse waddengebied, in Uithuizermeeden. De Waddenzee heb ik vooral leren kennen door bezoekjes aan Terschelling. Ook ging ik af en toe met mijn ouders een dagje naar het strand van Borkum. Vanuit de Eemshaven kun je de veerboot nemen en ben je met een uurtje op dat eiland. Vooral het treintje naar het strand vond ik, als kind, ontzettend leuk. Toen ik solliciteerde op deze functie had ik eigenlijk vrij weinig met vissen. Maar het opzetten van een online community en het schrijven van leuke verhalen trok me erg aan. Gaandeweg ben ik me gaan verdiepen in vismigratie en trekvissen. Er ging een wereld voor me open. Hoe de paling bijvoorbeeld duizenden kilometers moet zwemmen om zich voort te planten. Veel mensen weten niet precies wat er allemaal onder water leeft en wat er allemaal gebeurt. Ik probeer de vaak wetenschappelijke informatie zo goed mogelijk te vertalen voor een groot publiek. Een erg leuke klus, ook ik leer elke keer weer wat nieuws. De vismigratierivier is een prachtig project om de onderwaternatuur weer een beetje te herstellen. Via www.blijevis.nl blijf je op de hoogte van alle ontwikkelingen rond vismigratie en de vismigratierivier. Ook gaan we de komende maanden leuke acties via de sociale media organiseren.’
Het nieuwe ‘hokje’ op Engelsmanplaat, gebouwd voor de vrijwilligers van Staatsbosbeheer
Binnen een minuut kunnen Arjan Dijkstra en Bert Meerstra de rubberboot vaarklaar hebben
MEE OP INSPECTIE MET DE KRUKEL
BERT MEERSTRA
ARJAN DIJKSTRA
‘EEN
GOED GESPREK LOST VEEL OP’
Boswachters op zee
De Krukel is een van de vier inspectieschepen van het ministerie van Economische Zaken. De bemanning ziet toe of iedereen zich aan de natuurbeschermingsregels houdt, telt vogels en zeehonden en helpt mee met onderzoek voor een goed beheer van de Waddenzee.
TEKST: HANS REVIER FOTO’S: HENK POSTMA
Vanuit Lauwersoog zet de Krukel koers richting Engelsmanplaat. Arjan Dijkstra staat aan het roer, Bert Meerstra verzorgt de koffie. Samen met Chris Feenstra vormen zij de bemanning van de Krukel, een van de vier schepen van de waddenunit van het ministerie van Economische Zaken die een oogje in het zeil houden op de Waddenzee. ‘Bert en ik zijn in 2009 op de Krukel begonnen’, vertelt Dijkstra. ‘We vormen nu een hecht team. Dat moet ook wel, want je zit de hele dag op elkaars lip.’ Al snel gaat het gesprek over de naleving van de regels op het wad. Aanleiding is een klein zeiljacht dat niet ver van een zeehondenligplaats op de Kuipersplaat is vastgelopen
en om hulp vraagt. Meerstra laat op zijn telefoon zien wat er dan gebeurt. Via het AIS-systeem kan hij volgen en opslaan welke schepen waar en hoe snel varen op de Waddenzee. ‘Kijk, hier zie je een berger uitrukken vanaf Lauwersoog en hier zie je de reddingsboot vanaf Schiermonnikoog vertrekken. Allebei heel snel onderweg naar dezelfde melder. Dat is hier aan de orde van de dag. En als het nu een échte calamiteit was geweest...’
Tafeltje-dek-je voor meeuwen
Volgens Dijkstra is handhaving van de regels de laatste jaren niet makkelijker geworden. ‘Veel regelgeving is nog niet aangepast aan nieuwe afspraken.’ Gelukkig
KRUKEL
De Krukel behoort tot de schepen van de waddenunit van het ministerie van Economische Zaken. Het werkgebied van de Krukel loopt vanaf het wantij van Terschelling tot aan de Eilander Balg bij Schiermonnikoog. Het schip de Harder vaart in het gebied onder de Rottums en in het Eems-Dollard estuarium. De Phoca en de Asterias zijn vooral in de westelijke Waddenzee actief.
kunnen beide mannen met een goed gesprek veel ongewenst gedrag op het wad voorkomen. ‘Vaak zijn mensen zich niet bewust van wat ze aanrichten. Als je een eidereendencrèche verstoort, dan worden de jonkies niet meer beschermd door de moeders. En dan is het tafeltje-dek-je voor de mantelmeeuwen. Maar als mensen niet in gesprek willen, dan kras ik ze op’, stelt Meerstra met Groningse onverzettelijkheid. De bemanningsleden van de inspectievaartuigen hebben namelijk ook de bevoegdheden van een buitengewoon opsporingsambtenaar en mogen een proces-verbaal uitschrijven.
Nieuw hokje
Op Engelsmanplaat levert de Krukel vandaag stoelen af voor het gloednieuwe onderkomen voor de wadwachten. ‘We zijn nauw betrokken geweest bij de bouw van dit hokje’, vertelt Dijkstra met Fries gevoel voor understatement. De nieuwe locatie is dichter bij de vaargeul naar Schiermonnikoog komen te staan. Watersporters die droogvallen, of groepen wadlopers bij Engelsmanplaat, kunnen
‘Naarmate je meer dingen leert over de natuur, ga je nog meer van het waddengebied houden’
dan eerder bereikt worden door de in het huisje verblijvende vrijwilligers van Staatsbosbeheer. De vrijwilligers observeren en tellen vogels, daarnaast treden ze op als gastheer voor de bezoekers van dit gebied. ‘Zo’n gebouwtje midden op het wad trekt altijd mensen’, weet Dijkstra. Hij wijst op het bordes halverwege de trap. ‘Dat is op ons verzoek aangelegd. Daar kunnen we bij hoogwater met de rubberboot bij komen en dan wordt het bevoorraden een stuk makkelijker.’ Op deze zomerdag, met nauwelijks wind en een prachtig uitzicht over het dynamische Rif ten noorden van de Engelsmanplaat, lijkt het goed toeven in het huisje dat van alle gemakken is voorzien. Zonnepanelen leveren energie en uitklapbare houten schotten zorgen ervoor dat je in de luwte vogels en mensen kunt observeren. In de verte zien we hoe het schip de Boschwad een groep excursiegangers afzet. Verder is het stil, heel stil op het wad.
Mosselbanken inspecteren
Terug aan boord wenden we de steven en varen richting Schiermonnikoog. Onder het eiland liggen mosselbanken die Dijkstra wil bekijken. ‘Onder leiding van onderzoeksinstituut IMARES monitoren we de mosselbanken, elk jaar meten we de kokkelbestanden. Van een mosselbank meten we de bedekking en bezetting en vervolgens lopen we om de bank heen en brengen hem met gps in kaart.’ Hij wijst op een zwarte lijn aan de horizon. ‘Als je zoiets ziet en er zitten ook veel meeuwen bij, dan weet je bijna zeker dat daar een mosselzaadbank ligt.’ Hij trekt zijn overlevingspak
aan en stapt in de rubberboot die door Meerstra met de dekkraan te water is gelaten. Een tijdje later komt hij enthousiast terug met een paar handen vol aaneengekitte jonge mosseltjes. ‘Heel bijzonder, een hele goede broedval. Niet alleen op de plaat, maar ook in het diepere gedeelte. Dat kom je niet vaak tegen in dit deel van de Waddenzee.’ De mosseltjes die permanent onder water liggen (sublitoraal) zijn een stuk groter dan die van de drooggevallen plaat. Maar hij verwacht niet dat hier een permanente sublitorale bank zal ontstaan. ‘Kijk, de zeesterren hebben ze al gevonden.’ Als we het slik wegspoelen komen inderdaad tientallen kleine zeesterren tevoorschijn. Dit soort informatie is niet alleen van belang voor het onderzoek naar het wel en wee van de mosselbanken in de Waddenzee. ‘Hier vlakbij loopt een aantal leidingen door de wadbodem. Als daaraan gewerkt moet worden, kunnen wij adviseren hoe dat kan met zo min mogelijk schade voor de natuur.’
Meten is weten
De mannen van de Krukel monitoren niet alleen de mosselbanken en kokkelbestanden, ook vogels en zeehonden houden ze nauwlettend in de gaten. ‘35 stuks op het Brakzand’, roept Meerstra, als hij met een telescoop de stuurhut weer in komt. Even later gaat hij weer aan dek om de wateren luchttemperatuur te meten. Al deze gegevens verwerkt Dijkstra in een database. ‘In ons gebied weten we precies waar de zeehonden hun jongen krijgen, waar ze liggen te rusten en te verharen. Wist je dat, als de watertemperatuur hoger is dan de luchttemperatuur, de meeste zeehonden in het water zitten? En zodra de zon meer kracht krijgt gaan ze liggen zonnebaden.’ De gegevens uit de database worden gebruikt om kaartjes te maken. Met behulp van deze kaartjes worden op grond van artikel 20 van de Natuurbeschermingswet gebieden permanent of tijdelijk gesloten. ‘Het is belangrijk om de discussie over het
al dan niet openstellen van gebieden op basis van dit soort feiten te voeren’, vindt Dijkstra. ‘En als we in het belang van de zeehonden een bepaald gebied niet willen openstellen, dan proberen we altijd een alternatieve vaarroute te vinden.’ Zo’n alternatief is bijvoorbeeld de route over de Waardgronden onder Terschelling. Als je van Ameland naar Terschelling wilt varen, is deze route korter en met minder tegenstroom dan de meer noordelijke route door de Blauwe Balg. Daar bevindt zich ook een rustplaats voor tientallen zeehonden en een belangrijke hoogwatervluchtplaats voor duizenden wadvogels. Over deze route is pas een foldertje uitgekomen en Meerstra neemt de rubberboot om een stapeltje af te leveren bij de havenmeester van Schiermonnikoog.
‘Het miegelt van de vis’ Dijkstra en Meerstra zijn allebei opgegroeid in het waddengebied. Kennis van de natuur hebben ze vooral in de praktijk opgedaan. Inmiddels kunnen ze uitstekend observeren en ook via gesprekken met gebruikers van de Waddenzee ontdekken ze zaken die nog niet tot de officiële onderzoekers zijn doorgedrongen. ‘De laatste jaren miegelt het weer van de vis’. Dijkstra wijst op de visradar die constant signalen afgeeft. ‘Vooral bot en schar doen het weer goed. Ik hoor zelfs dat je in geulen weer kan bot-trappen.’ Ook ontdekten ze dat kanoetstrandlopers jonge mesheften als voedsel gebruikten. Een feit dat pas veel later door onderzoek werd bevestigd. Gelukkig hebben ze tegenwoordig Twitter en Facebook om hun ervaringen met de buitenwereld te delen. ‘Naarmate ik meer dingen leer over de natuur, ga ik nog meer van het waddengebied houden. En als bij zonsopgang een drooggevallen Waddenzee tot leven komt, krijg ik zo’n goed gevoel dat ik mag meehelpen dit gebied te beschermen’, verklaart Meerstra zijn passie voor het werk op de Krukel.
MEE OP INSPECTIE MET DE KRUKEL
Arjan Dijkstra brengt een mosselbank in kaart
Genietwad
VAN HET WAD: BOEKEN, APPS, WANDELINGEN, ETEN, KUNST EN MEER
TEKST: PAULA ZUIDHOF
Actief
Oorstrelende yoga
Beleef een bijzondere combinatie van yoga en meditatie op Vlieland, begeleid door live gespeelde, intuïtieve pianomuziek. Een heel weekend lang ontspannen en genieten van yoga, gegeven door docente Mariël Slotman, op de piano begeleid door Michiel Buursen. De yogalessen van Mariël zijn dynamisch, gericht op samenwerking tussen geest en lichaam. Tijdens het yogaweekend kunnen de deelnemers overnachten in B&B Torenzicht. www.islandyoga-vlieland.nl.
Zien
Visserstruien deel 2
Actief
Na het succesvolle boek, bijbehorende tentoonstelling en de productie van de jubileum Visserstrui voor de Waddenvereniging volgden vele reacties, nieuwe verhalen en oude foto’s. Reden voor auteur Stella Ruhe om een tweede tentoonstelling samen te stellen, over de periode 1875-1950. In deze tijd droegen vissers gebreide truien van wol van het Texelse schaap. Foto’s uit verschillende vissersplaatsen laten zien dat motieven en kleuren plaats- en streekgebonden waren. Het breiwerk toont vakmanschap en creativiteit van vaak anonieme breisters. Voor de tentoonstelling zijn tientallen truien opnieuw gebreid. Tot eind februari 2017 te zien in museum Kaap Skil in Oudeschild op Texel.
Duistere tocht
Hoe donker is het op Schiermonnikoog? Ontdek het op 29 oktober tijdens een Nacht van de Nacht- vaartocht met wandeling en kampvuur op het strand. De avondtocht start om 18.00 uur in Lauwersoog, waar het kleine passagiersschip de Boschwad ligt aangemeerd. Tijdens de oversteek naar Schiermonnikoog geniet je van een maaltijd. Op het strand is het tijd voor een donkere wandeling van zeven kilometer, met halverwege een kampvuur en een spannend verhaal. Informatie en boeking: www.depierewaai.nl
Doen
Kunstmaand Ameland 2016
Kunstmaand Ameland viert een jubileum. Voor de twintigste keer staat de maand november in het teken van kunst, overal op het eiland zijn exposities. Het inspiratiethema is dit jaar de horizon. De organisatie heeft een internationaal gezelschap van kunstenaars uit Scandinavië, Duitsland, Nederland en, voor het eerst, IJsland uitgenodigd. Ook liefhebbers van muziek, theater en poëzie komen aan hun trekken. De Kunstmaand start op dinsdag 1 november, de feestelijke officiële opening is op zaterdag 5 november. Voor het volledige programma: www.kunstmaandameland.nl
Beleven
Struûn IS TERUG
Na een korte adempauze is het gratis evenement ‘Struûn’ weer terug op Texel. Deze Texelse Uitmarkt is te zien en te beleven op 18, 19 en 20 november in het centrum van Den Burg. Allerlei artiesten geven de strûners een vooruitblik naar de evenementen, concerten en voorstellingen van het seizoen 2017. Struûn (oftewel struinen) is Texels voor: rondkijken en er alvast uitpikken wat je leuk vindt. De culturele ontdekkingstocht voert langs zo’n vijftien podia.
Alle activiteiten van de Waddenvereniging vindt u in de kalender op onze website: www.waddenvereniging.nl.
Lezen
Het Geheim van een zeeheld
In het stripboek Het Geheim van Michiel de Ruyter van tekenaar Marc Verhaegen en schrijver Jan Kragt leer je veel over het avontuurlijke leven van deze Hollandse zeeheld. De tekeningen volgen de admiraal in zijn gevechten tegen piraten en later tegen de sterke Engelse oorlogsvloot. Er is ook een speciale uitgave, tot stand gekomen in samenwerking met Stichting 1666-2016 Terschelling. € 6,95, speciale uitgave € 7,95, Uitgeverij Eureducation.
Kijken
www. wadden vereniging .nl
KLASSIEKE zeilschepenrace
In 1994, vuurtoren de Brandaris op Terschelling bestond 400 jaar, werd voor de eerste keer de Brandarisrace gehouden. Een regatta van klassieke zeilschepen van Harlingen naar Terschelling, toen met vijftig schepen. Op 15 oktober 2016 doen er maximaal tachtig mee. De Kuiper Brandarisrace
is een uitdaging voor de deelnemende zeilers. Voor liefhebbers van klassieke zeilschepen is de wedstrijd een genot om te bekijken. De klippers, skûtsjes, kotters en botters, in de haven of met volle zeilen strijdend op de Waddenzee, leveren prachtige beelden op. www.kuiperbrandarisrace.nl
Geniet wad
Actief
Alles over
DE SLUFTER
In natuurgebied De Slufter op Texel is veel te beleven. Wind en zee hebben er vrij spel. De planten die hier groeien kunnen tegen zout water.
Samen met een gids ontdek je wat er leeft in dit bijzondere gebied. Natuurcentrum Ecomare organiseert verschillende excursies, voor volwassenen en voor gezinnen met kinderen vanaf vijf jaar. Programma, reserveren, kosten: www.ecomare.nl
Luisteren
Het Internationaal Kamermuziekfestival
Schiermonnikoog heeft ook dit jaar, met vaste en nieuwe gasten, een ambitieus programma samengesteld. Er komen drie generaties Engelse componisten aan bod: Joseph Haydn, Edward Elgar en Frank Bridge, uit de 18e, 19e en 20e eeuw. Ook is er weer een Ode aan de Wadden, Opera meets the Blues, koffieconcerten, ontbijtconcert, muziekdocumentaires, lezingen, natuurexcursies én de jaarlijkse zang-masterclass onder leiding van Jard van Nes. Alles tussen 1 en 6 oktober. Voor programma en reserveringen: www.schiermonnikoogfestival.nl
App
Droog blijven
Prachtig, die buienluchten boven de Waddenzee, maar we blijven toch liever droog. De app Buienalarm waarschuwt vóór de bui losbarst. De applicatie laat in een grafiek zien hoe laat het gaat regenen. Aan de hoogte van de blauwe lijn is af te lezen hoeveel neerslag er gaat vallen, de breedte geeft aan hoe lang het duurt. Door notificaties in te stellen krijg je van tevoren een waarschuwing, zodat je nog tijd hebt om je paraplu te zoeken, een schuilplek te vinden of je regenpak aan te doen. Buienalarm is gratis te downloaden in Google Play en App Store.
KAMERMUZIEK FESTIVAL
Alle activiteiten van de Waddenvereniging vindt u in de kalender op onze website: www.waddenvereniging.nl.
Actief
Tussen Slik & Zand
Op zaterdag 15 oktober houdt Stichting Sportpromotie Ameland de 6e editie van het wandelevenement ‘Tussen Slik & Zand’. Deze sportieve gebeurtenis, met Waddenzee Werelderfgoed als inspiratiebron, wordt ondersteund door de Waddenvereniging. De routes van 11, 18 en 25 kilometer brengen je via wad, bos, duinen en strand weer terug in het centrum van het dorp Nes. Online inschrijven kan t/m 4 oktober. Leden van de Waddenvereniging krijgen korting. www.tussenslikenzand.nl
Lezen Zien
Drooggevallen Verhalen
Een nieuw boek voor Terschellingers en vaste Terschellinggangers: ‘Drooggevallen Verhalen’ van Henjo Hekman. Soms hilarisch, soms ingetogen, van rock & roll tot de kerkklok van Midsland, van poëtische momenten tot minder schone schijn. Henjo Hekman is dichter, schrijver, blueszanger, deejay en Terschellingfanaat. De bundel is geïllustreerd met foto’s van de Terschellinger fotograaf en publicist Jan Heuff.
€ 16.50, Uitgeverij Flevomedia, ISBN 9789491276354.
www. wadden vereniging .nl
Lezen
Gaskolonie
De Gaskolonie van journalisten Margriet Brandsma, Heleen Ekker en Reinalda Start gaat over de problematiek rond de gaswinning en aardbevingen in Groningen. Het drietal ging op onderzoek uit en kwam er al snel achter hoe groot en divers de belangen zijn. Uit gesprekken met wetenschappers, politici, journalisten, bewoners en andere betrokkenen belichten ze in hun boek de problematiek van ‘gaskolonie’ Groningen, waar onze nationale trots, de gaswinning, is verworden tot nationaal hoofdpijndossier.
€ 16,90, Passage Uitgeverij, ISBN 9789054523215.
KUNST met een KNIPOOG
De tentoonstelling
Met een knipoog, schilderijen van Marius van Dokkum is van 17 september tot en met 8 januari 2017 te zien in het Hannemahuis in Harlingen. De populaire, gedetailleerde en verhalende illustratiekunst van Van Dokkum werkt associaties in de hand, waardoor veel mensen in de lach schieten. Naast zijn schilderijen ‘met een knipoog’, maakt Van Dokkum ook fraaie portretten, landschappen en stillevens. www.hannemahuis.nl
Wad500club
De Waddenvereniging heeft voor ondernemers op en rond de Wadden de WAD500 Club opgericht. Doel is: kansen benutten die het Werelderfgoed Waddenzee biedt voor bedrijven. Een van de deelnemers is Jitse Jan Bok, die samen met anderen de website waddensea.com runt, een site bedoeld om de Waddenzee internationaal op de kaart te zetten.
TEKST: LIEUWE VAN ALBADA
• Bedrijf: waddensea.com
• Eigenaar: Aandeelhouders
• Werknemers: n.v.t.
• Locatie: Zuiderplein 4 8911 AJ Leeuwarden
• Website: www.waddensea.com
• E-mail: info@waddensea.com
Website voor waddengebied
Wil je weten wat er is te doen in het waddengebied, dan zoek je dat online op. Surf dan ook eens naar de website waddensea.com. De makers van deze site willen namelijk het werelderfgoed onder de aandacht brengen bij potentiële waddentoeristen. ‘Bezoekers van onze site kunnen kiezen uit alles wat er op de eilanden is te beleven en dat via ons boeken’, vertelt Jitse Jan Bok (1969), één van de oprichters van de site. Het team achter waddensea.com bestaat uit zes personen, vijf mannen en één vrouw, op één na allemaal geboren en getogen Friezen. Het is een gevarieerd team, bestaande uit creatievelingen, online-marketingexperts, kenners op het gebied van reizen en vrije tijd, startupondernemers en gewoon liefhebbers van het gebied.
Onbekend, onbemind
Het idee voor de site ontstond in 2014 toen het Deense Waddengebied ook op de werelderfgoedlijst kwam te staan. Bok: ‘Wij zijn met dit avontuur begonnen omdat wij vinden dat de Waddenzee net zo veel of misschien wel meer te bieden heeft dan de andere natuurlijke werelderfgoederen zoals Yellowstone of het Great Barrier
Reef. Alleen is de Waddenzee veel minder bekend! En dat terwijl het drie landen beslaat en meer dan 10.000 km2 groot is.’
De internationale naam van de site is daarom bewust gekozen. Bok: ‘We willen de Nederlandse, Duitse, Deense Waddenzee, de Waddeneilanden en de waddenkust met elkaar verbinden. Ook zijn we de site gestart in de overtuiging dat het gebied een platform nodig heeft waarop alle mooie gebieden samenkomen, en waarop we alle activiteiten aanbieden die je op de eilanden kunt doen, zoals een zeehondentocht, zeilen over de zee of blokarten op het strand.’
Eindeloos ontdekken
Door op de site boekingen aan te bieden, wordt er wat geld verdiend. ‘We hoeven niet rijk te worden, maar het moet ook geen kostenpost worden’, stelt Bok. ‘Wij zijn overigens geen reisbureau, wij zijn vooral een platform en inspiratiebron voor mensen die zoeken naar een fantastische beleving in het waddengebied. Het mooie van de Waddeneilanden is dat ze allemaal anders zijn. Er valt voor iedereen nog veel te ontdekken.’
WADDENmagazine
WADDENmagazine, september 2016, nummer 3. Verschijnt 4 keer per jaar. Uitgave van de Waddenvereniging.
E-mail: info@waddenvereniging.nl. ISSN 0 166-4824
Hoofdredactie: Hans Revier
Eindredactie: Paul Böhre, Fanny Glazenburg, Daniël Mulder
Redactie: Corina van der Meulen, Lidewij Kemme, Frank Petersen, Jojanneke Drijver, Marrit van den Akker, Marcus Werner
Plaatsing van artikelen van niet-redactieleden behoeft niet te betekenen dat de vermelde meningen en beweringen het inzicht van de redactie weergeven. Overname van artikelen na overleg met de hoofdredactie.
Waddenvereniging
Postbus 90, 8860 AB Harlingen Droogstraat 3, 8861 SR Harlingen Tel. 0517-493693, fax 0517-493601
De Waddenvereniging stelt zich ten doel het waddengebied te beschermen en te behouden voor de generaties na ons. De vereniging doet dit via politieke lobby, beleidsbeïnvloeding, juridische acties en voorlichting.
Een lidmaatschap geldt voor een kalenderjaar (12 maanden). Opzeggingen dienen schriftelijk te geschieden voor 1 november. De jaarlijkse contributie bedraagt minimaal 27 euro voor leden (2,25 euro per maand). Jeugdleden tot en met 17 jaar betalen minimaal 18 euro per jaar.
Giften en legaten
Velen geven de Waddenvereniging iets extra’s. Deze giften vormen een onmisbare steun voor ons werk. Wilt u een gift, periodieke schenking of erfstelling regelen? Doordat de Waddenvereniging een instelling ‘ten algemene nutte’ is, geeft dit fiscale voordelen. Indien u meer informatie wilt, neem dan contact op met de Waddenvereniging.
Het werk van de Waddenvereniging wordt gesteund door de Nationale Postcode Loterij.
Ledenraad
De ledenraad van de Waddenvereniging heeft een zware adviesfunctie. De maximaal 25 leden worden benoemd tijdens de Algemene Ledenvergadering. Hun zittingsduur is maximaal 2 keer 4 jaar.
Samenstelling: De samenstelling van de ledenraad is, op grond van betrokkenheid en deskundigheid, evenwichtig. De leden zijn geografisch verspreid over Nederland.
Taken: De ledenraad komt ten minste tweemaal per jaar bijeen en krijgt ondersteuning vanuit het bureau van de vereniging. De raad adviseert in ieder geval over de begroting, de jaarrekening, het jaarverslag en het beleidsplan. Daarnaast adviseert hij het bestuur en de ALV gevraagd en ongevraagd over alle andere zaken.
Structuur: De ledenraad kent verschillende adviesgroepen waarin leden van de raad zitting hebben, zoals:
• Ruimtelijke ordening en geologie
• Ecologie en gezondheid
• Organisatie, begroting, fondsenwerving en jaarstukken
• Communicatie, en zichtbaarheid
Dagelijks bestuur:
• Jan Castelein, voorzitter (jja.castelein@gmail.com / 026-4742577).
Leden van de ledenraad 2016 : Jan de Boer, Maaike van Boven-Klunne, Peter de Groot, Hans Hiemstra, Rudy de Hoog, Sergej Koopmans-Molenveld, Rosalie Martens, Gerard van Vliet, Chris Weijer, Astrid van de Weijenberg. Meer weten over de ledenraad? Stuur een e-mail naar een van de bestuursleden van de ledenraad of neem telefonisch contact op.
Een nieuw klimaat
Behoren strenge winters tot het verleden?
Overleeft de Waddenzee de zeespiegelstijging?
Meer over de invloed van het veranderende klimaat in het volgende nummer van het
WADDENmagazine dat in december verschijnt.
We komen ook op plekken zonder postcode.
Deze kanoetstrandlopers scharrelen hun kostje bij elkaar. Dankzij de grote hoeveelheden voedsel in de wadbodem kunnen ze op krachten komen om hun trektocht vanuit het zuiden van Afrika naar het hoge noorden voort te zetten. Door gas –en zoutwinning onder de Waddenzee tegen te gaan zorgt de Waddenvereniging ervoor dat de voedzame wadbodem bereikbaar blijft voor deze trekvogels. Zo waakt de Waddenvereniging over de unieke natuur van het werelderfgoed Waddenzee.
De Waddenvereniging ontving sinds 1997 een totale bijdrage van € 18,8 miljoen. Deelnemers van de Postcode Loterij: bedankt! Dankzij u kunnen wij Waddenvereniging en 94 andere organisaties financieel ondersteunen. En dankzij u groeide dit Nederlandse loterij-initiatief uit tot de grootste fondsenwerver ter wereld – er werd al € 7 miljard aan goede doelen geschonken. Samen voor een betere wereld: postcodeloterij.nl
