Dhiislam issu 12 by Dhi Islam

‫‪1‬‬

‫ރއ ްއ ްކ ާކ ާތ ެތ ެ ިރ ިރވ ެވ ެ ަލ ަލއ ްއ ްވވާ!ާ!‬ ‫ރަ‬ ‫ިމ ިމފޮފޮތ ުތ ުގަގަ ިއ ިއ ީކ ީކ ިރ ިރ ިތ ިތ ޤ ުޤ ުރުރުއ ާއ ާނުނުގ ެގ ެ ަބ ަބއ ެއ ެއ ްއ ް އ ާއ ާ ަޔ ަޔތ ްތ ް ަތ ަތކ ާކ ާ ިއ ިއ ޙ ަޙ ަ ީދ ީދޘ ްޘ ް ިހ ިހމ ެމ ެ ިނ ިނފަފަ ިއ ިއވ ާވ ާ ީތ ީތ ިމ ިމފޮފޮ ަތ ަތށްށް ަ‬

MFC- J825DW COMPACT WI THOUT COMPROMISE

COMPACT WI THOUT COMPROMISE

Smartphone App

iPrint&Scan

3D AR

Introducing the compact Smartphone App App inkjet Multi-Function Smartphone iPrint&Scan 3D AR Centre (MFC) Series with wireless network Introducing capability. the compact inkjet Multi-Function Increase efficiency Centre (MFC) Series in your office with double-sided with wireless network printing, Automatic Document capability. Feeder, wireless connectivity Increase and discefficiency printing. in your office with double-sided printing, Automatic Document Authorised Distributor for Brother Feeder, wireless connectivity and disc printing.

Authorised Distributor for Brother

H.Kuredhimaage, Majeedhimagu Maleâ&#x20AC;&#x2122;, Maldives

Tel: +960 3312121, Fax +960 3315931 Email: info@copierplus.com.mv Website: www.copierplus.com.mv

H.Kuredhimaage, Majeedhimagu

‫ޞފްޙާއާއު ގުޅ ޭ‬ ‫ނ ަ‬ ‫ޝވަތު‪...‬؛ ‪ 13‬ވަ ަ‬ ‫ރި ް‬ ‫َْﳛ ُﻜﻢ ِﲟﺎ أﻧﺰل اﷲُ ﻓﺄُوﻟﺌ َ‬ ‫ِﻚ ُﻫ ُﻢ اﻟﻜﺎﻓﺮون( މާނައަކީ‪” :‬ﷲ‬ ‫ބ ާވ ާލ ެއ ްވި ޙ ުކ ުމ ްއ ާއި ދެކޮޅ ަށ ް ޙ ުކ ުމ ްކުރާމީހ ާ‬ ‫ސރަތ ުލ ް މ ާއި ދ ާ ގ ެ ‪44‬‬ ‫ކ ާފި ރ ުވ ެއްޖ ެ އ ެވ ެ“‪ޫ ) .‬‬ ‫ވަނަ އާޔ ަތ ް‪(.‬‬ ‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ު‪-‬‬ ‫އ ަބ ޫހުރައި ރ ާ‪-‬ރ ި‬ ‫ގ ެ ިކބ ައި ނ ް އ ަލ ްއި މ ާމ ް މުސްލި މ ް ރި ވ ާކުރ ެއ ްވި‬ ‫ޙަދީޘ ެއްގ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪) .‬إن اﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﻃﻴﺐ ﻻ ﻳﻘﺒﻞ إﻻ‬ ‫ﻃﻴﺒﺎً وإن اﷲ أﻣﺮ اﳌﺆﻣﻨﲔ ﲟﺎ أﻣﺮ ﺑﻪ اﳌﺮﺳﻠﲔ « ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺗﻌﺎﱃ‪ } :‬ﻳﺎ أﻳّﻬﺎ ﱡاﻟﺮ ُﺳ ُﻞ ُﻛﻠُﻮا ﻣﻦ اﻟﻄﻴّ ِ‬ ‫ﺒﺎت َوا ْﻋ َﻤﻠُﻮا ﺻﺎﳊﺎً‬ ‫(وﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ) ﻳﺎ أﻳﻬﺎ اﻟﺬﻳﻦ آﻣﻨﻮا ُﻛﻠُﻮا ﻣﻦ ﻃﻴّ ِ‬ ‫ﺒﺎت ﻣﺎ‬ ‫رزﻗ ُ‬ ‫ْﻨﺎﻛﻢ(اﻟﺒﻘﺮة‪ [172 :‬ﰒ ذﻛﺮ اﻟﺮﺟﻞ ﻳﻄﻴﻞ اﻟﺴﻔﺮ أﺷﻌﺚ‬ ‫أﻏﱪ ﳝﺪ ﻳﺪﻳﻪ إﱃ اﻟﺴﻤﺎء ﻳﺎ رب‪ ،‬ﻳﺎ رب‪ ،‬وﻣﻄﻌﻤﻪ ﺣﺮام‪،‬‬ ‫ﺴﺘﺠﺎب‬ ‫وﻣﺸﺮﺑﻪ ﺣﺮام‪ ،‬وﻣﻠﺒﺴﻪ ﺣﺮام‪ ،‬وُﻏﺬّي ﺑﺎﳊﺮام ّ‬ ‫ُ‬ ‫ﻓﺄﱏ ﻳُ‬ ‫ﻟﻪ؟ މާނައަކީ‪” :‬ހަމަކަށަވަރުނ ް ﷲ ތ ަޢ ާލ ާ އ ަ ީކ‬ ‫ޞފ ަލި ބިގެނ ްވ ާ އި ލ ާހ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ހ ުރި ހ ާ ރަގ ަޅުކަމ ެއ ްގ ެ ި‬ ‫އ ެއި ލ ާހ ު ރަގ ަޅ ު ކަންތ ައ ް ފި ޔ ަވ ާ އ ެހެނ ް ކަމ ެއ ް‬ ‫ގ ަބ ޫލ ެއ ް ނ ުކުރައްވ ައ ެވ ެ‪ .‬މ ާތ ް ﷲ މ ުއި މުންނަށ ް‬ ‫ސ‬ ‫އ ަމުރ ުކުރައްވ ަނީ ހ ުރި ހ ާ ރަސޫލ ު ބޭކ ަލުންނަށ ްވ ެ ް‬ ‫އ ަމުރ ު ކުރ ެއ ްވި ފަދ ައި ންނ ެވ ެ‪ .‬ވަޙީކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫”އެންމެހ ައި ރަސޫލ ު ބޭކ ަލުންނޭވ ެ‪ .‬ޙ ަލ ާލ ު‬ ‫ރަގ ަޅުތ ަކ ެތި ކ ައި ހ ަދ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ހެޔ ޮ ޢަމ ަލ ު‬ ‫ސރަތ ުލ ް މ ުއ ުމި ނޫނ ް ގ ެ ‪ 51‬ވަނަ‬ ‫ކުރ ާށ ެވ ެ“‪ޫ ) .‬‬ ‫އާޔ ަތ ް(‬ ‫އ ަދި މ ުއި މުނުންނ ާ މ ުޚާޠ ަބ ު ކުރައ ްވ ާ‬ ‫ސތ ަކުންނޭވ ެ‪.‬‬ ‫ވ ަ ީޙ ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪” .‬އ ޭ ީއމާނ ްވ ެއްޖ ެ ީމ ް‬ ‫ތި ޔަބ ައި މީހުންނަށ ް ޙ ަލ ާލ ު ކުރ ެއ ްވި ރަގ ަޅ ު‬ ‫ތ ަކ ެތި ނ ް ކ ައި ބ ޮއި އުޅ ޭށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ހެޔ ޮ ޢަމ ަލ ު‬ ‫ސރަތ ުލ ް ބަގަރ ާ ގ ެ ‪172‬‬ ‫ކުރ ާހ ުށި ކަމ ެވ ެ“‪ޫ ) .‬‬ ‫ވަނަ އާޔ ަތ ް(‪ ،‬އެއ ަށްފ ަހ ު ޙަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫” ީމހ ަކ ު ދި ގުދ ަތުރ ެއ ްގ ެ މ ަ ީތގ ައި ހުރ ެ‪ ،‬ދ ަތުރ ުގ ެ‬ ‫ވަރުބ ަލި ކަންމ ަ ީތގ ައި ހުރ ެ ހ ައްދ ަވ ާގެނ ްގ ުޅ ުއ ްވ ާ‬ ‫އި ލާހ ޭ ދަންނަވ ާ‪ ،‬ދެއ ަތްމ ައްޗ ަށްނަގ ައި ‪ ،‬ގި ނަ‬ ‫ސ‬ ‫ގި ނައި ނ ް ދ ުޢ ާ ކ ުރި ކ ަމުގ ައި ީވނަމ ަވ ެ ް‬ ‫އޭނ ާގ ެ ކ ާއ ެއ ްޗި އްސާއި ‪ ،‬ބ ޯއ ެއްޗ ެތި އ ަދި‬ ‫އަންނައުނަ ީކ ޙަރ ާމްގ ޮތުގ ައި ހ ޯދާފ ައި ވ ާ ތ ަކ ެތި‬ ‫ކަމ ަށްވ ަނީ ނަމ ަ އޭނ ާގ ެ ދ ުޢ ާ އި ޖާބ ަ ކުރައ ްވ ާނީ‬ ‫ކޮންގޮތ ަކުނ ްތ ޯއ ެވ ެ؟!“‪ .‬މި ޙަދީޘ ް އި ނ ް ދޭހ ަވ ާ‬ ‫ގ ޮތުގ ައި ދ ުޢ ާ އި ޖާބ ަ ކުރ ެއ ްވ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުތ ަކ ުގ ެ‬ ‫ތެރޭގ ައި ދ ަތުރ ުވ ެރި އަކ ަށ ްވުނ ް‪ ،‬ގި ނަގި ނައި ނ ް‬ ‫ދެންނ ެވުނ ް‪ ،‬ދެއ ަތްމ ައްޗ ަށްނަގ ާ ދެންނ ެވުނ ް‪،‬‬

‫‪38‬‬

‫ޞފ ަ )ﷲ ީއ‬ ‫އ ަދި ﷲ ގ ެ ރ ުބޫބިއްޔ ަތ ުގ ެ ި‬ ‫ސނުނ ް ހ ައްދ ަވ ާ ގެނ ްގ ުޅ ުއ ްވ ާ އި ލ ާހުކަނ ް(‬ ‫އި ނ ް ާ‬ ‫ބޭނުނ ްކުރުނ ް‪ ،‬އ ަދި ޙ ަލ ާލުތ ަކ ެތި ކ ެއުނ ް ބ ުއި މުގ ައި‬ ‫އ ަދި ލި ބާސްއ ެޅ ުމުގ ައި ބޭނުނ ްކުރުނ ް ިހމެނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ެހެންކ ަމުނ ް ރި ޝް ވ ަތ ުގ ެ ޙަރ ާމ ް ލ ާރި ކ ައި ބ ޮއި ‪ ،‬އ ަދި‬ ‫އެފ ައި ސާއި ނ ް ހ ޯދާފ ައި ވ ާ ހ ެދުމ ެއްލ ައި ގެނ ް ހުރ ެ‬ ‫މ ާތ ް ﷲ ގ ެ ޙ ަޟް ރަތުގ ައި ދަންނަވ ާ ދ ުޢ ާ މ ާތ ް ﷲ‬ ‫އި ޖާބ ަ ނ ުކުރައ ްވާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ާ‪-‬ޞއްލ ަﷲ‬ ‫އ ެއ ްދުވަހ ަކ ު ކީރި ތި ރަސޫލ ަ‬ ‫އަލ ައި ިހވ ަސަ އްލަމ ަ އަންނަނި ވި އާޔ ަތ ް ިކޔ ަވ ާ‬ ‫اﻷرض ﺣﻼﻻً ﻃﻴّﺒﺎً‬ ‫ﺎس ُﻛﻠُﻮا ﳑّﺎ ﰲ ِ‬ ‫ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪) .‬ﻳﺎ أﻳّﻬﺎ اﻟﻨّ ُ‬ ‫ސތ ަކުންނޭވ ެ‪ .‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް‬ ‫( މާނައަކީ‪” :‬އ ޭ ީމ ް‬ ‫ބިމުގ ައި ވ ާ ޙ ަލ ާލ ު ރަގ ަޅުތ ަކ ެތި ނ ް ކ ައި އުޅ ޭށ ެވ ެ“‪،‬‬ ‫ސރަތ ުލ ް ބަގަރ ާގ ެ ‪ 168‬ވަނަ އާޔ ަތ ް(‪،‬‬ ‫) ޫ‬ ‫އެހިނދުގ ައި ސަ ޢ ުދ ު ިބނ ް އ ަ ީބ ވ ައ ްގ ާޞް ‪-‬‬ ‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ު‪ -‬ކޮޅ ަށ ް ތ ެދ ުވެވަޑ ައި ގެނ ް‬ ‫ރ ި‬ ‫ދެންނ ެވި އ ެވ ެ‪ ” .‬އ ޭ ﷲ ގ ެ ރަސޫލ ާއ ެވ ެ‪ .‬ތި މަނ ް‬ ‫ސތ ަޖ ާބ ު ބ ޭފ ުޅ ެއްކ ަމުގ ައި‬ ‫ކަލ ޭގ ެ ފާނަ ީކ ދ ުޢ ާ މ ު ް‬ ‫ލ ެއ ްވުނ ް އ ެދި މ ާތ ް ﷲ ގ ެ ޙ ަޟް ރަތުގ ައި ދ ުޢ ާ‬ ‫ާ‪-‬ޞއްލ ަﷲ އަލ ައި ިހ‬ ‫ކ ޮށ ް ދ ެއ ްވ ާށ ެވ ެ“‪ ،‬ރަސޫލ ަ‬ ‫ވ ަސަ އްލަމ ަ‪ -‬ޙަދީޘ ް ކުރ ެއވި އ ެވ ެ‪ ” .‬އ ޭ ސަ ޢ ުދ ު‬ ‫އ ެވ ެ‪ .‬ތި ބ ާގ ެ ކާނާއ ަ ީކ ޙ ަލ ާލ ު އ ެއްޗ ެއ ް ކ ަމުގ ައި‬ ‫ސތ ަޖ ާބ ު‬ ‫ހ ަދ ާހ ުށި ކަމ ެވ ެ‪ .‬އޭރުނ ް ތި ބާއ ަ ީކ ދ ުޢ ާ މ ު ް‬ ‫ސ‬ ‫ބ ޭފުޅަކ ަށ ްވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬މުޙ ައްމ ަދ ުގ ެފާނ ުގ ެ ނަފ ް ު‬ ‫އެފަރ ާތ ެއ ްގ ެ އ ަތުގ ައި ވ ާ ފަރ ާތ ް ގަންދ ެއ ްވ ާ‬ ‫ވި ދ ާޅުވަމ ެވ ެ‪ީ .‬މހ ަކ ު ޙަރ ާމ ް ތ ަކ ެތި ނ ް ކޯވަރ ެއ ްގ ެ‬ ‫ސ‬ ‫މި ންވަރަށ ް އަގަޔ ަށ ް ީލކ ަމުގ ައި ީވ ނަމ ަވ ެ ް‬ ‫ސ ވަންދެނ ް އެމީހ ެއ ްގ ެ ޢަމ ަލ ު‬ ‫ސ ދުވ ަ ް‬ ‫ސ ީޅ ް‬ ‫ާ‬ ‫ސ‬ ‫ތ ައ ް މ ާތ ް ﷲ ގ ަބ ޫލ ު ނ ުކުރައ ްވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫މީހ ެއ ްގ ެ ހ ަށި ގ ަޑ ުގ ައި ޙަރ ާމ ް އ ެއްޗ ެއްކ ައި ގެނ ް‬ ‫ސތަކ ަށ ް އެންމ ެ‬ ‫ސޖ ަހާފ ައި ވާނަމ ަ‪ ،‬އެމ ަ ް‬ ‫މަ ް‬ ‫އ ައ ުލާކަނ ް ބ ޮޑި ނަރަކ ައި ގ ެ އ ަލި ފާންގ ަނޑ ެވ ެ“‪.‬‬ ‫އ ެހެންކ ަމުނ ް އ ަޅުގ ަޑ ުމެނ ް ކޮންމ ެ‬ ‫މީހ ެއ ްގ ެ ޒި ނ ްމ ާ އ ެއްކ ަމުގ ައި ވާނ ް ީވ ތި މ ާގ ެ އ ަމި އްލ ަ‬ ‫ނަފ ްސަ ށ ާއި ތި މ ާގ ެ ބާރ ުފޯރ ާ އެންމެނ ް‪ ،‬އ ަދި‬ ‫ސއ ަހ ާ އެންމެންނަށ ް މި ނުބ ައި ވ ަބ ާ އި ނ ް‬ ‫ތި މ ާގ ެ ބ ަ ް‬ ‫ަޞޙ ަތ ްތ ެރި ވުމ ެވ ެ‪ .‬މ ާތ ް‬ ‫ރައ ްކ ާތ ެރި ވުމ ަށ ް ނ ޭ‬ ‫ﷲ އ ަޅުގ ަޑ ުމެނ ް އެންމެންނަށ ް ހެޔ ޮ ތ ައުފީގ ް‬ ‫ދ ެއ ްވ ާށި އ ެވ ެ‪ .‬އ ާ ީމނ ް‪.‬‬

‫ިދއިސް ލާމ ް ިލބެން ހުންނާނ ެ ަތން ަތން‪...‬‬ ‫މ ާލ ެ؛‬ ‫‪ .1‬ޝޮ ޕ ް‪4‬މުސްލި މ ް‪.‬ކ ޮމ ް‬ ‫ސރަ ީފ ބ ުކ ްޝޮ ޕ ް‬ ‫‪ .2‬އ ަ ް‬ ‫‪ .3‬ނޮވ ެލ ް ީޓ ބ ުކ ްޝޮ ޕ ް‬ ‫‪ .4‬ޗާންދ ަލި ޔ ާ ބ ުކ ްޝޮ ޕ ް‬ ‫‪ .5‬މި ލި ޔަނ ް ބ ުކ ްޝޮ ޕ ް‬ ‫‪ .6‬ރާދ ަ ބ ުކ ްޝޮ ޕ ް‬ ‫ސންޓ ަރ‬ ‫‪ .7‬ނޮލ ެޖ ް ބ ުކ ް ެ‬ ‫‪ .8‬ރައުނ ްޑ ްވަނ ް ބ ުކ ްޝޮ ޕ ް‬ ‫ސޓ ައި ލ ް‬ ‫‪ .9‬ޕ ްލ ާޒ ާ ޓ ެކ ް ް‬ ‫‪ 70 .10‬ނަމްބަރ ު ފި ހާރަ‬ ‫‪ .11‬ރި ސާލ ާ ބ ުކ ްޝޮ ލ ް‬ ‫‪ .12‬ފޮނ ްޓާނ ާ ބ ުކ ްޝޮ ޕ ް‬ ‫‪ .13‬އ ަބ ާޔ ާ ފި ހާރަ‬ ‫‪ .14‬ފ ްރީ ޒ ް ބްރޭނ ްޑ ް‬ ‫‪ .15‬ޖި ލ ްބ ާބ ް ސޭ ލ ް‬ ‫ސ އި ތުރ ު ތަންތަނ ް ިހމެނޭ!‬ ‫އ ަދި ވ ެ ް‬

‫ަމ ަޖ ްއ ާލ ިވ ްއ ަކވަން‬ ‫ބޭނު ން ފު ުޅވާނަ ަމ‬ ‫ުގ ުޅ ްއވާނީ !‬ ‫‪300 7527‬‬ ‫‪752 7527‬‬ ‫މަޖ ައ ްލ ާ ހ ޯމ ް ޑ ެލި ވ ަރީ ‪:‬‬ ‫ޝޮ ޕ ްފ ޯމުސްލި މ ް‪.‬ކ ޮމ ް‬ ‫ހ ޮޓ ްލ ައި ނ ް‪7848414 :‬‬

‫ިކ ަތ ްނމެ ަވ ަރ ަކށް ައޅު ަކ ްނކު ިރޔަސް ‪ަ 15 :...‬ވ ަނ ޞަ ފްޙާ ާއއު ގުޅ ޭ‬

‫ިއޒްރޭ ަލށް ތެޔޮ ިވއްކުން މިސް ރުން ހުއްޓ ާ ަލ ިއ ިފ‬

‫ސނ ާ‬ ‫ސނ ުމުނ ް ވި ް‬ ‫ސނުމ ެވ ެ‪ .‬މި ދެންނ ެވި ވި ް‬ ‫ވި ް‬

‫އައިޝާ މުނާ‬

‫ހ ަ ީޤގ ަތ ް އ ޮޅުނ ްފި ލުވަނ ް ބޭނުނ ް ީމހަކ ަށ ް‬ ‫އި ރާދ ައި ގ ެ އި ތުރުނ ް ތި ބާއ ަށ ް އި ޙ ުތި ޔާރ ު‬ ‫ލި ބިގެނ ްވާކ ަމ ުގ ެ ހ ެއްކަކ ަށ ް‪ ،‬ޤި ޔާމ ަތާހަމައ ަށ ް‬ ‫ދ ެމި ގެނ ްވ ާ މ ުޢ ުޖި ޒ ާތ ް‪ ،‬އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ‬ ‫ސދަރ ު ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ުގ ެ މި އާޔ ަތ ުގ ެ‬ ‫ފުރަތަމ ަ މ ަ ް‬ ‫މާނައި ގ ައި ފާހަގ ަ ކ ޮށްފ ައި ވ ާ ތަންކ ޮޅުނ ް‬ ‫ސ ހ ުއްޖ ަތ ް ގ ާއި މ ުކުރ ެއ ެވ ެ‪!!!!.‬‬ ‫އެކ ަނި ވ ެ ް‬ ‫ސނާއ ަށ ް(‬ ‫އޭނާއ ަށ ް )އެބަހީ‪ :‬އި ނ ް ާ‬ ‫”އޭނ ާގ ެ ކ ުރި މ ަ ީތގ ައ ްޔ ާއި ‪ ،‬އޭނ ާގ ެ ފަހ ަތުގ ައި ‪،‬‬ ‫ބަދ ަލުވ ަމުނ ްދ ާ ގ ޮތުގ ައި ތި އްބ ަވ ާ ﻣﻼﺋﻜﺔ‬ ‫ނ ް ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﱠ‬ ‫ﺍﷲ ގ ެ ﺃﻣﺮ ފުޅ ަށ ް‪ ،‬އެބޭކ ަލުނ ް‬

‫ސ ކުނ ްފ ުނި ‪ީ ” ،‬އގޭސް“އި ނ ް އި ޒ ްރޭލ ަށ ް ތެޔ ޮ ވި އ ްކުނ ް‬ ‫ސރ ުގ ެ ގ ައ ު ީމ ގ ޭ ް‬ ‫މި ް‬ ‫ހ ުއ ްޓ ާލ ާއި ފި ކަމ ަށ ް އ ެކުނ ްފ ުނި ނ ް އި އްޔ ެ ހާމަކ ޮށ ްފި އ ެވ ެ‪.‬‬

‫އޭނ ާ ރައ ްކ ާތ ެރި ކ ޮށ ް ބަލަހ ައްޓަވ ަތ ެވ ެ‪.‬‬ ‫”ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬ބަޔ ަކުމީހުނ ްގ ެ ﺣﺎﻟﺔ‬

‫ސ ކ ޮމ ްޕ ެނީ )އީއ ެމްޖީ(ގ ެ ވި ޔ ަފ ާރީ ގ ެ ބ ައި ވ ެރި އ ެއްކ ަމުގ ައި ވ ާ‬ ‫ީއސްޓ ް މ ެޑި ޓޭރޭނި އަނ ް ގ ޭ ް‬

‫އެބަޔ ަކ ު އ ަމި އްލަޔ ަށ ް ބަދ ަލުކ ޮށ ްފުމ ަށ ްދ ާނދެނ ް‪،‬‬ ‫ﱠ‬ ‫ﺍﷲ‪ ،‬އ ެ ﺣﺎﻟﺔ ބަދ ަލ ެއ ް ނ ުކުރައ ްވާނ ެތ ެވ ެ‪“.‬‬

‫ސ ީޓގ ައި ބުނެފ ައި ވ ަނީ އި ޒ ްރޭލ ާއ ެކ ު ވެފ ައި ވ ާ އ ެއްބަސްވުނ ް އ ުވާލ ައި ފި‬ ‫ލި ޔެފ ައި ވ ާ ި‬

‫ނުބ ައި ކަމަކ ަށ ް އި ރާދ ަކުރައްވ ައި ފި ހިނދ ަކ ު‪،‬‬

‫ޭޝނ ާއި ީއގޭސްއި ނ ް ގ ުޅުނ ް ކ ަނޑ ާލި ކަނ ް އަނ ްގ ާ‬ ‫އ ެމްޕ ަލ ް އެމ ެރި ކަނ ް އި ޒ ްރޭލ ް ކޯޕަރ ަ‬ ‫ސ ގ ުޅުމ ެއ ް ބ ާއްވަނ ް ބޭނުނ ް‬ ‫ކަމ ަށ ާއި އ ަދި އި ތ ުބާރ ު ނ ު ިހފ ޭ ބަޔ ަކ ާއ ެ ީކ އ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫ނ ުވާކަމ ަށ ެވ ެ‪.‬‬

‫ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬ﱠ‬ ‫ﺍﷲ‪ ،‬ބަޔ ަކުމީހުންނަށ ް‬

‫ސ ބާރ ެއ ް ނ ުވ ެތ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އެކަނ ް ދުރ ުކުރާނޭ އ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫އ ަދި އެކ ަލ ާނގ ެ ފި ޔަވ ައި ‪ ،‬އ ެއުރެންނަށ ް‬ ‫އެހީތ ެރި ވާނޭ ފަރ ާތ ެއ ް ނުމެވޭމ ެއ ެވ ެ“‬

‫ޭޝނ ާ ވަރަށ ް ގ ާތ ް ގ ުޅުމ ެއ ް އޮންނަ‬ ‫އ ެމްޕ ަލ ް އެމ ެރި ކަނ ް އި ޒ ްރޭލ ް ކޯޕަރ ަ‬ ‫ފަރާތ ަކުނ ް ބ ުނީ އެކަމ ަ ީކ ީއގޭސްއި ނ ް ކ ުރި ވަރަށ ް މޮޔަކަމ ެއ ް ކަމ ަށ ާއި އ ަދި އެކ ަމ ުގ ެ‬

‫ތި ބާއ ަށ ް މި އާޔ ަތ ުގ ެ‬

‫ސ ީދ ހާލ ަތ ު ދ ަށ ްވ ެ އެމީހުނ ްގ ެ ހާލ ަތ ު މީގ ެ ‪ 30‬އަހަރ ު‬ ‫ސރ ުގ ެ އި ޤ ަތި ާ‬ ‫ސަ ބ ަބުނ ް މި ް‬

‫ސނުބ ައި ކޮނ ް މާނަކ ޮށ ް‬ ‫މާނަވ ެ ް‬

‫ކ ުރި ނ ް ތި ިބ ހާލަތ ަށ ް ވ ެއ ްޓި ގެނ ްދާނ ެ ކަމ ަށ ެވ ެ‪.‬‬

‫ޝއ ްކ ު‬ ‫އި ސްލ ާމ ް ީދނ ާއި މ ެދ ު މީހުނ ްގ ެ ހިތުގ ައި ަ‬ ‫ސ‬ ‫އ ުފެދޭގޮތ ަށ ް ވާހަކަދ ެއްކިދާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ނަމ ަވ ެ ް‬

‫ސ ގ ޮތ ެއްގ ައި އެދެގ ައ ުމ ުގ ެ‬ ‫ީއގޭސްއި ނ ް ބ ުނި ގ ޮތުގ ައި އެކަމ ަ ީކ އ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫ދ ޭތެރޭގ ައި ވ ާ ޑި ޕްލޮމ ެޓި ކ ް ގ ުޅުމ ަށ ް ބުރޫއަރާނ ެ ކަމ ެއްނޫނ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެ ީއ ވި ޔ ަފ ާރި އ ާ‬ ‫ސ އ ެކުނ ްފ ުނި ނ ް ހާމ ަކ ުރި އ ެވ ެ‪ .‬އ ޭގ ެ އި ތުރުނ ް އ ެގ ުޅުނ ް‬ ‫ގ ުޅުނ ްހ ުރި ކަމ ެއްކަމ ަށ ްވ ެ ް‬ ‫ސ ވެފ ައި ވުނ ް‬ ‫ސ ނުދ ައ ްކ ާތ ާ ‪ 4‬މ ަ ް‬ ‫ކ ެނޑ ުމ ުގ ެ އެންމ ެ ބ ޮޑ ު ސަ ބަބ ަ ީކ އި ޒ ްރޭލުނ ް ފ ައި ާ‬ ‫ސ އ ެކުނ ްފ ުނި ނ ް ބުނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ކަމ ަށ ް ވ ެ ް‬ ‫ސ ގި ނަ ގ ައ ުމުތަކ ަކުނ ް ދ ަނީ އި ޒ ްރޭލ ަ ީކ އި ތ ުބާރ ު ނ ުކުރެވ ޭ‬ ‫ފަހަކ ަށ ް އ ައި ް‬ ‫ޤ ައުމ ެއްކަމ ަށ ް ބުނ ެ އި ޒ ްރޭލާދެމ ެދ ު އޮންނަ އ ެ ިކ ގ ުޅުންތ ައ ް ކ ަނޑ ާލ ަމުންނ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސ ﷲތ ައ ާލ ާ‬ ‫އ ެވާހަކ ަ ތި ބާއ ަށ ް ދ ެއްކ ޭނީ ވ ެ ް‬ ‫ސނ ުމ ުގ ެ ބޭނުނ ް ިހފ ައި ގެނ ް‬ ‫ދ ެއ ްވާފ ައި ވ ާ ވި ް‬ ‫އެކ ަލ ާނގ ެ އި ރާދ ަފ ުޅ ާއި އ ެކ ު މި ދަންނަވ ާ‬ ‫އި ހ ްތި ޔާރ ު ތި ބާއ ަށ ް ލި ބިގެނ ް ވާތީއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސކުނ ްތ ެއ ްގ ެ ތެރޭގ ައި‬ ‫ނޫންނަމ ަ ފ ަ ިޅ ި‬ ‫ސ ގެންދަވަނ ް‬ ‫ތި ބ ާގ ެ ވާހަކަދ ެއ ްކ ުމ ުގ ެ ހިއ ް ު‬ ‫ސދ ެއ ްވި ގަދ ަ ކީރި ތި ވަންތ ަ ﷲ‬ ‫އެހިއ ް ު‬ ‫ސުބ ުހާނަހ ޫ ވަތ ަޢ ާލ ާ ކުޅ ަދުންވަންތ ަވ ެ‬ ‫ވ ޮޑި ގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫‪37‬‬

‫ސީ ިރ ާއގަ ިއ ހިނގަމު ްނ ާދ މު ާޒ ަހ ާރގަ ިއ ިމހާ ަތ ަނށް ‪ަ 9000‬މ ުރ – ޔޫއެ ްނ‬ ‫ޢަ ީލ އަޙ ްސަ ން ިއޙ ްސާ ން‬ ‫ބ ައ ްޝާ ރ ުގ ެ ވ ެރި ކ ަމ ާއި ދެކޮޅ ަށ ް‬ ‫ސލ ިްސލ ާ‬ ‫ސރި އ ާގ ެ ރައ ްޔި ނ ް ކުރަމުނ ްދ ާ ި‬ ‫ީ‬

‫ކަންބ ޮޑ ު ވުނ ް ފ ާޅ ުކުރަމުންނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސރި އާގ ައި ކ ުރި އ ަށ ްދ ާ‬ ‫ީ‬

‫މ ުޒ ާހަރާތ ަކުގ ައި މަރ ުވެފ ައި ވ ާ މީހުނ ްގ ެ‬

‫މ ުޒ ާހަރާތ ަކުގ ައި ގި ނަ އަދަދ ެއ ްގ ެ އާނ ްމުނ ް‬

‫އަދ ަދ ު ޔ ޫއެނ ްއި ނ ް ހާމަކ ޮށްފ ައި ވ ާއި ރ ު‬

‫ސރި އ ާގ ެ‬ ‫މަރުވ ަމުނ ްދ ާއި ރ ު މި ދި ޔ ަ އަހަރ ު ީ‬

‫މި ީއ ކ ުރި ނ ް ލ ަފ ާ ކ ުރި އަދަދ ަށ ްވުރ ެ‬

‫ސ ބ ައ ްޝާ ރ ުލ ް އ ައ ްސަ ދ ު ވ ަނީ‬ ‫ރަ ީއ ް‬

‫‪ 1000‬އި ތުރ ު އަދަދ ެއްކަމ ަށ ް ޔ ޫއެނ ްއި ނ ް‬

‫އާނ ްމުންނަށ ް ބާރ ުގ ެ ބޭނުނ ް ނ ުކުރާނެކ ަމ ުގ ެ‬

‫ހާމ ަކުރ ެއ ެވ ެ‪ .‬ޔ ޫއެނ ްއި ނ ް ދ ާދި ފ ަހުނ ް މި ރި ޕ ޯޓ ް ޔ ަ ީގންކަނ ް ޔ ޫއެނ ްގ ެ ސެކ ެޓ ްރީ ޖެނެރަލްއ ަށ ް‬

‫ސރި އާގ ައި‬ ‫ީ‬

‫ހިނގ ަމުނ ްދ ާ މ ުޒ ާހަރާތ ަކުގ ައި މި ހާތަނަށ ް ‪9000‬‬

‫މީހުނ ް މަރ ުވެފ ައި ވާކަމ ަށ ް ޔ ޫއެނ ްއި ނ ް ނެރުނ ު ރި ޕ ޯރޓ ެއްގ ައި‬

‫ސރި އ ާގ ެ މ ުޒ ާހަރާތ ައ ް‬ ‫އާނ ްމުކ ޮށްފ ައި ވ ާއި ރ ު ީ‬

‫ސރި އ ާގ ެ ސަ ލާމ ަ ީތ‬ ‫ސ ީ‬ ‫ީދފ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެނަ ް‬

‫އި ތުރަށ ް ދ ަނީ ވަރުގަދ ަ ވ ަމުންނ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬

‫ބާރުތ ަކުނ ް ދ ަނީ ސަ ރ ުކާރ ާއި ދެކ ޮޅ ު‬

‫އާނ ްމުންނ ާއި ދެކޮޅ ަށ ް އ ަސަ ދ ުގ ެ ސަ ރ ުކާރުނ ް ފަރ ާތްތަކ ަށ ް ބާރ ުގ ެ ބޭނުނ ް ކުރަމުންނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ބާރ ުގ ެ ބޭނުނ ްކުރ ާ ީތ އ ެ ިކ ޤ ައ ުމުތ ަކުނ ް ދ ަނީ‬

‫ހާމަކ ޮށ ްފި އ ެވ ެ‪.‬‬

‫ްސއުލް‬ ‫ނވ ާ ފްރާންސް ގ ެ ކޮނ ި‬ ‫ކުވޭތުގަ ިއ ހުން ަ‬ ‫ރއްވަ ިއ ިފ‬ ‫އިސް ލާމ ް ީދން ޤަބޫލުކ ު ަ‬ ‫އަބްދުލް ހ ާ ީދ ހ ުސެ ިއން‬

‫ިއން ިޑއާގަ ިއ ަޔހ ޫ ީދންގ ެ ނުފޫޒ ު ގަދަވަމުން އަންނާ ީތ‬ ‫މުޒާހަރާކޮށް ިފ‬ ‫އައިޝާ މުނާ‬

‫ކުވ ައި ތުގ ައި‬

‫އި ނ ްޑި އާގ ައި ޔ ަހ ޫ ީދނ ްގ ެ‬

‫ހުންނަ ފްރާންސްގ ެ‬

‫ނ ުފ ޫޒ ު ގަދަވ ަމުނ ް އަންނ ާ ީތ އެކ ަމ ާ‬

‫ަސގ ައި ހުންނަވ ާ‬ ‫އ ެމްބ ީ‬

‫ސ ބަޔ ަކ ު އި ނ ްޑި އާގ ައި‬ ‫ދެކޮޅ ަށ ް އެތ ައ ްހ ާ ް‬

‫ްސއ ުލ ް އި ސްލ ާމ ް ީދނ ް‬ ‫ކޮނ ި‬

‫މ ުޒ ާހަރާކ ޮށ ްފި އ ެވ ެ‪.‬‬

‫ޤ ަބ ޫލ ުކުރައ ްވ ާ އޭނ ާގ ެ‬

‫‪ 26‬އ ޭޕ ްރީ ލ ް ‪2012‬ވަނަ‬

‫އި ސްލ ާމްކަނ ް އި ޢ ުލާނ ްކުރަ‬ ‫އްވ ައި ފި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫މި މ ަހ ު‬ ‫‪ީ 28‬ވ ބުދ ަ ދުވ ަހ ު‬

‫ދުވ ަހ ު ހ ެނދުނ ު ‪ 10‬ޖެހިއި ރ ު އި ނ ްޑި ޔ ާގ ެ‬ ‫އެތ ައ ްސަ ތޭކ ަ ޖ ަމާޢަތ ަކުނ ް މ ުޒ ާހަރާކ ޮށ ް ގޮވ ަމުނ ް ދި ޔ ަ ީއ އި ނ ްޑި އ ާ ސަ ރ ުކާރުނ ް‬ ‫އި ޒ ްރޭލ ާއ ެކ ު ޤ ާއި މުކ ޮށްފ ައި ވ ާ ހ ުރި ހ ައި ގ ުޅުންތ ަކ ެއ ް ކ ަނޑ ާލުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬މ ުޒ ާހަރ ާގ ެ‬ ‫ބ ައި ވ ެރި ނ ް ހާމ ަކ ުރި ގ ޮތުގ ައި އި ޒ ްރޭލުނ ް އި ނ ްޑި އާއ ަށ ް ވި އްކ ަމުނ ް ދ ަނީ‬

‫ސކިތ ެއްގ ައި އޭނ ާ އި ސްލ ާމ ް ީދނ ް ޤ ަބ ޫލ ުކ ުރި ކަނ ް‬ ‫ކުވ ައި ތ ުގ ެ މި ް‬

‫އެމ ެރި ކ ާއި ނ ް މ ޮޑި ފ ައި ކ ޮށްފ ައި ހުންނަ ހ ަތި ޔާރ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އި ޒ ްރޭލ ުގ ެ އެންމ ެ‬

‫އި ޢ ުލާންކ ޮށްފ ައި ވ ަނީ ލ ަޖްނަތ ުއ ް ތ ަޢ ުރީ ފ ް ލި ލ ްއި ސްލ ާމ ް‬

‫ސ އި ނ ްޑި ޔ ާއ ެވ ެ‪ .‬މ ުޒ ާހަރާގ ައި ވާހަކަދ ެއ ް ިކ‬ ‫ސ މ ާކެޓ ަ ީކ ވ ެ ް‬ ‫ބ ޮޑ ު ޑި ފެނ ް ް‬

‫ޝހާދ ަތ ުގ ެ‬ ‫)އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ ތ ަޢާރަފްދ ޭ ކޮމެޓީ( މ ެދ ުވ ެރި ކ ޮށ ެވ ެ‪ .‬އޭނ ާ ަ‬

‫ސ ީލޑ ަ ރ ެއްކަމ ަށ ްވ ާ މުކ ައްރަމ ް ބ ުނި ގ ޮތުގ ައި މުޅިއި ނ ްޑި އ ާ އ ެ ީމހަކ ަށްޓަކ ައި‬ ‫އި ް‬

‫ސތ ަކުނ ް‬ ‫ާޟރ ުވެފ ައި ވ ާ ީމ ް‬ ‫ސ ިކތ ަށ ް ޙ ި‬ ‫ދެކ ަލި މ ަ ވި ދ ާޅ ުވ ުމ ާއ ެކ ު މި ް‬

‫ސ އި ޒ ްރޭލ ާއި ދެކ ޮޅ ު‬ ‫ފ ަޚުރ ުވ ެރި ވ ާ މ ަހ ާތ ުމ ާ ގާނ ް ީދ އ ަދި ނ ެހެރ ޫ އ ަ ީކ ވ ެ ް‬

‫ތ ަކ ު ީބރ ު ިކޔަނ ް ފ ެށި އ ެވ ެ‪ .‬އި ސްލ ާމ ް ީދނ ާ ދެކޮޅ ަށ ް މ ަސަ އްކ ަތ ްކުރަމުނ ްދ ާ‬ ‫ސ ފަދ ަ ޤ ައުމ ެއ ްގ ެ މި ފަދ ަ މ ަޤާމ ެއްގ ައި ހުންނ ެވި ބ ޭފުޅ ަކ ު‬ ‫ފްރާނ ް ް‬ ‫އި ސްލ ާމ ް ީދނ ް ޤ ަބ ޫލ ުކުރ ެއ ްވުމ ަ ީކ ފާހަގަކ ޮށ ްލެވ ޭ ކަމ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫‪36‬‬

‫މީހުންކަމ ަށ ެވ ެ‪.‬‬ ‫މި މ ުޒ ާހަރާގ ައި ބ ައި ވ ެރި ީވ ފަރ ާތްތ ަކުނ ް ވ ަނީ އި ނ ްޑި ޔ ާގ ެ‬ ‫ސ ީޠނަށ ްގ ެ ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ކުރ ާ އި ހާނ ެތި ކަންތ ައ ް‬ ‫ސަ ރ ުކާރަށ ް ފަލ ަ ް‬ ‫ނ ުފެންނަނީ ތ ޯ ސުވ ާލުކ ޮށްފ ައ ެވ ެ‪.‬‬

‫ވާހަކަ‪:‬‬

‫ަޙޤީޤީ ޙާ ިދޘާ‪:‬‬

‫ަނ ާމދުކޮށް ިޒކު ުރ ކު ާރ ީމހ ު ްނދެކެ ޝަ ިއ ާޠ ުނ ްނ ިބ ުރގަ ެނއެވެ!‬

‫ސވަރ ުގ ެ ވަނ ުމ ުގ ެ‬ ‫ނަމ ާދ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ތި ބާއ ަށ ް ު‬ ‫ދޮރ ު ހ ުޅ ުވި ދ ެއ ެވ ެ‪ .‬ތި ބ ާ ީއ ތ ެދ ުނި ޔ ަތ ާއި އ ެކ ު‬ ‫އި ޚ ްލ ާޞް ތ ެރި ިހތ ަކ ާއި ގެނ ް ބަރާބަރަށ ް‬ ‫ނަމ ާދުކ ޮށްފ ައި ވ ާ މީހ ެއ ް ކ ަމުގ ައި ވ ަނީ ނަމ ަ‬

‫އަޙްމަދ ު ނާ ިޒލް ިބން މުޙައްމަދ ު ޢަ ީލ‬

‫ޤި ޔާމ ަތ ް ދުވ ަހުގ ައި އޭނ ާގ ެ ިހސާބ ު ލ ުއި ވ ެގެނ ް‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުގ ެ ވަރަށ ް ގ ާތ ް އަޚ ަކ ު‬

‫އެންމ ެހ ާ އ ަޚުންނ ާއި އ ުޚ ުތުންނޭވ ެ‪.‬‬

‫ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެހ ެނީ އ ެ ީއ ޤި ޔާމ ަތ ް ދުވ ަހުގ ައި އެންމ ެ‬

‫އ ަޅުގ ަނޑ ަށ ް ިކޔ ައި ދި ނ ް‪ ،‬ދަރ ުސަ ކ ަށ ް ފުދ ޭ‪ ،‬ވަރަށ ް‬

‫މި ީއ ނަމ ާދ ުގ ެ ނަތީޖ ާއ ެވ ެ‪ .‬ހެޔ ޮ ޢަމ ަލ ުކުރ ުމ ުގ ެ‬

‫ފުރަތަމ ަ ިހސާބ ު ބ ެއ ްލެވ ޭ ޢަމ ަލ ެވ ެ‪ .‬ރަސޫލ ުﷲ‬

‫ޢި ބްރަތ ްތ ެރި ވާހަކ ައ ެކ ެވ ެ‪ .‬ދ ާދި މި ދާކ ަށ ްދުވ ަހ ު‬

‫ސތަކ ަށ ް‬ ‫ނަތީޖ ާއ ެވ ެ‪ .‬ނަމ ާދުނ ް ތި މާމެނ ްގ ެ ނަފ ް ު‬

‫ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ގ ެ ޙަދީޡ ް ބަސްފ ުޅ ެއ ްގ ެ‬

‫އޭނ ާގ ެ ބ ޭބެއ ަށ ް ދި މ ާވި ިބރ ުވ ެރި ޙ ާދި ޘ ާއ ެއ ް މ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ރައ ްކ ާތ ެރި ކަނ ް ހ ޯއްދަވ ަމ ާ ިހންގ ަވ ާށ ެވ ެ‪ .‬އ ެހ ެނީ‬

‫މާނާގ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪” .‬ފ ަހ ެ ޤި ޔާމ ަތ ް ދުވ ަހުގ ައި‬

‫ﷲ ގ ެ ހެޔ ޮ ރަޙުމ ަތުނ ް މި ޙ ާދި ޘ ާ ދި މ ާވި އޭނ ާގ ެ‬

‫އ ެ ީއ އެންމ ެހ ާ މުންކަރ ާތްތ ައ ް ތި މ ާއ ާ ދުރުކ ޮށްދ ޭ‬

‫އެންމ ެ ފުރަތަމ ަ އ ަޅ ާގ ެ ިހސާބ ު ބ ެއ ްލެވ ޭ ޢަމަލ ަ ީކ‬

‫ބ ޭބެއ ަ ީކ ‪ 5‬ވ ަޤ ުތ ު ބަރާބަރަށ ް ނަމ ާދުކ ޮށ ް އުޅ ޭ‬

‫ކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬ތި މ ާ ﷲ އ ާ ކ ުއްތަނ ް ީވ މި ންވަރަކުނ ް‬

‫ނަމާދ ެވ ެ! ފ ަހ ެ އެނަމ ާދ ު ރަނގ ަޅ ުވ ެއްޖެނަމ ަ އޭނ ާގ ެ‬

‫ސ ގ ާތ ް އ ަޚ ެކ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ް ކޮންމ ެ‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުގ ެ ވ ެ ް‬

‫ވި ޔާނ ުދ ާ އެންމ ެހ ާ ކ ުދި ބ ޮޑ ު ޢަމ ަލުތ ައ ް ތި މ ާއ ާ‬

‫އ ެހެނ ް ހ ުރި ހ ާ ޢަމ ަލ ެއ ް ރަނގ ަޅ ުވެދ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬

‫ސ އ ެހެނ ް ރަށ ެއްގ ައި ދި ރި އުޅ ޭ އެމީހުނ ްގ ެ‬ ‫އަކ ަ ް‬

‫ދުރ ުވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެހ ެނީ ތި މ ާ ހަމަމ ަގުނ ް ކ ައްސުވ ާލ ާ‬

‫އެނަމ ާދ ު ފ ިާސދ ުވ ެއްޖެނަމ ަ އޭނ ާގ ެ އ ެހެނ ް ހ ުރި ހ ާ‬

‫ގ ާތ ްތި މ ާގ ެ އަނ ްހެނ ްކ ުއްޖ ެއ ް ޖި ނ ްނި މޮޔ ަވ ުމ ުގ ެ‬

‫ޝއި ޠާނ ާއ ެވ ެ‪ .‬ﷲ ޙަރ ާމ ްކުރ ެއ ްވި‬ ‫ފަރާތ ަ ީކ ަ‬

‫ސ ފ ިާސދ ުވ ާހ ުއްޓ ެވ ެ!“‬ ‫ޢަމ ަލ ެއ ްވ ެ ް‬

‫ސފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސަ ބ ަބުނ ް ފަރ ުވ ާކުރުމ ަށ ް ރަށ ަށ ް ގެނ ެ ް‬

‫ކަންތ ައްތަކ ަށ ް ތި މާއ ަށ ް ދ ަޢުވ ަތ ު ީދ ތި މ ާގ ެ ހިތ ް‬ ‫އެކަމ ަށ ް ލަނ ްބ ުވ ާލ ާ ފަރާތ ަ ީކ އެއީއ ެވ ެ‪ .‬ތި ބ ާ‬

‫މި ފަދ ަ ލި ޔުންތ ަކުގ ައި ޖ ަމާޢ ަތ ުގ ެ‬

‫އ ެހެންކ ަމުނ ް ޖި ނ ްނި މޮޔ ަވެފ ައި ވ ާ‬

‫ނަމާދ ަށ ް އަވަސްވެގަންނ ާށ ެވ ެ‪ .‬ހެޔ ޮ ޢަމ ަލުތ ައ ް‬

‫މ ާތްކ ަމ ުގ ެ ވާހަކ ަ ބ ަޔާންކ ޮށ ް ނުލ ައި ކުރުކ ޮށ ްލ ު ީމ‬

‫އެމީހުނ ްގ ެ މި އ ުޚ ުތ ާގ ެ ގާތ ަށ ް އޭނ ާ ޒި ޔާރަތ ް‬

‫ކުރުނ ް ގި ނަކުރ ާށ ެވ ެ‪ .‬ގި ނަގި ނައި ނ ް ﷲ މ ަތި ނ ް‬

‫ކ ޮށ ްގެނ ްވާނެކަމ ެއްނޫނ ެވ ެ‪ .‬އ ެހ ެނީ ޖ ަމާޢ ަތުގ ައި‬

‫ކ ުރި އ ެވ ެ‪ .‬އެހިނދުގ ައި އ ެކ ުއ ްޖ ާ އ ޮ ީތ ގ ައި މ ަ ީތގ ައި‬

‫ހ ަނދުމަކ ޮށ ް ޒި ކުރ ުކުރުނ ް ގި ނަކުރ ާށ ެވ ެ‪ .‬އޭރުނ ް‬

‫ކުރެވ ޭ ފަރ ުޟު ނަމާދ ަ ީކ ރ ޫޙ ާނީ ގ ޮތުންނ ާއި‬

‫ސ‬ ‫ްޝޓ ް އަޅ ައި ގެންނ ެވ ެ‪ .‬އ ެގެޔ ަށ ް އ ައި ް‬ ‫ބ ެޑ ީ‬

‫ޝއި ޠާނ ާ ތި މާދ ެކ ެ ިބރ ު ގަންނާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ތި މ ާ ނުބ ައި‬ ‫ަ‬

‫ސ ގި ނަގުނަ‬ ‫ޖި ސްމ ާނީ ގ ޮތުނ ް އ ަދި އި ޖ ްތި މ ާ ީޢގ ޮތުނ ްވ ެ ް‬

‫އޭނ ާ ވަނ ުމ ާއ ެކ ު ގ ޭތެރޭގ ައި ތި ިބ މީހުނ ް‬

‫މ ަގުމ ަގުނ ް ހިނގ ުމ ުގ ެ ދޮރުތ ައ ް ބަނ ްދ ުވާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ފ ައި ދާތ ަކ ެއ ް އޭގ ައި ﷲ ތ ަޢ ާލ ާ ލ ައްވ ަވާފ ައި ވ ާ‬

‫އަނ ްހެނ ްކ ުއ ްޖާއ ަށ ް ގ ޮވ ާލާފ ައި މި އ ޮއްއ ަ ީއ ދޮންބ ޭބެއ ޭ‬

‫ސދ ާވ ެގެނ ްވ ާ ތ ެދުމ ަގުގ ައި މ ާތ ް ﷲ ތި ބ ާ‬ ‫އޭރުނ ް ީ‬

‫ސނުންނަ ީކ ފާފ ަކުރުނ ް ގި ނަބަޔަކ ަށ ް‬ ‫ކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬އި ނ ް ާ‬

‫ބުނ ެފި އ ެވ ެ‪ .‬ހަމ ަ މި ހެނ ް ބުނ ުމ ާއ ެކ ު އ ެކ ުއ ްޖ ާ‬

‫ސބިތ ު ކުރައ ްވާނ ެތ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ާ‬

‫ީވހިނދ ު ތި މ ާކުރ ާ ހެޔޮޢަމ ަލ ެއ ްގ ެ ޘ ަވ ާބ ު ކުޑ ަކުޑ ަ‬ ‫ކަމ ަކުނ ް އެތ ައ ް ގުނައަކ ަށ ް އި ތުރ ުކުރުމ ަށ ް ނޭދ ޭނީ‬

‫ވަރަށ ް ނުގޮތަކ ަށ ް ދ ެތި ނ ް ފަހަރ ު އޭނ ާއ ާ ދި މާއ ަށ ް‬ ‫ްޝޓ ް މޫނ ު‬ ‫ވ ަށްކ ަޅި ނ ް ބ ަލ ާލާފ ައި ގ ައި ގެމ ަ ީތއ ޮތ ް ބ ެޑ ީ‬

‫މި ކަމ ަށ ް އި ޝާ ރ ާތ ް ކުރައ ްވ ާ ކީރި ތި‬

‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ކ ާކ ުތ ޯއ ެވ ެ؟ ކީރި ތި‬ ‫ރަސޫލ ާ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ޙަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬

‫މ ަ ީތގ ައި އަޅ ައި ފި އ ެވ ެ! ދެނ ް އ ޭގ ެ އި ރުކ ޮޅ ެއްފ ަހުނ ް‬

‫ޤުރ ުއާނުގ ައި އެކ ަލ ާނގ ެ ވ ަ ީޙ ކުރައ ްވާފ ައި‬ ‫َﺤ َﺸﺎء‬ ‫اﻟﺼ َﻼ َة إِ ﱠن ﱠ‬ ‫﴿وأَﻗِ ِﻢ ﱠ‬ ‫اﻟﺼ َﻼ َة َﺗـْﻨـ َﻬﻰ َﻋ ِﻦ اﻟْﻔ ْ‬ ‫ވ ެއ ެވ ެ‪َ .‬‬ ‫ﱠ‬ ‫ﱠ‬ ‫َ‬ ‫َواﻟ ُْﻤ َ‬ ‫ﻨﻜ ِﺮ َوﻟَِﺬْﻛ ُﺮ اﻟﻠ ِﻪ أ ْﻛﱪَُ َواﻟﻠ ُﻪ َﻳـ ْﻌﻠ َُﻢ َﻣﺎ ﺗَ ْﺼَﻨـ ُﻌﻮنَ﴾‬ ‫)ﺳﻮرة اﻟﻌﻨﻜﺒﻮت ‪ (45‬މާނައީ‪” :‬އ ަދި ކަލ ޭގ ެފާނ ު‬

‫އެކ ަނި ހުރ ެ ކުރ ާ ނަމާދ ަށ ްވުރ ެ ‪ 27‬ދަރަޖ ަ އި ތުރ ު‬

‫ކ ަޅުދ ެލި ގ ަނޑ ެއ ް ފަދ ައި ންނ ެވ ެ! އ ަދި ވަރަށ ް ބ ޮޑ ު‬

‫ނަމ ާދ ު ﻗﺎﺋﻢ ކުރައ ްވ ާށ ެވ ެ! ހަމަކަށަވަރުނ ް‪،‬‬

‫ވ ެގެނ ް ވ ެއ ެވ ެ‪“.‬‬

‫ފި ރި ހެނ ެއ ްގ ެ އ ަޑުކަހަލ ަ ބަރުއަޑ ަކުނ ް ހަޅ ޭއްލަވ ައި‬

‫ނަމާދ ަ ީކ ހ ުތުރުކަންބ ޮޑ ު ފާފަތ ަކ ާއި ‪ ،‬ﻣﻨﻜﺮﺍﺕ‬

‫ގޮވަނ ްފ ެށި އ ެވ ެ‪” .‬ހަމ ަ މި ހާރ ު އޭނ ާ މި ގ ެއި ންނެރޭ!‬

‫ތ ައ ް ނަހީކުރ ާ ކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬ﷲ‬

‫އޭނ ާ މި ގ ެއި ނ ް ނެރޭ! އެކަހަލ ަ ނަމ ާދ ުކުރާމީހުނ ް‬

‫ހ ަނދުމ ަ ކުޅ ައުމަކީ‪ ،‬އެންމ ެ ބ ޮޑ ު ކަންތ ަކ ެވ ެ‪.‬‬

‫އެންމ ެހ ާ މުސްލި މ ް އ ަޚުންނ ާއި އ ުޚ ުތުންނަ ީކ‬

‫މި ގެޔ ަށ ް ވ ައްދ ައި ގެނ ް ނ ުވާނ ެ! އޭނ ާމި ގ ެއި ނ ް‬

‫އ ަދި ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ކުރ ާ ކަންތ ައ ް ﷲ‬

‫އި ޚ ްލ ާޞް ތ ެރި ކ ަމ ާއި އ ެކ ު ބަރާބަރަށ ް ނަމ ާދ ު‬

‫ނެރޭ!“ އޭނ ާބ ުނި ގ ޮތުގ ައި ިބރުނ ް ފި ތްކ ަނޑ ައި ގެނ ް‬

‫ދެނެވ ޮޑި ގެނ ްވ ެތ ެވ ެ‪ “.‬ﷲ ގ ެ މި ވ ަ ީޙ ބަސްފުޅ ަ ީކ‬

‫ޤ ާއި މ ްކުރ ާ ބަޔ ަކުކ ަމުގ ައި ލ ެއ ްވުމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬

‫ދާވަރ ުވި އ ެވ ެ! އޭނ ާ ގަންނ ާކުރ ެއ ްވި ިބރުނ ް‬

‫ހަމ ަ ޙ ައ ްޤ ު ތެދ ެވ ެ‪ .‬އ ެހ ެނީ ނަމ ާދ ު އ ަދ ާކުރ ާ މީހ ާއ ާ‬

‫ސ‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެންނަ ީކ ﷲ މ ަތި ނ ް އަބ ަދ ުވ ެ ް‬

‫ސ އ ެކ ުއ ްޖ ާގ ެ އ ަޑ ު‬ ‫ބޭރަށ ް ނ ުކުމ ެއްޖ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ވ ެ ް‬

‫ތި މ ާގ ެ ނަފ ްސަ ށ ް ނުބ ައި ކަންތ ައްތަކ ަށ ް ދ ަޢުވ ަތުދ ޭ‬

‫ހ ަނދުމ ަކުރ ާ ގި ނަގި ނައި ނ ް ޒި ކުރ ުކުރ ާ ބަޔ ަކ ު‬

‫ސ އޭނ ާ ނުދެއ ޭ!‬ ‫ކ ަނޑ ައި ގެނ ް ނުދ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ވ ެ ް‬

‫ޝއި ޠާނ ާ ދުރ ުވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެންކ ަމުނ ް ނުބ ައި ފާޙިޝް‬ ‫ަ‬

‫ޝއި ޠާނ ާއ ާއި އޭނ ާގ ެ‬ ‫ކ ަމުގ ައި ލ ެއ ްވުމ ެވ ެ‪ަ .‬‬

‫އޭނ ާ މި ތަނުނ ް ފޮނ ުވ ާލާށ ޭ ގ ޮވ ާ ހަޅ ޭއްލ ަވ ާ‬

‫ޢަމ ަލުތ ައ ް ތި މ ާއ ާ ދުރ ުވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އ ެކ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ނުބ ައި ރޭވުންތ ަކުނ ް އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް‬

‫ްޝޓ ް ނަގ ައި ފި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ެކ ުއ ްޖ ާ މޫނުމ ަތި ނ ް ބ ެޑ ީ‬ ‫އެހިނދުގ ައި އ ެކ ުއ ްޖ ާގ ެ މޫނުވ ަނީ‬

‫)رواه اﲞﺎري( މާނައީ‪” :‬ޖ ަމާޢ ަތުގ ައި ކުރާނަމ ާދ ު‬

‫އ ަޅުގ ަނޑ ުގ ެ ދ ުޢާއ ަ ީކ އ ަޅުގ ަނޑ ާއި‬

‫އެންމެނ ް ސަ ލާމ ަތ ް ކުރ ެއ ްވުމ ެވ ެ‪ .‬އ ާ ީމނ ް!‬

‫އ ަޑ ުއި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އޭނ ާ އަވަހ ަށ ް ިބރުނ ް އ ެސަ ރަހ ައ ްދުނ ް‬ ‫ދި ޔައީއ ެވ ެ‪.‬‬

‫”ﺻﻼة اﳉﻤﺎﻋﺔ ﺗﻔﻀﻞ ﺻﻼة اﻟﻔ ّﺬ ﺑﺴﺒﻊ وﻋﺸﺮﻳﻦ درﺟﺔ“‬

‫ލ ޮބ ުވ ެތި އ ަޚުންނ ާއި އ ުޚ ުތުންނޭވ ެ!‬ ‫‪35‬‬

‫ކަރ ާ ތޮ ިށ މަށ ާލުމ ައްފަހު އޮށްތައް ނަގުމ ައްފަހު‬ ‫ހިމ ުން ވަންދެން މިކްސްޗަރުން ގިރާލާށ ެވެ‪.‬‬ ‫އެއައްފަހު ފެނާއި ހަކުރު ގިރުމ ައްފަހު ‪ 5‬މިނ ެޓް‬ ‫ވަންދެން ކައްކާށ ެވެ‪ .‬ކެއް ިކ ހަކުރު ހިހޫވުމ ުން‬ ‫ހިމ ުންކު ިރ ކަރަޔ ާ އެއްކުރުމ ައްފަހު ފްރީޒަރައް‬ ‫ލާށ ެވެ‪ .‬ދެން ކޮންމެ ‪ 15‬މިނ ެޓަކުން ) ‪2‬‬ ‫ގަ ިޑއިރު ( އަލުން އެއްކުރާށ ެވެ‪ .‬ނިމ ުމ ުން‬ ‫ހުންނ ާ ީނ ސްނ ޯރ ހެންނ ެވެ‪.‬‬

‫ަކރާ‪ާ ،‬ކ ަމރަނގަ ސަ ަލޑ ް‬ ‫ބޭނ ުންވާ ތަކެތި‪:‬‬

‫‪34‬‬

‫ތައްޔ ާރުކުރާނ ެގޮތް‪:‬‬ ‫ފުރަތަމ ަ ކަރ ާ ދެފަޅިއަށް ފަޅާލާށ ެވެ‪ .‬ކޮންމެ ފަޅިއަކުން ތު ިނ‬ ‫ފޮތިތަކެށް ކޮށާށ ެވެ‪ .‬ދެން އެއަށްފަހު ތަ ިރ ބައްޓަމ ަށް ހުންނަ‬

‫‪ 1‬ކަރ ާ )ކަރ ާ(‬

‫ތައްގަނޑަކުން އެފޮތިތަކުން ތަރިތައް ކަފާށ ެވެ‪ .‬ދެން ތަރީގެ‬

‫‪ 2‬ކާމ ަރަނގަ‬

‫ބައްޓަމ ަށް ކާމ ަރަނގަ ހުރަހަށް ކޮށާށ ެވެ‪ .‬ތަރިތައް ތައްޓެއްގައި‬

‫ދަމުއި‬

‫ސލާށ ެވެ‪.‬‬ ‫އަތުރ ާލުމ ައްފަހު ދަމުއިތައް އޭގެ މަތީގައި ބުރުއް ާ‬

‫ނން‪:‬‬ ‫ފޮތުގ ެ ަ‬

‫ސހުރުގ ެ ޙ ަ ީޤޤަތ ާ ިއ ފަރުވ ާ‬ ‫ި‬

‫ިލޔުނީ‪ :‬ޑރ‪ .‬އަބުލްމުން ިޛރް ޚ ަ ީލލް ިއބްނު ިއބްރާ ިހމ ް އަ ީމން‬ ‫ރއްޒާޤ ް ޢަ ީލ‬ ‫ަތރުޖަމ ާ‪ :‬ޢަބްދުއ ް ަ‬ ‫ނފ ްސާ ީނ ަބއްޔާއި‪ި ،‬މކަންކަމުގ ެ‬ ‫ސހުރާއި‪ ،‬އ ެސް ީފނާއާއި‪ަ ،‬‬ ‫ރފ ް‪ި :‬މ ފޮތުގަ ިއ ިޖން ިނއާއި‪ި ،‬ޖން ިނމ ޮ ަޔވުމާއި‪ި ،‬‬ ‫ަތޢ ާ ަ‬ ‫ްސލުކޮށް ަބޔާންކޮށްފަ ިއވެއެވ ެ‪.‬‬ ‫ފަރުވ ާ ަތފ ީ‬ ‫ޞަ ފްޙާގ ެ ޢަދަދ ު‪ :‬އ ޭ ‪ 5‬ގ ެ ‪ 113‬ޞަ ފްޙ ާ‬ ‫ނވާނީ‪ :‬ރާދަ ބުކ ްޝޮ ޕ ް ިއން‬ ‫ިލ ިބވަޑަ ިއ ގަން ަ‬

‫ނން‪ :‬ޤުރުޢާނުގ ެ މ ަ ިތވ ެ ިރކަން‬ ‫ފޮތުގ ެ ަ‬ ‫ިލޔުނީ‪ :‬ޢަބްދ ުﷲ ފާރޫޤ ް ޙ ަސަ ން‬ ‫ރފ ް‪ި :‬މ ފޮތުގަ ިއ ިހމެނޭ ީނ ޤުރުޢާނުގ ެ މާތްކަމ ާ ިއ މ ަ ިތވ ެ ިރކަމުގ ެ ވާހަކައެވ ެ‪.‬‬ ‫ަތޢ ާ ަ‬ ‫ޞަ ފްޙާގ ެ ޢަދަދ ު‪ :‬އ ޭ ‪ 5‬ގ ެ ‪ 129‬ޞަ ފްޙ ާ‬ ‫ނވާނީ‪ :‬ރާދަ ބުކ ްޝޮ ޕ ް ިއން‬ ‫ިލ ިބވަޑަ ިއ ގަން ަ‬

‫ނތ ް ަތއ ް‬ ‫ނތާއި‪ ،‬ހުއްދަނޫން ީޒ ަ‬ ‫ނން‪ :‬ހުއްދަ ީޒ ަ‬ ‫ފޮތުގ ެ ަ‬ ‫ިލޔުނީ‪ :‬އިސް މ ާ ީޢލް ނާ ީޖ‬ ‫ނތުގ ެ‬ ‫ނތ ާ ިއ ހުއްދަނޫން ީޒ ަ‬ ‫ނތުން ސާ ިބތުވެފަ ިއވ ާ ގޮތުން ހުއްދަ ީޒ ަ‬ ‫ރފ ް‪ި :‬މ ފޮތުގަ ިއ ިހމެނޭ ީނ ސު ން ަ‬ ‫ަތޢ ާ ަ‬ ‫ވާހަކައެވ ެ‪.‬‬ ‫ޞަ ފްޙާގ ެ ޢަދަދ ު‪ :‬އ ޭ ‪ 5‬ގ ެ ‪ 92‬ޞަ ފްޙ ާ‬ ‫ނވާނީ‪ :‬ރާދަ ބުކ ްޝޮ ޕ ް ިއން‬ ‫ިލ ިބވަޑަ ިއ ގަން ަ‬

‫‪33‬‬

‫” ިމއު ިޒ ަކ ީކ ަޙ ާރމް އެއް ެޗއް ަކ ްނ‬ ‫ޤ ު ުރ ާއ ާނ ިއ ސު ްނ ަނ ުތ ްނ ސާ ިބ ުތވާ ިއ ުރ‬ ‫އޭގ ެ ަމއް ަޗށް އެއްވެސް ީމ ަހ ަކށް‬ ‫ަބހެއް ުނ ިކޔޭނެ“ ‪ -‬ޝަ ިއޚ ް ސަ ީމ ުރ‬

‫އެރ ުމުނ ް ބުނެވޭނ ެ އ ެއްޗ ެއ ް ނޫނ ް ކަމ ަށ ެވ ެ‪.‬‬

‫ްޞރ ުކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ އ ަޞް ހ ާބްބޭކ ަލުނ ްގ ެ‬ ‫ތ ަފ ީ‬ ‫ބަސްފ ުޅުތ ަކުނ ް މި އ ުޒި ކ ަ ީކ ޙަރ ާމ ް އ ެއްޗ ެއްކަނ ް‬

‫ޝއި ޚ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫”ތި މަންނަ އެކަމ ެއ ް ކުރާހިތ ް ީވމ ަ ނުވަތ ަ މ ުޖުތަމ ަޢ ުގ ެ ސާފުކ ޮށ ް އ ެނގޭކ ަމުގ ައި ަ‬ ‫ގި ނަ ބަޔ ަކ ު ކުރ ާ ީތ ނުވަތ ަ އެކަންކަނ ް ބަޔ ަކ ު‬

‫ޝއި ޚ ް ސަ ީމރ ު ވި ދ ާޅ ު ީވ މ ު ިޅ ގ ައ ުމ ު އ ެއްކ ޮށ ް‬ ‫ަ‬

‫ލ ައްވ ައި ކުރ ުވާހިތ ް ީވމ ަ‪ ،‬އ ޭތި ހ ަލާލ ޭ ބުނުމ ަ ީކ‬

‫ޝހ ުވ ާނީ އ ެދުންތ ަކުގ ައި އ ެއްކ ޮށ ް ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ‬ ‫ަ‬

‫އާދ ައި ގ ެ ވާހަކ ައ ެއ ް ނޫނ ް އެއީ‪ .‬ކ ާއި ނ ާތ ުގ ެ‬

‫ސފ ައި ވ ާ ކަމ ަށ ާއި މ ުޅި ޖީލ ު‬ ‫ގ ެނބުމ ަކުނ ް ގ ެނ ިބގ ޮ ް‬

‫ވ ެރި އި ލ ާހ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ބުނެވ ޭ ބ ަހ ެއ ް އެއީ‪.‬‬

‫އ ެއްކ ޮށ ް އ ޭގ ެ މ ަ ީތގ ައި އެންމެނ ް ނަށ ައި މ ަޖާކ ޮށ ް‬

‫ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ ބ ަހ ެއ ް އެއީ‪ .‬އ ެހެންވީމ ާ ކޮންމ ެ‬

‫ސަ ކަރ ާތްޖަހ ަމުނ ްދ ާ މަންޒ ަރ ު ފެންނަމުނ ްދ ާ‬

‫ސނަންޖެހޭނ ެ‬ ‫ސ އ ެއްޗ ެއ ް ބުނ ާއި ރ ު ވި ް‬ ‫ީމހ ަކ ުވ ެ ް‬

‫ކަމ ަށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ް މ ާއ ްދ ާއ ެއ ްގ ެ‬

‫ތި މަންނަ މި ބުނ ާ އެތީގ ެ ކިހާވަރ ެއ ްގ ެ ވަޒ ަނ ެއ ް‬

‫ގ ޮތުގ ައި ލ ާޒި މ ްކުރ ާއި ރ ު‪ ،‬އ ެއާޖެހިގެނ ް މި އ ުޒި ކ ާއި‬

‫ޝރ ުޢ ެއ ް އ ެކ ުލެވ ޭތޯ‪ .‬ތި މަންނަ މި ހެނ ް ބުނ ުމ ުގ ެ‬ ‫ަ‬

‫ނ ެށ ުމ ާއި މި ހ ުރި ހ ާ އ ެއްޗ ެއ ް ލ ާޒި މ ްކުރަނ ް‬

‫ކ ުރި ނ ް ކިހާވަރ ެއ ްގ ެ ޢި ލްމ ެއ ް ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ާއި‬

‫މ ަސަ އްކ ަތ ްކުރާތަނ ް ފެންނަމުނ ްދ ާ ކަމ ަށ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ‬

‫ޞއްލ ަﷲ އަލ ައި ިހވ ަސަ އްލ ަމ ްގ ެ‬ ‫މ ާތ ް ނަބިއ ްޔ ާ ަ‬

‫ސކ ޮށްދޭނ ްތ ޯ‬ ‫ކ ުދި ންނަށ ް ކޮންކަހަލ ަ ސުލ ޫކ ެއ ް ދ ަ ް‬

‫ސންނަތުނ ް ލި ިބފ ައި ވ ޭތޯ‪ .‬ކިހާވަރ ެއ ްގ ެ‬ ‫ު‬

‫ޝއި ޚ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސުވ ާލ ުއ ުފެދ ޭ ކަމ ަށ ް ަ‬

‫ޝރ ު ީޢ އުސޫލުނ ް‬ ‫ސއްޔ ަތ ެއ ް އި ސްލ ާ ީމ ަ‬ ‫ހ ައި ި‬ ‫ޞޙީޙ ް ބ ުޚ ާރީ ގ ައި ރި ވ ާވ ެގެނ ްވ ާ‬ ‫ަ‬

‫ތި މަންނައ ަށ ް މި މ ައ ްސަ ލ ައި ގ ައި މި ހެނ ް ބުނ ުމުގ ައި‬ ‫ޝއި ޚ ް ސަ ީމރ ު ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ލި ިބފ ައި ވ ޭތޯ‪ަ “.‬‬

‫ޞއްލ ަﷲ އަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލ ަމ ްގ ެ‬ ‫ރަސޫލ ުﷲ ަ‬

‫ޝއި ޚ ް ސަ ީމރ ު ވި ދ ާޅ ު ީވ ﷲ ޙަރ ާމ ްކުރ ެއ ްވި‬ ‫ަ‬

‫ޝއި ޚ ް ބ ަޔާނ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬އެހަދީޘ ްގ ެ‬ ‫ޙަދީޘ ެއ ް ަ‬

‫ކަމ ެއ ް އ ެ ީއ ޙަރ ާމްކަމ ެއ ް ނޫނޭ ބުނުމ ަ ީކ‬

‫މާނައި ގ ައި ވ ަނީ ޒި ނޭއ ާއި ފި ރި ހެނުންނަށ ް‬

‫ޙަރ ާމްކަމ ެއ ް ކުރުމ ަށ ްވުރ ެ ބ ޮޑ ު ފާފ ައ ެއ ް ކަމ ަށ ެވ ެ‪.‬‬

‫ފ ަށ ުވި ފޭރ ާމ ާއި ރަލ ާއި އ ަދި މި އ ުޒި ކ ު ސާމާނ ު‬

‫އެގ ޮތުނ ް މި ސާލުދ ައްކަވ ަމުނ ް ވި ދ ާޅ ު ީވ ީމހ ަކ ު‬

‫ހ ުއްދ ަކުރާނ ެ ބަޔ ަކ ު މި އ ުއްމ ަތ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް އަންނާނ ެ‬

‫އ ެއްޗ ެއްކަނ ް ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ާއި ރަސޫލ ުﷲ‬

‫ޒި ނޭކުރުމ ަ ީކ ބ ޮޑ ު ފާފ ައ ެއ ް ކަމ ަށ ާއި ޒި ނޭކުރާމީހ ާ‬

‫ކަމ ަށ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސންނަތުނ ް‬ ‫ޞއްލ ަﷲ އަލ ައި ިހވ ަސަ އްލ ަމ ްގ ެ ު‬ ‫ަ‬

‫ސ ޒި ނޭކުރުމ ަ ީކ ޙަރ ާމްކަމ ެއްނޫނ ް‬ ‫ީދނުންބޭރުނ ުވި ޔ ަ ް‬

‫ސބިތ ުވ ާ ކަމ ަށ ާއި އ ެހެންކ ަމުނ ް އ ޭގ ެ މ ައްޗ ަށ ް‬ ‫ާ‬

‫ކ ަމުގ ައި ބުނ ެ އި ނ ްކާރުކ ޮށ ްފި މީހ ާ ީދނުނ ް ބޭރ ުވާނ ެ‬

‫ސ ީމހަކ ަށ ް ބ ަހ ެއްނ ު ިކޔޭނ ެ ކ ަމުގ ައި‬ ‫އ ެއ ްވ ެ ް‬

‫ކަމ ަށ ެވ ެ‪.‬‬

‫ޝޔާޒ ް‬ ‫ޙ ަސަ ން ި‬ ‫މި އ ުޒި ކ ަ ީކ ކ ަނޑ ައ ެޅި ގެނ ް ޙަރ ާމ ް‬

‫ބ ަޔާނ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬އެޙަދީޘ ްގ ެ މާނައި ގ ައި ވ ަނީ‬

‫ޖ ަމ ްޢި އްޔ ަތ ުއ ްސަ ލ ަފ ްގ ެ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ މ ަޖި ލީހ ުގ ެ‬ ‫ްޝއި ޚ ް އ ަޙްމ ަދ ު ސަ ީމރ ު ިބނ ް‬ ‫ސ އ ައ ަ‬ ‫ރަ ީއ ް‬ ‫އި ބްރާހީމ ް ވި ދ ާޅ ުވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ޝއި ޚ ް‬ ‫ސ ަ‬ ‫އ ެހެނ ް ޙަދީޘ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫“ތި މަންކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ އ ުއްމ ަތުގ ައި ބަޔ ަކ ު‬

‫”ފާފ ައ ެއ ް ކުރުމ ަށ ްވެރ ެ އ ެފާފ ައ ެއ ް‬

‫ގަންބަވ ައި ލ ެއ ްވ ުމ ާއި ‪ ،‬ބ ައ ެއ ްގ ެ މ ައްޗ ައ ް‬

‫އ ެ ީއ ފާފ ައ ެއްނޫނ ް ކަމ ަށ ް ޤ ަބ ޫލ ުކުރުނ ް އ ެ ީއ‬

‫އ ުޑ ުނ ް ިހލ ަވ ެއްސެވ ުމ ާއި ‪ި ،‬ބނ ްހ ެލ ުމ ާއި ‪،‬‬

‫ސންނަތުގ ައި‬ ‫ފާފ ައ ެއ ް ކަމ ަށ ް ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ާއި ު‬

‫ސފ ަ ބަދ ަލ ުކުރ ެއ ްވުނ ް‪ ،‬މި ކަންތ ައްތ ައ ް ފ ަހުނ ް‬ ‫ި‬

‫ވ ާރި ދ ުވެފ ައި ހ ުރި ކަންކަމ ަށ ް އޭނ ާ އި ނ ްކާރ ުކުރުނ ް‪.‬‬

‫އަންނަހ ުއްޓ ެވ ެ‪ .‬އެކަލ ޭގ ެފާނަށ ް ދެންނ ެވުނ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސއ ަލޫއ ަހްލ ައ ްޒި ކ ްރި “ ޕްރ ޮގްރ ާމުގ ައި މި އ ުޒި ކ ާ‬ ‫”ފ ަ ް‬

‫ސ ީމހ ަކ ު‬ ‫އ ެހެންވީމ ާ ހިތ ުހ ުރި ހ ާ އ ެއްޗ ެއ ް އ ެއ ްވ ެ ް‬

‫އ ެ ީއ ކޮނ ްއި ރަކުނ ް ތ ޯއ ެވ ެ؟ ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬

‫ބެހޭގ ޮތުނ ް އ ެހުނ ްތ ެރި އ ަކ ު ކުރ ެއ ްވި ސުވާލަކ ަށ ް‬

‫ބުނ ެގެނ ް ނ ުވާނ ެ‪ ،‬މި ވ ެނި ކަމ ެއ ް އ ެ ީއ ޙ ަލ ާލ ު‬

‫އެބ ައި މީހުނ ްގ ެތެރޭގ ައި ލަވ ަ ިކޔ ައި ނަށ ާ‬

‫ޝއި ޚ ް ސަ ީމރ ު ވި ދ ާޅ ު ީވ‬ ‫ޖ ަވ ާބ ު ދ ެއްވ ަމުނ ް‪ަ ،‬‬

‫ކަމެކ ޭ‪ ،‬މި ވ ެނި ކަމ ެއ ް އ ެ ީއ ޙަރ ާމ ް ކަމެކ ޭ‪ ،‬އ ޭގ ެ‬

‫އަނ ްހެނުންނ ާއި މި އ ުޒި ކ ް ސާމާނ ާއި ރ ާބ ުއި ނ ް‬

‫ތި މާމެނ ްގ ެ އ ަމި އްލ ަ ސަ އި ޒ ާއި އ ަމި އްލ ަ ޢި ލ ް ީމ‬

‫ޝއި ޚ ް‬ ‫މ ައްޗ ަށ ް ދަލީލ ެއ ް ފެންނަނ ް ނ ެތި އ ްޔ ާ‪ަ “.‬‬

‫ޢާނ ްމ ުވ ެއްޖެނަމ ައ ެވ ެ‪ “.‬މި ފަދ ައި ންނ ެވ ެ‪.‬‬

‫ޤާބިލްކަމ ަށ ް ނުބަލ ައި ﷲ ޞު ބ ްހާނަހޫވަތ ައ ާލ ާގ ެ‬

‫ސަ ީމރ ު ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪.‬‬

‫ރޭޑި އ ޯއ ެޓ ޯލ ްއި ނ ް ފޮނ ުވި‬

‫ސ ިކޔ ަމުނ ްދ ާ ކަމ ަ ީކ ވަރަށ ް ހިތާމ ަހ ުރި‬ ‫މ ައްޗ ަށ ް ބ ަ ް‬ ‫ކަމ ެއ ް ކަމ ަށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އި ސްލ ާމ ް ީދނުގ ައި ވ ަ ިކކަމ ެއ ް‬

‫ޝއި ޚ ް ބ ަޔާނ ްކުރ ެއ ްވި ގ ޮތުގ ައި‬ ‫ަ‬ ‫މި އ ުޒި ކ ާ ބެހޭގ ޮތުނ ް ރަސޫލ ުﷲ‬

‫ޞއްލ ަﷲ އަލ ައި ިހ‬ ‫ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ާއި ރަސޫލ ުﷲ ަ‬

‫ހ ުއްދައ ޭ ނުވަތ ަ ވ ަ ިކކަމ ެއ ް ޙަރާމ ޭ ބުނުމ ަ ީކ‬

‫ޞއްލ ަﷲ އަލ ައި ިހވ ަސަ އްލ ަމ ް ބ ަޔާނ ްކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ‬ ‫ަ‬

‫ޞއްޙ ަ ޙަދީޘ ްފ ުޅުތ ަކ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް‬ ‫ވ ަސަ އްލ ަމ ްގ ެ ަ‬

‫ތި މ ާގ ެ އ ަމި އްލ ަ ކަމ ެއ ް ނޫނ ް ކަމ ަށ ާއި އ ެ ީއ ިހތ ަށ ް‬

‫ޙަދީޘްތ ަކ ާއި ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ުގ ެ އާޔ ަތްތ ައ ް‬

‫ސ ީމހަކ ަށ ް ބ ަހ ެއްނ ު ިކޔޭނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ެއ ްވ ެ ް‬

‫‪32‬‬

‫”‬

‫ައ ިދ ﷲ ާއއި‪ ،‬އެ ަކލާނގ ެ رﺳﻮل‬ ‫ާއ ައށް ިކ ަޔ ަމ ްނވެ‪ަ ،‬އ ިދ ﷲ ައށް‬ ‫ިބ ުރވެ ިތވެ‪ ،‬އެ ަކލާނގ ެ ައށް ﺗﻘﻮى ވެ ިރވާ ީމހާ‬ ‫) ަދ ްނ ާނ ެށވެ!( ފަހ ެ‪ ،‬އެއު ެރ ްނ ީނ ަހ ަމ ާކ ިމ ާޔ ުބ‬ ‫ިލ ިބގ ެ ްނވާ ީމހ ު ްނ ެނވެ‬

‫]اﻟﻨﻮر‪[52 :‬‬

‫“‬

‫ِﺐ‬ ‫ﲔ َﻣﻔ ًَﺎزا ‪َ ،‬ﺣ َﺪاﺋ َ‬ ‫ވ ެއ ެވ ެ‪ } .‬إِ ﱠن ﻟِﻠ ُْﻤﺘﱠ ِﻘ َ‬ ‫ِﻖ َوأَ ْﻋﻨَﺎﺑًﺎ َ‪ ،‬وَﻛَﻮاﻋ َ‬ ‫أَْﺗـَﺮاﺑًﺎ َ‪ ،‬وَﻛ ْﺄ ًﺳﺎ ِد َﻫﺎﻗًﺎ ‪َ ،‬ﻻ ﻳَ ْﺴ َﻤ ُﻌﻮ َن ﻓِﻴ َﻬﺎ ﻟَ ْﻐًﻮا َوَﻻ ِﻛ ﱠﺬاﺑًﺎ‬ ‫ِﻦ َرﺑ َ‬ ‫ﱢﻚ َﻋ َﻄ ًﺎء ِﺣ َﺴﺎﺑًﺎ { ]اﻟﻨﺒﺄ‪[36 – 31 :‬‬ ‫‪َ ،‬ﺟَﺰ ًاء ﻣ ْ‬ ‫”ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬ﺗﻘﻮﻯ ވ ެރި ންނަށ ް ހ ުރީ ‪،‬‬

‫ލި ބުމ ަށ ް އެދ ެނީ ކޮނ ް ކ ާމި ޔ ާބ ެއ ް ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ު މި ދަންނަވ ަނީ ކޮންމ ެހެނ ް ދ ުނި ޔޭގ ައި‬ ‫ކ ާމި ޔ ާބ ު ހ ޯދުމ ަށ ް މ ަސަ އްކ ަތ ް ނ ުކުރ ާށެކ ޭ ނޫނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ އެންމ ެ ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ ކ ާމި ޔ ާ ީބ‬ ‫ސ އަބ ަދ ުވ ެ ް‬ ‫ނަމ ަވ ެ ް‬

‫ކ ާމި ޔ ާބ ު ލި ބ ެނި ވި ތަނ ެކ ެވ ެ‪ .‬ބަގީޗާތ ަކ ާއި ‪ ،‬އ ަދި‬

‫ާޞލ ް ކުރުމ ަށ ް‬ ‫ހިތުގ ައި ބަހ ައްޓ ައި ގެނ ް އ ެކ ާމި ޔ ާ ީބ ޙ ި‬

‫ސކ ަދުރުތ ަކ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެއ ްފުރާވަރ ުގ ެ ޒ ުވާނ ް‬ ‫މ ޭ ިބ ް‬

‫ގަދައަޅ ައި މ ަސަ އްކ ަތ ް ކުރުމ ަށ ް ހ ަނދުމަކ ޮށ ްދި ނ ުމ ުގ ެ‬ ‫ގ ޮތުންނ ެވ ެ‪ .‬ﷲ ވ ަ ީޙ ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪} .‬إِ ﱠن‬

‫އަނ ްހެނ ް ކ ުދި ންނ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ފ ުރި ފ ައި ވ ާ ރާތ ަށި ތ ަކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ބ ާޠި ލ ް ވާހަކަތ ަކ ެއ ް‪ ،‬އ ަދި ދ ޮގ ެއ ް އ ެއުރެނ ް އ ެތ ާކ ު‬ ‫ސކ ަލ ާނގ ެ ﺣﻀﺮﺓ‬ ‫ނ ާހާނ ެތ ެވ ެ‪ .‬ކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ ވ ެރި ރަ ް‬ ‫ނ ް ލި ބ ެނި ވި ޖ ަޒ ާއ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައ ެވ ެ‪ .‬ފ ުދި ގެނ ްވ ާ‬ ‫ދ ެއ ްވުމ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައ ެވ ެ‪“.‬‬

‫َﻫﺬَا ﳍَُ َﻮ اﻟْﻔَْﻮُز اﻟ َْﻌ ِﻈ ُﻴﻢ ‪ ،‬ﻟِ ِﻤﺜْ ِﻞ َﻫﺬَا َﻓـ ْﻠَﻴـ ْﻌ َﻤ ِﻞ اﻟ َْﻌﺎ ِﻣﻠُﻮ َن {‬

‫]اﻟﺼﺎﻓﺎت‪” .[61 - 60:‬ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ‬ ‫ّ‬ ‫ކ ާމި ޔ ާބ ު ލި ބުމ ަ ީކ މި ީއކަނ ް ކަށަވަރ ެވ ެ‪ .‬ﻋﻤﻞ ކުރ ާ‬

‫މީހުނ ް މި ފަދަކަންތ ައ ް ލި ިބގ ަތުމ ަށްޓަކ ައި ﻋﻤﻞ‬ ‫ކުރ ާހ ުށި ކަމ ެވ ެ!“‬

‫ސނ ާ‬ ‫އެބ ައި މީހުނ ްގ ެ ޙ ާލ ާ މ ެދުގ ައި ވި ް‬ ‫އ ޭ އަޅަމެނ ް ހ ައްދަވ ައި ގެނ ްގ ުޅ ުއ ްވ ާ‬

‫ފި ކުރުކ ޮއްލ ައ ްވ ާށ ެވ ެ! ގަދަފަދ ަވ ެގެނ ްވ ާ ޢަޛ ާބުނ ް‬ ‫ސ ﷲ ވ ަނީ ކީރި ތި ޤ ުރ ްއާނުގ ައި ބ ަޔާނ ް‬ ‫މި ކަނ ްވ ެ ް‬

‫ސަ ލާމ ަތ ް ކުރައްވ ައި އ ެތ ާނގ ެ ދ ަށުނ ް ފެނ ްކޯރުތ ައ ް‬

‫އި ލ ާހ ް! ޙ ަ ީޤ ީޤ ކ ާމި ޔ ާބ ުގ ެ އ ަހ ުލ ުވ ެރި ނ ްގ ެ‬

‫ކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ިކޔ ެއ ް‪ ،‬އެންމ ެ އާޔ ަތ ެއްގ ައި‬

‫ސވަރ ުގެތަކ ަށ ް އެކ ަލ ާނގ ެ‬ ‫ހިނގ ަ ހިނގ ާ ހުންނަ ު‬

‫ތެރ ެއި ނ ް އަޅަމެނ ް ލ ައ ްވ ާށި އ ެވ ެ! އ ަދި‬

‫އެކ ަލ ާނގ ެ ވ ަނީ ކ ާމި ޔ ާބ ު ވ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުތ ައ ް ބ ަޔާނ ް‬

‫އެބ ައި މީހުނ ް ވ ެއްދ ެވި އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެތަނުނ ް ގުނައި‬

‫އި ބަރަސްލ ާނގެއ ަށ ް ިކޔަމަނ ްތ ެރި ވ ުމ ުގ ެ ހެޔ ޮ‬

‫ކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬އެކ ަލ ާނގ ެ ވ ަ ީޙ ކުރައ ްވާފ ައި‬ ‫}وَﻣ ْﻦ ﻳُ ِﻄ ِﻊ اﻟﻠﱠ َﻪ ََور ُﺳﻮﻟَُﻪ َوَْﳜ َﺶ اﻟﻠﱠ َﻪ َوَﻳـﱠﺘـ ْﻘ ِﻪ‬ ‫ވ ެއ ެވ ެ‪َ .‬‬ ‫ﻓَﺄُوﻟَﺌ َ‬ ‫ِﻚ ُﻫ ُﻢ اﻟْﻔَﺎﺋُِﺰونَ{ ]اﻟﻨﻮر‪” [52 :‬އ ަދި ﷲ އ ާއި ‪،‬‬

‫ޢަދ ަދ ު ނ ުކުރެވ ޭހ ާ ގި ނަގުނަ ނި ޢުމ ަތްތ ައ ް އެބ ައި‬

‫ސދ ާވ ެގެނ ްވ ާ ތ ެދުމަގ ަށ ް‬ ‫ތ ައުފީޤ ް ދ ެއްވ ައި ީ‬

‫މީހުންނަށ ް ލި ބިލި ިބ ހުރ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި އ ަށ ްވުރ ެ ވ ަ ިކ‬

‫އަޅަމެންނަށ ް މ ަގުދ ައްކ ަވ ާށި އ ެވ ެ! ހަމަކަށަވަރުނ ް‬

‫ބ ޮޑ ު ކ ާމި ޔާބީއ ެއ ް ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ﷲ ވ ަ ީޙ‬

‫ސލ ަކ ާނގ ެ ީއ އަޅަމެނ ްގ ެ ދ ުޢާތ ައ ް އ ައ ްސަ ވ ާ‬ ‫އި ބަރަ ް‬

‫ﲔ َواﻟ ُْﻤْﺆِﻣﻨَ ِ‬ ‫ﺎت‬ ‫ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪َ} .‬ﻳـْﻮَم َﺗـَﺮى اﻟ ُْﻤْﺆِﻣﻨِ َ‬ ‫ﱠﺎت‬ ‫ﻳَ ْﺴ َﻌﻰ ﻧُ ُﻮرُﻫ ْﻢ ﺑَ ْ َ‬ ‫ِِﻢ ﺑُ ْﺸَﺮ ُاﻛ ُﻢ اﻟَْﻴـْﻮَم َﺟﻨ ٌ‬ ‫ِﻢ َوﺑِﺄَﳝَْﺎ� ْ‬ ‫ﲔ أَﻳْﺪِﻳﻬ ْ‬ ‫َْ‬ ‫ِﻳﻦ ﻓِﻴ َﻬﺎ َذﻟ َ‬ ‫ِﻚ ُﻫ َﻮ اﻟْﻔَْﻮُز اﻟ َْﻌ ِﻈ ُﻴﻢ‬ ‫َْﺎر َﺧﺎﻟِﺪ َ‬ ‫َْﲡِﺮي ﻣ ْ‬ ‫ِﻦ َْﲢﺘِ َﻬﺎ اﻷ� ُ‬

‫އި ލ ާހ ެވ ެ‪.‬‬

‫އެކ ަލ ާނގ ެ ﺭﺳﻮﻝ އާއ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ެ‪ ،‬އ ަދި ﷲ‬

‫އ ަށ ް ިބރ ުވ ެތި ވ ެ‪ ،‬އެކ ަލ ާނގެއ ަށ ް ﺗﻘﻮﻯ ވ ެރި ވާމީހ ާ‬ ‫)ދަންނ ާށ ެވ ެ!( ފ ަހ ެ‪ ،‬އ ެއުރެނ ްނީ ހަމ ަ ކ ާމި ޔ ާބ ު‬ ‫ލި ބިގެނ ްވ ާ މީހުންނ ެވ ެ‪“.‬‬

‫{ ]اﳊﺪﻳﺪ‪” [12 :‬ﻣﺆﻣﻦ ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ‬

‫އަނ ްހެނުނ ް‪ ،‬ކަލ ޭގ ެފާނ ު ދ ެކެވަޑ ައި ގަންނަވާނޭ‬ ‫މި އާޔ ަތުގ ައި ﷲ އަންގ ަވާފ ައި މި ވ ަނީ ‪4‬‬

‫ދުވ ަހ ު‪ ،‬އ ެއުރެނ ްގ ެ ކ ުރި މ ަތި ންނ ާއި ‪ ،‬އ ެއުރެނ ްގ ެ‬

‫ިޝތި ހާރު ކުރެ ްއ ުވމަށާ ިއ‬ ‫އ ް‬

‫ސފ ައ ެކ ެވ ެ‪ .‬އެއީ‪:‬‬ ‫ި‬

‫ކަނ ާތްފަރ ާތުނ ް‪ ،‬އ ެއުރެނ ްގ ެ ނޫރ ު ހިނގަހިނގ ާ‬

‫‪ -1‬ﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﱃ އ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވުނ ް‪.‬‬

‫ހުންނާނ ެތ ެވ ެ‪) .‬އ ަދި އ ެއުރެންނަށ ް އަންގ ަވާނ ެތ ެވ ެ‪(.‬‬

‫‪ -2‬އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ް ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ އ ަށ ް‬

‫މި އ ަދ ު ތި ޔަބ ައި މީހުންނަށ ް އ ުފ ާވ ެރި ކ ަމ ުގ ެ ﺧﺒﺮ‬

‫ިސ ާލ ްމ ގަނ ުޑކޮށް‬ ‫ދި އ ް‬

‫ިކޔަމަނ ްވުނ ް‪.‬‬

‫ހ ުށްޓ ެވ ެ‪) .‬އެއީ( އެތަނ ްތ ާނގ ެ ދ ަށުނ ް ފެނ ްކޯރުތ ައ ް‬

‫‪ -3‬ﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﱃ އ ަށ ް ިބރ ުވ ެތި ވުނ ް‪.‬‬

‫ސވަރ ުގެތ ަކ ެވ ެ‪ .‬އެތަނ ްތ ާނގ ައި‬ ‫ހިނގަހިނގ ާ ހުންނަ ު‬

‫ބަ ްއ ަލ ަވ ިއގަތު މަށް‬

‫‪ -4‬ﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﱃ އ ަށ ް ތ ަޤ ްވ ާވ ެރި ވުނ ް‪.‬‬

‫އ ެއުރެނ ް ދ ެމި ތި ބ ެނި ވި ގ ޮތުގ ައ ެވ ެ‪ .‬ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ‬

‫ސފ ަ ލި ބިގެނ ްފި މީހ ާ ވ ަނީ‬ ‫ސފަތ ަކުނ ް ި‬ ‫ފ ަހ ެ މި ި‬

‫ސ‬ ‫ކ ާމި ޔ ާބ ު ލި ބުމ ަ ީކ ހަމ ައެއީއ ެވ ެ‪ “.‬އ ަދި ވ ެ ް‬ ‫ِﻳﻦ‬ ‫އެކ ަލ ާނގ ެ ވ ަ ީޙ ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ } .‬إِ ﱠن اﻟﱠﺬ َ‬

‫ކ ާމި ޔ ާބ ުވ ެގެނ ްވ ާ މީހުނ ްގ ެ ތެރ ެއި ންނ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ް‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ހިތުގ ައި އ ުފެދ ޭ ސުވާލ ަ ީކ މި‬

‫اﻟﺼ ِ َ‬ ‫ﺎﳊ ِ‬ ‫َْﺎر‬ ‫آ َﻣﻨُﻮا َو َﻋ ِﻤﻠُﻮا ﱠ‬ ‫ﺎت ﳍَُ ْﻢ َﺟﻨ ٌ‬ ‫ﱠﺎت َْﲡِﺮي ﻣ ْ‬ ‫ِﻦ َْﲢﺘِ َﻬﺎ اﻷَْ� ُ‬ ‫ِﻚ اﻟْﻔَْﻮُز اﻟ َ‬ ‫َذﻟ َ‬ ‫ْﻜﺒِﲑُ{ ]اﻟﱪوج‪” [11 :‬ހަމަކަށަވަރުނ ް‪،‬‬

‫ކ ާމި ޔ ާބ ު ލި ބިގެނ ްވ ާ މީހުންނަށ ް‪ ،‬އާދ ެ ނަރަކ ައި ނ ް‬

‫إﳝﺎن ވ ެ ﺻﺎﱀ ﻋﻤﻞ ތ ައ ްކުޅަމީހުންނަށ ް‪ ،‬އ ެތ ާނގ ެ‬

‫ސވަރ ުގ ެ ވ ެއްދ ެވުނ ު މީހުންނަށ ް‬ ‫ސަ ލާމ ަތ ް ކުރ ެވި ު‬

‫ސވަރ ުގެތ ައ ް‬ ‫ދ ަށުނ ް ކޯރުތ ައ ް ހިނގަހިނގ ާ ހުންނަ ު‬

‫އެއ ަށްފ ަހ ު ލި ބ ެނީ ކޮނ ްއ ެއްޗ ެއ ްބ ާއ ެވ ެ؟ ﷲ‬

‫ހ ުއްޓ ެވ ެ‪ .‬ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ ކ ާމި ޔ ާބ ު ލި ބުމ ަ ީކ އެއީއ ެވ ެ‪“.‬‬

‫އެބ ައި މީހުންނަށްޓަކ ައި ތ ައ ްޔާރ ު ކުރައ ްވާފ ައި ވ ަނީ‬ ‫ކޮންކަމ ެއ ް ބ ާއ ެވ ެ؟ ﷲ ﺗﻌﺎﱃ ވ ަ ީޙ ކުރައ ްވާފ ައި‬

‫މި އ ަށ ްވުރ ެ ބޮޑ ަށ ް އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް‬

‫ުގ ުޅ ްއވާނީ !‬

‫‪300 7527‬‬ ‫‪7 527 527‬‬

‫ިދއިސް ާލމ ް ދު ަވހ ު ނޫސް‬

‫‪www.dhiislam.com‬‬ ‫‪31‬‬

‫ަސމ ް‬ ‫އަބްދ ުﷲ ނ ީ‬

‫ަޙޤީޤީ ާކ ިމ ާޔ ީބ ައ ީކ ކ ޮ ަބ ިއހެއ ް ެޔވެ؟‬

‫ސ‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް އެންމެނ ްވ ެ ް‬

‫ރަޙްމ ަތ ް ލި ބ ުމ ުގ ެ ކ ާމި ޔ ާ ީބ ހ ަނދާނ ް ނައ ްތާލ ައި‬

‫ُ‬ ‫ْﺲ ذَاﺋِ َﻘ ُﺔ اﻟ َْﻤْﻮ ِت َوإﱠِﳕَﺎ ُﺗـَﻮﱠﻓـْﻮ َن أُ َُﺟﻮرُﻛ ْﻢ َﻳـْﻮَم اﻟْﻘِﻴَﺎ َﻣ ِﺔ‬ ‫}ﻛ ﱡﻞ َﻧـﻔ ٍ‬ ‫اﳉﻨﱠ َﺔ َﻓـ َﻘ ْﺪ ﻓَﺎ َز َوَﻣﺎ َْ‬ ‫َﻤ ْﻦ ُز ِْﺣﺰَح َﻋ ِﻦ اﻟﻨﱠﺎ ِر َوأُ ْد ِﺧ َﻞ َْ‬ ‫اﳊﻴَﺎ ُة اﻟ ﱡﺪْﻧـﻴَﺎ‬ ‫ﻓَ‬ ‫إﱠِﻻ َﻣﺘَ ُﺎع اﻟْ ُﻐُﺮورِ{ ]آل ﻋﻤﺮان‪” .[185 :‬ކޮންމ ެ ﻧﻔﺲ‬ ‫އަކީވެސް‪ ،‬މަރ ުގ ެ ރަހ ަ ލި ިބގަންނާނޭ އ ެއްޗ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ވަރަށ ްގި ނައި ނ ް ކ ާމި ޔާބީއ ާ ބެހޭގ ޮތުނ ް ނުވަތ ަ‬

‫މި ފަނާވ ަނި ވި ދ ުނި ޔ ޭގ ެ އ ަވާގ ައި ޖ ެ ިހފ ައ ެވ ެ‪.‬‬

‫ކ ާމި ޔ ާބ ު މީހުންނ ާ ބެހޭގ ޮތުނ ް ނުވަތ ަ ކ ާމި ޔާބީގ ެ‬

‫ކ ާމި ޔ ާބ ު ވި ޔ ަފ ާރި ތ ަކ ުގ ެ ވާހަކ ައ ެވ ެ‪ .‬ނުވަތ ަ‬

‫މި ދ ުނި ޔ ެއ ާ ބެހޭގ ޮތުނ ް ﷲ ވ ަ ީޙ ކުރައ ްވާފ ައި‬ ‫ِه َْ‬ ‫}وَﻣﺎ َﻫﺬ ِ‬ ‫ِﺐ‬ ‫މި ފަދ ައި ންނ ެވ ެ‪َ .‬‬ ‫اﳊﻴَﺎ ُة اﻟ ﱡﺪْﻧـﻴَﺎ إﱠِﻻ ﳍَْ ٌﻮ َوﻟَﻌ ٌ‬ ‫ِﻲ َْ‬ ‫اﳊَﻴـَﻮا ُن ﻟ َْﻮ َﻛﺎﻧُﻮا َﻳـ ْﻌﻠ َُﻤﻮنَ{ ]اﻟﻌﻨﻜﺒﻮت‪:‬‬ ‫َوإِ ﱠن اﻟ ﱠﺪ َار ْاﻵ ِﺧَﺮَة َﳍ َ‬ ‫‪” .[64‬މި ދ ުނި ޔ ޭގ ެ ދި ރި އ ުޅުމަކީ‪ ،‬ކ ުޅި ވަރ ެއ ް‬

‫ކ ުޅި ވަރ ުގ ެ މ ައި ދާނުގ ައި ބ ޮޑ ެތި ކ ާމި ޔ ާ ީބތ ައ ް ހ ޯދ ާ‬

‫ކ ަމުގ ައ ްޔ ާއި ‪ ،‬މަޖ ަލ ެއ ް ކ ަމުގ ައި ނ ޫނީ ނ ުވ ެތ ެވ ެ‪.‬‬

‫ކަށަވ ަރީ ‪ ،‬ޤި ޔާމ ަތ ް ދުވ ަހުންނ ެވ ެ‪ .‬ފ ަހ ެ‪ ،‬ނަރަކ ައި ނ ް‬

‫މީހުނ ްގ ެ ވާހަކ ައ ެވ ެ‪ .‬ނުވަތ ަ އި ނ ްތި ޚ ާބުތ ަކުނ ް‬

‫އ ަދި ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬ޙ ަ ީޤ ީޤ ދި ރި އ ުޅުންވ ަނީ ‪،‬‬

‫ސވަރ ުގެޔ ަށ ް ވ ެއްދ ެވި މީހ ާ‬ ‫އ ެއްކިބ ާކުރައްވ ައި ‪ު ،‬‬

‫ކ ާމި ޔ ާބ ު ހ ޯދާނ ެ ގ ޮތްތ ަކ ުގ ެ ވާހަކ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ފަދ ަ‬

‫އ ާ ިޚރަތ ުގ ެ ގޮވ ަ ީތގ ައި ކަނ ް ކަށަވަރ ެވ ެ‪ .‬އ ެއުރެންނަށ ް‬

‫)ދަންނ ާށ ެވ ެ!( ފ ަހ ެ‪ ،‬އ ެ ީމހ ަކ ު ކ ާމި ޔ ާބ ު ވ ެއްޖެކަނ ް‬

‫ދ ުނި ޔ ަ ީވ ކ ާމި ޔ ާބުތ ައ ް ހ ޯދާނ ެ ގ ޮތްތ ަކ ާ ކ ާމި ޔ ާބުތ ައ ް‬

‫އެކަނ ް އ ެނގޭނަމ ައ ެވ ެ‪“.‬‬

‫ކަށަވަރ ެވ ެ‪ .‬ކެހިވ ެރި ކ ަމ ުގ ެ ވ ަގ ު ީތ އުފ ަލ ެއ ް ދ ޭ‬

‫ސަ ބ ަބުތ ަކ ާ ބެހޭގ ޮތުނ ް ވާހަކ ަ ދ ައ ްކ ާ އ ުޅެމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް އާނ ްމުކ ޮށ ް ދ ައްކ ަނީ‬ ‫ނަމ ަވ ެ ް‬

‫ހޯދ ައި ފ ައި ވ ާ މީހުނ ްގ ެ ވާހަކ ަ ތ ަކ ެވ ެ‪ .‬އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް‬ ‫ދ ެކ ެނީ އެންމ ެ މ ުއ ްސަ ނދި މީހާއ ަ ީކ އެންމ ެ‬

‫އ ަދި ‪) ،‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ކުޅ ަ ޢަމ ަލުތަކ ަށ ް(‬ ‫ތި ޔަބ ައި މީހުންނަށ ް ފ ުރި ހަމަޔ ަށ ް ޖ ަޒ ާ ދ ެއ ްވާނެކަނ ް‬

‫އ ެއްޗ ެއްކ ަމުގ ައި މެނުވީ‪ ،‬ދ ުނި ޔ ޭގ ެ ދި ރި އ ުޅުނ ް‬ ‫އ ެހެންކ ަމުނ ް އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް‬

‫ނ ުވ ެއ ެވ ެ‪“.‬‬

‫ކ ާމި ޔ ާބ ު މީހާކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪ .‬ނުވަތ ަ އެންމ ެ މ ަޝް ހޫރ ު‬

‫މުސްލި މުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ވ ާޖި ބ ު ވ ެގެންވ ަނީ‬

‫ީމހ ަ ީކ އެންމ ެ ކ ާމި ޔ ާބ ު މީހ ާ ކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ފަދ ަ‬

‫ސ ”އެންމ ެ ބ ޮޑ ު ކ ާމި ޔާބީ“ އ ާ މ ެދ ު‬ ‫އަބ ަދ ުވ ެ ް‬

‫ކަންތ ައްތ ަކ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް މި ވ ަނީ‬

‫ސނައި އ ެ ޙ ިާސލ ް ކުރުމ ަށްޓަކ ައި ގަދައަޅ ައި‬ ‫ވި ް‬

‫ސވަރ ުގ ެ‬ ‫އެއީއ ެވ ެ‪ .‬ނަރަކ ައި ނ ް ސަ ލާމ ަތ ް ކުރ ެވި ު‬

‫ޙ ަ ީޤ ީޤ ކ ާމި ޔ ާބ ުގ ެ މ ަތި ނ ް ހ ަނދާންނ ެތި ފ ައ ެވ ެ‪ .‬ﷲ‬

‫މ ަސަ އްކ ަތ ް ކުރުމ ެވ ެ‪ .‬އާދ ެ‪ ،‬އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ވ ެރި‬

‫ވ ެއްދެވ ޭ މީހުންނ ެވ ެ‪ .‬ނަރަކ ަ އ ަށ ްވުރ ެ ބޮޑ ަށ ް‬

‫ރައ ްބ ުގ ެ ޙ ަޟް ރަތުގ ައި ހ ުއ ްޓި ތި ބެންޖެހ ޭ ދުވ ަހ ުގ ެ‬

‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް ސަ ލާމ ަތ ް ވާނ ް ބޭނުންވ ަނީ‬

‫ސކ ަމ ެއ ް‬ ‫ކ ާމި ޔ ާ ީބ އ ެވ ެ‪ .‬އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް އެންމ ެ އި ް‬

‫ކޮންތަނަކުނ ް ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އެތަނ ުގ ެ ޢަޛާބ ަށ ްވުރ ެ‬

‫ދޭނ ް ީވ މި ކ ާމި ޔ ާ ީބ ހ ޯދުމ ަށ ެވ ެ‪.‬‬

‫ބޮޑ ަށ ް ރައ ްކ ާތ ެރި ވާނ ް ބޭނުންވ ަނީ ކޮންކަމ ަކ ުނ ް‬

‫އ ާ ބ ައްދ ަލ ު ކުރަންޖެހ ޭ ދުވ ަހ ު އެކ ަލ ާނގ ެ‬ ‫ޢަޛ ާބުނ ް ސަ ލާމ ަތ ްވ ެ‪،‬‬ ‫އެކ ަލ ާނގ ެ‬

‫ޙ ަ ީޤ ީޤ ކ ާމި ޔ ާބ ު ލި ބިގެނ ްވ ާ މީހުންނަ ީކ‬

‫ސވަރ ުގެއ ަށ ް ވުރ ެ ބޮޑ ަށ ް ހޯދަނ ް‬ ‫ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އ ަދި ު‬ ‫އާދ ެ‪ ،‬އ ެ ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ މި ކ ާމި ޔ ާ ީބ އ ަ ީކ‬ ‫ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެންނަށ ް އެކަނ ް‬ ‫ބ ަޔާނ ް ކުރައ ްވ ައި ﷲ ވ ަ ީޙ‬

‫ބޭނުންވ ަނީ ކޮންތަނ ެއ ް ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އެތަނ ުގ ެ‬ ‫ނި ޢުމ ަތްތަކ ަށ ް ވުރ ެ ބޮޑ ަށ ް ލި ބެނ ް ބޭނުންވ ަނީ ކޮނ ް‬ ‫އ ެއްޗ ެއ ް ހ ެއ ްޔ ެވ ެ؟‬

‫ކ ުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫މި ހާރ ު އ ަޅުގ ަނޑ ުމެންނަށ ް ޙ ަ ީޤ ީޤ‬ ‫ކ ާމި ޔ ާބުނ ް ކ ާމި ޔ ާބ ު ވާނ ެ މީހުނ ް އ ެނގި އްޖ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސފަތަކ ަ ީކ‬ ‫ސ ސުވާލ ަ ީކ އެބ ައި މީހ ުނ ްގ ެ ި‬ ‫ނަމ ަވ ެ ް‬ ‫ކޮބ ައި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ނުވަތ ަ އ ެ ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ‬ ‫ކ ާމި ޔ ާ ީބ ހ ޯދ ާނީ ިކ ިހނ ެއ ް‬ ‫ހ ެއްޔ ެވ ެ؟‬

‫‪30‬‬

‫ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްކުރ ެ އ ެއްބަޔ ަކުވ ަނީ އަނ ެއްބަޔ ެއ ްގ ެ‬ ‫ސރަތ ުގ ެ ‪ 124‬ވަނަ‬ ‫ސ ޫ‬ ‫ިކބ ައި ންނ ެވ ެ“‪ .‬ނި ާ‬ ‫ِﻦ‬ ‫އާޔ ަތުގ ައި ވ ަ ީޙ ކުރައްވ ައ ެވ ެ‪)َ .‬وَﻣﻦ َﻳـ ْﻌ َﻤ ْﻞ ﻣ َ‬ ‫اﻟﺼ ِ َ‬ ‫ﺎت ﻣِﻦ َذ َﻛ ٍﺮ أَ ْو أُﻧﺜَ ٰﻰ َوُﻫ َﻮ ُﻣْﺆِﻣ ٌﻦ ﻓَﺄُوﻟَـٰﺌ َ‬ ‫ﺎﳊ ِ‬ ‫ِﻚ ﻳَ ْﺪ ُﺧﻠُﻮ َن‬ ‫ﱠ‬

‫َْ‬ ‫ِﲑا( މާނައަކީ‪” :‬އ ަދި ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ އ ަކ ު‬ ‫اﳉﻨﱠ َﺔ َوَﻻ ﻳُ ْﻈﻠ َُﻤﻮ َن ﻧَﻘ ً‬

‫މި ފަދ ައި ންނ ެވ ެ‪) .‬وَ وَ ﺻ� ْﻴﻨَﺎ ْ ِٕاﻻ�ﺴَ ﺎنَ ﺑِﻮَ ِ َا� ْﻳ ِﻪ ِٕاﺣْ ﺴَ ًﺎ� ۖ َ َﲪ َﻠ ْﺘ ُﻪ‬ ‫�� ﻣ ُﻪ ُﻛْﺮ ًﻫﺎ وَ وَ َﺿ َﻌ ْﺘ ُﻪ ُﻛْﺮ ًﻫﺎ ۖ وَ َ ْﲪ ُ ُ� وَ ِﻓﺼَ ُ ُﺎ� ﺛَ َﻼ ُﺛﻮنَ َﺷﻬ ًْﺮا ۚ ﺣَ � ٰﱴ �ا َذا‬ ‫ﺑ ََﻠ َﻎ �� ُﺷ �ﺪ ُه وَ ﺑ ََﻠ َﻎ �ْ�رﺑَ ِﻌ َﲔ ﺳَ ﻨ ًَﺔ َﻗ َﺎل َر ِّب ��وْ ِزﻋْ ِﲏ ��نْ �� ْﺷ ُﻜ َﺮ ﻧِ ْﻌ َﻤ َﺘ َﻚ‬ ‫َﲇ وَ ﻋ َ ٰ‬ ‫اﻟ�ﱵ �� ْﻧ َﻌﻤ َْﺖ ﻋ َ �‬ ‫َﲆ وَ ِ َا� �ي وَ ��نْ �� ْ َﲻ َﻞ ﺻَ ﺎﻟِﺤً ﺎ ﺗَْﺮ َﺿ ُﺎه وَ ��ﺻْ ِﻠﺢْ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ﻦَ‬ ‫ِﱄ ِﰲ ذِّرﻳ ِ�ﱵ ۖ ِٕا ِﱐ ﺗﺒْﺖ ِٕاﻟﻴْﻚ وَ ِٕا ِﱐ ِﻣ اﻟﻤُﺴْ ِﻠ ِﻤﲔَ( މާނައަކީ‪:‬‬

‫ޖޯކު ‪:‬‬

‫ައ ަރ ިބ ަޤއު ަމ ަކށް ނިސް ަބތްވީ ީތ‬

‫ެޓ ަރރިސް ަޓ ަކށް ވީ‬

‫ކ ަމުގ ައި ވ ެގެނ ްހުރ ެ‪ ،‬ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪ ،‬އަނ ްހެނުނ ްގ ެ‬

‫”ﺇﻧﺴﺎﻥ އާއ ަށ ް އޭނ ާގ ެ މ ައި ންބަފ ައި ންނަށ ް‬

‫ތެރ ެއި ނ ް ހެޔ ޮ ﻋﻤﻞ ކުރާމީހ ާ )ދަންނ ާށ ެވ ެ!(‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ ﻭﺻﻴﺔ‬ ‫ހެޔޮކ ޮށ ް ހިތުމ ަށ ް ތި މަންރަ ް‬

‫ސވަރ ުގެޔ ަށ ް ވަންނާނ ެތ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ‪،‬‬ ‫ފ ަހ ެ‪ ،‬އ ެއުރެނ ް ު‬

‫ކުރ ެއ ް ީވމ ެވ ެ‪ .‬އޭނ ާގ ެ މ ައި މީހ ާ އ ުނދ ަގ ުލ ާއި ‪،‬‬

‫ސ އ ެއުރެންނަށ ް‬ ‫ިކތަންމ ެ ކުޑ ަ މި ންވަރަކުނ ްވި ޔ ަ ް‬

‫ތުރ ާލ ާއ ެކ ު މާބ ަނޑ ުގ ައި އޭނ ާ އ ުފ ުލި އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬

‫ނ ޯޓ ް‪ :‬ޖ ޯކުތ ަކުގ ައި ދ ޮގ ު ނ ުލި ޔެވ ޭތ ޯ ބ ަލާނަނ ް‪.‬‬

‫ސރަތ ުގ ެ‬ ‫އ ަނި ޔ ާއ ެއ ް ނ ުކުރައ ްވ ާހ ުށްޓ ެވ ެ“‪ .‬ނަޙ ްލ ު ޫ‬ ‫‪ 97‬ވަނަ އާޔ ަތުގ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪) .‬ﻣَﻦْ َﲻ َﻞ ﺻَ ﺎﻟﺤً ﺎ ﻣّﻦ َذﻛﺮَ‬ ‫ِ ِ ِ ٍ‬ ‫��وْ �� َ ٰ‬ ‫ﻧﱺ وَ ُﻫ َﻮ ﻣ ُْﺆ ِﻣﻦٌ َﻓ َﻠ ُﻨﺤْ ِﻴ َﻴ �ﻨ ُﻪ ﺣَ ﻴَﺎ ًة َﻃ ِّﻴﺒ ًَﺔ ۖ وَ ﻟَ َﻨﺠْ ِﺰ َﻳﳯ� ُ ْﻢ ��ﺟْ ﺮ َُﱒ ِب ��ﺣْ ﺴَ ِﻦ‬

‫އ ުނދ ަގ ުލ ާއި ‪ ،‬ތުރ ާލ ާއ ެކ ު އޭނ ާ ވި ހ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬

‫އެކަމ ަކ ު މި ޖ ޯކުތަކ ަށ ް ތ ެދ ު ވާހަކަތަކ ޭ ނުކިޔުނ ް‬

‫އޭނ ާއ ާއި ގެނ ް މާބ ަނޑ ުވ ުމ ާއި ‪ި ،‬ކރ ުތ ުނބުނ ް‬

‫ސ‬ ‫އެދެނ ް‪ .‬ސަ ބަބ ަ ީކ އ ަޅުގ ަނޑ ަށ ް ނޭނގޭތީ‪ .‬ނަމ ަވ ެ ް‬

‫ސމަސްދުވ ަހ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ވީއ ްލ ުމ ުގ ެ މ ުއްދަތ ަ ީކ ތި ރީ ް‬

‫ﻣَﺎ َﰷ ُﻧﻮا َﻳ ْﻌﻤ َُﻠﻮنَ ( މާނައަކީ‪” :‬ﻣﺆﻣﻦ އ ަކ ު ކ ަމުގ ައި ވ ާ‬

‫ސއަހަރ ު‬ ‫ސ ީޅ ް‬ ‫އޭނ ާ ފުރ ާފ ުރި ހަމ ަވ ެ‪ާ ،‬‬

‫ﺣﺎﻝ‪ ،‬ފި ރި ހެނުނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ްވި ޔަސް‪ ،‬ނުވަތ ަ‬

‫ފ ުރި އްޖެހިނދ ު‪ ،‬އޭނ ާ ބުނ ެތ ެވ ެ‪ .‬އ ަޅ ުގ ެ‬

‫އަނ ްހެނުނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ްވި ޔަސް‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ ﻋﻤﻞ އ ެއ ް‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ މި އ ަޅ ާގ ެ‬ ‫ސކ ަލާކ ޮ! އި ބަރަ ް‬ ‫ވ ެރި ރަ ް‬

‫ކ ޮށ ްފި މީހ ާ )ދަންނ ާށ ެވ ެ!( ފ ަހ ެ‪ ،‬ހަމަކަށަވަރުނ ް‪،‬‬

‫މ ައްޗ ަށ ާއި ‪ ،‬މި އ ަޅ ާގ ެ މ ައި ންބަފ ައި ނ ްގ ެ‬

‫އ ެ ީމހަކ ަށ ް ރަނގ ަޅ ު‪ ،‬ބ ާއްޖ ަވ ެރި ދި ރި އ ުޅުމ ެއ ް‪،‬‬

‫މ ައްޗ ަށ ް ދ ެއ ްވި ﻧﻌﻤﺔ އ ަށ ް ﺷﻜﺮ ކުރުމ ަށ ާއި ‪،‬‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ ދ ެއ ްވ ާހ ު ީށމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬ ‫ތި މަންރަ ް‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ ރ ު ިހވ ޮޑި ގެނ ްވ ާ ﺻﺎﱀ ﻋﻤﻞ‬ ‫އި ބަރަ ް‬

‫ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬އ ެއުރެނ ް ﻋﻤﻞ ކ ޮށ ް އ ުޅުނ ު‬

‫ކުރުމ ަށ ް މި އ ަޅާއ ަށ ް ﺇﻟﻬﺎﻡ ކުރައ ްވ ާނދ ޭވ ެ! އ ަދި‬

‫އެންމ ެ ހެޔޮގ ޮތ ުގ ެ ދަރުމ ައި ނ ް‪ ،‬އ ެއުރެންނަށ ް‪،‬‬

‫ސކ ޮޅ ު‪ ،‬މި އ ަޅާއ ަށްޓަކ ައި إﺻﻼح‬ ‫މި އ ަޅ ާގ ެ ދ ަރި ފ ަ ް‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ ޖ ަޒ ާ ދ ެއ ްވ ާހ ު ީށމ ެވ ެ‪.“.‬‬ ‫ތި މަންރަ ް‬

‫ކ ޮށްދ ެއ ްވ ާނދ ޭވ ެ! ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬ތި މަންއ ަޅ ާ‬ ‫ސކ ަލ ާނގެޔ ަށ ް ﺗﻮﺑﺔ ވ ެއްޖ ަ ީއ މ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އި ބަރަ ް‬

‫ރޙުމަތްތ ެ ިރޔ ާ‬ ‫ވާހަކަ ިކ ަޔ ިއދ ޭ ަ‬

‫ވާހަކަތ ައ ް އ ެ ީއ ތ ެދުކަނ ް ކަށަވަރ ު ކ ޮށްދެނ ް‪.‬‬ ‫އ ެއ ްދުވަހ ަކ ު މުސްލި މ ް ފި ރި ހެނަކ ު‬ ‫ސނ ްޓްރަލ ް ޕ ާރކ ް ގ ައި ހިނގ ަމުނ ް‬ ‫ނި ޔ ު ޔ ޯކ ުގ ެ ެ‬ ‫ދ ަނި ކ ޮށ ް ކ ުއ ްތ ާ އ ަކ ު ކުޑ ަ ކުޑ ަ އަނ ްހެނ ް ކ ުއްޖ ަކ ާ‬ ‫ހަމ ަލ ާ ދ ެނި ކ ޮށ ް ފެނުނ ެވ ެ‪ .‬ވ ަގ ުތުނ ް ބ ަލާނ ް ނ ުހުރ ެ‬ ‫ސ އ ެ ކ ުއ ްތ ާއ ާ ހ ަނގުރާމ ަ ކ ޮށ ް އ ެ ކުޑ ަ ކ ުއ ްޖ ާ‬ ‫ގޮ ް‬ ‫ސަ ލާމ ަތ ް ކ ޮށ ްފި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ އެ‬ ‫އެތަނ ް ބަލަހ ައްޓ ައި ގެނ ް ހ ުރި ޕ ޮލި ހ ަކ ު އ ައި ް‬

‫ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬ތި މަންއ ަޅާވ ަނީ ﻣﺴﻠﻢ ނ ްގ ެ‬

‫މީހ ާކުރެނ ް‪” :‬ކަލ ޭ ތި ީއ ހަމ ަ ބަތ ަލ ެއ ް‪ .‬މާދަނ ް‬

‫އަނ ްހެނުނ ް މ ާތ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬މަންމ ައ ެއ ްގ ެ‬

‫ތެރ ެއި ންނ ެވ ެ“‪.‬‬

‫ކ ަލެއ ަށ ް ހ ުރި ހ ާ ނ ޫހ ެއްގ ަ ކަލ ޭގ ެ ހިތްވަރުގަދ ަ‬

‫ޙ ައި ޘި އްޔ ަތުނ ް އޭނާއ ަށ ް ިކޔަމަނ ްތ ެރި ކަނ ް އ ަދާކ ޮށ ް‪،‬‬

‫ސރަތ ުގ ެ ‪23-24‬‬ ‫ސރ ާ ޫ‬ ‫އ ަލ ްއި ް‬ ‫ވަނަ އާޔ ަތުގ ައި ވ ަނީ މި ފަދ ައި ންނ ެވ ެ‪) .‬وَ َﻗ َ ٰ‬ ‫ﴣ‬ ‫َرﺑ َ�ﻚ �� ﻻ ﺗَ ْﻌﺒ ُُﺪوا �ا �ﻻ �ا �� ُه و َِ� ْﻟﻮَ ِ َا�ﻳ ِْﻦ �اﺣْ ﺴَ ًﺎ� ۚ �اﻣ�ﺎ َﻳﺒ ُْﻠ َﻐﻦ� ِﻋ َﻨﺪ َك‬ ‫ْاﻟ ِﻜ َﺒ َﺮ ��ﺣَ ُﺪ ُ َﳘﺎ ��وْ ِ َ‬ ‫� ُ َﳘﺎ َﻓ َﻼ ﺗَ ُﻘﻞ ﻟ� ُﻬﻤَﺎ �� ٍّف و ََﻻ ﺗَﳯْ َْﺮ ُ َﳘﺎ وَ ُﻗﻞ ﻟ� ُﻬﻤَﺎ‬

‫ކ ަމ ުގ ެ ވާހަކ ަ ”ނި ޔ ު ޔ ޯކ ުގ ެ ހިތްވަރުގަދ ަ ޒ ުވާނަކ ު‬

‫އި ސްލ ާމ ް ީދނުގ ައި އެތ ައ ް ޙ ައި ޘި އްޔަތ ަކުނ ް‬

‫ސނ ްތ ެރި ވުމ ަށ ް އ ަމުރ ުކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ހެޔޮކ ޮށްހިތ ާ އި ޙ ް ާ‬ ‫މަންމ ަގ ެ ރ ުހުމ ަ ީކ ﷲ ގ ެ ރ ުހުނ ް ލި ބ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބ ެއ ް‬ ‫ކ ަމުގ ައި ލ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬މަންމ ަގ ެ ދެފ ައި ތި ލ ަ ދ ަށުގ ައި‬ ‫ސ‬ ‫ސވަރ ުގ ެ ލ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬އ ުއ ްފ ެއ ްގ ެ މި ންވަރަށ ްވ ެ ް‬ ‫ު‬

‫َﻗﻮْ ًﻻ َﻛ ِﺮﳝًﺎ ﴿‪ ﴾٢٣‬وَ ْاﺧ ِﻔ ْﺾ ﻟَ ُﻬﻤَﺎ ﺟَ َﻨﺎحَ �‬ ‫ا� ِّل ِﻣﻦَ �اﻟﺮ ْ َﲪ ِﺔ وَ ُﻗﻞ �ر ِّب‬ ‫ْار َ ْﲪ ُﻬﻤَﺎ َ َ� َرﺑ�ﻴ َِﺎﱐ ﺻَ ِﻐ ًﲑا ( މާނައަކީ‪” :‬އެކ ަލ ާނގެއ ަށ ް‬ ‫މެނުވީ‪ ،‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް އ ަޅުކަނ ް ނ ުކުޅ ައުމ ަށ ާއި ‪،‬‬

‫ނ ު ިކޔަމަނ ްތ ެރި ވުމ ަ ީކ ބ ޮޑ ު ފާފަތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި‬

‫މ ައި ންބަފ ައި ންނަށ ް ހެޔޮކ ޮށ ް ހިތުމ ަށ ް‪،‬‬

‫ލ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ ކ ަނޑައ ަޅ ުއްވ ައި‬ ‫ކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ ވ ެރި ރަ ް‬

‫ނުރ ުހ ުމުގ ައި މަންމ ަ އ ާ ދި މާއ ަށ ް އ ެއްޗ ެއ ް‬ ‫ނ ުބުނުމ ަށ ް އ ަމުރ ުކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬މަންމ ަ އ ަށ ް‬

‫އެނ ްގ ެވި އ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ދެމީހުނ ްކުރ ެ އެކ ަކ ު‪ ،‬ނުވަތ ަ‬ ‫‪...‬ބ ައްޕ ަގ ެ ޙ ައްގ ަށ ްވުރ ެ މަންމ ަ ގ ެ ޙ ައ ްގ ު‬ ‫މ ަތި ވ ެރި ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬މަންމ ަ މުސްކ ުޅި ވ ެ ގ ައި ބާރ ު‬ ‫ދެރަވ ާ ދުވ ަހުގ ައި އ ަޅ ާލުނ ް ީދ އ ޯގ ާތ ެރި ކ ަމ ާއ ެކ ު‬ ‫ޚިދްމ ަތްކ ޮށ ްދި ނުމ ަށ ް އ ަމުރ ު ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސރަތ ުގ ެ ‪ 15‬ވަނަ އާޔ ަތުގ ައި ވ ަނީ‬ ‫އ ަލްއ ަޙ ްގ ާފ ް ޫ‬

‫އ ެ ދެމީހުނ ް ތި ބ ާގ ެގ ާތުގ ައި ތި ބ ެ‪ ،‬މުސްކ ު ިޅކ ަމ ާ‬ ‫ހަމަޔ ަށ ް ފޯރައްޖެނަމ ަ‪ ،‬އެދެމީހުންނަށ ް ﺃﹸﻑ‬ ‫ސ ނ ުބުނ ާށ ެވ ެ! )އެބަހީ‪ :‬ނުރ ުހ ުމ ުގ ެ ިކތަންމ ެ‬ ‫ވެ ް‬ ‫ސ ނ ުބުނ ާށ ެވ ެ!(‬ ‫ކުޑ ަ ބ ަހ ެއ ްވި ޔ ަ ް‬

‫) ނ ިުނމޭ (‬

‫ކ ުއ ްތ ާއ ެއ ްގ ެ ިކބ ައި ނ ް ކުޑ ަކ ުއްޖ ަކ ު ސަ ލާމ ަތްކ ޮށ ްފި “‬ ‫މި ހެނ ް އ ޮއްވ ަ ފެންނާނ ެ“‬ ‫އެ މީހާ‪” :‬އެކަމ ަކ ު މަށ ަ ީކ ނި ޔ ު ޔ ޯކ ު މީހ ެއ ް ނޫނ ް“‬ ‫ސ މީހާ‪” :‬އ ާނ! ތި ހެންޏ ާ‪” ،‬ހިތްވަރުގަދ ަ‬ ‫ޕޮ ިލ ް‬ ‫އެމ ެރި ކ ާ ޒ ުވާނަކ ު ކ ުއ ްތ ާއ ެއ ްގ ެ ިކބ ައި ނ ް‬ ‫ކުޑ ަކ ުއްޖ ަކ ު ސަ ލާމ ަތްކ ޮށ ްފި “ މި ހެނ ް އޮންނާނ ެ‬ ‫އ ެވ ެ“‬ ‫އެ މީހާ‪” :‬އ ަޅުގ ަނޑ ަ ީކ އެމ ެރި ކ ާ މީހ ެއްނޫނ ް“‬ ‫ސ މީހާ‪ “ :‬ދެނ ް ކޮނ ް ތަނ ެއ ްގ ެ މީހ ެއ ް ތީ؟“‬ ‫ޕޮ ިލ ް‬ ‫އެ މީހާ‪” :‬ސަ ޢ ޫ ީދ ޢަރަބިއ ްޔ ާ“‬ ‫ސ ނި ކުނ ް އި ރ ު ލި ޔެފ ަ އ ޮ ީތ‬ ‫އަނ ެއ ް ދުވ ަހ ު ނ ޫ ް‬ ‫‪” :‬ހ ައ ްދ ު ފަހަނަ އ ަޅާފ ައި ވ ާ މުސްލި މ ަކ ު އި އްޔ ެ‬ ‫ސ ކަމ ަކ ާއި ނ ުލ ާ ކ ުއ ްތ ާ އ ެއ ް މަރާލ ައި ފި “‬ ‫އ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫‪29‬‬

‫އިސް ާލމ ް ީދ ުނގަ ިއ ައ ްނހ ެ ުނ ްނގ ެ ަމޤާމު‬

‫) އެއް ަވ ަނ ަބ ިއ (‬

‫ޑރ‪ .‬މުޙައްމަދ ު ިޢޔ ާޟު ޢަބްދުއ ް ަލ ީތފ ް‬ ‫މި ކަންތ ައްތ ައ ް ފ ޮހ ެލ ާ‪ ،‬ޢ ަދ ުވ ެރި ކަނ ް ގ ާއި މ ު‬

‫ފި ރި ހެނުންނ ާއި އަނ ްހެނުނ ް ހަމަހަމ ަ ވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އި ސްލ ާމ ް ީދނ ް އ ައ ުމ ުގ ެ ކ ުރި ނ ް‬ ‫އަނ ްހެނުންނ ާ މ ެދުގ ައި ކަންތ ައ ް ކުރ ެވ ެމުނ ް‬

‫ކ ުރި އ ެވ ެ‪ި .‬ކރ ުބ ޯ ތ ުއ ްތ ު ދ ަރި ފ ުޅުނ ް ފ ެށި ގެނ ް‬

‫ސރ ާގ ެ ‪ 70‬ވަނަ އާޔ ަތުގ ައި މ ަތ ް‬ ‫ސރަތ ުލ ް އި ް‬ ‫ޫ‬

‫ސ އ ަނި ޔ ާވ ެރި ގޮތަކ ަށ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ދި ޔ ަ ީއ ވަރަށ ްވ ެ ް‬

‫އެންމ ެ ބ ޮޑ ު މީހ ާއ ާއި ހަމައ ަށްމ ެ‪ ،‬ކޮންމ ެ‬

‫ﷲ ވ ަ ީޙ ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪)َ .‬وﻟَ َﻘ ْﺪ َﻛﱠﺮْﻣﻨَﺎ ﺑَِﲏ آ َد َم( މާނައަކީ‪:‬‬

‫ދި ރި އ ުޅ ުމ ުގ ެ ހ ުރި ހ ާ ބާރުތ ަކ ެއ ް އ ޮ ީތ ފި ރި ހެނުނ ްގ ެ‬

‫ސ އެމީހ ެއ ްގ ެ ޙ ައ ްގ ު ހޯދ ައި ދި ނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ީމހަކ ަށ ްވ ެ ް‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ ﺁﺩﻡ ގެދ ަރި ނ ް‬ ‫”ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬ތި މަންރަ ް‬

‫ސ އާރ ެއ ް‬ ‫އ ަތްމ ަ ީތގ ައ ެވ ެ‪ .‬އަނ ްހެނުންނަ ީކ އ ެއ ްވ ެ ް‬

‫އ ަދި ބ ަނޑ ަށ ް މަރ ުވ ާ ކ ުދި ނ ްގ ެ އި ޙ ްތި ރާމ ަށްޓަކ ައި‬

‫ބާރ ެއ ް އި ޙ ްތި ރާމ ެއ ް ލި ބިގެނ ްވ ާ ބަޔ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ‪.‬‬

‫ޝރ ްޢ ު‬ ‫އ ެކ ުދި ނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ކ ަށުނަމ ާދ ު ކުރުނ ް ަ‬

‫އެކ ަމ ުގ ެ މި ޘ ާލ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުނ ް ބުނާނަމ ަ ފި ރި‬

‫ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސރަތ ުގ ެ ‪ 7‬ވަނަ‬ ‫ސ ޫ‬ ‫މ ާތ ްކުރ ެއ ް ީވމ ެވ ެ“‪ .‬ނި ާ‬ ‫ّ‬ ‫އާޔ ަތުގ ައި މި ފަދ ައި ނ ް ވ ަ ީޙ ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪).‬ﻟِ ِّﻠﺮﺟَ ِﺎل‬ ‫ﻴﺐ ِّﻣﻤ�ﺎ ﺗَﺮ َك ْاﻟﻮَ ِ َا� ِان‬ ‫ﻧَﺼِ ٌ‬ ‫ﻴﺐ ِّﻣﻤ�ﺎ ﺗَﺮ َك ْاﻟﻮَ ِ َا� ِان وَ ْال �� ْﻗ َﺮﺑُﻮنَ وَ ﻟِﻠ ِّﻨﺴَ ﺎ ِء ﻧَﺼِ ٌ‬ ‫و َْال َٔ� ْﻗ َﺮﺑُﻮنَ ِﻣﻤ�ﺎ َﻗ �ﻞ ِﻣ ْﻨ ُﻪ َٔ�وْ َﻛ ُﺜ َﺮ ۚ ﻧَﺼِ ﻴﺒًﺎ �ﻣ ْﻔ ُﺮ ً‬ ‫وﺿﺎ ( މާނައަކީ‪:‬‬

‫މަރ ުވެފ ައި ވ ާ އަނ ްހެނުނ ް‪ ،‬އެކ ަނބ ަލުނ ްގ ެ މަރ ުވި‬ ‫ފި ރި މީހ ާގ ެ އ ެހެންބ ަނޑ ެއ ްގ ެ ދ ަރި ޔ ަކ ު ދ ުނި ޔޭގ ައި‬

‫ސނުނ ް މ ާތ ް‬ ‫ސލ ަމ ް ީދނުގ ައި އި ނ ް ާ‬ ‫އި ް‬

‫”މ ައި ންބަފ ައި ންނ ާއި ‪ ،‬ތި މ ާގެމީހުނ ް ދ ޫކުޅ ަ ތ ަކެތީގ ެ‬

‫ހ ުރި ނަމ ަ‪ ،‬އެއަނ ްހެންމީހ ާ އ ާ ކ ައި ވ ެނި ކުރ ުމ ުގ ެ‬

‫ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬މި މ ާތ ް ކުރ ެއ ްވ ުމުގ ައި އަނ ްހެނުންނ ާއި‬

‫ތެރ ެއި ނ ް‪ ،‬ފި ރި ހެނުންނަށ ް ބަޔ ެއ ް ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ‪،‬‬

‫ޙ ައ ްގ ު ލި ބިގެންވ ަނީ އ ެފި ރި ހެނ ް ދ ަރި ފުޅ ަށ ެވ ެ‪.‬‬

‫ފި ރި ހެނުނ ް ހަމަހަމ ަވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﷲ ގ ެ‬

‫މ ައި ންބަފ ައި ންނ ާއި ތި މ ާގެމީހުނ ް ދ ޫކުޅ ަ ތ ަކެތީގ ެ‬

‫މީގ ެ އި ތުރުނ ް ވާރުތ ަ މުދ ަލުނ ް ލި ބ ެނީ ހަމ ައެކ ަނި‬

‫ޙ ުކ ުމްތ ަކުގ ައި ފި ރި ހެންނ ާއި އަނ ްހެނުނ ް ހަމަހަމ ަ‬

‫ސ ބަޔ ެއ ް ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ‬ ‫ތެރ ެއި ނ ް އަނ ްހެނުންނަށ ްވ ެ ް‬

‫ފި ރި ހެނުންނަށ ެވ ެ‪ .‬އަނ ްހެނުންނ ާއި ކުޑ ަކ ުދި ންނަށ ް‬

‫ވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ދަރުމ ަ އ ާއި ޘ ަވ ާބުގ ައި‬

‫ދ ޫކުޅ ަ ތ ަކެތީގ ެ ތެރ ެއި ނ ް މ ަދ ު އ ެއްޗ ަކުންނ ާއި ‪،‬‬

‫ަޞބ ެއ ް ވާރުތ ަ މުދ ަލުގ ައި‬ ‫ސ ވަރ ެއ ްގ ެ ނ ީ‬ ‫އ ެއ ްވ ެ ް‬

‫ސ ކ ަނޑ ައެޅިގެނ ްވ ާ ބަޔ ެއ ްގ ެ‬ ‫ގި ނަ އ ެއްޗ ަކުނ ްވ ެ ް‬

‫ނ ުވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އަނ ްހެނުންނ ާ މ ެދުގ ައި ދ ެކ ެމުނ ް އ ަ ީއ‬

‫ސރަތ ުލ ް ބަގަރ ާގ ެ ‪ 228‬ވަނަ‬ ‫ގ ޮތުގ ައ ެވ ެ“‪ޫ .‬‬

‫ނަފްރަތ ުގ ެ ނަޡަރަކުންނ ެވ ެ‪ .‬އެބ ައި މީހުންނަށ ް‬

‫އާޔ ަތުގ ައި ވ ަ ީޙ ކުރައްވ ަނީ މި ފަދ ައި ންނ ެވ ެ‪)َ .‬وﳍَُ ﱠﻦ‬ ‫ِﻦ ﺑِﺎﻟ َْﻤ ْﻌُﺮ ِ‬ ‫وف( މާނައަކީ‪” :‬އ ަދި ﺷﺮﻋﻰ‬ ‫ِﻣﺜْ ُﻞ اﻟﱠﺬِي َﻋﻠَﻴْﻬ ﱠ‬ ‫ހަމ ައި ނ ް )ފި ރި ންނަށ ް އ ަދ ާކުރުނ ް( އެކ ަނބ ަލުނ ްގ ެ‬

‫ސރަތ ުގ ެ ‪58-59‬‬ ‫އ ަނދި ރި ވ ެގެންދ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ައްނަޙ ްލ ު ޫ‬

‫މ ައްޗ ަށ ް ވ ާޖި ބ ުވ ެގެނ ްވާފަދ ަ ކަންތ ައްތ ައ ް‬

‫ވަނަ އާޔ ަތުގ ައި މ ާތ ް ﷲ ވ ަ ީޙ ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ُﴩ َٔ�ﺣَ ُﺪ ُﱒ ِ� ْل ُٔ� َ ٰ‬ ‫)وَ ِٕا َذا ﺑ ِّ َ‬ ‫ﻧﱺ َﻇ �ﻞ وَ ْ ُ� ُﻪ ﻣُﺴْ ﻮَ �دا وَ ُﻫ َﻮ َﻛ ِﻈ ٌﲓ ﴿‪﴾٥٨‬‬ ‫ُﴩ ﺑِ ِﻪ ۚ �� ُﻳﻤ ِْﺴ ُﻜ ُﻪ ﻋ َ ٰ‬ ‫َﻳ َﺘﻮَ َار ٰى ِﻣﻦَ ْاﻟ َﻘ ْﻮ ِم ِﻣﻦ ﺳُ ﻮ ِء ﻣَﺎ ﺑ ِّ َ‬ ‫ﻮن �� ْم ﻳ َُﺪﺳ� ُﻪ‬ ‫َﲆ ُﻫ ٍ‬ ‫ِﰲ اﻟﺘ َ�ﺮ ِاب ۗ َٔ� َﻻ ﺳَ ﺎ َء ﻣَﺎ َ ْﳛ ُ ُﳬﻮنَ ( މާނައަކީ‪” :‬އ ަދި އ ެއި ނ ް‬

‫ސ ﺣﻖ‬ ‫)ފި ރި ނ ްގ ެ ފަރ ާތުނ ް( އެކ ަނބ ަލުންނަށ ްވ ެ ް‬ ‫އާޔ ަތުގ ައި އަންގަވ ަނީ މި ފަދ ައި ންނ ެވ ެ‪)َ .‬واﻟ ُْﻤْﺆِﻣﻨُﻮ َن‬ ‫ﺾ( މާނައަކީ‪” :‬ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫ﺎت َﺑـ ْﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ أَْوﻟِﻴَ ُﺎء َﺑـ ْﻌ ٍ‬ ‫َواﻟ ُْﻤْﺆِﻣﻨَ ُ‬

‫ދ ެވި އްޖެނަމ ަ‪ ،‬އެމީހ ެއ ްގ ެ މޫނ ު އ ަނދި ރި ވ ެގެންދ ެތ ެވ ެ‪.‬‬

‫އ ެއްބަޔ ަކ ު އަނ ެއްބަޔ ެއ ްގ ެ އެހީތ ެރި ނ ް ކ ަމުގ ައި ވ ާ‬

‫އޭނާއ ަށ ް އެކ ަމ ުގ ެ ހިތާމ ަ ލި ބިގެނ ްވ ާ ﺣﺎﻝ‬

‫ސރަތ ުގ ެ ‪ 195‬ވަނަ‬ ‫މީހުންނ ެވ ެ“‪ .‬އ ާލ ްޢި މްރާނ ް ޫ‬ ‫އާޔ ަތުގ ައި ވ ަނީ މި ފަދ ައި ންނ ެވ ެ‪َ ) .‬ﻓﺎﺳْ َﺘﺠَ َ‬ ‫ﺎب ﻟَ ُﻬ ْﻢ َرﲠ� ُ ْﻢ َٔ� ِّﱐ َﻻ‬ ‫ُ‬ ‫ُٔ�ﺿِ ﻴ ُﻊ َ َﲻ َﻞ ﻋَﺎ ِﻣ ٍﻞ ِﻣ ُّﻨﲂ ِﻣّﻦ َذ َﻛ ٍﺮ َٔ�وْ ُٔ� َ ٰ‬ ‫ْﺾ( މާނައަކީ‪:‬‬ ‫ﻧﱺ ۖ ﺑَﻌ ُْﻀﲂ ِﻣّﻦ ﺑَﻌ ٍ‬ ‫ސކ ަލ ާނގ ެ‪ ،‬އ ެއުރެނ ްގ ެ‬ ‫”ދެނ ް‪ ،‬އ ެއުރެނ ްގ ެ ވ ެރި ރަ ް‬

‫އަނ ްހެނ ް ދ ަރި ޔ ަކ ު ލި ބިއްޖެކ ަމ ުގ ެ ޚަބަރ ު‬ ‫ލި ބިއްޖެނަމ ަ‪ ،‬އެކ ަމ ުގ ެ ހިތ ާމާގ ައި މޫނުމ ަތި‬

‫ީމހަކ ަށ ް‪ ،‬އަނ ްހެންދ ަރި އ ެއ ް ލި ބިއްޖެކ ަމ ުގ ެ ﺧﺒﺮ‬

‫ގ ައ ެވ ެ‪ .‬އެމީހާއ ަށ ް ދ ެވުނ ު ﺧﺒﺮ ގ ެ ނުބ ައި ކ ަމުނ ް‪،‬‬ ‫ސތ ަކުނ ްގ ެ ިކބ ައި ނ ް އޭނ ާ ނި ވ ައި ވެގަނ ެތ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ީމ ް‬ ‫ނި ކަމ ެތި ކަންމ ަ ީތގ ައި ‪ ،‬އޭނ ާ އ ެ ކ ުއ ްޖ ާ ގެނ ްގުޅ ޭނީ‬

‫ސރަތ ުގ ެ ‪ 71‬ވަނަ‬ ‫ވ ެގެނ ް ވ ެއ ެވ ެ“‪ .‬ތ ައ ުބ ާ ޫ‬

‫ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ އަނ ްހެނުނ ްނީ ‪ ،‬އ ޭގ ެ‬

‫ސގ ަނޑ ުގ ެ ތެރެޔ ަށ ް އ ެ ކ ުއ ްޖ ާ‬ ‫ބާވ ައ ެވ ެ؟ ނުވަތ ަ ފ ަ ް‬

‫ﺩﻋﺎﺀ އި ޖާބ ަ ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬ހަމަކަށަވަރުނ ް‪،‬‬

‫ކ ޮށްޕ ައި ލ ާނީ ބާވ ައ ެވ ެ؟ ދަންނ ާށ ެވ ެ! އ ެއުރެނ ްކުރ ާ‬

‫ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ފި ރި ހެނުނ ްކުރ ެ ނުވަތ ަ‬

‫ﺣﻜﻢ ހާދ ަހ ާ ނުބ ައި ވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ“‪.‬‬

‫އަނ ްހެނުނ ްކުރ ެ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ކުރ ާ މީހ ެއ ްގ ެ ﻋﻤﻞ‪،‬‬

‫ސ އި ސްލ ާމ ް ީދނ ް އ ައ ުމ ާ އ ެކުގ ައި‬ ‫ނަމ ަވ ެ ް‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ ގ ެއ ްލ ެނި ނ ުކުރައ ްވ ާހ ު ީށމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ތި މަންރަ ް‬

‫‪28‬‬

‫ކަލ ޭގ ެފާނ ާ ޖަދ ަލުކ ޮށ ް‪ ،‬އ ަދި اﷲގ ެ ﺣﻀﺮة‬

‫ބޭރ ުކުރ ާށ ެވ ެ‪ .‬ޢި އްފ ަތ ްތ ެރި ކ ަމ ާއި ިކޔަމަނ ްތ ެރި ކ ަމުނ ް‬

‫ﺍﷲ މ ާތ ްކުރައްވ ައި ‪ ،‬އި ތުރ ުކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ‬

‫އ ަށ ް ﺷﻜﻮى ދަންނަވ ާ ކ ަނބުލ ޭގ ެ ބަސް‪ ،‬ﺍﷲ‬

‫ބޭރުކ ޮށ ް އެބ ައި މީހުނ ް މ ުނި ފ ޫ ިހ ފި ލ ުވ ާ އާލ ަތ ެއ ްގ ެ‬

‫ކަމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ‪ ،‬އ ެއުރެނ ްގ ެ މުދ ަލުނ ް‬

‫އ ައ ްސަ ވާވ ޮޑި ގެނ ްފި އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ތި ޔ ަ ދެފަރ ާތ ުގ ެ‬

‫ގ ޮތުގ ައ ާ ފި ޔ ަފ ާރި މި ދ ާ އި ޝް ތި ހާރ ުކުރ ާ‬

‫ހޭދަކ ޮށްފ ައި ވ ާ ކަމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ‪ “.‬އަނ ްހެނުންނަ ީކ‬

‫ވާހަކަތ ައ ް ﺍﷲ އ ައ ްސަ ވާވ ޮޑި ގަންނަވ ަތ ެވ ެ‪.‬‬

‫ަސލ ަތ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައި ބޭނުނ ްކުރުމ ަށ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ވ ީ‬

‫ސ ފި ރި ހެނުންނަށ ްވުރ ެ ބ ަލި ކ ަށި‬ ‫އ ުފ ެދ ުމުގ ައި ވ ެ ް‬

‫ސ‬ ‫ްސ ޚާނާތ ަކުގ ައި އ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬ﺍﷲއީ‪ ،‬މޮޅ ަށ ް އ ައ ްސަ ވާވ ޮޑި ގެނ ްވ ާ‪ ،‬މ ަގުތ ަކ ާއި ޖި ނ ީ‬

‫ބ ައ ެކ ެވ ެ‪ .‬ފި ރި ހެނުންނަށ ް ވުރ ެ ޢ ާޠި ީފ ބ ައ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެއ ެވ ެ‪“.‬‬ ‫މޮޅ ަށ ް ބ ައްލ ަވާވ ޮޑި ގެނ ްވ ާ ރަ ް‬

‫އ ަގ ެއްނ ެތ ް ބ ައ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައި ގެނ ްގ ުޅުމ ަށ ެވ ެ‪.‬‬

‫އ ެ ީއ އެކ ަނބ ަލުނ ްގ ެ ޠ ަ ީބޢ ަތ ެވ ެ‪ .‬ޤ ައުމ ެއ ްގ ެ‬

‫އި ސްލ ާމ ް ީދންވ ަނީ އެކ ަނބ ަލުންނަށ ް މަންމ ަ އ ެއ ްގ ެ‬

‫އ ަދި ފި ރި ހެނުނ ްގ ެ ތެރެއ ަށ ް ނެރ ެ އެކ ަނބ ަލުނ ްގ ެ‬

‫އި ސްވ ެރި ކަމ ަށ ް އަނ ްހެނަކ ު ގެނައުނ ް މި ީދނ ް‬

‫ގ ޮތުގ ައި މ ަތި ވ ެރި ކަނ ް ދ ެއ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬މ ާތ ްﷲ‬

‫މުރ ުއްވ ަތ ްތ ެރި ކަނ ް ނަގ ާލުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެނ ެއްކަމ ަކ ު‬

‫ޞއްލ ަﷲ‬ ‫ހ ުއްދ ައ ެއ ް ނ ުކުރ ެއ ެވ ެ‪ .‬ނަބިއ ްޔ ާ ަ‬

‫ِْﻧﺴﺎ َن ﺑَِﻮاﻟِ َﺪﻳْ ِﻪ‬ ‫ވ ަ ީޙ ކުރައްވ ަނީ ‪َ ﴿ :‬وَو ﱠﺻْﻴـﻨَﺎ اﻹ َ‬ ‫ِﺼﺎﻟُُﻪ ِﰲ َﻋﺎ َﻣ ْ ِ‬ ‫ﲔ أَ ِن ْاﺷ ُﻜ ْﺮ‬ ‫ََ‬ ‫ﲪﻠَﺘْ ُﻪ أُﱡﻣ ُﻪ َوْﻫﻨًﺎ َﻋﻠ َٰﻰ َوْﻫ ٍﻦ َوﻓ َ‬ ‫ﱠ‬ ‫ِﱄ َوﻟَِﻮاﻟِ َﺪﻳْ َﻚ إ َِﱄ اﻟ َْﻤ ِﺼﲑُ ﴿‪ ﴾14‬ﻟﻘﻤﺎن ‪ 14‬މާނަ‪:‬‬

‫އި ސްލ ާމ ް ީދނ ް އަންގ ަނީ ީކކ ޭތ ޯއ ެވ ެ؟ މ ާތ ްﷲ‬ ‫ވ ަ ީޙ ކުރައްވ ަނީ ‪﴿ :‬وَ َﻗ ْﺮنَ ِﰲ ُﺑ ُﻴﻮﺗِ ُﻜﻦ� و ََﻻ ﺗَﺒ �َﺮﺟْ ﻦَ ﺗَﺒ �َﺮجَ ْاﻟﺠَ ﺎ ِﻫ ِﻠ �ﻴ ِﺔ‬ ‫ْال ُٔ� َ ٰ‬ ‫وﱃ ۖ﴾ ال ٔ�ﺣﺰاب ‪ 33‬މާނަ‪” :‬އ ަދި ތި ޔަކ ަނބ ަލުނ ް‪،‬‬

‫ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ ޙަދީޘ ް ކުރައްވ ަނީ ‪ ) :‬ﻟ َْﻦ‬ ‫ِﺢ َﻗـْﻮٌم َوﻟﱠْﻮا أَ ْﻣَﺮُﻫ ُﻢ ا ْﻣَﺮأَةً( ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎري މާނަ‪” :‬‬ ‫ُﻳـ ْﻔﻠ َ‬

‫ސކ ޮށ ްފި‬ ‫އެބ ައ ެއ ްގ ެ އ ަމުރ ުވ ެރި ކަމ ަށ ް އަނ ްހެނަކ ު އި ް‬

‫ތި ޔަކ ަނބ ަލުނ ްގ ެ ގެތ ަކުގ ައި ތި ބ ޭށ ެވ ެ! އި ހ ުގ ެ‬

‫ޤ ައުމ ެއ ް ކ ާމި ޔ ާބ ު ނ ުވ ާ ހ ުށި ކަމ ެވ ެ‪ “.‬ހަމ ަ މި އ ާއ ެކ ު‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ وﺻﻴﺔ‬ ‫)ހެޔޮކ ޮށ ް ހިތުމ ަށ ް( ތި މަންރަ ް‬

‫ޖ ާ ިހ ީލ ޒ ަމާނ ުގ ެ ީޒ ނަތުނ ް ތި ޔަކ ަނބ ަލުނ ް‬

‫ޢ ާއި ލ ާގ ެ ބ ެލ ެނި ވ ެރި ފަރާތ ަ ީކ ފި ރި ންކ ަމުގ ައި ލ ައ ްވ ާ‬

‫ކުރ ެއ ް ީވމ ެވ ެ‪ .‬އޭނ ާގ ެ މ ައި މީހ ާ ބ ަލި ނި ކަމ ެތި ކ ަމ ުގ ެ‬

‫ީޒ ނަތ ްތ ެރި ނ ުވ ާހ ުށި ކަމ ެވ ެ!“ މީގ ެ މާނައ ަ ީކ‬

‫ވ ަރި ކުރުންވ ަނީ ފި ރި ނ ްގ ެ އ ަތުގ ައި ލ ައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސނާއ ަށ ް‪ ،‬އޭނ ާގ ެ މ ައި ންބަފ ައި ންނަށ ް‬ ‫”އި ނ ް ާ‬

‫ތ ަޅ ުލ ެވި ގެނ ް ތި ބ ޭ ވާހަކ ައ ެއ ް‬

‫ބ ައ ެއ ް ޙާލ ަތްތ ަކުގ ައި ވާރުތ ަމުދ ަލުނ ް ފި ރި ހެނުންނަށ ް‬

‫މ ައްޗ ަށ ް‪ ،‬ބ ަލި ނި ކަމ ެތި ކ ަމ ާއ ެކ ު މާބ ަނޑ ުގ ައި‬

‫ގ ޭތެރޭގ ައި‬

‫އޭނ ާ އ ުފ ުލި އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އޭނ ާ ިކރ ު ތ ުނބުނ ް‬

‫ނޫނ ެވ ެ‪ .‬އަނ ްހެނާއ ަ ީކ ގ ޭގ ެ ވ ެރި އ ެވ ެ‪ .‬އެބަހީ‪،‬‬

‫ގި ނައި ނ ް ލި ބ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ކ ައި ވެންޏ ާއި ވ ަރި ފަދ ަ‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ‬ ‫ވީއ ްލުންވ ަނީ ‪ ،‬ދެއަހަރުގ ައ ެވ ެ‪) .‬ތި މަންރަ ް‬

‫ގ ޭތެރޭގ ެ ހ ުރި ހާކަމ ެއ ް ބަލަހ ައްޓ ަމުނ ް އަންނަ‬

‫ސ ޤ ާބ ޫލ ު‬ ‫ކަންކ ަމުގ ައި އަނ ްހެނ ާގ ެ ހ ެ ިކބ ަ ް‬

‫ސކ ަލ ާނގެއ ަށ ާއި ‪،‬‬ ‫أﻣﺮ ކުރ ެއ ް ީވމ ެވ ެ‪ (.‬ތި މަންރަ ް‬

‫ފަރ ާތ ެވ ެ‪ .‬ދ ަރީ ންނ ާއި ފި ރި މީހ ާގ ެ ކަންތ ައްތ ަކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ނ ުކުރ ެވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ތި ބ ާގ ެ މ ައި ންބަފ ައި ންނަށ ް ﺷﻜﺮ ކުރ ާށ ެވ ެ! އ ެނބ ުރި‬

‫ސ ގ ެއި ނ ް ބޭރަށ ް ދާނ ް ޖެހިއްޖ ެ‬ ‫އ ެހެނ ް ނަމ ަވ ެ ް‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ‬ ‫رﺟﻮع ވުންވ ަނީ ‪ ،‬ހަމ ަ ތި މަންރަ ް‬

‫ޙާލ ަތ ެއްގ ައި ގ ެއި ނ ް ބޭރަށ ް ދި އުނ ް މަނައ ެއ ް‬

‫އެކަންކ ަމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް އަނ ްހެނުނ ްގ ެ ޙ ައ ްޤުތ ައ ް‬

‫ﺣﻀﺮةއ ަށ ެވ ެ‪ “.‬އަނ ްހެނ ް ދ ަރި ނ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައި ވ ަނީ‬

‫ނ ުކުރ ެއ ެވ ެ‪ .‬އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ ގި އުގ ަނޑ ުގ ެ‬

‫ގ ެއ ްލި ގެނ ްދާނ ެ ކަންކަމ ެއްނޫނ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ‬

‫ޞއްލ ަﷲ‬ ‫މ ަތި ވ ެރި ކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬ރަސޫލ ާ ަ‬

‫ސ އ ަދ ާކުރެވޭނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ދ ުނި ޔ ޭގ ެ‬ ‫ތެރޭގ ައި ވ ަ ީޒ ފ ާވ ެ ް‬

‫ސ އަނ ްހެނުނ ް ބ ެލުނ ް‬ ‫ހ ުރި ހ ާ ޙާލ ަތ ެއްގ ައި ވ ެ ް‬

‫ﻠﻲ‬ ‫ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ ޙަދީޘ ް ކުރައްވ ަނީ ‪َ ) :‬ﻣ ِﻦ اْﺑـﺘُ َ‬ ‫ِﻦ ﻫﺬ ِ‬ ‫ِه اﻟَﺒـﻨَ ِ‬ ‫ِﻦ اﻟﻨﱠﺎ ِر‬ ‫َﺄﺣ َﺴ َﻦ إﻟَﻴْﻬ ﱠ‬ ‫ﺎت ﺑ َ‬ ‫ِﺸﻲ ٍء ﻓ ْ‬ ‫ِﻦ ‪ُ ،‬ﻛ ﱠﻦ ﻟَُﻪ ِﺳﱰاً ﻣ َ‬ ‫ﻣْ‬ ‫( ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ މާނައީ‪” :‬އ ެ ީމހަކ ަށ ް އަނ ްހެނ ް ދ ަރި ނ ް‬

‫ސކ ަލުންނަށ ް ނުދ ޭހ ާ ޤަދަރ ު‬ ‫ސރަ ް‬ ‫ބ ޮޑ ެތި ރަ ް‬

‫ޙ ަވ ާލ ުވ ެގެންވ ަނީ ފި ރި ހެނުންނަށ ް ކަމ ަށ ްވާތީއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އި ސްލ ާމ ް ީދނުގ ައި އަނ ްހެނާއ ަށ ް ީދފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އި ސްލ ާމ ް ީދންވ ަނީ އެކ ަނބ ަލުންނަށ ް ރ ާނީ ނ ްގ ެ‬

‫ދ ެއްވ ައި ފި މީހ ާ )ދަންނ ާށ ެވ ެ!( ފ ަހ ެ‪ ،‬އ ެކ ުދި ންނަށ ް‬

‫އި ސްލ ާމ ް ީދނަ ީކ ޢ ަދ ުލ ުވ ެރި ކ ަމ ުގ ެ‬

‫އި ސްވ ެ ބ ަޔާނ ްކުރ ެވުނ ު ކަންކަމ ަ ީކ‬

‫ސ‬ ‫ދަރަޖ ަ ދ ެއ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬އަނ ްހެނ ްކ ުއްޖ ަ ީކ ކޮންމ ެވ ެ ް‬ ‫މީހ ެއ ްގ ެ ދ ަރި އ ެކ ެވ ެ‪ .‬ނ ޫނީ ދ ައްތ ައ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސނ ްތ ެރި ވ ެ )ބަލަހ ައްޓ ައި ފި ނަމ ަ‪،‬‬ ‫އޭނ ާ އި ޙ ް ާ‬

‫ީދނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ފި ރި ހެނުންނ ާއި އަނ ްހެނުންނަ ީކ‬

‫ނ ޫނީ ކ ޮއްކ ޮއ ެކ ެވ ެ‪ .‬ނ ޫނީ އަނ ްބ ެކ ެވ ެ‪ .‬ނ ޫނީ‬

‫ޤި ޔާމ ަތ ްދުވ ަހުނ ް( އ ެކ ުދި ންނަކީ‪ ،‬އޭނ ާއ ާ ނަރަކ ައ ާ‬

‫ސ ތ ަފ ާތުތ ަކ ެއ ްވ ާ ބ ައ ެކ ެވ ެ‪ .‬މި ކަމ ަ ީކ‬ ‫އ ުފ ެދ ުމުގ ައި ވ ެ ް‬

‫މަންމ ައ ެކ ެވ ެ‪ .‬ނ ޫނީ ބ ޮޑ ުދ ައި ތ ައ ެކ ެވ ެ‪ .‬މި އި ނ ް‬

‫ދެމ ެދުގ ައި ވ ާ ހުރަހ ެއްކ ަމުގ ައި ވ ާހ ުއްޓ ެވ ެ‪ “.‬އ ަދި‬

‫ސ ބަޔ ަކ ު ދެބަސްވާނޭ ކަމ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ެއ ްވ ެ ް‬

‫ސ އެމީހުންނަށ ް ޚަރަދ ު‬ ‫ކޮންމ ެ ޙާލ ަތ ެއްގ ައި ވ ެ ް‬

‫އަނ ްބ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައި ވ ަނީ މ ަތި ވ ެރި ކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސ ދ ެ ޖި ންސުގ ެ‬ ‫މި ގ ޮތުނ ް އި ސްލ ާމ ް ީދނުގ ައި ވ ެ ް‬

‫ކުރަނ ް ލ ާޒި މ ު ވ ެގެންވ ަނީ ފި ރި ހެނުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ެވ ެ‪.‬‬

‫ޞއްލ ަﷲ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ ޙަދީޘ ް‬ ‫ނަބިއ ްޔ ާ ަ‬ ‫ُﻦ ِﻋﻨَْﺪُﻛ ْﻢ َﻋَﻮانٌ(‬ ‫ކުރައްވ ަނީ ‪)َ :‬واﱠﺗـﻘُْﻮا اﷲَ ِْ‬ ‫ﱢﺴﺎ ِء ﻓَﺈﱠِ� ﱠ‬ ‫ﰲ اﻟﻨ َ‬ ‫މާނައީ‪ ” :‬އ ަދި ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް އަނ ްހެނުންނާމ ެދ ު‬

‫ދެމ ެދުގ ައި ތ ަފ ާތ ު ތ ަކ ެއ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ މ ުޖުތަމ ަޢ ާއި‬

‫ފި ރި ހެނަކ ު ނ ެތްނަމ ަ ޤ ައ ުމ ުގ ެ ވ ެރި މީހ ާގ ެ‬

‫ސލަޙ ަތުތަކ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ގ ޮތުނ ް‬ ‫އެކ ަނބ ަލުނ ްގ ެ މ ަ ް‬

‫މ ައްޗ ަށ ެވ ެ‪ .‬މި ީއ ޢ ަދ ުލ ުވ ެރި ކ ަމ ުގ ެ ނަމޫނ ާއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އަނ ްހެނ ާގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ފި ރި ހެނުންނަށްވ ަނީ ޤި ވާމ ަތ ު‬ ‫﴿اﻟﺮﺟَ ُﺎل‬ ‫ދ ެއ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬މ ާތ ްﷲ ވ ަ ީޙ ކުރައްވ ަނީ ‪ِّ :‬‬

‫އަނ ްހެނުންނ ާއި މ ެދ ު ޙ ާ ީޤ ީޤ ޢ ަދ ުލ ުވ ެރި ކަނ ް‬

‫ﷲއ ަށ ް ިބރ ުވ ެތި ވ ާށ ެވ ެ! ފ ަހ ެ ހަމަކަށަވަރުނ ް‬ ‫އެކ ަނބ ަލުންނަ ީކ ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ގ ާތުގ ައި‬ ‫އެހީތ ެރި ކަނ ް ބޭނުނ ްވ ާ ބ ައ ެކ ެވ ެ‪“.‬‬ ‫ދ ެޖި ންސުގ ެ ހަމަހަމަކަމ ަށ ް ގ ޮވ ާލ ާ‬ ‫މީހުނ ް ބޭނުންވ ަނީ އެކ ަނބ ަލުނ ްގ ެ ޠ ަ ީބޢ ަތުނ ް‬

‫ޤ ާއި މ ު ކ ޮށްފ ައި ވ ަނީ މި މ ަތި ވ ެރި ީދނުގ ައ ެވ ެ‪ .‬މި‬

‫ٰ‬ ‫ْﺾ وَ ﺑِﻤَﺎ ��ﻧ َﻔ ُﻘﻮا‬ ‫َﻗﻮ� اﻣُﻮنَ ﻋ ََﲆ اﻟ ِّﻨﺴَ ﺎ ِء ﺑِﻤَﺎ َﻓ �ﻀ َﻞ ا ��ﻠ� ُﻪ ﺑَﻌ َْﻀ ُﻬ ْﻢ ﻋ ََﲆ ﺑَﻌ ٍ‬ ‫ِﻣﻦْ َٔ�ﻣْﻮَ اﻟِ ِﻬ ْﻢ ۚ ﴾ اﻟ�ﺴﺎء ‪ 34‬މާނަ‪” :‬ފި ރި ހެނުންނަކީ‪،‬‬

‫ސ ޢ ަދ ުލ ުވ ެރި އ ެއ ް ނ ުވެވޭނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ވ ަނީ‬ ‫ދުވަހ ަކ ުވ ެ ް‬

‫އަނ ްހެނުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ރައ ްކ ާތ ެރި ވ ެ‬

‫ވި އ ްޔ ާ ނި ކަމ ެއްޗ ެވ ެ‪ .‬މ ާތ ްﷲ އި ސްލ ާ ީމ އ ުއްމ ަތ ުގ ެ‬

‫ބ ެލ ެހ ެއ ްޓ ުމުގ ައި ﻗﺎﺋﻢ ވ ެގެނ ްތި ބ ޭ ބަޔ ެކ ެވ ެ‪) .‬އެއީ(‬

‫އަނ ްހެންތ ަކުނ ް ޢ ަދ ުއ ްވުނ ްގ ެ ިކބ ައި ނ ް ސަ ލާމ ަތ ް‬

‫އ ެއުރެނ ްގ ެ އ ެއްބަޔ ެއ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް އަނ ެއްބަޔ ަކ ު‬

‫ކުރައ ްވ ާށި ! އ ާ ީމނ ް!‬

‫ީދނ ުގ ެ ތަރަހ ައި ނ ް ބޭރުނ ް އެކ ަނބ ަލުންނ ާއި މ ެދ ު‬

‫‪27‬‬

‫ާމތްﷲ ަވޙީކު ަރއ ް ަވނީ‪:‬‬

‫އަބްދުލް ހ ާ ީދ ހ ުސެ ިއން‬

‫” ައ ިދ ިފ ިރހ ެ ްނކުއް ަޖކު‬ ‫ައ ްނހ ެ ްނކުއް ަޖ ާކ އެއްފަ ަދއެއްނޫ ެނވެ‪“.‬‬

‫ތަރައ ް ީޤ އ ާއި ތ ަހުޒީބ ުގ ެ ނަމުގ ައި‬

‫ިކޔަމަނ ްތ ެރި އ ަޅ ުވ ެރި ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪،‬‬

‫ސވ ަނީ ހަމަހަމ ަ ކ ޮށްދ ެއ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬މ ާތ ްﷲ‬ ‫ޖި ނ ް ު‬ ‫َ‬ ‫ވަޙީކުރައްވ ަނީ ‪﴿ :‬ﻣَﻦْ َ ِﲻ َﻞ ﺻَ ﺎﻟِﺤً ﺎ ِﻣّﻦ َذﻛ ٍﺮ َٔ�وْ ُٔ� َ ٰ‬ ‫ﻧﱺ وَ ُﻫ َﻮ ﻣ ُْﺆ ِﻣﻦٌ‬ ‫َﻓ َﻠ ُﻨﺤْ ِﻴ َﻴ �ﻨ ُﻪ ﺣَ ﻴَﺎ ًة َﻃ ِّﻴﺒ ًَﺔ ۖ وَ ﻟَ َﻨﺠْ ِﺰ َﻳﳯ� ُ ْﻢ ��ﺟْ ﺮ َُﱒ ِب ��ﺣْ ﺴَ ِﻦ ﻣَﺎ َﰷ ُﻧﻮا َﻳ ْﻌﻤ َُﻠﻮنَ‬ ‫﴿‪ ﴾٩٧‬اﻟﻨ�ﻞ ‪ 97‬މާނަ“ ”ﻣﺆﻣﻦއ ަކ ު ކ ަމުގ ައި ވ ާ‬

‫ކ ެތ ްތ ެރި ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ކ ެތ ްތ ެރި އަނ ްހެނުންނ ާއި ‪،‬‬

‫ވާހަކ ަ ދ ައްކ ަމުނ ްދ ާއި ރ ު އެބ ައި މީހުންނ ާއި އ ެކ ު‬

‫ޙ ާލ ު‪ ،‬ފި ރި ހެނުނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ްވި ޔަސް‪ ،‬ނުވަތ ަ‬

‫ﷲއ ަށ ް ިބރ ުވ ެތި ވ ާ ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ﷲއ ަށ ް‬

‫ސ ިހމެނޭކ ަ ީމ‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ބަޔ ަކ ުވ ެ ް‬

‫އަނ ްހެނުނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ްވި ޔަސް‪ ،‬ޞާ ލި ޙ ު ޢަމ ަލ ެއ ް‬

‫ިބރ ުވ ެތި ވ ާ އަނ ްހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ﺻﺪﻗﺎﺕ ދ ޭ‬

‫ނުހަނ ު ހިތާމ ަ ހ ުރި ކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬ހަމަހަމަކަމ ަށ ް‬

‫ކ ޮށ ްފި މީހ ާ )ދަންނ ާށ ެވ ެ!( ފ ަހ ެ‪ ،‬ހަމަކަށަވަރުނ ް‪،‬‬

‫ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ﺻﺪﻗﺎﺕ ދ ޭ އަނ ްހެނުންނ ާއި ‪،‬‬

‫ގ ޮވ ާލ ާ މީހުނ ް ފި ރި ހެނ ާ އަނ ްހެނަކ ާއި އ ެއްފަދައ ޭ‬

‫އ ެ ީމހަކ ަށ ް ރަނގ ަޅ ު‪ ،‬ބ ާއްޖ ަވ ެރި ދި ރި އ ުޅުމ ެއ ް‪،‬‬

‫ރޯދަހިފ ާ ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ރޯދަހިފ ާ‬

‫ގޮވ ަމުނ ްދ ާއި ރ ު ރައ ްބ ުލ ް ކ ާއި ނ ާތ ު ވ ަ ީޙ‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ ދ ެއ ްވ ާހ ު ީށމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬ ‫ތި މަންރަ ް‬

‫އަނ ްހެނުންނ ާއި ‪ ،‬އ ެއުރެނ ްގ ެ ﻓﺮﺝ ތ ައ ް‬

‫ކުރައްވ ަނީ ކޮންފަދައ ަކުނ ްތ ޯއ ެވ ެ؟ މ ާތ ްﷲ‬ ‫ވަޙީކުރައްވ ަނީ ‪ ﴿ :‬وَ ﻟَﻴ َْﺲ �‬ ‫ا� َﻛﺮُ َﰷ ْل ُٔ� َ ٰ‬ ‫ﻧﱺ ۖ ﴾ �ٓل ﲻﺮان ‪36‬‬

‫ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬އެމީހުނ ް ﻋﻤﻞކ ޮށ ް އ ުޅުނ ު‬

‫ރައ ްކ ާތ ެރި ކުރ ާ ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪ ،‬އ ެއުރެނ ްގ ެ ﻓﺮﺝ‬

‫އެންމ ެ ހެޔޮގ ޮތ ުގ ެ ދަރުމ ައި ނ ް‪ ،‬އެމީހުންނަށ ް‪،‬‬

‫މާނަ‪ ” :‬އ ަދި ފި ރި ހެނ ްކ ުއްޖ ަކ ު އަނ ްހެނ ްކ ުއްޖ ަކ ާ‬

‫ސކ ަލ ާނގ ެ ޖ ަޒ ާ ދ ެއ ްވ ާހ ު ީށމ ެވ ެ‪ “.‬އ ަދި‬ ‫ތި މަންރަ ް‬

‫އ ެއްފަދ ައ ެއްނޫނ ެވ ެ‪“.‬‬

‫އަނ ްހެނުންނ ާއި ފި ރި ހެނުނ ްގ ެތެރ ެއި ނ ްވ ާ ޞާ ލި ހ ު‬

‫ތ ައ ް ރައ ްކ ާތ ެރި ކުރ ާ އަނ ްހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ގި ނަގި ނައި ނ ް‬ ‫ﱠ‬ ‫ﺍﷲ ހ ަނދުމަކ ޮށ ް ﺫﹺﻛﺮ ކުރ ާ ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ﺫﹺﻛﺮ‬ ‫ކުރ ާ އަނ ްހެނުންނ ާއި ‪ ،‬އ ެ އެންމެންނަށްޓަކ ައި ﱠ‬ ‫ﺍﷲ‬

‫މި އ ަދ ު އ ުފ ުލ ެމުނ ްދ ާ އ ެއ ް އަޑ ަ ީކ ދ ެ ޖި ންސުގ ެ‬ ‫ހަމަހަމ ަ ކ ަމ ުގ ެ ވާހަކ ައ ެވ ެ‪ .‬އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ‬ ‫ޢ ަދ ުއ ްވުނ ް ދ ެ ޖި ންސުގ ެ ހަމަހަމަކ ަމ ުގ ެ‬

‫ހަމަކަށަވަރުނ ް އި ސްލ ާމ ް ީދންވ ަނީ‬ ‫އަނ ްހެނ ާ މ ަތި ވ ެރި ކ ޮށްފ ައ ެވ ެ‪ .‬ޖާހިލި އްޔ ަތ ުގ ެ‬ ‫އ ަނދި ރި ކ ަމުނ ް އެކ ަނބ ަލުނ ް ނެރ ެ އެކ ަނބ ަލުނ ްގ ެ‬ ‫ޙ ައ ްޤުތ ައ ް ފ ުރި ހަމައ ަށ ް ލި ިބ ީދފ ައ ެވ ެ‪ .‬ދ ެޖި ންސުގ ެ‬ ‫މ ެދުގ ައި ހަމަހަމ ަ ކުރަންޖެހ ޭ ތަނ ްތާގ ައި ހަމަހަމ ަ‬ ‫ކ ޮށ ް ީދފ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެކ ަނބ ަލުންނަށްޓަކ ައި‬

‫އ ަޅުތ ަކުނ ްގ ެ އ ަޖުރ ުގ ެ މ ަތި ވ ެރި ކަނ ް ބ ަޔާނ ްކުރައ ްވ ާ‬ ‫އެކ ަނލ ާގ ެ ވ ަ ީޙ ކުރައްވ ައ ެވ ެ‪ِٕ ﴿ :.‬ان� ْاﻟﻤُﺴْ ِﻠ ِﻤ َﲔ‬ ‫ﺎت وَ اﻟﺼ� ﺎ ِد ِﻗ َﲔ‬ ‫َﺎت وَ ْاﻟ َﻘﺎﻧِ ِﺘ َﲔ وَ ْاﻟ َﻘﺎﻧِ َﺘ ِ‬ ‫َﺎت وَ ْاﻟﻤ ُْﺆ ِﻣ ِﻨ َﲔ وَ ْاﻟﻤ ُْﺆ ِﻣﻨ ِ‬ ‫و َْاﻟﻤُﺴْ ِﻠﻤ ِ‬ ‫َﺎت وَ ْاﻟ ُﻤ َﺘﺼَ ِّﺪ ِﻗ َﲔ‬ ‫ﺎت وَ اﻟﺼ� ﺎﺑ ِﺮ�ﻦَ وَ اﻟﺼ� ﺎﺑِ َﺮ ِات وَ ْاﻟ َﺨ ِﺎﺷ ِﻌ َﲔ وَ ْاﻟ َﺨ ِﺎﺷﻌ ِ‬ ‫وَاﻟﺼ� ﺎ ِد َﻗ ِ‬ ‫َﺎت وَ ْاﻟﺤَ ﺎ ِﻓ ِﻈ َﲔ ُﻓ ُﺮ َ ُ‬ ‫ﺎت‬ ‫و� ْﻢ وَ ْاﻟﺤَ ﺎ ِﻓ َﻈ ِ‬ ‫ﺎت وَ اﻟﺼ� ﺎﺋِ ِﻤ َﲔ وَ اﻟﺼ� ﺎﺋِﻤ ِ‬ ‫و َْاﻟ ُﻤ َﺘﺼَ ِّﺪ َﻗ ِ‬ ‫َا�اﻛ ِﺮ�ﻦَ ا ��ﻠ� َﻪ َﻛ ِﺜ ًﲑا وَ �‬ ‫و �‬ ‫ا�ا ِﻛ َﺮ ِات �� َﻋ �ﺪ ا ��ﻠ� ُﻪ ﻟَﻬُﻢ �ﻣ ْﻐ ِﻔ َﺮ ًة وَ ��ﺟْ ًﺮا ﻋ َِﻈﳰًﺎ‬ ‫﴿‪ ﴾٣٥‬ال ٔ�ﺣﺰاب ‪ 35‬މާނަ‪ ” :‬ހަމަކަށަވަރުނ ް‪،‬‬

‫ތ ަފ ާތ ު ކުރަންޖެހ ޭ ޙާލ ަތްތ ަކުގ ައި ތ ަފ ާތ ު‬

‫ﻣﺴﻠﻢ ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻢ އަނ ްހެނުންނ ާއި ‪،‬‬

‫ކ ޮށްފ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ގ ޮތުނ ް ހެޔޮޢަމ ަލ ުގ ެ ޖ ަޒ ާގ ައި ދ ެ‬

‫ﻣﺆﻣﻦ ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ އަނ ްހެނުންނ ާއި ‪،‬‬

‫‪26‬‬

‫ިކޔަމަނ ްތ ެރި އ ަޅ ުވ ެރި އަނ ްހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ތ ެދ ުވ ެރި‬ ‫ފި ރި ހެނުންނ ާއި ‪ ،‬ތ ެދ ުވ ެރި އަނ ްހެނުންނ ާއި ‪،‬‬

‫ފާފ ަފ ުއްސެވ ުމ ާއި ‪ ،‬ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ ދަރުމ ަ ތ ައ ްޔާރ ު‬ ‫ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪“.‬‬ ‫އަނ ްހެނާއ ަށ ް އ ަނި ޔ ާ ލި ިބފ ައި ވ ާ‬ ‫ޝކ ުވ ާ‬ ‫ޙ ާލ ު މ ާތ ްﷲ ވ ަނީ އެކ ަނބުލ ޭގ ެ ަ‬ ‫އ ައ ްސަ ވާވ ޮޑި ގެންފ ައ ެވ ެ‪ .‬މ ާތ ްﷲ ވ ަ ީޙ ކުރައްވ ަނީ ‪:‬‬ ‫﴿ َﻗ ْﺪ َ ِﲰ َﻊ ا ��ﻠ� ُﻪ َﻗ ْﻮ َل اﻟ�ﱵ ُ َﲡﺎ ِد ُ َ‬ ‫� ِﰲ َزْو ِ َ�ﺎ وَ ﺗَ ْﺸ َﺘ ِﲄ �ا َﱃ ا ��ﻠ� ِﻪ وَ ا ��ﻠ� ُﻪ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ﻳَﺴْ َﻤ ُﻊ َ َﲢﺎوُ ر ُ ََ� ۚ ِٕان� ا ��ﻠ� َﻪ ِﲰﻴ ٌﻊ ﺑَﺼِ ٌﲑ ﴿‪ ﴾١‬ا�ﺎد� ‪ 1‬މާނަ‪:‬‬ ‫”ހަމަކަށަވަރުނ ް‪ ،‬އެކ ަނބުލ ޭގ ެ ފި ރި މީހ ާއާމ ެދ ު‬

‫‪www.mvislamqa.com‬‬

‫‪www.raajjeislam.com/qa‬‬

‫އަނ ިބ ީމހާ ައށް ަމ ަޖ ަލ ަކށް ަނ ަމވެސް ިފ ިރ ީމހާ ގާ ުތ ަވ ިރކު ުރ ަމށް އެދެ ިވ ާދ ެނތޯ؟‬ ‫ސުވ ާލ ު‪:‬‬

‫ސ ލި ބިގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪” .‬ޚ ުލ ްޢ ު“ އ ަ ީކ‬ ‫ޙ ައ ްގ ުވ ެ ް‬

‫ތެރެއ ަށ ް އ ެބ ުނރި ހިނގ ައި ދާނ ެއ ެވ ެ‪ (.‬ރަސޫލ ާ‬

‫ސ ފި ރި މީހ ާ ގ ާތ ު‬ ‫އ ަނ ިބމީހާއ ަށ ް މަޖަލަކ ަށ ް ނަމ ަވ ެ ް‬

‫އ ަނ ިބމީހ ާގ ެ ފަރ ާތުނ ް ފި ރި މީހާއ ަށ ް ހ ަދި ޔ ާއ ެއ ް‬

‫ޞއްލ ަﷲ ޢަލ ައި ިހވ ަސަ އްލަމ ަ ހަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ަ‬

‫ްސލ ެއ ް‬ ‫ވ ަރި ކުރުމ ަށ ް އެދ ެވި ދާނ ެތ ޯ؟ ދީނީ ގ ޮތުނ ް ތ ަފ ީ‬

‫ނުވަތ ަ ކ ައި ވ ެނީ ގ ެ ރަނ ުގ ެ ގ ޮތުގ ައި ީދފ ައި ވ ާ‬

‫ސބިތ ް ިބނ ް ގ ައި ސްގ ެ ހަދީގ ާ)ބަގީޗ ާ(‬ ‫ކަމަނ ާ ާ‬

‫ދ ެއްވ ަފާނަށ ްތ ޯ؟‬

‫އ ެއްޗ ެއ ް ނުވަތ ަ އ ެއި ނ ް ބ ައ ެއ ް ދި ނުމ ަށްފ ަހ ު‬

‫އ ަނބުރ ާ ދ ެއ ްވ ާހުށީމ ު ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އެކަމަނ ާ‬

‫ޖ ަވ ާބ ު‪:‬‬

‫ކ ައި ވ ެނި ރ ޫޅ ާލުމ ަށ ް އ ެދުމ ެވ ެ‪.‬‬

‫ޞއްލ ަﷲ‬ ‫ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪ .‬އާދ ޭހ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ް ރަސޫލ ާ ަ‬

‫ސބިތ ު ިބނ ް ގ ައި ސްގ ެ‬ ‫މި ކ ަމ ުގ ެ ދ ަ ީލލ ަ ީކ ާ‬

‫ސބިތ ް ިބނ ް ގ ައި ސްއ ާއި‬ ‫ޢަލ ައި ިހވ ަސަ އްލަމ ަ ާ‬

‫ﺍﳊﻤﺪ ﷲ‪ ،‬واﻟﺼﻼة واﻟﺴﻼم ﻋﻠﻰ ﻧﺒﻴﻨﺎ ﳏﻤﺪ وﻋﻠﻰ آﻟﻪ وﺻﺤﺒﻪ‬

‫ޞއްލ ަﷲ‬ ‫އ ަ ިބކ ަނބ ަލުނ ް ރަސޫލ ުﷲ ަ‬

‫މ ުޚާޠ ަބ ުކުރައ ްވ ާ ހަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ހ ަދި ޔ ާ‬

‫وﺳﻠﻢ وﺑﻌﺪ‪:‬‬

‫ސދެންނ ެވި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ޢަލ ައި ިހވ ަސަ އްލަމ ަގ ެ އ ަރި ހ ަށ ް އ ައި ް‬

‫ސ‬ ‫ޤ ަބ ޫލުކ ޮށ ް އެކަމަނ ާ ދޫކ ޮށ ްލ ާށ ެވ ެ‪) “.‬ނަމ ަވ ެ ް‬

‫ސބިތ ް ިބނ ް ގ ައި ސްގ ެ‬ ‫ފި ރި މީހ ާ އ ަނ ިބމީހ ާ އ ަށ ް އ ަޅ ާ ނ ުލުނ ް ފަދ ަ މ ަގ ްބ ޫލ ު އ ޭ ﷲގ ެ ރަސޫލ ާއ ެވ ެ‪ާ .‬‬

‫މި ފަދ ަ ނި ނ ްމުމ ަކ ާ ހަމަޔ ަށ ް ދި އ ުމ ުގ ެކ ުރި ނ ް‬

‫ސަ ބަބ ަކ ާ ނ ުލ ާ ފި ރި މީހ ާގ ެ ގ ާތުނ ް ވ ަރި އ ަށ ް އ ެދުމ ަ ީކ‬

‫އ ަޚ ުލ ާގ ާއި ީދނ ްވ ެރި ކ ަމ ާއި ބެހޭގ ޮތުނ ް ބ ަދުބ ަހ ެއ ް‬

‫ދެމ ަފި ރި ނ ް ރަނގަޅ ަށ ް މ ަޝް ވަރާކ ޮށ ް ދެމީހުނ ް‬

‫ުﷲ‪-‬ޞއްލ ަﷲ‬ ‫ަ‬ ‫ހ ުއްދ ަވ ެގެނ ްވ ާ ކަމ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ‪ .‬ރަސޫލ‬

‫ސ‬ ‫ބުނާކ ަށ ް އ ަހުރެންބޭނުމ ެއްނޫނ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެންނަމ ަވ ެ ް‬

‫އ ެކުގ ައި އ ުޅެވ ޭތ ޯ މ ަސަ އްކ ަތްކ ޮށ ް އެކަމ ަށ ް‬

‫ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ‪ -‬ޙަދީޘ ް ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އި ސްލ ާމ ްވުމ ަށްފ ަހ ު ކ ުފުރ ުވުމ ަށ ް އ ަހުރ ެއ ް‬

‫ތ ައުފީޤުދ ެއ ްވ ާތ ޯ ދ ުޢ ާކުރަނ ް ވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ތި މާޔ ަށ ް‬

‫َﺤَﺮا ٌم َﻋﻠَْﻴـ َﻬﺎ‬ ‫)أَﱡﳝَﺎ ا ْﻣَﺮأٍَة َﺳﺄَﻟ ْ‬ ‫َﺖ َْزو َﺟ َﻬﺎ ﻃَﻼﻗًﺎ ِﰲ ﻏ َْﲑِ َﻣﺎ ﺑَْﺄ ٍس ﻓ َ‬

‫ނުރ ުހެމ ެވ ެ‪) .‬މާނައ ަ ީކ އި ސްލ ާމ ްވުމ ަށްފ ަހުގ ައި‬

‫ހެޔ ޮއެދ ޭ ޞާ ލި ޙ ް ފި ރި އ ެއ ް ލި ބުމ ަ ީކ ވަރަށްބ ޮޑ ު‬

‫ِﺤ ُﺔ َْ‬ ‫اﳉﻨﱠﺔ( މާނައަކީ‪” :‬ކަމ ަކ ާ ނ ުލ ާ ވ ަރި އ ަށ ް‬ ‫َراﺋ َ‬

‫ކ ާފި ރުކ ަމ ުގ ެ އ ަޚ ްލާޤ ަށ ް ނުވަތ ަ ފި ރި މީހާއ ަށ ް‬

‫ނި ޢުމ ަތ ެކ ެވ ެ‪ .‬واﷲ أﻋﻠﻢ‬

‫ސ‬ ‫ސވަރުގ ޭގ ެ ވަސްވ ެ ް‬ ‫އެދ ޭ އަނ ްހެނ ާ އ ަށ ް ު‬

‫ެސފ ަ ގެނ ްގުޅޭކ ަށ ް‬ ‫ނ ު ިކޔަމަނ ްތ ެރި ކަނ ް ދ ެއ ްކ ުމ ުގ ި‬

‫ޙަރ ާމ ްވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ“‪.‬‬

‫ތި މަންކަމަނ ާ ނުރ ުހެމ ެވ ެ‪ .‬ތި މަނ ް ކަމަނ ާ‬

‫ޖ ަވ ާބ ު ދ ެއްވީ‪:‬‬

‫ނަމ ަވެސް‪ ،‬މ ަގ ްބ ޫލ ު ސަ ބ ަބ ެއ ް އ ޮވ ެއްޖެނަމ ަ‪،‬‬

‫ސ އ ާ އ ެކ ު އުޅޭކ ަމުގ ައި ވާނަމ ަ ނ ު ިކ‬ ‫ސބިތ ް ިބންގ ައި ް‬ ‫ާ‬

‫ްޝއި ޚ ް މުޙ ައްމ ަދ ު ޢި ޔ ާޟު ޢ ަބ ްދ ުއްލަތީފ ް‬ ‫އ ައ ަ‬

‫ވ ަރި އ ަށ ް އ ެދ ުމ ުގ ެ ޙ ައ ްގ ު އ ަނ ިބމީހ ާ އ ަށ ް‬

‫ސބިތ ް ިބންގ ައި ސްއ ާ‬ ‫ޔަމަނ ްތ ެރި ވ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ނުވަތ ަ ާ‬

‫ލި ބިގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ނޫންނަމ ަ ޚ ުލ ްޢ ުވާނ ް އ ެދ ުމ ުގ ެ‬

‫އ ެކ ު އ ުޅެނ ްވ ެއްޖެނަމ ަ ތި މަންކަމަނ ާ ކ ުފުރ ުގ ެ‬

‫ައ ަލށް އުފަ ްނވާ ކު ިދ ްނގ ެ ަކ ްނފަތް ުބޑުގަ ިއ‬ ‫ަބ ްނގި ގ ޮ ަވ ްނޖެހ ޭ ެނތޯ؟‬ ‫ޖ ަވ ާބ ު‪:‬‬

‫އ ާއި ގަމ ަތ ް ދި ނ ުމ ާއި ބެހ ޭ ގ ޮތުނ ް އޮންނަ‬ ‫ޟޢީފ ް ހަދީޘ ެކ ެވ ެ‪ .‬ވީމ ާ‪ ،‬ކ ުއ ްޖ ާ‬ ‫ޙ ަ ީދޘ ަ ީކ ަ‬ ‫އުފަނ ްވ ާ ވ ަގ ުތ ު ކަންފ ަތ ް ބ ުޑ ުގ ައި ބަނ ްގި‬ ‫ސ‬ ‫ސ އ ަދި ގަމ ަތ ް ދި ނުމ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫ގ ޮވުމ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫ނ ެތ ެވ ެ‪ .‬واﷲ أﻋﻠﻢ‬

‫اﳊﻤﺪ ﷲ‪ ،‬واﻟﺼﻼة واﻟﺴﻼم ﻋﻠﻰ ﻧﺒﻴﻨﺎ ﳏﻤﺪ وﻋﻠﻰ آﻟﻪ وﺻﺤﺒﻪ‬ ‫وﺳﻠﻢ وﺑﻌﺪ‪:‬‬

‫ޖ ަވ ާބ ު ދ ެއްވީ‪:‬‬

‫އަލ ަށ ް އުފަނ ްވ ާ ކ ުއ ްޖ ާގ ެ ކަންފ ަތ ް ބ ުޑ ުގ ައި ބަނ ްގި‬

‫ްޝއި ޚ ް މުޙ ައްމ ަދ ު ޢި ޔ ާޟު ޢ ަބ ްދ ުއްލަތީފ ް‬ ‫އ ައ ަ‬

‫‪25‬‬

��

‫ސޙުރަށ ް ދި ވ ެ ިހނ ް ކިޔ ާ އ ުޅ ެނީ އި ސްތި ރި އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ދ ެ ީމހ ަކ ު‬ ‫ފަނ ްޑި ތ ަ‪ި ،‬‬ ‫ދުރ ުކުރ ުވުމ ަށ ް ނުވަތ ަ ވ ަރި ކުރ ުވުމ ަށ ް ހ ަދ ާ އުޅ ޭ ފަނ ްޑި ތައ ަށ ް ކިޔ ާ އ ުޅ ެނީ‬ ‫ސ‬ ‫ސޙުރ ު ހ ަދާފ ައި ހުންނަނީ ވ ެ ް‬ ‫ވ ަރި ތ ޮޅި އ ެވ ެ‪ .‬ދި ވ ެ ިހރ ާއްޖޭގ ައި ގި ނަފަހަރަށ ް ި‬ ‫ސޙުރ ު ހ ަދ ާ މީހުނ ް ކ ައި ރި އ ަށ ް ދާމީހުނ ްގ ެތެރޭގ ައި‬ ‫މި ފަދ ަ ބޭނުމ ަކ ުއ ެވ ެ‪ި .‬‬ ‫ޒ ުވާނުނ ް ވަރަށ ް ގި ނައ ެވ ެ‪ .‬އ ޭގ ެތެރ ެއި ނ ް ގި ނަމީހުނަ ީކ ނުވަތ ަ ކ ުދި ންނަ ީކ‬ ‫”ބިޓ ު ކަޓ ައި ގެނ ް އެބިޓ ު ސެޓ ުކުރަނ ް“ ‪” ،‬ބިޓ ާ އ ެހެނ ް ީމހ ަކ ު ރައްޓެހިވ ުމުނ ް‬

‫”‬

‫އެދެމީހުނ ް ދުރ ުކުރަނ ް“ ނުވަތ ަ ” ިބޓ ެއ ް ސެޓ ުކުރަނ ް“ ފަނ ްޑި ތ ަ ހ ަދުވަނ ް‬

‫”‬

‫‪.9‬‬

‫ސ ިތ ިރ ވަރިތޮޅި ހެދުމާއި އަޖިދަ ކުރުން‪ :‬ދ ެ ީމހ ަކ ު ހިތ ާކުރުވަނ ް ހ ަދ ާއުޅ ޭ‬ ‫އި ް‬

‫ިތ ާމމެ ްނ ަނ ީކވެސް ިތ ާމމެ ްނގ ެ ގ ޮނ ިޑ ާޔއި‪ ،‬ވެ ިރ ަކ ާމއި‪ަ ،‬ހ ިއ ަބތު‪،‬‬ ‫ިހފެހެއ ް ުޓ ަމށް ަޓ ަކ ިއ ސި ޙު ުރ ވެ ިރ ްނ ަކ ިއ ިރ ައށް ގ ޮސް އެ ީމހ ު ަނށް ާމލު ހ ުސް ކޮށް‬ ‫ފަ ްނ ިޑ ަތ ަހދުވާ ީމހ ު ްނ ަކމުގަ ިއ ވާ ަނ ަމ ދެ ްނވެސް ކ ޮ ްނމެވެސް ަބ ަހ ާނއެއ ް‬ ‫ަދއ ް ާކ ެނއެވެ‪ު .‬ނ ަވ ަތ ައ ާޅ ުނ ާލ ައ ިދވެސް ދޫކޮށް ާލ ެނއެވެ‪ަ .‬ހ ާނ ަވމު ްނ ަދ ީނ ަހ ަމ‬ ‫ިދވެ ިހ ިނ ަކމެ ިތ ަރއް ިޔ ުތ ްނ ެނވެ‪.‬‬

‫ދާމީހުނ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ”ފި ރި މީހ ާ އ ެހެނ ް އަނ ްހެނަކ ާ އި ންނަނ ް އުޅ ޭ ީތ ނުވަތ ަ‬

‫މަރާފ ައި ވާތީއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ވަޅިއ ެއ ް ބޭނުނ ް ކ ޮށ ްގެނ ް މެރުނ ް ފަދ ަ ކަމ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ދެއަންބ ަށ ް އި ންނަނ ް އުޅ ޭ ީތ އެދެމީހުނ ް ދުރުކ ޮށ ް އަނ ްހެންމީހާއ ަށ ް ހޭއަރ ުވާލަނ ް“‬

‫މެރުމ ަށ ް ބޭނުނ ް ކުރ ާ އ ާލ ާތްތ ައ ް‪ ،‬ބޭނުނ ް ކ ޮށްފ ައި ވާނަމ ަ އ ެ ީމހ ަކ ު ޖެހ ޭނީ‬ ‫ބޭނުނ ް ކ ުރި އ ާލާތަކަކީ‪ ،‬މަރަނ ް‬

‫ސ މި ދި ވ ެ ިހރ ާއްޖ ެއި ނ ް ދ ޭތެރ ެ‬ ‫ފަނ ްޑި ތ ަ ހ ަދުވަނ ް ދާމީހުނ ެވ ެ‪ .‬އ ަޖި ދ ަ ކުރުމަކީވ ެ ް‬

‫ސ މެރުމ ަށްޓަކ ައި‬ ‫މަރ ާލ ާށ ެވ ެ‪ .‬ނަމ ަވ ެ ް‬

‫ދ ޭތެރ ެއި ނ ް ފެންނަ ކަންކަމ ެވ ެ‪ .‬އި ރ ު އަރާގ ަޑި އ ާއި އި ރ ު އ ޮއ ްސޭ ގ ަ ީޑ ގ ައި‬

‫ބޭނުނ ް ކުރެވ ޭ އ ާލާތަކ ަށ ް ނ ުވާނަމ ަ‪ ،‬އ ަދި އެކަހަލ ަ އ ާލާތ ަކުނ ް ީމހ ަކ ު މަރ ު‬

‫ޝއި ޠާނުންނ ާއި އ ެކ ު‬ ‫ސ ަ‬ ‫ބަރަހަނާކ ޮށ ް މޫދ ަށ ް އ ެރި އި ރަށ ް ވ ައްތަރުޖ ައ ް ާ‬

‫ސ ހިފުމ ެއ ް‬ ‫ސ ް‬ ‫ވ ެއްޖ ެ ކ ަމުގ ައި ވާނަމ ަ‪ ،‬އ ެ ީމހ ަކ ު ޖެހ ޭނީ މަރ ުގ ެ ދި ޔަދ ޭށ ެވ ެ‪ .‬ޤި ާ‬

‫)ޝއި ޠާނާއ ަށ ް( އ ަޅުކަނ ް ކުރުމ ަށ ް ިކޔ ައި އ ުޅ ެނީ އ ަޖި ދ ަކުރުމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ަ‬ ‫އި ބ ް ީލހ ަށ ް‬

‫ނޯންނާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ އެމީހ ެއ ްގ ެ ނި ޔަތ ަ ީކ ގ ެއ ްލުނ ް ދި ނުނ ް ކ ަމުގ ައި ވާތީއ ެވ ެ‪“.‬‬

‫ޝއި ޠާނުނ ްގ ެ ވ ާގި ހ ޯދުމ ަށ ާއި އެފަރ ާތްތ ަކ ާ‬ ‫މި ކަނ ް ކުރަނީ ޖި ނ ްނީ ގ ެތެރޭގ ައި ވ ާ ަ‬

‫މި މ ައ ްސަ ލާގ ައި އި ޚ ްތި ލ ާފުތ ައ ް އެބ ަހ ުއްޓ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސއ ަތ ުލ ް‬ ‫ސޙްރ ު ވ ެރި ޔ ާގ ެ ޙ ުކ ުމ ާއި ބެހ ޭ ގ ޮތުނ ް‪ ،‬އ ަލ ް މ ައ ު ޫ‬ ‫ި‬

‫ސޙުރ ުގ ެ ކަންކ ަމުގ ައި‬ ‫ސދަލ ަށ ް ވާހަކ ަ ދ ައްކ ައި އ ެއްބަސްވުންތ ައ ްވ ެ ި‬ ‫ސދ ާ ީ‬ ‫ީ‬ ‫ޖި ނ ްނީ ގ ެ ބާރ ު ހ ޯދުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬މި ފަދ ަ ކަމ ެއ ް ކުރާނަމ ަ އ ެ ީމހ ަ ިކ ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ‬

‫ސޙްރ ު ބޭނުނ ް‬ ‫ފި ޤްހިއ ްޔ ާ)‪ ( 24/ 267‬ގ ައި ބ ަޔާނ ް ކ ޮށްފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ި .‬‬

‫ސޙުރ ުވ ެރި އ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ި‬

‫ސ‬ ‫ސ ް‬ ‫ކ ޮށ ްގެނ ް މަރައި ފި ކ ަމުގ ައި ވާނަމ ަ‪ ،‬ގި ނަ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް ވި ދ ާޅުވ ަނީ ‪ ،‬ޤި ާ‬

‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ް‬ ‫މުސްލި މ ް އ ަޚުންނ ާއި އ ުޚ ްތުނޭވ ެ! ބުނ ެވި މި ދި ޔ ަ ީއ ި‬

‫ިހފަންޖެހޭނ ެ ކަމ ަށ ެވ ެ‪ .‬މ ާލި ީކ މ ަޒ ްހ ަބުގ ައި ނަމ ަ‪ ،‬އެކަމ ަށ ް ހ ެއ ްކ ެއ ް‬

‫ސ‬ ‫ކުރ ާ ކަންކ ަމ ާއި އެމީހުނ ް ދެނެގަންނާނ ެ ޢ ަލ ާމ ާތްތ ަކ ެވ ެ‪ި .‬ކޔ ައި ދޭނ ްވ ެ ް‬

‫ސ ިހފަންޖެހޭނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެނ ް‬ ‫ސ ް‬ ‫ބޭނުނ ްވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ޝާ ފި ީޢ މ ަޒ ްހ ަބުގ ައި ނަމ ަ ޤި ާ‬

‫ސބިތުކ ޮށ ް އަދ ަބުދޭނ ް‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ންކަނ ް ާ‬ ‫ްސލުކ ޮށ ެވ ެ‪ި .‬‬ ‫ޖެހިލުނ ްވ ާހ ާ ތ ަފ ީ‬

‫ސޙުރ ުވ ެރި ޔ ާ‪ ،‬އަހަރެނ ް އޭނ ާ‬ ‫ސޙްރ ު ވ ެރި ޔ ާގ ެ އި އ ުތި ރ ާފުނ ް‪ި ،‬‬ ‫ސ ި‬ ‫ނަމ ަވ ެ ް‬

‫ސބިތ ު ކުރެވޭފަދ ަ ކަންކަމ ެވ ެ‪ .‬މި ީއ ވަރަށ ް ރަނގ ަޅ ު‬ ‫ބެނުންނަމ ަ އެކަންކަމ ަ ީކ ާ‬

‫ސޙްރ ު ހ ަދ ާ ‪ 2‬މީހުނ ް‬ ‫ސޙްރ ު ހަދ ައި ގެންނޭ ބުނ ުމުނ ް ނުވަތ ަ ކ ުރި ނ ް ި‬ ‫މަރ ާ ީލ ި‬

‫ސތަކަކ ަށ ް ފ ަހ ު‪ ،‬މި ދި ވ ެ ިހ މ ުޖުތަމ ަޢުގ ައި މި ކަންކަނ ް ހިނގާގ ޮތ ް ވަރަށ ް‬ ‫ދި ރ ާ ާ‬

‫ސޙްރަކުނ ް‬ ‫)މި ހާރ ު އެކ ަމުނ ް ތ ަޢ ުބ ާވެފ ައި ވ ާ( ހ ެ ިކނ ްގ ެ ހ ެ ިކ ބ ަހުނ ް ‪ ،‬މި ވ ެނި ި‬

‫ކ ައި ރި ނ ް ބ ެލުމ ަށ ް ފ ަހ ު އ ަދި ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް ބ ަޔާންކ ޮށްދ ެއ ްވާފ ައި ވ ާ ކަންތ ައްތަކ ަށ ް‬

‫ސބިތ ު‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ޔ ާގ ެ މ ަށްޗ ަށ ް‪ީ ،‬މހ ަކ ު މ ެރި ކަނ ް ާ‬ ‫މަރ ު ވ ެދާނެއ ޭ ބުނ ެފި ނަމ ަ‪ި ،‬‬

‫ރި އާޔ ަތްކ ޮށ ް ލި ޔެފ ައި ވ ާ ކަންކަމ ެވ ެ‪ .‬މި ވަރުނ ް ފުދޭކ ަމުގ ައި ދ ެކެމ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސހުރ ެއ ް ނޫންނަމ ަ‪،‬‬ ‫ސޙްރަ ީކ މަރާލަނ ް ހ ެދި ި‬ ‫ސ ހ ެދި ި‬ ‫ވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ނަމ ަވ ެ ް‬

‫މި ދެންނ ެވުނ ު ކަންކަނ ް ކުރާމީހުނ ް މި ރ ާއްޖޭގ ައި ފ ާޅުގ ައި އ ުޅ ެމުނ ްދ ާއި ރ ު‬

‫އެކަނ ް އެންމ ެ ގ ާ ީތ ޤ ަތ ުލ ް ޢ ާމްއ ަކ ާއި އ ެވ ެ‪ .‬އެންމ ެ މޮޅ ަށ ް ދެނ ެ ވ ޮޑި ގެންވ ަނީ‬

‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ް ހ ޯދ ާނީ ިކ ިހނ ެއްހ ޭ ިކޔ ައި ‪ ،‬އ ެ ީއ ނ ުކުރެވޭނ ެ ކަމެކ ޭ ިކޔ ައި‬ ‫ި‬

‫ސޙުރ ުވ ެރި ޔ ާގ ެ ޙ ައ ްދ ާއި މ ެދ ު ރަސޫލ ުﷲ‬ ‫ﷲ ސުބ ުޙާނަހ ޫ ވަތ ަޢ ާލ ާއ ެވ ެ‪ި .‬‬

‫ބ ޯދ ާ ވާހަކަތ ަކ ެއ ް ދ ައްކ ައި ފ ާޑ ުފ ާޑ ުގ ެ ބަހަނ ާ ދ ެއ ްކ ުމ ުގ ެ ބޭނުމ ެއ ް ނ ެތ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ އެމީހުނަށ ް‬ ‫ސޙުރ ު ވ ެރި ންކ ައި ރި އ ަށ ް ގ ޮ ް‬ ‫ހ ައި ބ ަތ ު‪ ،‬ހިފ ެހ ެއ ްޓުމ ަށްޓަކ ައި ި‬

‫اﻟﺴ ِ‬ ‫ﺎﺣ ِﺮ َﺿْﺮﺑٌَﺔ‬ ‫ަ‬ ‫”ﺣ ﱡﺪ ﱠ‬ ‫ޞއްލ ަﷲ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ ޙަދީޘ ްފ ުޅ ުކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪َ .‬‬ ‫ِﺎﻟﺴﻴْ ِﻒ“)رواه اﻟﱰﻣﺬي واﻟﺪارﻗﻄﲏ ‪ ،‬وﺿﻌﻒ اﻟﱰﻣﺬي إﺳﻨﺎده ‪ ،‬وﻗﺎل ‪ :‬اﻟﺼﺤﻴﺢ ﻋﻦ ﺟﻨﺪب‬ ‫ﺑ ﱠ‬ ‫ﻣﻮﻗﻮف(‬

‫ސ‬ ‫ސ ކޮންމ ެވ ެ ް‬ ‫ސކ ޮށ ް ފަނ ްޑި ތ ަ ހ ަދ ުވ ާ މީހުންކ ަމުގ ައި ވާނަމ ަ ދެނ ްވ ެ ް‬ ‫މ ާލ ު ހ ު ް‬

‫”ސޙުރ ުވ ެރި ޔ ާގ ެ ޙ ައްދ ަ ީކ ކ ަނޑި ނ ް ޖަހ ައި މަރ ާލުމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ި‬ ‫މާނައީ‪:‬‬

‫ސ ދޫކ ޮށ ްލާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ހަނާވ ަމުނ ް‬ ‫ބަހަނ ާއ ެއ ް ދ ައ ްކާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ނުވަތ ަ އ ަޅާނ ުލ ާ އ ަދި ވ ެ ް‬

‫ޞއްލ ަﷲ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ މި ގޮތ ަށ ް ޙަދީޘ ްކުރައ ްވ ާނީ އ ެ ީއ‬ ‫ރަސޫލ ުﷲ ަ‬

‫ދ ަނީ ހަމ ަ ދި ވ ެ ިހ ނި ކަމ ެތި ރައ ްޔި ތުންނ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސތ ަކުންނަށ ް ކުރެވޭނ ެ ކަމަކ ަށ ްވާތީއ ެވ ެ‪ .‬މި ފަދ ަ ޙ ައ ްދުތ ައ ް އ ެއްފަރ ާތްކ ޮށ ް‬ ‫ީމ ް‬

‫އ ެ ިކ ވ ައްތަރ ުގ ެ މަރ ާއި ބެހ ޭ ގ ޮތުނ ް ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް ވާހަކ ަ ދ ައްކަވ ަމުނ ް‪ ،‬ބ ަޔާނ ް‬

‫ސ ލި ބިގެނ ް ނ ުވ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ދި ވ ެ ިހރ ާއްޖެއ ަށ ް‬ ‫ދ ޮގ ުކުރ ުމ ުގ ެ ޙ ައ ްޤ ު އެކަކ ަށ ްވ ެ ް‬

‫ސޙްރ ު ބޭނުނ ް ކ ޮށ ްގެނ ް ީމހ ަކ ު މަރައި ފި‬ ‫ސ ީމހ ަކ ު ި‬ ‫ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެއ ްވ ެ ް‬

‫ުސބ ާތ ް ނައ ްތ ާލުމ ަށ ް ނުވަތ ަ ކުޑ ަކުރުމ ަށްޓަކ ައި‬ ‫ސޙުރ ުގ ެ މ ީ‬ ‫ޖ ެ ިހފ ައި މި ވ ާ ި‬

‫ކ ަމުގ ައި ވާނަމ ަ‪ ،‬އެމީހ ެއ ްގ ެ ޙ ުކުމ ަ ީކ މެރުމ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ީމހ ަކ ު މަރާފ ައި ވާތީއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސޙުރ ު ހ ެދުނ ް މަނ ާކުރ ާ ޤާނޫނ ެއ ް ހަދ ައި އި ސްލ ާމ ް ީދނުގ ައި މި ކަމ ަށ ްވ ާ ޙ ައ ްދ ު‬ ‫ި‬

‫އި ބްނ ު ޤ ުދ ާމ ާ‪ ،‬އ ަލ ް މ ުޣ ްނީ ގ ައި )‪ (330/9‬ބ ަޔާނ ް ކުރައްވ ައި ފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ޤ ާއި މ ްކުރެވޭނެފަދ ަ ޤާނޫނ ުލ ް ޢ ުޤ ޫބ ާތ ުގ ެ މ ާއ ްދ ާއ ެއ ް ހަދ ައި ތަނ ް ީފޛ ުކުރަނ ް‬

‫”ސޙްރ ު ވ ެރި ޔ ާ ީމހ ަކ ު މަރައި ފި ކ ަމުގ ައި ވާނަމ ަ‪ ،‬އެމީހ ެއ ްގ ެ ހ ުކުމ ަ ީކ‬ ‫ި‬

‫ޖ ެހ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެންނ ޫނީ މި ކ ަމުނ ް ދި ވ ެ ިހ ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ލުޔ ެއ ް ނ ުލި ބޭނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސ ތި މާމެނ ްގ ެ ގ ޮނޑި ޔ ާއި ‪ ،‬ވ ެރި ކ ަމ ާއި ‪،‬‬ ‫ސ ތި މާމެންނަކީވ ެ ް‬ ‫އ ެހެންނަމ ަވ ެ ް‬

‫މެރުމ ެވ ެ‪ .‬ސަ ބަބ ަ ީކ މަރަނ ް ބޭނުނ ް ކުރ ާ ކަމ ެއ ް ބޭނުނ ް ކ ޮށ ްގެނ ް ީމހ ަކ ު‬ ‫‪23‬‬

‫‪.4‬‬

‫ބަ ިލމީހާ ބޭރަށް ނުނެރ ެ ވަކިދުވަހެއްވަންދެން ބޭންދުން‪ :‬މި ީއ ޢ ާއ ްމުގ ޮތ ެއްގ ައި‬

‫‪.7‬‬

‫އަރަ ިބ އަކުރު ވަކިވަކިން ލިޔެ ކަރުދާސްފަދަ ތަކެ ިތ ިދނ ުން‪ :‬ބ ަލި މީހުނަށ ް‬

‫ސ ވަންދެނ ް ފެންނުވަރ ާ ގ ެއި ނ ް‬ ‫ސޙުރ ު ހ ަދާމީހުނ ް ކ ޮށ ްއުޅޭކަމ ެކ ެވ ެ‪ 40 .‬ދުވ ަ ް‬ ‫ި‬

‫ތ ަށި ލި ޔ ެ ީދ ހ ަދ ާއި ރ ު އ ާއި ތަވީދުފަދ ަ ތ ަކ ެތި ހ ަދ ާއި ރ ު ޤުރ ުއާނ ުގ ެ ލ ަފ ުޒ ުތ ައ ް‬

‫ބޭރަށ ް ނުނ ުކުމ ެ ގޭގ ައި އި ނުމ ަށ ް ބ ަލި މީހާއ ަށ ް އަންގ ައ ެވ ެ‪ .‬ގި ނަފަހަރަށ ް‬

‫އ ަކުރުތ ައ ް ވ ަ ިކވ ަ ީކނ ް ލި ޔ ެ ގ ޮތްގޮތ ަށ ް އ ޮޅ ާ ފ ާޑ ުފ ާޑ ުގ ެ ތ ަކ ެ ީތނ ް ކ ަ ިޅކ ޮށ ް އޭގ ައި‬

‫ސ‬ ‫ސޙުރ ުގ ެ ތަވީދުތ ަކ ެއ ް ނުވަތ ަ އ ެހެނ ްވ ެ ް‬ ‫މި ގޮތ ަށ ް އަންގ ަނީ ބ ަލި މީހާއ ަށ ް ި‬

‫ސޙުރ ުވ ެރި އ ެއްކ ަމ ުގ ެ ވަރުގަދ ަ‬ ‫ޖި ނ ްނީ ނ ްގ ެ ނަންތ ައްފަދ ަ ތ ަކ ެތި ލި ޔުނ ް އ ެ ީއ ި‬

‫އ ެއްޗ ެއ ް އ ެމ ުއްދ ަތުގ ައި ބޭނުނ ްކުރުމ ަށ ް ދި ނުމ ަށްފ ަހ ުއ ެވ ެ‪ .‬ބ ައ ެއްފަހަރ ު‬

‫ސލަކ ަށ ް ﷲ ގ ެ ނަނ ްފ ުޅުގ ައި ވ ާ ހ ުރި ހ ާ އ ަކުރ ެއ ް ވ ަ ިކކ ޮށ ް ވ ަ ިކ‬ ‫ހ ެއ ްކ ެކ ެވ ެ‪ .‬މި ާ‬

‫ސ ވ ަ ިކ މ ުއްދ ަތ ެއ ް ވަންދެނ ް ކާނ ް ީދ ނި މެންދެނ ް‪،‬‬ ‫ކ ުކ ުޅުބިހުގ ައި ލި ޔ ެ އ ެ ިބ ް‬

‫ޝއި ޠާނުނ ްގ ެ ނަނ ް‬ ‫ަ‬ ‫އ ަކުރުތ ަކ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައި ލި ޔ ެ އ ޭގ ެ ފަހ ަތުގ ައި ޖި ނ ްނި‬

‫ގ ެއި ނ ް ނުނ ުކުމ ެ އި ނުމ ަށ ް ބުނާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ޭގެބޭނުމ ަ ީކ އެމީހާއ ަށ ް ވ ާގި ވ ެރި ވ ާ‬ ‫ޖި ނ ްނި ލ ައ ްވ ާ އ ެ ކަނ ްކުރުވަނ ް އ ައި މީހާއ ަށ ް އެހީވ ެ އެމީހާއ ަށ ް ވާނ ުވ ާ ބ ެލުމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ ގ ެއި ނ ް ނ ުނި ކ ުތުމ ަށ ް‬ ‫ސ ބ ައ ެއ ް ފަހަރ ު ރ ުޤ ްޔ ާ ކ ޮށ ް ހ ަދ ާއި ރ ުވ ެ ް‬ ‫ނަމ ަވ ެ ް‬

‫ޝރ ުކ ުކުރުމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ފ ާޑ ުފ ާޑ ުގ ެ ތަވީދުތ ައ ް ލި ޔ ެހ ެދުމ ެވ ެ‪ .‬މި ކ ަމ ާއި މ ެދ ު‬ ‫ލި ޔ ެ ި‬ ‫ރަސޫލ ުﷲ ‪ z‬ޙަދީޘ ްފ ުޅ ުކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ )) .‬إِ ﱠن ﱡاﻟﺮﻗَﻰ َواﻟﺘ َﱠﻤﺎﺋ َِﻢ َواﻟﺘـَﱢﻮﻟََﺔ ِﺷْﺮٌك (( أﺑﻮ داود‬

‫)‪ (3883‬واﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ )‪ ( 3530‬اﻟﺴﻠﺴﻠﺔ اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ )‪ (331‬މާނައަކީ‪” :‬ހަމަކަށަވަރުނ ް‬

‫ސލަކ ަށ ް‬ ‫ބ ައ ެއ ް ޙާލ ަތްތ ަކުގ ައި ރާޤީއ ެއ ް އި ރ ުޝާ ދ ު ދީފާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ މި ާ‬

‫ސޙުރ ު( އ ަ ީކ‬ ‫ސމ ަށްޓަކ ައި ހެދ ޭ ި‬ ‫މ ެތުރ ުމ ާއި ތަވީދ ާއި އި ސްތި ރި )ލ ޯ ިބ ޖ ެއ ް ު‬

‫ބ ަލި މީހ ާ ހޭނ ެތުނ ް ނުވަތ ަ އި ރ ު އި ރުކ ޮޅުނ ް މޮޔ ަވުނ ް ފަދ ަ ކަމ ެއ ް ދި މ ާވާނަމ ަ‬

‫ޝރ ުކ ެކ ެވ ެ‪“.‬މި ހަދީޘ ް ގ ައި ވ ާ “ ﺍﻟ ﱡﺮ ﹶﻗﻰ “ މި ކ ަލި މ ައި ގ ެ މާނައ ަ ީކ‬ ‫ި‬

‫ނުވަތ ަ ގ ެއި ނ ް ބޭރަށ ް ދި އ ުމުނ ް ގ ެއ ްލުނ ް ބ ޮޑ ު އ ުނދ ަގޫތ ަކ ެއ ް ބ ަލި މީހާއ ަށ ް‬

‫ޝރ ްކ ުގ ެ ޢަމ ަލ ެއްކ ަމުގ ައި އަންގ ަވާފ ައި‬ ‫ިކޔ ެވ ެއ ްޔ ާއި މ ެތުރުމ ެވ ެ‪ .‬މި ތަނުގ ައި ި‬

‫ވާނަމ ަ އެކަނ ް ޙ ައ ްލ ު ވަންދެނ ެވ ެ‪ .‬ފ ަހުނ ް މި ބުނ ެވި ދި ޔ ަ ގ ޮތ ް ނޫންގޮތ ަށ ް‬

‫ޝއި ޠާނުނ ްގ ެ ިކބ ައި ނ ް މަދ ަދ ާއި‬ ‫ަ‬ ‫އެވ ަނީ ޣ ައި ރ ު ﷲ ގ ެ ިކބ ައި ނ ް‪ ،‬ޖި ނ ްނި‬

‫ގ ެއި ނ ް ނުނ ުކުމ ެ ގޭގ ައި އި ންނަނ ް ބުނ ެ ކަންތ ައ ް ކުރ ުވާނަމ ަ އ ެ ީމހ ަ ީކ‬

‫ސހުރ ު ހ ާހޫރައި ގ ެ ތެރޭގ ައި ިހމެނޭ‬ ‫އ ެ ީހއ ަށ ް އ ެދުނ ް ފަދ ަ ިކޔ ެވ ެލި ިކޔ ެވ ުމ ާއި ި‬

‫ސޙުރ ުވ ެރި އ ެކ ެވ ެ‪ .‬އެމީހ ާ އެކަމ ެއ ް އ ެކުރަނީ ޖި ނ ްނީ ގ ެ ވ ާގި ހޯދ ައި ގެންނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ި‬

‫ޝރ ްކ ު އ ެކ ުލ ެވި ގެނ ްވ ާ ފަދ ަ މ ެތުރުންތ ަކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ފަދ ަ މާނަ ނޭންގ ޭ ނުވަތ ަ ި‬

‫ޝރ ުކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ެ ީއ ި‬

‫އ ަދި ހަދީޘްގ ައި ވ ާ “ ﺍﻟ ﱠﺘ ﹶﻤﺎﺋ ﹺ ﹶﻢ “ އ ަ ީކ “ ﲤﻴﻤﺔ “ ގ ެ ޖ ަމ ްޢ ުއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ‬

‫‪.5‬‬

‫ހ ަށި ރައްކަލ ަށްޓަކ ައި އެޅ ޭ ތަވީދ ާއި ބ ަޑި އ ާއި އުޅ ައ ާއި ރ ޮދި ފަދ ަ އ ެއްމެހ ައި‬ ‫ތަންތަނ ުގައި އަކަ ތަތްކުރުމާއި‪ ،‬ބަ ިލމީހާ ލައްވައި އެއްޗ ެ ިތ ވަޅުލުވާ ޖަނަވާރުގެ‬

‫ހަމ ުގައި ލިޔެ އެލުވުން ފަދަ ކަންކަން ކުރުން‪ :‬ގ ޮޅި ގ ޮ ީޅގ ައި ނަމްބަރ ު ނުވަތ ަ‬

‫އ ެއ ްޗި އްސެވ ެ‪.‬‬ ‫ُﻋﻘْﺒَ َﺔ ﺑْ ِﻦ َﻋﺎ ِﻣ ٍﺮ ُْ‬ ‫ﲏ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ ގ ެ އ ަރި ހުނ ް ރި ވ ާވ ެގެނ ް ވ ެއ ެވ ެ‪” .‬ދި ހ ަ މީހުނ ްގ ެ‬ ‫اﳉ َﻬ ِ ﱢ‬

‫އ ަކުރުތ ަކ ެއ ް ނުވަތ ަ ލ ަފ ުޒ ުތ ަކ ެއ ް ިހމެނޭ ގޮތ ަށ ް ކުރަހާފ ައި ހުންނަ )އަކ ަ‬

‫ސ އި ސްލ ާމ ް ކ ަމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް‬ ‫ޖ ަމާޢ ަތ ެއ ް رﺳﻮل اﷲ ‪ z‬ގ ެ އ ަރި ހ ަށ ް އ ައި ް‬

‫ކުރ ެހުނ ް( ތަވީދުތ ައ ް މީހުނަށ ް ދި ނ ުމ ާއި ‪ ،‬ވި ޔ ަފ ާރި ގެތ ައ ް ފަދ ަ ތަންތަނުގ ައި‬

‫ބ ައި ޢ ަތ ު ހިފި އ ެވ ެ‪ .‬އި ތުރ ު އެކަލ ޭގ ެފާނުނ ް ނުވ ަ މީހުންނ ާ ބ ައި ޢ ަތ ު ހިތްޕަވ ައި‬

‫ސ‬ ‫އެތ ަކ ެތި ހަރުކ ޮށްފ ައި ބ ެހ ެއ ްޓުމ ަށ ާއި ގޭގ ައި ހަރ ުކުރުމ ަށ ް ނުވަތ ަ އެނޫނ ްވ ެ ް‬

‫އެކ ަކ ާ ބ ައި ޢ ަތ ު ހިތ ްޕ ެވ ުމުނ ް މަނ ާވ ެގެންނ ެވި އ ެވ ެ‪ .‬އެމީހުނ ް ދެންނ ެވި އ ެވ ެ‪ .‬ﷲ‬

‫ގޮތަކ ަށ ް ބޭނުނ ްކުރުމ ަށ ް ީދ އ ުޅ ެއ ެވ ެ‪ .‬ތި މަރަފ ަތ ާއި ފ ުއ ްލ ާ ދ ުއ ްޔ ާއި ލޯފ ޮތި‬

‫ގ ެ ރަސޫލ ާއ ެވ ެ‪ .‬ކަލ ޭގ ެފާނުނ ް ނުވަމީހުނ ާ ބ ައި ޢ ަތ ު ހިތްޕަވ ައި އެކ ަކ ާ ބ ައި ޢ ަތ ު‬

‫ނުވަތ ަ ލޯފ ަތ ް ފަދ ަ ތ ަކ ެ ީތގ ައި ލި ޔ ެ ތަވީދ ު ހަދ ައި ބ ަލި މީހުނަށ ް ނުވަތ ަ‬

‫ހިތ ްޕ ެވ ުމުނ ް މަނ ާވ ެގެންނ ެ ީވ ކީތ ްވ ެތ ޯއ ެވ ެ؟ އެކަލ ޭގ ެފާނުނ ް ހަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ް ދީއ ުޅ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ފަދ ަ‬ ‫އ ެ ިކކަންކ ަމުގ ައި އ ެ ީހ ހ ޯދުމ ަށ ްދ ާ މީހުނަށ ް ި‬

‫އޭނ ާގ ެ ގ ައި ގ ައި ތ ަ ީވދ ެއ ް އެބ ަ އ ޮތ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ް އެމީހ ާ އ ެ ތަވީދ ު ކ ަނޑ ާލި އ ެވ ެ‪.‬‬

‫ތ ަކ ެތި ތަނ ްތ ާ ވ ަޅ ުލުމ ަށ ާއި އ ެލ ުވާފ ައި ބ ެހ ެއ ްޓުމ ަށ ް މި ބ ައި މީހުނ ް ބުނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ފ ުޅި‬

‫ދެނ ް އެކަލ ޭގ ެފާނުނ ް އޭނ ާއ ާ ބ ައި ޢ ަތ ު ހިތްޕަވ ައި ހަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪ )) .‬ﹶﻣ ﹾﻦ‬ ‫ﹶﻋﻠﱠﻖﹶ ﲤﹶ ﹺﻴ ﹶﻤ ﹰﺔ ﹶﻓ ﹶﻘ ﹾﺪ ﺃ ﹶ ﹾ‬ ‫ﺷﺮﹶ ﹶﻙ(( ﻣﺴﻨﺪ ﺃﺣﻤﺪ “ ތ ަ ީވދ ެއ ް އަޅ ައި ފި މީހ ާ ހަމ ަ‬

‫ޝއ ްކުނ ުކުރ ާށ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި އ ެއްކ ަމ ާ މ ެދ ު ަ‬ ‫ކުރާނަމ ަ އ ެ ީމހ ަ ީކ ި‬

‫ޝރީ ކ ު ކ ޮށ ްފި އ ެވ ެ‪“.‬‬ ‫ކަށަވަރުނ ް ަ‬

‫ފ ުޅި އ ަށ ް ތަވީދުލ ައި ދި ރޭރަހ ަ ފަދަތ ަކ ެތި އަޅ ައި ދީއ ުޅ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ފަދ ަ ކަންކަނ ް‬

‫‪.6‬‬

‫ކިއަވަ ީނ ކޯއްޗ ެއްކަން ނ ޭނގޭ ކިއެވެލިތައް ކިއެވުން‪ :‬ކ ުރި ނ ް ބުނ ެވުނ ު ފަދ ައި ނ ް‬

‫‪.8‬‬

‫މީހަކު ކަމ ަކަށް އެ ިދ ނ ުވަތަ ބައްޔަކަށް ފަރުވާއަށް އެ ިދ ދިއުމ ުން އެމީހާގެ‬

‫ޝއި ޠ ާނީ ބ ަނދި ތ ަކ ާއި ޖި ނ ްނީ ނ ްގ ެ ނަންތ ައ ް‬ ‫ބ ައ ެއ ް މީހުނ ް ފ ާޑ ުފ ާޑ ުގ ެ ަ‬

‫ފޭރ ާމ ު ފޮ ިތ ފަދަ ތަކެ ިތ ގެނައުމ ަށް ބުނ ުން‪ :‬މ ައި ނ ް ބަފ ައި ނ ްގ ެ ނަނ ް ހ ޯދ ުމ ާއި ‪،‬‬

‫ސ‬ ‫ވ ައ ްދާފ ައި ހުންނަ ިކޔ ެވ ެލި ތ ައ ް ބ ަލި މީހުނ ް ކ ައި ރީ ގ ައ ާއި އެނޫނ ްވ ެ ް‬

‫ސތ ަށި ‪ ،‬ފަދ ަ‬ ‫ލާނ ްގެނ ްގުޅ ޭ އަންނައުނ ުގ ެ ފ ޮއ ްޗ ާއި ‪ ،‬ނި ޔަފ ައ ްޗ ާއި ‪ ،‬ބ ޮލ ުގ ެ އި ް‬

‫ބޭނުންތ ަކުގ ައި މި ފަދ ަ ިކޔ ަވ ެލި ތ ައ ް ިކޔ ަވ ާ ހަދ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެ ިކޔ ަނީ ކޮނ ް‬ ‫ބ ަހުރުވައ ަކުނ ް ކޯޗ ެއްކަނ ް ނޭނގ ޭ ޒ ާތ ުގ ެ ތ ަކ ެތި ިކޔަވ ައި‬

‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ް ބުނާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬މީގ ެ ބޭނުމ ަ ީކ އ ެ‬ ‫ތ ަކ ެތި ހޯދ ައި ގެނ ް ގެންނަނ ް ި‬ ‫ސތ ަށި ނުވަތ ަ ނި ޔަފަތީގ ެ ޒ ަރީ ޢ ާއި ނ ް ޖި ނ ްނި‬ ‫ފޭރާމ ެއ ް ީލމީހ ާ‪ ،‬ނުވަތ ަ އ ެއި ް‬

‫ުސ‬ ‫ސލަކ ަށ ް ދަންނަވާނަމ ަ ދ ަހުރ ީ‬ ‫އ ުޅ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ާ‬

‫ސދ ާ މީހ ާއ ާއި ހަމައ ަށ ް ވ ިާސލްކ ޮށ ް ީދ ޖި ނ ްނި ލ ައްވ ައި އެކަމ ެއ ް ކުރ ުވުމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ީ‬

‫އި ސްމ ާއި ‪ ،‬މަރ ުޙ ާލ ު‪ ،‬އ ާއި މަރ ުޖާނ ާ ފަދ ަ‬

‫ސޙުރ ު‬ ‫ޢ ާއ ްމުކ ޮށ ް މި ފަދ ަ ކަންކަނ ް ކުރަނީ ީމހަކ ަށ ް ގ ެއ ްލުމ ެއ ް ދި ނުމ ަށްޓަކ ައި ި‬

‫ނަންނަނ ް ީދފ ައި ވ ާ ިކޔ ަވ ެލި ތ ަކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސލަކ ަށ ް އި ސްތި ރި ‪ ،‬ވ ަރި ތ ޮ ިޅ ހ ަދ ާއި ރ ު އ ާއި މީހުނ ް‬ ‫ހ ަދ ާ އި ރ ުއ ެވ ެ‪ .‬މި ާ‬ ‫ސޙުރ ު ހ ަދ ާއި ރ ުއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫މެރުމ ަށ ާއި އ ެހ ެނި ހެނ ް ގ ެއ ްލުނ ް ދި ނުމ ަށ ް ި‬

‫‪22‬‬

‫ސޙުރ ާއި މ ެދ ު ޤާނޫނުތ ައ ް ހ ެދި ތަނ ް ީފޛ ުކުރ ެވ ެމުންދ ެއ ެވ ެ‪ .‬ސަ ޢ ު ީދ‬ ‫ި‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ންނަށ ް މަރ ުގ ެ އަދ ަބ ު ދ ެވ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ީއ އި ސްލ ާ ީމ‬ ‫ޢަރަބިއ ްޔާގ ައި ި‬ ‫ސ ސަ އ ު ީދ‬ ‫ޝރީ ޢ ަތުގ ައި ވާގ ޮތ ެވ ެ‪ 2011 .‬ވަނަ އަހަރ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ވ ެ ް‬ ‫ަ‬ ‫ސޙުރ ު ހ ެދ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް މަރ ުގ ެ އަދ ަބ ު‬ ‫ޢަރަބިއ ްޔާގ ައި އެތ ައ ް ބަޔަކ ަށ ް ވ ަނީ ި‬ ‫ސޙުރ ުހ ެދުނ ް މަނ ާކުރ ާ‬ ‫ީދފ ައ ެވ ެ‪ .‬ސުވާލ ަ ީކ އެޤ ައ ުމުގ ައި ނުވަތ ަ ޤ ައ ުމުތ ަކުގ ައި ި‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ް ހޯދޭނެގ ޮތ ާއި‬ ‫ޤާނޫނުތ ައ ް ހ ެދި ތަނ ް ީފޛ ުކުރ ެވ ެމުނ ް އެދ ަނީ ި‬ ‫ސބިތ ުކުރާނ ެ ގ ޮތ ް ނ ެތި ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ވީއި ރ ު މި ދި ވ ެ ިހރ ާއްޖޭގ ައި މި ކަނ ް‬ ‫ހ ެ ިކ ާ‬ ‫ނ ުކުރެވޭނ ް ީވ ސަ ބ ަބ ެއްނ ެތ ެވ ެ‪.‬‬ ‫މި ރ ާއްޖޭގ ައި ކަންތ ައްތ ައ ް ހިނގ ަމުނ ްދ ާ ގ ޮތުންނ ާއި ދ ައ ްކ ާ‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ް ދެނެގަންނާނެގ ޮތ ާއި ހ ޯދާނ ެ ގ ޮތ ް އ ެނގެނ ް‬ ‫ވާހަކަތ ަކުނ ް ި‬ ‫އެބަޖ ެހ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަޅުގ ަނޑ ު މި ތަނުގ ައި ބ ަޔާންކ ޮށްދޭނ ް މި މ ަސަ އްކ ަތ ްކުރަނީ ‪،‬‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ް ދެނެގ ަތުމ ަށްޓަކ ައި ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް ބުނ ެ ީދފ ައި ވ ާ ގ ޮތްތ ަކ ާއި‬ ‫ި‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ޢަމ ަލުތ ައ ް ހުންނާނެގ ޮތ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ި‬

‫ސި ޙ ް ުރވެ ިރ ްނ ދެ ެނގަ ްނ ާނ ެނ ގޮތް‪:‬‬ ‫‪.1‬‬

‫ސޙ ްރުވެރިންގެ ތެރ ޭގައި ޤ ުރުއާނ ުގެ ބޭނ ުންކޮށް މީސްތަކުންގެ ލ ޯމ ައްޗަށް‬ ‫ި‬

‫ސޙ ްރު ހަދާމީހުންވެއެވެ‪ :‬މި ީއ ވަރަށ ް ފަރ ުވ ާތ ެރި ކ ަމ ާއ ެކ ު އެމީހުނ ްގ ެ‬ ‫އޮޅުވާލައިގެން ި‬

‫އަމ ަލުތަކ ަށ ް ބަލަންޖެހޭނ ެ ބ ައ ެކ ެވ ެ‪ .‬މި ފަދ ަ މީހުނ ް ކަނ ް ކުރ ާ ގ ޮތްތ ަކ ުގ ެ‬ ‫ސލަކ ަށ ް ބ ަލާނަމ ަ‪ ،‬ތި މަނ ް މި ކުރަނީ ޤުރ ުއާނުންނޭ ބުނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬ ‫މި ާ‬ ‫ބ ަލި މީހ ާ ލ ައ ްވ ާ ލޯމަރާފ ައި ވ ަ ިކ ތާވ ަލ ެއްގ ައި ނުވަތ ަ ނަންތ ަކ ެއްގ ައި އި ނގި ލި‬ ‫ސވ ައ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ް އެއ ަށްފ ަހ ު ޤުރ ުއާނ ުގ ެ )ގ ެއ ްލ ުމ ާއި ހ ަލ ާކ ުގ ެ ވާހަކަތ ައ ް‬ ‫ޖ ައ ް ު‬ ‫ހ ުރި ( އާޔ ަތ ެއ ްގ ެ ތަރުޖ ަމ ާ އި އްވ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެއ ާ ގ ުޅުވ ައި ބ ަލި މީހ ާ ިބރުނ ް‬ ‫ފި ތ ް ކ ެނޑ ޭ ގޮތ ަށ ް ވާހަކަތ ަކ ެއ ް ދ ައްކ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ެވާހަކަތ ައ ް ިބނ ާވެފ ައި އޮންނަނީ‬ ‫ސ‬ ‫ސ ފަރުޖ ެހެނ ްވެސް‪ ،‬އ ަދި ސަ ލާމ ަތ ްވާނ ްވ ެ ް‬ ‫ސޙުރ ު ހ ަދާމީހ ާ ކ ައި ރި އ ަށ ް ނައި ް‬ ‫ި‬ ‫ސނޭ ގޮތ ަށ ެވ ެ‪ .‬ޣ ައި ބ ުގ ެ ދ ަޢ ުވާތ ަކ ެއ ް އޭނާދ ައ ްކ ާ‬ ‫ނ ެތްކ ަމުގ ައި ބ ަލި މީހާއ ަށ ް ވި ް‬ ‫ސލަކ ަށ ް )މި ވ ެނި ކަމ ެއ ް ކ ަލެއ ަށ ް‬ ‫ވާހ ަކ ާގ ެ ތެރޭގ ައި އ ެކ ުލ ެވި ގެނ ް ވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ާ‬ ‫ނ ުވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ކަލ ޭ ތި ހ ުރީ މ ު ީޅނ ް ނަގ ާލާފ ައ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ް ޖެހ ޭނީ މި ވ ެނި އ ެވ ެނި‬ ‫ސ މި ވ ެނި ޤ ަބުރުސްތާނަކ ު މި ވ ެނި ކަމ ެއ ް ކުރ ާށ ެވ ެ‪ .‬ގ ައި ގ ެ މި ވ ެނި‬ ‫ތ ަކ ެތި ގެނ ެ ް‬ ‫ސއ ަކުނ ް ނ ޫނީ‬ ‫ތަނަކ ު ލި ޔ ެ މި ވ ެނި ގ ޮތ ެއ ް ހ ަދ ާށ ެވ ެ‪ .‬މި ވ ެނި ޢަދަދ ެއ ްގ ެ ފ ައި ާ‬ ‫ސ ކ ޮށ ްލ ާ އެމީހ ާގ ެ‬ ‫ސ ތަކ ަކުނ ް ބ ަލި މީހ ާ މ ާޔ ޫ ް‬ ‫މި ކަމ ެއ ް ނ ުވާނ ެއ ެވ ެ‪ (.‬މި ފަދ ަ ބ ަ ް‬ ‫ސޙުރ ުގ ެ‬ ‫ސނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ް މި ބ ައި މީހުނ ް‪ ،‬ޤުރ ުއާނުނ ް ތަންކ ޮޅ ެއ ް ި‬ ‫އަވ ައި ގ ައި ޖ ައ ް ާ‬ ‫ސލަކ ަށ ް ޖި ނ ްނި ކަންކ ަމުގ ައި‬ ‫ބ ަނދި ތ ަކ ާއި މަސްހ ުނި ކ ޮށ ް ިކޔަވ ަފާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ާ‬ ‫ުސ‬ ‫ޝރ ުކ ުގ ެ ިކޔ ެވ ެއްޔ ެއ ް ކަމ ަށ ްވ ާ ދ ަހުރ ީ‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ތެރޭގ ައި މ ަޝް ހޫރ ު ި‬ ‫ި‬ ‫ސރަތ ުގ ެ ބ ައ ެއ ް‬ ‫ުސ އ ާއި ޖި ނ ްނި ޫ‬ ‫އ ެވ ެ ިކޔ ައި އެމީހުނ ް ނަންދ ޭ ދ ަހުރ ީ‬ ‫ޝއި ޠާނ ާ‬ ‫އ ެއްކ ޮށ ްގެނ ް ިކޔަވ ަފާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ފަދ ަ ިކޔ ަވ ެލި ތ ަކ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ަ‬ ‫އެމީހ ާއ ާއި ވ ާގި ވ ެރި ވ ެއ ެވ ެ‪ީ .‬މހ ަކ ު މި ގޮތ ަށ ް ފަރ ުވ ާ ކުރާނަމ ަ‪ ،‬ނުވަތ ަ ކަނ ް‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި އ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ކުރާނަމ ަ އ ެ ީމހ ަ ީކ ކ ަނޑ ައ ެޅި ގެނ ް ި‬

‫‪.2‬‬

‫ކަމެއް ކުރުމ ުގެ ކުރިން ފަރުވާހޯދުމ ަށް ދާމީހާގެ ނަމާއި މ ަންމ ަގެ ނަން ހޯދުން‪:‬‬

‫ރ ުޤ ްޔ ާ ކުރުމ ަށ ް ނުވަތ ަ ހ ުއްދަގ ޮތުގ ައި ޤުރ ުއާނ ާއި ސުއްނަތުނ ް ފަރ ުވ ާ‬ ‫ޝރ ުކ ު ކުރުމ ެއ ް ނޯންނާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި މަންމ ަގ ެ ނަމ ާއި‬ ‫ކުރާނަމ ަ ފ ާލ ުބ ެލުމ ެއ ް ި‬ ‫ސ‬ ‫ބ ައްޕ ަގެނަމ ާއި ބ ަލި މީހ ާގ ެ ފ ުރި ހަމ ަ ނަނ ް ބޭނުމ ެއ ް ނ ުވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެނ ް ނަމ ަވ ެ ް‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ް ހ ުރި ހާކަމ ެއ ް ިބނ ާކުރަނީ އި ރުވަރ ުބ ެލ ުމ ާއި ފ ާލ ުބ ެލ ުމ ާއި އ ަތ ް‬ ‫ި‬ ‫ސލަކ ަށ ް ީމހ ަކ ު ބ ަލި ވ ެގެނ ް ދ ާއި ރަށ ް‬ ‫ބ ެލުނ ް ފަދ ަ ކަންކ ަމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ެވ ެ‪ .‬މި ާ‬ ‫އެމީހ ާގ ެ ނަނ ް އަހ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި މަންމ ަ ނަނ ް އަހ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެ ދެނަނ ް‬ ‫ސބ ަށ ް ބަދ ަލ ުކުރުނ ް(‬ ‫އ ަބުޖ ަދުކ ޮށ ް‪) ،‬ނަމ ުގ ެ އ ަކުރުތ ައ ް ވ ަ ިކވ ަ ިކ ކ ޮށ ް ިހ ާ‬ ‫އ ެ އ ެއްކ ޮށ ް ކ ަނޑ ާ ބ ައި ބަޔ ަށ ް ގ ެއ ްލ ާ ިހސާބުތ ަކ ެއ ް ހަދ ައ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ް ބ ާ ީކ‬ ‫އަންނަ އަދަދ ަށްބަލ ައި އެމީހުނ ްގ ެ ފ ާލުފ ޮތުގ ައި އ ެބާކީއ ާ ދި މ ާވާގޮތ ަށ ް ހުންނަ‬ ‫ވާހަކަތ ައ ް ބ ަލި މީހ ާއ ާ ގ ުޅުވ ައި ގެނ ް ިކޔ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ޔ ަށ ް ިކޔ ަނީ ފ ާލ ުބ ެލުމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ެއްގޮތ ަ ީކ މި އ ެވ ެ‪ .‬އަނ ެއ ް ގޮތ ަ ީކ ޖި ނ ްނި ބޭނުންކ ޮށ ްގެނ ް ފ ާލ ުބ ެލުމ ެވ ެ‪ .‬މި ގޮތ ަށ ް‬ ‫ފ ާލ ުބ ެލުމ ަށްޓަކ ައި އެމީހުނ ް ހ ަދ ާ ިހސާބ ެއ ް ހަދ ައި ިކޔ ަވ ާ ިކޔ ެވ ެލި ތ ަކ ެއ ް‬ ‫ކިޔ ުމުނ ް ޖި ނ ްނި އެކ ަމ ުގ ެ )ބ ަލި މީހާއ ަށ ް ވެފ ައި ވ ާ ކަންތ ައްތ ަކ ުގ ެ( ޚަބަރުތ ައ ް‬ ‫ޝރ ުކ ުގ ެ‬ ‫ހޯދ ައި އެއ ަށ ް ދ ޮގާމަކަރ ު ގި ރި ީޓކ ޮށ ް ވާނޭގ ޮތްތަކ ޭ ިކޔ ައި ބ ުހ ުތާނުތ ަކ ާއި ި‬ ‫ވާހަކަތ ައ ް މަސްހ ުނި ކ ޮށ ް ިކޔ ައި ީދ ބ ަލި މީހ ާ ކ ުފުރ ުގ ެ ތެރެއ ަށ ް ވ ައ ްޓ ާލ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ނުވަތ ަ އ ަތްބަލ ައި ބ ަލި މީހާއ ަށ ް ޚިޔ ާ ީލ ވާހަކަތ ަކ ެއ ް ިކޔ ައި ދ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ފަދ ަ ކަމ ެއ ް‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި އ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި މި ފަދ ަ‬ ‫ސ ކ ަނޑ ައެޅިގެނ ް ި‬ ‫ކުރާމީހ ެއްނަމ ަ އ ެ ީއވ ެ ް‬ ‫ސ ޙަރ ާމ ްކުރައ ްވާފ ައި ވާކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬ރަސޫލ ުﷲ‬ ‫މީހުނ ް ކ ައި ރި އ ަށ ް ދި އުމަކީވ ެ ް‬ ‫ﲔ‬ ‫ﻋﻦ َﺷ ْﻲ ٍء َْﱂ ُﺗـﻘْﺒَ ْﻞ ﻟَُﻪ َﺻﻼ ٌة أَْرﺑَ ِﻌ َ‬ ‫َﺴﺄَﻟَُﻪ ْ‬ ‫‪ z‬ޙަދީޘ ްފ ުޅ ުކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪َ ) .‬ﻣ ْﻦ أَﺗَﻰ َﻋﱠﺮاﻓًﺎ ﻓ َ‬

‫ސ އެމީހުނ ްކުރ ެ ކަމަކ ަށ ް އ ެދި‬ ‫ﻟَْﻴـﻠَ ًﺔ( މާނައަކީ‪” :‬ފ ާލުބ ަލާމީހ ެއ ްގ ެ ގާތ ަށްގ ޮ ް‬ ‫ސރޭ ވަންދެނ ް ގ ަބ ޫލ ު ނ ުކުރައ ްވާނ ެއ ެވ ެ“‪.‬‬ ‫ސ ީޅ ް‬ ‫ސުވ ާލުކ ޮށ ްފި މީހ ާގ ެ ނަމ ާދ ު ާ‬ ‫ސ ޙަދީޘ ްފ ުޅ ުކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪َ ) .‬ﻣ ْﻦ أَﺗَﻰ َﻛﺎ ِﻫﻨًﺎ أَ ْو‬ ‫)رواه ﻣﺴﻠﻢ ﰲ ﺻﺤﻴﺤﻪ( އ ަދި ވ ެ ް‬ ‫َﺼ ﱠﺪﻗَ ُﻪ ِﲟَﺎ َﻳـﻘ ُ‬ ‫َﺮ ِﲟَﺎ أُﻧِْﺰَل َﻋﻠَﻰ ﳏَُ ﱠﻤﺪٍ( މާނައަކީ‪” :‬ކ ާ ިހނ ެއ ް ނުވަތ ަ‬ ‫َﻋﱠﺮاﻓًﺎ ﻓ َ‬ ‫ُﻮل َﻓـ َﻘ ْﺪ َﻛﻔ َ‬ ‫ސ އ ެ ީމހ ަކ ު ދ ައ ްކ ާވާހަކ ަ ގ ަބ ޫލުކ ޮށ ްފި މީހ ާ‬ ‫ފ ާލުބ ަލާމީހ ެއ ްގ ެ ގާތ ަށްގ ޮ ް‬

‫މުޙަންމ ަދ ުގ ެފާނ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ބ ާވ ާލ ެއ ްވި ތ ަކ ެއްޗ ަށ ް ކ ާފި ރ ުވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ“‪) .‬رواه أﺑﻮ‬ ‫داود(‬

‫‪.3‬‬

‫ޖަނަވާރ ެއް ނ ުވަތަ ދޫންޏެއް ކަތިލަންބުނ ުން‪ :‬ދި ވ ެ ިހރ ާއްޖޭގ ައި މި ކަނ ް ކުރ ާ‬

‫މީހުނ ް ތަންކ ޮޅ ެއ ް މަދ ެވ ެ‪ .‬ބ ައ ެއްފަހަރ ު ބ ަލި ވ ެގެނ ް ނުވަތ ަ ބޭނުމ ަކ ު މި ފަދ ަ‬ ‫މީހ ެއ ް ކ ައި ރި އ ަށ ް ދި އ ުމުނ ް ޖަނަވާރ ެއ ް ނުވަތ ަ ދޫންޏ ެއ ް ކ ަތި ލުމ ަށ ް ބުނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ބ ައ ެއްފަހަރަށ ް ރަތ ް ހ ާލ ެއ ް ކ ަތި ލުމ ަށ ާއި އ ޭގ ެ ލ ޭ ނ ެގުމ ަށ ް ބުނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬ ‫ބ ައ ެއ ް ފަހަރ ު ކަމ ަކ ު އ ެދި ދާމީހ ާގ ެ ބޯމ ަ ީތ ރަތ ް ހ ާ ފަދ ަ ތ ަކ ެތި ބަހ ައ ްޓ ާ‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ޔ ާގ ެ ބ ަނދި ތ ަކ ާއި އ ެކ ު ކ ަތި ލާހަދ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ކ ަތި ލުނ ް މި މީހުނ ް ކ ަތި ލ ަނީ‬ ‫ި‬ ‫ސ ނުވަތ ަ އެމީހާއ ަށ ް ވ ާގި ވ ެރި ވ ާ ޖި ނ ްނީ ގ ެ ނަމުނ ް އ ެސޮ ރުމެނަށ ް‬ ‫އި ބ ް ީލ ް‬ ‫ޤުރ ުބާންކ ޮށްފ ައ ެވ ެ‪ .‬ޖަނަވާރ ެއ ް ކ ަތި ލުމ ަށ ް ނުވަތ ަ ޖަނަވާރ ެއ ް ނުވަތ ަ ދޫންޏ ެއ ްގ ެ‬ ‫ލ ޭ ގެނައުމ ަށ ްބުނ ެ ނުވަތ ަ އެފަދ ަ އ ެއްޗ ެއ ް ބޭނުންކ ޮށ ްގެނ ް ފަނ ްޑި ތ ައި ގ ެ ކަންކަނ ް‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި އ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ކުރާނަމ ަ އ ެ ީމހ ަ ީކ ކ ަނޑ ައެޅިގެނ ް ި‬ ‫‪21‬‬

‫އައްރާ ީޤ އަޖްނާދ ު ޢަ ީލ‬ ‫ުސބ ާތ ް މި ރ ާއްޖެއ ަށ ް ޖެހިގެނ ް‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ްގ ެ މ ީ‬ ‫ސޙުރ ާއި ި‬ ‫ި‬

‫ކަމ ަށ ް ބ ެލެވ ޭ ތަނ ެއ ް ވ ަނީ ފ ެނި ފ ައ ެވ ެ‪ .‬ރ ާއްޖ ެތެރޭގ ެ އ ެ ިކ ރަށްރަށުގ ައ ާއި‬

‫ސތ ަކުނ ް މި ކ ަމުގ ައި ހ ަދާނެގ ޮތ ް ހުސްވ ެ‬ ‫އުޅ ޭތ ާ ިކތަންމ ެ ދުވ ަހ ެކ ެވ ެ‪ީ .‬މ ް‬

‫ސ އ ެއ ް ފ ެތުރޭހ ާ‬ ‫ސޙުރ ު ޢ ާއ ްމ ުވެފ ައި މި ވ ަނީ ނުރައ ްކ ާތ ެރި ވ ައި ރަ ް‬ ‫މާލޭގ ައި ި‬

‫ކ ޮޅުކ ޮޅ ު މ ައްޗ ަށ ް ދ ުވ ެ‪ ،‬ވަރުބ ަލި ވ ަމުނ ް ދ ާތ ާ ިކތަންމ ެ ޒ ަމާނ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސ‬ ‫ސ ވެ ް‬ ‫ބޮޑ ަށ ެވ ެ‪ .‬ކަނ ް މި ހެނ ް އ ޮތ ްއި ރ ު‪ ،‬ޖ ަމ ްޢި އްޔ ަތ ުއ ް ސަ ލ ަފ ްގ ެ ރަ ީއ ް‬

‫ސޙުރ ު‬ ‫ސތ ަކުނ ް އ ަމި އްލައ ަށ ް ި‬ ‫އެންމެފ ަހުނ ް މި ހާރ ު މި ފެންނަނީ ީމ ް‬

‫ސޙުރ ު ހ ެދުނ ް މަނ ާކުރ ާ ޤާނޫނ ެއ ް ހ ެދުމ ަށ ް ސަ ރ ުކާރަށ ް ގ ޮވ ާލާފ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ވ ަނީ ި‬

‫ސޙުރ ު ހ ަދާކ ަމ ުގ ެ‬ ‫ވ ެރި ނ ްގ ެ ޙ ައ ްދ ު ތަނ ް ީފޛ ުކުރަމުނ ް ދާތަނ ެވ ެ‪ި .‬‬

‫ސޙުރަ ީކ ނ ެތ ް‬ ‫މި ކަންކ ަމ ާއި ގުޅިގެނ ް ބ ައ ެއ ް ސަ އި ޓުތ ަކުގ ައި ވ ާ ލި ޔުންތ ަކުނ ް ި‬

‫ޝރީ ޢ ަތ ުގ ެ‬ ‫”ތ ުހުމ ަތުގ ައި “ މީހުނ ް ކ ަތި ލ ަމުނ ްދާތަނ ެވ ެ‪ .‬މި ީއ އި ސްލ ާ ީމ ަ‬

‫ސނައި ދޭނ ް އ ުޅެފ ައި ވ ާ ކަހަލ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ެއްޗެކ ޭ ބ ޯދ ާ މުސްކ ު ިޅ ޚިޔ ާލުތ ަކެކ ޭ ވި ް‬

‫ސ‬ ‫ޙ ައ ްދުތ ައ ް ދ ައުލ ަތުނ ް ތަނ ް ީފޛ ު ނ ުކުރ ާ ީތ ވ ަމުނ ްދ ާ ކަންކަމ ޭވ ެ ް‬

‫ސޙުރ ެއ ް ޖ ެ ިހ‬ ‫ސޙުރަ ީކ ކޮނ ް އ ެއްޗ ެއްކަނ ް އެފަދ ަ މީހުނަށ ް ރެއ ަކާލ ަނީ ި‬ ‫ި‬

‫ސޙުރޭ ިކޔ ައި މި ގޮވ ޭ ގ ޮވ ެލި ތަކ ަށ ް ސަ ރ ުކާރުނ ް ީބރ ު‬ ‫ބުނ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ‪ި .‬‬

‫ސ ކ ޮށްކ ޮށ ް އ ަތްމ ަތި ހުސްވ ެ ‪ ،‬ޑ ޮކްޓަރުނ ް ވަރުބ ަލި ވ ެ ހ ަދާނެގ ޮތ ް ހުސްވ ެ‬ ‫ބޭ ް‬

‫ޝރީ ޢ ަތ ް(‬ ‫ކަންފ ަތ ެއ ް ދި ނ ުމ ުގ ެ ނަތީޖ ާއ ެވ ެ‪ .‬ﷲގ ެ ޙ ުކ ުމ ްފ ުޅ ު )އި ސްލ ާ ީމ ަ‬

‫ކ ުރި ހ ާ މ ަސަ އްކ ަތ ް ފެނަށ ް ދި ޔ ައި މ ައ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ިހސާބުނ ް ދެނ ް ދ ުއްވ ައި ގަންނ ާނީ‬

‫ތަނ ް ީފޛ ު ނ ުކުރ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ފެންނަހ ާ އ ަނި ޔ ާވ ެރި ކަމ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސ ފަނ ްޑި ތ ަ ހ ަދ ާ މީހ ެއ ް ކ ައި ރި އ ަށ ެވ ެ‪ީ .‬ދނަށ ް ރ ުޖޫޢ ަވ ާނީ ދެނ ް އ ެހެނ ް‬ ‫ކޮންމ ެވ ެ ް‬ ‫ގ ޮތ ެއ ް ނ ެތ ުނީ މ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ީއ އެފަދ ަ މީހުނ ްގ ެ އަޤީދ ާ ހ ުރި ގ ޮތ ެވ ެ‪ .‬ކަނ ް ހިނގ ަމުނ ް‬

‫ސޙުރ ުގ ެ ތ ުހުމ ަތުގ ައި ބަޔ ަކ ު‬ ‫ދ ާދި މި ދާކ ަށ ް ދުވ ަހ ު ދ‪.‬ކުޑ ަހުވ ަދޫގ ައި ި‬

‫އަންނަގ ޮތ ެވ ެ‪.‬‬

‫އ ަމި އްލައ ަށ ް ީމހ ަކ ު މަރ ާލި އި ރ ު މ ާ ީޒ ގ ެތެރ ެއި ނ ް މުޙ ައްމ ަދ ު އ ަ ީމނ ުގ ެ‬ ‫ސޙުރ ު ހަދ ައި ީމހ ަކ ު މަރ ާލި ކަމ ަށ ް އި ޢ ުތި ރ ާފ ް‬ ‫ވ ެރި ކ ަމ ުގ ެ ދ ައުރުގ ައި ި‬

‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ް ހިފ ާ ހ ައްޔަރުކ ޮށ ް އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ ޙ ައ ްދ ު އެބ ައި މީހުނ ްގ ެ‬ ‫ި‬

‫ވ ުމުނ ް މަރ ުގ ެ ޙ ައ ްދ ު ވ ަނީ ދ ައުލ ަތ ުގ ެ ފަރ ާތުނ ް ތަންފީޒ ު ކ ޮށްފ ައ ެވ ެ‪.‬‬

‫މ ައްޗ ަށ ް ތަންފީޒ ުކުރަނ ް ބުނ ުމުނ ް ދެނ ް ދ ައްކ ަނީ މާމ ޮޅ ު ބަހަނ ާއ ެކ ެވ ެ‪ .‬އެފަދ ަ‬

‫ވ ައްކަނ ް ކ ުރި ބ ައ ެއ ްގ ެ އ ަތ ް ކ ެނޑ ުމުނ ް މ ުޅި ރ ާއްޖ ެއި ނ ް ވ ައްކަނ ް މ ުޅި ނ ްހެނ ް‬

‫ބަހަނ ާ ދ ައ ްކ ާ މީހުނަށ ް މި ކަންކަނ ް އޮންނަ ގ ޮތ ް އ ެނގ ޭހެނ ެއ ް ހިއ ެއްނ ުވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ހ ުއ ްޓި ގެނ ް ދި ޔ ަވާހަކ ަ ދ ައ ްކ ާއުޅ ޭ މީހުނ ް މަދ ެއްނޫނ ެވ ެ‪ .‬އެޙ ައ ްދުތ ައ ް‬

‫ސބިތ ުކުރ ާނީ ިކ ިހނ ެއ ްތ ޯއ ާއި އެމީހުނ ް‬ ‫ޝރީ ޢަތ ަށ ް ާ‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ް ހ ޯދ ާ ަ‬ ‫ި‬

‫ސދ ަވ ެ އެކަންކަނ ް މި ވ ަނީ މި ހާރ ު‬ ‫ޤ ާއި މ ްކުރުނ ް ހ ުއ ްޓ ުމ ާއި އ ެކ ު ޤ ައ ުމ ު ފ ަ ާ‬

‫ސދ ައި ގ ެ‬ ‫އ ެނގ ޭނީ ިކ ިހނ ެއ ްތ ޯ ސުވ ާލ ު އުފ ައ ްދ ާ‪ ،‬ޙ ައ ްދ ު ޤ ާއި މްނުކ ޮށ ް ޤ ައ ުމ ު ފ ަ ާ‬

‫ސފ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ އި ނ ްތި ހާއ ަށ ް ގ ޯ ް‬ ‫އަނ ެއ ްކ ާވ ެ ް‬

‫ސ‬ ‫ތެރެއ ަށ ް ދޫކ ޮށ ްލުމ ަށ ް ތ ަފ ާތ ު ވާހަކަތ ައ ް ދ ައްކ ައި ބ ައ ެއ ް މީޑި ޔާތ ަކުނ ްވ ެ ް‬ ‫ސޙުރ ު ހ ާހޫރައި ގ ެ ކަންކ ަމ ާއި ރ ުޤ ްޔ ާ‬ ‫މި ފަދ ަ އ ަޑ ުތ ައ ް ދ ަނީ އ ުފުލ ަމުންނ ެވ ެ‪ި .‬‬

‫ސޙުރ ު ހ ަދާތަނ ެއ ް‬ ‫ކުޑ ަހުވ ަދ ޫގ ެ ޙ ާދި ޘާއ ަށްފ ަހ ު ށ‪.‬އަތ ޮޅ ު ކ ަނޑި ތީމުނ ް ި‬

‫ޝރ ުޢި އ ްޔ ާގ ެ ކަންކަނ ް އ ެނގ ޭ މީހުންނަށ ް މި ފަދ ަ ބަހަނާތަކ ަށ ް ރައ ްދ ު‬ ‫ަ‬ ‫ސޙުރ ުވ ެރި ނ ް ތި ިބ ބ ައ ެއ ް‬ ‫ދ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ރ ުޤ ުޔ ާކުރ ާއި ރ ު މި ޤ ައ ުމ ުގ ެ ޙާލ ަތ ާއި ‪ި ،‬‬ ‫ސޙުރ ުގ ެ ކަންކަނ ް އެންމ ެ ބ ޮޑ ު ިހސާބުތ ަކ ާއި ‪،‬‬ ‫ތަންތަނ ާއި ‪ ،‬މި ޤ ައ ުމުގ ައި ި‬ ‫މީހުނ ް އެކ ަމުގ ައި ވޭނ ް ތަޙ ައްމ ަލ ް ކުރަމުނ ްދ ާ މި ންވަރ ު އ ަޅުގ ަނޑ ުމެންނަށ ް‬ ‫ވަރަށ ް ރަނގަޅ ަށ ް އ ެނގ ެއ ެވ ެ‪ .‬އެފަދ ަ ކަންކަނ ް މި އަންނަނީ ވަރަށ ް ކ ައި ރި ނ ް‬ ‫ސ ކުރަމުންނ ެވ ެ‪ .‬އެފަދ ަ ކަންކަނ ް ސަ މ ާލުކަމ ަށ ް ގެނައުމ ަށ ް‬ ‫ބަލ ައި ދި ރ ާ ާ‬ ‫އެތ ައ ް މ ަސަ އްކ ަތ ެއ ް ކުރަމުންނ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެންކ ަމުނ ް އެފަދ ަ ބަހަނާތ ައ ް ދ ެއ ްކ ުމ ުގ ެ‬ ‫ބަދ ަލުގ ައި ﷲ ސުބ ުޙާނަހ ޫ ވަތ ަޢ ާލ ާގ ެ މި ބަސްފ ުޅުގ ައި ިހފ ައި ތަބަޢ ަވުނ ް ވަރަށ ް‬ ‫ރަނގ ަޅ ުވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﷲ ވާޙީކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫َﺎﺳﺄَﻟُﻮا أَ ْﻫ َﻞ ﱢاﻟﺬْﻛ ِﺮ إِن ُﻛﻨﺘُ ْﻢ َﻻ َﺗـ ْﻌﻠ َُﻤﻮ َن ﴿‪) ﴾٧‬ﺳﻮرة اﻷﻧﺒﻴﺎء‪ (7:‬މާނައީ‪ ” :‬ފ ަހ ެ‪،‬‬ ‫ﻓْ‬

‫ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ނުދަންނަކ ަމުގ ައި ވާނަމ ަ‪ ،‬ﻋﻠﻢގ ެ ﺃﻫﻞވ ެރި ންނ ާ ﺳﺆﺍﻝކުރ ާށ ެވ ެ!‬

‫”‪.‬‬ ‫ކަނ ްމި ހެނ ް އ ޮތ ްއި ރ ު ސަ އ ު ީދ ޢަރަބިއ ްޔ ާ ފަދ ަ ޤ ައ ުމުތ ަކުގ ައި‬ ‫‪20‬‬

‫ޒ ާ ިކރު މުހައްމަދ ު ލުތ ު ީފ‬ ‫މި ބްރައުސާރ ް‬

‫”ރ ޮކްމ ެލ ްޓ ް“‪،‬‬

‫ތި މ ާ އެންމ ެ ބޭނުނ ް ވ ާ‬

‫އ ަރި މ ަ ީތގ ައި‬

‫އ ަ ީކ‬

‫ޝލ ް ނ ެޓ ްވ ޯރ ްކްތ ަށ ް ބޭނުނ ް‬ ‫ޝޯ ަ‬

‫ޝލ ް ނ ެޓ ްވ ޯކ ްރ ްކ ް ތ ަކ ުގ ެ އެންމ ެ ފ ަހ ުގ ެ‬ ‫ޝޯ ަ‬

‫ކުރ ާ‬

‫ހ ާސަ ކުރ ެވި ފ ައި ވ ާ‬

‫އ ަޕްޑ ޭޓްތ ަށ ް ފެންނަށ ް ހުންނައި ރ ު ޔ ޫ އ ާރ ް‬

‫ހ ާއ ްސަ ކ ޮށ ް ފޭސްބ ުކ ް‬

‫އ ެލ ް ބ ާރ ް ގ ައި ފެސްބ ުކ ް ނުވަތ ަ ޓ ްވި ޓ ާރ ްގ ެ‬

‫އ ަދި ޓ ުވި ޓ ާރ ް ބޭނުނ ް ކުރާފަރ ާތ ް ތަކ ަށ ް‬

‫ރައްޓ ެއްސެއ ްގ ެ ނަންޖ ެހ ުމުނ ް އޭނަގ ެ އެންމ ެ‬

‫ފަރ ާތްތަކ ަށ ް‬

‫ބްރައުސާރ ްއ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ހ ާއ ްސަ‬ ‫ގޫގ ަލ ް‬

‫ކުރ ެވި ފ ައި ވ ާ‬ ‫ކ ްރ ޯމ ްގ ެ‬

‫ބްރައ ުޒ ާރ ްއ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ކ ޯޑި ނ ް‬

‫ފ ަހ ުގ ެ އ ަޕްޑ ޭޓ ްއާދ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ތ ައްބޭނުނ ް‬

‫މި‬

‫ބްރައ ުޒ ާރ ް‬

‫އ ަ ީކ‬

‫ހަމ ަ‬

‫ކުރ ެވި ގެނ ް ނަމ ަވެސް‪ ،‬ބަދ ަލުތ ަށ ްގެނ ެވި ގެނ ް‬

‫ސ‬ ‫އި ނ ް ފޭސްބ ުކ ް ގ ައި އޮންލ ައި ނ ް ވ ެގެނ ް ތި ިބމީހުންނ ާ ޗ ެޓ ް ކުރެވ ޭއި ރ ު އ ެއ ްވ ެ ް‬

‫ސ ފޭސްބ ުކ ް ނުވަތ ަ ޓ ްވި ޓ ާރ ް‬ ‫ގ ައި މުނ ްވ ެ ް‬

‫‪ 2010‬ގ ެ ނޮވ ެމްބ ަރ މ ަހ ުތެރޭ ނެރ ެވުނ ު‬

‫ބުރަ އެރުމ ެށ ް ނ ެތި އ ެހެނ ް ވ ެބ ްސަ އި ޓ ެއ ް ބުރައ ުޒ ް ކުރަމުނ ް ޗ ެޓ ް ކ ޮއ ްލ ެވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ބޭނުނ ް ކުރ ާ ފަރ ާތްދ ަށ ް ކ ަމ ުދާނ ެ އ ެއްޗ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ފޭސްބ ުކްއ ަށ ް ނުވަތ ަ ޓ ުވި ޓ ާރ ް އ ަށ ް ލި ނ ްކ ެއ ް ޝެ ޔ ާކުރަންބޭނުނ ް‬

‫ސ ސޮ ފ ްޓ ް‬ ‫ސ ް‬ ‫މި ބްރައ ުޒ ާރ ް އ ަ ީކ އ ޯޕެނ ް ޯ‬

‫އެންމ ެ ތ ަފ ާތ ު އ ެއ ް ބްރައުސާރ ްއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އ ަދި‬

‫ޝލ ް ނ ެޓ ްވ ޯރ ްކ ް ޕްލ ަގ ް‬ ‫ޝޯ ަ‬ ‫އި ނ ް ިހމ ެނި ފ ައި ވ ާ‬

‫ވ ެއ ާރ‬

‫ސ އ ެހާމ ެ ފ ަސޭ ހ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ވ ެއްޖ ެހާލ ަތުގ ައި އެކަނ ް ވ ެ ް‬

‫މި ބްރައ ުޒ ާރ ްގ ެ ވ ާތ ު‬

‫ވ ާތ ު އ ަރި މ ަތި ނ ް‬

‫އޮންލ ައި ންގ ަ‬

‫ތި ބޭމީހުނ ްފެންނައި ރ ު ކަނ ާތ ު‬

‫އ ެއްކ ަމުނ ް‬

‫ިހލ ޭ‬

‫ޑ ައުނ ްލ ޯޑ ް‬

‫ކުރ ެވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އ ަރި މ ަ ީތގ ައި ގ ާއި މ ް ކުރ ެވި ފ ައި ވ ާ ޕެނ ެލ ް‬

‫ގޫގުލް ޑްރައިވ ް‬ ‫އޮންލ ައި ނ ް‬

‫ސްޓޯރޭޖ ް‬

‫ނުވަތ ަ‬

‫ނެރެފ ައި ވ ަނީ ”ގ ޫގ ުލ ް ޑ ްރައި ވ ް“ ނުވަތ ަ‬

‫ޔޫޒ ަރއަކ ަށ ް ގަނެވ ޭނީ ‪ 16‬ޓެރަބ ައި ޓ ްއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ކްލ ައ ުޑ ް‬

‫ސ‬ ‫ސާރވި ް‬

‫އ ަ ީކ‬

‫ސ‬ ‫ޖީ‪ -‬ޑ ްރައި ވ ްއ ެވ ެ‪ .‬ކ ުރީ ގ ެ ގ ޫގ ުލ ް ޑ ޮކ ް ް‬

‫ގި ނަވ ެގެނ ް ‪ީ 10‬ޖބީގ ެ ފ ައި ލ ްއ ެއ ް އ ަޕ ްލ ޯޑ ް‬

‫އ ެވ ެ‪.‬‬

‫ކުރެވ ޭއި ރ ު ތ ަފ ާތ ު ‪ 30‬ފ ައި ލ ް ޓ ައި ޕ ް‬

‫މ ަގ ުބ ޫލުކަނ ް ހޯދ ަމުނ ް‬

‫ގ ޫގ ުލ ް ޑ ްރައި ވ ް އ ަ ީކ ފ ައި ލ ް ރައ ްކ ާކުރެވ ޭ‬

‫އ ަޕ ްލ ޯޑ ްކުރ ެވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އަންނަ ބޭނުނ ްތ ެރި ޙިދުމ ަތ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސނ ްކ ްކުރެވ ޭ ޙިދުމ ަތ ެކ ެވ ެ‪ .‬ބޭނުނ ް‬ ‫އ ަދި ި‬

‫ސ ގ ައި ބޭނުނ ް‬ ‫ގ ޫގ ުލ ް ޑ ޮކ ް ް‬

‫އެންމ ެ ވާދ ަވ ެރި‬

‫ފ ައި ލ ް‬

‫ކުރަމުނ ް އ ައި ފ ައި ލްތ ައ ް އ ެޑި ޓ ް ކުރ ުމުގ ައި‬

‫މި ހާރ ު ވަރަށ ް ގި ނަ މީހުނ ްގ ެ‬ ‫މ ެދުގ ައި‬

‫މި ޙިދުމ ަތުގ ައި‬

‫ފަރާތ ަ ީކ ‪ 45‬މި ލި ޔަނ ް މީހުންނ ާއި‬

‫ވ ެއްޖ ެ‬

‫ނަމ ަ‬

‫އ ެހެންފަރާތ ަކ ާ‬

‫އި ތުރަށ ް ފ ަސޭ ހަތ ަކ ާއި ކ ުރި އެރުނ ް ވ ަނީ‬

‫ހިއްސާކުރ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ޖީ‪-‬ޑ ްރައި ވްގ ައި ތަރައ ް ީގކ ޮއްފ ައ ެވ ެ‪.‬‬

‫އ ެކ ު ”ޑ ްރ ޮޕ ް ބ ޮކްސް“ އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސކ ައި‬ ‫ް‬

‫ޖީ‪ -‬ޑ ްރައި ވ ް ވ ުޖޫދ ަށ ް އ ަ ީއ‬

‫”މ ައި ކ ްރޯސޯފ ްޓ ްގ ެ‬

‫”އެޕ ަލ ްގ ެ‬

‫އ ޭޕ ްރީ ލ ް ‪ 24‬ގ ައ ެވ ެ‪ި .‬ހލ ޭ ‪ީ 5‬ޖބީއ ާ‬

‫އ ަދި‬

‫ނަމ ަ‬

‫އެނ ްޑ ްރ ޮއި ޑ ް ފޯނ ާއި ޓ ެބ ްލ ެޑ ް‪ ،‬އެޕ ަލ ް މ ެކ ް‬

‫ސ‬ ‫އަކީވ ެ ް‬

‫ގ ޫގ ުލ ްއި ނ ް އި ތުރ ު ޖާގ ަ ގަނ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އ ަށ ް ޖީ‪-‬ޑ ްރައި ވ ް ބޭނުނ ް ކުރެވޭނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ވ ާ ދ ަ ވ ެ ރި ނ ް ނ ެ ވ ެ ‪.‬‬

‫‪25‬‬

‫އ ައި ފޯނ ާއި އ ައި ޕެޑ ަށ ް ވަރަށ ް އަވަހ ަށ ް‬

‫ީޖ ީބ ގަނ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އެންމ ެ ގި ނަވ ެގެނ ް‬

‫ޭޝނ ް ލި ބޭނެކަމ ަށ ް ގ ޫގ ުލ ްއި ނ ް‬ ‫އ ެޕ ްލި ކ ަ‬

‫ޑ ްރައި ވ ް“‪،‬‬

‫‪drive.google.com‬‬ ‫ޙ ުސަ ިއން ަޘ ީޤފ ް ިއޙ ްސާ ން‬

‫އ ައި‬

‫ކްލ ައ ުޑ ް“‬

‫ސ‬ ‫ބ ޮކ ް ް‬

‫މި ރޭހ ަށ ްގ ޫގ ުލ ްއި ނ ް‬

‫އެކީއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އި ތުރަށ ް‬

‫އ ެއްމަސްދުވަހ ަށ ް‬

‫ޖ ާގެބޭނުނ ް‬ ‫‪2.5$‬‬

‫އ ަށ ް‬

‫ކޮންޕިއުޓ ަރ‪،‬‬

‫ބުނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫‪18‬‬

‫ވ ެބ ް‪،‬‬

‫ަތއްޔާރުކުރީ‪ :‬ޢާއިޝަ ތ ު ިޒފާފ ް‬

‫‪17‬‬

‫ަސމ ް‬ ‫ޢަބްދ ުﷲ ނ ީ‬

‫ބަސް ަމ ާލގ ެ ަތފ ްސީ ުރ‬

‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﲪﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬ ‫اﳊﻤﺪ ﷲ واﻟﺼﻼة واﻟﺴﻼم ﻋﻠﻰ أﺷﺮف اﻷﻧﺒﻴﺎء واﳌﺮﺳﻠﲔ‬ ‫ﳏﻤﺪ وﻋﻠﻰ آﻟﻪ وأﺻﺤﺎﺑﻪ وﻣﻦ ﺗﺒﻌﻬﻢ ﺑﺈﺣﺴﺎن إﱃ‬ ‫ﻧﺒﻴﱢﻨﺎ ّ‬ ‫ﻳﻮم اﻟﺪﻳﻦ‬

‫‪.‬‬

‫ސމ ަލ ާ“ ގ ެ މާނައ ަ ީކ‬ ‫އަރަ ިބ ބ ަހުގ ައި ”ބ ަ ް‬ ‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﲪﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ ކިއުމ ެވ ެ‪ .‬ހަމ ަ އެގޮތ ަށ ް ﺣﺴﺒﻨﺎ‬ ‫ސބ ަލ ާ“ މި ލ ަފ ުޒ ު ބޭނުނ ް‬ ‫اﷲ وﻧﻌﻢ اﻟﻮﻛﻴﻞ ކިޔުމ ަށ ް ”ޙ ަ ް‬ ‫ކުރ ެވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ﻻ ﺣﻮل وﻻ ﻗﻮة إﻻ ﺑﺎﷲ ކިޔުމ ަށ ް‬ ‫ސ‬ ‫”ޙ ައުޤ ަލ ާ“ މި ލ ަފ ުޒ ު ބޭނުނ ް ކުރ ެވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ވ ެ ް‬ ‫މި ފަދ ައި ނ ް ބ ައި ވަރ ު ލ ަފ ުޒ ުތ ައ ް ޢަރަ ިބ ބ ަހުގ ައި‬ ‫ބޭނުނ ް ކުރ ެވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ރަނގ ަޅ ު ކޮންމ ެ ކަމ ެއ ް ފ ެށ ުމ ުގ ެ‬ ‫ސތަޙ ައ ްބ ު ވ ެގެނ ްވ ާ‬ ‫ކ ުރި ނ ް ިބސްމި ކިޔުމ ަ ީކ މ ު ް‬ ‫ކަމ ެއްކަމ ަށ ް އ ަލ ްޙ ާފި ޠ ް އި ބްނ ު ކ ަ ީޘރ ު އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ‬ ‫ްސރުގ ައި ވި ދ ާޅ ުވެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ތ ަފ ީ‬ ‫ސ ީމގ ައި މ ުޅި އ ެކ ު ﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﱃ ގ ެ‬ ‫ިބ ް‬ ‫‪ 3‬އި ސްމ ުފ ުޅ ު ިހމ ެނި ގެނ ް ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ﷲ‪ ،‬اﻟﺮﲪﻦ‪،‬‬ ‫اﻟﺮﺣﻴﻢ އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ ފުރަތަމ ަ ީއ ﷲ އ ެވ ެ‪ .‬މި ނަނ ްފ ުޅ ުގ ެ އ ަޞް ލ ަ ީކ‬‫ްޞ‬ ‫اﻹﻟﻪ އ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ޢާލ ަމްތ ަކ ުގ ެ ވ ެރި ރައްބ ަށ ް ޚ ާއ ަ‬ ‫ވ ެގެނ ްވ ާ ނަނ ްފ ުޅ ެކ ެވ ެ‪ .‬އެކ ަލ ާނގ ެ ފި ޔަވ ައި އ ެހެނ ް‬ ‫ސ ފަރާތަކ ަށ ް އެނަނ ް ބޭނުނ ް ކުރުނ ް ހ ުއްދ ަ‬ ‫އ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫ވ ެގެނ ް ނ ުވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ‬ ‫އި ބްނ ު ޢ ައ ްބ ާ ް‬ ‫ވި ދ ާޅ ުވެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬اﷲ ذو اﻷﻟﻮﻫﻴﺔ‪ ،‬واﻟﻌﺒﻮدﻳﺔ ﻋﻠﻰ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫أﲨﻌﲔ ”ﷲ އީ‪ ،‬އެފަރާތަކ ަށ ް އ ަޅުކަނ ްކުރުނ ް ހ ުރި ހ ާ‬ ‫ޚ ަލ ްޤުތ ަކުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ވ ާޖި ބ ުވ ެގެނ ްވ ާ އި ލ ާހުވަންތ ަ‬ ‫ސކ ަލ ާނގ ެއ ެވ ެ‪” .‬‬ ‫ރަ ް‬ ‫ސ ﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ ދެވަނަ ީއ اﻟﺮﲪﻦއ ެވ ެ‪ .‬މި ީއ ވ ެ ް‬‫ްޞވ ެގެނ ްވ ާ އި ސްމ ުފ ުޅ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫وﺗﻌﺎﱃ އ ަށ ް ޚ ާއ ަ‬

‫‪16‬‬

‫ސ އ ަލ ްޚ ާލި ޤ ް‪ ،‬އ ައްރ ާޒި ޤ ް‬ ‫މި އި ސްމ ުފުޅަކީވ ެ ް‬ ‫މި ފަދ ަ އި ސްމ ުފ ުޅުތ ައ ް ފަދ ައި ނ ް ﷲ ފި ޔަވ ައި‬ ‫ސބ ަތްކ ޮށ ް ބޭނުނ ް‬ ‫ސ ފަރާތަކ ަށ ް ނި ް‬ ‫އ ެހެނ ް އ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫ނ ުކުރެވޭނ ެ އި ސްމ ުފ ުޅ ެކ ެވ ެ‪ .‬اﻟﺮﲪﻦ އ ަ ީކ އެންމެހ ައި‬ ‫މ ަޚ ްލ ޫޤުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް އެފަރ ާތ ެއ ްގ ެ ރަޙްމ ަތ ް‬ ‫ސ ވ ެގެނ ްވ ާ ފަރ ާތ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ހަމ ައެކ ަނި ﷲ ﻋﺰ‬ ‫ތަނަވ ަ ް‬ ‫وﺟﻞ އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ ﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ ތި ންވަނަ ީއ اﻟﺮﺣﻴﻢ އ ެވ ެ‪ .‬މި ީއވ ެ ް‬‫وﺗﻌﺎﱃ ގ ެ އި ސްމ ު ފ ުޅ ެކ ެވ ެ‪ .‬މި އި ސްމ ު ފ ުޅ ު‬ ‫ސބ ަތްވ ަނީ ‪ ،‬އެކ ަލ ާނގ ެ އި ރާދ ަ ކުރައ ްވ ާ‬ ‫ނި ް‬ ‫އަޅަކ ަށ ް ލ ައ ްވ ާ ރަޙުމަތ ަށ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ މ ުއ ުމި ނުންނަށ ް‬ ‫ްޞ‬ ‫އ ާ ިޚރަތ ް ދުވ ަހުނ ް ﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﱃ ލ ައ ްވ ާ ޚ ާއ ަ‬ ‫ރަޙްމ ަތ ެވ ެ‪ .‬އެކ ަލ ާނގ ެ ވ ަ ީޙ ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ُﻳـ َﻌ ﱢﺬ ُب َﻣ ْﻦ ﻳَ َﺸ ُﺎء َوَﻳْـﺮَﺣ ُﻢ َﻣ ْﻦ ﻳَ َﺸ ُﺎء َوإِﻟَﻴْ ِﻪ ُﺗـ ْﻘﻠَﺒُﻮ َن “އެކ ަލ ާނގ ެ‬ ‫އި ރާދ ަކުރައ ްވ ާ އަޅަކ ަށ ް ﻋﺬﺍﺏ ދ ެއްވ ަތ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬ ‫އެކ ަލ ާނގ ެ އި ރާދ ަކުރައ ްވ ާ އަޅަކ ަށ ް رﲪﺔ ލ ައްވ ަތ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ަދި ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް )ﻗﻴﺎﻣﺔ ދުވ ަހުނ ް( އ ެނބ ުރި ދ ާހ ު ީށ‬ ‫އެކ ަލ ާނގ ެ ﺣﻀﺮﺓ އ ަށ ެވ ެ‪) “.‬ﺳﻮرة اﻟﻌﻨﻜﺒﻮت‪،‬‬ ‫ސ އެކ ަލ ާނގ ެ ވ ަ ީޙ ކުރައ ްވާފ ައި‬ ‫اﻵﻳﺔ‪ (21 :‬އ ަދި ވ ެ ް‬ ‫ِﲔ َرِﺣﻴْ ًﻤﺎ ”އ ަދި ﻣﺆﻣﻦ ންނަށ ް رﺣﻴﻢ‬ ‫ވ ެއ ެވ َެ‪ .‬وَﻛﺎ َن ﺑِﺎﻟ ُْﻤْﺆِﻣﻨ ْ َ‬ ‫ވަންތ ަ ކަލ ަކ ު ކ ަމުގ ައި އެކ ަލ ާނގ ެ ވ ޮޑި ގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪“.‬‬ ‫)ﺳﻮرة اﻷﺣﺰاب‪ ،‬اﻵﻳﺔ‪ (34 :‬މި ނަނ ް ﷲ ފި ޔަވ ައި‬ ‫ސބ ަތ ް ކުރ ެވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ ނި ް‬ ‫އ ެހެނ ް ފަރ ާތްތަކ ަށ ް ވ ެ ް‬ ‫އެގ ޮތުނ ް އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ނަބިއ ްޔ ާ މުޙ ައްމ ަދ ު‬ ‫ސފ ަ ކުރައްވ ަމުނ ް ﷲ ވ ަ ީޙ‬ ‫ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ި‬ ‫ِﲔ َرُءْو ٌف ﱠرِﺣﻴْﻢ ” ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ﺑِﺎﻟ ُْﻤْﺆِﻣﻨ ْ َ‬ ‫ންނަށ ް ނުހަނ ު އ ޯގ ާވ ެރި ‪ ،‬رﺣﻢ ހ ުރި ބޭކ ަލ ެކ ެވ ެ‪“.‬‬ ‫)ﺳﻮرة اﻟﺘﻮﺑﺔ‪ ،‬اﻵﻳﺔ‪(128 :‬‬

‫ވ ެގެންނ ެވ ެ‪ .‬ނުވަތ ަ ފޮރ ުވި ފ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް ވި ދ ާޅ ުވ ާ ގ ޮތުގ ައި ‪ ،‬ﺑﺴﻢ‬ ‫اﷲ ގ ެ ب އ ަ ީކ ﺑﺎء اﻹﺳﺘﻌﺎﻧﺔ އ ެވ ެ‪ .‬اﻹﺳﺘﻌﺎﻧﺔ‬ ‫އ ަ ީކ އެހީއ ާއި ވ ާތްގ ަށ ް އ ެދުމ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ﺳﻮرة اﻟﻔﺎﲢﺔ‬ ‫ގ ައި އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް ިކޔ ަވ ާ ފަދ ައި ންނ ެވ ެ‪ .‬إﻳﺎك‬ ‫ﻧﻌﺒﺪ وإﻳﺎك ﻧﺴﺘﻌﲔ ”އަޅަމެނ ް އ ަޅުކަނ ް ކުރަނީ‬ ‫ސކ ަލ ާނގ ެ އ ަށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އަޅަމެނ ް ވ ާގި‬ ‫އި ނބަރަ ް‬ ‫ސކ ަލ ާނގ ެ ޙ ަޟް ރަތުންނ ެވ ެ‪“.‬‬ ‫ސ އި ނބަރަ ް‬ ‫އެދ ެނީ ވ ެ ް‬ ‫އ ެހެންކ ަމުނ ް ﺑﺴﻢ اﷲ ގ ެ މާނައ ަ ީކ ﷲގ ެ‬ ‫އި ސްމ ުފ ުޅ ުގ ެ ބަރަކ ާތުނ ް ވ ާގި އ ެދި ގެނ ް )ފަށަމ ެވ ެ‪(.‬‬ ‫ﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﱃ ގ ެ ކ ަލ ާމ ްފ ުޅ ު‬ ‫ސރަތްތ ައ ް ފ ައްޓ ަވާފ ައި ވ ަނީ‬ ‫ކީރި ތި ޤ ުރ ްއާނ ްގ ެ ޫ‬ ‫ިބސްމި ންނ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ރަސޫލ ުﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‬ ‫ސ ިބސްމި ންނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ ީޓ ފ ުޅުތ ައ ް ފ ައްޓަވ ަނީ ވ ެ ް‬ ‫ގެ ި‬ ‫އެގ ޮތުނ ް ބ ުޚ ާރީ ގ ެ ﻛﺘﺎب ﺑﺪء اﻟﻮﺣﻲ ގ ައި ރި ވ ާ‬ ‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ުގ ެ‬ ‫ކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ އ ަބ ޫ ސުފ ްޔާނ ް ރ ި‬ ‫ޙަދީޘްގ ައި ރޯމަނުނ ްގ ެ ވ ެރި ޔ ާ ިހރަޤ ަލ ް އ ަށ ް‬ ‫ސ ީޓ ފ ުޅ ު‬ ‫ރަސޫލ ުﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ފޮނ ުއ ްވި ި‬ ‫ފ ައްޓ ަވާފ ައި ވ ަނީ ިބސްމި ންނ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެންކ ަމުނ ް‬ ‫ިކޔ ެވ ުމ ާއި ލި ޔުންތ ައ ް ިބސްމި ނ ް ފ ެއ ްޓުމ ަ ީކ‬ ‫ﷲއ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ް ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ގ ެ‬ ‫ސުއްނަތ ަށ ް ތަބަޢ ަވ ުމ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ިހމ ެނި ގެނ ްދާނ ެ‬ ‫ކަމ ެކ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ްސރީ‬ ‫ސމީގ ެ ތ ަފ ީ‬ ‫އ ެހެނ ް ކ ަމުނ ް ިބ ް‬ ‫މާނައަކީ‪ ،‬ދ ުނި ޔޭގ ައި ހ ުރި ހ ައި ޚ ަލ ްޤުތ ަކުނ ް ޝާ މި ލ ް‬ ‫ވާގ ޮތުގ ައި ރަޙްމ ަތ ް ތަނަވަސްވ ެގެނ ްވ ާ‪ ،‬އ ަދި‬ ‫ްޞގ ޮތ ެއްގ ައި ޤި ޔާމ ަތ ްދުވ ަހުނ ް‬ ‫މ ުއ ުމި ނުންނަށ ް ޚ ާއ ަ‬ ‫ރަޙްމ ަތ ް ވ ިާސލ ް ކ ޮށްދ ެއ ްވ ާ‪ ،‬އެފަރާތަކ ަށ ް‬ ‫ސ‬ ‫اﻟﺮﲪﻦ އ ަދި اﻟﺮﺣﻴﻢ މި ދެނަނ ްފ ުޅ ުވ ެ ް‬ ‫އ ަޅުކަނ ް ކުރުނ ް ހ ުރި ހ ާ ޚ ަލ ްޤުތ ަކުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް‬ ‫ނ ެގި ފ ައި ވ ަނީ ރަޙްމ ަތުންނ ެވ ެ‪ .‬އެކަމ ަކ ު اﻟﺮﲪﻦ‬ ‫ވ ާޖި ބ ުވ ެގެނ ްވ ާ‪ ،‬އި ލ ާހުވަންތ ަ ﷲ ގ ެ އި ސްމ ުފ ުޅ ުގ ެ‬ ‫މި ނަނ ްފ ުޅ ު ﺍﻟﺮﺣﻴﻢ އ ަށ ްވުރ ެ ރަޙްމ ަތ ުގ ެ ގ ޮތުނ ް މ ާ ބަރަކ ާތުނ ް އ ެ ީހ އ ާއި މަދ ަދ ު އ ެދި ގެނ ް އަހަރެނ ް‬ ‫ސ ވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ތަނަވ ަ ް‬ ‫ިކޔަވަނ ް ފ ައްޓަމ ެވ ެ‪ .‬ނުވަތ ަ ލި ޔަނ ް ފ ައްޓަމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ﺑﺴﻢ اﷲ ގ ެ ލ ަފ ް ީޒ މާނައ ަ ީކ ”ﷲގ ެ އި ސްމ ުފ ުޅުނ ް“‬ ‫ނުވަތ ަ ކަމ ެއ ް ކުރަނ ް ފ ައްޓަމ ެވ ެ‪ .‬واﷲ أﻋﻠﻢ وﺻﻠﻰ اﷲ‬ ‫ސ މުރާދ ަ ީކ ”ﷲ ގ ެ އި ސްމ ުފ ުޅުނ ް‬ ‫މި އ ެވ ެ‪ .‬ނަމ ަވ ެ ް‬ ‫ﻋﻠﻰ ﳏﻤﺪ وآﻟﻪ وﺻﺤﺒﻪ وﺳﻠﻢ‬ ‫އަހަރެނ ް ފަށަމ ެވ ެ“ މި އ ެވ ެ‪ .‬އެބ ައި ވ ަނީ މ ަޙްޛ ޫފ ު‬

‫ިކ ަތ ްނމެ ަވ ަރ ަކށް ައޅު ަކ ްނކު ިރޔަސް ‪،‬‬ ‫ިތ ާބ ައށް ސު ަވ ުރގ ެ ަވދެވ ޭ ެނ ަކ ްނ އެނގ ޭ ހެއް ެޔވެ؟‬ ‫ހ ުސެ ިއން ސު ޖާއ ު‬ ‫ދ ެ ީމހ ަކުދ ެއ ް ިކ ވާހަކ ައ ެއްގ ައި‬

‫ިސކ ުޑި ނ ް‬ ‫ތ ޯތ ޯވާހަކަތަކ ަށ ް އެމީހުނ ްގ ެ ކ ޮށ ި‬ ‫ވި ސްނީ މ ާ ލި ބޭޖ ަވ ާބުތަކަކ ަށ ް ތ ަބ ާވ ެގެނ ް‬ ‫ތި ބޭބ ައ ެކ ެވ ެ‪ީ .‬ދނ ުގ ެ އ ެއްބ ައި ނުބ ައި ގ ޮތުގ ައި‬ ‫މާނަކ ޮށ ް އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ އ ަދ ުއ ްވުނ ްގ ެ ދ ަލުގ ައި‬ ‫ފާޑަކ ަށ ް ޖ ެހ ެވި ފ ައި ވާބ ައ ެެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސ‬ ‫ސ ފުރަތަމ ަ ިކޔަނ ްވ ެ ް‬ ‫ތ ަބ ާވާނ ް އ ެނގ ޭނީ ވ ެ ް‬

‫އ ޭގ ެތެރ ެއި ނ ް އެކ ަކ ު ބުނަނީ ”ކަލ ޭ‬

‫ސ‬ ‫އ ެނގި ގެނ ްތ ާއ ެވ ެ‪ .‬ޤ ަބ ޫލ ުކުރަނ ް ދ ަތި ވި ޔ ަ ް‬

‫ސ‬ ‫ިކތަންމެވަރަކ ަށ ް އ ަޅުކަނ ްކ ުރި ޔ ަ ް‬

‫މި ީއ ހަމ ަ ސަ އްތ ައި ނ ްސަ އްތ ަ މުސްލި މ ު‬

‫ސ‬ ‫ސނުނ ް ބޭނުނ ްވި ނަމ ަވ ެ ް‬ ‫ނަޒ ަރުގ ައި އި ނ ް ާ‬

‫ސވަރ ުގ ެ ވަދެވޭނެކަނ ް އ ެނގ ޭ‬ ‫ކ ަލެއ ަށ ް ު‬

‫ޤ ައުމ ެއްކަމ ަށ ް ދ ައ ުވ ާކުރ ާ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ‬

‫ސ ކަމ ެއ ް‬ ‫ބޭނުނ ް ގޮތަކ ަށ ް އ ެއ ްވ ެ ް‬

‫ހ ެއްޔ ެވ ެ‪.‬؟“ މި ދެންނ ެވި ދެމީހުނ ްކުރ ެ‬

‫ދި ވ ެ ިހރ ާއްޖޭގ ައި ދ ެދި ވ ެ ިހނ ްގ ެ ދެމ ެދުގ ައި‬

‫ސނުނ ް‬ ‫ނ ުކުރެވޭނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އި ނ ް ާ‬

‫އެކ ަ ީކ އި ސްލ ާ ީމ އުސޫލުތަކ ަށ ް ތ ަބ ާވ ެ‬

‫ދ ެކ ެވި ފ ައި ވ ާ ހ ަ ީޤޤީވާހަކަތ ަކ ެކ ެވ ެ‪ .‬ކ ުރި ނ ް‬

‫ސ ބޭނުނ ްވާގޮތަކ ަށ ް‬ ‫ބޭނުނ ްވި ޔ ަ ް‬

‫ީދނުގ ައި އަންގ ަވާފ ައި ވާގޮތ ަށ ް އ ުޅެނ ް‬

‫މި ދެންނ ެވި މީހ ާ ކ ޮށްފ ައި ވާސުވ ާލ ުގ ެ ޖ ަވ ާބުގ ައި‬

‫ކަންކަނ ްކުރ ުމ ުގ ެ ކުޅ ަދާނަކަނ ް ﷲ ތ ައ ާލ ާ‬

‫ސ އަނ ެއްމީހ ާ‬ ‫މ ަސަ އްކ ަތ ްކުރާމީހ ެކ ެވ ެ‪ .‬ނަމ ަވ ެ ް‬

‫ސ ކުރާހިއްވ ަނީ ސުވ ާލ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުވ ެ ް‬

‫ސނުންނަށ ް ދ ެއ ްވާފ ައި ވާކ ަމާމ ެދ ު‬ ‫އި ނ ް ާ‬

‫އ ެއ ާއި މ ުޅި ނ ް އި ދި ކ ޮޅ ެވ ެ‪ .‬އޭނާއ ަ ީކ‬

‫ތި ބ ާ އ ަލި ފާންގ ަނޑަކ ަށ ް ގަސްތުގ ައި‬

‫ސ‬ ‫ޝއ ްކ ުކުރ ެއ ެވ ެ‪ .‬ނަމ ަވ ެ ް‬ ‫މި ފަދަމީހުނ ް ަ‬

‫މުސްލި މ ެއ ް ކ ަމުގ ައި އޭނާއ ަމި އްލައ ަށ ް‬

‫ސ ތި ބ ާ ފި ހޭނެކަނ ް ތި ބާއ ަށ ް‬ ‫ފުނ ްމ ާލި ޔ ަ ް‬

‫ހަމ ަ ީމހ ަކ ު ބުނ ާހ ާ ވާހަކަޔަކ ަށ ް ނ ުހ ެއ ްލި‬

‫ސ މުސްލި މ ެއްކ ަމުގ ައި ވ ުމ ުގ ެ‬ ‫ދ ައ ުވ ާކ ުރި ޔ ަ ް‬

‫އ ެނގ ޭހ ެއްޔ ެވ ެ‪.‬؟ ﷲ އި ރާދ ަކުރައްވ ަައި ފި ނަމ ަ‬

‫އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ ރި ވ ެތި ކ ަމ ާއި މ ަތި ވ ެރި ކަނ ް‬

‫ޝހާދ ަތ ުގ ެ ދެކ ަލި މ ަ‬ ‫ޝރ ުތ ު ަ‬ ‫ފުރަތަމ ަ ަ‬

‫ސ އެކ ަލާނ ްގެއ ަށ ް‬ ‫ނ ުފި ިހ ސަ ލާމ ަތ ްކުރ ެއ ްވުނ ްވ ެ ް‬

‫ހޯދަނ ް މ ަސަ އްކ ަތ ް ކ ޮށ ިްފނަމ ަ މި ފަދ ަ އި ލ ް ީމ‬

‫ސ ނޭނގޭމީހ ެކ ެވ ެ‪ .‬އެއ ަށ ް‬ ‫ިކޔަނ ްވ ެ ް‬

‫ނ ުލާހިކ ު ފ ަސޭ ހ ަވެވ ޮޑި ގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އާދ ެ މި ފަދ ަ ބ ައ ެއ ް މީހުނ ްގ ެ‬

‫ޒ ަމާނ ެއްގ ައި‬

‫ހ ޯދުމ ަ ީކ ވަރަށ ް ފ ަސޭ ހަކަމ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސނުމ ަށ ް އ ައި ކަމ ެއ ް‬ ‫މި ގ ޮތުނ ް އ ަޅުގ ަނޑ ުގ ެ ވި ް‬ ‫ސ‬ ‫އ ަޅުކަމ ެއ ް ނުކ ޮށ ްހުރ ެވ ެ ް‬

‫ސލަކ ަށ ް ތި ބ ާގ ެ‬ ‫ފާހަގަކ ޮށ ްލާނަމ ެވ ެ‪ .‬މި ާ‬

‫ސވަރ ުގ ެ‬ ‫ﷲ އި ރާދ ަކުރަށްވ ައި ފި ނަމ ަ ު‬

‫ސ‬ ‫ސަ ހާދ ަތ ް އި ނގި ލި މ ައްޗ ަށ ް އ ުފ ުލ ާލެވ ޭނީ ވ ެ ް‬

‫ވަދ ެވި ދާނ ެ ކަމ ަށ ް‪ ،‬ނުވަތ ަ ިކތަންމެވަރަކ ަށ ް‬

‫އި ރާދ ަކުރ ެއ ްވި އ ްޔާކަމ ަށ ް ނި ނ ްމ ާ ތި ބ ާއެކަމ ަށ ް‬

‫ސވަރ ުގ ެ ދެވ ޭނީ ﷲ‬ ‫ސ ު‬ ‫އ ަޅުކަނ ްކ ުރި ޔ ަ ް‬

‫ސ މ ަސަ އްކ ަތ ެއްނުކ ޮަށ ް ހ ުއ ްޓ ާ އ ެއި ނގި ލި‬ ‫އ ެއ ްވ ެ ް‬

‫އި ރާދ ަކުރ ެއ ްވި ީމހަކ ަށްކަމ ަށ ް ޤ ަބ ޫލުކ ޮށ ް‬

‫މ ައްޗ ަށ ް އަރ ާފާނެކަމ ަށ ް ޤ ަބ ޫލ ުކުރެވ ޭތ ޯއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އެކަމ ަށ ް ީއނ ްމާނ ްވ ެގެނ ް އުޅޭބަޔ ަކ ު‬

‫ނޫނ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ެއި ނގި ލި މ ައްޗ ަށ ް އެރ ުވުމ ަށްޓަކ ައި‬

‫ސ އުޅޭކަނ ް‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ މ ުޖުތަމ ައުގ ައި ވ ެ ް‬

‫ތި ބާއ ަށ ް ﷲ ދ ެއ ްވާފ ައި ވ ާ އި ޚ ްތި ޔާރ ުގ ެ ބޭނުނ ް‬

‫ކ ުރި ންދެންނ ެވި ވާހަކ ައި ނ ް އެނ ްގ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ކުރަންޖ ެހ ެއ ެވ ެ‪ .‬ހަމ ައ ެއ ާއި އ ެކ ު އެކަމ ަށ ް ﷲގ ެ‬

‫އި ރާދ ަކުރ ެއ ްވި އ ްޔ ާ ވާނެކަމ ަށ ް ތި މ ާގ ެ‬

‫ތަނަވަސްވެވ ޮޑި ގެނ ްވ ާ އި ރާދ ަފ ުޅުނ ް ބާރ ުލި ބިގެނ ް‬

‫ދ ުނި ޔ ަ ީވހ ަޔ ާތ ް އި ރާދައ ަށ ް ދޫކ ޮށްލ ައި ގެނ ް‬

‫އެކަމ ަށ ް މ ަގުފަހިވ ެ އެކަމ ެއ ް ކުރ ެވ ެއ ެވ ެ‪.‬ﷲގ ެ‬

‫ހުންނަ ީމހަކީﷲ އޭނާއ ަށްދ ެއ ްވާފ ައި ވ ާ‬

‫ސ ކަމ ެއ ް ނ ުވާނެއ ޭ‬ ‫އި ރާދ ަފ ުޅާނ ުލ ާ އ ެއ ްވ ެ ް‬

‫އި ޙ ްތި ޔާރ ު ހ ަނދާނ ް ނައ ްތ ާލާފ ައި ވ ާ މީހ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ބުނެވޭބ ަހ ުގ ެ އަސްލ ުމާނައަކީމި އ ެވ ެ‪ .‬ބިމުގ ައި‬

‫މި ފަދަމީހުންނަ ީކ އެމީހުންނަށ ް ލި ިބފ ައި ވ ާ‬

‫ލ ައ ްވ ެާފ ައި ވ ާ މ ަހ ުލ ޫޤުނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް އެންމ ެ‬

‫ތަރުބިއްޔ ަތ ެއ ްގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް އެމީހުންނަށ ް‬

‫ސނުންނަށ ް ލި ިބފ ައި ވ ާ‬ ‫މ ާތްކަންދ ެއ ްވާފ ައި ވ ާ އި ނ ް ާ‬

‫އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ ފ ުރި ހަމ ަ މ ައ ުލ ޫމ ާތ ު ނ ުއ ެނގި‬

‫އެންމެބ ޮޑ ު އ ެއ ް ނި ޢުމަތ ަ ީކ‬ ‫‪37‬‬ ‫‪15‬‬

‫ޙ ާ ިތމ ް ޔ ޫސު ފ ް‬

‫ސއްރު ަތއ ް‪:‬‬ ‫ލޯގ ޯ ގަ ިއވ ާ ި‬

‫”އެންޑެމ ޯލް“‬

‫ުޓ ިވޓަރ އުޅު ީނ ފ ް ިލކާރ ކޮޕީ ކު ަރން؟‬

‫ގި ނަ ބ ައ ެއ ްގ ެ މ ަޤ ުބ ޫލުކަނ ް މި ހާރ ު ހ ޯދާފ ައި ވ ާ ޓ ުވި ޓ ަރ )‪ (twitter‬އ ަށ ް‬ ‫މި އީ‪ީ ،‬ޓ ީވ ޕްރ ޮގްރ ާމ ް އުފ ައ ްދ ާ ނެދަލޭނ ްޑްސްގ ެ ކުނ ްފުންޏ ެއ ްގ ެ‬ ‫ލ ޯގ ޯއ ެވ ެ‪ .‬އ ެކުނ ްފ ުނީ ގ ެ ނަނ ް ”އެނ ްޑ ެމ ޯލ ް“ އ ެކ ުލ ެވި ގެންވ ަނީ ކުނ ްފ ުނީ ގ ެ‬ ‫ދ ެ އޯނަރުންކަމ ަށ ްވ ާ ޖ ޫޕ ް ވާނ ް ޑ ެނ ް އެނ ްޑ ެ އ ާ ޖޯނ ް ޑި މ ޯލ ްގ ެ‬ ‫ނަމުންނ ެވ ެ‪ .‬މި ކުނ ްފ ުނީ ގ ެ ފަރ ާތުންދ ަނީ ޒ ުވާނުންނަށ ް އ ަމ ާޒުކ ޮށ ްގެނ ް‬ ‫ޒ ުވާނުނ ްގ ެ އ ަޚ ްލ ާޤ ު ފ ިާސދ ު ކުރުމ ަށ ް ތ ަފ ާތ ު ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ައ ް އުފ ައ ްދ ާ‬

‫އެންމ ެ ފުރަތަމ ަ ކިޔ ުނީ )‪(twttr‬އ ެވ ެ‪ .‬ޓ ުވި ޓ ަރ އ ުފ ެއ ްދި ފަރ ާތްތަކ ަށ ް‬ ‫މި ނަނ ް ކ ަމ ުދި ޔ ަ ީއ ފ ޮޓ ޯ އ ާ ގުޅ ޭ އި ޖ ްތި މ ާ ީޢ ވި އުގ ައ ެއ ް ކ ަމުގ ައި ވ ާ ފ ްލި ކ ަރ‬ ‫ސ ފ ަހުނ ް‪ ،‬ޢ ާއ ްމުނ ްގ ެ ތެރެއ ަށ ް‬ ‫)‪(Flickr‬ގ ެ ނަމ ާ ގުޅޭތީއ ެވ ެ‪ .‬ނަމ ަވ ެ ް‬ ‫އެންމ ެ ފުރަތަމ ަ ފަހަރ ު ‪ 2006‬ވަނަ އަހަރ ު ޓ ުވި ޓ ަރ ތ ަޢާރަފ ް ީވ އި ރ ު‬ ‫މި ހާރ ު ކިޔ ާ ގޮތ ަށ ް ނަމ ަށ ް ބަދ ަލ ު ގެނައީއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އ ަދި ދ ުނި ޔ ޭގ ެ އ ެ ިކގ ައ ުމ ު ތ ަކ ުގ ެ ބ ްރ ޯޑ ްކާސްޓ ްކުރ ާ ކުނ ްފ ުނި ތ ަކ ާގ ުޅި ގެނ ް‬ ‫އ ެޕްރ ޮގްރ ާމްތ ައ ް ޓ ެލ ެކާސްޓ ްކުރަމުންނ ެވ ެ‪ .‬މި ކުނ ްފ ުނީ ގ ެ ފަރ ާތުނ ް‬ ‫ްޞ‬ ‫ްސތ ަޢުލީމ ު ދި ނ ުމ ުގ ެ ޚ ާއ ަ‬ ‫ގެންދ ަނީ ޒ ުވާނުންނަށ ް ޖި ނ ީ‬ ‫ސ ރ ާވ ާ ިހންގ ަމުންނ ެވ ެ‪2003 .‬ވަނައަހަރުނ ް ފ ެށި ގެނ ް‬ ‫ޕްރޮޖ ެކްޓ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫ޭޝނ ާ‬ ‫މި ކުނ ްފ ުނި ންދ ަނީ ލ ުބްނާނ ުގ ެ ލެބަބަނ ް ބ ްރ ޯޑ ްކާސްޓި ނ ް ކޯޕަރ ަ‬ ‫ގ ުޅި ގެނ ް ޢަރަ ިބ ދ ުނި ޔ ޭގ ެ ޒ ުވާނުންނަށ ް އ ަމ ާޒުކ ޮށ ް އި ސްލ ާމ ް ީދނ ާ‬ ‫ީބރައްޓ ެ ިހ މ ުނި ފ ޫ ިހ ފި ލ ުވ ުމ ުގ ެ ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ައ ް ތ ަޢާރަފްކ ޮށ ް‪ ،‬އެފަދ ަ‬ ‫ޕްރ ޮގްރ ާމްތަކ ަށ ް ޢަރަ ިބ މުސްލި މ ު ޒ ުވާނުނ ް ތ ަމ ްރީ ނުކ ޮށ ް އ ަދި އެފަދ ަ‬ ‫ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ައ ް އުފ ައ ްދ ާ ދުރަށ ް ފޮނުވ ަމުންނ ެވ ެ‪ .‬މި ީއ ޒ ަ ޔ ަނި ސްޓ ް‬ ‫ޕްލޭނ ެއ ްގ ެ ދ ަށުނ ް ިހނ ްގ ާ ޙަރަކ ާތ ެކ ެވ ެ‪ .‬ލ ޯގޯއ ަށ ް ފަރ ުވ ާތ ެރި ކ ަމ ާއ ެކ ު‬ ‫ބަލ ައި ފި ނަމ ަ ލ ޯގޯގ ައި އ ެއ ްލ ޯ ވާކަނ ް ފާހަގ ަ ކުރެވޭނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެއ ްލ ޯ އ ެ ީއ‬ ‫ޒ ަ ޔ ަނި ޒ ަމ ްގ ެ ރަމ ް ީޒ ނި ޝާ ނ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫ރމ ަޟާ ން މ ަސް ިތބާއ ާ ަބއްދަލުކުރާ ިހތުން އ ެ ަބއުޅެއެވ ެ!‬ ‫ަ‬ ‫ސ ނި މ ުމުނ ް މުސްލި މުނ ް‬ ‫ކޮންމ ެ އަހަރ ެއ ްގ ެ ރަމ ަޟާ ންމ ަ ް‬ ‫ސ އި ނ ްތި ޒ ާރ ުކުރަނީ ދެނ ް އަންނަ އަހަރ ެއ ްގ ެ‬ ‫އަނ ެއ ްކ ާވ ެ ް‬ ‫ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ާ ކ ުރި މ ަތި ލުމ ަށ ެވ ެ‪ .‬މުސްލި މުނ ް ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ާ‬ ‫ސ ވ ެދާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ބ ައްދ ަލ ުކުރަނ ް ކ ެތްމ ަދ ުވ ާ ީތ ކަމ ަށ ްވ ެ ް‬ ‫ސ ‪11‬‬ ‫ސ ކޮންމ ެ ފަހަރަކ ުވ ެ ް‬ ‫ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަ ް‬ ‫ސ ކ ުރި ނ ް ތި ބ ާއ ާ ބ ައްދ ަލ ުކުރާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ދުވ ަ ް‬ ‫ޙ ަ ީޤޤަތަކީ‪ ،‬މީލ ާ ީދ އަހަރަށ ްވުރ ެ ހިޖ ުރީ‬ ‫ސ އަވަހ ަށ ް‬ ‫އަހަރ ު ‪ 11‬ވަރަކ ަށ ް ދުވ ަ ް‬ ‫ފ ުރި ހަމ ަ ވާކަމ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސތ ަކުނ ްގ ެ މ ުދ ާ ނަހަމ ަ ގ ޮތުގ ައި ކ ައި އ ުޅުނ ް‬ ‫ީމ ް‬ ‫އި ސްލ ާމ ް ީދނ ް ވ ަނީ ޙަރ ާމ ް ކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬މ ާތ ް ﷲ‬ ‫ވ ަ ީޙ ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪) .‬ﻳﺄﻳﻬﺎ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺀﺍﻣﻨﻮﺍ ﻻ ﺗﺄﻛﻠﻮﺍ‬ ‫ﺃﻣﻮﺍﻟﻜﻢ ﺑﻴﻨﻜﻢ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ ﺇﻻ ﺃﻥ ﺗﻜﻮﻥ ﲡﺎﺭﺓ‬ ‫ﻋﻦ ﺗﺮﺍﺽ ﻣﻨﻜﻢ( މާނައަކީ‪” :‬އ ޭ ީއ މާނ ްވ ެއްޖ ެ‬ ‫ސތ ަކުންނޭވ ެ‪ .‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް‬ ‫ީމ ް‬ ‫ދެފަރ ާތ ުގ ެ ރ ުހުނ ް މ ައްޗ ަށ ް އޮންނަ ވި ޔ ަފ ާރި އ ަކުނ ް‬ ‫ފި ޔަވ ައި ‪ ،‬އ ެހެނ ް ބ ާޠި ލްގ ޮތްގޮތ ަށ ް ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ‬ ‫މ ުދާތ ައ ް ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ މ ެދުގ ައި ކ ައި ނޫޅ ޭށ ެވ ެ“‪.‬‬ ‫ސ ގ ެ ‪ 29‬ވަނަ އާޔ ަތ ް‪(.‬‬ ‫ސރަތ ުއ ްނި ާ‬ ‫) ޫ‬ ‫ސ ވ ަ ީޙ ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪).‬وﻻ ﺗﺄﻛﻠﻮا‬ ‫އ ަދި ވ ެ ް‬ ‫أﻣﻮاﻟﻜﻢ ﺑﻴﻨﻜﻢ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ وﺗُﺪﻟﻮا �ﺎ إﱃ ا ُﳊ ّﻜﺎم ﻟﺘﺄﻛﻠﻮا ﻓﺮﻳﻘﺎً‬ ‫ﻣﻦ أﻣﻮال اﻟﻨّﺎس ْ‬ ‫ﺑﺎﻹﰒِ وأْﻧـﺘُﻢ ﺗﻌﻠﻤﻮن(‪ ،‬މާނައަކީ‪” :‬އ ަދި‬ ‫ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ މ ުދާތ ައ ް‪ ،‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ މ ެދުގ ައި‬ ‫ކ ައި ނޫޅ ޭށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ދެނ ެތި ބ ެގެންމ ެ‪،‬‬ ‫ސތ ަކުނ ްގ ެ މުދ ަލ ުގ ެތެރ ެއި ނ ް ބ ައ ެއ ް‪،‬‬ ‫ީމ ް‬ ‫ފާފ ަވ ެރި ގ ޮތުގ ައި ކ ެއުމ ަށްޓަކ ައި ‪ ،‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ‬ ‫ސރަތ ުލ ް‬ ‫މ ުދާތ ައ ް ޙ ުކ ުމ ްކުރާމީހުންނަށ ް ނުދ ޭށ ެވ ެ“‪ޫ ) .‬‬ ‫ބަގަރ ާ ގ ެ ‪ 188‬ވަނަ އާޔ ަތ ް‪(.‬‬ ‫ސތ ަކުނ ްގ ެ މ ުދ ާ ބ ާޠި ލްގ ޮތުގ ައި‬ ‫ީމ ް‬ ‫ކެވޭނ ެ އެންމ ެ ބ ޮޑ ުގޮތ ަ ީކ ރި ޝް ވ ަތ ުގ ެ ގ ޮތުގ ައި‬ ‫ބޭނުނ ްކުރުމ ެވ ެ‪ .‬ސަ ބަބ ަ ީކ ޙ ައ ްގ ު މ ަގުނ ް ކަމ ެއ ް‬ ‫ސދެވޭތީއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ެއްކިބ ާ ކުރ ުމ ުގ ެ ގ ޮތުނ ް ފ ައި ާ‬ ‫ރި ޝް ވ ަތުގ ައި ޝާ މި ލ ްވ ާ ތި ނ ް‬ ‫ސ ވ ަނީ ޙަރ ާމ ް ކަންތ ައްތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ރ ުކުނ ްވ ެ ް‬ ‫އ ެ ީއ ރި ޝް ވ ަތުދޭމީހ ާއ ާއި ‪ ،‬ހިފާމީހ ާއ ާއި ‪،‬‬ ‫އެކ ަމުގ ައި މ ެދ ުވ ެރި އަކ ަށ ްވ ާ މީހ ާއ ެވ ެ‪ .‬ރަސޫލ ާ‬ ‫ޞއްލ ަﷲ އަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލ ަމ ް‪ -‬ގ ެ ިކބ ައި ނ ް‬‫ަ‬ ‫ރި ވ ާވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪) .‬ﻟﻌﻦ اﷲ اﻟﺮاﺷﻲ واﳌﺮﺗﺸﻲ واﻟﺮاﺋﺶ(‬ ‫މާނައަކީ‪” :‬ރި ޝް ވ ަތުދޭމީހ ާއ ާއި ‪ ،‬ހިފާމީހ ާ‪ ،‬އ ަދި‬ ‫މ ެދ ުވ ެރި އަކ ަށ ްވ ާ މީހާއ ަށ ް މ ާތ ް ﷲ ލ ަޢުނަތ ް‬ ‫ލ ައްވ ައ ެވ ެ“‪.‬‬

‫މ ާތ ްﷲ ގ ެ ލ ަޢުނަތ ްލ ެއ ްވުމ ޭ ބުނެވޭބ ަހ ުގ ެ މާނައަކީ‪:‬‬ ‫އ ެ ީމހ ަކ ު މ ާތ ް ﷲ ގ ެ ރަޙްމ ަތުނ ް ބޭރުކ ޮށ ްލ ެވުމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫މި ފަދ ަ ބ ޮޑ ު ޢ ުގ ޫބ ާތ ެއ ް ީމހަކ ަށ ް ލި ބ ުމ ުގ ެ މާނައ ަ ީކ‬ ‫އޭނާއ ަށ ް އަރައި ގަނ ެވުނ ު ކ ުށ ުގ ެ ބ ޮޑުކަމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ެހެންކ ަމުނ ް މި ފަދ ަ ކަންތ ަކުނ ް ދުރ ުހ ެލި ވ ެތި ބުމ ަށ ް‬ ‫އ ަޅުގ ަޑ ުގ ެ އ ަމި އްލ ަ ނަފ ްސަ ށ ާއި އެންމ ެ އ ަޚުންނ ާއި‬ ‫ަޞޙ ަތ ްތ ެރި ވަމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ުޚ ްތުންނަށ ް ނ ޭ‬ ‫ރި ޝް ވަތ ަ ީކ ”ސުޙ ްތ ު“ ގ ެ ބާވ ަތ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ކީރި ތި ގ ުރ ްއާނުގ ައި ޔ ަހ ޫ ީދނ ް ސުހ ްތ ު ކ ެއ ުމ ުގ ެ‬ ‫ސ‬ ‫ސަ ބ ަބުނ ް އެބ ައި މީހުންނަށ ް ވ ަނީ ބ ަދ ު ބ ަ ް‬ ‫)ﲰﺎ ُﻋﻮ َن‬ ‫ރައ ްދ ުކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬ވ ަ ީޙ ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪َّ .‬‬ ‫ﻟَ‬ ‫ِﻠﻜﺬ ِ‬ ‫ސ‬ ‫ﻟﻠﺴﺤﺖ( މާނައަކީ‪” :‬އ ެ ީއ ދ ޮގުބ ަ ް‬ ‫ِب أَ ّﻛﺎﻟُﻮ َن ﱡ‬ ‫އ ަހާމީހުންނ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެ ީއ ޙަރ ާމ ް މ ުދ ާ‬ ‫ސރަތ ުލ ް މ ާއި ދ ާ ގ ެ ‪ 42‬ވަނަ‬ ‫ކާމީހުންނ ެވ ެ“‪ޫ ) .‬‬ ‫އާޔ ަތ ް‪(.‬‬ ‫ސ ވަޙީކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪)َ .‬وﺗَﺮى‬ ‫އ ަދި ވ ެ ް‬ ‫ﻛﺜﲑاً ﻣﻨﻬﻢ ﻳُﺴﺎرُﻋﻮ َن ﰲ ْ‬ ‫اﻟﺴ ْﺤ َﺖ‬ ‫ِﻢ ﱡ‬ ‫اﻹﰒِ و ُ‬ ‫اﻟﻌ ْﺪوا ِن وأﻛﻠﻬ ُ‬ ‫اﻷﺣﺒﺎر‬ ‫ﻟﺒِﺌْ َﺲ ﻣﺎ ﻛﺎﻧﻮا ْﻳﻌﻤﻠﻮن ‪ ،‬ﻟﻮﻻ ﻳﻨﻬﺎ ُﻫ ُﻢ اﻟﺮﺑَﺎﻧﻴﻮن و ُ‬ ‫ﺤﺖ ﻟﺒﺌﺲ ﻣﺎ ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫ِﻢ ﱡ‬ ‫اﻟﺴ َ‬ ‫ِِﻢ اﻹﰒَْ و ْأﻛﻠِﻬ ُ‬ ‫ﻋﻦ ﻗﻮﳍ ُ‬ ‫ﻳَ ْﺼﻨﻌﻮن( މާނައަކީ‪” :‬އ ޭގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ގި ނަބަޔ ަކ ު‪،‬‬ ‫ފާފ ަވ ެރި ވުމ ަށ ާއި ދެކ ޮޅ ުވ ެރި ވުމ ަށ ާއި ‪ ،‬ޙަރ ާމ ް‬ ‫މ ުދ ާ ކ ެއުމ ަށ ް އަވަސްވެގަންނަތަނ ް ކަލ ޭގ ެފާނ ު‬ ‫ދ ެކެވަޑ ައި ގަންނަވާނ ެއ ެވ ެ އެބ ައި މީހުނ ް ކުރަމުނ ްދި ޔ ަ‬ ‫ސރަތ ުލ ް މ ާއި ދ ާގ ެ‬ ‫ޢަމ ަލުތ ަކ ުގ ެ ނުބ ައި މ ާއ ެވ ެ!“‪ޫ ) .‬‬ ‫‪(62-63‬‬ ‫ސ ވަޙީކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪) .‬ﻓَﺒ ُ‬ ‫ِﻈﻠ ٍﻢ ﻣﻦ‬ ‫އ ަދި ވ ެ ް‬ ‫ﺣﺮﻣﻨﺎ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻃﻴّ ٍ‬ ‫ِﺼ ّﺪﻫﻢ‬ ‫ﺒﺎت أُ ِﺣﻠ ْ‬ ‫ّﺖ ﳍﻢ وﺑ َ‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ ﻫﺎدوا ّ‬ ‫ِﻢ ّاﻟﺮﺑﺎ وﻗَ ْﺪ �ُُﻮا َﻋﻨْ ُﻪ وأﻛﻠﻬِﻢ‬ ‫ﻋﻦ ِ‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﷲ ﻛﺜﲑاً ‪ ،‬وأَ ْﺧ ِﺬﻫ ُ‬ ‫ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ(‪ .‬މާނައީ‪” :‬ޔ ަހ ޫ ީދންނަށ ް‬ ‫ﺎس‬ ‫أﻣﻮ َال اﻟﻨّ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ޙ ަލ ާލ ު ކުރ ެއ ްވި ފ ައި ވ ާ ރަނގ ަޅ ު އ ެއްޗ ެ ިހތ ަކ ެއ ް‪،‬‬ ‫އެބ ައި މީހުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ތި މަނ ްﷲ ޙަރ ާމ ްކުރ ެއްވީ‪،‬‬ ‫އެޔ ަހ ޫ ީދނ ްގ ެ ފަރ ާތުނ ް އ ަނި ޔ ާވ ެރި ވ ެ‪،‬‬

‫ނުބ ައި ކަންތ ައ ްކުރ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުންނ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬ ‫ސއަޅ ައި ‪،‬‬ ‫އެބ ައި މީހުނ ް މ ާތ ް ﷲގ ެ މ ަގުގ ައި ހުރަ ް‬ ‫އެމ ަގ ު ފި ޔަވ ައި ގި ނަފަހަރަށ ް މަނ ާކުރ ުމ ުގ ެ‬ ‫ސަ ބ ަބުންނ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެބ ައި މީހުންނަށ ް‬ ‫ނަހީވ ެގެނ ްވ ުމ ާއި އ ެކ ު އެބ ައި މީހުނ ް ރި ބ ާ ހިފި ކ ަމ ުގ ެ‬ ‫ސތ ަކުނ ްގ ެ މ ުދާތ ައ ް‪،‬‬ ‫ސަ ބުންނ ެއވ ެ‪ .‬އ ަދި ީމ ް‬ ‫ބ ާޠި ލްގ ޮތުގ ައި އެބ ައި މީހުނ ް ކ ެއ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުންނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އެބ ައި މީހުނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ކ ާފި ރުންނަށްޓަކ ައި‬ ‫ވޭންދ ެނި ވި ޢަޛ ާބ ު ތި މަނ ް ﷲ ތ ައ ްޔާރ ުކުރައ ްވ ާހ ު ީށމ ެ‬ ‫ސ ގ ެ ‪ 160‬ވަނަ އާޔ ަތ ް‪(.‬‬ ‫ސރަތ ުއ ްނި ާ‬ ‫ވ ެ“‪ޫ ) .‬‬ ‫މި ނުބ ައި ޢަމ ަލުނ ް ސަ ލާމ ަތ ްވ ެތި ބުމ ަށ ް‬ ‫އަންގަވ ައި އެތ ައ ް ޙަދީޘ ް ތ ަކ ެއ ް ވ ާރި ދ ުވެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ު‪ -‬ކީރި ތި‬ ‫އެގ ޮތުނ ް އި ބްނ ު ޢުމަރ ު‪-‬ރ ި‬ ‫ާ‪-‬ޞއްލ ަﷲ އަލ ައި ިހވ ަސަ އްލަމ ަ‪ -‬ގ ެ ިކބ ައި ނ ް‬ ‫ރަސޫލ ަ‬ ‫ރި ވ ާކުރ ެއ ްވި ޙަދީޘ ެއްގ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪) .‬ﻛﻞ ﳊﻢ أﻧﺒﺘﻪ‬ ‫اﻟﺴﺤﺖ ﻓﺎﻟﻨﺎر أوﱃ ﺑﻪ ‪ ،‬ﻗﻴﻞ‪ :‬وﻣﺎ اﻟﺴﺤﺖ؟ ﻗﺎل‪ :‬اﻟﺮﺷﻮة‬ ‫ﰲ اﳊﻜﻢ(މާނައަކީ‪” :‬ސުޙ ްތުކ ައި ގެނ ް ހ ަށި ގ ަޑ ުގ ައި‬ ‫ޖ ަހާފ ައި ވާމަހ ަށ ް އެންމ ެ އ ައ ުލާކަންބ ޮ ީޑ ނަރަކ ައި ގ ެ‬ ‫އ ަލި ފާންގ ަނޑ ެވ ެ“‪ .‬ދެންނ ެވުނ ެވ ެ‪” .‬ސުޙްތ ަ ީކ‬ ‫ކޮބ ައި ތ ޯއ ެވ ެ؟“ ޙަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪” .‬ޙ ުކ ުމްގ ައި‬ ‫ރި ޝް ވ ަތ ު ދި ނުމ ެވ ެ“‪.‬‬ ‫ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ު‪-‬ގ ެ ިކބ ައި ނ ް‬ ‫އި ބްނުމަސްޢ ޫދ ު‪-‬ރ ި‬ ‫ރި ވ ާވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ‪” .‬ސުޙްތ ަ ީކ ީދނ ުގެކަންތ ަކުގ ައި‬ ‫ރި ޝް ވ ަތ ުދި ނުމ ެވ ެ“‪.‬‬ ‫ސ‬ ‫އ ަލ ްއި މ ާމ ު އި ބްނ ު ގ ުދ ާމ ާ އ ަލްމ ަގ ްދި ީ‬ ‫އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ ”އ ަލ ްމ ުޣ ްނީ “ ޔ ޭ ކިޔުނ ު ފ ޮތުގ ައި‬ ‫ލި ޔ ުއ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪) .‬ސުޙ ްތ ު( ގ ެ މާނާގ ައި‬ ‫ޙ ަސަ ނ ުލްބ ަޞް ރީ އ ާއި ސަ ޢީދ ު ިބނ ް ޖުބ ައި ރ ު‬ ‫ާޟ އ ަކ ު‬ ‫ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ‪” .‬އ ެ ީއ ރި ޝް ވ ަތ ެވ ެ“‪ .‬ގ ީ‬ ‫ރި ޝް ވ ަތ ު ިހފ ައި ފި ނަމ ަ އޭނ ާ ކ ުފުރ ުވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސަ ބަބ ަ ީކ ރި ޝް ވަރުގ ައި ހިފ ާ އޭނ ާ އ ެހ ުރީ ﷲ ގ ެ‬ ‫ޙ ުކ ުމ ްފ ުޅ ާ ދެކޮޅ ަށ ް ޙ ުކ ުމ ް ކުރުމ ަށ ް ތ ައ ްޔާރ ުވ ެގެނ ް‬ ‫ކަމ ަށ ްވާތީއ ެވ ެ‪ .‬ﷲ ވ ަ ީޙ ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪).‬وﻣﻦ ْﱂ‬

‫‪13‬‬

‫‪38‬‬

‫ރިޝް ަވ ުތ ދ ޭ ީމހާއާ‪ ،‬ރިޝް ަވ ުތ ިހފާ ީމހާ‬ ‫އައ ްޝަ ިއޚ ް މުޙައްމަދ ު ިޢޔ ާޟު ޢަބްދުއ ް ަލ ީތފ ް‬

‫‪12‬‬

‫އި ސްލ ާމ ް ީދނުގ ައި އެންމ ެ‬ ‫ބޮޑ ަށ ް ޙަރ ާމ ް ކުރ ެއ ްވި ތ ަކެތީގ ެ ތެރޭގ ައި‬ ‫ރި ޝް ވ ަތ ު ިހމެނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ރި ޝް ވަތ ަ ީކ‬ ‫ފ ައި ސާދި ނުމ ަކާނ ުލ ާ ކ ޮށްދޭންޖެހ ޭ ކަމ ެއްގ ައި‬ ‫ތި މ ާގ ެ އ ަމި އްލ ަ މ ަޞް ލަޙ ަތ ެއ ް ފ ުރި ހަމ ަ‬ ‫ކުރ ުމ ުގ ެ ބޭނ ުމުގ ައި މަސްއ ޫލ ުވ ެރި ންނަށ ް ދެވ ޭ‬ ‫އ ެއްޗަކ ަށ ް ިކޔޭނަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬ރި ޝް ވ ަތުދ ެވ ެނީ‬ ‫ޙ ައ ްގ ު ގ ޮތ ް ބ ާޠި ލްކ ޮށ ް‪ ،‬ނުވަތ ަ ބ ާޠި ލ ް އ ެއްޗ ެއ ް‬ ‫ޙ ައ ްގ ު އ ެއްޗ ެއްކ ަމުގ ައި ހ ެދުމ ަށ ް‪ ،‬ނުވަތ ަ‬ ‫ީމހަކ ަށ ް އ ަނި ޔ ާވ ެރި ވުމ ަށ ް ކަމ ަށްވ ަނީ ނަމ ަ‬ ‫ޙަރ ާމްކަނ ް އި ތުރަށ ް ބ ޮޑ ުވ ެގެންދ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫މި ތަނުގ ައި ޙާކިމ ް އ ޭ އ ޮތ ް‬ ‫ސ‬ ‫ާޟ ނުވަތ ަ އެނޫނ ްވ ެ ް‬ ‫ބ ަހ ުގ ެ މުރާދ ަ ީކ ގ ީ‬ ‫ރި ޝް ވ ަތުދޭމީހ ާގ ެ މ ަޞް ލަޙ ަތ ު އ ަނބުރ ާލ ުމ ުގ ެ‬ ‫ބާރ ު ލި ބިގެނ ްވ ާ މީހ ާއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ސަ ރ ުކާރ ުގ ެ‬ ‫ސ ނުވަތ ަ އ ަމި އްލ ަ‬ ‫މަސްއ ޫލުފަރ ާތ ެއ ް ނަމ ަވ ެ ް‬ ‫މ ަސަ އްކ ަތުގ ައި އުޅ ޭ ވި ޔ ަފ ާރި އެޖެނ ްޓުނ ް ފަދ ަ‬ ‫ސ އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫މީހުނ ް ކ ަމުގ ައި ީވ ނަމ ަވ ެ ް‬

‫އި ބްނ ުޢ ާ ިބ ީދނ ް‪-‬ރަ ިޙމ ަހ ުﷲ‪-‬‬ ‫ާޝޔ ާ“ އ ޭ ކިޔުނުފ ޮތުގ ައި‬ ‫އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ ”ޙ ި‬ ‫ލި ޔ ުއ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪” .‬ރި ޝް ވަތަކީ‪ :‬ޙާކިމާއ ަށ ް‬ ‫ސ ފަރާތަކ ަށ ް ތި މ ާއ ާއި‬ ‫ނުވަތ ަ އެނޫނ ްވ ެ ް‬

‫ރި ޝް ވަތ ަ ީކ މ ާތ ް ﷲ ޙަރ ާމ ް‬ ‫ކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ ކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އ ެ ީއ ބ ޮޑ ެތި ފާފ ަ‬ ‫ސ ކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬އެކ ަމުގ ައި‬ ‫ތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ިހމެނޭވ ެ ް‬ ‫އުޅ ޭ އެންމެނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް މ ާތ ް ﷲ ގ ެ ލ ަޢުނަތ ް‬

‫އ ެއްކޮޅ ަށ ް މ ައ ްސަ ލ ަ ނި ނ ްމުމ ަށ ް‪ ،‬ނުވަތ ަ އޭނ ާ‬ ‫ބޭނުނ ް ގޮތަކ ަށ ް މ ައ ްސަ ލ ަ އ ަނބުރ ާލުމ ަށްޓަކ ައި ދެވ ޭ‬ ‫އ ެއްޗަކ ަށ ް ިކޔ ޭ ނަމ ެކ ެވ ެ“‪.‬‬

‫ޞއްލ ަﷲ‬‫ަ‬ ‫ޙ ައ ްގ ުވެނ ްވ ާ ކަމ ަށ ް ކީރި ތި ރަސޫލ ާ‬ ‫އަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ‪ -‬ޙަދީޘ ް ކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ‬ ‫އ ެއްޗ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެންކ ަމުނ ް ކޮންމ ެ މުސްލި މ ެއ ްގ ެ‬ ‫މ ައްޗ ަށ ް ވ ާޖި ބ ުވ ެގެންވ ަނީ މި ކ ަމުނ ްދުރ ުހ ެލި ވ ެ‪،‬‬ ‫ސ މި ކ ަމުނ ްދުރ ުހ ެލި ކުރ ުވުމ ަ‬ ‫ސތ ަކުނ ްވ ެ ް‬ ‫އ ެހެނ ް ީމ ް‬ ‫ށ ް މ ަސަ އްކ ަތްކ ޮށ ް‪ ،‬އ ަދި އެކ ަމ ުގ ެ ނުބ ައި ކަނ ް‬ ‫ސތ ަކުންނަށ ް ބުނ ެ ީދ ހ ެދުމ ެވ ެ‪ .‬އެކ ަމ ުގ ެ‬ ‫ީމ ް‬ ‫ސދ ައި ގ ެ‬ ‫ނުބ ައި ކ ަމ ުގ ެ ބ ޮޑުކ ަމ ާއި ‪ ،‬އ ެކ ުލ ެވި ގެނ ްވ ާ ފ ަ ާ‬ ‫ބ ޮޑުކަނ ް‪ ،‬އ ަދި އެކ ަމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ފ ަހުނ ްދި މ ާވ ެދާނ ެ‬ ‫ސތ ަކުނ ް ހ ޭލުނ ްތ ެރި‬ ‫ހިތި ނަތީޖ ާ ތ ަކ ުގ ެވާހަކ ައި ނ ް ީމ ް‬ ‫ކުރ ުވުމ ެވ ެ‪ .‬މި ފަދ ަ ނުބ ައި ކަންތ ައްތ ަކުގ ައި އެކ ަކ ު‬ ‫އަނެކަކ ަށ ް އެހީތ ެރި ވ ެ ނ ޫޅުމ ަށ ް ކީރި ތި ގ ުރ ްއާނުގ ައި‬ ‫ވ ަނީ އަންގ ަވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬މ ާތ ްﷲ ވ ަ ީޙ ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫)وﺗﻌﺎوﻧﻮا ﻋﻠﻰ اﻟﱪ واﻟﺘﻘﻮى وﻻ ﺗﻌﺎوﻧﻮا ﻋﻠﻰ اﻹﰒ واﻟﻌﺪوان(‬ ‫މާނައަކީ‪” :‬ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ހެޔޮކަންތ ަކުގ ައި‬ ‫އެކ ަކ ު އަނެކަކ ަށ ް އެހީތ ެރި ވ ެ އުޅ ޭށ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬ ‫ނުބ ައި ކަންތ ަކުގ ައި އެކ ަކ ު އަނެކަކ ަށ ް އެހީތ ެރި ވ ެ‬ ‫ސރަތ ުލ ް މ ާއި ދ ާ ގ ެ ‪ 2‬ވަނަ އާޔ ަތ ް(‪.‬‬ ‫ނޫޅ ޭށ ެވ ެ“‪ޫ ) .‬‬

‫ައ ަބދުވެސް ިއވެ ީނ ިއޖު ިތ ާމ ީޢ ފ ޭ ާރ ްނ ވީދެމު ްނ ާދ ވާ ަހ ަކއެވެ!‬ ‫ހަސަ ން ޒ ާ ިހރު‬ ‫‪d‬‬

‫‪h Saee‬‬

‫ހ ުކުރ ު ޚ ުތ ުބާތ ަކ ާއި ‪ ،‬ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ބޭބ ޭފ ުޅުނ ްގ ެ‬ ‫ާސ‬ ‫ސޔ ީ‬ ‫ތ ަޤ ްރީ ރުތ ަކުންނ ެވ ެ‪ .‬ހ ޮޅުއ ަށި ތ ަކ ާއި ‪ި ،‬‬ ‫ޕ ޯޑި ޔ ަމ ް ދ ޮށުންނ ެވ ެ‪ .‬ތ ަކުރާރުކ ޮށ ް އި ވ ެމުނ ްދ ާ އ ެއ ް‬ ‫އަޑ ަ ީކ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ އި ޖ ުތި މ ާ ީޢ ފޭރ ާ ފީވ ެގެނ ް‬ ‫ވީދި ގެނ ް ދ ާ ވާހަކ ައ ެވ ެ‪ .‬ޒ ުވާނުންނ ާއި ހަރުމީހުނ ް‪،‬‬ ‫ސ މ ަކ ާރި މ ުލ ް‬ ‫އ ަދި މުސްކ ުޅި ނ ްގ ެ ިކބ ައި ނ ްވ ެ ް‬ ‫ސފަތ ަށ ް ބީވ ެގެނ ް އ ޮޔ ާދ ާ‬ ‫އ ަޚ ްލ ާޤ ުގ ެ ރި ވ ެތި ި‬ ‫ވާހަކ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ޝއ ްކ ެއ ް ވަސްވ ާހ ެއ ް ނ ެތ ެވ ެ!‬ ‫ަ‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ އި ޖ ުތި މ ާ ީޢ ފޭރާނ ް ނި ކަމ ެތި ވ ެ‬ ‫ހ ަލ ާކ ުވުމ ަށ ް މ ެދ ުވ ެރި ވ ާ ސަ ބ ަބުތ ައ ް ވަރަށ ް‬ ‫ގި ނައ ެވ ެ‪ .‬މީގ ެތެރ ެއި ނ ް އެންމ ެ ބ ޮޑ ު ކަމ ަ ީކ‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ތަރުބ ަ ީވ ނި ޒ ާމ ު ފ ޭލި ވުމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ‬ ‫އ ެނގ ުމ ާއި ނޭނގ ުމ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ތި ބ ެގެނ ް ނަމ ަވ ެ ް‬ ‫ސތ ައ ް ހ ެދުމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ތަރުބިއްޔ ަތ ު ކުރ ުމުގ ައި ބ ޮޑ ެތި ގ ޯ ް‬ ‫ދ ަރީ ންނަށ ް އެންމ ެ ރި ވ ެތި ނަމޫނާތ ަކ ާއި ‪،‬‬ ‫ސފަތ ަށ ް ދ ައްކަންޖެހ ޭ‬ ‫މ ަތި ވ ެރި އ ަޚ ްލ ާ ީޤ ި‬ ‫ޢ ުމުރ ު‪ ،‬އ ެކ ު ީދނ ް އ ެހެނ ް މީހުނ ްގ ެ ިކބ ައި ނ ް‬ ‫ޝއ ުޤ ުވ ެރި ވ ާ‬ ‫ކަންކަނ ް ނަކ ަލ ް ކުރުމ ަށ ް އެންމ ެ ަ‬ ‫ސވަރ ު‪ ،‬އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް އ ެކ ު ީދންނަށ ް‬ ‫ދުވ ަ ް‬ ‫ސ ކ ާރޓޫނ ެކ ެވ ެ‪ .‬ޓ ޮމ ް އ ެނޑ ް‬ ‫ދ ައްކ ަނީ ކޮންމ ެވ ެ ް‬ ‫ސނ ޯ ވ ައި ޓ ް‬ ‫ސނ ްޑ ްރ ެއ ްލ ާ އ ަކ ާއި ު‬ ‫ޖ ެރީ އ ެކ ެވ ެ‪ި .‬‬ ‫އ ެކ ެވ ެ‪ި .‬ޕނޯކިއ ޯ އ ަކ ާއި އ ަލ ާޑި ނ ް އ ެކ ެވ ެ‪ .‬މި އި ނ ް‬ ‫ސ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ޅަދ ަރީ ނ ްގ ެ‬ ‫ކޮންމ ެ އ ެއްޗަކީވ ެ ް‬ ‫އ ަޚ ްލާޤ ަށ ް ނޭދެވ ޭ އ ަސަ ރުތ ަކ ެއ ް ފޯރުވ ައި ދ ޭ‬ ‫ަސލ ަތ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ވ ީ‬ ‫ސ‬ ‫ޓ ޮމ ް އެނ ްޑ ް ޖ ެރީ ތ ޯއ ެވ ެ؟ އަބ ަދ ުވ ެ ް‬ ‫ފެންނ ާނީ އެކ ަކ ު އަނެކަކ ަށ ް ކެހިދި ނ ުމ ާއި ‪ ،‬ލ ަނޑ ު‬ ‫ސނ ްޑ ްރ ެއ ްލ ާ ގެއ ަށ ް‬ ‫ސލ ިްސލ ާ ތ ަކ ެކ ެވ ެ‪ި .‬‬ ‫ދި ނ ުމ ުގ ެ ި‬

‫އަންނަ ވ ަގުތ ަ ީކ މެންދަމ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސނ ޯ ވ ައި ޓ ް ގޭގ ައި ދި ރި އ ުޅ ެނީ ހ ަތ ް ފި ރި ހެނުނ ް‬ ‫ު‬ ‫ގޮވ ައި ގެންނ ެވ ެ‪ި .‬ޕނޯކިއ ޯ އ ަ ީކ ދ ޮގ ުވ ެރި އ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ަލ ާޑި ނ ް އ ަ ީކ ވ ައްކަނ ްކުރ ާ މީހ ެކ ެވ ެ‪ .‬ފި ކުރ ު‬ ‫ކ ޮށްލ ައ ްވ ާށ ެވ ެ! މި ީއ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ޅަދ ަރީ ނ ްގ ެ‬ ‫މ ުނި ފ ޫ ިހ ފި ލ ުވުމ ެވ ެ‪ .‬އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް އ ެކ ު ީދންނަށ ް‬ ‫ޝޚ ިްސއްޔ ަތުތ ަކ ެވ ެ‪ .‬އ ެކ ުދި ނ ް ރ ޯލ ް‬ ‫ދ ައ ްކ ާ ަ‬ ‫ސންތ ަކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ޝޚ ް ު‬ ‫މ ޮޑ ެލުނ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައި ބަލ ައި ގަންނަ ަ‬ ‫ދެނ ް އެދ ަރީ ނ ްގ ެ އ ަޚ ްލާޤ ަށ ް ވ ާނީ ިކ ިހނަކުނ ްތ ޯއ ެވ ެ؟‬ ‫ކ ުދި ނ ްގ ެ ފުރާވަރ ު ޢ ުމުރ ެވ ެ‪ .‬އ ެކ ު ީދނ ްގ ެ‬ ‫ޭސ ފެންވަރ ު ރަނގ ަޅ ު ކުރ ުމ ުގ ެ‬ ‫އި ނގި ރ ި‬ ‫ނަމުގ ައި ‪ ،‬ނުވަތ ަ މ ުނި ފ ޫ ިހ ފި ލ ުވ ާލުމ ަށްޓަކ ައި‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް އ ެކ ު ީދންނަށ ް ދ ައްކ ަނީ ކޮންކަހަލ ަ‬ ‫ސ‬ ‫ފި ލ ްމުތ ަކ ެއ ްތ ޯއ ެވ ެ؟ އާދ ޭހ ެވ ެ! ކޮންމ ެވ ެ ް‬ ‫ޤ ައި ީދއ ަކ ު ޖ ަލުނ ް ސަ ލާމ ަތ ްވުމ ަށ ް ރ ާވ ާ ީހލ ަތ ްތ ެރި‬ ‫ސލ ިްސލ ާ‬ ‫ރޭވުމ ެއ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ިބނާކ ޮށްފ ައި ވ ާ ި‬ ‫ސ ބާވ ަތ ެއ ްގ ެ މަސްތ ުވ ާ‬ ‫ފި ލްމ ެކ ެވ ެ‪ .‬ކޮންމ ެވ ެ ް‬ ‫ސ ’މ ޮޅ ު‘‬ ‫އ ެއްޗ ެއ ް ބޭނުނ ް ކ ޮށ ްގެނ ް ކޮންމ ެވ ެ ް‬ ‫ކަމ ެއ ް ކ ޮށ ްލ ާ ފި ލްމ ެކ ެވ ެ‪ .‬ނަހ ަލާލ ަށ ް ބ ަލި ވ ެއި ނދ ެ‬ ‫ރަށްމެދ ަށ ް ވި ހ ެއުމ ަށްފ ަހ ު އ ާއި ލ ާއި ނ ް އ ެ އަނ ްހެނ ާގ ެ‬ ‫’ހިތްވަރުގަދ ަ‘ ކ ަމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ތ ަޢ ުރީ ފ ު ކުރ ާ‬ ‫ފި ލްމ ެކ ެވ ެ‪ .‬މި ީއ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ‬ ‫ދ ަރީ ންނަށ ް ދ ައ ްކ ާ ފި ލ ްމުތ ަކ ުގ ެ ޙ ަ ީޤގ ަތ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ ިހލ ޭ‬ ‫މި އި ނ ް ކޮންމ ެ ފި ލްމ ެއްގ ައި މ ެ ކޮންމ ެވ ެ ް‬ ‫ސ ީދ ހ ެދުނ ް‬ ‫އަނ ްހެނަކ ާއި ފި ރި ހެނަކ ު އ ޮޅުލ ައި ‪ ،‬ބ ޮ ް‬ ‫ވ ާޖި ބ ު ކަހަލ ައ ެވ ެ‪ .‬ދެނ ް އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ދ ަރީ ނ ްގ ެ‬ ‫އ ަޚ ްލާޤ ަށ ް ވ ާނީ ިކ ިހނަކުނ ްތ ޯއ ެވ ެ؟‬ ‫ސފަތ ަކުނ ް‬ ‫މ ަކ ާރި މ ުލ ް އ ަޚ ްލ ާޤ ުގ ެ ރި ވ ެތި ި‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ދ ަރީ ނ ް ފޭރާނ ް ނ ުލ ެއ ްވުނ ުތާގ ައި‬ ‫ސފަތ ަކ ެއ ް ހޯދ ައ ެއ ް‬ ‫ސ އެ ި‬ ‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެންނަށ ްވ ެ ް‬

‫‪d Sifa‬‬

‫‪e‬‬ ‫‪Moham‬‬ ‫‪Photo:‬‬

‫ނުގަނ ެވުނ ެވ ެ‪ .‬އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ‬ ‫ސތ ައ ް ފ ަޅ ުފި ލ ުވާލ ަނީ‬ ‫ޢި އްޒ ަތ ްތ ެރި މ ަޖި ީލ ް‬ ‫ސ ޣ ައި ރ ު އި ސްލ ާ ީމ ދ ުނި ޔ ޭގ ެ މ ަޖި ލީހ ެއ ް‬ ‫ކޮންމ ެވ ެ ް‬ ‫ނަމޫނާއަކ ަށ ް ބަލ ައި ގެންނ ެވ ެ‪ .‬އެކ ަކ ު އަނެކ ަކ ު‬ ‫ޝންނަ ގ ޮނޑި އ ަށ ް ކ ުޅުޖ ެހ ުމ ާއި ‪ ،‬މާރ ާމ ާރީ‬ ‫އި ީ‬ ‫ިހނ ްގުމ ަށްފ ަހ ު އެކަނ ް މ ަތި ޖަހ ައި ފޮރ ުވުމ ަށ ް‪،‬‬ ‫ނުވަތ ަ ރީ ތި ކުރުމ ަށ ް ދ ައ ްކ ާ ބަހަނާއ ަ ީކ‬ ‫ސ‬ ‫އެމ ެރި ކ ާ އ ާއި ޗ ައި ނާގ ައި ހިނގި ކޮންމ ެވ ެ ް‬ ‫ކަމ ެއ ްގ ެ ވާހަކ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ީއ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ހަރ ު‬ ‫ސނ ުމ ާއި ޚިޔ ާލ ުގ ެ‬ ‫މީހުންނ ާއި ‪ ،‬ޢި އްޒ ަތ ްތ ެރީ ނ ްގ ެ ވި ް‬ ‫ހ ުރި ފެންވަރ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ ކަންކ ަމުނ ް‬ ‫ސ ތަންތަނުނ ް‪ ،‬ގ ޯ ް‬ ‫ގޯ ް‬ ‫ނަމޫނ ާ ލި ބި‪ ،‬ނަމޫނ ާ ދ ައްކ ައި ‪ ،‬އ ެއ ާ އ ެއްގޮތ ަށ ް‬ ‫ޢަމ ަލ ު ކުރުމ ަށްފ ަހ ު ’އި ޖ ުތި މ ާ ީޢ އ ަޚ ްލ ާޤ ު‘ ގ ެ ވާހަކ ަ‬ ‫ދ ެއ ްކ ުމ ުގ ެ މާނައ ެއ ް ނ ެތ ެވ ެ‪ .‬މުޙ ައްމ ަދ ު ޖަމީލ ް‬ ‫ީދދީގ ެ ދުރޫސުލ ް އ ަޚ ްލ ާޤުނ ް އަހަރަކ ު އ ެއ ް ފި ލާވ ަޅ ު‬ ‫ސ ނ ެތ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ިކޔ ައި ދި ނ ުމ ުގ ެ ބޭނުމ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫އި ޖ ުތި މ ާ ީޢ އ ަޚ ްލ ާޤ ު ީޒ ނަތ ްތ ެރި ކ ޮށ ް‬ ‫ސާފ ުކުރަނ ް އެދޭނަމ ަ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ‬ ‫ތަރުބ ަ ީވ ނި ޒ ާމ ު އ ަލުނ ް މުރ ާޖި ޢ ާކުރަންވީއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ‬ ‫ނޭނގ ުމ ާއި ‪ ،‬ނުބ ައި ކަންކ ަމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ނަފ ް ު‬ ‫ހޭލ ައ ްވާލަންވީއ ެވ ެ‪ .‬ކޮންމ ެ ކަމ ެއ ް ކުރ ުމ ުގ ެ‬ ‫ކ ުރި ނ ް ހ ަލ ާ ދ ަނ ީޑ ގ ެ ދެކ ޮޅުބަލަންވީއ ެވ ެ‪ .‬ކޮންމ ެ‬ ‫ސއްރ ު ދެނެގ ަތ ުމ ުގ ެ‬ ‫އ ެއްޗ ެއްގ ައި މ ެ ފޮރ ުވި ފ ައި ވ ާ ި‬ ‫ޤާބިލި އްޔ ަތ ު އި ތުރ ުކުރަންވީއ ެވ ެ‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫ކަރ ުތެރ ެ ހ ަލ ާކ ުވުނ ް ގ ައި ގ ައި ރި ހުނ ް ފަދ ަ( ‪،‬‬ ‫ބ ޮލުގ ައި ރި ހުނ ް‪ ،‬ފަދ ަ ކަންތ ައްތ ައ ް ިހމެނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ބ ައ ެއ ް މީހުންނަށ ް މޭގ ައި ރި ހުނ ް‪ ،‬ބ ަނޑ ުގ ައި‬ ‫ރި ހުނ ް‪ ،‬މޭނުބ ައި ކ ޮށ ް‪ ،‬ހ ޮނޑ ުލ ައި ‪ ،‬ބޭރަށ ް ިހނ ްގުނ ް‪،‬‬ ‫ލޯރަތ ްވ ެ ދުޅ ަވުނ ް‪ ،‬އ ަދި ނޭފ ަތުންނ ާއި ިހރުގ ަނޑ ުނ ް‬ ‫ލޭއ ައުނ ް ފަދ ަ ކަންތ ައްތ ައ ް މ ެދ ުވ ެރި ވ ެއ ެވ ެ‪E.‬‬ ‫ދ ޫނި ރ ޯގ ާ ޖެހ ޭތ ާ ‪ 5‬ވަނަ ދުވ ަހ ު‬ ‫ބ ައ ެއ ް މީހުނ ްގ ެ ފ ުށުނ ް އ ަޑ ުކުރަކިވުނ ް‪ ،‬ނޭވ ާލާނ ް‬ ‫އުދ ަނގ ޫވ ެ‪ ،‬ނޭވ ާލ ާއި ރ ު ތ ޫލި އ ަޑ ެއ ްހުރުނ ް ފަދ ަ‬ ‫ސ‬ ‫އުދ ަނގޫތ ައ ް ފެންނަނަކަނ ް މި ފަހަކ ަށ ް އ ައި ް‬ ‫ފާހަގ ަ ވެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ދ ޫނި ރ ޯގ ާ ޖ ެ ިހ ގި ނަ‬ ‫ާސމ ު‬ ‫ދުވަސްވ ުމުނ ް ބ ައ ެއ ް ފަހަރ ު ފ ުއ ްޕާމޭގ ައި ޖަރ ީ‬ ‫އަޅ ައި ނި އ ުމ ޯނި ޔ ާގ ެ މ ައ ްސަ ލ ަ ކ ުރި މ ަތި ވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ބ ައ ެއ ް ފަހަރ ު ނި އ ުމ ޯނި ޔ ާ ޖ ެހ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް‬ ‫ފ ުއ ްޕާމ ޭ ފ ޭލ ްވ ެ‪ ،‬ނޭވ ާލ ުމ ުގ ެ މ ަސަ އްކ ަތ ް‬ ‫ސ ފުރާނަ އ ަށ ް ނުރައ ްކ ާވުމ ަ ީކ‬ ‫ހ ުއ ްޓުމަކ ަށ ް އ ައި ް‬ ‫ވ ެދާނ ެ ގ ޮތ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ދެނެގަތުން‬ ‫ސޓ ެއ ް ހ ެދުމ ަކ ާ ނުލ ައި‬ ‫ޓެ ް‬ ‫ކ ުރި މ ަތި ވެފ ައި ވ ަނީ އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާގ ެ ކޮނ ް‬ ‫ވ ައްތަރ ެއްކަނ ް އ ެނގޭނ ެ ގ ޮތ ެއ ް ނ ޯވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ގި ނަ ފަހަރ ު ދި މ ާވ ާ އުދ ަގޫތަކ ަށ ް ރި ޢާޔ ަތްކ ޮށ ް‬ ‫ސވަރ ު( އ ެ ީއ‬ ‫)އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ ކ ުރި މ ަތި ވ ާ ދުވ ަ ް‬ ‫އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ ކަނ ް ކ ަނޑައަޅ ަނީ އ ެވ ެ‪ .‬ބ ައ ެއ ް‬ ‫ފަހަރ ު އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒާކަނ ް ޔ ަ ީގނ ްކުރުމ ަށ ް ޓެސްޓ ް‬ ‫ހަދަންޖ ެހ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ހ ަށި ގ ަނޑ ުގ ައި އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާގ ެ‬ ‫ސ ހ ުރި ތ ޯ އ ާއި ‪ ،‬ކ ުރި މ ަތި ވެފ ައި ވ ަނީ‬ ‫ވ ައި ރަ ް‬ ‫އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާގ ެ ކޮންވ ައްތަރ ެއ ްތ ޯ ބ ެލުމ ަށ ް ނޭފ ަތުނ ް‬ ‫ނުވަތ ަ ކަރ ުގ ެ އ ެތެރ ެއި ނ ް ޓެސްޓ ުކުރުމ ަށްޓަކ ައި‬ ‫ދަވަކ ޮޅ ެއ ް ނ ެގ ެއ ެވ ެ‪ .‬ބ ައ ެއ ް ފަހަރ ު ރެޕިޑ ް‬ ‫ސޓ ެއ ްގ ެ އ ެ ީހގ ައި‬ ‫ޓެސްޓ ް)‪ (Rapid test‬ކިޔ ާ ޓ ެ ް‬ ‫ސ އ ޭ ހ ުރި ތ ޯ ދެނެގަނ ެވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ ވ ައި ރަ ް‬ ‫ރެޕިޓ ް ޓެސްޓުނ ް ދެނެގަނެވ ޭނީ އ ެ ީއ އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ‬ ‫ސ އ ޭ ކަމ ެވ ެ‪ .‬މި ޓެސްޓުނ ް ބ ަލި ޖ ެ ިހފ ައި ވ ަނީ‬ ‫ވ ައި ރަ ް‬ ‫ސ އ ޭގ ެ ކޮނ ް ސްޓްރ ެއި ނ ް‬ ‫އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ ވ ައި ރަ ް‬ ‫އ ަކުންކަމ ެއ ް ދެނ ެއ ެއ ް ނުގަނެވޭނ ެ އ ެވ ެ‪ .‬ވި މ ާ‬ ‫މި ޓެސްޓ ު ހަދ ައި ގެނ ް އ ަދި ދ ޫނި ރ ޯގ ާ އ ެއ ް‬ ‫ޔ ަ ީގންކ ަމ ާއ ެކ ު ދެނެގ ަތުމ ަ ީކ ވާނެކަމ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ފަރުވ ާ‬ ‫ސ‬ ‫އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ އ ަ ީކ އ ަރި ދ ަފ ު ް‬ ‫ރ ޯގ ާ ފަދ ައި ނ ް ނޭވ ާލ ާ ނި ޒ ާމ ަށ ް ޖެހ ޭ ބ ައްޔ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫‪10‬‬

‫ސ ރ ޯގ ާ އެކ ޭ އ ެއްފަދ ަ ބ ައްޔ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫މި ީއ އ ަރި ދ ަފ ު ް‬ ‫އ ެހެންކ ަމުނ ް ފަރ ުވ ާކުރ ުމުގ ައި އަމ ަލ ުކުރ ެވ ެނީ‬ ‫ސ ރ ޯގ ާ އެކ ޭ އ ެއ ް ީބދ ައި ންނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ އ ަރި ދ ަފ ު ް‬ ‫ވެ ް‬ ‫އ ަދި އ ެއ ް އުސޫލ ެއ ްގ ެ މ ަ ީތންނ ެވ ެ‪ .‬ދ ޫނި‬ ‫ރ ޯގ ާ އ ަ ީކ އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާގ ެ ވ ައްތަރ ެއްކ ަމުނ ް‬ ‫ސ ކ ުރި ޔ ަށ ް ގެންދ ަނީ‬ ‫ދ ޫނި ރ ޯގ ާގ ެ ފަރ ުވ ާ ވ ެ ް‬ ‫މި ގ ޮތ ުގ ެ މ ަ ީތންނ ެވ ެ‪ .‬އ ެހެންކ ަމުނ ް ދ ޫނި ރ ޯގ ާ‬ ‫އ ަށ ްވެސް‪ ،‬މ ައި ގ ަނޑ ު ގ ޮތ ެއްގ ައި ފަރ ުވ ާ ދ ެވ ެނީ‬ ‫ކ ުރި މ ަތި ވެފ ައި ވ ާ އުދ ަނގޫތަކ ަށ ް ރި ޢާޔ ަތްކ ޮށ ްގެންނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ގޭގ ައި ދ ެވި ދާނ ެ ފަރ ުވ ާ‬ ‫ ީވވަރަކުނ ް އަރ ާމ ުކުރ ާށ ެވ ެ‪ .‬ބުރަ މ ަސަ އްކ ަތްތ ައ ް‬‫ނ ުކުރ ާށ ެވ ެ‪ .‬ދުންފ ަތ ާއި ބ ަނގ ުއ ާތ ްވ ާއި‬ ‫ދުރ ުހ ެލި ވ ާށ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ ގި ނައި ނ ް ދި ޔާތ ަކ ެތި ބ ޯށ ެވ ެ‪ .‬އެގ ޮތުނ ް ފެނ ް‪،‬‬‫ލޮނ ުފެނ ް‪ ،‬ކުރ ުނބ ާ ފ ަނި ‪ ،‬މ ޭވ ާ ޖޫސް‪ ،‬ބ ަތ ްޕެނ ް‪،‬‬ ‫ސރ ުވ ާ ފަދ ަ ތ ަކ ެތި ބޭނުނ ްކުރ ެވި ދާނ ެ އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ު‬ ‫ހަމ ައެކ ަނި ސާދ ާ ފެނ ް ބ ުއި ނ ް މ ާގި ނައި ނ ް )އ ެހެނ ް‬ ‫އ ެއްޗ ެއ ް ބ ުއި މ ެއްނ ެތި ( ރަގ ަޅ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ‪ .‬ސަ ބަބ ަ ީކ‬ ‫ހ ަށި ގ ަނޑ ަށ ް ބޭނުނ ްވ ާ ލޮނ ުގ ެ ބ ައި ފެނުގ ައި‬ ‫ްޞކ ޮށ ް ކުޑ ަކ ުދި ންނަށ ް‬ ‫ނ ު ިހމެނޭ ީތ އ ެވ ެ‪ .‬ޚ ާއ ަ‬ ‫ދި ޔާތ ަކެތީގ ެ ގ ޮތުގ ައި ލޮނ ުފެނަ ީކ ވަރަށ ް ރަގ ަޅ ު‬ ‫އ ެއްޗ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ ހުނ ްތި ރި ކުރ ުމ ާއި ތ ަދ ު ކ ެނޑ ުވުމ ަށ ް‪ ،‬ޕެނަޑ ޯލ ް‬‫ސތ ައ ް ބޭނުނ ްކުރ ެވި ދާނ ެ‬ ‫އ ާއި ބުރޫފަނ ް ފަދ ަ ބ ޭ ް‬ ‫ސޕިރި ނ ް‬ ‫އ ެވ ެ‪ 20 .‬އަހަރުނ ް ދ ަށ ުގ ެ ކ ުދި ންނަށ ް އ ެ ް‬ ‫ދި ނުނ ް ރަގ ަޅ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ އެކ ަމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް‪،‬‬ ‫ނުރައ ްކ ާތ ެރި މ ައ ްސަ ލ ައ ެއ ް ދި މ ާވ ެދާނ ެ ތީއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ ނޭފ ަތ ްބ ެނދި ނޭވ ާލާނ ް އުދ ަނގ ޫވާނަމ ަ‬‫ގޭގ ައި ހޫނ ުފެނ ް ބޭނުންކ ޮށ ްގެނ ް އ ާވި އަރުވ ައި‬ ‫ހ ެދި ދާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ީއ ބ ެނދި ފ ައި ވ ާ ނޭފ ަތ ް ސާފުކ ޮށްދީ‪،‬‬ ‫ނޭވާހިނގާމ ަގ ު ހ ުޅުވ ައި ދޭނ ެ ކަމ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ރލް ބޭހުގ ެ ފަރުވ ާ‬ ‫އެން ިޓވަ ިއ ަ‬ ‫ދ ޫނި ރ ޯގ ާގ ެ ފަރ ުވ ާގ ެ ގ ޮތުގ ައި ބ ަލި ޖެހ ޭ‬ ‫ސތ ައ ް‬ ‫ބ ައ ެއ ް މީހުންނަށ ް އެނ ްޓި ވ ައި ރަލ ް ބ ޭ ް‬ ‫ސތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ‪،‬‬ ‫ދީއ ުޅ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ގ ޮތުނ ް ދީއުޅ ޭ ބ ޭ ް‬ ‫”އޮސެލްޓ ެމި ވި ރ ް“)‪ (Oseltamivir‬އ ަދި‬ ‫ސތ ައ ް‬ ‫”ޒ ެނ ެމި ވި ރ ް“)‪ (Zanamivir‬ފަދ ަ ބ ޭ ް‬ ‫ސތ ައ ް ދ ެވ ެނީ ކ ަނޑ ައ ެ ިޅފ ައި ވ ާ‬ ‫ިހމެނ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި ބ ޭ ް‬ ‫ވ ަ ިކ އުސޫލ ެއ ްގ ެ ދ ަށުނ ް ވ ަ ިކ މ ުއްދަތަކ ަށ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ އި ނ ް ިހ ިބޓ ަ‬ ‫ސ ”ނި އުރަމި ނި ޑ ޭ ް‬ ‫މި ދެބޭހ ަ ީކ ވ ެ ް‬ ‫ރސް“)‪ (Neuraminidase inhibitors‬ގ ެ‬ ‫ސ ތ ަކ ެކ ެވ ެ‪ .‬ބ ައ ެއ ް‬ ‫ގ ޮތުގ ައި އުފ ައްދ ައި ފ ައި ވ ާ ބ ޭ ް‬

‫ސ ތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި‬ ‫ފަހަރ ު އެނ ްޓި ވ ައި ރަލ ް ބ ޭ ް‬ ‫”ރި ބ ެވި ރި ނ ް“)‪ (Ribavirin‬އ ަދި ”އެމެންޓ ަޑި ނ ް“‬ ‫ސ ބޭނުނ ްކުރ ެވ ެއ ެވ ެ‪ .‬ބަލީގ ެ‬ ‫)‪ (Amantadine‬ވ ެ ް‬ ‫އުދ ަނގ ޫ ތ ައ ް ފެންނަނ ް ފ ަށ ާތ ާ ކ ުރީ ކ ޮޅ ު )ފުރަތަމ ަ‬ ‫ސ ދ ެވި އްޖެނަމ ަ‪،‬‬ ‫‪ 48‬ގ ަޑި އި ރ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ( ބ ޭ ް‬ ‫ދި މ ާވ ާ ނުރައ ްކާތ ަކުނ ް ބ ަލި މީހ ާ ސަ ލާމ ަތ ްކުރ ެވި ދާނ ެ‬ ‫އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ރއްކާތ ެ ިރވުން‬ ‫ދ ޫ ިނ ރޯގ ާ ިއން ަ‬ ‫• ކ ުއ ްލި އަކ ަށ ް މަރ ުވ ާ ނުވަތ ަ ބ ަލި ޖ ެ ިހފ ައި ވ ާ‬ ‫ކ ުކ ުޅ ާއި ‪ ،‬ދ ޫނީ ގ ައި އ ަތްނ ުލުނ ް‬ ‫• ބ ަލި ވެފ ައި ވ ާ ކ ުކ ުޅ ާއި ‪ ،‬ދ ޫނި ކ ަތި ލ ާ އ ޭގ ެ ފ ަތްނޮޅ ާ‬ ‫އ ަތ ްލ ާ ހ ެދުނ ް‬ ‫• ކ ުކ ުޅ ު ނުވަތ ަ ދ ޫނި ފަދ ަ ތ ަކ ެ ީތގ ައި ބަލީގ ެ‬ ‫ާސމ ު ހުރ ެދާނ ެ ކަމ ަށްޓަކ ައި ‪ ،‬ކުޑ ަކ ުދި ނ ް އޭގ ައި‬ ‫ޖަރ ީ‬ ‫އ ަތ ްލ ާ އ ުފ ުލ ާ‪ ،‬އ ަދި ކ ުޅ ެ އ ުޅުނަ ނ ުދި ނުނ ް‬ ‫• ކ ުކ ުޅ ާއި ދ ޫނި ފަދ ަ ތ ަކ ެ ީތގ ައި އ ަތ ްލުމ ަށްފ ަހ ު‪،‬‬ ‫ސ ސަ އި ބ ޯނި ލ ައި ގެނ ް ރަގަޅ ަށ ް އ ަތްދ ޮވުނ ް‬ ‫އަބ ަދ ުވ ެ ް‬ ‫• ކ ުކ ުޅ ު ނުވަތ ަ ދ ޫނި ފަދ ަ ތ ަކ ެއ ްޗ ާއި ކ ައި ރި ވ ެ‬ ‫ސކ ަކުނ ް‬ ‫އ ުޅ ުމުގ ައި ‪ ،‬އ ަނގ ަޔ ާއި ނޭފ ަތ ް މ ާ ް‬ ‫ނި ވ ާކުރުނ ް‬ ‫• ކ ުކ ުޅ ާއި ދ ޫނި ފަދ ަ ތ ަކ ެ ީތގ ައި އ ަތްލ ައި ހ ެދުމ ަށ ް‬ ‫ފ ަހ ު ސަ އި ބ ޯނި ލ ައި ގެނ ް އަތޮދ ޮވ ެގެނ ް މެނުވީ‪،‬‬ ‫އ ަނގ ަ‪،‬ނޭފ ަތ ް‪ ،‬އ ަދި ލ ޮލުގ ައި އ ަތްލ ައި ނ ުހ ެދުނ ް‬ ‫ސ ކ ެއ ުމ ުގ ެ ކ ުރި ނ ް ރަގަޅ ަށ ް‬ ‫• ކ ުކ ުޅ ު މ ަހ ާއި ިބ ް‬ ‫ރ ޯފި ލަންދެނ ް ކ ެއ ްކުނ ް‬ ‫ސ )ކ ެއ ްކ ުމ ާއި ނުލ ައި ( ބޭނުނ ް‬ ‫• ރ ޯކ ުކ ުޅ ާއި ‪ި ،‬ބ ް‬ ‫ނ ުކުރުނ ް‬ ‫• މީހުނ ްއުޅ ޭ ރަށ ެއްގ ައި ދ ޫނި ރ ޯގ ާގ ެ އ ަސަ ރ ު‬ ‫ސބަކ ަށ ް ނ ުދި އުނ ް‬ ‫ފ ެނި ފ ައި ވާނަމ ަ‪ ،‬އ ެ ިހ ާ‬ ‫ސ ގަސްކާނ ާގ ެ ގ ޮތުގ ައި‬ ‫• ކ ުކ ުޅ ުގ ެ ނަޖި ް‬ ‫ބޭނުންނ ުކުރުނ ް‬ ‫• އާދ ަޔ ާ ޚިލާފ ަށ ް ދޫންޏ ާއި ކ ުކ ުޅ ު މަރ ުވާނަމ ަ‬ ‫ސނުކ ޮށ ް އެނ ްގުނ ް‬ ‫އެކަނ ް ކ ަމ ާބެހ ޭ ފަރ ާތްތަކ ަށ ް ލ ަ ް‬ ‫• މަރ ުވ ާ ދޫންޏ ާއި ކ ުކ ުޅ ު ނައ ްތ ާލ ުމުގ ައި‬ ‫ރައ ްކ ާތ ެރި ކ ަމ ުގ ެ ފި ޔަވ ަޅުތ ައ ް އ ެޅުނ ް‬ ‫• ކ ުކ ުޅ ު ނުވަތ ަ ދ ޫނި ގެނ ްގުޅ ޭ‪ ،‬އުޅ ޭ‬ ‫ސަ ރަހ ައްދ ަކ ާއި ‪ ،‬ތަނަކ ާއި ކ ައި ރި ވ ެ އ ުޅުމ ަށްފ ަހ ު‪،‬‬ ‫ސ ރ ޯގ ާ އ ާއި ވ ައްތަރ ު އ ަލ ާމ ާތްތ ަކ ެއ ް‬ ‫އ ަރި ދ ަފ ު ް‬ ‫ހުރ ެ ބ ަލި ވ ެއުޅޭނަމ ަ‪ ،‬އަވަހ ަށ ް ޑ ޮކްޓަރަކ ާއި ‪ ،‬ނުވަތ ަ‬ ‫ޞއ ް ީޙ ޚިދުމ ަތ ްތ ެރި އ ަކ ާއި ވާހަކަދ ެއ ްކުނ ް‬ ‫ި‬ ‫ނ ޯޓ ް‪ :‬ދ ޫނި ރ ޯގ ާއި ނ ް ރައ ްކ ާތ ެރި ވުމ ަށ ް އ ަދި‬ ‫ވ ެކ ިްސނ ެއ ް އުފ ައ ްދާފ ައ ެއ ް ނ ުވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ޞއ ް ީޙ މަޢުލޫމާތުގ ެ ވެށި‪:‬‬ ‫ި‬

‫ޞއ ް ީޙ ިއރުޝާ ދ ާ ިއ މަޢުލޫމާތ ު‬ ‫ރގަޅ ު ި‬ ‫ދުޅަހެޔޮ ިދ ިރއުޅުމަކަށް ‪ަ -‬‬

‫ދ ޫ ިނ ޯރގާ‬

‫ޑރ‪ .‬އަބްދުލް ޢަ ީޒޒ ް ޙ ަ ީމދ ު )އެމ ް ީބ ީބއ ެސް (‬

‫ރފ ް‬ ‫ަތޢ ާ ަ‬ ‫ދ ޫނި ރ ޯގ ާ)‪Avian‬‬ ‫‪ (Influenza‬އ ަ ީކ ދ ޫނި ތ ަކ ާއި‬ ‫ސނުނ ްގ ެ ނޭވ ާލ ާ ނި ޒ ާމ ަށ ް ޖެހ ޭ‬ ‫އި ނ ް ާ‬ ‫ސ އ ަކުނ ް‬ ‫ބ ައްޔ ެކ ެވ ެ‪ .‬މި ީއ ވ ައި ރަ ް‬ ‫ޖެހ ޭ ބ ައްޔ ެކ ެވ ެ‪ .‬ދ ޫނި ރ ޯގ ާ ިކޔ ެނީ‬ ‫މި ވ ައި ރަސްގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ޖެހ ޭ ރ ޯގ ާ‬ ‫ވ ަލ ު ދ ޫނި ތ ަކ ާއި ‪ ،‬ހިޖުރަކުރ ާ ދ ޫނި ތ ަކ ުގ ެ‬ ‫ާސމ ު‬ ‫މ ެދުގ ައި އާނ ްމުކ ަމުންނ ެވ ެ‪ .‬މި ބަލީގ ެ ޖަރ ީ‬ ‫ބ ަލި ޖ ެ ިހފ ައި ވ ާ ދ ޫނީ ގ ެ ނަޖި ހުގ ަޔ ާއި ‪ ،‬ނޭވ ާލ ާ‬ ‫ނި ޒ ާމުގ ައި ހުންނަ ދަވ ައި ގ ަޔ ާއި ‪ ،‬ލޭގ ައި ހުރ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސނުންނަށ ް‬ ‫ފުރަތަމ ަ ފުރަތަމ ަ ފަހަރަށ ް އި ނ ް ާ‬ ‫ޖެހޭކަނ ް ފާހަގ ަވެފ ައި ވ ަނީ ‪ 1997‬ވަނަ އަހަރ ު‬ ‫ހޮންކޮނ ްގ އި ންނ ެވ ެ‪ .‬މި ހާތަނަށ ް މި ބ ަލި ޖ ެހުނ ު‬ ‫ސބަތ ަށ ް ބ ަލ ާއި ރ ު ބ ަ ީލގ ައި މަރ ުވި‬ ‫މީހުނ ްގ ެ ނި ް‬ ‫ސތ ަގުބ ަލްގ ައި‬ ‫ސބ ަތ ް އި ތުރ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި މި ީއ މ ު ް‬ ‫ނި ް‬ ‫ސފ ައި ގ ައި ހ ަލުކ ަމ ާއ ެކ ު ފ ެތ ުރި ގެނ ް‬ ‫ވ ަބ ާއ ެއ ްގ ެ ި‬ ‫ދި އ ުމ ުގ ެ ނުރައ ްކ ާތ ެރި ކަނ ް އ ޮތ ް ބ ައްޔ ެއ ް‬ ‫ސ ރ ޯގ ާއ ެއ ްގ ެ‬ ‫ސ މ ެއ ެވ ެ‪ .‬އާދ ައި ގ ެ އ ަރި ދ ަފ ު ް‬ ‫ވެ ް‬ ‫ސފ ައި ގ ައި ބަލީގ ެ އުދ ަނގޫތ ައ ް ފެނުމ ަށްފ ަހ ު‪،‬‬ ‫ި‬ ‫ބަލީގ ެ ފ ަހުކ ޮޅުގ ައި ނުރައ ްކ ާތ ެރި ނި އ ުމ ޯނި ޔ ާ‬ ‫އ ަށ ް ބަދ ަލ ުވ ެ‪ ،‬ފުރާނައ ަށ ް ނުރައ ްކ ާވުމ ަ ީކ ވ ެދާނ ެ‬ ‫ސނުނ ްގ ެ ތެރޭގ ައި އެކ ަކ ު ގ ައި ނ ް‬ ‫ގ ޮތ ެކ ެވ ެ‪ .‬އި ނ ް ާ‬ ‫އަނ ެކ ާގ ެ ގަޔ ަށ ް ދ ޫނި ރ ޯގ ާ ފ ެތުރޭކަނ ް އ ަދި‬ ‫އ ެނގި ފ ައ ެއ ް ނ ުވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސަ ަބބ ު‬ ‫ދ ޫނި ރޯގ ަ ޖ ެހ ެނީ އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ‬ ‫ސ )‪ (Influenza A Virus‬ގ ެ‬ ‫އ ޭ ވ ައި ރަ ް‬ ‫ސ‬ ‫ސަ ބ ަބުންނ ެވ ެ‪ .‬އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ އ ޭ ވ ައި ރަ ް‬ ‫ގ ެ ތ ަފ ާތ ު ވ ައްތަރ ު)‪ (Strain‬ތ ައ ް ހުރ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫މި ވ ައްތަރުތ ައ ް ކ ަނޑައަޅ ަނީ ވ ައި ރަހ ުގ ެ ބޭރ ު‬

‫ސަ ތަހ ައި ގ ައި ހުންނަ ދ ެއެނ ްޓި ޖެނ ް ނުވަތ ަ ދ ެ‬ ‫ޕްރ ޮ ީޓނ ް އި ންނ ެވ ެ‪ .‬މި ގ ޮތުނ ް ިހމެނޭ ދ ެ އެނ ްޓި ޖެނ ް‬ ‫އ ަ ީކ ’‘ހީމ ްއ ެގ ުލ ޫޓި ނި ނ ް‘‘)‪HA=Haemaggl‬‬ ‫‪ (utinin‬އ ަދި ’‘ނި އުރަމި ނި ޑޭސް‘‘)‪NA=Ne‬‬ ‫‪ (uraminidase‬އ ެވ ެ‪ .‬މި ގ ޮތުނ ް މި ވ ައި ރަސްގ ެ‬ ‫އ ެޗްފ ައި ވ ްއެންވަނ ް ސްޓްރ ެއި ނ ް ‪ H5N1‬އ ަ ީކ ދ ޫނި‬ ‫ސ އ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އޫރ ު ރ ޯގ ާ‬ ‫ސ ވ ައި ރަ ް‬ ‫ރ ޯގ ާ ޖ ައ ް ާ‬ ‫ސ ސްޓްރ ެއި ނ ް އ ަ ީކ ’‘‪H1N1‬އ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ޖ ައ ް ާ‬ ‫އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ އ ޭ ވ ައި ރަސްގ ެ ސަ ތަހ ައި ގ ައި ިހމެނޭ‬ ‫މި ދެންނ ެވި ދ ެ ޕްރ ޮ ީޓނ ް އ ަށ ް ބ ަލ ާއި ރ ު ތ ަފ ާތ ު‬ ‫‪ 16‬ވ ައްތަރ ެއ ްގ ެ ހީމ ްއ ެގ ުލ ޫޓި ނި ނ ް ހުންނަ ކަނ ް‬ ‫ފާހަގ ަ ކުރ ެވި ފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ‪ 9‬ވ ައްތަރ ެއ ްގ ެ‬ ‫ސ ހުންނަކަނ ް ފާހަގ ަ ކުރ ެވި ފ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ނި އުރަމި ނި ޑ ޭ ް‬ ‫އ ެހެނ ް ކ ަމުނ ް ސްޓްރ ެއި ނ ް އ ަށ ް ނަންދ ެވި ފ ައި ވ ަނީ‬ ‫މި ހީމ ްއ ެގ ުލ ޫޓި ނި ނ ް އ ަދި ނި އުރަމި ނި ޑޭސްގ ެ‬ ‫ނަންބަރ ާއި ގ ުޅުވ ައި ގެންނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސތ ައ ް‬ ‫އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ އ ޭ ވ ައި ރަ ް‬ ‫ސ މ ަޚ ުލޫޤ ަށ ް‬ ‫ބ ަހ ާލ ެވި ފ ައި ވ ާ އ ެއްގޮތ ަ ީކ ބ ަލި ޖ ައ ް ާ‬ ‫ރި ޢާޔ ަތްކ ޮށ ް ބ ަހ ާލާފ ައި ވ ާ ބ ަހ ާލުމ ެވ ެ‪ .‬އެގ ޮތުނ ް‬ ‫ިހމެނޭ ބ ައ ެއ ް ވ ައްތަރުތަކ ަށ ް ބ ަލ ާއި ރ ު އޫރަށ ް‬ ‫ސބ ަތ ް‬ ‫ސބ ަތްކ ޮށ ް‪ ،‬އޫރ ު ރ ޯގ ާ‪ ،‬ދޫންޏަށ ް ނި ް‬ ‫ނި ް‬ ‫ސނުންނަށ ް‬ ‫ދ ޫނި ރ ޯގ ާ ‪ ،‬އ ަދި މީގ ެ އި ތުރުނ ް އި ނ ް ާ‬ ‫ސ ރ ޯގ ާ ިހމެނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ ީމ އ ަރި ދ ަފ ު ް‬ ‫ޖެހ ޭ މ ޫ ު‬ ‫ސ އ ޭގ ެ ސްޓްރ ެއި ނ ް އ ަށ ް‬ ‫އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ ވ ައި ރަ ް‬ ‫ސބ ަތްކ ޮށ ް ބ ަހ ާލ ެވި ފ ައި ވ ަނީ ‪H1N1 / H5N1‬‬ ‫ނި ް‬ ‫‪ / H3N2 / H2N2‬މި ގޮތ ަށ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އި ނ ްފ ްލ ުއެނ ްޒ ާ އ ޭ ވ ައްތަރ ުގ ެ‬ ‫ވ ައި ރަހ ަ ީކ ވަރަށ ް ގި ނަ ވ ައްތަރ ުގ ެ ޖަނަވާރުތަކ ަށ ް‬ ‫ބ ަލި ޖ ައްސުވ ާ ވ ައި ރަހ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ޭގ ެ ތެރޭގ ައި ދ ޫނި ‪،‬‬ ‫އަސް‪ ،‬ކ ަނޑ ުގ ެރި ‪ ،‬ބ ޮޑ ުމަސް‪ ،‬ފަދ ަ ދި ރޭތ ަކ ެތި‬ ‫ސ‬ ‫ިހމެނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ދ ޫނި ތަކ ަށ ް ޖެހ ޭ މި ވ ައްތަރ ުގ ެ ވ ައި ރަ ް‬ ‫އ ަށ ް ބ ައ ެއްފަހަރ ު ’‘އ ޭވި އަނ ް އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ‬ ‫ސ ’‘)‪(Avian Influenza virus‬‬ ‫ވ ައި ރަ ް‬ ‫އ ެވ ެ‪ .‬މި ވ ައި ރަސްގ ެ މި ހާތަނަށ ް ހާމ ަވެފ ައި ވ ާ‬

‫ހ ުރި ހާވ ައްތަރ ެއ ް ދ ޫނީ ގ ައި ހުރ ެއ ެވ ެ‪.‬އ ެހެނ ް ކ ަމުނ ް‬ ‫ދ ޫނި ކ ަނޑ ައ ެ ިޅފ ައި ވ ަނީ އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ އ ޭ‬ ‫ސތ ަކ ުގ ެ ތ ަ ީބ ީއ މ ެހ ުމާނ ު ކ ަމުގ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ވ ައި ރަ ް‬ ‫ބ ަލި ފ ެތުރުނ ް ނުވަތ ަ ބ ަލި ޖެހޭގ ޮތ ް‬ ‫ސނުންނަށ ް މި ބ ަލި ޖ ެހ ެނީ މި ތ ަކ ެއ ްޗ ާއި‬ ‫އި ނ ް ާ‬ ‫ގ ައި ގޯޅިވ ެ އ ުޅ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ނޭގ ުމ ުގ ެ ތެރޭގ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ބ ޮޑ ެތި މީހުންނަށ ް މި ބ ަލި ޖ ެހ ެނީ މި ތ ަކ ެތި‬ ‫ކ ަތި ލުމ ަށ ް ނުވަތ ަ މި ތ ަކެތީގ ެ ފ ަތްނޮޅުމ ަށ ް‬ ‫އުޅ ޭ އ ުޅ ުމ ުގ ެ ތެރޭގ ައ ެވ ެ‪ .‬ނުވަތ ަ ކ ަތި ލާފ ައި ވ ާ‬ ‫ބ ަލި ޖ ެ ިހފ ައި ވ ާ ދ ޫނި ންނ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ކުޑ ަކ ުދި ންނަށ ް‬ ‫މި ބ ަލި ޖ ެހ ެނީ ބ ަލި ޖ ެ ިހފ ައި ހުންނަ ދި ރޭ ކ ުކ ުޅ ާއި ‪،‬‬ ‫މަރ ުވ ާ ކ ުކ ުޅ ާއ ެކ ު ކ ުޅ ެއ ުޅ ުމ ުގ ެ ތެރޭގ ައ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ އ ާއި‬ ‫ދ ޫނި ރ ޯގ ާ ޖ ެހ ެނީ ބަލީގ ެ ވ ައި ރަ ް‬ ‫ތަޣ ައްޔަރ ު ވެފ ައި ވ ާ މާޙ ައުލަކ ަށ ް ހުށ ަހ ެޅ ުމުންނ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސލަކ ަށ ް ބ ަލި ޖ ެ ިހފ ައި ވ ާ ދ ޫނި ތ ަކ ާއި ގ ައި ގ ޯޅި ވުމ ަ ީކ‬ ‫މި ާ‬ ‫ދ ޫނި ރ ޯގ ާ ޖެހިދާނ ެ ކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެފަދ ަ‬ ‫ދ ޫނި ތ ައ ް ގެނ ްގ ުޅ ެ ބަލަހ ައ ްޓ ާ މީހުންނަށ ް ދ ޫނި ރ ޯގ ާ‬ ‫ސނުނ ްގ ެ އެކ ަކ ު‬ ‫ުޞތ ު ބ ޮޑ ެވ ެ‪ .‬އި ނ ް ާ‬ ‫ޖ ެހ ުމ ުގ ެ ފުރ ަ‬ ‫ގ ައި ނ ް އަނެކ ަކ ުގ ެ ގަޔ ަށ ް އ ަދި ބ ަލި ފ ެތުރޭކަނ ް‬ ‫ފާހަގ ަވެފ ައ ެއ ް ނ ެތ ެވ ެ‪) .‬ނ ޯޓ ް‪ :‬މ ަދ ު ހާލ ަތ ެއްގ ައި‬ ‫ސލަކ ަށ ް ތުންފ ަތުނ ް ބޮސްދި ނުނ ް(‬ ‫މާބޮޑ ަށ ް )މި ާ‬ ‫ގ ައި ގޯޅިވ ެ އ ުޅ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ފަހަރުގ ައި އެކ ަކ ު‬ ‫ގ ައި ނ ް އަނ ެކާގަޔ ަށ ް އަރައި ފާނ ެ ކަމ ަށ ް ބ ެލ ެވ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސ މި ީއ ޔ ަ ީގންކަމ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ‪( .‬‬ ‫ނަމ ަވ ެ ް‬ ‫އ ަލ ާމ ާތްތ ައ ް އ ަދި ނުރައ ްކާތ ައ ް‬ ‫ބަލީގ ެ އުދ ަނގޫތ ައ ް ފެންނަނ ް ހޭދ ަވ ާ‬ ‫މ ުއްދ ަތ ު )‪ :(Incubation period‬ބަލީގ ެ‬ ‫ޖަރާސާމ ް ހ ަށި ގ ަނޑ ަށ ް ވަނުމ ަށްފ ަހ ު‪ ،‬ހ ަށި ގ ަނޑ ުގ ައި‬ ‫ގި ނަވ ެ‪ ،‬އި ތުރ ުވ ެ‪ ،‬އ ޭގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ބަލީގ ެ‬ ‫އުދ ަނގޫތ ައ ް ބ ަލި މީހ ާ އ ަށ ް ކ ުރި މ ަތި ކުރ ުވުމ ަށ ް‬ ‫ވ ަ ިކ މ ުއްދ ަތ ެއ ް ބޭނުނ ް ވ ެއ ެވ ެ‪ .‬އެގ ޮތުނ ް ދ ޫނި‬ ‫ސ ފުރަތަމ ަ ފަހަރަށ ް މީހ ާގ ެ‬ ‫ސ ވ ައި ރަ ް‬ ‫ރ ޯގ ާ ޖ ައ ް ާ‬ ‫ހ ަށި ގ ަނޑ ަށ ް ވަނުމ ަށ ް ފ ަހ ު އ ޭގ ެ އ ަލ ާމ ާތްތ ައ ް‬ ‫ފެނުމ ަށ ް ‪ 8-2‬ދުވ ަހ ާއި ދެމ ެދ ުގ ެ މ ުއްދ ަތ ެއ ް‬ ‫ސ ‪ 17‬ދުވަހ ަށ ް‬ ‫ނަގ ައ ެވ ެ‪ .‬މި މ ުއްދ ަތ ު ދި ގ ުވ ެގެނ ް ގ ޮ ް‬ ‫ސ ވ ެދާނ ެ ގ ޮތ ެކ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ދ ެމި ދި އުމ ަ ީކ ވ ެ ް‬ ‫އ ަލ ާމ ާތްތ ައ ް ‪ :‬ދ ޫނި ރ ޯގ ާ ޖ ެހ ުމުނ ް ފ ެނި ދާނ ެ‬ ‫އ ަލ ާމ ާތްތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ‪ ،‬ހުންއ ައުނ ް‪ ،‬އި ނ ްފ ުލ ުއެނ ްޒ ާ‬ ‫ޖ ެހ ުމުނ ް ފެންނަކަހަލ ަ އުދ ަގޫތ ަކ ެއ ް‬ ‫ސނ ް‪،‬‬ ‫ސސްވުނ ް )ހުންއ ައުނ ް‪ ،‬ކ ެއ ް ު‬ ‫އި ހ ް ާ‬ ‫‪9‬‬

‫ށތަކުން‪....‬‬ ‫ތާ ީރޚުގ ެ ފަތްފު ް‬

‫ކ ު ީރގ ެ ޢަދަދ ާ ިއ ގުޅ ޭ‪:‬‬

‫ނ ބައި(‬ ‫ތއް‪ 2) .‬ވ ަ ަ‬ ‫ަސހ ަ ެ‬ ‫ނ ޭ‬ ‫ރ ިޙމަހ ުﷲ(‬ ‫ަޟ ަލތުއ ް ޝެ އިޚުލް ހ ުސެ ިއން ސަ ލާހުއ ް ީދން ) ަ‬ ‫ިލޔުއްވީ‪ :‬ފ ީ‬

‫ނަމާދ ަ ީކ ީދނ ުގ ެ ފަރ ާތުނ ް އ ެގި‬

‫ރައ ްޔި ތުނ ް ދެކ ޭނީ ތި އަބ ައި މީހުނ ް ކަންތ ައ ްކުރ ާ‬

‫އަންގ ަވާފ ައ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސ ނަމ ާދ ު ޖ ަމާޢ ަތުގ ައި‬ ‫ކަށަވަރ ުވ ެގެނ ްވ ާ ފ ަރ ްޟް ފ ަ ް‬

‫ސ ބޮލ ަށ ް‬ ‫ގ ޮތ ެވ ެ‪ .‬އެމީހުނ ްގ ެ ކ ުށްތ ަކ ުގ ެ ފާފަތ ައ ްވ ެ ް‬

‫ވ ަޤ ުތުނ ް ޤ ާއި މ ު ކުޅ ައުންނޫނ ް އ ެހެނ ް ކަމަކ ަށ ް‬

‫ނުއަރ ުވ ާށ ެވ ެ‪ .‬ތި އަބ ައި މީހުނ ް ތި އަބ ައި މީހުނ ްގ ެ‬

‫ނ ުވާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫އ ަ ިބދ ަރީ ނަށ ް ނަސޭ ހ ަތ ް ީދ ހެޔޮލ ަފ ާ ގޮތ ަށ ް ބާރ ު ީދ‬

‫ުސބ ާތ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް‬ ‫ތ ަދުކ ަމ ާއި ދ ަތި ކ ަމ ާއި މ ީ‬

‫އުޅ ޭށ ެވ ެ‪.‬‬

‫އ ެއ ް އަހަރ ެވ ެ‪ .‬އެއަހަރ ުގ ެ އުދ ަގ ުލ ެއ ް ދެނ ެއ ް‬

‫ﷲ ސުބ ްހާނަހ ޫ ވަތ ަޢ ާލ ާ‬ ‫މި ވ ެނި ކަމަކ ަށ ް އ ެވ ެނި ކަމ ަކުނ ް ވ ާގި އެދޭށ ޭ ވ ަ ީހ‬

‫އ ޭ އ ަޚުންނޭވ ޭ‪ .‬މި ވެއ ަތ ުވ ެދި ޔ ަ ީއ‬

‫ނާންނާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫އ ަދި ދަންނ ާށ ެވ ެ‪ .‬ހ ުކުރ ު ދުވަހ ަ ީކ‬

‫ކުރަށ ްވާފ ައި އ ޮއްވ ައި އެކަމަކ ަށ ް އި ހާނ ާތ ްތ ެރި ވ ުމުނ ް‬

‫ފަރ ުޟު ނަމ ާދުތ ަކ ު ތެރޭގ ައި ވ ާ މ ާތ ް ވ ެގެނ ްވ ާ‬

‫ދެނ ް ސަ ލާމަތ ަކ ާއި ވ ާތ ްގ ެއ ް އެދޭނ ް ީވ ކޮނ ް‬

‫އި ތުރ ު ބ ޮޑ ު ފ ަރ ްޟެ ކ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ ހ ަތ ް ދުވ ަހ ުގ ެ‬

‫ިކބައ ަކުނ ްބ ާއ ެވ ެ‪ .‬އެކ ަލ ާގ ެ އެނ ްގ ެވި ކަންތ ައ ް ކުޅ ައި މ ާ‬

‫ތެރ ެއި ނ ް އެންމ ެ ދުވަހ ަކ ު ކުޑ ައި ރުކ ޮޅ ެއްގ ައި އަންނަ‬

‫އެކ ަލ ާގ ެ ޖ ެއްސެވި ކަމ ެއ ް ނ ުފި އްލ ަވ ާނީ ބާވ ައ ެވ ެ‪.‬‬

‫ނުހަނ ު ދަރުމ ަ ބ ޮޑ ު ކަމ ެއްމ ެއ ެވ ެ‪ .‬އެކަމ ަކ ު މި ހަރ ު‬

‫ސތަހީލުކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬إن اﷲ ﻻ ﳜﻠﻒ‬ ‫ނޫނެކ ޭ އ ެ ީއ މ ު ް‬

‫ސކިތ ް ދ ޯދި ޔާކ ަމުނ ް ފ ަޅ ުފި ލ ާ‬ ‫މި ރަށ ު ހ ުކުރ ު މި ް‬

‫اﳌﻴﻌﺎد‬

‫ސ‬ ‫ސ ތި ބ ެނީ ވ ެ ް‬ ‫ސ ނޫނ ެވ ެ‪ .‬ގި ނައި ނ ް ގ ޮ ް‬ ‫ހަޔ ެއ ްވ ެ ް‬

‫އ ެއި ނ ް ދެނ ް އަންނ ާނީ އެއަހަރުގ ައި‬ ‫ކ ޮށްފ ައި ހ ުރި ޢަމ ަލުތ ަކ ުގ ެ ޖ ަޒ ާއ ެވ ެ‪َ .‬ﻓﻤَﻦ َﻳ ۡﻌﻤ َۡﻞ ِﻣ ۡﺜ َﻘ َﺎل َذ �ر ٍة‬ ‫َﺧ ۡﻴ۬ ًﺮا ﻳ ََﺮ ُه ۥ )‪ (٧‬وَ ﻣَﻦ َﻳ ۡﻌﻤ َۡﻞ ِﻣ ۡﺜ َﻘ َﺎل َذ �ر ٍ۬ة َ ۬ �ﴍا ﻳ ََﺮ ُه ۥ )‪) (٨‬ﺳُ ﻮۡ َر ُة ّاﻟﺰﻟﺰَ� ‪٧‬‬ ‫– ‪(٨‬‬ ‫ކ ުރި އ ަށ ް މި އަންނަ އަހަރުގ ައި އ ުޅުނ ް‬

‫ީބރަށްޓ ެ ީހންނ ެވ ެ‪ި .‬ކހ ައި ދެރަކަމ ެއ ްތ ޯއ ެވ ެ‪ .‬ހ ުކުރ ު‬

‫ރި ވ ެތި ކ ޮށ ް ީދލ ަތި ވަންތ ަ ކ ަލ ާގ ެ ިކބ ައި ނ ް ބަރަކ ާތ ާއި‬

‫އަޅ ައި ފ ައި ތި ބ ޭ މީހުނ ްނީ މުނ ާފި ޤުންކ ަމުގ ައި‬

‫ސކަނ ް އ ެދި ނުބ ައި ގ ޮތްގ ޮތ ާއި ކަންނ ެތްކަނ ް‬ ‫ތަނަވ ަ ް‬

‫ވ ަޖ ުހ ުފުޅ ަށ ް ޓަކ ައި މި ނަމ ާދ ާއި މ ެދުގ ައި‬

‫ރަސޫލ ާ ‪ z‬ވ ަނީ އަންގަވ ައި ފ ައ ެވ ެ‪ .‬މުނ ާފި ޤުނ ް‬

‫ދޫކ ޮށ ް ރަގ ަޅ ުވ ެ ގަންނަމ ާ އަންނ ާށ ެވ ެ‪.‬‬

‫އި ހާނަތ ްތ ެރި ނ ުވ ެ ތި އަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ޖާނުތ ައ ް‬

‫ތި ބ ޭ ހ ު ީށ ނަރަކ ައި ގ ެ އެންމ ެ އ ަ ީޑ ގ ައި ކަމ ަށ ް ރައ ް ީބ‬

‫ދ ުނި ޔ ެއ ާއި އ ާ ިޚރަތުނ ް މި ނ ްޖ ުކުރުމ ަށްޓަކ ައި‬

‫ވ ަނީ އަންގ ަވާފ ައ ެވ ެ‪ .‬ބަޔ ަކ ު މީހުނ ް ހ ުކުރަށ ް‬

‫އެކ ަލ ާގ ެ ރަޙުމ ަތ ް ލ ައ ްވާނ ެތ ެވ ެ‪ .‬އ ާ ީމނ ް‬

‫ގަދައަޅ ައި ރައްކ ައ ުތ ެރި ވ ެ އުޅ ޭ ހ ުށި ކަމ ެވ ެ‪.‬‬

‫އި ހާނ ާތ ްތ ެރި ވާނަމ ަ އެބަޔ ަކ ު މ ެދުނ ް އ ެކ ުވ ެރި ކ ަމ ާއި‬

‫وﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻰ ﺳﻴﺪﻧﺎ ﳏﻤﺪ وﻋﻠﻰ آﻟﻪ وﺻﺤﺒﻪ وﺳﻠﻢ‬

‫ސކ ަލ ާގ ެ‬ ‫ތި ޔ ަ އެންމެކ ަލުނ ް މ ާތްރަ ް‬

‫އ ަދި ތި އަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ދ ަށުގ ައި ތި ބ ޭ ދެރަ‬

‫ސ ވ ަނީ‬ ‫ބަރަކ ާތ ް ލ ުއ ްސަ ވ ައި ފާނޭ ކަނ ްވ ެ ް‬

‫ﲱ َﺘ َﻚ َﻗ ْﺒ َﻞ ﺳَ َﻘ ِﻤ َﻚ‪َ ،‬و ِﻏ َﻨ َﺎك َﻗ ْﺒ َﻞ َﻓ ْﻘ ِﺮ َك‪َ ،‬و َﻓ َﺮا َﻏ َﻚ َﻗ ْﺒ َﻞ ُﺷ ْﻐ ِ َ‬ ‫ْ‬ ‫”اﻏ َﺘ ْﲌ َ ْﲬﺴً ﺎ َﻗ ْﺒ َﻞ َ ْﲬ ٍﺲ‪َ :‬ﺷ َﺒﺎﺑ ََﻚ َﻗ ْﺒ َﻞ َﻫ َﺮ ِﻣ َﻚ‪َ ،‬و ِ �‬ ‫�‪َ ،‬وﺣَ َﻴﺎﺗَ َﻚ َﻗ ْﺒ َﻞ‬ ‫ِ‬ ‫ﻣ َْﻮﺗِ َﻚ“ رواه اﳊﺎﰼ واﻟﺒﳱﻘﻲ‪ ،‬وﲱ�ﻪ ال ٔ�ﻟﺒﺎﱐ‪.‬‬

‫ާމ ަނއީ‪” :‬ފަސް ަކމެއްގ ެ ކު ިރ ްނ ފަހެއ ް ެޗއްގ ެ ފަ ިއ ާދ ިލ ިބގަ ްނ ާނ ެށވެ! މުސް ކު ިޅވުމުގ ެ ކު ިރ ްނ ޒުވާ ްނ ަކމުގ ެ ފަ ިއ ާދ ިލ ިބގަ ްނ ާނ ެށވެ‪ަ .‬ބ ިލވުމުގެކު ިރ ްނ‬ ‫ޞި އ ް ަޙ ުތގ ެ ފަ ިއ ާދ ިލ ިބގަ ްނ ާނ ެށވެ‪ .‬ފަޤީ ުރވުމުގ ެ ކު ިރ ްނ މުއ ްސަ ނ ިދ ަކމުގ ެ ފަ ިއ ާދ ިލ ިބގަ ްނ ާނ ެށވެ‪ .‬މަޝް ޣޫލުވުމުގެކު ިރ ްނ ހ ުސް ަވގ ު ުތގ ެ ފަ ިއ ާދ‬ ‫ިލ ިބގަ ްނ ާނ ެށވެ‪ަ .‬މ ުރވުމުގެކު ިރ ްނ ަޙ ާޔ ުތގެފަ ިއ ާދ ިލ ިބގަ ްނ ާނ ެށވެ‪“.‬‬

‫‪6‬‬

‫”‬

‫ﷲ ދެކެ ލޯ ިބވާ ީމހެއ ް ަނމަ‪ ،‬އެ ަކލާނގ ެ‬ ‫ފ ޮ ާތ ިއ އެ ަކލާނގ ެ ރަސޫ ާލ ާއ ިއ އެ ަކލޭގެފާ ުނ ްނ‬ ‫ގ ެ ްނ ެނ ިވ އެއްމެ ަހ ިއ ަކ ްނ ަތއ ް ަތ ާކއި‪ ،‬ﷲ ާއ ިއ‬ ‫އެ ަކލާނގ ެ ރަސޫ ާލ ދެކެ ލޯ ިބވާ ީމހ ު ްނ ަނށް ލޯތް ާބ ިއ‬ ‫ިއޙ ް ިތ ާރމު ކު ާރ ެނއެވެ‪ަ .‬ހ ަމ އެފަ ަދ ިއ ްނ ﷲ ާއ ިއ‬ ‫އެ ަކލާނގ ެ ފ ޮ ާތ ިއ އެ ަކލާނގ ެ ރަސޫ ާލ ާއ ިއ ީކ ިރ ިތ ާމތް‬ ‫ަނ ިބއް ާޔގ ެ ސު ްނ ަނ ާތ ިއ ީދ ާނ ިއ މެދުގަ ިއ ަރއ ް ާކ ެތ ިރވާ‬ ‫މުއު ިމ ުނ ައޅު ްނ ަނށް ިއޙ ް ިތ ާރމު ުނކު ާރ ތާނގަ ިއ‬ ‫ަމ ާލ ަމތްކޮށް ފ ު ަރއ ްސާ ަރ ކު ާރ ީމހ ު ްނދެކެ ުރ ިޅ ައ ަރ ިއ‬ ‫ަޢ ާދވާތް ެތ ިރ ވާ ެނއެވެ‪.‬‬

‫ލ ޯތ ްބ ާއި ގ ާތ ް ގ ުޅުނ ް ބ ާއ ްވ ާ ތަނ ް ކަލ ޭގ ެފާނ ު‬

‫އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ ޙ ުކ ުމ ްފ ުޅުތ ަކ ާއި ކީރި ތި މ ާތ ް‬

‫ދ ެކެވަޑ ައ ެއ ް ނުގަންނަވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ އެބ ައި މީހުނ ްގ ެ‬

‫ސރަކ ޮށ ް‪،‬‬ ‫ނަބިއ ްޔ ާ ގެންނ ެވި ކަންތ ައްތަކ ަށ ް ފުރައ ް ާ‬

‫މ ައި ންބަފ ައި ންނ ާއި ދ ަރި ންނ ާއި އ ެއްބ ަނޑ ު‬

‫މ ަލ ާމ ާތ ްކުރ ާ މީހުންނ ާއި އ ެކުގ ައި ތި ބާމެނ ްގ ެ‬

‫އ ެއްބަފ ައި މީހުންނ ާއި އެބ ައި މީހުނ ްގ ެ އ ާއި ލ ާ‬

‫ލ ޯތ ްބ ާއި ޙ ަމްދަރ ު ީދ އ ެއްކ ޮށ ް‪ ،‬އެމީހުންނ ާއި އ ެއ ް‬

‫ސ މ ެއ ެވ ެ‪ ”.‬އ ަދި ިކޔ ެއ ް‪ ،‬އެފަދ ަ‬ ‫ކ ަމުގ ައި ވި ޔ ަ ް‬

‫ސަ ފ ެއްގ ައި ނ ުކުމެފ ައ ެވ ެ‪ .‬މި ފަދ ަ މީހުނ ް އި ސްވ ެ‬

‫ސ ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ކަނ ް‬ ‫މީހުންނ ާއި އެބ ައި މީހުނ ްވ ެ ް‬

‫ދި ޔ ަ އާޔ ަތ ުގ ެ އ ަ ީލގ ައި ތި މާމެނ ްގ ެ ީއމާންކަނ ް‬

‫ބ ާއ ްވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެބ ައި މީހުނ ް ލޯބިވ ާ‪ ،‬އެމީހުނ ްގ ެ‬

‫މުރ ާޖި ޢ ާ ކ ޮށްލަނ ް ޖ ެހ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ރަޙުމ ަތ ްތ ެރި ންނަ ީކ ﷲ އ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ާ‬ ‫އ ާއި ޞާ ލި ޙ ު މ ުއ ުމި ނުންނ ެވ ެ‪.‬‬

‫ސފ ަ ނ ެތި އްޖެނަމ ަ‬ ‫އެމީހ ެއ ްގ ެ ގ ައި ގ ައި މި ި‬ ‫ީއމާންކ ަމ ުގ ެ އ ެއްމ ެ ބ ޮޑ ު އުޅ ަށ ް ‘ﺍﻟﻮﻻﺀ ﻭﺍﻟﺒﺮﺍﺀ’‬

‫އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ތެރޭގ ައި ތި ިބ ނަމ ާދ ު ޤ ާއި މ ު‬

‫އެމީހުނ ްގ ެ ީއމާންކ ަމުނ ް އެވ ަނީ ވަކިވެފ ައި ކަނ ް‬

‫ކ ޮށ ް‪ ،‬ޒ ަކ ާތްދީ‪ ،‬ކީރި ތި ޤ ުރ ްއާނ ާއި މ ޫރި ތި‬

‫ހ ަނދުމ ަ ކުރ ާށ ެވ ެ! އ ެއ ް އުރައ ެއްގ ައި ދ ެ ކ ަނޑި އ ަށ ް‬

‫ސންނަތ ަށ ް ތ ަބ ާވ ެ‪ީ ،‬ދނަށްޓަކ ައި ވ ެރި ންނ ާއި‬ ‫ު‬

‫ނ ޯވެވޭނ ެ ފަދ ައި ނ ް‪ ،‬އ ަތ ްވ ާއި ހިޔ ާ އ ެއްނ ުވާނ ެ‬

‫ާސ ބ ައ ެއ ް ީލޑ ަ ރުންނ ާއި އެމީހުނ ްގ ެ ފި ކުރ ާއި‬ ‫ސޔ ީ‬ ‫ި‬

‫ފަދ ައި ނ ް‪ ،‬މ ުއ ުމި ނުންނ ާއި ކާފަރުންނ ާ އ ެއްގ ޮތ ެއ ް‬

‫ހަމ ަ އެފަދ ައި ނ ް ﷲ އ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ ފ ޮތ ާއި‬

‫ޢަމ ަލ ާއި އި ދި ކ ޮޅ ުވި ވަރަށ ް ގި ނަ ބަޔ ަކ ު މި އ ަދ ު‬

‫ނ ުވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ޞާ ލި ޙުންނ ާއި ފ ިާސޤުނ ް ހަމަހަމ ައ ެއ ް‬

‫އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ާއ ާއި ކީރި ތި މ ާތ ް ނަބިއ ްޔ ާގ ެ‬

‫ވ ަނީ ހަމ ަ އެފަދ ަ ނުވަތ ަ އެއ ަށ ްވުރ ެ ނުބ ައި ކަނ ް‬

‫ނ ުވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬ހަމ ަ އެފަދ ައި ނ ް‪،‬ﷲ އ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ‬

‫ސންނަތ ާއި ީދނ ާއި މ ެދުގ ައި ރައ ްކ ާތ ެރި ވ ާ މ ުއ ުމި ނ ު‬ ‫ު‬

‫ާސ ޖ ަމާޢ ަތްތ ަކުގ ައި ބ ައި ވ ެރި ވ ެ‪،‬‬ ‫ސޔ ީ‬ ‫ބ ޮޑ ު ި‬

‫ރަސޫލ ާ އ ަށ ް ީއމާނ ްވ ެ‪،‬އަކ ަލ ާނގެއ ަށ ް ިބރ ުވ ެތި ވ ާ‬

‫އ ަޅުންނަށ ް އި ޙ ުތި ރ ާމ ު ނ ުކުރ ާ ތ ާނގ ައި މ ަލާމ ަތްކ ޮށ ް‬

‫ސނުމ ަށ ް ބ ަހ ާއި‬ ‫އ ެ ޖ ަމާޢ ަތްތ ަކ ުގ ެ ފި ކުރ ާއި ވި ް‬

‫އ ަޅުންދ ެކ ެ ލޯބިވ ާ މީހ ެއ ްގ ެ ހިތުގ ައި މި މ ާތ ް ީދނަށ ާއި‬

‫ސރަ ކުރ ާ މީހުންދ ެކ ެ ރ ުޅި އަރައި‬ ‫ފުރައ ް ާ‬

‫ޢަމ ަލުނ ް ތާއީދުކ ޮށ ް‪ ،‬އ ެ ޖ ަމާޢ ަތްތ ަކ ުގ ެ ޙަރަކ ާތްތ ައ ް‬

‫ސރަކ ޮށ ް‪،‬‬ ‫މި މ ާތ ް ީދނަށ ް ލޯބިކުރ ާ މީހުނަށ ް ފުރައ ް ާ‬

‫ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ވާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ިހނ ްގ ުމުގ ައި ޢަމ ަ ީލ ގ ޮތުނ ް ބ ައި ވ ެރި ވެފ ައ ެވ ެ‪.‬‬

‫ﷲ އ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ާ އ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ‬

‫މ ާތ ް ﷲ ދ ެކ ެ ލޯބިވ ާ ީމހ ަކ ު އެކ ަލ ާނގ ެ ލޯބިވ ެ‬

‫ސކ ޮށ ް‬ ‫އ ަދި ިކޔ ެއ ް‪ ،‬އ ެ ޕ ާ ީޓ ތ ަކ ުގ ެ ީލޑ ަ ރުންނ ާއި އި ް‬

‫ީދނ ާއި މ ުއ ުމި ނުންނ ާއި މ ެދުގ ައި ބ ޭ އަދ ަ ީބ ބަސްބުނ ާ‬

‫ވ ޮޑި ގަންނަވ ާ ކަންތ ައްތ ަކ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ ލޯބިވ ެ‬

‫ޙަރަކ ާތ ްތ ެރި ވ ާ މީހުނ ްގ ެ ތެރޭގ ައި ކ ަނޑ ައެޅިގެނ ް‬

‫މީހުނ ްގ ެ ލ ޯ ިބ އ ެކ ެއ ް ނ ުވާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެފަދ ަ‬

‫ވ ޮޑި ގަންނަވ ާ މީހުނ ް ދ ެކ ެ ރ ުޅި އެރުމ ަ ީކ‬

‫ޔ ަހ ޫ ީދ ޒ ަ ޔ ަނި ސްޓުންނ ާއި އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ‬

‫ާސ ީލޑ ަ ރުންނ ާއި‬ ‫ސޔ ީ‬ ‫މީހުންނަ ީކ ތި ބ ާ ތާއީދ ު ކުރ ާ ި‬

‫ސތަޙީލ ު ކަމ ެކ ެވ ެ‪ީ .‬އމާނ ްވ ެގެނ ް ހުރ ެ‪،‬‬ ‫މު ް‬

‫ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ންނަށ ް ވ ަފ ާތ ެރި ކަނ ް ބަހ ައްޓ ައި ‪،‬‬

‫ސ ނ ުވާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬ ‫ސބ ަތ ްވ ާ ޕ ާ ީޓ ކ ަމުގ ައި ވ ެ ް‬ ‫ތި ބ ާ ނި ް‬

‫ސރަކ ޮށ ް‪ ،‬އެކ ަލ ާނގ ެ ީދނ ާ‬ ‫ީއމާންކަމ ަށ ް ފުރައ ް ާ‬

‫ތި ބާމެނ ްގ ެ ޕ ާރޓީއ ާއި ފި ކުރަށ ް ތާއީދ ު ނ ުކުރ ާ‬

‫އ ަދި އެފަދ ަ މީހުނ ް ދި ފ ާޢުކ ޮށ ެއ ް ނުހ ަދާނ ެއ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ‬

‫އި ދި ކ ޮޅ ު ރޭވުންތ ަކ ާއި ޢަމ ަލުތ ައ ް ިހނ ްގ ާ‪ީ ،‬ދނ ުގ ެ‬

‫ދި ވ ެ ިހ މުސްލި މުންނ ާއި ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ންނ ާއި މ ެދުގ ައި‬

‫ސ‬ ‫ތި ބ ާގ ެ އ ަނ ިބދ ަރީ ންނ ާއި ޢ ާއި ލ ާ ކ ަމުގ ައި ވި ޔ ަ ް‬

‫ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ންނ ާ ހިތ ުގ ެ އ ަޑި ނ ް ރަޙުމ ަތ ްތ ެރި ކަނ ް‬

‫ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ކަނ ް ފ ާޅުކ ޮށ ް‪ ،‬ދި ވ ެ ިހ މ ުޖްތަމ ަ‬

‫މ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ބ ާއްވ ައި ީދނަށ ް ލޯބިކުރ ާ މީހުންނ ާއި މި މ ާތ ް‬

‫އ ާއި ބޭރ ު ދ ުނި ޔޭގ ައި އެބ ައި މީހުނ ް ބ ަދުނ ާމ ު‬

‫ީދނ ުގ ެ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ންނ ާއި ދ ުޢ ާތުންނ ާއި މ ެދުގ ައި‬

‫ކުރަނ ް މ ަސަ އްކ ަތ ް ކ ޮށ ް‪ ،‬މ ާތ ް ﷲ‬

‫ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ވ ާ މީހުންނ ާއި އ ެކުގ ައި އެމީހުނ ްގ ެ‬

‫ޝރީ ޢ ަތ ާއި‬ ‫ގެ ަ‬

‫“‬

‫ދި ފ ާޢުގ ައި އެމީހުނ ްގ ެ އ ަމުރަށ ް ތ ަބ ާވ ެގެނ ް ތި ބުމ ަ ީކ‬ ‫ތ ެދ ުވ ެރި މުސްލި މަކ ަށ ް ކުރެވޭނ ެ ކަމ ެއ ް ނޫންކަނ ް‬ ‫ކަށަވަރ ެވ ެ‪ .‬މ ާތ ް ﷲ ގ ެ ވ ަ ީޙބަސްފ ުޅުގ ައި‬ ‫ވ ެއ ެވ ެ‪ }}.‬ﻻ َﲡِ ُﺪ َﻗـْﻮًﻣﺎ ُﻳـْﺆِﻣﻨُﻮ َن ﺑِﺎﻟﻠﱠ ِﻪ َواﻟَْﻴـْﻮِم ِ‬ ‫اﻵﺧ ِﺮ‬ ‫ُﻳـَﻮادﱡو َن َﻣ ْﻦ َﺣﺎ ﱠد اﻟﻠﱠ َﻪ ََور ُﺳﻮﻟَُﻪ َوﻟ َْﻮ َﻛﺎﻧُﻮا آﺑَﺎء ُﻫ ْﻢ أَ ْو أَْﺑـﻨَﺎء ُﻫ ْﻢ‬ ‫َُﻢ‪ {{...‬ا�ﺎدﻟﺔ ‪ .22‬މާނައަކީ‪:‬‬ ‫أَ ْو إ ْ‬ ‫َُﻢ أَ ْو َﻋ ِﺸ َﲑ� ْ‬ ‫ِﺧَﻮا� ْ‬

‫“)އ ޭ ނަބިއ ްޔ ާއ ެވ ެ!( ﷲ އ ާއި އ ާ ިޚރަތ ް ދުވަހ ަށ ް‬

‫ީއ މާނ ްވ ެގެނ ްވ ާ ބަޔ ަކ ު‪ ،‬ﷲ އ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ‬ ‫ރަސޫލ ާ އ ާއި ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ވ ެއްޖ ެ ބަޔ ަކ ާއި‬ ‫‪5‬‬

‫އައ ްޝަ ިއޚ ް އާދަމ ް ޝަ ީމމ ް ިބން ިއބްރާ ީހމ ް‬

‫ﷲ ައށް ަޓ ަކ ިއ ވާ ަނމަ‪...‬‬

‫اﳊﻤﺪ ﷲ وﱄ اﻟﺼﺎﳊﲔ‪ ،‬وأﺷﻬﺪ أن ﻻ إﻟﻪ إﻻ اﷲ‪ ،‬وأﺷﻬﺪ أن‬

‫ރަޙުމ ަތ ްތ ެރި ކ ަމ ާއި ހ ަމްދަރުދީއ ާއި ނަޞް ރ ުދި ނ ުމ ާއި‬

‫ީއމާންކ ަމ ުގ ެ އ ެއްމ ެ ވަރުގަދ ަ އުޅަކ ަ ީކ )ރ ުކުނަކީ(‬

‫ﳏﻤﺪاً ﻋﺒﺪه ورﺳﻮﻟﻪ إﻣﺎم اﳌﺘﻘﲔ‪ ،‬ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﻋﻠﻰ آﻟﻪ‬

‫ސ ކާފަރުންނ ާއި‬ ‫އެހީތ ެރި ކަނ ް އަބ ަދ ުވ ެ ް‬

‫ﷲ އ ަށ ް ޓަކ ައި އެކ ަލ ާނގ ެ މ ަގުގ ައި ގ ާތ ް‬

‫وﺻﺤﺒﻪ وﺳﻠﻢ ﺗﺴﻠﻴﻤﺎ ﻛﺜﲑا‪.‬‬

‫މުނ ާފި ޤުންނ ާއި ީދނަށ ް އި ޙ ުތި ރ ާމ ު ނ ުކުރ ާ‬

‫ރަޙުމ ަތ ްތ ެރި ކަނ ް ބ ޭއ ްވ ުމ ާއި ﷲ އ ަށ ް ޓަކ ައި‬

‫أﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪:‬‬

‫މީހުންނ ާއި ޚިލާފ ަށ ް މ ުއ ުމި ނުންނ ާއި މުސްލި މުންނ ާއި‬

‫ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ކަނ ް ބ ޭއ ްވ ުމ ާއި ﷲ އ ަށ ް ޓަކ ައި‬

‫ީދނަށ ް ލޯބިކުރ ާ މީހުންނ ާއި އ ެކުގ ައި ވާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ލޯބިވ ުމ ާއި ﷲ އ ަށްޓަކ ައި ރ ު ިޅ އެރުމ ެވ ެ‪”.‬‬

‫“އ ަޅ ާގ ެ ީއމާންކ ަމ ާއި އި ސްލ ާމްކ ަމ ުގ ެ އެންމ ެ‬

‫އ ެ ީއ އ ަޅ ާގ ެ ީއ މާންކ ަމ ާއި އި ސްލ ާމ ް ކ ަމ ުގ ެ ބ ައ ެއ ް‬

‫ބ ޮޑ ު އ ަދި ވަރުގަދ ަ އުޅަކަކީ‘ ރަޙުމ ަތ ްތ ެރި ކ ަމ ާއި‬

‫ކ ަމުގ ައި ‪ ،‬އ ަދި ިކޔ ެއ ް‪ީ ،‬އ މާންކ ަމ ުގ ެ އެންމ ެ ވަރުގަދ ަ‬

‫ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺎﺱ ﺭﺿﻲ ﺍﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ވި ދ ާޅ ުވެފ ައި ވ ާ‬

‫ގ ާތ ް ގ ުޅުނ ް ﷲ އ ަށ ް ޓަކ ައި ބ ޭއ ްވ ުމ ާއި‬

‫އ ަދި ހަރުދަނ ާ ބ ައި ކ ަމުގ ައި އ ަދި އ ެއ ާ ނުލ ައި‬

‫ބަސްފ ުޅ ެއ ްގ ެ މާނައި ގ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪” .‬ﷲ އ ަށ ް ޓަކ ައި‬

‫އެކ ަލ ާނގެއ ަށްޓަކ ައި ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ވުމ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬

‫އ ަޅ ާގ ެ ީދނ ް ކ ަމުނ ުދާނ ެ ކ ަމުގ ައި އަންގ ަވާފ ައި ވ ާ‬

‫ލޯބިވ ެ‪ ،‬ﷲ އ ަށްޓަކ ައި ރ ު ިޅ އަރައި ‪ ،‬ﷲ އ ަށ ް ޓަކ ައި‬

‫އާޔ ަތްތ ަކ ާއި ޙަދީޘްތ ައ ް ބާވ ައި ލ ެއ ްވި ފ ައި ވ ާ ކަމ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫ގ ާތ ް ރަޙުމ ަތ ްތ ެރި ކަނ ް ބ ާއްވ ައި ﷲ އ ަށ ް ޓަކ ައި‬

‫އެކ ަލ ާނގެއ ަށްޓަކ ައި ލޯބިވ ުމ ާއި އެކ ަލ ާނގެއ ަށްޓަކ ައި‬ ‫َﻖ ُﻋَﺮى اﻹِﳝَﺎ ِن ‪ُْ :‬‬ ‫ﺾ‬ ‫اﳊ ﱡﺐ ِﰲ اﻟﻠﱠﻪِ‪َ ،‬واﻟُْﺒـ ْﻐ ُ‬ ‫ރ ުޅި އެރުމ ެވ ެ‪))”.‬أَْوﺛ ُ‬ ‫ِﰲ اﻟﻠﱠﻪ((]اﳉﺎﻣﻊ اﻟﺼﻐﲑ‪ ،‬اﻷﻟﺒﺎﱐ ﺣﺴﻨﻪ[‪ .‬މި ީއ ކީރި ތި‬

‫ްޞލ ު ކުރައްވ ައި ީއ މާންކ ަމ ާއި ތ ައުޙީދ ުގ ެ‬ ‫ތ ަފ ީ‬

‫ސަ ބ ަބުނ ް މ ާތ ް ﷲ ގ ެ ލ ޯތ ްބ ާއި ކ ުއްތަނ ްވުނ ް‬

‫ރަސޫލ ާ ‪ z‬ކ ަނޑައ ަޅ ުއ ްވާފ ައި ވ ާ މި މ ާތ ް ީދނ ުގ ެ‬

‫ބ ާބުގ ައި ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް ބ ަޔާނ ް ކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ‬

‫ލި ބޭނެކަނ ް ކަށަވަރ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި އެފަދ ައި ނ ް ނ ުވާހ ައި‬

‫މ ަތި ވ ެރި އ ުޞޫ ލުތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް އ ުޞޫ ލ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި‬

‫ކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬އަންނަނި ވި ބަސްފ ުޅުތ ަކ ާއި މ ެދުގ ައި‬

‫ހިނދ ަކ ު އ ަޅ ާގ ެ ނަމ ާދ ާއި ރޯދ ައ ާއި އ ަޅުކަނ ް‬

‫ީއމާންކ ަމ ުގ ެ އ ެއްމ ެ ބ ޮޑ ެތި ޢ ަލ ާމ ާތްތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް‬

‫ފި ކުރ ު ކުރައ ްވ ާށ ެވ ެ!‬

‫ސ ީއމާންކ ަމ ުގ ެ‬ ‫ިކތަންމ ެ ގި ނަކ ަމުގ ައި ީވ ނަމ ަވ ެ ް‬

‫ޢ ަލ ާމ ާތ ެކ ެވ ެ‪.‬‬

‫އ ަދި އ ެ ީއ އ ޭގ ެ އ ުޞޫ ލ ާއި ހަމަތ ަކ ާއި މި ންގ ަނޑ ުތ ައ ް ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ކަނ ް ބ ާއްވ ައި ފި ީމހަކ ަށ ްއެކ ަމ ުގ ެ‬

‫ރަހ ަ އ ެ ީމހަކ ަށ ް ހަމ ަ ިހލ ައި ނ ުލި ބޭނ ެއ ެވ ެ‪ .‬މި އ ަދ ު‬

‫އ ެއްކ ޮޅ ުވ ުމ ާއި އި ދި ކ ޮޅ ުވުނ ް‪ ،‬ގ ާތ ް ގ ުޅުނ ް ބ ޭއ ްވ ުމ ާއި‬

‫މ ާތ ް ﷲ ވަޙީކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪ }} .‬إﱠِﳕَﺎ َوﻟِﻴﱡ ُﻜ ُﻢ‬ ‫اﻟﺼ َ‬ ‫ﻼ َة َوُﻳـْﺆﺗُﻮ َنﱠ اﻟﺰَﻛﺎ َة‬ ‫ِﻴﻤﻮ َن ﱠ‬ ‫ِﻳﻦ آ َﻣﻨُﻮاْ اﻟﱠﺬ َ‬ ‫اﻟﻠّ ُﻪ ََور ُﺳﻮﻟُُﻪ َواﻟﱠﺬ َ‬ ‫ِﻳﻦ ﻳُﻘ ُ‬ ‫ِﻳﻦ آ َﻣﻨُﻮاْﻓﺈن ِﺣْﺰ َب‬ ‫َو ُﻫ ْﻢ َر ِاﻛ ُﻌﻮن َ‬ ‫َ)*(وَﻣﻦ َﻳـَﺘـَﻮﱠﻻﻟﻠّ َﻪ ََور ُﺳﻮﻟَُﻪ َواﻟﱠﺬ َ‬

‫ރ ުޅި ވ ެރި ކަނ ް ބ ޭއ ްވުމ ަ ީކ ކޮންމ ެ މީހ ެއ ްގ ެ އ ަމި އްލ ަ‬

‫ސތ ަކުނ ްގ ެ އ ަޚުވަންތަކ ަމ ާއި ގ ާތްކ ަމ ާއި ލ ޯ ިބ‬ ‫ީމ ް‬ ‫ިބނ ާވެފ ައި ވ ަނީ ދ ުނި ޔ ެ ީވ ކަންކ ަމ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ‬ ‫ސ ހ ެވ ެއ ް އ ަދި ލާބ ައ ެއ ް ހ ުރި‬ ‫އެބ ައި މީހުނަށ ް އ ެއ ްވ ެ ް‬ ‫ކަމ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ‪”.‬ﺟﺎﻣﻊ اﻟﻌﻠﻮم واﳊﻜﻢ‪.34‬‬

‫އ ުޞޫ ލ ާއި ހަމަތ ަކުނ ް ކ ަނޑައ ަޅެނ ް އ ޮތ ް ކަމ ެއ ް‬ ‫ނޫނ ެވ ެ‪ .‬އ ަދި ިކޔ ެއ ް‪ ،‬އ ެ ީއ ﷲ އ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ‬

‫اﻟﻠّ ِﻪ ُﻫ ُﻢ اﻟْ َﻐﺎﻟِﺒُﻮ َن {{ اﳌﺎﺋﺪة ‪“.55-56‬ހަމަކަށަވަރުނ ް‬ ‫ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ އެންމ ެ ގ ާތ ް ރަޙުމ ަތ ްތ ެރި ‪،‬‬

‫ރަސޫލ ާ ‪ z‬އެކ ަލ ާނގ ެ ީދނުގ ައި ވ ަ ިކ ގޮތަކ ަށ ް‬

‫މަދ ަދ ުވ ެރި ފަރާތ ަ ީކ ﷲ އ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ާ‬

‫‘ﷲ އ ަށ ް ޓަކ ައި ރަޙުމ ަތ ްތ ެރި ކ ަމ ާއި އެކ ަލ ާނގެއ ަށ ް‬

‫ކ ަނޑައ ަޅ ުއ ްވާފ ައި ވ ާ ކަމ ެކ ެވ ެ‪ .‬އ ެ ީއ މ ުއ ުމި ނ ް އ ަޅ ާގ ެ‬

‫އ ާއި ީއމާނ ްވ ެ‪ ،‬ނަމ ާދ ު ޤ ާއި މ ު ކ ޮށ ް‪ ،‬ޒ ަކ ާތ ް ދީ‪،‬‬

‫ޓަކ ައި ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ކަނ ް‪ ،‬ބ ޭއ ްވ ުމ ުގ ެ މ ަތި ވ ެރި‬

‫ހިތ ުގ ެ ލ ޯތ ްބ ާއި ރަޙްމ ަތ ްތ ެރި ކ ަމ ާއި ޢ ަދ ާވ ާތ ްތ ެރި ކަނ ް‬

‫ރ ުކ ޫޢުކ ޮށ ް ހ ަދ ާ ) ިކޔަމަނ ްތ ެރި ( މީހުންނ ެވ ެ‪ .‬ﷲ‬

‫އ ުޞޫ ލ ަ ީކ ނަމ ާދުކ ޮށ ް‪ ،‬ތ ުނބ ު ިޅ ބަހ ައްޓ ައި ބުރ ުގ ާ‬

‫ހަމ ަ އެކ ަނި މ ާތ ް ﷲ އ ަށްޓަކ ައި ބ ާއ ްވ ާ އ ެއްޗ ެއ ް‬

‫އ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ާ އ ާއި ީއމާނ ް ީވ މީހުނަށ ް‬

‫އަޅ ައި ދީނީ ފޭރ ާމުނ ް ފޭރާނ ް ލ ައި ގެނ ް އުޅ ޭ‬

‫ކ ަމުގ ައި ހ ެދުމ ެވ ެ‪ .‬ﷲ އ ަށ ް ޓަކ ައި މ ުއ ުމި ނުނ ް ދ ެކ ެ‬

‫ލ ޯތ ްބ ާއި ގ ާތ ް ގ ުޅުނ ް ބ ާއްވ ައި ފި މީހުންނަ ީކ ﷲ ގ ެ‬

‫މީހުންނ ާއި ތި ބާއ ަ ީކ މުސްލި މެކ ޭ‪ ،‬އި ސްލ ާމ ް ީދނ ް‬

‫ލޯބިވ ުމ ާއި އެކ ަލ ާނގެއ ަށ ް ޓަކ ައި ކާފަރުނ ް ދ ެކ ެ‬

‫ޖ ަމާޢ ަތ ުގ ެ މީހުންނ ެވ ެ‪ .‬ހަމަކަށަވަރުނ ް ގަދ ަވާނ ެ‪،‬‬

‫ދ ެކ ެ ލޯބިވ ާ މީހެކ ޭ ބުނ ެ ދ ަޢ ުވ ާ ކުރ ާ މީހުނ ްގ ެ ދ ޮގ ު‬

‫ރ ުޅި އ ައުމ ެވ ެ‪ .‬ދީނީ ވ ާޖި ބުތަކ ަށ ް ރައ ްކ ާތ ެރި ވ ެ‪،‬‬

‫ނަޞް ރ ު ލި ބޭނ ެ ބަޔ ަ ީކ އެއީއ ެވ ެ‪“.‬‬

‫ތ ެދ ު ބަލ ައި ޓެސްޓ ު ކުރ ާ ޢާލ ަތ ެކ ެވ ެ‪ .‬ﷲ ދ ެކ ެ‬ ‫ލޯބިވ ާ މީހ ެއ ް ނަމ ަ‪ ،‬އެކ ަލ ާނގ ެ ފ ޮތ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ‬

‫މ ާތ ް ﷲ އ ަށ ް ިބރ ުވ ެތި ވ ާ ޞާ ލި ޙ ު އ ަޅުންނ ާއި ގ ާތ ް‬ ‫ގ ުޅުނ ް ބ ޭއ ްވ ުމ ާއި ީދނުގ ައި ފަރ ުވ ާ ކުޑ ަ‪ ،‬ފާފ ަވ ެރި‬ ‫ނުބ ައި މީހުންނ ާއި ދުރ ުހ ެލި ވުމ ެވ ެ‪ .‬މި މ ަތި ވ ެރި‬ ‫ޢަޤީދ ާ އެމީހ ެއ ްގ ެ ހިތުގ ައި ވ ާ މީހ ާގ ެ ހިތ ުގ ެ ލ ޯތ ްބ ާއި‬ ‫‪4‬‬

‫َﻖ‬ ‫ރަސޫލ ާ ‪ z‬ހަދީޘ ް ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ‪)) .‬أَْوﺛ ُ‬ ‫ﰲ اﷲِ واﳌَُﻌﺎ َدا ُة ِﰲ اﷲ‪ ،‬وا ُﳊ ﱡﺐ ﰲ‬ ‫ُﻋَﺮى اﻹِْﳝﺎَ ِن اﳌَُﻮاﻻَ ُة ِ‬ ‫ﺾ ِﰲ اﷲ ((]اﻷﻟﺒﺎﱐ‪،‬اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ‪“[734 ،2 ،‬‬ ‫اﷲِ واﻟُﺒـ ْﻐ ُ‬

‫ރަސޫލ ާ އ ާއި އެކަލ ޭގ ެފާނުނ ް ގެންނ ެވި އ ެއްމެހ ައި‬ ‫ކަންތ ައްތ ަކ ާއި ‪ ،‬ﷲ އ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ާ ދ ެކ ެ‬ ‫ލޯބިވ ާ މީހުންނަށ ް ލ ޯތ ްބ ާއި އި ޙ ްތި ރ ާމ ު ކުރާނ ެއ ެވ ެ‪.‬‬

‫ނ ޢަދަދުގަ ިއ‬ ‫ިދއިސް ލާމ ް މަޖައްލ ާ؛ ‪ 11‬ވަ ަ‬

‫އ ެ ިޑޓ ޯ ިރއަލް‬

‫< ރާއްޖޭގ ެ މ ުސް ަތޤ ު ަބލ ާ ިއ މެދ ު ﷲ އަށް‬ ‫< ފާގަ‬ ‫ިބރުވ ެ ިތ ވާށެވ ެ!‬ ‫ނފ ްސާ ީނ ދުޅަހެޔޮކަމަށްޓަކަ ިއ އިސް ލާމ ް ީދނުގ ެ މަގ ު‬ ‫< ަ‬ ‫ނމާދ ު‬ ‫< މުޤައްދަސް ިމ ިނވަންކަން < އިސް ިތޚާރާ ަ‬ ‫ނ ީނ ސަ އްވީސް ގަ ިޑ ިއރެވ ެ‪.‬‬ ‫< ރެއަކާދުވާލ ު އޮން ަ‬ ‫މަޖައްލ ާ ‪11#‬‬ ‫< ދ ުޝް މަނުންގ ެ އެންމ ެ މ ަ ިއ ޓާގެޓ ް‪...‬‬ ‫އޮން ަލ ިއންކޮށް ިވދާޅުވ ޭ!‬

‫މަސްއ ޫލ ުވ ެރި ޔ ާ‪:‬‬

‫ލި ޔުނ ްތ ެރި ނ ް‪:‬‬

‫މުޙ ައްމ ަދ ު ނަޡީފ ު‬

‫ްޝއި ޚ ް ޢ ަ ީލ ރި ޟާ އ ަޙްމ ަދ ު‬ ‫އ ައ ަ‬

‫އ ެޑި ޓ ަރ‪:‬‬

‫ްޝއި ޚ ް މުޙ ައްމ ަދ ު ޢި ޔ ާޟު ޢ ަބ ްދ ުއްލަތީފ ް‬ ‫އ ައ ަ‬

‫އ ަޙްމ ަދ ު ޚަލީލ ު‬ ‫އ ެގ ްޒ ެކ ްޓި ވ ް އ ެޑި ޓ ަރ‪:‬‬ ‫ސނ ް‬ ‫ޢ ަ ީލ އ ަޙ ްސަ ނ ް އި ޙ ް ާ‬ ‫މެނޭޖި ނ ްގ އ ެޑި ޓ ަރ‪:‬‬ ‫ޢި ސްމ ާޢި ލ ް އ ަފްރ ާޙ ް‬ ‫ގްރ ެފި ކްސް‪:‬‬ ‫ސނ ް‬ ‫ޝފީޢ ު އި ޙ ް ާ‬ ‫ޢ ަބ ްދ ުﷲ ަ‬ ‫ސނ ް‬ ‫ޢ ަ ީލ އ ަޙ ްސަ ނ ް އި ޙ ް ާ‬ ‫ޢި ސްމ ާޢި ލ ް އ ަފްރ ާޙ ް‬ ‫ފ ޮޓ ޯގްރ ާފ ާރ‪:‬‬ ‫ސނ ް‬ ‫އި ބްރާހިމ ް އ ަޝް ވ ާގ ް އި ޙ ް ާ‬ ‫ަސމ ް‬ ‫މުޙ ައްމ ަދ ު ވ ީ‬

‫ޝމީމ ް ިބނ ް އި ބްރާހީމ ް‬ ‫ްޝއި ޚ ް އާދ ަމ ް ަ‬ ‫އ ައ ަ‬ ‫ޑރ‪ .‬އ ަބ ްދ ުލ ް ޢަޒީޒ ް ޙަމީދ ު )އ ެމ ް ީބބީއެސް(‬ ‫އ ައްރ ާ ީޤ އ ަޖްނ ާދ ު ޢ ަ ީލ‬ ‫ސނ ް‬ ‫ޝޤީފ ް އި ޙ ް ާ‬ ‫ޙުސެއި ނ ް ަ‬ ‫ސނ ް‬ ‫ސނ ާ އި ޙ ް ާ‬ ‫އ ައި މި ނަތ ު އި ޙ ް ާ‬ ‫މުޙ ައްމ ަދ ު ޝާ ފި ޢ ު ިބނ ް ޢ ަބ ްދ ުލްޣ ަފޫރ ު‬ ‫ހ ަސަ ނ ް ޒ ާ ިހރ ު‬ ‫ޝޔ ާޒ ް‬ ‫ހ ަސަ ނ ް ި‬ ‫ަސމ ް‬ ‫ޢ ަބ ްދ ުﷲ ނ ީ‬ ‫ޝފީޢ ު އ ަބ ްދ ުﷲ‬ ‫ަ‬ ‫ޢ ަބ ްދ ުލ ް ހ ާ ީދ ހ ުސަ އި ނ ް‬ ‫އ ަޙްމ ަދ ު ނ ާޒި ލ ް ިބނ ް މުޙ ައްމ ަދ ު ޢ ަ ީލ‬ ‫ޒ ާ ިކރ ު މުހ ައްމ ަދ ު ލ ުތ ު ީފ‬ ‫ޙ ާތި މ ް ޔޫސުފ ް‬ ‫ހުސެއި ނ ް ސުޖ ާއ ު‬ ‫ވާހަކ ަ ިކޔ ައި ދ ޭ ރަޙުމ ަތ ްތ ެރި ޔ ާ‬

‫ޢި ދާރ ާ‪:‬‬

‫މަޖ ައ ްލ ާ ހ ޯމ ް ޑ ެލި ވ ަރީ ‪:‬‬

‫ގ‪ .‬ފި ނި ކ ަނޑ ު )ގްރައުނ ްޑ ް ފ ްލ ޯ(‬

‫ޝޮ ޕ ްފ ޯމުސްލި މ ް‪.‬ކ ޮމ ް‬

‫ނައި ލޫފަރ ު މ ަގ ުު‪ ،‬މ ާލ ެ‬

‫ހ ޮޓ ްލ ައި ނ ް‪7848414 :‬‬

‫ފޯނ ް‪3007527 :‬‬

‫އި ތުރ ު މ ައ ުލ ޫމ ާތ ު‪7527527 :‬‬

‫ފ ެކްސް‪3007527 :‬‬ ‫ހ ޮޓ ްލ ައި ނ ް‪7527527 :‬‬

‫‪w‬‬

‫ޕ ްރި ނ ްޓ ް ކ ުރީ ‪:‬‬ ‫ސ‬ ‫ލ ޯމ ާފާނ ު ޕ ްރި ނ ްޓ ް ް‬

‫އެތެރޭގައި‪:‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪ 9‬ދ ޫ ިނ ރޯގ ާ‬ ‫‪ 11‬އަ ަބދުވ ެސް‬

‫ނމ ަ‪...‬‬ ‫ﷲ އަށް ޓަކަ ިއ ވ ާ ަ‬

‫ިއވ ެ ީނ ިއޖ ު ިތމ ާ ީޢ‬

‫ފޭރާން ީވދެމުންދ ާ ވާހަކައެވ ެ!‬

‫‪12‬‬

‫ރިޝް ވަތ ު ދޭ ީމހާއާއި‪ ،‬ރިޝް ވަތ ު‬

‫ިހފ ާ ީމހ ާ‬

‫‪15‬‬

‫”އަ ިދ ިފ ިރހެންކުއްޖަކ ު‬

‫އަންހެންކުއްޖަކ ާ‬

‫“‬ ‫އެއްފަދައެއްނޫނެވ ެ‪ް .‬‬

‫‪26‬‬ ‫‪ 30‬ޙ ަ ީޤ ީޤ ކ ާ ިމޔ ާ ީބ އަ ީކ‬

‫އިސް ލާމ ް ީދނުގަ ިއ އަންހެނުންގ ެ މަޤާމ ު‬

‫ކޮ ަބ ިއހެއްޔެވ ެ؟‬

‫‪35‬‬

‫ނމާދުކޮށް ިޒކުރުކުރާ ީމހުންދެކ ެ‬ ‫ަ‬ ‫ޝަ ިއތާނާ ިބރުގަނެއެވ ެ‪.‬‬

‫‪www.dhiislam.com | info@dhiislam.com | facebook.com/dhiislam | twitter.com/dhiislamdaily‬‬

‫‪3‬‬

‫‪1‬‬