WADDEN magazine voorjaar 2017 - jaargang 53

WADDEN

MAGAZINE OVER HET WADDENGEBIED

VERKIEZINGSSPECIAL

Scholeksters

Macht, verraad & coalities

Dorian van Rijsselberghe: 'Texel is mijn thuis'

Tweede Kamerverkiezing Schiermonnikoog telt razendsnel

Arjan Berkhuysen en Margriet Schreuders, hoofd goede doelen van de Postcode Loterij

Goed Geld Gala

Tijdens het Goed Geld Gala ontving de Waddenvereniging het fantastische bedrag van 500.000 euro. Door deze loyale steun van de Postcode Loterij, die vanaf 1997 de vereniging met substantiële bedragen ondersteunt, kan de Waddenvereniging zich blijven inzetten om het waddengebied zo goed mogelijk te beschermen.

Deelnemers bedankt!

Genieten in de mooiste vakantieverblijven!

OOK ADVERTEREN IN WADWIJZERS? Bel A2 Acquisitie & Advies 023-5260405 of 06-27097779 voor alle informatie of mail naar: ron.degraaf@xs4all.nl

Verkiezingen

Als u dit leest is de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen op zijn hoogtepunt. Gelukkig kunnen we af en toe in de rust en ruimte van het waddengebied de ronkende statements en het politieke gekrakeel ontvluchten. Maar op 15 maart staan de stembussen ook op de eilanden. Schiermonnikoog is vaak de eerste gemeente waar de uitslag van bekend is. Besluiten in het verre Den Haag kunnen grote gevolgen hebben voor de toekomst van ons enige natuurlijke werelderfgoed. Daarom nemen we u in dit nummer mee naar de Tweede Kamer en laten zien hoe de Waddenvereniging lobbyt voor een beter beheer van de Wadden. Soms lijkt de natuur van het wad zich te spiegelen aan de politieke mensenwereld. Leiderschap, onderhandelen en compromissen sluiten, intimidatie, flirten, uiterlijk vertoon en machogedrag. We komen het allemaal tegen bij de scholeksters op de kwelders van Schiermonnikoog. En doen sommige dieren ons niet een beetje denken aan de politieke voormannen die dagelijks het nieuws naar hun hand proberen te zetten?

Twee nieuwe rubrieken introduceren we in dit nummer. We belichten een groep planten of dieren die op het eerste gezicht heel gewoon lijkt, maar waar veel over te vertellen is. Verder laten we de echte waddenliefhebber aan het woord, die vertelt over zijn of haar favoriete plek. We beginnen met tweevoudig Olympisch windsurfkampioen

Dorian van Rijsselberghe. Maar ook voor uw passie voor het wad is er ruimte in deze rubriek.

Hans Revier Hoofdredacteur

INHOUD

04 Stemmen op Schiermonnikoog

Zo wint het eiland (vaak) de race om de verkiezingsuitslag

08 Het politieke dier

Leiderschap, list en bedrog, dieren zijn net politici

18 Lobbyen doe je zo

Eén beheerder voor de Waddenzee? Het begint allemaal in Den Haag

27 Ik kies voor…

5 bewoners over hoe het is om te leven op een eiland

34 De liefhebber

Dorian van Rijsselberghe: ‘Texel is fantastisch’

36 De scholekstermaatschappij Luidruchtige wadvogel schuwt vetes en bedreigingen niet

RUBRIEKEN

14 Deining

Actie, actualiteit en nieuws PLUS: algemene ledenvergadering

17 Waddenshoppen

22 Column Arjan Berkhuysen De kracht van de onderstroom

23 Wad4U De kunst van het kiezen

30 De smaak van de Wadden Primeur: whisky op Texel

32 Waddenleven Krabbenportretten

42 Geniet Wad Boeken, kunst, eten, apps, uittips en meer

46 Wad500 Club Ondernemers verzilveren kansen deze keer: Jeroen van Hattum

47 Colofon

FOTO'S KLEIN: JUSTIN NAN, HENK POSTMA, RENATE DE BACKERE

Door verwachte drukte op het eiland is Schiermonnikoog dit jaar tijdens de ‘telwedstrijd’ voor de Tweede Kamerverkiezing de underdog

VERKIEZINGEN: HOE TELT SCHIERMONNIKOOG DE STEMMEN ZO SNEL?

Uitgeteld

Een paar minuten na het sluiten van de stembus, onthult de gemeente Schiermonnikoog vaak als eerste in Nederland de uitslag van de landelijke verkiezingen. Wat is het geheim achter de snelle stemmentelling op Schiermonnikoog? Journalist Frank Petersen ging op zoek en kwam uit op de zolder van het gemeentehuis. ‘De opkomst is soms meer dan 100 procent.’

TEKST: FRANK PETERSEN FOTO'S: HENK POSTMA

‘Dit is hem dan.’ Jacqueline Frijters, verkiezingsambtenaar van de gemeente Schiermonnikoog, wijst naar een ronde, donkergroene stembus. Daarnaast staat het moderne broertje van de stembus, een grijze kliko met metalen gleuf, deksel en hangslot. Voor de verkiezingen van het Friese Waterschap en de Provinciale Staten werden beide stembussen gebruikt. Nu staan ze nog op de zolder van het gemeentehuis en niets wijst erop dat de inhoud straks in maart onderdeel wordt van een prestigestrijd tussen Nederlands kleinste gemeentes Roozendaal (Gld), Renswoude, Vlieland en uiteraard titelverdediger Schiermonnikoog. ‘We ervaren het toch altijd een beetje als een wedstrijd’, beaamt burgemeester Dick Stellingwerf in zijn werkkamer. De burgemeester is officieel de voorzitter van het stembureau Schiermonnikoog en moet zorgen dat het

stemmen en het tellen van de stemmen volgens de regels verloopt.

Het geheim van Schier

Het stemmen verloopt op Schiermonnikoog niet anders dan in andere stembureaus in Nederland. Als er al sprake is van een geheim van Schiermonnikoog, dan moet dat opduiken zodra de stembus wordt geopend en de stemmen worden geteld. ‘Tellen gebeurt bij ons door de stembureauleden. In onze gemeente zijn er vier benoemde tellers, dit zijn ambtenaren van het gemeentehuis’, vertelt Frijters. ‘Dat is de charme van dit eiland en een kleine gemeente’, vult de burgemeester aan. ‘Iedereen kent elkaar en weet wat er gebeurt op het eiland, dat willen mensen dan ook met elkaar delen. Ik denk dat dit bij ons meer leeft dan bij een wijk in een willekeurige grote stad in Nederland. Dat

Burgemeester

Dick Stellingwerf

Bij het Oekraïne-referendum had Schiermonnikoog de verkiezingsuitslag in zeven minuten

zie ik ook wel aan de opkomst bij verkiezingen. Die is altijd hoog. Soms meer dan 100 procent, door het grote aantal bezoekers dat hier komt.’ Frijters: ‘Als er verkiezingen zijn in het hoogseizoen kan het lastig worden om de eerste te zijn. En rond 15 maart verwachten we veel bezoekers, omdat dan het Kamermuziekfestival op het eiland is.’ Bijna als een professionele voetbalcoach presenteert Schiermonnikoog zich zo voorafgaand aan de wedstrijd al een beetje als de underdog.

Tellen in zeven minuten

Het tellen van de stemmen kan snel gaan op Schiermonnikoog. Frijters: ‘Zo hadden we de laatste verkiezingsuitslag (het Oekraïne-referendum) in zeven minuten geteld. Bij de komende verkiezingen wordt het ingewikkelder, denk ik. Er doen zoveel partijen mee dit keer en elke partij heeft dan weer een eigen lijst.’ Hoe tellen ze zo snel? De stembus wordt na het openen omgekieperd. Dan gaan de vier benoemde tellers en mensen van het stembureau aan de slag om de voorlopige uitslag te tellen.

kiesgerechtigden telt Schiermonnikoog. Het eiland is circa 18 kilometer lang en 3 kilometer breed. De gemeenteraad bestaat geheel uit vertegenwoordigers van lokale partijen: Ons Belang, Christelijke Groepering Schiermonnikoog, DS 10 en Schiermonnikoogs belang. Bij de laatste verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2012 stemden 1144 mensen op het eiland en de opkomst was daardoor 150,33 procent. De PvdA kreeg toen de meeste stemmen: 356 ofwel 31,31 procent. (BRON: WWW.VERKIEZINGSUITSLAGEN.NL).

‘Dat is de uitslag per partij’, legt Frijters uit. ‘Als we die hebben bellen we het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP). En dat is het moment waarop de uitslag naar buiten komt. Dan pas weten we of we de eerste zijn en of het gelukt is om zo onze gemeente weer even extra op de kaart te zetten.’

Natuur en gas

Voor de gemeente is de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen ook belangrijk. Stellingwerf: ‘Er zijn twee zaken die de bewoners en het bestuur van het eiland erg belangrijk vinden. Dat zijn alle regels die te maken hebben met natuurbescherming, omdat Schiermonnikoog vrijwel als geheel een nationaal park is. Dat is van groot belang voor het eiland. Net als de discussie over de overgang van fossiele brandstoffen naar duurzame energie. Zeker omdat er nu nog steeds plannen zijn om het aardgas te winnen dat onder het eiland zit.’ Actief campagne voeren doet Stellingwerf nu niet. Dat kan als burgemeester ook niet. Dat deed hij wel in de periode dat hij zelf in de Tweede Kamer zat. ‘Dus ik weet uit eigen ervaring dat andere organisaties, zoals Natuurmonumenten of de Waddenvereniging, prima in staat zijn om onze ideeën over natuurbeleid en energiebeleid onder de aandacht van politici te brengen.’ ‘De uitslag die we doorgeven aan het ANP is trouwens niet de definitieve uitslag’, zegt Frijters. ‘Voor de officiële uitslag, die verstuurd wordt aan de Kiesraad, moet het aantal stemmen per kandidaat nog worden geteld. Bij die tweede telling is de druk wel wat van de ketel. Maar omdat er dit jaar zoveel partijen en kandidaten zijn vermoed ik dat we daar wel een tijdje mee bezig zijn.’

Schiermonnikoog telt 750 kiesgerechtigde inwoners.

Gemeentehuis in het dorp.

Monumentale huisjes aan de Langestreek.

Hier wil men naar gas boren.

Vriendjespolitiek

HELP ELKAAR TE OVERLEVEN

Bij vriendjespolitiek krijgt de een meestal iets van de ander en ‘betaalt’ later die gunst terug. In de biologie geldt zulk gedrag als een vorm van ‘coöperatie’, samenwerking. Gedragsbiologen zijn erg geïnteresseerd in coöperaties, om erachter te komen of de deelnemers wel echt gunsten uitruilen. Stekelbaarzen, kleine vissen die in de Waddenzee leven, blijken zogeheten ‘roofdierinspecties’ uit te voeren. Daarbij verlaten twee dappere leden van een schooltje stekelbaarzen de groep om een roofvis van dichterbij te bekijken.

Zo is beter in te schatten of de vijand zal aanvallen of niet. Verkenners én groep profiteren, omdat zij daardoor niet voor niets hoeven te vluchten. Een soort vriendjespolitiek voor de groep dus. De roofdierinspecteurs lopen wel risico opgegeten te worden. De Oostenrijkse onderzoeker Manfred Milinski ontdekte in slimme experimenten in aquaria, dat zij het risico coöperatief nemen: blijft de een wat achter hangen, dan doet de andere het ook; gaat de een naar voren, dan antwoordt de ander met precies hetzelfde gedrag.

Het politieke dier

Leiderschap, list en bedrog, intimidatie, vriendjespolitiek of compromissen sluiten: alles wat je tegenkomt in de politieke mensenwereld, vind je ook bij dieren op het wad.

TEKST: MARCUS WERNER

GEZAMENLIJK BELANG

In de politiek vormen partijen met verschillende politieke overtuigingen een coalitie om te kunnen regeren. Ook in de natuur komen coalities voor tussen soorten die normaal niet samenwerken of zelfs elkaars vijanden zijn, om een gezamenlijk belang

te dienen. Zo broeden grote sterns op Griend vlakbij storm- en kokmeeuwkolonies. Op het eerste gezicht niet slim van de sterns omdat de broedende meeuwen soms wel een ei van een stern grijpen. Maar de aanwezigheid van de storm- en

kokmeeuwen, die heel fel hun nesten verdedigen, heeft een afschrikkende werking op zilvermeeuwen, die een nóg groter gevaar vormen voor de eieren en jongen van de grote stern. Een gelegenheidsbroedcoalitie dus.

Stemmen

KWISPELDANSEN VAN BIJEN

Campagnemedewerkers van politieke partijen proberen mensen over te halen om te stemmen op hun partij door bijvoorbeeld op markten wervende folders over de partij uit te delen. Bij honingbijen van een succesvol volk, waarin het aantal bijen te groot dreigt te worden, zwermt in het voorjaar ongeveer de helft van het volk uit. Eerst hangen de

uitgevlogen bijen als een zoemende kluit tegen bijvoorbeeld een boom. Er moet een nieuwe woonplaats worden gekozen. Een klein deel van de werksterbijen neemt de rol van ‘speurbij’ op zich en gaat op zoek naar nieuwe nestplekken. Wanneer zo’n speurbij een geschikte plek heeft gevonden, keert zij terug naar het nest en wijst de richting en afstand

daarvan aan met de bekende ronde- en kwispeldansen waarmee werksterbijen elkaar normaal informeren over rijke voedselplekken. Afhankelijk van de lengte van de dans - hoe langer, hoe beter de nieuwe woonplek - volgen dan andere bijen de speurbij. Het hele volk verhuist naar de plek van de speurbij die de meeste ‘stemmers’ heeft overgehaald.

One-issuepartij

STEEDS HETZELFDE GELUID

Een partij waarvan het partijprogramma vooral draait om een enkel onderwerp heet een one-issuepartij. Voorbeelden in Nederland zijn de Partij voor de Dieren (dierenwelzijn en dierenrechten), 50plus (pensioenen en ouderen) en de PVV (anti-islam). Zulke partijen blijven op dezelfde boodschap hameren, ze roepen steeds hetzelfde, het geluid verandert

zelden. In de vogelwereld kom je ook zulke types tegen die altijd hetzelfde roepen. De roerdomp (uh-WHOEMP) bijvoorbeeld, of de woudaap (wrah) en de porseleinhoen (luid huulET).

Lijsttrekker

KUDDEDIEREN EN LEIDERS

De lijsttrekker van een politieke partij is de hoogst geplaatste persoon op de kieslijst van de partij en ook de politiek leider ervan. Bij dieren die in groepen leven is vaak te zien dat één dier voorop loopt (of vliegt, of zwemt) en door de anderen lijkt te worden gevolgd. Wetenschappers zijn het lang oneens geweest of deze dieren echt de leiders

zijn. Bij koeien lijkt dat wel het geval. In experimenten met Franse vleeskoeien noteerden onderzoekers dagenlang de plaats binnen de groep van vijftien met gekleurde halsbanden herkenbaar gemaakte koeien, terwijl de dieren een weiland afgraasden en af en toe samen verhuisden naar nieuwe plekken met lekker gras. In ongeveer de helft van

zulke gevallen liep dezelfde koe voorop. Omdat de onderzochte koeien dezelfde leeftijd hadden, allemaal ongeveer even zwaar waren en geen familie van elkaar - dieren zouden bij voorkeur familieleden kunnen volgen, of het zwaarste en sterkste dier - stelden de onderzoekers dat deze koe daadwerkelijk de groep leidde.

List en bedrog

STRIJDENDE KEMPHANEN

Fel debatterende politici heten in de media ‘kemphanen’, naar de gelijknamige vogelsoort. Deze zeldzame steltloper in het waddengebied staat bekend als een vechtersbaas. Dat komt door het indrukwekkende vertoon van mannetjes tijdens de paartijd. Territoriale mannetjes krijgen dan spectaculaire bruinige of zwarte kragen - daarmee lijken zij wel wat op politici en andere machthebbers uit de gouden eeuw. Zij verzamelen zich op een speciaal terrein, een zogeheten lek, waarvan zij elk een stukje verdedigen met heel agressief

overkomende schijngevechten. De rondom toekijkende vrouwtjes kiezen op grond daarvan mannetjes om mee te paren. Naast de territoriale mannetjes bestaan er ook zogenoemde ‘satellietmannetjes’, met witte kragen, die geen territorium op het lek bezetten. Een derde type mannetje, de ‘faar’, die pas in 2006 werd ontdekt, ziet eruit als een vrouwtje. Satellietmannen en faren lukt het soms paringen met vrouwtjes te ‘stelen’ - net als in de menselijke politiek kan list en bedrog ook succes opleveren.

Twitter

ZANGDUELS TUSSEN

NACHTEGALEN

Berichtendienst Twitter krijgt een steeds grotere rol in de politiek. Donald Trump, de nieuwe Amerikaanse president, stuurt te pas en te onpas zijn meningen de wereld in. Twitter is een Engels woord voor vogelzang, vandaar ook het Twitter-logo van een zingend vogeltje. In de vogelwereld zijn het vrijwel altijd de mannetjes die zingen. Eén functie van hun zang is andere mannetjes weghouden van het territorium: hier zit ik, blijf weg. Bij diverse vogelsoorten brengt de zang ook informatie over het mannetje over aan paringsbereide vrouwtjes. Bij de rietzanger, grote karekiet en koolmees bleken volgens onderzoek vrouwtjes een voorkeur te hebben voor mannetjes met het grootste repertoire aan liedjes. Nachtegalen hebben een enorm gevarieerde zang en zingen, anders dan de meeste vogels, ook ’s nachts. Volgens studies aan het Nederlands Instituut voor Ecologie in Wageningen houden de mannetjes ’s nachts een soort zangduels. Hun liedjes laten zij dan om en om klinken. Maar sommige mannetjes beginnen al voor de ander klaar is. Het onderzoek liet zien dat deze ‘zangoverlappers’ overdag de felste territoriumverdedigers zijn. Hun ‘tweets’ zijn dus een soort spierballenvertoon en net zo brutaal als die van Trump.

www. wadden vereniging .nl

Deining

De Waddenvereniging praat u bij over acties en actuele zaken rond het behoud van het waddengebied.

Vaker waddennieuws ontvangen? Een abonnement op de digitale nieuwsbrief is gratis: www.waddenvereniging.nl.

KORT NIEUWS

TEKST: HANS REVIER, ARJAN BERKHUYSEN

• In december zijn in de Waddenzee spectaculair veel mosselbanken waargenomen. Mogelijk gaat het om meer dan 1000 hectare. Dit is een gevolg van de goede broedval in het voorjaar van 2016. Nu maar afwachten of de jonge mosselbanken deze winter overleven.

• Eind december stemde de Eerste Kamer in met een nieuwe Nederlandse Mijnbouwwet . Met de aanname van deze wet wordt de winning van aardgas en andere delfstoffen aan strengere regels gebonden. Volgens de Waddenvereniging is dit een stap in de goede richting

om energietransitie te stimuleren en af te zien van het aanboren van de laatste beetjes fossiele energie. Niettemin kreeg Frisia Zout van de Raad van State, ondanks de bezwaren van de natuurorganisaties, groen licht voor zoutwinning onder de Waddenzee. De vergunning geeft in principe ruimte om tot 2052 zout te winnen. Hoe lang Frisia Zout uiteindelijk zout mag winnen, hangt af van de daadwerkelijke zeespiegelstijging. Het ministerie van Economische Zaken bekijkt elke vijf jaar of de zeespiegelstijging aanleiding geeft om de vergunning in te korten of te verlengen.

• De Eems-Dollard krijgt officieel de status van Natura 2000-gebied met een zogeheten ‘verbeterdoelstelling’. Dat heeft staatssecretaris Van Dam (Economische Zaken) besloten. Doel is het herstellen van het estuarium, dat kansen biedt aan een optimaal bodemleven en een aantrekkelijke trekroute voor vissen vormt. En waar ook weer plaats is voor zeegrasvelden en natuurlijke mosselbanken. De volgende stap in het proces is het opstellen van een beheerplan waarin staat op welke manier deze doelen behaald kunnen worden.

DOE MEE!

WADFOTO VAN DE MAAND

Goed nieuws. Onze mooie waddenkalender verschijnt weer in 2018. En in een nieuwe vorm. U kunt namelijk meedoen aan onze wedstrijd Wadfoto van de Maand. Zo maakt u kans op een publicatie in de kalender. Elke maand geven wij een nieuw thema ter inspiratie. Aan het eind van de maand kiezen we de mooiste wadfoto. Doe mee en stuur uw mooiste waddenfoto’s in. En, zegt het voort: dan maken we met elkaar een schitterende kalender voor het nieuwe jaar! Meer info en uploaden via: www.waddenvereniging.nl/wadfoto

DOCUMENTAIRE HANS DEN HARTOG

Filmmaker Hans den Hartog, bekend van onder meer De Vogelwachter; tijd bestaat niet, enkel tij, gaat samen met producent Annemiek van der Hell van Windmill Film de documentaire ZOUT vs ZOET produceren. Den Hartog volgt het hele proces over de totstandkoming en bouw van de Vismigratierivier. Daarnaast volgt hij gedurende vier jaar enige personen die een sleutelrol spelen in de realisatie van de Vismigratierivier. Zo laten beroepsvissers aan de zoute kant (Wadden) van de Afsluitdijk en aan de zoete kant (IJsselmeer) zien hoe zij inspelen op de veranderingen door mens en natuur. De documentaire gaat omstreeks 2022 in première. Een teaser van de film is te zien op www.blijevis.nl

GULLE GEVERS

Vanwege het overlijden van biogeochemicus professor Remi Laane besloten familie en vrienden geld bijeen te brengen voor een herinneringsbank op Loodsmansduin op Texel. Het eiland was voor hem een speciale plek. Voor Remi Laane hadden de chemische processen van de zee weinig geheimen meer. Zijn liefde voor Noordzee en Waddenzee wist hij over te brengen op zijn studenten en - via boeken als De zee, de zee de Noordzee - op het grote publiek. In overleg met zijn vrouw Mieke is besloten het overschot van de fondswervingsactie voor de bank, 541 euro, te schenken aan de Waddenvereniging. Daar zijn we familie en vrienden zeer erkentelijk voor.

HET WAD VOLGENS…

medewerkers van de Waddenvereniging over wat hun bezighoudt

Managementassistent CORINA VAN DER MEULEN is de spin in het web op het kantoor van de Waddenvereniging

• Leeftijd: 43

• Burgerlijke staat: gehuwd, twee kinderen

• Opgeleid als: directiesecretaresse

• Woont in: Harlingen

‘Ik ben vergroeid met de Wadden’

‘Toen ik 25 jaar geleden solliciteerde bij de Waddenvereniging was ik vooral geïnteresseerd in betaald werk. Gelukkig had ik op school een werkstuk over de Waddenzee gemaakt en nam ik een tas versierd met vissen mee naar het gesprek. Op het Waddenhuis ondersteun ik de directeur en het kernteam, bemens ik de receptie, beantwoord telefoontjes, begeleid de kantoorvrijwilligers, help bij personeelszaken en doe correctiewerk. Kortom, ik ben betrokken bij allerlei zaken die de organisatie draaiende houden. Vooral het plannen en organiseren van activiteiten, zoals de ledenvergadering, vind ik erg leuk. Zo langzamerhand ben ik behoorlijk vergroeid met de organisatie en het waddengebied. De kinderen zijn nog te klein om uitgebreid naar de Waddeneilanden met vakantie te gaan, maar we vinden het heerlijk om af en toe op de dijk bij Harlingen te picknicken, te genieten van de rust en ruimte en je hoofd helemaal leeg te maken. Dat er nog steeds plannen worden gemaakt die de Waddenzee aantasten verbaast me meer en meer. Ik hoop dat de werelderfgoedstatus van de Waddenzee veel meer gaat leven, zodat de bescherming van het gebied hoger in het vaandel komt te staan. Ik ben blij en dankbaar dat ik bij een organisatie mag werken die dat nastreeft.’

Deining

Kom naar Den Haag

ZATERDAG 20 MEI: ALGEMENE LEDENVERGADERING

Het liefst houden we de algemene ledenvergadering (ALV) in de buurt van de Waddenzee, maar dit jaar is een bijzonder jaar. Het is het jaar van verkiezingen: een goed moment om het beheer van de Waddenzee structureel te verbeteren. Daar is steun voor nodig vanuit Den Haag. Een goede reden om daar op zaterdag 20 mei de algemene ledenvergadering te houden.

In de ochtend vergaderen we over verenigingszaken. Uiteraard lunchen we samen en in de middag zijn er verschillende activiteiten. U kunt mee met een rondleiding die laat zien wat onze Haagse lobbyisten doen. We organiseren een bezoek aan de kust voor een ‘buiten-lezing’ over de nieuwe waterbouwers van ‘bouwen met natuur’. En uiteraard zorgen we voor Haagse babbelaars.

DAGINDELING

Het bestuur bespreekt in de ochtend de algemene verenigingszaken met de leden. Aan bod komen onder meer het inhoudelijk en financieel jaarverslag, de begroting en de organisatievorm van de vereniging met een mogelijke statutenwijziging. Het voorstel tot wijziging van de statuten zal tijdens de vergadering worden besproken en in stemming gebracht. De definitieve agenda en de stukken voor het huishoudelijk deel worden voorafgaand aan de vergadering aan de deelnemers toegestuurd.

STATUTENWIJZIGING

Meer informatie over de voorgestelde wijziging van de statuten wordt minstens drie weken voor de ALV op de website van de Waddenvereniging geplaatst. Ook ligt vanaf dat moment een afschrift op het kantoor van de Waddenvereniging ter inzage.

KOM OOK NAAR DEN HAAG

Aanmelden voor de ledenvergadering kan via www.waddenvereniging.nl of via 0517-493693. Website en digitale nieuwsbrief houden u verder op de hoogte.

Voor leden en gezinsleden die ook donateur zijn, is deelname aan de vergadering en lunch gratis, mits u zich van tevoren heeft aangemeld. Deelname aan de excursies is gratis, ook voor belangstellende niet-leden. Aanmelding van tevoren wordt op prijs gesteld.

PROGRAMMA

10.00 - 10.30 uur aanmelding

10.30 - 11.00 uur opening door voorzitter

11.00 - 12.30 uu: huishoudelijk deel en stemming mogelijke statutenwijziging

12.30 - 13.30 uur lunch

13.30 - 16.00 uur excursies rond het Plein en de kust

16.00 - 16.30 uur borrel

Wachten op een afspraak

Lobbyen doe je zo

‘WE WILLEN ÉÉN BEHEERDER VOOR HET WERELDPARK WADDENZEE’

Op 15 maart zijn de Tweede Kamerverkiezingen. De Waddenvereniging gaat langs bij partijen in de Tweede Kamer en houdt een pleidooi voor één beheerder voor de Waddenzee. Maar hoe werkt zo’n lobby nu precies? Een reis door politiek Den Haag met Jojanneke Drijver en Herman Verheij van de Waddenvereniging.

TEKST: JOJANNEKE DRIJVER FOTO’S: HERMAN VERHEIJ

De meeste mensen die een bezoek brengen aan de Tweede Kamer, komen niet veel verder dan de publieke tribune. Maar de Waddenvereniging verkent verspreid over drie maanden alle hoeken en gaten van het complex. We spreken met volksvertegenwoordigers van bijna elke politieke partij. Doel: ervoor zorgen dat het Rijk na de verkiezingen zijn verantwoordelijkheid neemt en alle bestuurlijke spaghetti rondom het wad eindelijk oplost. Wat we doen heet lobby. Een woord waar een hoge mate van geheimzinnigheid omheen hangt. Ook voor mij. Mijn laatste keer in het Tweede Kamergebouw was tijdens een excursie vanuit mijn opleiding Journalistiek. Herman Verheij is mijn compagnon tijdens de gesprekken. Lobbyen zit in zijn bloed. ‘Ik ben een kind van de jaren zestig en wilde al vroeg de wereld veranderen. Toen ontdekte ik dat het dan handig is om te weten hoe de wereld in elkaar zit.’ Hij studeerde daarom politieke wetenschappen

met een beetje milieukunde en kwam uiteindelijk terecht in de wereld van de grote verdragen, zoals de uitwerking van het Klimaatverdrag in Rio de Janeiro en het Zuidpoolverdrag. ‘Voor het milieu heb ik heel wat afgevlogen’, zegt hij met een lach. De afgelopen vijftien jaar zet hij die ervaring in voor de Waddenvereniging.

Spel

zonder spelregels

Verheij is heel nuchter over wat lobby is: ‘Het is niks anders dan het beïnvloeden van beleid. Dat is wat we doen. De Waddenvereniging is geen beheerder, geen bestuurder, maar een vereniging van mensen met hart voor het wad. Die willen dat het goed gaat met het gebied. Als het erom gaat wie bepaalt wat er gebeurt met de Waddenzee, dan zit je al snel bij overheden. Als de wet niet deugt of het beleid, dan moet je de mensen beïnvloeden die daar iets aan kunnen doen.’ Bij doorvragen over hoe dat dan werkt, dat beïnvloeden,

blijkt dat toch een stuk minder concreet. Het gaat over tegengestelde belangen goed in de gaten hebben, constructief meedoen aan overleggen, meedenken, goodwill kweken, standpunten bij elkaar brengen, of gewoon soms iets net even anders formuleren. ‘Een spel van diplomatie,’ vat hij het uiteindelijk samen, ‘zonder harde spelregels.’

Politici mee krijgen

In het geval van beter beheer voor de Waddenzee, is de Tweede Kamer op dit moment de beste plek om te zijn. Verheij: ‘Binnenkort moet Nederland beslissen wat hij wil met het beheer van de Waddenzee. Kamerleden nemen daar een besluit over. Hoe meer mensen we nu al meekrijgen in het nadenken daarover, hoe beter het is.’ De Waddenvereniging maakt zich zorgen over het natuurbeheer van de Waddenzee. Er zijn nu heel veel organisaties die allemaal wel iets doen aan beheer,

Jojanneke Drijver lobbyt in politiek Den Haag met Fatma Kos,er Kaya (D66) voor het Wereldpark Waddenzee.

‘Als de wet niet deugt, of het beleid, dan moet je de mensen beïnvloeden die daar iets aan kunnen doen’

maar niemand is eindverantwoordelijk. Het gevolg is dat de natuurkwaliteit in de afgelopen tien jaar niet is verbeterd. Het open landschap is zelfs sterk teruggelopen. Hiermee zijn de doelstellingen van het waddenbeleid niet gehaald. Dat moet beter! De Waddenvereniging is ervan overtuigd dat er maar één oplossing is om dit probleem structureel te lijf te gaan.

Dat is één beheerder voor de Waddenzee, met hart voor het wad, kennis van zaken, voldoende middelen én draagvlak in het gebied, die zich gaat richten op verbetering van de waddennatuur en behoud van het open waddenlandschap. We noemen

het Wereldpark Waddenzee. Met dat plan voor ogen gaan we op pad.

Maximaal informeren

De Kamerleden hebben het druk, maar nemen toch de tijd voor een gesprek met de Waddenvereniging. Lobby is voor hen een manier om op de hoogte te raken van welke problemen er spelen in het gebied en wat voor oplossingen er mogelijk zijn. ‘Wat voor ons goed werkt, is regelmatig contact’, zegt Eric Smaling van de SP. ‘Hier moet je het hele land doen. Dan kun je goed geïnformeerd kiezen waarover je het gaat hebben.’

Voor Henk Krol van 50PLUS is het echt een must. ‘De Wadden gaan mij aan het hart, maar het vervelende is dat ik het allemaal in mijn eentje moet doen. Ik ga niet de wijsneus uithangen dat ik precies alles op de voet volg. Ik laat mij graag voorlichten over de problemen die er nu spelen. Voor toekomstige generaties wil ik kunnen zeggen dat we het maximale hebben gedaan om het zo goed mogelijk in stand te houden. Dat vind ik mijn taak.’

Werk van lange adem

Lutz Jacobi van de PvdA neemt dit jaar afscheid van de Haagse politiek, maar drukt de Waddenvereniging op het hart om vooral dit soort gesprekken te blijven doen. ‘Waar het op aan komt in de Tweede Kamer is dat je alles moet investeren om mensen zwaar te informeren en ze erbij te blijven betrekken, want de Wadden zijn letterlijk ver weg.’

Het belang van goed beheer erkennen ze

allemaal. Ze herkennen het probleem van de bestuurlijke spaghetti op het wad. Al zijn de meesten voorzichtiger als het gaat over concrete toezeggingen. Verheij vindt dat logisch. ‘De Waddenvereniging pleit voor een radicale structuurverandering en daar gaat niet meteen de vlag voor uit.’ Met een serie gesprekken is een goed beheer dan ook nog niet geregeld. ‘Wat wij nu willen bereiken is dat men zich gaat realiseren dat er uiteindelijk zoiets moet komen als het Wereldpark Waddenzee’. Na de verkiezingen is er een bezoek aan het waddengebied gepland. ‘Er komt een hele nieuwe Kamercommissie met een hoop nieuwe Kamerleden. Die nemen we graag mee het wad op om een beeld te geven waar ze verantwoordelijk voor zijn.’ In de loop van komend jaar zal die nieuwe, inmiddels goed geïnformeerde Tweede Kamer, dan besluiten nemen hoe het beleid er voor de komende jaren uit moet komen te zien. ‘Daarin moet iets worden

opgenomen over goed beheer. Het zou mooi zijn als een Wereldpark Waddenzee als einddoel wordt genomen in het nieuwe beleid. Zo zorgen we ervoor dat we die hobbel later niet meer hoeven nemen. Dan kunnen we onze energie richten op hoe we zo’n Wereldpark Waddenzee precies zouden willen inrichten.’ Op de vraag wat een realistische termijn is waarop je zoiets als goed beheer voor de Waddenzee zou kunnen regelen, heeft Verheij het over een jaar of tien tot twintig. ‘Lobbyen is heel vaak werk van lange adem.’ Goed nieuws: de basis is gelegd.

IN DEN HAAG

De ledenvergadering van de Waddenvereniging vindt dit jaar plaats in Den Haag, met ’s middags een rondleiding door het gebouw van de Tweede Kamer. Kijk op pagina 16 voor de uitnodiging.

Er zijn veel organisaties die allemaal iets doen aan Waddenzee Werelderfgoed. Zoveel, dat er gesproken wordt over een bestuurlijke spaghetti. Niemand weet meer wie er nu eigenlijk verantwoordelijk is voor het wad. Dat moet anders! De Waddenvereniging wil één beheerder voor de Waddenzee. Met de verkiezingen in aantocht is dit het moment om dat te regelen. Steun daarom onze oproep. Op www.werelderfgoedmoetbeter.nl kun je een petitie tekenen die het nieuwe kabinet vraagt te zorgen voor één beheerder voor de Waddenzee. Ook lees je daar de uitkomsten van de gesprekken met de Kamerleden over wat zij vinden van het beheer van de Waddenzee.

ColumnArjan

‘Kiezen voor verandering is ook zelf in beweging komen’, zegt Arjan Berkhuysen, directeur van de Waddenvereniging.

Onderstroom

De lampen van een rij landrovers verlichten de branding. Het is donker, het waait flink en een stel mannen kijkt gespannen naar de zee. Een paar containers zijn van een schip gevallen en dan gaat het juttersbloed gloeien. Een opgewonden spanning maakt zich van het eiland meester. Of de spullen uit de gezonken containers op Texel, Vlieland of Terschelling aanspoelen is nog onduidelijk. De onderstroom bepaalt.

De volgende dag kijk ik met collega’s naar de film Onderstroom. Een krachtige documentaire over de kloof tussen burgers en bestuurders. Het laat zien hoe in een paar jaar tijd plannen voor windmolens een dorpsgemeenschap aan het wad geheel op scherp zet. Hoe eerst weerstand ontstaat, dan een burgerinitiatief met alternatieven en hoe vervolgens de politiek het alternatieve plan opzij zet. Bam! Een groot energiebedrijf krijgt

uiteindelijk zijn zin en de gedreven bewoners blijven verslagen achter. Na de film blijf je zitten met een gevoel van boosheid en frustratie. Dat moet anders! Ik ben ervan overtuigd dat je de kracht en energie van die boosheid ten goede kan gebruiken. Je kunt kiezen: een tegenstem, of een tegenstem met alternatief. Als ik naar het nieuws kijk van de afgelopen jaren denk ik dat het laatste veel meer aandacht verdient. Overal slaan mensen hun handen ineen om zich sterk te maken voor zaken waar bestuurders achterblijven, of het nou om duurzame energie gaat of bescherming van lokale natuur. In die onderstroom zit hoop en energie. Kiezen voor verandering is ook zelf in beweging komen. En als ik dagelijks naar het nieuws kijk, denk ik dat we dat goed kunnen gebruiken. Helemaal voorspelbaar is het niet, maar een onderstroom kan ook mooie dingen brengen.

WAD4U WAD4U TROUWE LEPELAAR

HEB JE EEN VRAAG, OPMERKING, GOED IDEE? SCHRIJF, BEL OF MAIL NAAR: WADDENVERENIGING

POSTBUS 90, 8860 AB HARLINGEN TEL.: 0517-493693 E-MAIL: INFO@WADDENVERENIGING.NL

WIL JE DE DIGITALE JEUGDNIEUWSBRIEF ONTVANGEN? MAIL JE E-MAILADRES NAAR INFO@WADDENVERENIGING.NL

TEKST LAURA HAANSTRA

RUIM BAAN VOOR DE JEUGD! ALTIJD IN HET HART VAN HET WADDENMAGAZINE: VIER JEUGDPAGINA’S. DAT GEEFT JONGE (EN ÓÓK OUDERE) LEDEN DE KANS EVEN SNEL WADDENINFORMATIE TE TANKEN.

Misschien heb je er wel eens een gezien op een Waddeneiland, zo’n grote witte vogel met enorme snavel in de vorm van een lepel: de lepelaar. In het voorjaar komt hij naar de Waddeneilanden om te broeden en daarna vliegt hij helemaal terug naar het warme Afrika. Dat is zelfs voor een lepelaar van 90 centimeter best ver! Voor het warme weer

zouden ze ook wel in het zuiden van Europa kunnen overwinteren. Maar dat doen ze niet, want het zijn nogal gewoontegetrouwe trekvogels. Hier worden ze mee geboren. Lepelaars zijn trouw aan hun geboorteplek. Waar ze geboren zijn, komen ze ook weer terug om een nest te maken en eieren te leggen.

HTHUIS UIT JIJ

Een heremietkreeft leeft onder water en zit verstopt in een schelp. De kreeft is niet volledig bedekt met een hard pantser. Om het achterlijf tegen vijanden te beschermen, neemt de heremietkreeft zijn intrek in een leeg slakkenhuis. Dit is tijdelijk, want ook een heremietkreeft moet af en toe verhuizen. Hij groeit en heeft dan een grotere schelp nodig. Daarom gaat de heremietkreeft socializen. Niet voor de gezelligheid, maar om een van zijn vrienden uit zijn huis te schoppen om zelf groter te gaan wonen. Zo vergroot de here mietkreeft zijn overlevingskansen.

Over het ontstaan van die naam gaan meerdere verhalen rond. Een ervan luidt: de eend dankt zijn naam aan het broedgebied, de hoge duinen, ‘bergen’, aan de kust. Een ander verhaal is dat een bergeend heel veel jongen kan grootbrengen of ‘bergen’. Een derde verklaring is dat de eend haar eieren verbergt. Een bergeend legt haar eieren namelijk het liefst in een verlaten konijnenhol. Dat wordt gevuld met zacht dons waarin de eieren worden gelegd. Het vrouwtje broedt 28 dagen op het nest, terwijl het mannetje op wacht staat. De keuze voor dit huis heeft wel een groot nadeel. Als de kuikens uit het ei zijn gekropen, moeten ze vaak een flinke tocht naar het water maken. Best gevaarlijk, want voor meeuwen is het kuiken van de bergeend een lekker maaltje.

MARCEL

WIKI

WAD4U WAD4U

WAD4U WAD4U

WATERDICHTEV ENDSC H PA

De oester en de mossel hebben meer gemeen dan je misschien denkt. Op de bodem van de zee vormen ze namelijk een samenleving. Voor zijn eigen veiligheid kiest de mossel ervoor om zich schuil te houden tussen de oesters. Zo vormen de mossel en de oester samen een grote schelpdierenbank. Beide weekdieren worden beschermd door hun schelp. Maar dat biedt de mossel vaak niet voldoende bescherming tegen hongerige vogels en krabben. Daarom verstoppen ze zich onder de oesters. Slim! Er is wel een nadeel. Omdat de mossel onder de oester zit, blijft hij wat kleiner en magerder. In het bovenste deel van de schelpdierenbank is het zeewater voedselrijk. En daar ligt de oester. Die filtert veel voedsel uit het water en dan blijft er minder over voor de mossel.

ZEEHONDENPUPS

Er zijn twee soorten zeehonden in Nederland, de grijze en de gewone. Pups van de grijze zeehond worden in de winter geboren, die van de gewone zeehond in de zomer. En dat is niet het enige verschil. De pups van de grijze zeehond worden op het droge geboren. Bij hun geboorte hebben ze al een lekker dikke, witte vacht die ze warm houdt. Alleen zorgt deze dikke vacht er ook voor dat ze niet kunnen zwemmen. Dan wordt hun vacht te zwaar. Dit duurt drie weken, de zoogperiode. In die periode groeit de pup van 10 kilo naar soms wel 40 kilo! De pup van een gewone zeehond heeft weinig keus. Zodra die geboren wordt, moet hij kunnen zwemmen. Gewone zeehonden krijgen hun jongen namelijk op zandbanken. Al heel snel na de geboorte stijgt het water en staat de zandbank onder water. Gelukkig hebben deze zeehondenpups een gladde, waterdichte vacht.

Door de vette moedermelk wordt ook deze pup snel een stuk groter en zwaarder. En dat moet ook wel, want na vier weken verzorging laat zijn moeder haar pup alleen. Dan moet hij voor zijn eigen eten zorgen.

Ik kies voor…

Vijf bewoners van vijf verschillende Waddeneilanden vertellen hoe het is om te leven op een eiland.

TEKST: MARRIT VAN DEN AKKER

MARCEL WIJNALDA (46 jaar)

Medewerker educatieve dienst Ecomare en De Helderse Vallei, én zelfstandig ondernemer Txgids (wadgids, excursieleider en gids op maat)

‘In 2005 ben ik ‘aangespoeld’ op Texel. Ik heb altijd in de stad Groningen gewoond. Toen ik bijna klaar was met de pabo ben ik gaan solliciteren. Ook op Texel. Daar werd ik aangenomen op een basisschool in Den Burg.

‘Texel is een andere wereld’

Het was een schot in de roos voor een natuurliefhebber als ik. Als kind wilde ik altijd bij de zee zijn en ging ik vaak naar Lauwersoog en de Wadden. Als je van natuur houdt, heb je daar je leven lang gratis plezier van. Op een eiland wonen was voor mij dus wel een droom. Ik ben een sociaal mens en een bezige bij. Daardoor integreerde ik snel op Texel, maar nam wel afscheid van de vaste wal. Texel ligt dichtbij Den Helder, maar

het is voor mij echt een heel andere wereld en daar ben ik me bewust van. De weidsheid, de seizoenen, de kleuren, de wind. Wat ik lastig vond aan mijn overstap? Ik heb me helemaal ingelezen in Texel, zodat ik er meer over kan vertellen en ik me echt thuis voel. Stiekem vind ik Vlieland het mooiste eiland, maar ik heb voor Texel gekozen en hier ben ik heel gelukkig. Ik blijf hier absoluut!’

VLIELAND

GUIDO

(51 jaar), ESTHER (45 jaar), KATRIEN (14 jaar),

TOON (8 jaar) EN TECKEL FLOORTJE

Wonen in de Dorpsstraat op Vlieland en zijn eigenaar van slijterij annex snoepwinkel ‘De Branding’

‘Sinds mijn jeugd kom ik op Vlieland. Bovendien heb ik als cacaohandelaar zo’n beetje de hele wereld wel gezien. Elke keer was ik blij als ik naar huis ging, maar als ik op Vlieland was geweest dan had ik dat gevoel niet. Mijn vrouw en ik hebben een samengesteld gezin en hadden de droom om een vakantiehuis op Vlieland te kopen. Niet in de duinen, maar in de Dorpsstraat. Toen we een vakantiewoning hadden gekocht en bij de verbouw gingen kijken vroegen Katrien en Toon: kunnen we hier niet naar school gaan? We hebben toen een keer gekeken en de kinderen waren enthousiast. In de zomervakantie, nog voor de

‘De natuur is altijd dichtbij’

school begon, had Toon al heel veel vriendjes gemaakt. Hij was heel happy! Het duurde niet lang voordat we het huis aan de overkant voor permante bewoning kochten. Inmiddels hebben we slijterij De Branding overgenomen en werken Esther en ik, naast ons gewone werk, ook in de winkel. Ons huis in de Beemster hebben we aangehouden in verband met ons samengestelde gezin en de andere kinderen en de overstap naar het eiland is heel geleidelijk gegaan. We woonden al op het platteland, dus we waren al behoorlijk gehecht aan rust en ruimte. Vlieland is dan nog weer een beetje mooier: perfecte leefomgeving voor kinderen en het is zo heerlijk rustig zonder auto’s! Misschien hebben we hier wel meer voorzieningen dan in onze vorige woonplaats, want hier is een geweldige slager, bakkerij en supermarkt om de hoek. Waar we aan moesten wennen? Als er iemand sterft hier in het dorp heb je daar hoe dan ook een beetje

mee te maken. Er gaat gemiddeld om de week iemand dood, maar als ik een rouwkaartje krijg dan zie ik meestal dat ze tachtig zijn geworden. Vlieland is nu echt ons thuis en we blijven hier voorlopig. Mijn oudste zoon van 18 jaar was laatst op bezoek en op weg terug naar de boot zei hij: “Pap, ik wil nog helemaal niet weg!”’

‘De overstap naar Vlieland ging geleidelijk’

TERSCHELLING

JOERI LAMERS (32 jaar)

Boswachter bij Staatsbosbeheer

‘Als gids bij de WEX (werkgroep excursies van de Waddenvereniging) kwam ik al jaren op Terschelling. Het eiland kende ik daardoor al goed. Uiteindelijk ben ik via een stage bij Staatsbosbeheer beland. Werken in het waddengebied leek mij altijd al fantastisch en ik wilde heel graag boswachter worden. Toen de kans zich voordeed, kon ik die niet laten schieten, zeker niet op deze fantastische plek. Een droom werd werkelijkheid! Uiteraard moest ik er wel goed over nadenken. Alle vrienden en familie woonden aan de wal, die zijn ineens wel ver weg. Ik ben

AMELAND

‘Ik ben een kind van Ameland’

(57 jaar)

Docent NHL Recht en Beleid en onderzoeker

‘Ik ben geboren op Ameland. Mijn jeugd was mooi en zorgeloos, want je weet niet beter. Toen ik aan de vaste wal kwam voor mijn studies (onder andere Marine & Maritime Law) kon ik de vergelijking pas maken en viel me wel het een en ander op. Je groeit op een eiland bescheidener, betrokken en ook meer beschermd op. Daardoor ben je minder assertief, denk ik. Opgroeien op een eiland is echt anders en ik denk wel dat het geromantiseerd wordt. Je moet extra hard werken om mee te kunnen doen aan de vaste wal. Dat is me gelukt, ik heb in Leeuwarden en in Groningen gewoond en een mooie tijd gehad. Nu ben ik weer terug op het eiland

om voor mijn moeder te zorgen als mantelzorger. Ik vind het nu heerlijk om hier te wonen en ben blij met mijn keuze. Ik voel me nu een echte eilander en het gaat me dan ook echt aan het hart wat voor ontwikkelingen er plaatsvinden op en rondom Ameland. Ik maak me vanuit het diepst van mijn hart zorgen over de toekomst van het waddengebied. Ameland komt in handen van projectontwikkelaars en ik hoop dat we de vervreemding die ik nu ervaar kunnen bijstellen. Tegenhouden kan niet, meer naar onze hand zetten en bewustwording creëren kan wel. De vervreemding staat haaks op het warme gemeenschapsgevoel dat ik ervaar. In de winter, als iedereen onder elkaar is, geniet ik volop! Ik ben een kind van Ameland, dit is mijn thuis, maar ik voel me wel een wereldburger.’

uiteindelijk gewoon gegaan. Of ik moest wennen aan het leven op een eiland? Niet echt. Door mijn werk heb ik veel mensen leren kennen, dus aanspraak genoeg. Het enige wat ik wel lastig vind is dat ik niet even snel naar een concert of festival kan gaan. En: de weg naar het eiland toe lijkt vaak langer dan andersom. Over 10 jaar ben ik denk ik nog gewoon lekker op Terschelling in min of meer dezelfde baan. Nog vaak genoeg kom ik op plekken waar ik nooit ben geweest. Als boswachter kom je tegenwoordig niet meer zoveel buiten als je zou verwachten, maar al het werk dat je doet gaat wel over iets dat heel zichtbaar en dichtbij is: de natuur op het eiland. Het is gewoon prachtig dat ‘buiten’ hier altijd dichtbij is. Vanuit huis kijk ik zo het bos in!’

KLASIENA SOEPBOER (27 jaar)

Kunstenares, heeft aan de Badweg 5 haar werkplaats en tentoonstellingsruimte gevestigd

‘Op Schier kan ik helder nadenken’

‘Ik ben geboren en opgegroeid op Schiermonnikoog. Tot de middelbare school was dat echt fantastisch! Bramen plukken, jutten op het strand, door de bossen lopen. In mijn puberteit was het een stuk lastiger, ik wist heel zeker dat ik naar de vaste wal wilde. De havo heb ik in Warffum afgerond en in die periode vergat ik het eiland een beetje. Daarna ben ik gaan studeren aan de kunstacademie Minerva in Groningen. Toen kwam ik terug bij mijn basis en dus ook bij Schiermonnikoog. Ik ging in die periode vaak terug om opdrachten te maken voor mijn studie, in de werkplaats van mijn vader kon ik het beste werken. Na Minerva ben ik in Amsterdam gaan studeren, een groot contrast. De stad was ontzettend inspirerend! Er waren veel prikkels, er was zo ontzettend veel dat belangrijk leek te zijn. Toen besefte ik dat ik terug wilde naar Schier. Daar kan ik helder nadenken, valt de ruis weg en vind ik de kern. Een concreter bestaan. Mijn utopie: je leven zo simpel mogelijk inrichten zodat je daarnaast kan nadenken over en werken aan complexe dingen. Op Schier is alles zo logisch. De seizoenen zijn leidend en daarom doe je wat je doet. Ik ben terug bij mijn roots en de rituelen van het eiland. Ik blijf hier voorlopig wel. Maar ik kijk niet te ver vooruit, ik leef in het moment en ben benieuwd wat de toekomst brengt.’

SUZANNA TWICKLER

FATMA KOŞER KAYA (D66)

HENK POSTMA

SMAAK VAN

DE WADDEN

Texelse whisky

MET EEN VLEUGJE ZEEWIER

Elk waddeneiland heeft wel een eigen kruidenbitter, maar eilander whisky was er nog niet.

De eerste vaten met echte Texelse whisky zijn deze zomer, na drie en een half jaar rijpen, klaar voor de fles. Stoker Joscha Schoots: ‘De smaak is in elk vat anders.’

TEKST: JOJANNEKE DRIJVER FOTO'S: RENATE DE BACKERE

Aan de ene kant zie je het kenmerkende witte kerkje van Den Hoorn, aan de andere kant de duinen. Precies er tussenin ligt Landgoed de Bonte Belevenis, het domein van Joscha Schoots en zijn vrouw Inge Yntema. Als klein jongetje al, opgroeiend in de Betuwe, was hij gefascineerd door de middeleeuwen. Later werkte hij in themapark Archeon. ‘Daar kwam ik ’s ochtends op mijn werk, ging wat kruiden plukken in de tuin, maakte daar thee van en ging vervolgens met mensen praten. Het is eigenlijk wat we hier ook doen. Hier kunnen mensen een zeepje maken, brood bakken, een kaars gieten en papier scheppen.’ Met dezelfde liefde voor het oude ambacht startte hij ook een kleine distilleerderij. Hier maakt hij zijn bieren, jenevers, likeuren en kruidenbitters. En sinds 2014: Texelse whisky.

Ruig landschap

‘Whisky heeft dezelfde basis (graan) als de andere dranken die ik al maakte. Het was een logisch vervolg. Het is ook een heel mooi product: puur natuur, zonder toevoegingen. Je kunt er niets aan manipuleren.’ Whisky is allang niet meer exclusief voorbehouden aan Schotland en Ierland. De beste soorten komen tegenwoordig uit exotische oorden, zoals Tasmanië. Dan ligt Texel meer voor de hand als whiskylocatie, want: ‘Texel heeft hetzelfde ruige landschap als Schotland en Ierland, alleen hebben we hier tuunwallen in plaats van

stenen muurtjes.’ Schoots wilde al heel lang whisky stoken, maar hikte aan tegen de grote investering. ‘De vaten moeten drie en een half jaar liggen, voordat je het whisky mag noemen. Pas na die tijd kun je het geld dat je erin hebt gestoken terugverdienen.’ In 2009 zette hij de eerste voorzichtige stappen met proefbrouwsels op eikenhouten snippers. Dat was meteen een groot succes: ‘Volgens kenners had mijn whisky al een volwassen smaak, terwijl je dat normaal pas krijgt als het veel langer ligt.’ Daarop besloot hij toch de sprong te wagen. Een oproep voor crowdfunding werd een doorslaand succes. In no time had hij de benodigde voorfinanciering binnen.

Ieder vat een andere smaak

Vol enthousiasme vertelt Schoots over het hele maakproces. Hoogtepunt is de kleine ruimte waar de whisky in allerlei verschillende vaten ligt te rijpen.‘Kijk, dit zijn nieuwe vaten van Frans eiken. En dit is een vat dat ik van de wijngaard op Texel heb overgenomen. ’ Alleen al het formaat van het vat is bepalend voor de smaak, legt Schoots uit. ‘In kleine vaten heeft de alcohol meer contact met het hout en is de smaak meer uitgesproken.’ Op de vaten staat met krijt geschreven wat er in zit. Geen overbodige luxe, want niet alleen elk vat is anders, ook de bereidingswijze van de whisky die erin zit is verschillend. Dat ruik je meteen als de dop eraf gaat.

Zilte zeelucht

De meest traditionele whisky is gestookt van mout. Dat heb je niet op het eiland zelf, daarom is Schoots ook op zoek gegaan naar een Texels alternatief. ‘Bij Zorgboerderij Novalishoeve en Stichting Sint Donatus, die hier allebei in Den Hoorn zitten, worden verschillende biologische granen verbouwd. Met spelt, rogge en tarwe hebben we nu een Grain-whisky gemaakt.’ Vaten waar sherry in heeft gezeten of wijn, zorgen voor een extra smaaktoevoeging. Wij krijgen een slokje van de traditionele whisky uit een sherryvat. De afdronk is zoetig. ‘In Schotland wordt de mout meestal gerookt op turf, maar dat heb je niet hier op Texel. Ik heb daarom een alternatief bedacht. Wij roken op zeewier.’ In de toekomst hoopt hij zijn whisky’s nog meer de smaak van het eiland mee te geven: ‘Ik verwacht dat als ik de vaten langer laat liggen, dat je dan de zilte zeelucht gaat proeven of de heide die hier altijd volop in bloei staat.’

De eerste 900 liter aan echte Texelse whisky is in maart dit jaar klaar en gaat naar de aandeelhouders. Daarna is er nog een schaarse 100 liter over. Gelukkig voor alle liefhebbers zal er het jaar erop weer nieuwe whisky zijn, al blijft Schoots bewust inzetten op kleinschaligheid. ‘Het gaat mij om het ambacht. Hier is niks computergestuurd. Zo houd ik het meeste gevoel met het eindproduct.’

Bezoek aan de distilleerderij

Tijdens openingstijden kunt u de Bonte Belevenis bezoeken, kijken en doen bij de ambachten en genieten van het buitengebied. In de brouwerij en distilleerderij worden rondleidingen gegeven.

Met deze bon betaalt u € 4,50 entree in plaats van € 6,00 (inclusief rondleiding).

Info: www.landgoeddebontebelevenis.nl

NIEUWE SERIE

Waddenleven

In de nieuwe serie Waddenleven reist hoofdredacteur en waddenkenner Hans Revier langs een verrassende groep dieren of planten van het wad. Deze keer: KRABBEN. Op het wad en langs de dijken en stranden van de eilanden hoef je niet lang te zoeken om ze te zien.

Vuilnismannen

van de zee

Krabben behoren tot de kreeftachtigen. Ze hebben vijf paar poten, waarvan het voorste paar is ontwikkeld tot een paar forse scharen. Het voor kreeften en garnalen zo kenmerkende achterlijf is plat onder het gepantserde rugschild geklapt. Mannetjes en vrouwtjes zijn daaraan eenvoudig te onderscheiden. Is het achterlijf smal en bestaat het uit drie segmenten, dan is het van een mannetje. Bij de vrouwtjes is het achterlijf breed en heeft vijf tot zes segmenten.

De STRANDKRAB is in het waddengebied de meest algemene krab. Het is geen kieskeurig beest. Je komt hem overal tegen: op het strand, op mosselbanken of in poeltjes op de wadplaten en hoog op de kwelders. Strandkrabben zijn echte alleseters en ruimen alles op wat ziek of dood is.

1 De ZWEMKRAB, de naam zegt het al, kan goed zwemmen. Het achterste paar poten is opvallend verbreed tot peddels. Daarmee kunnen ze zich ook goed ingraven in de zeebodem. Deze soort kan minder goed tegen temperatuurwisselingen dan de strandkrab.

2 De KLEINE BREEDPOOTKRAB komt algemeen voor langs de kusten van de Noordzee, maar wordt nauwelijks in de Waddenzee waargenomen. Het is een goede zwemmer, die zich met de peddels van de achterpoten razendsnel kan ingraven.

3 De PENSEELKRAB komt oorspronkelijk uit Japan en is begin jaren negentig waarschijnlijk meegekomen met een voor Frankrijk bestemde lading Japanse oesters. Het dier is te herkennen aan de plukjes haar op de scharen.

4 De BLAASJESKRAB komt van oorsprong uit het westelijk deel van de Stille Oceaan bij Japan, China en Korea. Sinds 2004 wordt het dier ook in de Waddenzee waargenomen. Deze krab houdt van een harde ondergrond en scharrelt vooral tussen de stenen aan de dijkvoet.

5 De NOORDZEEKRAB is de krachtpatser onder de krabben. Hij is heel breed (maximaal 30 centimeter), heeft grote scharen, een dik pantser en vertrouwt op zijn stevige bouw om zich te beschermen tegen vijanden. Noordzeekrabben eten van alles, maar zijn specialisten in het kraken van schelpdieren.

6 De volwassen CHINESE WOLHANDKRAB leeft in zoet water. Om te paaien en eieren te leggen trekken ze naar zee en kunnen dan massaal de dijk oversteken. Wolhandkrabben hebben kenmerkende bruine ‘haren’ op hun scharen.

MEER OVER KRABBEN WETEN?

De website www.krabben.net geeft veel informatie. Ook tijdens de wadexcursies van de Waddenvereniging komen de krabben uitgebreid aan de orde.

‘Als ik aan Texel denk, voel ik rust’

NIEUWE SERIE

De liefhebber

In de serie De liefhebber portretteert het WADDENmagazine een echte waddenfan. Deze keer: Olympisch kampioen windsurfen DORIAN VAN RIJSSELBERGHE over de fijnste plek op aarde: thuis op Texel.

TEKST: MARRIT VAN DEN AKKER FOTO'S: JUSTIN NAN

Oorsprong

‘Het Texelse surfstrandje bij Dijkmanshuizen is het begin van alles. Daar is mijn passie voor het surfen geboren. We waren er in de zomer elk weekend te vinden met het gezin. Mijn vader, m’n moeder en broer Adriaan. Het waren lange middagen, lange avonden. Als er geen wind was gingen we kanoën of picknicken. Patat eten of kibbeling halen. Heerlijk. Het was echt genieten daar.’

Thuis

‘De fijnste plek op Texel is thuis, bij mijn ouders. Daar is het altijd warm en er staat altijd een heerlijke maaltijd op tafel. Aan het Gerritslanderdijkje, tussen de Schotse Hooglanders staat het huis, met uitzicht op de Bleekersvallei. Daar ben ik opgegroeid, ik ken het als m’n broekzak en ik koester zoveel warme herinneringen aan deze plek. Langs de meertjes en slootjes ploeterden we door het gras totdat we klaar waren met kikkers vangen en dan gingen we een hut bouwen. We waren altijd aan het buitenspelen, mijn broer en ik. We hebben daar echt alles meegemaakt.’

Rust

‘Als ik mijn ogen dichtdoe en aan deze plek denk dan voel ik rust, heel veel rust. Ik hoor vogelgeluiden, prachtig! Ik ruik de dennenbomen die rondom het huis staan. In de zomer is het op z’n mooist: dan hoor je de kikkers kwaken en gaan we met z’n allen om het vuur zitten. Die momenten koester ik in m’n hart.’

Horizon

‘Mijn vrouw en dochtertje wonen in Los Angeles. Als ze op Texel zijn genieten ze enorm. En mijn kindje vindt het nu al geweldig om bramen te plukken in de tuin waar ik vroeger aan het ravotten was. Dat is fantastisch. Ik zou er wel willen wonen hoor, maar of ik terug ga naar Texel dat weet ik niet. Het zal in elk geval wat tijd nodig hebben, maar wie weet wat de toekomst brengt. Het is fijn om op Texel te zijn met m’n gezin en de momenten die we nu op het eiland beleven voelen echt als vakantie.’

DORIAN VAN RIJSSELBERGHE

Dorian van Rijsselberghe (24 november 1988, Den Burg) is een Nederlandse windsurfer. Hij werd in 2011 wereldkampioen en in 2012 en 2016 Olympisch kampioen in de RS: X-klasse. De op Texel geboren en getogen Dorian is de zoon van Marc van Rijsselberghe, die met zijn bedrijf op zilte grond groenten kweekt die worden geïrrigeerd met zeewater.

Sneeuwkachel

‘De mooiste herinnering voor mij was toen ik vijf was, op m’n verjaardag in november. Toen lag er genoeg sneeuw om een sneeuwkachel te maken! Mijn vader maakte die toen, waardoor we buiten een fikkie konden stoken. Dat vond ik zo ongelofelijk mooi, dat je van sneeuw een kachel kan maken waar je hout in kan branden!’

Zilte groente

‘Wat ik graag zou willen, is meegroeien in het bedrijf van mijn vader. Hij kweekt groenten op zilte grond. Het is prachtig werk en heeft toegevoegde waarde voor de wereld. Dat vind ik een mooie gedachte. Als we willen dat de aarde schoner wordt, dan moeten we lief zijn voor elkaar, de bronnen met respect gebruiken en vooral voor iedereen toegankelijk maken. Stel jezelf daarom de vraag: draag ik daar voldoende aan bij?’

OOK EEN LIEFHEBBER?

Deel dan uw waddenliefhebberij met ons. Vertel over een speciale plek, lievelingsrestaurant, favoriete traditie rondom de wadden en wie weet bent u de volgende in deze rubriek. Hoe? Mail uw verhaal in een stukje van max. 300 woorden naar communicatie@ waddenvereniging.nl

Huwelijksproblemen in territorium 16

GEKONKEL EN VERRAAD IN SCHOLEKSTERLAND

Op de mens na is de scholekster het meest politieke dier van de Waddenzee.

Machtswisselingen, vetes, samenzweringen en bedreigingen, de scholekstermaatschappij kent het allemaal.

Een koningsdrama speelde zich af op het wad bij Schiermonnikoog, toen de auteur van dit artikel als student biologie het sociale leven van de scholekster bestudeerde. Het waren zonnige maar nog schrale en winderige dagen vroeg in mei. Ineens was het mannetje van het scholeksterpaartje met territoriumnummer ‘16’ (zie infographic pag. 41) teruggekeerd op het strookje wad vlak voor de kwelder aan de oostkant van het eiland. ‘Geel 4’, naar zijn ringcode, wilde zijn territorium terug, zo bleek al gauw. Twee volle dagen van hevige gevechten volgden er tussen de oude

bewoner en het nieuwe mannetje, ‘Rood 5’. Die had eerder in het voorjaar samen met zijn partner het territorium overgenomen. Maar nu was zijn partner verdwenen. De oude territoriumhouder was niet alleen, maar in het gezelschap van het vrouwtje waarvan hij eerder was gescheiden, ‘Wit 6’. Zij deed niets om Geel 4 te helpen, maar keek geduldig toe terwijl de ‘nieuwe man’ langzaam maar zeker het onderspit delfde, om uiteindelijk het veld te ruimen. De oude machtsverhoudingen waren hersteld, en Geel 4 en Wit 6 zouden enkele weken later broeden op de nabijgelegen kwelder.

Als duikbommenwerpers

voerden de vechtersbazen over en weer luchtaanvallen uit

Oog om oog

Scholeksters zijn grote, sterke vogels. Ze hebben een lange dolkvormige snavel en stevige poten, kunnen snel vliegen en uitstekend manoeuvreren. En het zijn ontzettende druktemakers. In gevechten tussen scholeksters - mannetjes tegen mannetjes, vrouwtjes tegen vrouwtjes, maar ook tussen mannetjes en vrouwtjes en tussen paren onderling - gaat het vaak hard tegen hard. Tijdens de tweedaagse strijd om territorium 16 daagden de concurrenten elkaar op het drooggevallen wad voortdurend uit, luid ‘tepietend’ en met de merkwaardige stramme passen en recht omlaag gehouden snavel, die typerend is voor boze scholeksters. Als duikbommenwerpers voerden de vechtersbazen over en weer luchtaanvallen uit. Regelmatig vlogen de veren in het rond. Scholeksters kunnen elkaar flink toetakelen. Vleugel- en staartveren raken geknakt. In dezelfde periode als de strijd om territorium 16, liep het vrouwtje van het verderop gelegen territorium 12 behoorlijk mank. Dat kon heel goed het resultaat zijn geweest van een duel, helemaal omdat er dat jaar ook huwelijksproblemen waren op territorium 12.

Mijn land

Wat zich afspeelde op Schiermonnikoog in het jaar van de verwikkelingen rondom territorium 16 en de verwonding van het vrouwtje van territorium 12, herhaalt zich jaar in jaar uit langs de waddenkust. Overal waar scholeksters op de kwelder hun nesten bouwen en bij laagwater op het wad naar wormen en schelpdieren zoeken - bleek uit jarenlang onderzoek van biologen van de Rijksuniversiteit Groningen naar de scholeksters van Schier - spelen

zich taferelen af die niet onderdoen voor die in het beroemde boek Chimpanseepolitiek van de Nederlandse apendeskundige Frans de Waal. Machtswisselingen, vetes, samenzweringen, verraad en zelfs moord: ze horen bij die kenmerkende zwart-witte wadvogel met zijn knaloranje snavel en roze poten. Op de mens na is de scholekster misschien wel het meest politieke dier van de Waddenzee. Net als bij de chimpansee draait het om wie met wie paart en om voedsel. Veel meer dan bij De Waals chimpansees, gaat het bij de scholekster ook om territorium. Daarin lijkt de vogelsoort meer op de mens, bij wie landjepik in de loop van de geschiedenis een enorme politieke rol speelde en dat in de internationale politiek van nu nog steeds doet.

Standenmaatschappij

De Groningse onderzoekers ringden enkele honderden scholeksters die zich in het voorjaar verzamelden bij de Oosterkwelder van Schiermonnikoog. Daarmee waren de scholeksters met behulp van telescopen individueel herkenbaar en was hun gedrag goed te volgen. Aan de hand van waarnemingen kwam in de loop van vele jaren een gedetailleerd beeld naar voren van een vogelsamenleving zoals die nooit eerder was gezien. De scholekster, zo bleek, leeft in een uitgesproken standenmaatschappij. Om te broeden moet een scholeksterpaar een territorium hebben - of eigenlijk een dubbelterritorium. Hun voedsel zoeken scholeksters op het drooggevallen wad en daarom bezet een broedend paar een waddengebiedje met voedselvoorraad. Omdat een nest maken op het wad niet gaat, is ook een stukje kwelder nodig. Maar net als in de menselijke samenleving overtreft in de natuur de vraag naar gewilde posities

Net als bij mensen speelt landjepik een grote rol in de

bijna altijd het aanbod. Ongeveer de helft van de scholeksterpaartjes van de Oosterkwelder bezat een territorium en kwam aan broeden toe, ontdekten de onderzoekers. De rest, al gevormde paartjes en een groot aantal nog vrijgezelle vogels, broedde niet en was aangewezen op een soort gezamenlijke hangplekken op de kwelder. Om voedsel te zoeken zwermden zij min of meer lukraak uit over het wad. Dat was standsverschil één.

Maar de scholekstermaatschappij is nog veel ingewikkelder. Een deel van de broedende vogels op Schiermonnikoog had een territorium aan de rand van de kwelder, met direct aansluitend het wadterritorium. De overige broedende paartjes moesten het doen met een kwelderterritorium meer landinwaarts en een waddenterritorium achter die van de kwelderrandbewoners. En zo openbaarde zich standsverschil twee.

Hokkers en wippers

Wanneer de kwelderrandvogels eenmaal kuikens hadden, dan stapten zij, hop, met de jongen zo het wad op en voerden de hongerige kuikens daar. De vogels met kwelderhonken daarachter moesten hun kroost op de kwelder achterlaten en voedsel voor ze gaan halen van het waddenterritorium. Zij ‘wipten’ over de hokkers heen. Noodgedwongen ook, want de kwelderrandbewoners vielen elk vreemd kuiken dat hun territorium inliep bruut aan en pikten het soms zelfs dood. De Groningse onderzoekers noemden de twee groepen broedende scholeksters ‘hokkers’ en ‘wippers’. De wipperouders, zo ontdekten zij, slaagden er simpelweg niet in om voldoende voedsel in te vliegen om hun jongen zo goed te voeden als de hokkerouders dat deden. Soms verhongerden wipperkuikens in het nest. Jonge wippers die het nest verlieten, waren magerder dan

hokkerjongen. Daardoor liepen zij meer kans te sterven van uitputting wanneer er bijvoorbeeld door slecht weer minder voedsel was.

Coalities met buren

Als gevolg van het wrede standsverschil zetten de hokkers gemiddeld ruim drie keer zoveel volwassen kinderen op de wereld als wippers. Het is dus geen wonder dat in een scholeksterleven vrijwel alles draait om die zo essentiële territoria én een partner, omdat een scholekster alleen onmogelijk een territorium kan verdedigen.

Maar natuurlijk kun je je ook invechten in een territorium. Zowel mannetjes als vrouwtjes jagen dan de partner van dezelfde sekse van een territorium weg. Maar veel vaker gaat het er stukken doortrapter aan toe, politieker. Vrijgezelle vrouwtjes landen bijvoorbeeld in het

scholekstermaatschappij

gebied van territoriumparen en proberen het mannetje te verleiden. Meestal worden zij direct verjaagd. Groepjes hangplekvogels vliegen regelmatig rondjes over de territoria van zittende paren. Soms landen zij even. Ze worden zonder uitzondering direct verjaagd, in veel gevallen door coalities van buurparen. Toch leren de indringers mogelijk zo welke territoriumvogels zwakker zijn, of welke paren minder stabiel, om er later hun voordeel mee te doen. De territoriumhoudende scholeksters zijn bijna voortdurend bezig met intriges, waarmee zij proberen een betere kwaliteit partner en territorium te bemachtigen. Hoewel paartjes doorgaans jaren samen blijven, vinden toch af en toe scheidingen plaats. Een zieke of te oude partner wordt aan de kant gezet - een ‘zinkend schip’ verlaten. In andere gevallen klimt een wipperscholekster hoger op de sociale ladder door het aan te leggen met een hokker.

Terug naar de geschiedenis van territoria 16 en 12 in dat roerige jaar. Geel 4 en Wit 6 waren vroeg in het jaar uit elkaar gegaan, waarschijnlijk omdat Wit 6 vreemdging. Ze verloren zo hun hokkerterritorium, dat prompt werd ingenomen door mannetje Rood 5 en zijn partner Rood 2. Saillant detail: Wit 6 keerde regelmatig terug en maakte avances naar Rood 5, maar Rood 2 jaagde haar steeds weg. Toen Rood 2 verdween, zag Geel 4 opnieuw zijn kans. En tussen de bedrijven door hield Wit 6 het een maand lang met het mannetje van het wipperterritorium 12. Een meedogenloze politica, vrouwtje Wit 6.

AANKOMST OP T16

VERTREK VAN T16

SCHEIDING

RUZIE

2

2

Genietwad

VAN HET WAD: BOEKEN, APPS, WANDELINGEN, ETEN, KUNST EN MEER

TEKST: PAULA ZUIDHOF

Zien

Lezen

VREEMDE VOGELS

Typisch Ameland

Wanneer mensen eeuwenlang geïsoleerd op een eiland wonen, ontstaat er een heel eigen cultuur. Hoe zich dat uitte in het leven en wonen op Ameland is te zien in het cultuurhistorisch museum Sorgdrager, gevestigd in een oude commandeurswoning. Er staan meerdere van die woningen op het eiland, vroeger woonden er zeevaarders. Zo liet Pieter Cornelis

Sorgdrager in 1751 het Sorgdragershuuske bouwen als woning voor walvisvaarders. Veel later, in 1963, werd het een museum. Museum Sorgdrager brengt de eilandgeschiedenis tot leven, eeuwenoude Amelander gewoontes en gebruiken worden in beeld gebracht. Museum Sorgdrager, Herenweg 1, Hollum is open van 11.00 - 17.00 uur, zaterdag en zondag 13.30 - 17.00 uur.

Actief

Zuiderzeepad vernieuwd

Het Zuiderzeepad is een populair langeafstandswandelpad van het Wandelplatform LAW. Tot nu toe waren Enkhuizen en Stavoren start- en eindpunt. Wandelaars konden met de boot het IJsselmeer overbruggen. In het vernieuwde Zuiderzeepad is de Afsluitdijk (32 kilometer) opgenomen in de wandelroute en via Den Oever trekt het pad verder naar Enkhuizen. Zo is het Zuiderzeepad bijna 100 kilometer langer geworden. Het bijbehorende LAW wandelboekje wordt op 13 april in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen gepresenteerd en is daarna te koop bij (gespecialiseerde) boekhandels en ANWB-winkels.

Kester Freriks schreef romans, natuurboeken en boeken over Indië. Recent publiceerde hij zijn eigen vogelgids Het nieuwe vogels kijken met de veelzeggende ondertitel ‘Tweehonderd en meer zeldzame vogelsoorten in de Lage Landen’. Verwacht geen klassieke gids met plaatjes en praatjes, Freriks kiest er juist voor om de hype van het vogels kijken en het spotten van onverwachte vogels, dwaalgasten, te beschrijven. Zo levert dit boek bijzondere verhalen en bijzondere soorten op. Speciale attentie verdienen de illustraties: bij elke dwaalgast staat een getekend portret uit de collectie van de Artis Bibliotheek in Amsterdam. Prijs: € 24,99.

Alle activiteiten van de Waddenvereniging vindt u in de kalender op onze website: www.waddenvereniging.nl

Kijken

Oude container, nieuwe hut

De Kroon’s Polders op Vlieland is tijdens hoogwater een rustplek voor duizenden (trek)vogels zoals lepelaars, aalscholvers en groenpootruiters. Vogeltellers hebben er 128 verschillende soorten gesignaleerd. De nieuwe vogelkijkhut, die de afgelopen winter officieel in gebruik is genomen, zorgt ervoor dat liefhebbers volop van de vogels kunnen genieten, terwijl het voor de vogels rustig blijft. De wandeling naar de grote kijkhut (een oude zeecontainer) is ook al bijzonder, omdat het kronkelende pad is afgeschermd door lange rieten wanden en je direct de hut in loopt. Geen vogel die er last van heeft.

Actief

www. wadden vereniging .nl

Doen

Terschelling Monopoly

Een hotel op Terschelling, een paar huizen op de dijk… Tijdens een spelletje Terschelling Monopoly kun je daar eigenaar van worden. Als monopolist loop je over het speelbord door de Oosterburen naar de Heereweg en over de Willem Barentszkade naar Dellewal, of je nou wel of niet op het eiland bent. Bouw huizen en hotels aan de bekende straten, laat het geld binnenstromen en zorg dat niemand het op slinkse wijze weer van je afpakt. De Terschellingversie van het bekende spel is voor € 49,95 te koop op het eiland. Info: www.boekhandelrosenberg.nl

Vogelexcursie XL

De toevoeging XL zegt genoeg: dit is een lange, drie uur durende begeleide vogelexcursie van het Vogelinformatiecentrum in De Cocksdorp op Texel. Doel is om zoveel mogelijk verschillende vogelsoorten op het gemak te bekijken door een verrekijker of telescoop. Wie zelf geen kijker heeft, kan hem lenen. Texel is zo vogelrijk, dat in sommige periodes ervaren vogelaars meer dan 150 verschillende soorten per dag spotten. De route die de gids kiest is afhankelijk van het weer en het getijde. Meer info: www.vogelexcursiestexel.nl of bezoek het Vogelinformatiecentrum, Kikkertstraat 42, De Cocksdorp.

Geniet wad

Doen

Keramiekatelier Hjirre

Pottenbakkerij Hjirre, in het dorp Schiermonnikoog, is een combinatie van een keramiekwinkeltje en een atelier. Keramiste Aleida Blom toont en verkoopt haar werk en geeft workshops en cursussen. Ze maakt ook gebruikskeramiek als schaaltjes en borden. Haar beeldjes van monniken met puntkappen zijn mooie ambachtelijke souvenirs. Vanaf half april geeft Aleida elke woensdag een workshop zeetegel maken. Pottenbakkerij Hjirre, Voorstreek 24, Schiermonnikoog. Zie ook de Facebookpagina.

Kijken & knuffelen

Als er lammetjes dartelen over de waddendijken en in de weilanden is het weer voorjaar. Het hoogtepunt valt elk jaar in april, als er duizenden lammetjes zijn geboren. Tweede paasdag, maandag 17 april, is de jaarlijkse Lammetjeswandeltocht op Texel, een druk bezocht wandelevenement voor jong en oud, waarbij gekozen kan worden voor verschillende afstanden van 5 t/m 40 kilometer. Voor alle info: www.hetgoudenboltje. nl. Wie het wat rustiger aan wil doen kan terecht bij diverse (schapen)boerderijen waar ze graag ‘kraambezoek’ ontvangen. Info bij de Wadden-VVV’s.

Lezen

Vrolijk & Spannend

Knuffels Lappa en Hondje Wof zijn op Terschelling. Tijdens een zware storm belanden ze hulpeloos in zee. Gelukkig worden ze gered door Happie, een zeehond die toevallig in de buurt zwemt. Het is het begin van vrolijke én spannende kleuteravonturen die de twee hondjes samen beleven op Vlieland, Terschelling en Ameland. Het voorleesboek, geschikt voor kinderen vanaf 3 à 4 jaar, heeft kleurige illustraties. Er zijn meer boeken over Lappa verschenen. Lappa waait weg, door Mirjam Visker, € 18,95 (incl. knuffel Lappa). Info: www.vriendjevanlappa.nl

Luisteren

KLASSIEK IN HET KERKJE

New Masters on Tour is een concertserie die ook regelmatig het markante witte kerkje in Den Hoorn (Texel) als concertzaal kiest. Het gaat altijd om jonge musici, New Masters, die op het punt staan internationaal door te breken. De eerstkomende concerten in Den Hoorn zijn op 20 maart en 1 mei. In maart treedt het Ludus Trio (Rusland, zie foto) op met ‘Van Beethoven naar Debussy’. In mei is het de beurt aan violiste Amarins Wierdsma (Nederland), pianiste Sophiko Simsive (Georgië) en pianiste Wai Yin Wong (Hong Kong). De concerten beginnen om 19.00 uur, voor aanvang en na afloop is er gelegenheid om iets te drinken in het naastgelegen, stijlvol gerenoveerde pand in Den Hoorn. Kaarten à € 16,- zijn te bestellen bij de VVV Texel en via www.tihms.com.

Alle activiteiten van de Waddenvereniging vindt u in de kalender op onze website: www.waddenvereniging.nl

www. wadden vereniging .nl

Luisteren Lezen

Echt Ede!

Ede Staal, overleden in 1986, is nog altijd het boegbeeld van in het Gronings gezongen muziek. Hij bezong op zijn geheel eigen wijze de schoonheid van het Groningse landschap en de vergankelijkheid van het bestaan. Tot mei is de tentoonstelling ‘Echt Ede!’ te bekijken - en te beluisteren - in Leens. Via uniek muziek-, film- en fotomateriaal en zijn authentieke muziekinstrumenten maak je kennis met de artiest en de persoon. Bibliotheek, Breekweg 2, Leens, maandag t/m vrijdag 14.00 - 17.00 uur, zaterdag 10.0013.00 uur. Toegang gratis.

Nieuwe wandelroutes op Vlieland

In Wandelen op Vlieland staan negen wandelroutes beschreven, in totaal goed voor 40 kilometer wandelplezier en veel achtergrondinformatie. ‘Het is de meest complete wandelgids voor Vlieland, durven we wel te stellen’, schrijft boswachter

Anke Bruin in haar blog. Staatsbosbeheer heeft eind 2016 alle Vlielanders een wandelrouteboekje gegeven. Voor bezoekers van het eiland zijn de routeboekjes à € 7,50 te koop bij onder meer de VVV. Beleven

Fjoertoer

‘Toer’, zo noemen de Terschellingers hun Brandaris al eeuwenlang. Bovenop die trouwe Brandaris brandde het vuur, het ‘fjoer’, dat voor de schepen op zee een veilig baken betekende. De huidige ‘Fjoertoer’ is voor Terschellingers een tocht langs bakens van vuur, op weg naar de Brandaris. Ook nieteilanders mogen natuurlijk meelopen. De route leidt de deelnemers langs de prachtige natuur van het eiland, door de polder, de bossen, de duinen en natuurlijk over het strand. Eilander kunstenaars zorgen onderweg voor verrassende en bijzondere vuur- en lichteffecten, die de wandelaars in het nachtelijk duister de juiste richting wijzen. Uiteraard ontbreken de aloude kampvuren niet. Meedoen? Kijk op www.fjoertoer.nl

De visroker vertelt

Hans Ditzel oefent op Terschelling het oude ambacht van visroken nog precies zo uit als zijn overgrootvader. Aan iedereen die belangstelling toont vertelt hij er graag over. Je wordt van hem heel veel wijzer over vissoorten, gerookt zeezout, zouttransport per zeilschip et cetera. Terwijl ambachtsman Hans vertelt, laat hij je proeven van zijn zelfgerookte vis (makreel, zalm, paling) en natuurlijk is er ook gerookte vis en gerookt zout te koop. Info: www.hetoldeambaecht.nl.

Beleven

Wad500club

De Waddenvereniging heeft voor ondernemers op en rond de Wadden de WAD500 Club opgericht. Doel is: kansen benutten die het Werelderfgoed Waddenzee biedt voor bedrijven. Jeroen van Hattum zit in de stuurgroep van WAD500 en is als ‘storyteller’ en spreker mede-eigenaar van het bedrijf Hostmanship Group Nederland.

TEKST: DANIËL MULDER

• Bedrijf: Hostmanship Group Nederland B.V.

• Opgericht: 2008

• Eigenaren: Alexander de Vries en Jeroen van Hattum

• Werknemers: 22

• Locatie: Huizen

• Website: www.hostmanship.nl

‘Gastvrijheid komt uit het hart’

De Nederlandse Waddeneilanden trokken vorig jaar 1,3 miljoen bezoekers. Maar hoe zorg je als ondernemer of als eiland dat gasten zich welkom en gewaardeerd voelen? Dat ze meer zijn dan een toerist? Jeroen van Hattum, mede-oprichter van de Hostmanship Group Nederland, heeft daar duidelijke ideeën over. ‘Een hotel dat zijn gasten service biedt, doet wat het moet doen. Maar hostmanship draait om doen wat nodig is om een gast werkelijk te raken. Dat is meer dan service. Het is de kunst mensen het gevoel te geven dat ze welkom zijn.’

Bedenker van de hostmanship-filosofie is de Zweed Jan Gunnarsson. Hij was onder meer betrokken bij het project om Zweden op de kaart te zetten als het meest gastvrije land ter wereld. Op YouTube vertelt Gunnarsson over zijn filosofie: ‘Als mensen het gevoel hebben dat ze ergens welkom zijn, dan heeft dat niet alleen een positief effect op de regio, maar ook op je eigen omzet en je eigen geluk.’ Van Hattum vult aan: ‘hostmanship kun je in iedere ontmoeting toepassen, ook met collega’s of familie. Luisteren, respect en oprechte aandacht staan centraal.’

Bedrijf

met betekenis

Met mede-oprichter Alexander de Vries haalde Van Hattum in 2008 de filosofie

naar Nederland. Sindsdien hebben ze de hostmanship-gedachte toegepast bij verschillende organisaties die actief zijn in het waddengebied, zoals de veerdiensten Doeksen en TESO. Ook heeft Van Hattum samen met de VVV en de gemeente Texel gewerkt aan het project Gastvrij Texel. ‘Hostmanship is geen truc of kunstje dat je als onderneming of organisatie koopt. Je kunt niet de boel paars verven en zeggen dat je aan hostmanship doet. De visie moet door een hele onderneming worden gedragen. Eigenlijk is het meer een levensvisie. Het is de wil de ander goed te bedienen en dat moet uit je innerlijk komen.’

Van Hattum zit in de stuurgroep van WAD500 en zo is zijn band met de Waddenvereniging ontstaan. ‘Ongeveer 1,5 jaar geleden ben ik gaan meedenken over het vermarkten van het Werelderfgoed Waddenzee. Het gebied is prachtig en je kunt er veel natuur en rust beleven, maar belevenis moet ook een betekenis hebben. TESO heeft bijvoorbeeld een prachtig nieuw schip, de Texelstroom. Ze proberen deze veerboot zo groen mogelijk te laten varen. Ze nemen hun verantwoordelijkheid en dat laten ze ook zien op de boot. Als je missie als bedrijf geld verdienen is, dan is je dienstverlening daar meestal ook naar. Maar je missie moet zijn om mensen vanuit je hart te bedienen.’

WADDENmagazine

WADDENmagazine, maart 2017, nummer 1. Verschijnt 4 keer per jaar. Uitgave van de Waddenvereniging

E-mail: info@waddenvereniging.nl ISSN 0 166-4824

Hoofdredactie: Hans Revier

Eindredactie: Fanny Glazenburg, Daniël Mulder

Redactie: Corina van der Meulen, Lidewij Kemme, Frank Petersen, Jojanneke Drijver, Marrit van den Akker, Marcus Werner

Vormgeving: Très Melis

Correcties: Sijka Rispens

Druk: Pijper Media, Groningen

Advertenties: A2 Acquisitie & Advies Tel. 023-5260405

E-mail: ron.degraaf@xs4all.nl

Plaatsing van artikelen van niet-redactieleden betekent niet dat de vermelde meningen en beweringen het inzicht van de redactie weergeven. Overname van artikelen na overleg met de hoofdredactie.

Waddenvereniging

Postbus 90, 8860 AB Harlingen

Droogstraat 3, 8861 SR Harlingen Tel. 0517-493693, fax 0517-493601

E-mail: info@waddenvereniging.nl www.waddenvereniging.nl

Bankrekening: NL83 RABO 0342 4256 33

BIC: RABONL.2U

De Waddenvereniging stelt zich ten doel het waddengebied te beschermen en te behouden voor de generaties na ons. De vereniging doet dit via politieke lobby, beleidsbeïnvloeding, juridische acties en voorlichting.

Een lidmaatschap geldt voor een kalenderjaar (12 maanden). Opzeggingen dienen schriftelijk te geschieden voor 1 november. De jaarlijkse contributie bedraagt minimaal 27 euro voor leden (2,25 euro per maand). Jeugdleden tot en met 17 jaar betalen minimaal 18 euro per jaar.

Giften en legaten

Velen geven de Waddenvereniging iets extra’s. Deze giften vormen een onmisbare steun voor ons werk. Wilt u een gift, periodieke schenking of erfstelling regelen? Doordat de Waddenvereniging een instelling ‘ten algemene nutte’ is, geeft dit fiscale voordelen. Indien u meer informatie wilt, neem dan contact op met de Waddenvereniging.

Het WADDENmagazine wordt gedrukt op FSC© gecertificeerd papier. De kunststoffolie is 100% afbreekbaar (biofolie) en levert na verbranding geen schadelijke reststoffen op.

Het werk van de Waddenvereniging wordt gesteund door de Nationale Postcode Loterij.

Ledenraad

De ledenraad van de Waddenvereniging heeft een zware adviesfunctie. De maximaal 25 leden worden benoemd tijdens de Algemene Ledenvergadering. Hun zittingsduur is maximaal 2 keer 4 jaar.

Samenstelling: De samenstelling van de ledenraad is, op grond van betrokkenheid en deskundigheid, evenwichtig. De leden zijn geografisch verspreid over Nederland.

Taken: De ledenraad komt ten minste tweemaal per jaar bijeen en krijgt ondersteuning vanuit het bureau van de vereniging. De raad adviseert in ieder geval over de begroting, de jaarrekening, het jaarverslag en het beleidsplan. Daarnaast adviseert hij het bestuur en de ALV gevraagd en ongevraagd over alle andere zaken.

Structuur: De ledenraad kent verschillende adviesgroepen waarin leden van de raad zitting hebben, zoals:

• Ruimtelijke ordening en geologie

• Ecologie en gezondheid

• Organisatie, begroting, fondsenwerving en jaarstukken

• Communicatie en zichtbaarheid

Dagelijks bestuur:

• Jan Castelein, voorzitter ( jja.castelein@gmail.com / 026-4742577)

• Foppe Huitema (t.foppehuitema@planet.nl / 06-53427382)

• Wietske Jonker-ter Veld, secretaris (wlterveld@hotmail.com / 0592-541762)

Leden van de ledenraad 2017: Jan de Boer, Maaike van Boven-Klunne, Peter de Groot, Hans Hiemstra, Rudy de Hoog, Sergej Koopmans-Molenveld, Rosalie Martens, Gerard van Vliet, Astrid van de Weijenberg. Meer weten over de ledenraad? Stuur een e-mail naar een van de bestuursleden van de ledenraad of neem telefonisch contact op.

Dag van het Wad

In het laatste weekend van juni vieren we dat op 26 juni 2009 de Waddenzee de werelderfgoedstatus kreeg. Het volledige programma van alle werelderfgoedactiviteiten van de Waddenvereniging staat in het nummer dat medio juni verschijnt.

De Waddenvereniging verzet zich tegen de plannen om naar gas te boren in en nabij Werelderfgoed Waddenzee. De gevolgen van gaswinning zijn namelijk desastreus voor een uniek ecosysteem als de Waddenzee.

Gaswinning veroorzaakt bodemdaling en het verbranden van fossiele brandstoffen als aardgas draagt bij aan de wereldwijde stijging van de zeespiegel. Beide effecten kunnen het unieke karakter van deze ondiepe zee enorm en onherstelbaar veranderen. Het dagelijks droogvallen van de voedselrijke wadplaten kan op termijn verdwijnen. Dit heeft dramatische gevolgen voor mens en natuur.

De Waddenvereniging geeft op verschillende manieren tegengas. Dat doen we door politici te informeren over de mogelijke gevaren van gaswinning in het waddengebied. We ondersteunen organisaties die bezig zijn met alternatieve energiebronnen en benaderen energiebedrijven om over te

schakelen naar duurzame oplossingen. Daarnaast wijzen we banken en pensioenfondsen die investeren in gaswinning in het waddengebied op de risico’s van die investeringen. Ook nemen we juridische stappen om gaswinning tegen te houden. Daarnaast verbinden en steunen we andere tegenstanders, zoals bewoners van eilanden en andere (internationale) milieuorganisaties in hun protest.

Naar gas boren onder een belangrijk en kwetsbaar natuurgebied. Dat doe je toch niet? Alleen samen met jou kunnen wij gaswinning in het waddengebied stoppen.

Lees meer op geeftegengas.nl

sms TEGENGAS naar 4333

€ 2,50 per bericht (eenmalig)