1
ރއްކާތ ެ ިރވ ެ ަލއްވ ާ! ިމފޮތުގަ ިއ ީކ ިރ ިތ ޤުރުއާނުގ ެ ަބއެއ ް އ ާ ަޔތ ް ަތކ ާ ިއ ޙ ަ ީދޘ ް ިހމ ެ ިނފަ ިއވ ާ ީތ ިމފޮ ަތށް ަ
44
43
ވާނ ް ފ ެށި އ ެވ ެ .ދެނ ް ވާނ ް ފ ެށި ގޮތ ަ ީކ ފި ރި މީހ ާ އަހަންނަށ ް މަސްތ ުވާތ ަކ ެތި ނުދޭނ ް ފެށީއ ެވ ެެ .މި ހެނ ް
5ކ ުދި ނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް އަހަރެނ ް ހ ޮވ ުނީ ކ ަމުގ ައ ެވ ެ. އަހަރެނ ްގ ެ މ ައި ންބަފ ައި ނ ްގ ެ ކ ައި ރި އ ަށ ް
ސ އ ަލި ފާންގ ަނޑ ެއ ް ފެންނަނ ް އ ޮތ ެވ ެެ .މި ފަހަރ ުވ ެ ް އަހަރެނ ް ދޫކ ޮށ ްލުމ ަށ ް ގޮވ ަމުނ ް ދި ޔ ަ ީއމ ެވ ެެ.
ސ ބޭރ ު ތެރެއ ަށ ް ނ ުކުމ ެ ވ ުމުނ ް އަހަރެނ ް ވ ެ ް
މ ާލެއ ަށ ް އާދ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެ .މަންމ ަ ވަރަށ ް ރ ޮއ ެ
ކ ުއ ްލި އަކ ަށ ް އ ަތުނ ް ދޫކ ޮށްލ ައި ފި އ ެވ ެެ .ދެނ ް
އެތ ަކ ެތި ހޯދަނ ް ފ ެ ީށމ ެވ ެ .މި ކ ަމ ާ ރ ުޅި އ ައި ސްގެނ ް
ސ ކ ުރި އ ެވ ެެ .އ ަދި އ ާފ ެށުމ ަކުނ ް ޙ ަޔ ާތ ެއ ް އާދ ޭ ް
ވާހަކ ަ ދ ައ ްކ ާ އ ަޑ ު އި ވުނ ެވ ެެ .މީގ ެ ފ ަހުނ ް ދެނ ް
އަހަރެމެނ ްގ ެ ދެމ ެދުގ ައި ޒ ުވ ާބ ެއ ް ހިނގ ާ އޭނ ާ
ަޞޙ ަތ ްތ ެރި ވި އ ެވ ެެ .ޖ ަލުނ ް އ ައި ފ ަހުނ ް ފ ެށުމ ަށ ް ނ ީ
ސކ ޮށ ް ނ ޫޅެނ ް ވ ަޢ ުދ ުވުމ ަށ ް ސ ގޯ ް ދުވަހ ަކ ު ވ ެ ް
ސތ ަކ ެއ ް އަހަރެނ ް ވ ަރި ކ ޮށްލ ައި ފި އ ެވ ެެ .މ ާގި ނަ ދުވ ަ ް
އަހަންނަ ީކ 5އި ރ ު ނ ާޅ ާ ނަމ ާދ ު ކުރ ާ މީހ ެކ ެވ ެެ.
ުޞތ ެއ ް ނުދޭނ ެ ބުންޏ ެވ ެެ .ދެނ ް މީގ ެ ފ ަހުނ ް ފުރ ަ
ނ ުވ ެ އި ވ ުނީ އޭނ ާ ފ ުލ ުހުނ ްގ ެ ބ ެލ ުމ ުގ ެ ދަށ ަށ ް
ސ މި ނި ވަންކަނ ް ލި ބ ުމުނ ް މ ާގި ނަ ދުވ ަހ ެއ ް ނަމ ަވ ެ ް
ސ ބުންޏ ެވ ެެ .ހ ޭލ ެވުނ ު އި ރ ު ދެލ ޮލުނ ް ކަމ ަށ ް ވ ެ ް
ގެންދ ެވުނ ު ޚަބަރ ެވ ެ.
ނ ުވ ެ ﷲ ގ ެ ރަޙްމ ަތ ް ހ ަނދާނ ް ނ ެތި އްޖ ެއ ެވ ެެ.
ކަރުނަ ފ ައި ބ ައ ެވ ެ .އ ަދި ހިތުގ ައި ވަރުގަދ ަ
ސ އ ަޅުކ ަމ ާއި ދުރ ުވ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެެ. އަނ ެއ ްކ ާވ ެ ް
ސ ނ ާމ ާދ ު ޢ ަޒ ުމ ެއ ް ކ ަނޑ ައ ެ ީޅމ ެވ ެ .ދެނ ް ދުވަހ ަކ ުވ ެ ް
ސ ހ ައްޔަރ ު ކ ޮށ ްފި އ ެވ ެ .ދެނ ް ފ ެށ ުނީ އަހަރެނ ްވ ެ ް
ސ މަސްތ ުވ ާ އ ެއްޗ ެއ ް ބޭނުމ ެއ ް ނ ުކުރަމ ެވ ެެ. ނަމ ަވ ެ ް
ސދ ާ މ ަގުނ ް އ ެއްކިބ ާވ ެގެނ ް ނޭޅުމ ަށ ެވ ެ .އ ަދި ީ
ސތ ަކ ެކ ެވ ެ .މަސްތ ުވާތ ަކެތީގ ެ މ ުޅި ނ ް އ ެހެނ ް ދުވ ަ ް
އ ަދި ރަނގ ަޅ ު ވ ަ ީޒ ފ ާއ ެއ ް އ ަދ ާ ކުރަނ ް ފ ެ ީށމ ެވ ެެ.
ނ ުދި އުމ ަށ ެވ ެ.
މ ައ ްސަ ލާގ ައި 6އަހަރަށ ް އަހަރެނ ް ޖަލ ަށ ް ލާނ ް
އޮފީހ ުގ ެ ރައްޓ ެ ިހންނ ާ އ ެކ ު ކ ޮ ީފ ބޯނ ް ދި އ ުމ ާއި
ސތ ައ ް ހޭދ ަކުރަނ ް ޙ ުކ ުމ ް ކުރ ެވުނ ެވ ެ .ޖ ަލުގ ައި ދުވ ަ ް
މ ަޖ ާކުރ ުމުގ ައި ވ ަޤ ުތ ު ހޭދ ަކުރުނ ް ގި ނަވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ.
އޭނ ާއެކ ޭ އ ެއްފަދ ައި ނ ް ފ ުލ ުހުނ ް
ފ ެށުނ ެވ ެެ .އެތަނަ ީކ ތ ަފ ާތ ު ބާވ ަތ ް ބާވ ަތ ުގ ެ ކ ުށ ް
މި ގ ޮތުނ ް އ ެއްރޭ ވަރަށ ް ގި ނަ އި ރ ު
ﷲ އ ަށ ް ޙ ަމ ްދ ު ހ ުއްޓ ެވ ެ .އަހަންނަ ީކ މި ހާރ ު މ ު ިޅނ ް އ ެހެނ ް ީމހ ަ ީކމ ެވ ެ .އި ސްލ ާ ީމ ޙިޖ ާބުނ ް ޙިޖ ާބ ްވ ެ ނި ވ ާވ ެގެނ ް ހ ުރި އަނ ްހެނަ ީކމ ެވ ެ.
ކ ޮށްފ ައި ވ ާ މީހުނ ް ތި ބ ޭ ތަނ ެކ ެވ ެ .އެތަނ ުގ ެ
ވަންދެނ ް ރައްޓ ެ ިހންނ ާ އ ެކ ު މ ަޖާކ ޮށ ް ވަރުބ ަލި ވ ެގެނ ް
ސ ނަމ ާދ ު ނާޅަމ ެވ ެ. އ ަދި އ ެދުވަހ ަށ ް ފ ަހ ު ދުވަހ ަކ ުވ ެ ް
އ ެއްބަޔ ަކ ު ނަމ ާދުކ ޮށ ް ރަނގަޅ ަށ ް އުޅ ޭއި ރ ު އަނ ެއ ް
ސ އ ެނދުގ ައި ޖ ައްސާލި ތަނ ާ ނި ދުނ ު ގެއ ަށ ް އ ައި ް
ސ މީގ ެ އ ަދި މި ހާރ ު ލި ބ ެމުނ ް މި ދ ާ އ ުފ ާ ދުވަހ ަކ ުވ ެ ް
ބަޔ ަކ ު އ ުޅ ެނީ އުފ ަލ ާއި މަޖ ަލުގ ައި ޣ ާފި ލ ް ކ ަމުގ ައ ެވ ެ.
ސއ ްސަ އި ގެނ ް ސ ނޭނގުނ ެވ ެެ .ކ ުއ ްލި އަކ ަށ ް ި ގ ޮތ ްވ ެ ް
ކ ުރީ ގ ައި އަހަރެނ ްގ ެ ިހތ ަށ ް ލި ިބފ ައ ެއ ް ނ ުވ ެއ ެވ ެ.
ސ އަހަރެނ ްގ ެ ޙ ަޔާތ ަށ ް ބަދ ަލުތ ަކ ެއ ް ގެނުވަނ ް ނަމ ަވ ެ ް
ސ ހ ޭލ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެެ .އަހަރެންވ ަނީ ދާހިއ ްލ ާ ގޮ ް
މި ީއ އަހަރެނ ްގ ެ ދި ރި އ ުޅުނ ް ބަދ ަލ ުވި ގ ޮތ ެވ ެ.
ފ ެ ީށ އެޖ ަލ ެވ ެ .އެތަނުގ ައި އ ުޅުނ ުއި ރ ު ހ ެއްދ ެވި
ފ ޯވެފ ައ ެވ ެ .ފެނުނ ު ހުވ ަފެނ ެއ ްގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ިބރުނ ް
ސ ސނެނ ް ފ ެށުނ ެވ ެ .އަހަރެނ ްވ ެ ް ފަރ ާތ ާއި މ ެދ ު ވި ް
ތުރ ުތުރ ު އަޅ ައ ެވ ެ .ހުވ ަފެނުގ ައި ީމހ ަކ ު ނ ުފެނ ެއ ެވ ެ.
އެތަނުގ ައި އ ުޅ ޭ ރަނގ ަޅ ު މީހުންނ ާއި އ ެކ ު ނަމ ާދ ު
ސ ވަރަށ ް ގަދަފަދ ަ އ ަޑ ެއ ް އި ވުނ ެވ ެެ .އ ެ ީއ ނަމ ަވ ެ ް
ކުރަނ ް ފ ެ ީށމ ެވ ެ .އ ަދި ޤުރ ުއާނ ް ިކޔަވަނ ް ފ ެ ީށމ ެވ ެ.
ފި ރި ހެނ ެއ ްގ ެ އ ަޑުކަނ ް ޔ ަ ީޤނ ެވ ެެ .އެނ ާ ބުންޏ ެވ ެެ.
* ނ ޯޓ ް :މި ވާހަކައ ަ ީކ ދި ވ ެ ިހ ޢ ުޚްތ ަކ ު ވަރަށ ް
ސ ޤުރ ުއާނ ް ނ ު ިކޔ ަވ ާ ީތ ރަނގަޅ ަށ ް ިކޔަނ ްވ ެ ް
މި ީއ މަލ ަކ ުލްމ ައ ުތ ެވ ެ .މި އ ަ ީއ ކަލ ޭ ބަލ ައ ެވ ެެ.
އ ަސަ ރ ާ އ ެކ ު އ ަޅުގ ަނޑ ަށ ް ކިޔ ާ ީދފ ައި ވ ާ ޙ ަ ީޤ ީޤ
ނޭނގ ެއ ެވ ެ .ﷲ ގ ެ އި ރާދ ަފ ުޅުނ ް މީހުނ ްގ ެ
ސ އަވަހ ަށ ް ހިނގ ާށ ެވ ެެ .އަހަރެނ ް ވަރަށ ް ރ ޮއ ެ އާދ ެ ް
ވާހަކ ައ ެކ ެވ ެ.
އެހީތ ެރި ކަނ ް ލި ބިގެނ ް ވަރަށ ް އަވަހ ަށ ް ޤުރ ުއާނ ް
ުޞތ ު ކ ުރީ މ ެވ ެެ .އ ަދި ދ ުނި ޔޭގ ައި އ ުޅުމ ަށ ް އ ެއ ްފުރ ަ
ިކޔަވަނ ް ފ ަރި ތ ަވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ.
ދި ނުމ ަށ ް ގޮވ ަމުނ ް ދި ޔ ަ ީއމ ެވ ެ.
ސތ ައ ް ހޭދ ަކ ުރީ ވަރަށ ް ޖ ަލުގ ައި ދުވ ަ ް
ހ ޭލ ެވުނ ު އި ރ ު ީހ ީވ އަހަރެނ ް އ ަލުނ ް
ވޭނ ާއި ހިތާމ ައި ގ ައ ެވ ެެ .އަހަރެނ ް އެތަނުގ ައި ﷲ
ދ ުނި ޔ ެ އ ަށ ް އުފަނ ްވި ހެނ ެވ ެެ .ދެނ ް ނި ދަނ ް
ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻭﺗﻌﺎﻟﻰ ގ ެ ޙ ަޟް ރަތ ަށ ް ރ ުޖޫޢ ަވ ެފާފަތ ައ ް
ސ އ ުޅ ެއ ުޅ ެ ނ ުނި ދި ފ ައި އި ނ ްދ ާ އި ވ ުނީ ފ ަތި ް
ފ ުއްސެވުނ ް އ ެދި ދަންނަވ ަމުނ ް ދި ޔ ަ ީއ މ ެވ ެ .ﷲ ގ ެ
ސ އަވަހ ަށ ް ނަމ ާދ ުގ ެ ބަންގީގ ެ އ ަޑ ެވ ެެ .އަވ ަ ް
ޙ ަޟް ރަތުގ ައި އި ޚ ްލ ާޞް ތ ެރި ކ ަމ ާއ ެކ ު ތ ައ ުބ ާ ލ ެއ ްވުނ ް
ވ ުޟޫ ކ ޮށްލ ައި ގެނ ް ނަމާދ ަށ ް އ ެރީ މ ެވ ެެ .މި ގ ޮތުގ ައި
އ ެދި ދެންނ ެ ީވމ ެވ ެ .ހަމަކަށަވަރުނ ް ﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ
ސ ސ އަނ ެއ ްކ ާ ވ ެ ް ސތ ަކ ެއ ް ފ ާއި ތ ުވ ެގެނ ް ގ ޮ ް ދުވ ަ ް
ﻭﺗﻌﺎﻟﻰ އ ަ ީކ ގި ނަގި ނައި ނ ް ތ ައ ުބ ާ ޤ ަބ ޫލ ުކުރައ ްވ ާ
ަސޔާރ ު ވ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެެ .އ ަޅުކ ަމ ާ ސދ ާ މ ަގުނ ް ކ ި ީ
އި ލ ާހ ެވ ެ.
ދުރ ުވ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެ. ސތ ައ ް ވ ޭތ ުކުރަމުނ ް ގޮސް، މި ހެނ ް ދުވ ަ ް
ިޝތި ހާރު ކުރެ ްއ ުވމަށް އ ް ުގ ުޅ ްއވާނީ !
މި ހެނ ް އުޅ ޭތ ާ މ ާގި ނަ ދުވ ަހ ެއ ް
ސ ީވ ދުވ ަހ ު އެތަނުގ ައި ބަރާބަރ ު 1އަހަރ ާ 7މ ަ ް
ނ ުވ ެ އަނ ެއ ްކ ާ އ ެއްކަލ ަ ހުވ ަފެނ ް ފ ެނި އްޖ ެއ ެވ ެެ.
ސ ޖ ަލ ު ބަލަހ ައ ްޓ ާ މީހ ާ ގ ޭޓުނ ް ވަދ ެގެނ ް އ ައި ް
މި ފަހަރ ު އެއ ަޑ ުގ ެ ވ ެރި ޔ ާގ ެ އ ަޑ ު މ ާ ހަރުކ ައްޓ ެވ ެ.
އަހަރެންނ ާ އި ތުރ ު ހަތަރ ު މީހ ެއ ްގ ެ ނަނ ް ގ ޮވ ާލި އ ެވ ެ.
އ ަދި އަހަރެނ ްގ ެ އ ަތުގ ައި ހިފ ާ ީމހ ަކ ު ދަމ ަމުނ ް
ތ ަކ ެއ ްޗ ާއ ެކ ު މ ާލ ެ ދާނ ް ތ ައ ްޔާރ ުވާނ ް ބުންޏ ެވ ެެ.
ސ ތާކ ަށ ް ދަމ ައި ގެނ ް ދ ަނީ އ ެވ ެެ .އެކަމ ަކ ު ކޮންމ ެވ ެ ް
އަހަންނަށ ް ލި ބުނ ު އުފ ަލުނ ް ރޯނ ް ފ ެށުނ ެވ ެެ .ޖ ަލ ު
އ ެ ީމހ ަކ ު ނ ުފެނ ެއ ެވ ެެ .ރ ޮއި ރ ޮއި އަހަންނަށ ް
ބަލަހ ައ ްޓ ާ މީހ ާ ބ ުނީ އެތަނުގ ައި ރަނގަޅ ަށ ް އ ުޅުނ ު
ސ ނުދ ެއ ްކ ެއ ެވ ެެ .ކ ުރި މ ަތި ނ ް ބ ޮޑ ު ވާހަކ ަ ވ ެ ް
42
_________________
7 527 527
ިލޔުނީ :އައިޝާ މުނާ
ނ ުހުންނ ާ ީތ ކަމ ަށ ް އެމީހުނ ް ތ ަކުރާރުކ ޮށ ް ބުނަމުނ ް
އި ށީނދެލ ައި ގެނ ް އި ނ ެވ ެެ. ސނގި ރޭޓ ު ދ ުމުނ ް މ ު ިޅ ކޮޓ ަރި ވ ަނީ ި
ސނޭ ޢ ުމުރަށ ް އަހަންނަށ ް ހެޔ ޮ ނުބ ައި ވި ް
ސނެނ ް ފ ެށުނ ެވ ެ. ދި ޔ ައ ެވ ެ .މި ކ ަމ ާ ވަރަށ ް ބޮޑ ަށ ް ވި ް
އަންނަނ ް ފ ެށި އި ރ ު ދި ވ ެ ިހރ ާއްޖޭގ ައި އ ެހ ާ ދީނީ
އ ަދި މާލ ޭގ ެ މ ުއ ްސަ ނދި ޢ ާއި ލ ާ އ ެއ ްގ ެ ފި ރި ހެނ ް
ފ ުރި ފ ައ ެވ ެ .އ ެ ީއ ކޮންބ ައ ެއ ްތ ޯ ސްވ ާލ ުކުރ ުމުނ ް އ ެ ީއ
ސ ހ ޭލުނ ްތ ެރި ކަމ ެއ ް ނ ެތ ެވ ެ .މި ގ ޮތުނ ް އަހަރެނ ް ވ ެ ް
ކ ުއްޖ ަކ ާއި ރައްޓ ެ ިހ ީވމ ެވ ެ.
އޭނ ާގ ެ ރައްޓ ެ ިހނ ް ކަމ ަށ ް ބުންޏ ެވ ެެ .އޭނ ާގ ެ ވާހަކ ަ ދ ެއ ްކ ުމުގ ައި އަޅައަޅ ައި ގަންނަ ގ ޮތ ެއ ް ހުރ ުމުނ ް
ބ ޮޑ ުވ ަމުނ ް އ ަ ީއ ޒ ަމާނ ާ އ ެއްގޮތ ަށ ް މި ހާރ ުގ ެ ނަމުނ ް
އޭނަގ ެ އ ުޅުނ ް ރަނގ ަޅ ު ނޫންކަނ ް
ނަމ ަ ތ ަހ ް ީޒ ީބ ގޮތ ަށ ެވ ެ .ސްކ ޫލ ް ދ ައުރުނ ް ފ ެށި ގެނ ް
އ ެނގ ުނީ އ ެއްކ ޮށ ް އުޅ ޭތ ާ 4އަހަރ ު ފ ާއި ތ ު ީވ
އޭނާވ ަނީ މަސްތ ުވެފ ައި ވ ާ ޙ ާލުގ ައި ކަނ ް އަހަންނަށ ް
އަހަރެނ ްގ ެ އެންމ ެ ގ ާތ ް އ ެކ ުވ ެރި ންނަ ީކ ހުޅ ަނގ ުގ ެ
ފ ަހުންނ ެވ ެ .ޙ ަޔ ާތުގ ައި ކ ުރި އ ަށ ް ދ ެވެނ ް އ ޮތ ް
އ ެނގުނ ެވ ެ .އެކ ަމ ާ ބެހޭގ ޮތުނ ް ސުވ ާލ ުކުރ ުމުނ ް އޭނަ
ސ ެޝންތަކ ަށ ް ލޯބިކުރ ާ ކ ުދި ންނ ެވ ެ .އަހަރެނ ް ވ ެ ް ފ ަ
ރަނގ ަޅ ު ގޮތ ަ ީކ ކޮބ ައި ތ ޯ ނުބ ަލ ާ އަވަހ ަށ ް އޭނައ ާ
ސ އަހަންނަ ީކ ފުރަތަމ ަ އި ނ ްކާރ ު ކ ުރި އ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް
އެމީހުނ ް ހ ެދުނ ް އ ަޅ ާ ގޮތ ަށ ް ހ ެދުނ ް އ ަޅ ާ ،އެމީހުނ ް އުޅ ޭ ގ ޮތްތ ައ ް އ ެ ީއ
ސ ގ ޮތ ް ދޫނ ުކުރ ާ މީހ ެއްކަނ ް ވެ ް
ޙަ ީޤ ީޤ ވާހަކަ:
އޭނ ާ އ ަށ ް އ ެނގ ުމުނ ް ހ ުރި ހ ާ
އެންމ ެ މ ޮޅ ު ގ ޮތ ް ކަމ ަށ ް ދ ެކ ެމުނ ް
ވަހަކ ައ ެއ ް ިކޔ ައި ދި ނ ެވ ެ.
އެގޮތ ަށ ް އ ުޅ ެމުނ ް ދި ޔ ަ ީއމ ެވ ެ .އަހަރެނ ް
އޭނާއ ަ ީކ ޢ ުމުރުނ ް 13އަހަރުނ ް
ވަރަށ ް ކުޑ ައި ރ ު ބ ައްޕ ަ އ ާއި މަންމ ަ
ފ ެށި ގެނ ް އެކަނ ް ކުރ ާ މީހ ެއ ް
ވ ަރި ވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ .އަހަރެނ ްގ ެ ކުޑ ަ
ކަމ ަށ ާއި އ ަދި އޭނ ާ ވ ަނީ
ކ ޮއްކ ޮ ގޮވ ައި ގެނ ް އ ުޅ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް
އެކަމ ަށ ް ދ ެވި ހިފާފ ައި ކަމ ަށ ް
މަންމައަކ ަށ ް އަހަރެންނަށ ް އ ެހ ާ
ސ ބުންޏ ެވ ެ. ވެ ް އެވ ަޤ ުތ ު އަހަންނަށ ް
އަޅ ައ ެއ ް ނ ުލ ެވ ެއ ެވ ެ.
ީހ ީވ ފ ައި ދ ަށުނ ް ިބންގ ަނޑ ު
ސްކ ޫލ ްގ ެ އި ތުރުގ ަޑި ިކޔަވަނ ް ދާންޖެހ ޭ ކަމ ަށ ް ބުނ ެ ގި ނަ ވ ަޤ ުތ ު
ސ އ ަޑި އ ަށ ް ކ ަނޑ ައި ގެންގ ޮ ް
ހޭދ ަކުރަނީ އ ެކ ުވ ެރި ންނ ާ އ ެކުގ ައ ެވ ެ.
ދ ާހެންނ ެވ ެ .ބާރަށ ް ރޯނ ް
ސޓ ައި ލ ެއ ް“ ސ ” ް އަހަރެނ ްގ ެ އ ެއ ްވ ެ ް
ފ ެ ީށމ ެވ ެ .އ ަދި އޭނ ާ ކ ައި ރީ
ނ ެތ ް ކަމ ަށ ް ބުނ ެ އެމީހުނ ް ޒ ަމާނ ާ އ ެއްގ ޮތ ް ވާގޮތ ަށ ް އަހަރެނ ްގ ެ ދި ގ ު ސ ކ ޮށާލ ަދި ނ ެވ ެ. ސތ ަށި ގ ަނޑ ު ވ ެ ް އި ް މަންމ ަ އެކ ަމ ާ ވަރަށ ް ރ ުޅި އ ައ ެވ ެ. ސ ބަހަނ ާއ ެއ ް އަހަރެނ ް ކޮންމ ެވ ެ ް
ނ ކުއްޖެއްގ ެ ޙަޔާތް ނހ ެ ް ިދވ ެ ިހ އަ ް ބަދަލުކޮށް ިލ ހުވަފެން...
ސތ ައ ް ސލީއ ެވ ެ .ދުވ ަ ް ދ ައްކ ައި ގެނ ް ހަމަޖ ައ ް ާ
ސތ ަކ ެއ ް ކ ައި ވ ެނި ކ ުރީ މ ެވ ެ .ކ ައި ވެންޏަށ ް ދުވ ަ ް
ސ ސްކ ޫލ ް ނި މި އްޖ ެއ ެވ ެ. ފ ާއި ތ ުވ ެގެނ ް ގ ޮ ް
ފ ާއި ތ ުވ ެގެނ ް ދި ޔ ައި ރ ު އޭނ ާ އަހަރެނ ް ބ ެލުމ ަށ ް
އަހަރެނ ްގ ެ އ ެކ ުވ ެރި ނ ް އ ެ ިކ އ ެ ިކ ގްރޭޑ ް
ސ މ ަސަ އްކ ަތ ެއ ް ނ ުކުރ ެއ ެވ ެ .އޭނަ އ ަށ ް އ ެއ ްވ ެ ް
ސ ތ ަކުނ ް ސްކ ޫލުނ ް ކ ަނޑ ާލީއ ެވ ެ .އ ުޅުނ ް ގ ޯ ް
ސ ޖ ެހ ެނީ އަހަންނަށ ެވ ެ. ޚަރަދ ު ކުރަނ ް ވ ެ ް
ސ ﷲ ގެ ސ ނ ުވާތީއ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް ކ ަމުންނ ާއި ފ ާ ް
ސރަ ދުވ ަހ ެކ ެވ ެ. ދުވަހ ަ ީކ ވި އ ް ާ
ރަޙުމ ަތ ްފ ުޅ ާއ ެކ ު އަހަރެނ ް ސްކ ޫލ ު ނި ނ ް ީމމ ެވ ެ .އ ަދި
އޮފީހުގ ައި އި ނދެފ ައި ގެއ ަށ ް ކާނ ް އަންނަނ ް
ާޞލ ް ކ ުރީ މ ެވ ެ .އ ޭގ ެ ފ ަހުނ ް ސ ޙ ި މ ަ ީތ ތ ަޢުލީމ ް ވ ެ ް
ބޭނުނ ްވި ދުވަހަކ ަށ ް ވ ުމ ާއ ެކ ު ގ ެއ ާ ދި މާއ ަށ ް
ސ ލި ބުނ ެވ ެ. ރަނގ ަޅ ު ވ ަ ީޒ ފ ާ އ ެއ ްވ ެ ް
ސ ވަނ ުމ ާއ ެ ީކ ހިނގަނ ް ފ ެ ީށމ ެވ ެ .ގެއ ަށ ް އ ައި ް
ސ ސތަކަކ ަށްފ ަހ ު އަނ ެއ ްކ ާވ ެ ް ދުވ ަ ް
ކޮޓ ަރީ ގ ެ ދޮރ ުގ ެ ތ ަޅުގ ައި ހިފ ާ ީލމ ެވ ެ .ކޮޓ ަރި
އަހަރެނ ްގ ެ އ ެކ ުވ ެރި ންނ ާ ދި މ ާވި އ ެވ ެ .ކ ުރި އެކ ޭ
ސ އަވަހ ަށ ް ފި ރި މީހ ާގ ެ ވ ަނީ ތ ަޅ ުލާފ ަ އ ެވ ެ .އަވ ަ ް
އ ެއްގޮތ ަށ ް ގ ުޅުނ ް ބަދަހިވ ެ ކ ޮ ީފ ބޯނ ް ތަންތަނަށ ް
ފ ައި ވާނ ް ހ ުރި ތ ޯ ބ ަލ ާ ީލމ ެވ ެ .ކ ުއ ްލި އަކ ަށ ް ލި ބ ުނީ
ސ ވ ަ ީޒ ފ ާ ދި އުނ ް ގި ނަކުރ ެވެނ ް ފ ެށުނ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް
ސހުމ ެކ ެވ ެެ .ފި ރި މީހ ާގ ެ ފ ައި ވާނ ް ފި ޔ ަވ ާ އި ތުރ ު 4 ި
ބަރާބަރަށ ް އ ަދ ާކުރަމ ެވ ެ .ސަ ބަބ ަ ީކ މަންމ ަ އ ާއި
ފ ައި ވާނ ްހ ުއްޓ ެވ ެ .ދޮރުގ ައި ޓ ަ ިކ ޖ ަހ ާ ީލމ ެވ ެ .އެވ ަގ ުތ ު
ކ ޮއްކޮމެނ ް ބަލަނ ް ޖެހޭތީއ ެވ ެ .އ ެކ ުވ ެރި ންނަށ ް
ސ ނުދެކ ޭ 4 ކޮޓ ަރި ނ ް ބޭރަށ ް ނ ުކ ު ީތ ދުވަހ ަކ ުވ ެ ް
އަހަންނަ ީކ މާކަމ ެއ ް ނ ުވ ާ ީމހަކ ަށ ް ީވ ލޯބިވ ެރި ޔ ަކ ު
ފި ރި ހެނުންނ ެވ ެ .އަހަރެނ ްގ ެ ފި ރި މީހ ާ އ ެނދުގ ައި
ސ އެކަނ ް ހ ުއ ްޓ ާލުމ ަށ ް އ ެދި އާދ ޭ ް ސ އެކަނ ް ކ ުރީ މ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް އަހަންނަށ ް ފ ަޅ ާ އެރ ުމ ާއި ގ ުޅި ގެނ ް އޭނ ާގ ެ ކަންތ ައްތ ައ ް ދާނ ް ފ ެ ީށ މ ާ މ ައްޗ ަށ ެވ ެ .ރޭގ ަނޑ ު ގެއ ަށ ް ނި ދަނ ް
ނައ ުމ ާއި އ ަތ ުވ ެއްޖެނަމ ަ ދި ޔަނ ު ީދ ިހފަހ ައްޓ ައި ފި އ ްޔ ާ ސ ކުރަނ ް އަހަރެނ ްގ ެ ގ ައި ގ ައި ތ ަޅ ާ އ ަނި ޔ ާ ވ ެ ް ފ ެށި އ ެވ ެ. ސނ ުނީ އެންމެފ ަހުނ ް އަހަންނަށ ް ވި ް އޭނައ ާއ ެ ީކ އ ުޅެވ ޭނީ އޭނަ އުޅ ޭ ގޮތ ަށ ް އ ުޅ ެގެނ ް ސ ޝއި ޠާނ ާގ ެ މ ަ ީޅގ ައި އަހަރެނ ް ވ ެ ް ކަމ ަށ ެވ ެަ . ޖ ެ ިހ ނި މި އްޖ ެއ ެވ ެ .ލ ޮބ ުވ ެތި ކިއުނ ްތ ެރި ންނޭވ ެ! ސ ފި ރި މީހ ާ ފަދ ަ މަސްތ ުވާތ ަކ ެތި އަހަރެނ ް ވ ެ ް ބޭނުނ ްކުރ ާ ީމހަކ ަށ ް ވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ .އެކ ަމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ސ ސ ް އޭނ ާ އަހަރެނ ް ދ ެކ ެ މ ާ ލޯބިވ ާ ކަމ ަށ ް އި ޙ ު ާ ކުރ ެވުނ ެވ ެެ .މަސްތ ުގ ެ ޙ ާލުގ ައި ވ ަ ީޒ ފާއ ަށ ް ދާނ ް ފ ެށ ުމުނ ް އޮފީހ ުގ ެ ވ ެރި ންނަށ ް އެކަނ ް އ ެނގި ގެނ ް ސ ވ ަ ިކ ކ ޮށ ްފި އ ެވ ެ. ވ ަ ީޒ ފ ާ އި ނ ް ވ ެ ް މަސްތ ުވާނ ް ލި ބ ޭ މި ންވަރ ު މ ަދ ުވ ެގެނ ް ސ އި ތުރ ު އަހަންނ ާއި ފި ރި މީހ ާގ ެ ޒ ުވ ާބ ު ވ ެ ް 41
ޞފްޙާއާއު ގުޅ ޭ ނ ަ ކއުމަކީ 11 ...ވަ ަ ރ ެ ހާ ު ހާރ ުކ ެއުމ ަށ ް އެވ ަގ ުތ ު ހ ޭލ ާ މީހާއ ަށ ް ރޭގ ަނޑ ުގ ެ ފ ަހ ު ތި ންބ ައި ކުޅ ަ އ ެއްބ ައި ގ ެ ދ ުޢ ާކުރ ުމ ާއި އެވ ަގ ުތ ުގ ެ ބޭނުނ ް ހިފ ުމ ުގ ެ ހާރ ުކ ެއުމ ަ ީކ އ ަޅުކަނ ްކުރުމ ަށ ް ވ ާގި ލި ިބ ސކ ަލ ާނގ ެ ވ ަގ ުތުގ ައި އަހަރުމެނ ްގ ެ ވ ެރި ރަ ް ުޞތ ު ލި ބިގެންދ ެއ ެވ ެ. ފުރ ަ ހީވ ާގި ކަނ ް އި ތުރުކ ޮށްދޭކަމ ެވ ެ .އ ެހ ެނީ ދ ުނި ޔ ޭގ ެ އުޑ ަށ ް ފ ައި ބ ައި ވ ޮޑި ގަންނަވ ައ ެވ ެ. ނުވ ައ ެއ ް :ހާރ ުކ ެއުމ ަ ީކ އ ޭގ ެ ޒ ާތުގ ައި ބ ަނޑ ުހ ައި ވ ެ ކަރުހިއްކ ައި ގަނެފ ައި ވ ާ މީހ ާ ސކ ަލ ާނގެއ ަށ ް އ ަދި ވަޙީކުރައްވ ައ ެވ ެ .ތި މަންރަ ް އ ަޅުކަމ ެކ ެވ ެ. އ ަޅުކ ަމ ާއި އ ަދި މ ަސަ އްކ ަތ ް ކުރުމ ަށ ް ކަންނ ެތ ްވ ެ ދ ުޢ ާ ކުރ ާ ީމހަކ ަށ ް )އޭނ ާގ ެ ދ ުޢ ާ( އި ޖާބ ަ އެފަދ ައި ނ ް ހާރ ުކ ެއުނ ް އ ަޅުކަމަކ ަށ ް ވަރުބ ަލި ވާނ ެއ ެވ ެ. ސކ ަލ ާނގ ެ ކ ޮށްދ ެއ ްވ ާހ ު ީށމ ެވ ެ .ތި މަންރަ ް ބަދ ަލ ުވ ެގެނ ް ދ ަނީ މ ާތ ް ﷲ އ ަށ ް ފ ަހ ެއ ް :ހާރ ުކާމީހުންނަށ ް ﷲ ގ ެ ޙ ަޟު ރަތުނ ް އެދ ޭ މީހާއ ަށ ް ދ ެއ ްވ ާހ ު ީށމ ެވ ެ. ިކމަނ ްތ ެރި ކަނ ް އ ަދ ާކުރުމ ަށ ް )ރޯދައ ަށ ް ރަޙުމ ަތ ާއި މ ަލ ާއި ކ ަތުނ ްގ ެ ހެޔ ޮ ދ ުޢ ާލި ބޭނ ެއ ެވ ެ. ސކ ަލ ާނގެއ ަށ ް ފާފ ަ ފ ުއްސެވުމ ަށ ް ތި މަނ ް ރަ ް ހުރުމ ަށ ް( ގ ައި ގ ާ ވަރުޖ ެއްސުމ ުގ ެ ނި ޔ ަތުގ ައި އި ބްނ ު ޢުމަރ ު ރ ި ަޟޔ ަ ﷲ ޢަނ ްހ ުމ ާގ ެ އ ަރި ހުނ ް އ ެދި ދަންނަވ ާ މީހ ާގ ެ ފާފ ަފ ުއ ްސަ ވާދ ެއ ްވ ާ ހާރ ުކާނަމ ައ ެވ ެ .އ ަދި މ ާތ ް ރަސޫލ ު މުޙ ައްމ ަދ ު ރި ވ ާވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ .އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ. ހ ު ީށމ ެވ ެ“. ޞއްލ ަ ﷲ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމައ ަށ ް ަ ”ހަމަކަށަވަރުނ ް މ ާތ ް ﷲ ގ ެ ރަޙްމ ަތ ާއި ޭ ބ ތ ި އ ި ަ ގ ު މ ަ ކ ު ނ ޫ ހ އ ި ަ ހ ު ޑ ަނ ބ ު، ހ ަ މ ަ ދ ޯ ރ ތ ަބ ާވ ުމ ުގ ެ ނި ޔ ަތުގ ައި އެކަނ ްކުރ ުމުންނ ެވ ެ. މ ަލ ާއި ކ ަތުނ ްގ ެ ހެޔ ޮ ދ ުޢ ާ ހާރ ުކާމީހުންނަށ ް އ ދި ހ ައ ެއ ް :ހާރ ުކ ެއ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ﷲ ލި ބ ެއ ެވ ެ“. ީމހުން ޒުވާބުކުރުމ ާ ިއ ރު ިޅއިސް ކުރުމުގަ ި ސުބ ުޙާނަހ ޫ ވަތ ަޢ ާލ ާ ރޯދ ަވ ެރި ޔ ާގ ެ ހ ައ ެއ ް :ހާރ ުކ ެއުމ ަ ީކ ހ ައި ހޫނުކ ަމ ުގ ެ ް ނ ު މ ަ ކ ް ނ ަ ކ މ ި ެ. ވ ެ އ ެ ވ ް ތ ޮ ގ ާ ވ ަސް ވ ަ އ ޢަމ ަލުތ ަކުގ ައި ބަރަކ ާތ ް ލ ައްވ ައ ެވ ެ. ސަ ބ ަބުނ ް އ ުފެދ ޭ ނުރަނގ ަޅ ު އ ަޚ ުލ ާ ީޤ އ ެހެންކ ަމުނ ް އ ެދުވ ަހުގ ައި ގި ނަގުނަ ޢަމ ަލުތ ަކުނ ް އ ެއްކިބ ާވުމ ަށ ް އެހީވެދ ޭ ކަމ ެކ ެވ ެ. ރއްކާތ ެ ިރކޮށް ިދނުމަށް އ ެ ީހތ ެ ިރވެދޭ ަ ޞާ ލި ޙ ު ޢަމ ަލުތ ައ ް ކުރ ުމ ުގ ެ ހެޔ ޮ ރޯދަމ ަހ ު ،ބ ަނޑ ުހ ައި ހޫނުކ ަމުގ ައި ެ. ވ ެ މ ު އ ެ ކ ު ރ ާ ހ ކ ީ ަ މ ަ ކ ް އ ެ އ މި ންވަރ ުކުރައްވ ައ ެވ ެ .ވީމ ާ ،ރޯދ ަވ ެރި ޔާއ ަށ ް ތި ބ ޭ މީހުނ ް ޒ ުވ ާބ ުކުރ ުމ ާއި ރުޅިއި ސްކުރ ުމުގ ައި އ ަށ ެއ ް :ފާފ ަ ފ ުއްސެވުމ ަށ ް އ ެދި ދ ުޢ ާ ރޯދ ައި ގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ޖ ަމާޢ ަތ ުގ ެ ނަމ ާދުތަކ ަށ ް އަވަސްވ ާ ގ ޮތ ްވ ެއ ެވ ެ .މި ކަންކ ަމުނ ް ާޞރ ުވުމަކ ަށ ް ބުރައ ެއ ް ނ ުވ ެއ ެވ ެ .އ ަދި ކީރި ތި ކުރުމ ަށ ް އެންމ ެ މ ޮޅ ުއި ތުރ ުވ ެގެނ ްވ ާ ވ ަގ ުތުތ ަކ ުގ ެ ޙ ި ރައ ްކ ާތ ެރި ކ ޮށ ްދި ނުމ ަށ ް އެހީތ ެރި ވެދ ޭ އ ެއްކަމ ަ ީކ ޤ ުރ ްއާނ ް ިކޔ ެވ ުމ ާއި ޛި ކުރުކ ޮށ ް ދ ުޢ ާކުރުމ ަށ ް ހާރ ުކ ެއުމ ެވ ެ. ތެރޭގ ައި ހާރުދ ަމ ުގ ެ ވ ަގ ުތ ު ިހމެނ ެއ ެވ ެ. ސސެއ ް ނ ުކުރ ެވ ެއ ެވ ެ. ބުރައ ެއ ް އި ޙ ް ާ ހ ަތ ެއ ް :ހާރުދަމ ަ ީކ ބަރަކ ާތ ްތ ެރި އެވ ަގ ުތުގ ައި ފާފ ަ ފ ުއްސެއ ްވުނ ް އ ެދި ދ ުޢ ާ ނ ޯޓ ް :ރަމ ަޟާ ންމ ަހުގ ައި ވ ެގެނ ްވ ާ ވ ަގ ުތ ެވ ެ .އެވ ަގުތ ަ ީކ އި ލ ާ ީހ ނ ުޒ ޫލ ުގ ެ ކުރ ާ މީހުންނަށ ް ﷲ ސުބ ުޙާނަހ ޫ ވަތ ަޢ ާލ ާ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ގި ނަބަޔ ަކ ު ވ ަގ ުތ ެވ ެ .އެބ ަ ީހ ﷲ ސުބ ުޙާނަހ ޫ ވަތ ަޢ ާލ ާ ވ ަނީ މަދަޙ ަ ވަޙީކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ” .އ ަދި ސއްރަ ީކ ސކިތްތަކ ަށ ް ދި ޔ ުމ ުގ ެ ފަހ ަތުގ ައި ވ ާ ި މި ް ދ ުނި ޔ ޭގ ެ އުޑ ަށ ް ތަޖ ައްލީވެވ ޮޑި ގަންނަވ ާ ހާރުދ ަމުގ ައި ފާފ ަފ ުއްސެވުނ ް އ ެދި ދ ުޢ ާކުރ ާ ސ އެކަށީގެނ ްވ ެއ ެވ ެ .އ ަދި މި ީއކ ަމުގ ައި ވުނ ްވ ެ ް ވ ަގ ުތ ެވ ެ .އ ެހެންކ ަމުނ ް އެވ ަގުތ ަ ީކ ދ ުޢ ާ ސ މީހުންނ ެވ ެ“ )ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ (17 :އ ަދި ވ ެ ް މި މ ައ ްސަ ރަ ީކ ގި ނަބަޔ ަކ ު ކީރި ތި ޤ ުރ ްއާނ ް އި ޖާބ ަކުރައ ްވ ާ މ ާތ ްވ ެގެނ ްވ ާ ވ ަގ ުތ ެކ ެވ ެ. ވަޙީކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ” .އ ަދި އ ެއުރެނ ް ގި ނަގި ނައި ނ ް ިކޔަވ ައި އުޅ ޭ މ ައ ްސަ ރ ެކ ެވ ެ. ޞއްލ ަ ﷲ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ މުޙ ައްމ ަދ ު ަ ހާރުދ ަމ ުގ ެ ވ ަގުތަގ ައި ފާފ ަފ ުއްސެވުމ ަށ ް އ ެދި ދ ުޢ ާކުރ ެތ ެވ ެ) “.ﺍﻟﺬﺍﺭﻳﺎﺕ (18 :އ ެހެންކ ަމުނ ް ﻭﺁﺧﺮ ﺩﻋﻮﺍﻧﺎ ﺃﻥ ﺍﳊﻤﺪ ﷲ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺎﳌﲔ ޙަދީޘ ްކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ” .ކޮންމ ެ ރ ެއ ްގ ެ
”
“
ޓތައް! ނ ސަ ިއ ް ނމެ އެކަށޭ ެ ރކުރަން“ އެ ް ރދަ ކު ު ” ޯ www.dharuslive.com www.raajjeislam.com www.noorul-islam.net www.dhiislam.com 40
ދ ކަމެއްބާ؟ ދގޮތް ހުއް ަ ްސލަ އަ ީކ ެ ނމ ެ ިއޚް ިތލާ ީފ މައ ަ ކޮ ް ބއި( ނ ަ ) 3ވަ ަ އައ ްޝަ ިއޚ ް މުޙައްމަދ ު ިޢޔ ާޟު ޢަބްދުއ ް ަލ ީތފ ް ިބނ ް މުޙ ައްމ ަދ ު އ ައ ްޝެ އި ޚ ް ”އި ޚ ްތި ލ ާ ީފ ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ. ޢ ަބ ްދ ުލްވ ައ ްހ ާބ ް މ ައ ްސަ ލަތ ަކުގ ައި އި ނ ްކާރ ު ކުރުމ ެއްނެތ ޭ ބުނ ާބުނުމ ަ ީކ ދަންނަބޭކ ަލުނ ްގ ެ އި ޖ ްމ ާޢި ނ ް ބ ާޠި ލ ް ވާހަކ ައ ެކ ެވ ެ. އ ެހ ެނީ ދަލީލުތ ަކ ާއި ޚިލާފ ަށ ް ބަސްބުނ ާ ކޮންމ ެ ީމހަކ ަށ ް ވ ަ ިކ މީހ ެއ ްގ ެ މޫނަށ ް ބ ެލުމ ެއްނ ެތި ޞޙ ާ ީބނ ް އި ނ ްކާރ ު ކުރައްވ ައ ެވ ެ .އ ެ ީއ އެބޭކ ަލުނ ްގ ެ ަ ތެރޭގ ައި ހ ުރި އެންމ ެ ދަންނަކަންބ ޮޑ ު އެންމ ެ ތ ަގ ްވ ާވ ެރި ީމހަކ ަށ ް ީވނަމ ަވެސްއ ެވ ެ .މ ާތ ް ﷲ ކީރި ތި ޞއްލ ަﷲ އަލ ައި ިހވ ަސަ އްލަމ ަ ފޮނ ުއ ް ީވ ރަސޫލ ާ ަ ޙ ައ ްގ ު ީދނ ާއި ހިދާޔ ަތ ާއި އ ެކުގ ައ ެވ ެ. އ ަދި އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ އ ަމުރ ުފ ުޅުތަކ ަށ ް ިކޔަމަނ ްތ ެރި ކަނ ް އ ަދ ާކުރުމ ަށ ް އ ަޅުގ ަޑ ުމެންނަށ ް އެނ ްގ ެވި އ ެވ ެ .އ ަދި އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ އ ަމުރ ުފ ުޅުތ ަކ ާއި ފ ުށުއަރ ާ ކަންތ ައްތ ަކުނ ް ދުރ ުހ ެލި ވ ެ ،ރައްކ ައ ުތ ެރި ވ ެ ސ ވ ަނީ އަންގ ަވާފ ައ ެވ ެ .އެކަނ ްފ ުރި ހަމ ަ ތި ބުމ ަށ ްވ ެ ް ސންނަތ ާއި ޚިލާފ ަށ ް ގ ޮވ ާލ ާ އ ަދި ޢަމ ަލ ު ު ކުރެވ ޭނީ ސ އި ނ ްކާރުކ ޮށ ް ،އޭނ ާ ކުރ ާ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ބ ަ ް އ ަށ ް އެކަނ ް ބ ަޔާންކ ޮށްދ ެވި ގެންނ ެވ ެ .ރަގ ަޅ ު ގޮތ ަ ީކ ކޮބ ައި ކަނ ް ކ ަނޑައަޅަނ ް ނޭގި ފ ައި ވ ާ މ ައ ްސަ ލަތ ަކުގ ައި އި ނ ްކާރ ު ކުރުމ ެއްނެތ ޭ ބުނުމ ަކުނ ް މ ައ ްސަ ލ ައ ެއ ް ސ ނ ެތ ެވ ެ .އ ަދި އ ެ ީއ ރަގ ަޅ ު ވާހަކ ައ ެއ ް ކަމ ަށ ްވ ެ ް ގ ަބ ޫލ ުކުރ ެވ ެއ ެވ ެ .މ ުޖްތަމ ަޢ ުގ ެ އާދ ަކާދ ައ ާއި އ ެ ީމހ ަކ ު ތ ަބ ާވ ާ މ ަޛްހަބ ަކ ާއި ޚިލާފ ަށ ް ީމހ ަކ ު ކަމ ެއ ް ކުރުމ ަކުނ ް ހ ުއްދ ަވ ެގެންނ ެއ ް އި ނ ްކާރ ުކުރުނ ް އ ެ ީމހ ަކ ާއި ސ ީމހަކ ަށ ް ނ ުވ ެއ ެވ ެ .ޢި ލ ްމ ުލި ބިގެންމެނ ު ީވ އ ެއ ްވ ެ ް ނ ުވާނެފަދ ައި ނ ް، އ ަމުރުކ ޮށ ްގެނ ް ކަމަކ ަށ ް ސ ީމހ ަކ ު ކުރ ާ ކަމ ެއ ް ޢި ލ ްމ ުލި ބިގެނ ް މެނ ު ީވ އ ެއ ްވ ެ ް ސ ނ ުވާނ ެ އ ެވ ެ .މ ާތ ް ﷲ އ ަލ ް މަނާކ ޮށ ްގެނ ްވ ެ ް ސރަތ ުގ ެ 36ވަނަ އާޔ ަތުގ ައި ވ ަ ީޙ ޫ ސރ ާ އި ް ކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ ބަސްފ ުޅ ުގ ެ މާނާގ ައި ވ ެއ ެވ ެ” .އ ަދި
ތި ބާއ ަށ ް އެކަމ ަކ ާއި މ ެދ ު އ ެނގުމ ެއ ް ނ ުވާކަމަކ ަށ ް ސބ ަށ ް މުހ ައްމ ަދ ު ިބނ ް ތ ަބާނ ުވ ާށ ެވ ެ“ .މި ިހ ާ ސކ ޮޅ ު ނި މ ުނީ އ ެވ ެ. ޢ ަބ ްދ ުލްވ ައ ްހ ާބ ުގ ެ ބ ަ ް ްޝއ ުކ ާނީ ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ. އ ަލ ްއި މ ާމ ް އ ައ ަ ”ހެޔޮކަންތަކ ަށ ް އ ަމުރުކ ޮށ ް ނުބ ައި ކަންތ ައ ް ނަ ީހ ސތ ަކުނ ް ދ ައ ްކ ާ ކުރ ުމ ުގ ެ ބ ާބ ު ބަނ ްދުކ ޮށ ްލުމ ަށ ް ީމ ް އެންމ ެ ބ ޮޑ ު ބަހަނާއ ަ ީކ އި ޚ ްތި ލ ާ ީފ މ ައ ްސަ ލަތ ަކުގ ައި އި ނ ްކާރ ު ކުރުމ ެއްނ ުވެޔ ޭ ބުނ ާބުނުމ ެވ ެ .މި އ ުއްމ ަތ ުގ ެ ސންނަތ ާއި ޚިލާފ ަށ ް ު ދަންނަބޭކަލ ަކ ު ގ ުރ ްއާނ ާއި ވާހަކ ަ އ ެއ ް ދ ައްކ ައި ފި ކަމ ަށްވ ަނީ ނަމ ަ އެކަމ ަކ ާ އި ނ ްކާރ ު ކުރަނ ްވާނ ެއ ެވ ެ .އެފަދ ަ ީމހ ަކ ު ޙ ައ ްގ ު ސދ ާވ ެއްޖ ައުމ ަށ ް ދާންދެނ ް އެކަމ ަކ ާއި މ ެދ ު މަގ ަށ ް ީ އި ނ ްކާރ ު ކުރުންމ ަ ީތ ދ ެމި ހުންނަނ ްވާނ ެއ ެވ ެ. އި ޚ ްތި ލ ާ ީފ މ ައ ްސަ ލަތ ަކުގ ައި އި ނ ްކާރ ު ކުރުމ ެއްނ ުވެޔ ޭ ބުނ ާ ބުނުންތަކ ަށ ް ރައ ްދުދ ެއްވ ައި ްޝއި ޚ ް އި ބްނ ު ޢުޘ ައި ީމނ ު ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ. އ ައ ަ ސ ”އި ޚ ްތި ލ ާ ީފ މ ައ ްސަ ލަތ ަކުގ ައި އ ެއްގޮތަކ ަށ ްވ ެ ް އި ނ ްކާރ ުކުރުމ ެއްނެތ ޭ ބުނ ެފި ނަމ ަ މި ީދނ ުގ ެ ހ ުރި ހ ާ ސ ދެގ ޮތ ް ހ ުއްދ ަވ ެދާނ ެއ ެވ ެ .އ ެހ ެނީ ކަމ ެއ ްވ ެ ް މ ަދުމ ައ ްސަ ލ ައ ެއ ް މެނ ު ީވ ކޮންމ ެ މ ައ ްސަ ލ ަ އ ަ ީކ ސ އި ޚ ްތި ލ ާ ީފ މ ައ ްސަ ލ ައ ެކ ެވ ެ“. ވެ ް ޢުޘ ައި ީމނ ް އި ބްނ ު ސ އ ަދި ވ ެ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ” .އި ޚ ްތި ލ ާ ީފ މ ައ ްސަ ލަތ ައ ް ދެބަޔަކ ަށ ް ބެހިގެނ ްވ ެއ ެވ ެ .އ ެ ީއ ޚިލ ާފ ު އ ުފ ެދ ުމ ުގ ެ ޖާގައ ޮތ ް އި ޖ ްތި ހ ާ ީދ މ ައ ްސަ ލަތ ަކ ާއި ،ޚިލ ާފ ް އ ުފ ެދ ުމ ުގ ެ ޖާގަނ ެތ ް މ ައ ްސަ ލަތ ަކ ެވ ެ. ޚިލ ާފ ު އ ުފ ެދ ުމ ުގ ެ ޖާގައ ޮތ ް އި ޖ ްތި ހ ާ ީދ މ ައ ްސަ ލަތ ަކުގ ައި އި ދި ކ ޮޅ ު ރައ ުޔ ާއި ޚިލ ާފ ްވ ެ، އ ެމ ުޖްތ ަ ިހދ ެއ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް އި ނ ްކާރ ު ކުރުމ ެއްނ ެތ ެވ ެ. ސ ިބނ ާވ ެގެންވ ަނީ އ ެހ ެނީ ،އި ދި ކ ޮޅ ު ރައ ުޔ ުވ ެ ް ގ ަބ ޫލ ުކުރެވޭފަދ ަ ދަލީލ ު ތ ަކ ެއ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް
ސ ޢ ާއ ްމުނ ްގ ެ ކަމ ަށ ްވާތީއ ެވ ެ .އ ެހެންނަމ ަވ ެ ް މީހުނ ް އެމީހުނ ްގ ެ ގ ައ ުމ ުގ ެ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ސތ ަކުނ ް ީމ ް ނި ނ ްމުނ ް ތ ަގްލީދ ް ކުރ ާނީ އ ެވ ެ. ނ ުދި ނުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ. ބ ައި ބ ައި ވ ެގެނ ްދި ޔ ަ ްޝއި ޚ ް ޢ ަބ ްދ ުއްރަޙ ްމާނ ް އ ެހެންކ ަމުނ ް އ ައ ަ ސަ ޢ ު ީދ ވި ދ ާޅުވ ަނީ ”ޢ ާއ ްމުނ ްގ ެ މ ަޛްހަބ ަ ީކ އެމީހުނ ްގ ެ ގ ައ ުމ ުގ ެ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ މ ަޛްހ ަބ ެވ ެ“. ޖާގަނ ެތ ް އ ުފ ެދ ުމުގ ައި ޚިލ ާފ ު އި ދި ކ ޮޅުހ ަދ ާ މީހުންނަށ ް މ ައ ްސަ ލަތ ަކުގ ައި އި ނ ްކާރ ު ކުރެވޭނ ެއ ެވ ެ .ސަ ބަބ ަ ީކ އޭނ ާ އ ަށ ް ޢުޛުރ ެއ ް ނ ެތުމ ެވ ެ“. ވާހަކަތ ަކުނ ް އި ސްވެބ ަޔާނ ްކުރ ެވުނ ު ދޭހ ަވ ެގެންދ ަނީ ބ ައ ެއ ް މީހުނ ް ބުނާފަދ ައި ނ ް ”އި ޚ ްތި ލ ާ ީފ މ ައ ްސަ ލަތ ަކުގ ައި އި ނ ްކާރ ުކުރުމ ެއ ް ސ ހ ުއްދ ައ ެވ ެ“ ބުނ ާ ނ ުވ ެއ ެވ ެ ،އ ަދި ދެގ ޮތ ްވ ެ ް ބުނުންތަކ ަ ިކ ޙ ަ ީގގ ަތ ާއި ޚިލ ާފ ު ވާހަކަތ ަކ ެއްކަމ ެވ ެ. އ ެހެންކ ަމުނ ް އެފަދ ަ ގ ޮވ ެލި ތ ައ ް ހ ުއ ްޓ ާލ ައި ،ﷲ ޞއްލ ަﷲ އަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލ ަމ ް އ ަދި އ ާއި ރަސޫލ ާ ަ ސތަކ ަށ ް ރ ުޖޫޢ ަވުމ ަށ ް ގ ޮވާލަމ ެވ ެ. ސަ ލ ަފުނ ްގ ެ ބ ަ ް ސ ިކތަންމ ެ ހިތި އ ެއެޗ ެއްނަމ ަވ ެ ް ޙ ައްގ ަ ީކ ސނ ޫނީ ދ ުލުނ ް ބޭރ ު ނ ުކުރުމ ަށ ް ޙ ައ ްގުބ ަ ް ޢ ަޒ ުމްކ ަނޑ ަ އ ަޅ ުއ ްވ ާށ ެވ ެ .އި ސްލ ާމ ް ީދނަ ީކ ސތ ަކުންނަށ ް ލ ުއި ފ ަސޭ ހ ަ ީދނެކ ޭ ވި ދ ާޅ ުވ ެީ ،މ ް އ ޮޅުންއަރާގޮތ ަށ ް ފ ަތ ުވާދ ެއ ްވުނ ް ހ ުއްޓ ަވ ާލ ެއްމ ަށ ް ަޞޙ ަތ ްތ ެރި ވ ެ އެންމެހ ައި ފަރ ާތ ް ތަކ ަށ ް ނ ޭ ަޞއްޔ ަތ ް ކުރަމ ެވ ެ. ވ ި ސ ކުރައްވަނ ް ބޭނުނ ްފ ުޅުނަމ ަ އި ތުރަށ ް ދި ރ ާ ާ ދ ުކ ްތޫރ ު ފ ަޟް ލ ު އި ލ ާ ީހ ޡ ަ ީހރ ު ގ ެ ”ހ ުކ ްމ ުލ ް ސ އި ނ ްކ ާރި ީފ މަސާއި ލި ލ ް ޚިލ ާފި “ މި ފ ޮތ ް ދި ރ ާ ާ ކުރައ ްވ ާށ ެވ ެ .ﻭﺍﷲ ﺃﻋﻠﻢ -ނި މ ުނީ - 39
������������������������������������ ������������������������������������ ��������������� ������������������������������������ ��������������� ����������������������������������������
���������������
�������������� ������������� �������������� ������� ������� �������
����������������������������������������
���������������������������������������� ��������������������������������������� ��������������������������������������� ��������������������������������������� ��������������������������������������� ��������������������������������������� ��������������������������������������� ������������������������������������� ������������������������������������� ������������������������������������� ����������������������������������� ����������������������������������� ����������������������������������� ������������������������������������� ������������������������������������� ������������������������������������� ��������������������������������������� ��������������������������������������� ��������������������������������������� �������������������������������������������� �������������������������������������������� ��������������� �������������������������������������������� ��������������� ���������������
38
ނން :ރޯދަ ިއގ ެ މ ަ ިތވ ެ ިރކަން ފޮތުގ ެ ަ ިލޔުނީ :އިސް މ ާ ިޢލް ނާ ީޖ ރށް ފ ު ިރހަމައަށް ރޯދައ ާ ިއ ބެހޭގޮތުން ވަ ީނ އަ ިލއަޅުވާލާފައެވ ެ .އަ ިދ ިމފޮތުގަ ިއ ރޯދައ ާ ިއ ރފ ްި :މފޮތުގަ ިއ ވަ ަ ަތޢ ާ ަ ނ މައުލޫމާތ ު ަތކެއްވަ ީނ ޤުރުއާނާ ިއ ހަ ީދޘ ް ޒަ ީރއ ާ ިއން ގެނ ެސް ީދފައެވ ެ. ނގ ު ަ ބެހ ޭ ިގ ަ ޞަ ފްޙާގ ެ ޢަދަދ ު :އ ޭ 5ގ ެ 78ޞަ ފްޙ ާ ނވާނީ :ދަގަ ަތ ބުކ ްޝޮ ޕުން ިލ ިބވަޑަ ިއ ގަން ަ
ނން :މ ުސް ިލމުންގ ެ ދަހަނާ ފޮތުގ ެ ަ ރއްޒާޤ ް ޢަ ީލ ަތރުޖަމ ާ :ޢަބްދުއ ް ަ ނ ަބޔެއްގ ެ މެދުގަ ިއ މަޤްބޫލް ’ފ ޯރޓްރ ެސް އޮފްދަ މ ުސް ިލމ ް‘ގ ެ ިދވ ެ ިހ ަތރުޖަމާއެވ ެި .މފޮތުގަ ިއ ރފ ްި :މ ީއ ިގ ަ ަތޢ ާ ަ ނތުން ހޮވާލ ެ ިވފަ ިއވ ާ ކޮންމ ެ މ ުސް ިލމަކަށްވ ެސް ބޭނުންތ ެ ިރ އ ެ ަތއ ް ދުޢ ާ ަތކެއ ް ވަ ީނ ިހމަނާފައެވ ެ .ޤުރުއާނާ ިއ ސު ން ަ ިމދުޢ ާ ފޮތުގަ ިއ ދުޢ ާ ަތކުގ ެ ަތރުޖަމާވ ެސް ވަ ީނ ިހމަނާފައެވ ެ. ޞަ ފްޙާގ ެ ޢަދަދ ު 347 :ޞަ ފްޙ ާ ނވާނީ :ދަގަ ަތ ބުކ ްޝޮ ޕުން ިލ ިބވަޑަ ިއ ގަން ަ
ނމާދ ު ނންަ :ތރާ ީވޙ ް ަ ފޮތުގ ެ ަ ިލޔުނީ :އައ ްޝަ ިއޚ ް ޢުޘްމާން އަބްދ ުﷲ ރށް ފ ު ިރހަމ ަ ނމާދ ު ކުރާނެގޮތ ް ަބޔާންކޮށް ިލޔެފަ ިއވ ާ ވަ ަ ނމާދުގ ެ މާތ ް ކަމ ާ ިއ ަތރާ ީވޙ ް ަ ރފ ްި :މ ީއ ަތރާ ީވޙ ް ަ ަތޢ ާ ަ ނއެވ ެ. ނ ގު ަ ނމަވ ެސް ފޮތުގަ ިއ ިހމެނޭ މައުލޫމ ާ ަތއ ް ިގ ަ ފޮތެކެވ ެ .ފޮތ ް ކުޑަކަމުގަ ިއ ިވ ަ ޞަ ފްޙާގ ެ ޢަދަދ ު 20 :ޞަ ފްޙ ާ ނވާނީ :ދަގަ ަތ ބުކ ްޝޮ ޕުން ިލ ިބވަޑަ ިއ ގަން ަ
37
ކަންނެތްކަމ ާ ިއ ކަމެއްނެތ ް ކަމުގ ެ މައ ްސަ ރު:
ިލޔުނީ :ޙ ާ ިތމ ް ޔ ޫސު ފ ް
ނ ނ ިއ އަޅުގަނޑ ުމ ެ ް ނ ާ ސލަފު ް ަ
އި ސްލ ާމ ް ީދނ ާ ބެހ ޭ މ ަޢ ުލ ޫމ ާތ ެއ ް
އެތ ައ ް ބ ޮޑ ުންނ ެއ ް ޤ ަތ ުލ ުވ ެ ދި ޔ ަ ީއ މި ފަދ ަ
އެކަލ ޭގ ެފާނަށްފ ަހ ު މި އ ުއްމ ަތ ުގ ެ ޞާ ލި ޙ ް
ލި ިބފ ައި ނ ުވ ާ ީމހަކ ަށ ް އ ަދ ުގ ެ މުސްލި މުނ ްގ ެ ޙާލ ަތ ު
ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ެއްގ ައި މުސްލި މުނ ް ދ ެއ ް ިކ ހިތްވަރ ުގ ެ
ސަ ލ ަފުންވ ަނީ އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ ރި ވ ެތި ނަމޫނާއ ަށ ް
ފ ެނި އްޖެނަމ ަ ބުނ ާނީ ރަމ ަޟާ ނ ް މަހ ަ ީކ މުސްލި މުނ ް
ސަ ބ ަބުންނ ެވ ެ.
ތ ަބ ާވެވަޑ ައި ގެންފ ައ ެވ ެ.
އަރ ާމ ުކުރ ާ ޗ ުއ ް ީޓ މ ައ ްސަ ރ ެއ ް ކަމ ަށ ެވ ެ .ނުވަތ ަ
ހިޖުރައި ނ ް 6ވަނަ އަހަރަށ ް ބ ައްލ ަވ ާ
ހިޖްރައ ަށ ް ފ ަހ ު 92އަހަރ ުގ ެ
ކ ުޅި ވަރ ާއި މަޖ ަލުގ ައި ހޭދ ަކުރ ާ ީޢދ ެއ ް ކަމ ަށ ެވ ެ.
ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ުގ ެ ލ ައ ްވ ާށ ެވ ެ .ޒ ައި ދ ު ިބނ ް ޙ ާރި ޘ ާ ރ ި
ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ެވ ެ .އ ުތުރ ު އ ެފ ްރި ކ ާގ ެ އުމ ަ ީވ
ތެދ ެކ ެވ ެ .ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ު އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް ކަންނ ެތ ް
ޤ ާފި ލާއަކ ަށ ް ޙަމ ަލ ާ ީދ މ ުދާކ ޮޅ ު ފ ޭރި ގ ަތ ް ވ ާ ީދ
ސ ިބނ ް ނ ުސަ އި ރ ާއި އޭނ ާގ ެ ގަވަރުނަރ ު މ ޫ ާ
ވ ަމ ުއ ެވ ެ .ވ ަޤ ުތ ުގ ެ ދެބ ައި ކުޅ ަ އ ެއްބ ައި ނި ދ ުމުގ ައ ެވ ެ.
އ ަލ ް ޤުރ ާގ ެ ރަނި ކަމަނ ާ ފ ާތި މ ާ ިބނ ްތި ރާބިޢ ުއ ާ
ޖެނެރަލ ް ޠ ާރި ޤ ް ިބނ ް ޒި ޔ ާދ ު މ ު ިޅ ސްޕ ެއި ނ ްއ ާއި
އަނ ެއްބ ައި ނ ް އ ެއްބ ައި ކ ެއ ުމުގ ަ އ ެވ ެ .ބ ާ ީކބ ައި
ޞއްލ ަﷲ ހ ަނގުރާމ ަކުރ ެއ ްވުމ ަށ ް ރަސޫލ ުﷲ ަ
ސލީއ ާއި ފްރާންސްގ ެ ބ ައ ެއ ް ފަތަޙ ަކުރައ ްވ ާ ސ ި ި
ކ ުޅ ުމުގ ައ ެވ ެ.
ސ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލ ަމ ް ޒ ައި ދ ުގ ެފާނ ު ފޮނ ުއ ްވެވީވ ެ ް
700އަހަރުވަންދެނ ް މުސްލި މުނ ް ވ ެރި ކަނ ްކުރާނ ެ
ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ެއްގ ައ ެވ ެ .ޢަރަ ިބ ކަރައި ގ ެ އެންމ ެ
ޙ ަޟާ ރަތ ުގ ެ ިބނ ްގ ާ އ ެތ ާނގ ައި އ ެޅ ުއ ް ީވ ހަމ ަ
ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ައ ާއި ސަ ލ ަފުނ ް ރަމ ަޟާ ނ ް
ސަ ލާމ ަ ީތ ފި ޔަވ ަޅުތ ައ ް ވަރުގަދަކަމ ަށ ް މ ަޝް ހޫރ ު
ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ެއްގ ައ ެވ ެ.
ސ ހޭދ ަކުރ ެއ ް ީވ ކަންނ ެތްކ ަމ ާއި ކަމ ެއ ް ނ ެތްކ ަމ ުގ ެ މަ ް
މި ރަނި ކަމަނ ާ ޤ ަތ ުލުކ ޮށ ް ޒ ައި ދ ުގ ެ ލ ަޝް ކަރ ު
މ ައ ްސަ ރ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައ ެއްނޫނ ެވ ެ .ހިޖްރައ ަށ ް
ސ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް ފ ުރި ހަމ ަ ކ ާމި ޔ ާބ ެއ ް ހ ޯއްދެވީވ ެ ް
ޢާލަމ ަށ ް ކ ުރި މ ަތި ވެފ ައި ވ ަނީ ”ޔ ައ ުޖ ޫޖ ު މ ައ ުޖ ޫޖ ު
ޞއްލ ަﷲ ފ ަހ ު 9ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ެއ ް ރަސޫލ ުﷲ ަ
ކަންނ ެތ ްވެފ ައި މި ތި ބ ޭ ފަދ ަ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ެއްގ ައ ެވ ެ.
ފަދ ަ“ މޮނ ްގ ޯލުނ ްގ ެ ލ ަޝް ކަރުތ ަކ ާއ ެވ ެ .އެމީހުނ ް
ޞއްލ ަﷲ ސ ރަސޫލ ުﷲ ަ ނަމ ަވ ެ ް
ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ ހޭދ ަކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ .އ ޭގ ެ
7ވަނަ ޤަރުނަށ ް އ ެޅުނ ުއި ރ ު އި ސްލ ާ ީމ
ހިޖުރައި ނ ް 8ވަނަ އަހަރ ެވ ެ.
މުސްލި މުންނ ާ ދެކޮޅ ަށ ް ިހނ ްގި ލ ާއި ންސާނީ
ފުރަތަމ ަ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ު އެކަލ ޭގ ެފާނުވ ަނީ ޙ ަމ ްޒ ާ
އެއަހަރ ުގ ެ ރަމ ަޟާ ނ ް މަހ ަށ ް އ ެޅުނ ުއި ރ ު މ ައ ްކ ާގ ެ
ޙަމ ަލާތ ަކުގ ައި 1،800،000މުސްލި މުނ ް
ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ުގ ެ ޤި ޔާދ ަތ ުގ ެ ދ ަށުނ ް 30 ރ ި
މ ުޝް ރި ކުންވ ަނީ ޙުދ ައި ބިއ ްޔ ާގ ެ އ ެއްބަސްވ ުމ ާއި
ޝހީދުކ ޮށ ްލާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ .މި އ ަނި ޔ ާވ ެރި ކ ަމ ުގ ެ ަ
ބޭކ ަލުނ ް ސަ އި ފ ުލްބ ަޙްރ ެވ ެ ކިޔުނ ު ސަ ރަޙ ައްދ ަށ ް
ޚިލ ާފ ްވެފ ައ ެވ ެ .އޭރ ު މުސްލި މ ް މ ުޖާހިދުނ ް
ދ ަށުގ ައި މުސްލި މުނ ް ތި އ ްބ ާ ޢ ައި ނ ު ޖ ާލ ޫތ ުގ ެ
ފޮނ ުއ ްވާފ ައ ެވ ެ .އ ެ ީއ އ ެތ ާނގ ައި ތި ިބ މ ައ ްކ ާގ ެ
އ ުތުރުގ ައި ދ ަނީ ބ ައި ޒ ެންޓ ައި ނ ް ރޯމަނުންނ ާ
ހ ަނގުރ ާމާގ ައި ސަ އި ފ ުއ ް ީދނ ް ޤ ުތ ުޒ ުގ ެ ދަށ ަށ ް
މ ުޝް ރި ކުނ ްގ ެ 300އ ެއ ްހ ާ ކާފަރުންނ ާ ހ ަނގުރާމ ަ
ކ ުރި މ ަތި ލ ަަމުންނ ެވ ެ .ނަމ ަވެސް ،މ ުޅި ޢަރަ ިބ
އ ެއްބ ައި ވި އި ސްލ ާ ީމ ލ ަޝް ކަރ ު މޮނ ްގ ޯލުންނ ާއި
ސ އ ެ އަހަރ ު ހ ަނގުރާމ ަ ކުރ ެއ ްވުމ ަށ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް
ޝރ ުކ ުގ ެ އ ަނދި ރި ކަނ ް ބ ައްރުނ ް ކ ުފުރ ާއި ި
ކ ުރި މ ަތި ލ ައ ްވ ާ ދ ުނި ޔ ެ ޙ ައި ރާންކ ޮށ ް ފ ުރި ހަމ ަ
ކުރުމ ެއްނ ެތި އ ެނބ ުރި ވަޑ ައި ގަންނަވަނ ް ޖ ެހ ުނީ އ ެވ ެ.
ފ ުހ ެލުމ ަށްޓ ަކ ާ މ ައ ްކ ާ ފަތަޙ ަކުރައްވަނ ް މުސްލި މުނ ް
ފަތަޙ ައ ެއ ް ހ ޯއްދ ެ ީވ 648ވަނަ އަހަރ ުގ ެ ރަމ ަޟާ ނ ް
ސ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ެއްގ ައ ެވ ެ .ލާތ ައ ާއި ނ ުކުތީވ ެ ް
މ ަހ ެއ ްގ ެ 26ދުވ ަހ ުއ ެވ ެ.
ދެނ ް އ ެއ ާއި ޖ ެހުނ ު އަހަރ ުގ ެ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ެވ ެ .ހިޖުރައި ނ ް 2ވަނަ އަހަރ ުގ ެ ރަމ ަޟާ ނ ް
ޢ ުއ ްޒ ާ އ ަދި މަނ ާތ ާއި އ ެހ ެނި ހެނ ް ކ ުފުރ ުގ ެ ބ ުދުތ ައ ް
މ ަހ ުގ ެ ީ 17ވ ހ ުކުރ ުދުވ ަހ ު ،ބ ަދުރ ުގ ެ މ ައި ދާނުގ ައި
ސންނާފ ަތި ކުރ ެއ ް ީވ ހަމ ަ ރަމ ަޟާ ނ ް ތ ަޅ ުއ ްވ ާ ު
ޞ ީލ ީބންނ ާ ދެކޮޅ ަށ ް މ ެދ ުކ ެނޑ ުމ ެއްނ ެތި ަ
313މ ުޖާހިދުނ ް އެންމ ެ 2އ ަހ ާއި 70ޖަމ ަލ ާއ ެކ ު
މ ަހ ެއްގ ަ އ ެވ ެ.
ޞލ ާޙ ުއ ް ީދނ ުލ ް ހ ަނގުރާމ ަ ކުރައްވ ަމުނ ް ގެންދ ެވި ަ
ޞއްލ ަﷲ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަގ ެ ރަސޫލ ުﷲ ަ
ސ އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަ ް
ހިޖުރައި ނ ް 682ވަނަ އަހަރ ެވ ެ.
އ ައ ްޔ ޫ ީބ ދ ުޝް މަނުންނ ާ ދެކޮޅ ަށ ް ދ ެއ ްވި އެންމ ެ
އ ަރި ހުގ ައި ﷲ ގ ެ މ ަގުގ ައި ކުރ ެވުނ ު ފުރަތަމ ަ
ހޭދ ަކުރައ ްވާފ ައި ވ ަނީ ޖި ހ ާދ ު ކުރ ެއ ްވ ުމުގ ައ ެވ ެ.
ފ ަހ ު ޙަމ ަލާދ ެއ ްވ ާ މުސްލި މ ް ިބންތ ަކުނ ް އެމީހުނ ް
ހ ަނގުރާމ ަ 100އ ަހ ާއި 700ޖަމ ަލ ާއ ެކ ު
ޙ ައ ްޤ ާއި ބ ާޠި ލ ް ވަކިކުރ ެއ ްވ ުމުގ ައ ެވ ެ.
ސ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ެއްގ ައ ެވ ެ. ބޭރުކ ޮށ ްލ ެއްވީވ ެ ް
ސ މ ުޝް ރި ކުނ ްގ ެ ލ ަޝް ކަރ ާ އ ައި ސްތި ިބ މ ައ ްކ ާގ ެ ހ ާ ް
ހެޔޮކަންތ ައްތަކ ަށ ް އ ަމުރ ުކުރ ެއ ްވ ުމ ާއި
ސ ހޭދ ަކުރ ެއ ްވި މި ީއ އެބޭކ ަލުނ ް ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަ ް
ދެކޮޅ ަށްވ ަނީ ކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ .ޙ ައ ްޤ ާއި ބ ާޠި ލ ް
ނުބ ައި ކަންތ ައްތ ައ ް މަނ ާކުރ ެއ ްވ ުމުގ ައ ެވ ެ .އެމ ަހުގ ައި
ގ ޮތ ެވ ެ .އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް އެބޭކ ަލުންނަށ ް ތ ަބ ާވާނ ް
ވަކިކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ .އާދ ޭހ ެވ ެ .ހަމ ަ ރަމ ަޟާ ނ ް
ކަންނ ެތ ްވ ާ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެންނަށ ް އެކަލ ޭގ ެފާނަށ ް
ބޭނުންނަމ ަ މި މ ަހ ު އި ތުރަށ ް ހީވ ާގި ވާނ ް
މ ަހ ެއްގ ައ ެވ ެ .އ ަބ ޫ ޖ ަހ ުލ ު ފަދ ަ މ ުޝް ރި ކުނ ްގ ެ
ތ ަބ ާވ ެވ ެނީ ކިހާވަރަކ ަށ ްބާވ ައ ެވ ެ!
އެބަޖ ެހ ެއ ެވ ެ.
ސފްޙާ 5އާ ިއ ގުޅ ޭ ނންަ .. ޝ ިއޠާ ު ދމަހު ިޖންނި ަ ރޯ ަ ސ ކުރެވ ޭ ޙ ާ ީޤޤ ަތ ެކ ެވ ެ. ސ ް ވާހަކ ައ ެވ ެ .މި ީއ އި ޙ ް ާ ސ އ ެހެނ ް އެމ ަހުގ ައި އެފަދ ަ ކަމ ެއ ް ހިގި ނަމ ަވ ެ ް ސތަކ ަށ ް ވުރ ެ އެމ ަހުގ ައި އެފަދ ަ ކަންތ ައްތ ައ ް މަ ް ސ އ ެހ ުރި ހ ާ އ ެއްޗ ެ ިހ މާމަދ ެވ ެ .އ ެއްގޮތަކ ަށ ް ވ ެ ް ސތ ޮޅ ު އ ެޅ ުވުމ ަކުނ ް އެމ ަހުގ ައި ނުބ ައި ކަމ ެއ ް ކަ ް އ ަދި ފާފ ައ ެއ ް ނުހިނގުނ ް ލ ާޒި މ ެއ ް ނ ުކުރ ެއ ެވ ެ. ސ އެފަދ ަ ޝއި ޠާނުނ ްގ ެ ިކބ ައި ނ ް ނޫނަކ ަ ް އ ެހ ެނީ ަ ކަންތ ައްތ ައ ް ހިނގާނ ެ އެތ ައ ް ސަ ބ ަބ ެއ ްވ ެއ ެވ ެ. އ ެހ ެނީ ނުބ ައި ކަންތ ައްތ ަކ ާ ފާފަތ ައ ް ކުރ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުތ ައ ް ކ ަމުގ ައި ،ނުބ ައި ވ ެގެނ ްވ ާ ނަފްސާއި ، ސނުނ ްގ ެ އި ނ ް ާ އާދަތ ަކ ާ، ހ ުތުރ ުވ ެގެނ ްވ ާ ޝއި ޠާނުނ ްވ ެއ ެވ ެ“. ތެރ ެއި ނ ްވ ާ ަ ވީއި ރ ު ކޮންމ ެ ނުބ ައި ކަމ ެއ ް ީމހ ަކ ު ޝއި ޠާނ ާގ ެ ބާރަކުނޫނ ެވ ެ. ަ ކުރަނީ ހަމ ައެކ ަނި ްސންނ ާއި ޖި ނ ްނީ ންނަށ ް ވ ަނީ އި ޚ ްތި ޔާރ ު ﷲ އި ނ ީ ދ ެއްވ ައި މުކ ައ ްލި ފުންކ ަމުގ ައި ލ ައ ްވާފ ައ ެވ ެ. ޝއި ޚ ު އި ބްނ ު ޢުޘ ައި ީމނ ުގ ެ އ ަރި ހުނ ް ކީރި ތި ަ ޞއްލ ަﷲ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަގ ެ ަ ނަބިއ ްޔ ާ ސތ ޮޅ ު )ޝއި ޠާނުންތ ައ ް ކ ަ ް ަ ﻭﺻﻔﺪﺕ ﺍﻟﺸﻴﺎﻃﲔ މި ބަސްފ ުޅ ާބެހޭގ ޮތުނ ް އ ެޅ ުވި ގެނ ް ވ ެއ ެވ ެ(. ސ ސުވ ާލ ު ކުރ ެވުނ ެވ ެ) .އ ެހެންކަމ ަށ ް ވީއި ރ ުވ ެ ް ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ު ދ ުވ ާލ ު މީހުނ ް އަރައި ރުނ ްވ ެ ޒ ުވ ާބުކ ޮށ ް ހ ަދާތަނ ް ފެނ ެއ ެވ ެ .ފ ަހ ެ ބ ައ ެއ ް ސ މީހުނ ް އަރައި ރުނ ްވ ެ ޒ ުވ ާބުކ ޮށ ް ހަދ ަނީ ވ ެ ް އ ެޅ ުވި ފ ައި ސތ ޮޅ ު ކަ ް ޝއި ޠާނުންތ ައ ް ަ ވ ަނި ކ ޮށ ްތ ޯއ ެވ ެ؟ ދެންފ ަހ ެ އ ެ ޙަދީޘ ްގ ެ ބ ައ ެއ ް ރި ވާޔ ަތްތ ަކ ާ ބެހޭގ ޮތުނ ް އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ މި ބަސްފ ުޅުނ ް ޖ ަވ ާބ ު ސތ ޮޅ ު އ ެޅ ުވ ެނީ ދ ެއ ްވި އ ެވ ެ .އެމ ަހުގ ައި ކ ަ ް ޝއި ޠާނުނ ްގ ެ ތެރޭނ ް ަ ނުވަތ ަ ހިލި ހިލ ާ އ ެޅ ުވ ެނީ މ ާރި ދުންނ ެވ ެ) .މި ީއ ﺍﻟﻨﺴﺎﺋﻲ ގ ެރި ވާޔ ަތ ެވ ެ(. މި ފަދ ަ ޣ ައި ބުގ ައި ވ ާ ކަންތ ައްތ ަކ ާ ބެހޭގ ޮތުނ ް ސފ ައި ވ ާ ޙަދީޘްތ ަކ ާ މ ެދ ު އަހަރެމެނ ް އ ައި ް )މުސްލި މުނ ް( ކަންތ ައ ް ކުރަންޖެހ ޭ ގޮތ ަ ީކ ވ ާރި ދ ުވެފ ައި ވ ާ ގޮތ ަށ ް ޤ ަބ ޫލުކ ޮށ ް އެއ ަށ ް ބޯލ ަނބ ާ ިކޔަމަނ ްވުމ ެވ ެ .އ ަދި އެކ ަމ ާ ބެހޭގ ޮތުނ ް އެއ ަށ ްވުރ ެ ބޮޑ ަށ ް ވާހަކ ަ ނުދ ެއ ްކުމ ެވ ެ .ފ ަހ ެ
ހަމަކަށަވަރުނ ް މި ގޮތ ަ ީކ އެމީހ ެއ ްގ ެ ީދނ ާއި އ ާ ިޚރ ު ނަތީޖ ާ އެންމ ެ ރަނގ ަޅ ުވާނ ެ ގ ޮތ ެވ ެ .އ ެހެނ ް ކ ަމުނ ް އި މ ާމ ު އ ަޙްމ ަދ ުގ ެ ދ ަރި ކ ަލުނ ް ޢ ަބ ްދ ުﷲ އެކަލ ޭގ ެފާނަށ ް މި ބަސްފ ުޅ ު )ހަމަކަށަވަރުނ ް ސނ ާ ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ު އަރާރުނ ްވ ެ ޒ ުވ ާބުކ ޮށ ް އި ނ ް ާ ހަދ ައ ެވ ެ (.ދެންނ ެވި ހިނދ ު ވި ދ ާޅ ުވެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. މި ީއ ޙަދީޘްގ ައި ވ ާރި ދ ު ވެފ ައި ވ ާ ގ ޮތ ެވ ެ .މި ކ ަމ ާ ވާހަކ ަ ނުދ ައ ްކ ާހ ުށި ކަމ ެވ ެ! އ ެހެންކ ަމުނ ް ޖ ުމްލަކ ޮށ ް ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްގ ެ ބަސްފ ުޅުތަކ ަށ ާއި މި ކ ަމުގ ައި ކަންކަނ ް ހިނގާގ ޮތ ް ގޮތ ަށ ް ތ ަޖ ުރި ބ ާކުރ ެވ ެމުނ ްދ ާ ލޯމ ައްޗ ަށ ް ޝއ ްކުތ ައ ްކުރާނ ެ ަ ބ ަލާނަމ ަ ކ ުރި ނ ްބުނ ެވުނ ު އެމ ަހުގ ައި ޝއި ޠާނުނ ް ަ ޖާގ ައ ެއްނ ެތ ެވ ެ.
” ަރމަޟާ ްނ މަސް ައ ުތވެއްޖެ ހިނދު ސު ަވ ުރގޭގ ެ ދ ޮ ުރކޮޅު ަތއް ހުޅުވާ ެލވޭހުއް ެޓއެވެަ .އ ިދ ަނ ަރ ަކ ިއގ ެ ދ ޮ ުރ ަތއް ަބ ްނދުކު ެރވޭހުއް ެޓވެަ .އ ިދ ޝަ ިއ ާޠ ުނ ްނ ަތއް ކަސް ތޮޅު އެޅުވ ޭ ހުއް ެޓވެ“. ސތ ޮޅ ުއ ެޅ ުވ ުމ ުގ ެ މާނައ ާއި މ ެދ ު އި މ ާމ ް ޤުރ ުޠ ު ީބ ކަ ް ވި ދ ާޅ ުވެފ ައި ވާގޮތ ަށ ް ބުރަވ ެވ ެއ ެވ ެ .އ ަދި އި މ ާމ ް އ ަޙުމ ަދ ުގެބަސްފ ުޅ ާއި ޢުޘ ައި ީމނ ްގ ެ ބަސްފ ުޅުނ ް އި ތުރ ު ފ ުރި ހަމަކަމ ެއ ްލި ބ ެއ ެވ ެ. ވީއި ރ ު ،ރޯދަމ ަހ ު ޖި ނ ްނި މޮޔ ަވުނ ް މި ީއ ސޙުރ ު ނ ުވާނެކަމެކ ޭ ނުދެންނެވޭނ ެއ ެވ ެ .ނުވަތ ަ ި ޖ ެ ިހފ ައި ތި ބ ޭ މީހުނ ް ކ ައި ރި އ ަށ ާއި ޖި ނ ްނި ބ ަލި ޖ ެ ިހފ ައި ތި ބ ޭ މީހުންނަށ ް ފަރ ުވ ާކުރ ާ ިހނ ްދ ު ސ ބުނެވޭކ ަށްނ ެތ ެވ ެ. ޖި ނ ްނި ނާންނާނ ެއެކ ޭވ ެ ް ސތ ޮޅ ު އ ެޅުވ ޭ ޝއި ޠާނުނ ް ކ ަ ް އ ެހެންކ ަމުނ ް މ ާރި ދ ު ަ ޝރަޙ ައި ގ ައި ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް ަ ކަމ ަށ ާއި ޙަދީޘ ްގ ެ ޤ ަބ ޫލ ުކުރަނ ް ވާހަކަތ ައ ް ވި ދ ާޅ ުވެފ ައި ވ ާ ޞއްޙ ަ އެބަޖ ެހ ެއ ެވ ެ .ފ ުރި ހަމ ަ މުސްލި މުންނަ ީކ ަ ޝއްކ ަށ ް ތަބަޢަނ ުވ ެ ޙަދީޘްތ ަކ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް އ ުފެދ ޭ ަ ޝރަޙ ަވ ާ ޙ ަ ީޤޤ ަތ ާއި އ ެއްގޮތ ަށ ް ޤުރ ުއާނ ާއި ަ ޙ ަ ީދޘ ަށ ް ތަބަޢ ަވާމީހުންނ ެވ ެ. ްޝއި ޚ ް ޢ ަ ީލ އި ބްރާހީމ ް )ވ ެލި ދ ޫ( މުރާޖ ައ ާ :އ ައ ަ
”ﻳَﺎ أَﱡﻳـ َﻬﺎ اﻟﱠ ِﺬﻳْ َﻦ َءا َﻣﻨُﻮ ُ ِﺐ اﻛﺘ َ اﻟﺼﻴَﺎ ُم َﻛ َﻤ ُ ِﺐ َﻋﻠَﻴْ ُﻜ ُﻢ ﱢ ﺎﻛﺘ َ ِﻦ َﻗـﺒْﻠ ُ ِﻜ ْﻢ ﻟَ َﻌﻠﱠ ُﻜ ْﻢ َﻋﻠَﻲ اﻟﱠ ِﺬﻳْ َﻦ ﻣ ْ َﺗـﱠﺘـ ُﻘْﻮ َن“ )اﻟَﺒـ َﻘَﺮة(185 : ާމ ަނ ީއ ” :އ ޭ ީއ ާމ ްނވެއްޖެ މީސް ަތކު ްނނޭވެ! ިތ ަޔ ަބ ިއ ީމހ ު ްނގ ެ ކު ިރ ްނ އިސް ވެ ިދ ަޔ މީސް ަތކު ްނގ ެ ަމއް ަޗށް ޯރ ަދ ފަރުޟު ކު ެރއ ް ިވ ފަ ަދ ިއ ްނ ި ،ތ ަޔ ަބ ިއ ީމހ ު ްނގ ެ ަމއ ް ަޗށްވެސް ޯރ ަދ ފަރުޟު ކު ަރއް ަވ ިއ ިފއެވެ .އެ ީއ ިތ ަޔ ަބ ިއ ީމހ ު ްނ ަތޤުވާވެ ިރ ވު ަމށް ަޓ ަކއެވެ“. ސފްޙާ 15އާ ިއ ގުޅ ޭ ށލަންަ .. ދކޮ ް ަސ ހ ޭ ަ ދމ ް ރޯ ަ ރޯދަވީއ ްލ ުމ ުގ ެ ކަންތ ައްތ ައ ް ކ ުރި އ ަށ ްދ ާ ގ ޮތ ެވ ެ. ސކިތުނ ް ބޭރުގ ައި ދ ަމ ާލ ެވި ފ ައި ވ ާ ސކިތ ާއި މި ް މި ް ދި ގ ު ސުފުރ ާ ތ ަކ ުގ ެ މ ަ ީތގ ައި ކ ާބ ޯ ތ ަކެތީގ ެ ތ ަފ ާތ ު ވ ައްތަރުތ ައ ް އ ެތ ުރި ފ ައި ވ ާ އި ރ ު އ ެ ިކ ނަސްލ ުގ ެ އ ެ ިކ ޤ ައ ުމ ުގ ެ މީހުނ ް އ ެކ ުވ ެރި ކ ަމ ާއި އ ެކ ު އ ެއުޅ ޭ މަންޒ ަރަ ީކ މުސްލި މ ުގ ެ ިކބ ައި ގ ައި ސފަތ ައ ް ފ ެނި ގެނ ްދ ާ ި ހުންނަންޖެހ ޭ އަސްލ ު ސ މަންޒ ަރ ެކ ެވ ެ .ސުފުރާތ ައ ް ފ ަތުރައި ގެނ ް އ ެ ު ފުރާތ ަކުނ ްރޯދަވީއ ްލުމ ަށ ް މީހުންނަށ ް ދ ައުވ ަތ ު ދ ެމުންދ ެއ ެވ ެ .އ ެ ީއ ހ ުރި ހ ާ އެންމެންނަށ ް ހ ުޅ ުވ ާލ ެވި ފ ައި ވ ާ ސުފުރާތ ަކ ެކ ެވ ެ .ކުޑ ަކުޑ ަ ކ ުދި ނ ް ސކިތ ުގ ެ ބޭރ ު ސަ ރަޙ ައ ްދުގ ައި ސުފުރާއ ަށ ް މި ް މީހުނ ް ގެންނަނ ް އުޅ ޭއި ރ ު ީހވ ަނީ އެންކޮޅ ަކ ާއި އ ެކ ު ދޫކ ޮއްފ ައި ވ ާ ނަނ ުގ ެ ކ ޮޅުތ ަކ ެއ ްހެންނ ެވ ެ. ސބ ަތ ްވ ާ ީމހ ަކ ު ހަމ ަ އ ަތ ުވ ާއި ރަށ ް އ ެކ ުއްޖ ަކ ު ނި ް ސުފުރާއ ަށ ް އ ަތުގ ައި ިހފ ައި ގެނ ް ގެންދ ެއ ެވ ެ .ކިހ ާ ސ ހިތްގ ައި މ ު އި ސްލ ާ ީމ ރ ޫޙ ެއ ްހ ެއްޔ ެވ ެ .ރޯދަމ ަ ް ހޭދަކ ޮއްލަނ ް އެންމެރަގ ަ ީޅ ދެޙަރަމްގައ ޭ ބުނ ެވ ެނީ މި ދެންނ ެވި ސަ ބ ަބުތ ަކ ާއި ހ ެދި އ ެވ ެ. 35
ނ މަހާ ިއ ދި ވެ ިހ ީމ ިޑއާ ަޟ ް ރަމ ާ ޝޔާޒ ު ިލޔުނީ :ހަސަ ން ި ދި ވ ެ ިހ މީޑި އާގ ައި ފޮނުވ ަމުނ ްދ ާ ސ އ ަދި އެނޫނ ް ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ައ ް ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ުވ ެ ް ސ ބ ައްޓަނ ް ކުރ ެވި ފ ައި ސތ ަކ ެއްގ ައި ވ ެ ް ހ ުރި ހ ާ ދުވ ަ ް ހުންނަނ ް ޖެހ ޭނީ އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ އ ުޞޫ ލްތ ަކ ާއި ސ އެޒ ަރީ ޢާތ ަކުނ ް ޚިލ ާފްނ ުވ ާ ގޮތ ަށ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް ފޮނުވ ަމުނ ް އަންނަ ބ ައ ެއ ް ޕްރ ޮގްރ ާމްތަކ ަ ީކ މުސްލި މ ް ސ އެކަށީގެންނ ުވ ާ ފަދ ަ މ ުޖްތަމަޢ ަކ ާއި އ ެއްގޮތަކ ަށ ްވ ެ ް ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ަކ ެކ ެވ ެ. މީޑި އާގ ައި ހިނގ ާ ވި ޔާނ ުދ ާ އ ަދި ނުރަނގ ަޅ ު ކަންތ ައްތ ައ ް ހ ުއ ްޓުވަނ ް ތ ަފ ާތ ު ފެންވަރުގ ައި މ ަސަ އްކ ަތ ް ކުރަންޖ ެހ ެއ ެވ ެ. ސ ހަމ ައ ެއ ާއ ެކ ު ރަނގ ަޅ ު ކަންތ ައްތ ައ ް ފާހަގ ަކުރަނ ްވ ެ ް ޖ ެހ ެއ ެވ ެ .މި ގ ޮތުނ ް 1432ވަނަ އަހަރ ުގ ެ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހުގ ައި ދި ވ ެ ިހ ބ ައ ެއ ް މީޑި އާތ ަކ ުގ ެ ދީނީ ޕްރ ޮގްރ ާމްތަކ ަށ ް ބ ަލ ާއި ރ ު ކ ުރި އ ަށ ްވުރ ެ ގި ނަ އ ަދި ފެންވަރ ު ރަނގ ަޅ ު ދީނީ ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ަކ ެއ ް ސފ ައ ެވ ެ. ފޮނ ުވުމ ަށްވ ަނީ ހަމަޖ ައ ް ާ ީ.ސ ވަނ ްގ ެ ޕްރ ޮގްރ ާމ ް އ ެމ ް.އެނ ް.ބ ީ ހ ެޑ ް މުޙ ައްމ ަދ ު ނި ޔ ާޒ ް ދި އި ސްލާމ ަށ ް މ ަޢ ުލ ޫމ ާތ ު ދ ެއ ްވި ގ ޮތުގ ައި މި ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ު އެޗެނަލ ްގ ެ އޮނ ް ްޞ ކުރ ެވ ެނީ ދީނީ އެއ ަރގ ެ 60އި ނ ްސަ އްތ ަ ޚ ާއ ަ ޕްރ ޮގްރ ާމްތަކ ަށ ެވ ެ .އެގ ޮތުނ ް ހ ަފ ްތާއ ަކ ު އ ެއްފަހަރ ު ސލ ިްސލ ާ ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ަކ ާއި ކޮންމ ެ ސދެވ ޭ ި ގެނ ެ ް ސދެވ ޭ ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ައ ް ިހމެނޭ ކަމ ަށ ް ދުވަހ ަކ ު ގެނ ެ ް ނި ޔ ާޒ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ. މި ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި އ ެ ިކ ސ ސތ ަކ ާ ގ ުޅި ގެނ ް ފޮނ ުވ ާ ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ައ ްވ ެ ް މުއ ައ ްސަ ާ ިހމެނ ެއ ެވ ެ .އ ޭގ ެ ތެރޭގ ައި މި ނި ސްޓ ްރީ އ ޮފ ް އި ސްލ ާމި ކ ް އ ެފ ެއ ާޒ ް ،ޖ ަމ ްޢި އްޔ ަތ ުއ ްސަ ލ ަފ ް އ ަދި ސ ޭޝނ ް އ ޮފ ް ދި މ ޯލ ްޑި ވ ް ް އި ސްލ ާމި ކ ް ފ ައުންޑ ަ ިހމެނ ެއ ެވ ެ. ޖ ަމ ްޢި އްޔ ަތ ުއ ްސަ ލ ަފ ް އ ާ ގ ުޅި ގެނ ް ސނ ުމ ާ ފި ކުރ ު“ ގ ެ ނަމުގ ައި ސދ ެނީ ”ވި ް ގެނ ެ ް ފޮނ ުވ ާ ޕްރ ޮގްރާމ ެކ ެވ ެ .ޢ ަ ީލ ރަމީޒ ް ހުށަހަޅ ައި ދ ޭ މި ޕްރ ޮގްރ ާމްގ ައި ދީނީ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ންނ ާއި އި ޖ ްތި މ ާ ީޢ ދ ާއި ރ ާގ ެ ބ ޭފ ުޅުނ ް ބ ައި ވ ެރި ވެވަޑ ައި ގަންނ ްވާނ ެއ ެވ ެ. 34
ޭޝނ ް އ ާ ގ ުޅި ގެނ ް ”މަރުޙ ަބ ާ އި ސްލ ާމި ކ ް ފ ައުންޑ ަ ރަމ ަޟާ ނ ް“ ގ ެ ނަމުގ ައި ފޮނ ުވ ާ ޕްރ ޮގްރ ާމ ް ަޝދ ުއ ެވ ެ. ހުށަހ ަޅާދ ެނީ އ ަލ ްޙ ާފި ޒ ް އި ބްރާހީމ ް ރ ީ މި ޕްރ ޮގްރ ާމްގ ައި މ ަޢ ުލ ޫމ ާތ ު ދ ެއ ްވ ާ ދީނީ ްޝއި ޚ ް އި ބްރާހީމ ް ފ ަރީ ދ ު ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ންނަ ީކ އ ައ ަ ްޝއި ޚ ް ޢި އްޒ ައ ް ީދނ ް ޢ ަދުނާނ ް އ ަދި އ ަޙްމ ަދ ު ،އ ައ ަ ްޝއި ޚ ް އ ަޙްމ ަދ ު ނި ޒ ާމ ްއ ެވ ެ. އ ައ ަ ރ ާއްޖ ެ ރޭޑި އ ޯގ ެ ޕްރ ޮގްރ ާމ ް މެނޭޖ ަރ ސ ދި އި ސްލާމ ަށ ް މ ަޢ ުލ ޫމ ާތ ު ނަޞް ރ ުﷲ އި ދ ުރީ ް ދ ެއ ްވި ގ ޮތުގ ައި މި ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ު އ ެ ޗެނަލ ްގ ެ އޮނ ްއެއ ަރގ ެ ގ ާތްގ ަނޑަކ ަށ ް 50އި ނ ްސަ އްތ ަ ްޞ ކުރ ެވ ެނީ ދީނީ ޕްރ ޮގްރ ާމްތަކ ަށ ެވ ެ .އެގ ޮތުނ ް ޚ ާއ ަ ސ އި ސްލ ާމި ކ ް މި ނި ސްޓ ްރީ ނ ް ބ ާއ ްވ ާ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަ ް ސތ ައ ް އޮންނަ ރޭތ ައ ް ފި ޔަވ ައި އި ޙ ްޔ ާކުރ ުމ ުގ ެ ޖ ަލ ް ާ ކޮންމ ެ ރ ެއ ެއްގ ައި ޢ ާއ ްމުންނަށ ް ދީނީ ސުވ ާލ ު ުޞތ ު ހ ުޅ ުވ ާލ ެވި ގެނ ް ލ ައި ވްކ ޮށ ް ކުރ ުމ ުގ ެ ފުރ ަ ސދެވޭނ ެ ކަމ ަށ ް ނަޞް ރ ުﷲ ޕްރ ޮގްރާމ ެއ ް ގެނ ެ ް ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ. ސ ީވ ީޓވީގ ެ ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ަކ ާ ބެހ ޭ އި ް ޝލ ަކ ު ވި ދ ާޅ ު ީވ އެޗެނަލުނ ް މި ރަމ ަޟާ ނ ް އ ޮފި ަ ްޞ 3ޕްރ ޮގްރާމ ެއްވަރ ު ސލ ިްސލާކ ޮށ ް ޚ ާއ ަ މ ަހ ު ި ފޮނުވަނ ް ހަމަޖ ެ ިހފ ައި ވ ާ ކަމ ަށ ެވ ެ .ރަމ ަޟާ ނ ް ްޞކުރ ެވ ެނީ އ ެ މ ަހ ުގ ެ ދީނީ ޕްރ ޮގްރ ާމްތަކ ަށ ް ޚ ާއ ަ ޗެނަލ ްގ ެ އޮނ ްއެއ ަރގ ެ އި ނ ްސަ އްތ ައި ނ ް ބ ަލ ާއި ރ ު ކިހާވަރ ެއްކަނ ް އ ަދި ނޭނގ ޭ ކަމ ަށ ް 21ޖުލ ައި 2011ގ ައި އޭނ ާ ވި ދ ާޅ ުވި އ ެވ ެ. ޘ ަވ ާބ ާއި ދަރުމ ައި ނ ް ފ ުރި ގެނ ްވ ާ ބަރަކ ާތ ްތ ެރި ރަމ ަޟާ ނ ް މަހ ަ ީކ ﷲ އ ަށ ް ތ ަޤ ްވ ާވ ެރި ވ ެ އ ަޅުކަންތ ަކުގ ައި ހީވ ާގި ވާންޖެހ ޭ
މ ަހ ެކ ެވ ެ .ކ ު ިޅވަރ ާއި މަޖ ަލ ާއި ނާޗަރަނ ް ީގ އި ތުރުކ ޮށ ް ބ ޭކާރ ު ގ ޮތުގ ައި ވ ަޤ ުތުތ ައ ް ހޭދ ަކުރަނ ް ީވ މ ަހ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ .އެމ ަހ ުގ ެ ޙުރުމ ަތ ްތ ެރި ކަނ ް ގ ެއްލޭފަދ ަ ސ އ ެހެނ ް ސ ޢަމ ަލ ެއ ް މީޑި އ ާ އި ނ ް ވ ެ ް އ ެއ ްވ ެ ް ސ ކ ޮށ ްގެނ ް ނ ުވާނ ެއ ެވ ެ. ފަރާތ ަކުނ ް ވ ެ ް ސ ބ ައ ެއްމީހުންނަށ ް ރަމ ަޟާ ންމ ަ ް ބ ެލ ެވި ފ ައި ވ ަނީ މ ަޖ ާކުރ ުމ ާ ކ ު ިޅވަރ ުގ ެ މ ަހ ެއ ްގ ެ ސ ަސލ ަތްތ ަކުނ ްވ ެ ް ގ ޮތުގ ައ ެވ ެ .އ ަދި މީޑި އ ާގ ެ ވ ީ ްޞ ސަ މ ާލުކަމ ެއްދީގެނ ް މި ފަދ ަ ރ ޯދމަހ ަށ ް ޚ ާއ ަ ޕްރ ޮގްރ ާމުތ ައ ް އި ތުރ ުކުރާތަނ ްފެނ ެއ ެވ ެ .ބ ައ ެއ ް ސ މި ފަދ ަ ކ ު ިޅމަޖ ަލ ުގ ެ ވި ޔ ަފ ާރި ވ ެރި ނ ްވ ެ ް ޕްރ ޮގްރ ާމުތަކ ަށ ް އ ަގުބ ޮޑ ު އި ނ ާމުތ ައ ް ހުށ ަހ ެޅ ުމ ާ މި ފަދ ަ ޕްރ ޮގްރ ާމުތ ައ ް ީދލ ަތި ކ ަމ ާއ ެކ ު ސޕޮނ ްސަ ރ ކުރުމ ަށ ް ހ ޭބ ޯ ނާރ ާ ވާދ ަކުރަނީ އ ެވ ެ. ް ނަތީޖާއަކ ަށ ްވ ެގެންދ ަނީ ބ ެލުނ ްތ ެރި ންނ ާ އ ެހުނ ްތ ެރި ނ ް މި ފަދ ަ ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ަކ ުގ ެ އ ަވާގ ައި ޖ ެ ިހ އ ަޅުކަމ ަށ ް ދޭންއޮންނަ ވ ަގ ުތުތ ައ ް ނަގ ާލ ެވ ެނީ އ ެވ ެ .މި ީއ ްޞދ ާ ރޯދަމ ަހ ުގ ެ އ ަޞް ލ ު މ ަފ ްހ ޫމ ާ މ ަޤ ަ ޚިލ ާފުކަމ ެކ ެވ ެ .ރޯދަމ ަހ ުގ ެ ޕްރ ޮގްރ ާމުތަކ ަ ީކ ކ ުއި ޒ ް ސ އ ަދި އ ެހެނ ް އ ެއްޗ ެއްކ ަމުގ ައި ކ ަމުގ ައި ވި އ ަ ް ސ ވާންޖެހ ޭނީ ރޯދަމ ަހ ާ ގ ުޅުނ ްހ ުރި އ ަދި ވި އ ަ ް ރޯދ ައި ގ ެ މ ަފ ްހ ޫމ ާ އަރައި ރުންނ ުވ ާ އ ެއްޗަކ ަށ ެވ ެ. ދ ުޢާއ ަ ީކ މީޑި އާތ ަކ ުގ ެ އި ސްވ ެރި ންނަށ ާއި އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް އެންމެންނަށ ް ﷲ އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ ސނުނ ް ދ ެއ ްވުމ ެވ ެ. ހެޔ ޮވި ް ނ ޯޓ ް :މި ީއ 21ޖުލ ައި 2011އ ާ ހަމައ ަށ ް ބ ައ ެއ ް ދި ވ ެ ިހ މީޑި އާތ ަކުނ ް ހ ޯދި ފ ައި ވ ާ މ ަޢ ުލ ޫމ ާތުތަކ ަށ ް ިބނާކ ޮށ ް ލި ޔ ެވި ފ ައި ވ ާ ރި ޕޯޓ ެކ ެވ ެ.
މު ިޙއްމު ދު ާޢ ަތކެއ ް...
” ައ ިދ ިތ ަޔ ަބ ިއ ީމހ ު ްނގ ެ ވެ ިރރަސް ަކލާނގ ެ ަވޙީ ކު ެރއް ިވއެވެި .ތ ަޔ ަބ ިއ ީމހ ު ްނ ިތ ަމ ްނރަސް ަކލާނގ ެ ައށް ދު ާޢ ކު ާރ ެށވެ! ިތ ަމ ްނރަސް ަކލާނގ ެ ިތ ަޔ ަބ ިއ ީމހ ު ްނގ ެ ދު ާޢ ިއޖާ ަބކު ަރއްވާހ ު ީށމެވެ“. )ސޫ ަރ ުތލް ާޣ ިފ ުރ ަ 60ވ ަނ ާއ ަޔތް(
ން ީވ ދުޢާ! ިވލޭރޭ ކ ު ަރ ތުލް ޤަދ ް ިރ ަލ ިއ ަލ zގ ެ އަ ިރހުން ިރ ިތ ަރސޫ ލ ު ﷲ ޢަންހ ާ ީކ އ ާ ިއ ަބއްދަލ ު ޟ ަޔ ޤަދ ް ިރ ިވލޭރ ެ ޢ ާ ިއޝާ ަ -ރ ި ެަ .ލ ިއ ަލތުލް ކުރެއ ް ިވއެވ ެ. ދެންނ ެ ިވއެވ އެވެ؟ ޙ ަ ީދޘް ސު ވާލ ު ޯ ތ ް އ ެ އ ﻒ ﹶﻋ ﱢﻨ ﹾﻲ“ ީވ ކޮން ދުޢ ާ ﹾﻔﻮ ﹶﻓﺎ ﹾﻋ ﹸ ޖ ެ ަނމ ަ ިކ ަޔން ﹸﲢ ﱡﺐ ﺍﻟﹾ ﹶﻌ ﹶ ވެއ ް ﺇﻧ ﱠ ﹶﻚ ﹶﻋ ﹸﻔ ﱡﻮ ﹺ ން ިއ ަބ ިއލ ާ ީހ ހަމަކަ ަށވަރު ﻢ ﱠﻬ ﱠ ﹸ ﹶ ﻠ ﻟ ” ިކޔާށެވ ެ .ﺍ ﹺ އްވ ާ ިއލާހެވ ެ. ކުށްފާފަ ަތއ ް ދަވ ާ ގެންގުޅ ު ހެވ ެި .މއަޅާގ ެ އަ ީކ“ :ހައ ް ފޫވަން ަތ ިއލ ާ މ ާ ަނ ިބކ ު ަރއްވ ާ ޢަ ރެއްވުމަށް ލ ޯ ޢަފޫކ ު ވާފާނދޭވެ!“ ޢަފ ޫ ކޮށްދެއ ް
ރތުގަ ިއވެސް ހެޔޮކަން ދ ު ިނޔެއ ާ ިއ އ ާ ިޚ ަ ދެއްވުމަށް އ ެ ިދ ކުރާނ ެ ދުޢާއެއ ް!
ﺴ ﹶﻨ ﹰﺔ ﻭﹶ ﹺﻗ ﹶﻨﺎ ﻲ ﺍﻵ ﹺﺧﺮﹶﺓﹺ ﹶﺣ ﹶ ﺴ ﹶﻨ ﹰﺔ ﻭﹶ ﹺﻓ ﻲ ﺍﻟ ﱡﺪﻧﹾﻴﹶﺎ ﹶﺣ ﹶ ﺭﺑ ﹶﻨﺎ ﺁﺗ ﹺ ﹶﻨﺎ ﹺﻓ ަބޤަރާ(201 ﹶﱠ ﺭ )ސޫ ަރތުލް ﺎ ﻨ ﹶﻋﺬﹶﺍ ﹶﺏ ﺍﻟ ﱠ ﹺ ދ ު ިނޔޭގަ ިއ ަރސް ކަލާކޮ! ބޮޑުކުރެއ ް ިވ އަޅަމެން ަނށް ‘ ހައްދވަ ިއ ސް ހެޔޮކަން މ ާ ަނ ީއ‘ ެ ވ އ ާ ިޚ ަރތުގަ ިއ ން އަޅަމެން ސް ހެޔޮކަން ގ ެ ޢަޛާބ ު ވެ ިދ ަނ ަރކަ ިއ ފާންދޭވެ! އަ ދެއްވ ާ ން ަނވާންދޭވެ! ިދ
ރޯދަ ީ ވ އ ް ލ ާ ި އ ރ ު ިކޔ ާ ދުޢާ.
ﻟﻠﱠﻬﹸ ﱠﻢ ﹺﺇﻧﱢﻲ ﺃ ﹶ ﹶ ﹸ ﺳ ﺄ ﹶ ﹾ ﻟ ﻚ ﹺﺑ ﹶﺮ ﹾﺣ ﹶﻤﺘ ﹶ ﹶ ﺷﻲﺀ ﹶ ﹺﻚ ﺍﻟ ﱠ ﹺﺘ ﻲ ﻭ ﹶﺳ ﻌ ﹺ ﹶ ﹸ ﺖﹾ ﻛ ﱠﻞ ﹾ ﹴ ﺃ ﹾﻥ ﺗ ﹶ ﹾﻐ ﹺﻔ ﹶﺮ ﹺﻟﻲ މ ާ ަނ ީއ” :އ ޭ ﺍ ﱠ ﷲ ! ހ ު ިރ ހ ާ އެއ ް ަޗކަށް ަތ ަނވަސް ވ ެ ގ ެ ނ ް ވ ާ ި އ ަ ބ ިއލ ާ ހުގ ެ ަރޙުމަތ ު ނ ް ި މ ފާފަފުއްސަ ވ ާ އ ަ ޅ ާ ދ އ ަ ެ އ ް ށް ވ ު މ ަ ށ ް އ ެ ިދ ދަ ން ަނވަމެވ ެ“.
ފާފަފުއ ްސެ ވުމަށް އ ެ ިދ ކުރާ ދުޢާއެއ ް ﹶ ”ﺃ ﹶ ﹾ ﺳ ﹶﺘ ﹾﻐ ﹺﻔ ﹸﺮ ﺍﷲ ﺍﻟﹾ ﹶﻌ ﹺﻈ ﹾﻴ ﹶﻢ ﺍﻟﱠ ﹺﺬ ﹾﻱ ﻻ ﹶ ﺇ ﹺ ٰﻟ ﹶﻪ ﺇﹺﻻ ﱠ ﹸﻫ ﹶﻮ ﹾﺍﳊﹶ ﱡﻲ ﺍﻟﹾ ﹶﻘ ﱡﻴ ﹾﻮ ﹸﻡ ﹶﻭﺃﹶﺗﹸ ﹾﻮ ﹸﺏ ﺇﹺﻟﹶ ﹾﻴ ﹺﻪ“ މާ ަ ނއަކީ” :މ ަ ިތވ ެ ިރވެގެންވ ާ ﷲގ ެ ޙ ަޟް ަ ރތުން ފާފަފުއ ްސެ ވން ިމއަޅ ާ އެދެމެވ ެ .އެކަލ ާނގ ެ ީއ އެކަލ ާނގ ެ ިފ ަޔވަ ިއ އަޅުކަންވެވުން ޙައްޤުވެގެންވ ާ އެހެންއެއްވ ެސް ިއލާހަކ ު ނުވ ާ ރަސް ކަލ ާނގެއެވ ެ. އެކަލ ާނގ ެ ީއ ިދ ިރދ ެ ިމވޮ ިޑގެންވ ާ އަ ަބދަށް ޤ ާ ިއމްވެވޮ ިޑގެންވ ާ ރަސް ކަލ ާނގެއެވ ެ .އެކަލ ާނގ ެ ޙ ަޟް ަ ރ ަތށް ަތއުބާވަމެވ ެ“. ) ިރވާކުރެއ ް ީވ އަބޫދާއޫދުއ ާ ިއ ިތ ިރ ިމ ީޛ އަ ިދ އަލްއަލްބާނީޞަ އްޙަކ ު ަ ރއްވާފައި(
ިހތާމައ ާ ިއ ކަންނެތްކަމުން ދުރުވުމަށް ކުރާ ދުޢާއެއ ް! ﺎﻝ ﱭ ﻭﹶﺍﻟﹾ ﹸﺒﺨﹾ ﹺﻞ ﻭﹶﺿﹶ ﻠﹶ ﹺﻊ ﺍﻟ ﱠﺪﻳ ﹾ ﹺﻦ ﻭﹶ ﹶﻏﻠﹶ ﹶﺒ ﹺﺔ ﺍﻟﺮﱢ ﹶﺟ ﹺ ﺍﻟﻠﱠ ﹸﻬ ﱠﻢ ﺇﻧ ﱢﻲ ﺃ ﹶ ﹸﻋﻮ ﹸﺫ ﺑ ﹶﻚ ﹺﻣ ﹾﻦ ﺍﻟﹾ ﹶﻬ ﱢﻢ ﻭﹶ ﹾﺍﳊﹶﺰﹶ ﹺﻥ ﻭﹶﺍﻟﹾ ﹶﻌ ﹾﺠﺰﹺ ﻭﹶﺍﻟﹾ ﹶﻜ ﹶ ﺴ ﹺﻞ ﻭﹶ ﹾﺍﳉﹸ ﹾ ﹺ ﹺ ﹺ ރަސް ކަލ ާނގ ެ ވ ާ ިގފުޅ ާ ަލ ިއގެން ،ވާން އޮތް ކަންކަމަށް ދަވަ ިއ ބޮޑުކުރެއ ް ިވ ރަސް ކަލާކޮއެވ ެ! ހަމަކަ ަށވަރުން ިއ ަބ ނއަ ީކ ‘’ :ހައ ް މާ ަ ން އަ ިދ ކަންނެތްކަން ،އަ ިދ ފިނ ިޑކަން އަ ިދ ދަ ިހވ ެ ިތކަން ިމފަ ިއވ ާ ކަންކަމަށް ކުރެވ ޭ ިހތާމ ަ ،އަ ިދ ނުކުޅެދުންތ ެ ިރކަ ވެވ ޭ ދެރަ ،އަ ިދ ިނ ރއްކާތ ެ ިރކަމަށް ިމއަޅ ާ އެދެމެވ ެ‘‘. ރ ިނވ ެ ިރވުން އަ ިދ އެހެން ީމހުންގ ެ ބާރު ދަށުވުމުންަ ، އަ ިދ ަބރު ދަ ަ
33
”
“
ޤ ަދ ްރި ވި ލޭރޭ އ ަޅުކ ަމުގ ައި ދ ެމި ހުރ ެއްޖ ެ މީހ ެއ ްގ ެ
ީއމާނާ ިއ ަޘވާބުގ ެ ިނ ަޔތުގަ ިއ ޤަދ ް ިރ ިވލޭރޭ ރޭއަޅުކަންކޮށް ިފ
ާޞއްޔަތަކީ، -މި މަހ ަށ ް ލި ބިގެނ ްވ ާ އަނ ެއ ް ޚ ި
ީމހެއްގ ެ އިސް ވ ެ ިދ ަޔ ފާފަ ަތއ ް ފުހ ެ ިވއްޖެއެވ ެ.
އި ސްވ ެދި ޔ ަ ފާފަތ ައ ް ފ ުހ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެ“.
މި މ ަހުގ ައި ޘ ަވ ާބ ާއި ދަރުމައ ަށ ް އ ެދި ގެނ ް ދ ުވ ާލ ު ރޯދ ަ ިހފ ައި ރޭގ ަނޑ ު ރޭއ ަޅުކަންކ ޮށ ްފި މީހ ެއ ްގ ެ
ސފ ައި ވ ާ ފާފަތ ައ ް މ ާތ ްﷲ ފ ުއ ްސަ ވާދ ެއ ްވ ާ އި ސްވެގ ޮ ް ދ ެއ ްވުމ ެވ ެ.
އެގ ޮތުނ ް މ ާތ ް ނަބިއ ްޔ ާ zޙަދީޘ ްކުރައ ްވާފ ައި ވ ެ އ ެވ ެ.
)ﻣﻦ ﺻﺎﻡ ﺭﻣﻀﺎﻥ ﺇﳝﺎﻧﺎ ﻭﺍﺣﺘﺴﺎﺑﺎ ﻏﻔﺮ ﻟﻪ ﻣﺎ ﺗﻘﺪﻡ ﻣﻦ ﺫﻧﺒﻪ( މާނައީީ “:އމާންކ ަމ ާއ ެކ ު ޘ ަވ ާބ ާއި ދަރުމައ ަށ ް އ ެދި ގެނ ް ރަމ ްޟާ ންމ ަހ ުގ ެ ރޯދ ަ ިހފ ައި ފި މީހ ެއ ްގ ެ އި ސްވ ެދި ޔ ަ ފާފަތ ައ ް ފ ުހ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެ“. އ ަދި އ ެހެނ ް ރި ވާޔ ަތ ެއްގ ައި ވ ެއ ެވ ެ. ﺴﺎﺑﹰﺎ ﹸﻏ ﹺﻔﺮﹶ ﻟﹶ ﹸﻪ ﺍﺣ ﹺﺘ ﹶ ) ﹶﻣ ﹾﻦ ﹶﻗﺎ ﹶﻡ ﻟﹶ ﹾﻴﻠﹶ ﹶﺔ ﺍﻟﹾ ﹶﻘ ﹾﺪﺭ ﹺ ﺇﳝﹶﺎﻧ ﹰﺎ ﻭﹶ ﹾ ﹶﻣﺎ ﺗ ﹶ ﹶﻘ ﱠﺪ ﹶﻡ ﹺﻣ ﹾﻦ ﺫﹶﻧ ﹺﹾﺒ ﹺﻪ( މާނައީީ ” :އމާނ ާއި ޘ ަވ ާބ ުގ ެ ނި ޔ ަތުގ ައި ލ ައި ލ ަތ ުލ ް ޤ ަދ ްރި ވި ލޭރޭ އ ަޅުކަނ ްކުރ ުމުގ ައި ދ ެމި ހުރ ެއްޖ ެ މީހ ެއ ްގ ެ އި ސްވ ެދި ޔ ަ ފާފަތ ައ ް ފ ުހ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެ“ މި މ ަހުގ ައި މ ާތ ް ﷲ ގ ެ ރަޙްމ ަތ ުގ ެސވަރުގ ޭގ ެ ދޮރުކ ޮޅުތ ައ ް ގ ޯތި ކ ަމުގ ައި ވ ާ ު ހ ުޅ ުވ ާލ ެވ ެއ ެވ ެ .އ ަދި ނަރަކ ައި ގ ެ ދޮރުތ ައ ް ބަނ ްދ ުކުރ ެއ ެވ ެ .ނުބ ައި ނުލ ަފ ާ މ ާރި ދ ު ޖި ނ ްނި ތ ައ ް ސތ ޮޅ ު އ ަޅ ުވ ާލ ެއ ެވ ެ. ކަ ް މ ާތ ް ނަބިއ ްޔ ާ zމި ކަމ ަށ ް އި ޝާ ރ ާތ ްކުރައްވ ައި ޙަދީޘ ްކުރައްވ ަނީ މި ފަދ ައި ންނ ެވ ެ. )ﺇﺫﺍ ﺟﺎﺀ ﺭﻣﻀﺎﻥ ﻓﺘﺤﺖ ﺃﺑﻮﺍﺏ ﺍﳉﻨﺔ ﻭﻏﻠﻘﺖ ﻭﺻ ﱢﻔﺪﺕ ﺍﻟﺸﻴﺎﻃﲔ( ﺃﺑﻮﺍﺏ ﺍﻟﻨﺎﺭ ﹸ ސ ޖ ެހ ުމުނ ް، ސ އ ައި ް މާނައީ ” :ރަމ ަޟާ ންމ ަ ް ސވަރުގ ޭގ ެ ދޮރުކ ޮޅުތ ައ ް ހ ުޅ ުވ ާލ ެވ ެއ ެވ ެ .އ ަދި ު ނަރަކ ައި ގ ެ ދޮރުތ ައ ް ބަނ ްދ ުކުރ ެވ ެއ ެވ ެ .އ ަދި ސތ ޮޅ ު އ ަޅ ުވ ާލ ެވ ެއ ެވ ެ“. ޝއި ޠާނުންތ ައ ް ކ ަ ް ަ މި މ ަހ ުގ ެ ކޮންމ ެ ރެއ ަކ ު ނަރައި ނ ް އެތ ައ ް ބަޔ ަކ ުމ ާތ ް ﷲ މި ނ ްޖ ުކުރައ ްވ ާ ސަ ލާމ ަތ ްކުރައްވ ައ ެވ ެ. މ ާތ ްﷲ ގ ެ މި ރަޙްމ ަތ ުގ ެ ވާހަކ ަ ބ ަޔާންކ ޮށްދ ެއްވ ަމުނ ް ކީރި ތި ރަސޫލ ާ z ޙަދީޘ ްފ ުޅ ުކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ. )ﷲ ﻋﻨﺪ ﻛﻞ ﻓﻄﺮ ﻋﺘﻘﺎﺀ( 32
ސތ ަކުނ ް މާނައީ” :ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ުގ ެ ރޯދ ަ ީމ ް
)ﻓﺈﺫﺍ ﺟﺎﺀ ﺭﻣﻀﺎﻥ ﻓﺎﻋﺘﻤﺮﻱ ,ﻓﺈﻥ ﻋﻤﺮﺓ ﻓﻴﻪ
ވީއ ްލ ާ ކޮންމ ެ ރެއ ަކ ު މ ާތ ް ﷲ ނަރަކ ައި ނ ް މީހުނ ް
ﺗﻌﺪﻝ ﺣﺠﺔ ” ,ﻭﻓﻲ ﺭﻭﺍﻳﺔ ﳌﺴﻠﻢ “:ﺣﺠﺔ
މ ުއ ްތި ކުރައްވ ައ ެވ ެ“.
ﻣﻌﻲ(
ސ -ރޯދަމ ަހ ުގ ެ ރޯދައަކީ ،ދ ެރޯދަމ ަ ް
ސ އ ަތ ުވ ެއްޖ ެ މާނައީ” :ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަ ް
ދެމ ެދުގ ައި އ ަޅާއ ަށ ް ކުރެވ ޭ ފާފަތ ައ ް ފ ުހެލަދ ޭ
ކ ަމުގ ައި ވާނަމ ަ ،ކަމަނ ާ ޢ ުމްރ ާވ ާށ ެވ ެ .އ ެހ ެނީ
ކ ައ ްފާރ ާއ ެކ ެވ ެ .ނަމ ަވެސް ،އ ެ ީއ ބ ޮޑ ެތި ފާފަތ ަކުނ ް
ހަމަކަށަވަރުނ ް ،އެމ ަހުގ ައި ކުރ ާ ޢ ުމްރ ާއ ެއ ް ޙ ައްޖ ަކ ާ
ދުރ ުހ ެލި ވ ެގެނ ް ހ ުރި ނަމ ައ ެވ ެ .ބ ޮޑ ެތި ފާފަތ ަކުނ ް
އ ެއްފަދ ައ ެވ ެ .އ ަދި މުސްލި މ ް ރި ވާޔ ަތ ެއްގ ައި ވ ަނީ “:
ޖެހ ޭނީ ތ ައ ުބ ާވ ާށ ެވ ެ.
އ ެ ީއ ތި މަންކަލ ޭގ ެ ފާނ ާއި އ ެކ ު ޙ ައްޖ ެއ ްވުނ ް
ރޯދަމ ަހ ުގ ެ ރޯދައ ަ ީކ ކ ައ ްފާރ ާއ ެއްކަމ ަށ ް
ފަދ ައ ެވ ެ“.
ސހިބ ާ z އި ޝާ ރ ާތ ްކުރައްވ ަމުނ ް މ ާތ ް ާ
-މި މ ަހ ުގ ެ ފ ަހ ު ދި ހ ައ ެއްގ ަ އި ޢ ްތި ކާފ ަށ ް އި ނުމ ަ ީކ
ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ.
ސންނަތ ެކ ެވ ެ .އ ަދި މ ާތ ް ނަބިއ ްޔ ާ zގ ެ މ ަތި ވ ެރި ު
)ﻭﺭﻣﻀﺎﻥ ﺇﻟﻰ ﺭﻣﻀﺎﻥ ,ﻣﻜﻔﺮﺍﺕ ﻣﺎ ﺑﻴﻨﻬﻦ ﺇﺫﺍ
ްޞއްޔ ަތ ެކ ެވ ެ. ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ުގ ެ ޚ ާއ ި
ﺍﺟﺘﻨﺒﺖ ﺍﻟﻜﺒﺎﺋﺮ(
މ ުއ ުމި ންތ ަކުނ ްގ ެ މަންމ ަ އ ަދި ކ ައ ު
މާނައީ :ބ ޮޑ ެތި ފާފަތ ަކުނ ް ދުރ ުވ ެގެނ ް ހުރ ެއްޖެނަމ ަ،
ނަބިއ ްޔ ާ zގ ެ ލ ޮބ ުވ ެތި އ ަނ ިބކ ަނބ ަލުނ ް ޢ ާއި ޝާ
ސ ދެމ ެދުގ ައި ކުރެވ ޭ ފާފަތ ަކ ުގ ެ ދ ެ ރޯދަމ ަ ް
ްޞލުކ ޮށ ް ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ާ( މި ވާހަކ ަ ވަރަށ ް ތ ަފ ީ )ރ ި
ކ ައ ްފާރާއަކ ަށ ް ރޯދ ަ ވާނ ެއ ެވ ެ“.
ބ ަޔާނ ްކުރައްވ ައ ެވ ެ.
-ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ުގ ެ ރ ެއ ެއްގ ައި ،އި މާމ ެއ ްގ ެ
މާނަ” :ހަމަކަށަވަރުނ ް ،ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ުގ ެ
ފަހ ަތުގ ައި ،އ ެ އި މ ާމ ު މީހ ާ ނި މެންދެނ ް ތަރ ާވ ާޙ ް
ފ ަހ ު ދި ހ ެއްގ ައި ،ނަބިއ ްޔ ާ zއި ޢ ްތި ކާފ ަށ ް
ނަމ ާދ ު ކ ޮށ ްފި ީމހ ަކ ު މ ުޅި ރޭގ ައި ރޭއ ަޅުކަނ ްކ ުރި
އި ންނަވ ައ ެވ ެ .އެކަލ ޭގ ެފާނ ު އަވ ަހާރަފ ުޅުވަންދެނ ް
މީހ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައި ލި ޔެވޭނ ެއ ެވ ެ.
ސ މި ގޮތ ަށ ް ކޮންމ ެ ރޯދަމަހ ަކ ުވ ެ ް
މ ާތ ް ނަބިއ ްޔ ާ zމި ކަމ ަށ ް ޙަދީޘ ްކުރަ
ހުންނ ެވި އ ެވ ެ .ދެނ ް އަކަލ ޭގ ެފާނަށްފ ަހ ު،
އ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.
އެކަލ ޭގ ެފާނ ުގ ެ އ ަނ ިބކ ަނބ ަލުންތ ައ ް މި ގޮތ ަށ ް
)ﺇﻧﻪ ﻣﻦ ﻗﺎﻡ ﻣﻊ ﺍﻹﻣﺎﻡ ﺣﺘﻰ ﻳﻨﺼﺮﻑ ﻛﺘﺐ ﻟﻪ
އި ޢ ްތި ކ ާފ ުކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ“.
ﻗﻴﺎﻡ ﻟﻴﻠﺔ(
އި ސްވ ެ ބ ަޔާނ ްވ ެދި ޔ ަ ީއ ބަރަކ ާތ ްތ ެރި
މާނައީ :ހަމަކަށަވަރުނ ްީ ،މހ ަކ ު އި މ ާމ ާ ފަހ ަތުގ ައި
ރަމ ަޟާ ންމަހ ަށ ް ލި ބިގެނ ްވ ާ މުހިއ ްމ ު ބ ައ ެއ ް
އި މ ާމ ާ ނި މެންދެނ ް ނަމ ާދުކ ޮށ ްފި ނަމ ަ )އެބަހީ:
ްޞއްޔ ަތ ާއި މ ަތި ވ ެރި ކ ަމ ުގ ެ ކުރ ު ޚ ުލ ާޞާ އ ެކ ެވ ެ. ޚ ާއ ި
ތަރާވީޙ ް ކ ޮށ ްފި ނަމ ަ( މ ުޅި ރޭގ ެ އ ަޅުކަނ ް ކ ުރި ކަމ ަށ ް
ްޞއްޔ ަތ ާއި މ ަތި ވ ެރި ކަނ ް ސ އި ތުރ ު ޚ ާއ ި މި ނޫނ ްވ ެ ް
އޭނ ާގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ލި ޔެވޭނ ެއ ެވ ެ“.
އެމަހ ަށ ް ލި ބިގެނ ްވ ެއ ެވ ެ.
-ރޯދަމ ަހުގ ައި ކުރ ާ ޢ ުމްރ ާއ ެއ ް ޙ ައްޖ ަކ ާ އ ެއްފަދ ަ
ސ އ ަޅ ުގ ެ ދ ުޢާއަކީ ،މި ރޯދަމަހަކީވ ެ ް
ވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ .ޤ ަބ ޫލ ުކުރ ެއ ްވި ގެނ ްވ ާ ޙ ައްޖ ެއ ްގ ެ
އަޅަމެންނަށ ް ފ ައި ދ ާހ ުރި ރޯދަމ ަހ ެއްކ ަމ ުގ ެ ލ ެއ ްވުމ ެވ ެ.
ސވަރ ުގ ެއ ެވ ެ. ޘ ަވ ާބ ާއި ދަރުމައ ަ ީކ ު
ސ ނި މ ޭއި ރ ު ފާފަތ ައ ް ފ ުހ ެވި ގެނ ްވ ާ އ ަދި ،ރޯދަމ ަ ް
އ ެހެންމ ަކުނ ް މ ާތ ް ނަބިއ ްޔ ާ z
ބ ައ ެއ ް ކ ަމުގ ައި އަޅަމެނ ް އެންމެނ ް ލ ައްވ ައި ،އ ެ
އަނ ްޞާ ރި އްޔ ަ ބޭކ ަނބަލަކ ަށ ް އި ރ ުޝާ ދުދ ެއްވ ަމުނ ް
ސވަރުގ ޭގ ެ އި ލ ާހ ުގ ެ މ ަތި ވ ެރި ގ ޮވ ެތި ކ ަމުގ ައި ވ ާ ު
ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ.
އ ަހ ުލ ުވ ެރި ނ ް ކ ަމުގ ައި އަޅަމެނ ް ލ ެއ ްވުމ ެވ ެ .އ ާ ީމނ ް!
ގ މ ަ ިތވެރި ކަމާ ިއ ނމަހ ު ެ ަޟ ް ރަމ ާ ިލޔުނީ :ޝަ ީފޢ ު ޢަބްދ ުﷲ
ްޞއްޔަތު! ގ ޚާއ ި އެމަހ ު ެ މާނަ” :ރަމ ަޟާ ނ ް މަހަކީ ،އެމ ަހ ެއްގ ައި ޤުރ ުއާނ ް
ނ ެއ ެވ ެ .އ ެ ީއ ފ ަޖުރ ުގ ެ އ ަލި ކަނ ް ފ ާޅ ުވ ެއްޖ ެއުމ ަށ ް
މަހ ަ ީކ އެމަހަކ ަށ ް މ ުޅި އި ސްލ ާ ީމ އ ުއްމ ަތ ް
ބާވ ައި ލ ެއ ްވި މ ަހ ެވ ެ) .އ ެ ޤުރ ުއާނ ް ބާވ ައި ލ ެއ ްވ ުނީ (
ދާންދެނ ް ،އ ަމާންކ ަމ ާއި ،ސަ ލާމ ަތްކަނ ް ލި ބިގެނ ްވ ާ
އި ނ ްތި ޒ ާރ ުކުރަމުނ ް އަންނަ މ ަހ ެކ ެވ ެ .ސަ ބ ަބުތ ަކ ެއ ް
ސތ ަކުންނަށ ް ހ ުރި ތ ެދުމ ަގ ެއ ް ކ ަމުގ ައ ްޔ ާއި ީމ ް
ރ ެއ ެކ ެވ ެ) “.ޤ ަދްރ ު (1-5
ނ ެތި އ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ .ﷲގ ެ ޙ ަޟް ރަތުގ ައި އެންމ ެ މ ާތ ް
ިހދަޔ ަތ ާއި ޙ ައ ްޤ ާއި ބ ާޠި ލ ު ވ ަ ިކކ ޮށްދ ެނި ވި ހ ެ ިކތ ަކ ެއ ް
ސމ ެއ ެވ ެ .އ ެހެންކ ަމުނ ް ،މ ާތ ް މ ައ ްސަ ރުކ ަމުގ ައި ވާތީވ ެ ް
ކ ަމުގ ައ ެވ ެ .ފ ަހ ެ ،ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް އ ެ
ސ އި ތުރަށ ް މ ާތ ް މ ާތ ްﷲ ވ ަނީ ރަމ ަޟާ ންމ ަ ް
ޞފަތ ަކ ެއ ް ްޞ ި ﷲވ ަނީ މި މ ަހުގ ައި ވ ަ ީކނ ް ޚ ާއ ަ
ާޟރ ުވ ެ ހުރ ެއްޖެމީހ ާ )އެބަހީ، މ ައ ްސަ ރުގ ައި ޙ ި
ސރަތ ުލ ް ޤ ަދްރ ު ކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ .އ ަދި އި ސްވ ެދި ޔ ަ ޫ
ސ މަހަކ ަށ ް ލ ައ ްވާފ ައ ެވ ެ .އ ެ ީއ އ ެހެނ ް އ ެއ ްވ ެ ް
ސ ލި ބިއްޖެމީހ ާ( އ ެ މ ަހ ުގ ެ ރޯދ ަ ހިފ ާހ ުށި އެމ ަ ް
ސ އެރޭގ ެ މ ަތި ވ ެރި ކަނ ް ބާވ ައި ލ ެއ ްވ ުނީ މ ު ީޅނ ްވ ެ ް
ޞފަތ ަކ ެކ ެވ ެ. ލި ބިގެންނ ުވާފަދ ަ މ ަތި ވ ެރި ކަމ ަކ ާއި ި
ކަމ ެވ ެ!“ )ބަޤަރ ާ (185
ހާމ ަކުރ ެއ ްވުމ ަށ ެވ ެ .އ ަދި ހަމ ައ ެހެންމ ެ ،ކ ައ ުއި ތުރ ު
-ރަމ ަޟާ ންމަހ ަ ީކ އެމ ަހ ެއ ްގ ެ ރޭތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ،
ޞާ ހިބ ާzގ ެ ވަރަށ ް ގި ނަ ޙަދީޘ ްފ ުޅުތ ައ ް މި ރޭގ ެ
ާޞއްޔ ަތާމ ެދ ު އ ަލި އ ަޅ ުވާލ ައި ނަމ ެވ ެ .އެގ ޮތުނ ް؛ ޚ ި
އެންމ ެ މ ާތ ް ރޭ ލ ައ ްވާފ ައި ވ ާ މ ަހ ެވ ެ .އ ެ ީއ
މ ާތްކ ަމ ާއި ބެހޭގ ޮތުނ ް ވ ާރި ދ ުވެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.
-މި މ ަހުގ ައި ރޯދަހިފުމ ަ ީކ މުސްލި މުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް
ސ މަހ ަށ ްވުރ ެ ޤ ަދ ްރި ވި ލ ޭ ރ ެއ ެވ ެ .އެރެއ ަ ީކ އ ެއ ްހ ާ ް
ފަރ ުޟު ކުރ ެވި ފ ައި ވ ާ ފަރ ުޟެ ކ ެވ ެ .އ ަދި މި ީއ
ހެޔޮކަނ ް ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ ރ ެއ ެކ ެވ ެ .މީގ ެ މުރާދަކީ،
ހަމަކަށަވަރުނ ް ،ރަމ ަޟާ ނ ް
ވ ުމ ާއ ެކ ު ،މި މަހ ަށ ް ލި ބިގެނ ްވ ާ
އ ެހެންކ ަމުނ ް ،ޤ ަދ ްރި ވި ލޭރޭގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް
އ ޭގ ެ ތެރ ެއި ނ ް 2ޙަދީޘ ްފ ުޅ ެއ ް މި ތަނުގ ައި
އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ ހަތަރުވަނަ ރ ުކުނ ް ކ ަމުގ ައި މ ާތ ް
ސ މަސްދުވ ަހ ުގ ެ މ ުއްދ ަތުގ ައި ކުރ ާ ހެޔ ޮ އ ެއ ްހ ާ ް
ﷲ ވ ަނީ ލ ައްވ ަވާފ ައ ެވ ެ.
ޢަމަލ ަށ ްވުރ ެ ހަމ ައެކ ަނި އެރޭ ކުރ ާ ހެޔ ޮ ޢަމ ަލ ުގ ެ ޘ ަވ ާބ ު ގި ނަވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ.
ނަކ ަލުކ ޮށ ްލާނަމ ެވ ެ. ﱠ ﻒ ﹶ ﺷﻬﹾ ﹴﺮ ,ﹶﻣ ﹾﻦ ﹸﺣﺮﹺ ﹶﻡ ﷲ ﹺﻓﻴ ﹺﻪ ﻟﹶ ﹾﻴﻠﹶ ﹲﺔ ﺧﹶ ﹾﻴ ﹲﺮ ﹺﻣ ﹾﻦ ﺃﹶﻟﹾ ﹺ ) ﹺ ﹺ ﺧﹶ ﹾﻴﺮﹶ ﹶﻫﺎ ﹶﻓ ﹶﻘ ﹾﺪ ﹸﺣﺮﹺ ﹶﻡ( މާނައީ” :މ ާތ ްﷲގ ެ ޙ ަޟް ރަތުގ ައި އެމ ަހުގ ައި
އާޔ ަތުގ ައި ވަޙީކުރައްވ ަނީ މި ފަދ ައި ންނ ެވ ެ.
ސރަތުގ ައި ވަރަށ ް މި ކަނ ް މ ާތ ްﷲ ޤ ަދްރ ު ޫ
ސ މ ައ ްސަ ރަށ ްވުރ ެ ހެޔޮކަނ ް ބ ޮޑ ު އ ެއ ްހ ާ ް
ސތ ަކުންނޭވ ެ! މާނަ” :އ ޭ ީއމާނ ްވ ެއްޖ ެ ީމ ް
ްސލުކ ޮށ ް ބ ަޔާނ ްކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. ތ ަފ ީ
ރ ެއ ެއ ްވ ެއ ެވ ެ .އެރޭގ ެ ހެޔޮކ ަމުނ ް މ ަޙްރ ޫމ ްވ ެއްޖ ެ
ސރަތ ުގ ެ 183ވަނަ މ ާތ ްﷲ ބަޤަރ ާ ޫ
ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ކ ުރީ ގ ެ މީހުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް
މާނައީ” :ހަމަކަށަވަރުނ ް ތި މަނ ްﷲ
ސ އެމީހ ެއ ް މީހ ާ ،ފ ަހ ެ ހަމަކަށަވަރުނ ްވ ެ ް
ފަރ ުޟު ކުރ ެވުނ ު ފަދ ައި ނ ް ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ
އ ެޤުރ ުއާނ ް ބާވ ައި ލ ެއ ް ީވ ޤ ަދ ްރި ވި ލޭރޭގ ައ ެވ ެ.
މ ަޙްރ ޫމ ްވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ“.
ސ ރޯދ ަ ފަރ ުޟު ކުރ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެ) .އެއީ( މ ައްޗ ަށ ްވ ެ ް
އ ަދި ޤ ަދ ްރި ވި ލޭރެއަކީ ،ކޮންރ ެއ ެއްކަނ ް
ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ތ ަޤ ްވ ާވ ެރި ވުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ“.
ކަލ ޭގ ެފާނަށ ް އަންގ ައި ދި ނީ ކޮނ ްއ ެއްޗ ެއ ްތ ޯއ ެވ ެ؟
-ރަމ ަޟާ ނ ް މަހ ަ ީކ އެމ ަހ ެއްގ ައި ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ް
ސ މ ައ ްސަ ރަށ ްވުރ ެ ހެޔޮކަނ ް ޤ ަދ ްރި ވި ލޭރޭ ،އ ެއ ްހ ާ ް
ﺴﺎﺑﹰﺎ ﹸﻏ ﹺﻔﺮﹶ ﻟﹶ ﹸﻪ ﺍﺣ ﹺﺘ ﹶ ) ﹶﻣ ﹾﻦ ﹶﻗﺎ ﹶﻡ ﻟﹶ ﹾﻴﻠﹶ ﹶﺔ ﺍﻟﹾ ﹶﻘ ﹾﺪﺭ ﹺ ﺇﳝﹶﺎﻧ ﹰﺎ ﻭﹶ ﹾ ﹶﻣﺎ ﺗ ﹶ ﹶﻘ ﱠﺪ ﹶﻡ ﹺﻣ ﹾﻦ ﺫﹶﻧ ﹺﹾﺒ ﹺﻪ( މާނައީީ ” :އމާނ ާއި ޘ ަވ ާބ ުގ ެ ނި ޔ ަތުގ ައި ލ ައި ލ ަތ ުލ ް
ބާވ ައި ލ ެއ ްވުނ ު މ ަހ ެވ ެ .އ ެހ ެނީ އ ެ ޤުރ ުއާނ ް
ބ ޮޑ ެވ ެ .މ ަލ ާއި ކ ަތުންނ ާއި ،ޖި ބ ްރީ ލ ުގ ެފާނ ު
ﺍﻟﻠﻮﺡ ﺍﶈﻔﻮﻅނ ް ދ ުނި ޔ ޭގ ެއުޑ ަށ ް ބާވ ައި ލ ައްވަނ ް
އެބޭކ ަލުނ ްގ ެ ވ ެރި ރައ ްބ ުގ ެ އި ޒ ްނަފ ުޅ ާއ ެކ ު ،ހ ުރި ހ ާ
ކީރި ތި ވަންތ ަ މ ާތ ްﷲ އި ޚ ްތި ޔާރ ުކުރ ެއ ް ީވ މި މ ަހ ުގ ެ
އ ަމްރ ުފ ުޅުތ ަކ ާއި ގެނ ް އެރޭ ފ ައި ބ ައި ވަޑ ައި ގަންނަވ ާ
ރޭތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ރ ެއ ެއްކ ަމުގ ައި ވާތީއ ެވ ެ. މ ާތ ްﷲ ވަޙީކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.
31
27
ްސ ނފ ު ލގަ ިއ ަ ކ ިޅވަރާ މަޖަ ު ު ިލޔުނީި :އބްރާ ިހމ ް މަބްރޫކ ް
ނތެވެ. ށ ެ ބވޭކަ ް ނ ިތ ެ ިވއްކާލަ ިއގ ެ ް ސ ފަދ ަ ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ަކުނ ް ސރޭ ް ތ ަފ ާތ ާއި އ ަދި މ ަ ް ތި ބާއ ަށ ް އ ާ ިޚރަތުގ ައި ކުރަނީ ކޮންފ ައި ދ ާއ ެއ ްހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ޞއްލ ަﷲ މ ާތ ް ނަބިއ ްޔ ާ މުޙ ައްމ ަދ ު ަ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ާ ބ ައްދ ަލ ުވ ުމުނ ް ސ ހެޔ ޮ ކަންތ ައްތަކ ަށ ް އ ަވެސްވ ެގެނ ެއ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ގި ނަ މީހުނ ް ތި
ސނ ާ ނ ެތ ުމ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ވ ުޖޫދ ަށ ް އި ނ ް ާ
ވ ަޤ ުތުތ ައ ް ހޭދ ަކުރ ުމުގ ައި ތި ބެވޭކ ަށ ެއްނ ެތ ެވ ެ.
ސ މަނ ްފ ާއ ެއ ް ނ ެތ ް ކ ު ިޅވަރ ާއި ހީވ ާގި ވ ަނީ އ ެއ ްވ ެ ް
ގެންނ ެވި ﷲ ސުބ ުޙާނަހ ޫ ވަތ ަޢ ާލ ާގ ެ އި ރާދ ަފ ުޅ ާއި
ާސ ކ ޯޅުންތ ަކުނ ް އ ެއްކިބ ާވ ެލ ެއ ްވ ާ މި ސޔ ީ ި
އ ާ ިޚރަތުގ ައި ތި ބ ާ ގ ެއ ްލުނ ްކުރުވ ަނި ވި ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ައ ް
ރަޙްމ ަތްވަންތަކ ަމުނ ް އ ަޅުގ ަނޑ ުމެންނ ާއި ބ ައްދ ަލ ު
ބަރަކ ާތ ްތ ެރި މ ައ ްސަ ރ ުގ ެ ބޭނުނ ް ހެޔޮގ ޮތުގ ައި
ސތ ަކުންނާހަމައ ަށ ް ގެނ ެއުމ ަށ ެވ ެ. ހަދ ައި ީމ ް
ކުރަމުނ ް މި ދ ަނީ ބަރަކ ާތ ްތ ެރި ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ެވ ެ.
ހިއ ްޕ ެވުމ ަށ ް އަވަސްވ ެ ގަންނ ާށ ެވ ެ.
ސ ލާބ ަޔ ާއި މަނ ްފ ާ ކުރާނ ެ އ ާ ިޚރަތުގ ައި ވ ެ ް
އަހަރ ު ތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް މ ަތި ވ ެރި ވ ެގެނ ްވ ާ މ ަހ ެކ ެވ ެ.
ޤ ައ ުމ ުގ ެ އ ެއްބ ައި ވަންތަކ ަށ ް ދެމ ެހ ެއ ްޓުމ ަށ ް
ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ައ ް ހ ެދ ުމުގ ައި ހީވ ާގި ވެލ ައ ްވ ާށ ެވ ެ.
ސ ހިތާމައ ަ ީކ މި މ ައ ްސަ ރަ ީކ ކ ުޅި ވަރ ާ ނަމ ަވ ެ ް
އަވަސްވ ެގެންނ ާށ ެވ ެ.
ޘ ަވ ާބ ާއި ދަރުމ ައި ނ ް ފ ުރި ގެނ ް މި ވ ާ މ ައ ްސަ ރުގ ައި
މަޖ ަލ ުގ ެ މ ައ ްސަ ރުކަމ ަށ ް އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ގި ނަ ބަޔ ަކ ު ދެކ ޭ ކަމ ެވ ެ.
ޤ ައ ުމ ުގ ެ މ ުއ ްސަ ނދި ންނޭވ ެ .ތި ބ ާގ ެ
މީޑި ޔ ާގ ެ ބޭނުނ ް ހެޔ ޮ ގ ޮތުގ ައި ހިއްޕ ަވ ާށ ެވ ެ.
ްޞ ކ ުޅި ވަރުތަކ ަށ ާއި މ ުދ ާ ރަމ ަޟާ ނ ް މަހ ަށ ް ޚ ާއ ަ
ދ ުނި ޔ ޭގ ެ ޣ ާފި ލުކަމ ަށ ް ހ ެއ ްލި ގެނ ް ތި ިބ މީހުންނޭވ ެ.
ފ ައި ދ ާއ ެއ ް ނ ެތ ް ޕްރ ޮގްރ ާމްތަކ ަށ ް ހޭދ ަކުރުމަކ ަށ ް
މާދ ަމ ާ ﷲގ ެ ދަރ ުބާރުގ ައި ތި ބ ާއ ާ ސުވ ާލ ުކުރެވޭނ ެ
އ ަޅުގ ަނޑ ުމެންނަށ ް ވެފ ައި މި ވ ަނީ ކ ުޅި ވަރ ުގ ެ
ވ ަގ ުތ ެއްނ ެތ ެވ ެ .އ ަދި އ ާ ިޚރަތުގ ައި ގ ެއ ްލުންދެނ ެވި
ސނަވ ާށ ެވ ެ. ކ ަމާމ ެދ ު ވި ް
މ ައ ްސަ ރަކ ަށ ެވ ެ .މ ުބާރ ާތްތ ައ ް މ ެކުހ ަށްޖ ަހ ާ
ސރ ާފުނ ުކުރައ ްވ ާށ ެވ ެ .ތި ބ ާގ ެ ގ ޮތުގ ައި ތި ބ ާގ ެ މ ުދ ާ އި ް
ސވ ަގ ުތ ު މ ައ ްސަ ރަކ ަށ ެވ ެ .ސަ ކަރ ާތްޖ ެހ ުމ ާއި ހ ު ް
މ ުދ ާ އ ޭގ ެ ޙ ައ ްޤ ުވ ެރި ފަރ ާތްތަކ ަށ ް އ ަދ ާކުރައ ްވ ާށ ެވ ެ.
މުވ ައ ްޠި ނުންނޭވ ެ .މި ބަރަކ ާތ ްތ ެރި
ސނ ާ އ ަށ ް ބ ޭކާރ ުކުރ ުމ ުގ ެ މ ައ ްސަ ރަކ ަށ ެވ ެ .އި ނ ް ާ
ސ ތި ބ ާ ދ ެ ދ ުނި ޔ ޭގ ެ ތި ބ ާގ ެ މުދަލ ަ ީކ ހަމަޔ ަ ީޤނުނ ްވ ެ ް
ސ މ ައ ްސަ ރުގ ައި ތި ބ ާގ ެ ތި ނި ކަމ ެތި ނަފ ް ް
ސނ ެނީ ސކ ުނޑި އ ަށ ް އ ަޅ ެ ފ ަހ ެ ނ ުވި ް ﷲ ދ ެއ ްވި ި
ސ މ ަޙްރ ޫމްކ ޮށ ްލ ާފާނ ެ އ ެއްޗ ެކ ެވ ެ. އުފ ަލުނ ްވ ެ ް
ހ ަވ ާ ނަފ ްސަ ށ ް ވި އ ްކާނުލ ައ ްވ ާށ ެވ ެ .ޘ ަވ ާބ ާއި
ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ތި ބ ާގ ެ ޙ ަޔ ާތުގ ައި ލި ބ ޭ މި ކުޑ ަ
މި ބަރަކ ާތ ްތ ެރި މ ައ ްސަ ރުގ ައި ބޭނުންޖ ެ ިހފ ައި ވ ާ
ދަރުމައ ަށ ް އ ެދި ގެނ ް ﷲއ ަށ ް އ ަޅުކަނ ްކުރ ުމުގ ައި
ސކ ޮޅ ު ،ކ ުޅި ވަރ ާ މަޖ ަލުގ ައި ދ ުއ ްވާލަނ ް ދުވ ަ ް
މީހުނ ްގ ެ ބޭނުންތ ައ ް ފ ުއ ްދ ާ ދި ނ ުމުގ ައި ތި ބ ާގ ެ
ވ ަޤ ުތުތ ައ ް ހޭދ ަކުރައ ްވ ާށ ެވ ެ .ރޭ އ ަޅުކ ަމުގ ައި
ސ ހެޔ ޮވާނ ެ ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ މާދ ަމ ާ ތި ބ ާއ ާ މަރ ު އ ައި ް
ޞދ ަޤ ާތ ް މ ުދ ާ ހޭދ ަކުރައ ްވ ާށ ެވ ެ .ގި ނަ ގި ނައި ނ ް ަ
މަސްޢ ޫލ ުވ ެލ ެއ ްވ ާށ ެވ ެ .ތ ަޤ ުވ ާގ ެ ފޭރ ާމުނ ް ފޭރާނ ް
ބ ައްދ ަލ ު ކުރ ާ ހިނދ ު ،މި މ ާތ ް މ ައ ްސަ ރ ު ގ ައި
ކުރައ ްވ ާށ ެވ ެ .އ ާ ިޚރަތ ުގ ެ ކ ޮއ ްތ ު ލި ިބގަންނ ާށ ެވ ެ.
ލި ިބގަންނ ާށ ެވ ެ .ފ ައި ދ ާއ ެއްނ ެތ ް ީޓ ީވ ޕްރ ޮގްރ ާމްތ ަކ ުގ ެ
ސ މި އ ަދ ު ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަ ް
ތި ބ ާ މަސްޢ ޫލ ުވ ެ އ ުޅުނ ު ކ ުޅި ވަރުތ ައ ް ތި ބާއ ަށްޓަކ ައި
މީޑި ޔާތ ަކ ުގ ެ އ ަހ ުލ ުވ ެރި ންނޭވ ެ.
އެންމ ެހ ާ ލ ޮބ ުވ ެތި ޤ ައ ުމ ުގ ެ
މަސްތުގ ައި ޖ ެ ިހ ރޭ އ ަޅުކ ަމުނ ް މ ަޙްރ ޫމ ްވ ެ
ކ ޮށްދެވ ޭނީ ފ ަހ ެ ކޮންކަމ ެއ ްހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ކުޑ ަ
މި ބަރަކ ާތ ްތ ެރި މ ައ ްސަ ރުގ ައި ހ ަވާނަފ ްސަ ށ ް
ސނަވ ާ ބ ައްލ ަވ ާށ ެވ ެ. ސ ވި ް ވ ަގ ުތުކޮޅ ަށ ް ނަމ ަވ ެ ް
ސތ ަކުނ ް ހަމ ަ މ ަގުނ ް ތަބަޢ ަވ ެގެނ ްީ ،މ ް
ޤ ައ ުމ ުގ ެ އި ސްވ ެރި ންނޭވ ެ .މި މ ާތ ް
އ ެއްކިބ ާކުރުމ ަށ ް ބާރ ު ނ ާޅ ުއްވ ަވ ާށ ެވ ެ .މި މ ާތ ް
ސ ތި ބ ާޔ ާ ބ ައްދ ަލ ު އަންނަ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަ ް
މ ައ ްސަ ރ ުގ ެ ބޭނުނ ް ހެޔޮގ ޮތުގ ައި ހިއްޕ ަވ ާށ ެވ ެ.
ސ ތި ބާޔ ަށ ް މ ައ ްސަ ރުގ ައި ދ ެ ދ ުނި ޔޭގ ައި ވ ެ ް
ކުރާނެކ ަމ ުގ ެ ޔ ަ ީޤންކަނ ް އ ޮ ީތ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ
ާސ ނާޗ ަރި ނ ް ީގގ ައި ސޔ ީ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެންނަކ ަށ ް ި
ސތ ަކުންނަށ ް ލާބ ަޔ ާ މަނ ްފ ާ ހ ުރި ކަމ ައ ެއ ް ީމ ް
ތެރ ެއި ނ ް ިކތ ައްމީހުންނ ާބ ާއ ެވ ެ .ވީމ ާ ކ ު ިޅވަރ ާއި
މަސްޢ ޫލ ުވ ެގެނ ް ތި ބެވޭކ ަށ ެއްނ ެތ ެވ ެ .ނ ެތި މ ޮށ ުމ ާއި
ގެނެސްދި ނުމ ަށްޓަކ ައި އަވަސްވ ެ ގެންނ ާށ ެވ ެ.
ސ ވި އ ްކާލ ައި ގެނ ް ތި ބެނ ް މަޖ ަލުގ ައި ތި ބ ާގ ެ ނަފ ް ް
ސތ ަކުނ ްގ ެ އ ަބުރ ާއި ޢި އްޒ ަތ ް ނަގ ާލ ުމުގ ައި ީމ ް
އ ެހާރ ާއި މި ހާރ ާއި ފ ުޓ ްބޯޅ ަމ ުބާރަތ ް ތ ަކ ާއި ރަހ ަ
ހެޔ ޮވާނ ެހ ެއްޔ ެވ ެ؟
30
ނުލ ައ ްވ ާށ ެވ ެ. ސ ކުޑ ައ ެވ ެ. ވ ަގ ުތ ު ވަރަށ ްވ ެ ް
ޗއް؟ ރ ކޯޑ ް“ ީމކޯއް ެ ” ިކއު އާ ު
ިލޔުނީ :ޙ ުސަ ިއން ޝަ ީޤފ ް ިއޙ ްސާ ން
ސ ސަ އި ޓ ަކުނ ް ސތ ަކުނ ް ނުވަތ ަ އި ންޓ ަރނ ެޓ ްގ ެ ކޮންމ ެވ ެ ް ނޫ ް ސ އ ޭގ ެ ތެރޭގ ައި ސ ކަނ ް ގ ޮ ިޅ ފ ެނި ދާނ ެއ ެވ ެ .އ ެހެންނަމ ަވ ެ ް މި ހަތަރ ެ ް ފޮރ ުވި ފ ައި ވ ަނީ ކ ޯއްޗ ެއްކަނ ް ބޭރުންބ ަލ ާލާފ ައި ބުނާކަނ ް ނޭނގޭނ ެއ ެވ ެ. ފަހަރުގ ައި އ ޭގ ެތެރޭގ ައި ފޯންނަންބަރ ު ،އެސްއ ެމ ްއެސް ،ޢި ބާރ ާތ ް، ސ ހުރ ެދާނ ެއ ެވ ެ .ކިއ ު އާރ ު ކ ޯޑ ް ޔ ޫއ ާރއ ެލ ްީ ،އ މ ެއި ލ ް އ ެޑ ްރ ެހ ެއ ްވ ެ ް ސޕޮނ ްޑ ް ކ ޯޑ ް“ އ ަ ީކ ބ ާރކ ޯޑ ުގ ެ އ ާއި ލ ާގ ެ ވ ައްތަރ ެކ ެވ ެ. ނުވަތ ަ ”ކ ުއި ކ ް ރ ެ ް ސ ލި ނ ްކ ް އ ެކ ެވ ެ. އ ެހެންގޮތަކ ަށ ް ބުނަނީ ނަމ ަ ޕ ްރި ންޓ ެޑ ް ހ ައި ޕ ަރޓ ެކ ް ް ްޝނ ް ބ ާރކ ޯޑ ްގ ައި އެންމ ެ މ ަޝް ހޫރ ު އ ަދި ފާސްޓްކ ޮށ ް މި ީއ ޓ ޫ ޑ ައި މެނ ަ ސކޭނ ް ކ ޮއ ްލެވ ޭ ކ ޯޑ ެވ ެ .މި ީއ 1994ވަނަ އަހަރ ު ޖ ަޕާނުގ ައި ް އުފ ައ ްދާފ ައި ވ ާ ޓ ެކްނޮލޮޖީއ ެކ ެވ ެ. މި ކިއ ު އ ާރ ކ ޯޑ ް ގ ައި ވ ާއ ެއްޗ ެއ ް ބ ެލުމ ަށ ް ނުވަތ ަ ކިއުމ ަށ ް ބޭނުނ ް ވ ާނީ ކިއ ުއ ާރ ކ ޯޑ ް ރީ ޑ ާރ އ ެކ ެވ ެ .މޮބ ައި ލ ް ފޯނ ް ސ އ ާލާތަކ ަށ ް މި ޕޮރ ޮގްރ ާމ ް ނުވަތ ަ ކެމެރ ާލާފ ައި ހުންނަ އ ެހެނ ްވ ެ ް އ ަޅ ާލ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ .ގި ނަމީހުނ ް ބޭނުނ ް ކުރަނީ މޮބ ައި ފޯނ ެވ ެ .އ ައި ފޯނ ް، ސ ފޯނ ް ،ނޮކިޔ ާ އ ަދި ކެމެރ ާލާފ ައި ހުންނަ އެނ ްޑ ްރ ޮއި ޑ ް ،ވި ނ ްޑ ޯރ ް ވަރަށ ް ގި ނަ ފޯނުތަކ ަށ ް ކިއ ު އ ާރ ކ ޯޑ ް ރީ ޑ ަރ ިހލ ޭ އ ަޅ ާލ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ. ސކަނ ް ގ ޮ ިޅ އ ާއި ޕްރ ޮގްރ ާމ ް އ ަޅ ާލުމ ަށ ް ފ ަހ ު ކެމެރ ާ މި ހަތަރ ެ ް ދި މާކ ޮއ ްލ ުމުނ ް ހިނދުކ ޮޅ ެއ ްގ ެ ތެރޭގ ައި އ ެއި ގ ެ ތެރޭގ ައި ވ ާ އ ެއްޗ ެއ ް އ ެނގޭނ ެއ ެވ ެ .ވ ެބ ްސަ އި ޓ ެއ ްގ ެ ލި ނ ްކ ް ވާނަމ ަ އ ެލި ނ ްކ ް އ ަށ ް ވ ަގ ުތުނ ް ސ ހ ަދ ާލ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ. ދެވޭގ ޮތ ްވ ެ ް
ކިއ ު އ ާރ ކ ޯޑ ުގ ެ މ ަޤ ްބ ޫލުކ ަމ ާއި ބޭނުނ ް ކުރާވަރ ު ދ ުނި ޔ ޭގ ެ އ ެ ިކކަނ ް ކ ޮޅުތ ަކުގ ައި އަންނަނީ އި ތުރ ު ވ ަމުންނ ެވ ެ .އ ެ ީއ ތ ަފ ާތ ު ކެނ ްޕ ެއި ންތ ަކ ާއި އ ެ ިކކަހަލ ަ އި ޝް ތި ހާރުތ ަކުގ ައި އ ާރޓ ްކ ޯރކ ް ،ބްލ ޮގ ް އ ަދި ސޖ ެއ ް ދި ނުމ ަށ ް ވ ެބ ްސަ އި ޓ ް އި ޝް ތި ހާރ ު ކުރުމ ަށ ް ނުވަތ ަ ބަޔަކ ަށ ް މ ެ ެ ސ ކިއ ު އ ާރ ކ ޯޑ ް ޖެހިދާނ ެއ ެވ ެ. ސ ކ ާޑ ުގ ައި ވ ެ ް ބޭނުނ ް ކުރ ެއ ެވ ެ .ބިޒ ްނަ ް ފޭސްބ ުކ ް އ ައި ޑީ ،ޓ ުވި ޓ ާ ީއމ ެއި ލ ް ފަދ ަ ތ ަކެތީގ ެ ލި ނ ްކ ް ކިއ ު އ ާރ ކޯޑަކ ަށ ް ިހލ ޭ ހ ަދ ާލ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ. ޓ ެކްނޮލޮޖީގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ކަންނ ެތ ް ކުރުވައ ޭ ބުނާބަހ ަށ ް އި ތުރ ު ބާރ ެއ ް ކިއ ުއ ާރ ކ ޯޑ ްއި ނ ް ގެނުވ ައި ފި އ ެވ ެ .ފޯނ ުގ ެ ފި ތްބ ަރި ނ ް ލި އ ަމުނ ް ސކަނ ް ގ ޮ ިޅއ ަށ ް ކޮންމ ެ ކޮޅ ަކުނ ް އ ައި ޔ ޫއ ާރ އ ެލ ް ،ފޯނ ު މި ހަތަރ ެ ް ދި އްކ ޮއ ްލ ުމުނ ް އ ެ ވ ެބ ްސަ އި ޓ ަށ ް ހިނދުކ ޮޅ ެއ ްގ ެތެރޭގ ައި ވަދެވޭނ ެއ ެވ ެ. ސ ވި ޔ ަފ ާރި ތަކ ަށ ް މި ޓ ެކްނޮލ ޮ ީޖ އި ނ ްޤި ލ ާބ ެއ ް ގެނ ުވާނެކަމ ަށ ް ދި ރ ާ ާ ކުރާފަރ ާތްތ ަކުނ ް ހާމ ަކުރ ެއ ެވ ެ. ކިއ ު އ ާރ ކ ޯޑ ް ހ ެދުމ ަ ީކ ވަރަށ ް ފ ަސޭ ހ ަ ކަމ ެކ ެވ ެ .ކިއ ު އ ާރ ކ ޯޑ ް ޖެނެރޭޓ ަރ ޖ ަހާފ ައި ހ ޯދ ާލ ާށ ެވ ެ .އ ެއި ރަށ ް މި ޚިދުމ ަތ ް ިހލ ޭ ލި ބ ޭ ވަރަށ ް ގި ނަ ސަ އި ޓްތ ަށ ް ފެންނާނ ެއ ެވ ެ. ސ ކިއ ު އ ާރ ކ ޯޑ ް QRStuff.com، qrcode.kaywa.comމި ީއވ ެ ް ހ ަދ ާލުމ ަށ ް ބޭނުނ ް ކުރ ެވި ދާނ ެ ސަ އި ޓ ެކ ެވ ެ.
29
ިލޔުނީ :ޙ ުސެ ިއން ޝަ ީޤފ ް ިއހ ްސާ ން
ށ ްސ ިއޓަކަ ް ކރާ ވެބ ަ ޔރަތް ު ނ ިޒ ާ ނ ިއ ް ނމ ެ ިގ ަ ނ މަހު އެ ް ަޞ ް ރަމ ާ ދމާ )(www.Tanzil.net ނޓް ހަ ަ ނ ީޒ ލްެ . ތަ ް ތަނ ް ީޒ ލ ް.ނ ެޓްއ ަ ީކ ކީރި ތި ޤުރ ުއާނ ް އ ަޑ ުއ ެހ ުމ ާއި ިކޔ ެވުމ ަށ ް ސ ޕްރ ޮގްރާމ ެ އ ަޅާކ ަށ ް ޙ ާއ ްސަ ވ ެބ ްސަ އި ޓ ެކ ެވ ެ .ކޮންޕިއުޓަރަށ ް އ ެއ ްވ ެ ް ނުޖެހޭނ ެއ ެވ ެ .އި ންޓ ަރނ ެޓ ް ހ ުރި ނަމ ަ ނި މ ުނީ އ ެވ ެ. މި ީއ ވަރަށ ް ފ ަސޭ ހ ަ ،ބ ަލާލަނ ް ރީ ތި ސަ އި ޓ ެކ ެވ ެ .ޕްލޭބަޓަނަށ ް ފި ތ ާލ ުމުނ ް ނި މ ުނީ އ ެވ ެި .ކޔ ަމުނ ްދ ާ އާޔ ަތ ް ފާހަގ ަ ވ ަމުނ ް ދ ާއި ރ ު ިކޔ ަމުނ ްދާބ ައި މ ޮނީ ޓަރުނ ް ގ ެއްލޭނަމ ަ އ ަމި އްލައ ަށ ް ފެންނަ ގ ޮތ ްވާނ ެއ ެވ ެ. ސރަތ ެއ ްގ ެ ނަނ ް ޖ ަހ ާ ހ ޯދ ާލ ެވެނ ް ހ ުރި އި ރ ު ފ ޮތްތ ައ ް ވ ަ ިކނ ް ބޭނުނ ް ޫ ސރަތްތ ައ ް ވ ަ ިކނ ް އާޔ ަތްތ ައ ް ވ ަ ިކނ ް ނެގޭގޮތ ަށ ް ހުންނާނ ެއ ެވ ެ. އ ަދި ޫ އ ެއްފަހަރ ު ިކޔ ަވާފ ަ ބްރައުޒ ަރ ނި އ ްވ ާލި އަސް ،އ ަދި ކޮންޕިއުޓ ަރ ސ މި ވ ެބ ްސަ އި ޓްއ ަށ ް ޒި ޔާރަތ ްކުރ ުމުނ ް ނި އ ްވ ާލާފ ަ އ ަލުނ ް ހ ުޅ ުވި އ ަ ް ސ ނުވަތ ަ ޞފ ްޙ ާއ ެވ ެ .އ ެ ީއ ކ ު ީކ ް ހ ުޅުވ ޭނީ ކ ުރި ނ ް ިކޔަވ ަމުނ ް އ ައި ަ ިހސްޓ ްރީ ފ ޮހެނ ުލާނަމ ައ ެވ ެ. ދި ވ ެ ިހބ ަހުނ ް ތަރުޖ ަމާކިޔ ާލެވ ޭއި ރ ު އި ތުރ ު 99ތަރުޖ ަމ ާ ސބ ަހުނ ް ކިޔ ާލ ެވެނ ް ހުރ ެއ ެވ ެ .މި ސަ އި ޓްގ ައި ވާގ ޮތުނ ް ދި ވ ެ ިހ އ ެ ިކބ ަ ް ތަރުޖ ަމ ާ ނަގާފ ައި ވ ަނީ ރަ ީއސުލ ްޖ ުމ ްހ ޫރި އ ްޔ ާގ ެ އޮފީހ ުގ ެ ވ ެބ ްސަ އި ޓ ް އި ންނ ެވ ެ 25 .ޤ ާރީ ނ ްގ ެ ިކޔ ެވުނ ް އ ެ ިކ ރ ާގުގ ައި އ ަޑުއ ަހ ާލެވޭނ ެއ ެވ ެ.
ަސ )ޖީ(+ ގޫގުލް ޕްލ ް
ގ ޫގ ުލ ް އ ާއި ލާއ ަށ ް އި ތުރ ު ބ ައި ވ ެއި ވ ެރި އ ަކުވ ަނީ ޖޫނ ް 28ވަނަ ދުވ ަހ ު އުފަނ ްވެފ ައ ެވ ެ .އ ެ ީއ ގ ޫގ ުލ ް ޯޝލ ް ނ ެޓ ްވ ޯރ ިކނ ްގ ް ސަ އި ޓ ެކ ެވ ެ. +ނަމަކ ަށްކިޔ ާ ސ ަ ސޓ ަރކ ޮއްފ ައި ސ 20މި ލި ޔަނ ް މީހުނ ް ރަޖި ް މި ހާރ ުވ ެ ް ސއީއ ޯ ވ ާއި ރ ު ދ ުވާލ ަކ ު ބިލި ޔަނ ް ތ ަކ ެތި ހިއްސާކުރާކަމ ަށ ް ީ ލ ެރީ ޕ ޭޖ ް ބުނެފ ައި ވ ެއ ެވ ެީ .ޖމ ެއި ލ ް ،ޕިކާސާ ،ގ ޫގ ުލ ް ސ އި ތުރ ު ކަލަންޑ ަރ ،ގ ޫގ ުލ ް ޑޮކިއ ުމެނ ްޓްސް ،އ ަދި ވ ެ ް ޭޝނ ް ވ ަނީ ގ ޫގ ުލ ް +އ ާއި ގ ު ިޅ ލާމ ެ ިހފ ަވ ެއ ެވ ެ. އ ެޕ ްލި ކ ަ 750މި ލި ޔަނ ް މީހުނ ް ބޭނުނ ްކުރަމުނ ްދ ާ ފޭސްބ ުކ ް އ ާއި ގ ޫގ ުލ ް +ވާދ ަކުރާނެކަމ ަށ ާއި ގ ޫގ ުލ ް +ގ ެ ކ ުރި މ ަގ ު ވަރަށ ް އ ުޖ ާލ ާވާނޭކަމ ަށ ް ތ ަޖ ްރި ބ ާކާރުނ ް ބުނ ެއ ެވ ެ.
28
އ ަޑ ުދ ަށުނ ް ިކޔަވަނ ް ބޭނުނ ް ވާނަމ ަ އ ަޑ ުދ ަށުނ ް ބޭނުނ ް ޤ ާރީ އ ެއ ް އި ޚ ްތި ޔާރ ު ކުރ ުމުނ ް އ ެއ ް އާޔ ަތ ެ ތ ަކުރާރުކޮނ ް ިކޔ ަވާނ ެއ ެވ ެ. ޭޝނ ް އ ާއި ދި މ ާލުގ ައި ވ ާ ރެނ ްޗ ް އ ަށ ް ފި ތ ާލ ުމުނ ް ޖ ާ ީލ ރި ސަ އި ޓ ަ ޞފ ްޙ ާތ ޯ ބ ޮޑ ުވާނ ެއ ެވ ެ .ތ ަކުރާރ ުކުރަނ ް ބޭނުންވ ަނީ އާޔ ަތ ްތ ޯ ނުވަތ ަ ަ އެތަނުނ ް ވ ަ ިކނ ް ނެގޭނ ެއ ެވ ެ .އ ަދި ދ ެ އާޔ ަތ ް ދެމ ެދުގ ައި ގެންނަނ ް ސ އި ޚ ްތި ޔާރ ު ކުރ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ. ސކަމ ެއްކަނ ް ވ ެ ް ބޭނުންވ ަނީ ކިހ ާ ލ ަ ް މި ގޮތ ަށ ް 4ޤ ާރީ ނ ްގ ެ ިކޔ ެވުނ ް ނުވަތ ަ ތަރުޖ ަމ ާ އ ަޑުއަހަނ ް ބޭނުނ ް ނަމ ަ ސ މި ބަޔ ަށ ް އި ތުރ ު ކުރ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ. ޭސ ތަރުޖ ަމ ާވ ެ ް އި ނގި ރ ި
ަތއްޔާރުކުރީ :ޢާއިޝަ ތ ު ިޒފާފ ް
27
26
25
ޯރ ަދއަ ްށ ާޚއްޞަ
ެރ ިސ ީފ
ަ ސ ް ނ ަ ޝ ި އ ް ނ އ ެ މ ޫ ްސ ަޓރ ފ ް ިއަ ރ ނތ ު ިއހ ްސާ ނާ ިލޔުނީ :އަ ިއ ިމ ަ
ބޭނުންވާނ ެ ަތކ ެ ިތ ި 2/1ކލ ޯ އެމ ޫ )ި (8/1x4/1އން ިޗ ހަ ިނ ިދގަށް ކޮށާފަ 1 2/1މޭޒުމ ަ ީތ ސަ މ ުސާ ކޯން ފްލ ާރ 4/1ޖޯޑ ު އޮރެންޖ ް
ޖ ޫސް
ބޭނުންވާނ ެ ަތކ ެ ިތ
ި މ ކ ް ސް ފ ް ު ރ ޓ ް ަ އ ި އ ސް ކް ީރމް
1އަނބ ު ) މަށާފަ ިއ (
4/3ޖޯޑ ު ގ ެ ިރ ސު ރުވ ާ 1 2/1މޭޒުމ ަ ީތ ސަ މ ުސާ ސޯ ޔ ާސޯ ސް 2/1ސަ އިސަ މ ުސާ ތެޔޮ
250gރާސް ޕްބ ެ ީރ
ިސންގ ޝު ގަރ 3މޭޒުމ ަ ީތ ސަ މ ްސާ އައ ި 3
1ލޮނުމެދ ު ޗިސް ކޮށްފަ 1މޭޒުމ ަ ީތ ސަ މ ުސާ އިނގުރު ޗިސް ކޮށްފަ 1 2/1ޖޯޑ ު ސް ނ ޯ ޕީސް ރތް ކުލަ( ހަ ިނ ިދގަށް ކޮށާފަ 1ޖޯޑ ު ބެލް ޕެޕ ާރ ) ަ ރކޮ ީލ 1ޖޯޑ ު ބް ޮ
ިކ ީވ ި 400gވޕްޑ ް ކ ް ީރމ ް
1މޭޒުމ ަ ީތ ސަ މ ްސާ މާމ ު ިއ 2ދޮންކެޔޮ ވައ ް 4ސަ މ ްސާ ވ ެ ީނލ ާ އައިސް ކަ ީރމ ް 4ވެފަރ
4/3ޖޯޑ ު ިފޔ ާ ތ ު ިނކޮށް ކޮށާފަ 1ކެރެޓ ް ހަ ިނ ިދގަށް ކޮށާފަ 2ޖޯޑ ު ކައްކާފަހ ު ިރ ަބތް
ަތއްޔާރުކުރާނ ެ ގޮތ ް ިކ ީވ ިމކ ްސަ ރުން )ފެން ނާޅ ާ( ރަނގަޅަށް ިގރާލާށެވ ެ .އަނބުވ ެސް )ފެން ނާޅ ާ( ރަނގަޅަށް
ރ އެއްކޮށްލ ާ. ޔާރުކުރާނ ެ ގޮތް އަ ިދ ކޯން ފްލ ާ ަތއ ް ރެންޖ ް ޖޫސް ިއސް އަ ަލމ ަ ީރގަ ޮ އ އ ި ަ ގ ިތ ަލ ަތއްޓެއ ް ރު ިފ ިނކޮށް އަ ހާފަ 1ގަ ިޑ ިއ އްކޮށްލ ާ .މ ަ ިތޖަ ަތއ ް ފުރާނާލ ާ. މަސް ިމއ ާ އ ެ ޅ ު ަނގ ާ ޖޫސް އެމ ޫ ފަހުން މަސް ކޮ އްޓ ާަ .ތވަ ަޔށް ާ 1 .ގަ ިޑ ިއރު އްކޮށްލާފަ ަބހަ ަބހައްޓ ިރ ސު ރުވ ާ އ ެ ސޯ ސް އަ ިދ ގ ެ ޅާލ ާި .ފޔާކޮޅ ު އަ ިދ ިއނގުރުއަ އްޓަކަށް ސޯ ޔ ާ ބ ޯ ަތ ިފޔ ާ ،ލޮނުމެދ ު ު ިރ ަތރުކ ާ ީރގ ެ ަ މ ވ ީ ު ނ ޫ ހ އަޅާފަ ތެޔޮފޮދ ު ކެކ ު ީނމ ަ ބާ ީކހ ތެޔޮ ިމނެޓ ް ވަރު ކޮޅ ު އަޅ ާ 3 ާ .ދެން ގ ެ ިރ މ ާ އެމ ޫ މަސް ަ ީތ ަބހައްޓާލ މ ޯ ިޅ ީވ ރު އުނދުންމ ި 5މނެޓްވަ ަތއްޓަށް އަޅ ާ ް ަތއ ް އެއްކޮށް ބާލ ާަ .ބތް ބާވަތ އުނދުންމ ަ ިތން ލާފަ ކ ެ ިކގަ ީތމ ަ ރުވ ާ އެއްކޮށް ސާ ރވްކޮށްލ ާ ސު ރ ފ ް ަރ ިއ އަޅ ާ ށް އެމ ޫ ސް ޓަ މައ ް ަޗ
ިސންގ ޝު ގަރ އެއްކޮށް ިމކ ްސަ ރުން ރަނގަޅަށް ިގރާލާށެވ ެ. ިގރާލާށެވ ެ .ރާސް ޕްބ ެ ީރ އ ާ ިއ އައ ި ިޕއ ު ީރ އަށް ހ ެ ިދ ހ ު ިރހ ާ ަބ ިއ ަތއ ް ވަ ިކން ަބހައްޓާށެވ ެ .ވަ ިކން ަތއްޓެއްގަ ިއ ިވޕްޑ ް ކ ް ީރމ ް އ ާ ިއ މާމ ު ިއ އެއްކޮށްލާށެވ ެ .އެއަށްފަހ ު ަތ ީށގ ެ ފ ު ަލއ ް އެއްކ ު ިރ ިވޕްޑ ް ކ ް ީރމ ް )ފަ ަށ ަލ ަތކަށްވ ާ ގ ޮ ަތށް( އަޅާށެވ ެި .ވޕްޑ ް ކ ް ީރމ ް ަތކުގ ެ މައ ް ަޗށް އަނބ ު ިޕއ ު ީރ އަޅުއްވާށެވ ެ .އެއަށްފަހ ު ިވޕްޑ ް ކ ް ީރމ ް އަޅާށެވ ެ .އަ ިދ ކ ު ިރން އ ެ ިޅ 3ފަ ަށ ަލ ިއގ ެ މައ ް ަޗށް ިކ ީވ ިޕއ ު ީރ އަޅުއްވާށެވ ެ. އެއަށްފަހ ު ިވޕްޑ ް ކ ް ީރމ ް އ ާ ިއ ރާސް ޕްބ ެ ީރ ިޕއ ު ީރ ފަ ަށ ަލއެއ ް އަޅުއްވާށެވ ެަ .ތއްޓަށް އެޅުއ ް ިވ ފަ ަށ ަލ ަތކުގ ެ މައ ް ަޗށް އައިސް ކަ ީރމ ް ސް ކޫޕ ް އެއ ް އަޅުއްވާށެވ ެަ .ތއްޓަށް ދޮންކެޔޮ ދެފޮ ިތ ރށް ީމރުވާނެއެވ ެ. ަލއްވާފަ ިއ ވޭފަރ ސް ިޓކ ް ހަރާ ަލއްވާށެވ ެި .ފ ިނކޮށްގެން ވަ ަ
ްސަ އ ް ަތ ސަ ރު ީބ އެކުލ ެ ިވފަ ިއވ ާ އެހެން އެއްގަމ ު މަހަށްވުރ ެ އެމ ޫ މަހަ ީކ އެންމ ެ ި 2އނ ގެންވ ާ މަހެކެވ ެ .އަ ިދ އެމ ޫ މަހުގަ ިއ ިވޓަ ިމން ީ 12ބ އ ާ ިއ ނ ިއން ިނއުޓްރިޝަ ން އެކުލ ެ ިވ ިގ ަ ނވެފަ ިއ ކެލޮރީސް އ ާ ިއ ކޮލ ެސް ޓްރޯލް ނއެއ ް ިގ ަ ދަގަނޑުގ ެ ބާވަތ ާ ިއ އެނާ ީޖ އ ެ ަތށް ގ ު ަ ރށް ީމރު މަހެކެވ ެ .އެމ ޫ ނ ފަ ިއދ ާ ިލއ ް ަބ ިއދޭ ވަ ަ ނގ ު ަ މަދެވ ެ .އެމ ޫ މަހަ ީކ ހަ ިށގަނޑަށް ިގ ަ ނވާނ ެ. މ ަސް އަލް ަބކ ޯ ިއން ިލ ިބވަޑަ ިއގަން ަ
24
ސގ ައި އެންމ ެ ފާހަގ ަ ކ ޮށ ްލެވޭކަމ ަ ީކ ރޯދަހިފ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ކޮނ ްގްރ ެ ް ޞއްޙަތ ަށ ް ނޭދެވ ޭ އ ަސަ ރ ެއ ް ނ ުކުރާކަމ ަށ ް ގި ނަ މީހުނ ް މީހ ާގ ެ ި އި އ ްތި ފ ާގ ު ވުމ ެވ ެ. ސ ރޯދ ައި ގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް މި ފަދ ަ ފ ައި ދާތ ައ ް ހ ުރި ކ ަމުގ ައި ވި ޔ ަ ް ސ ޙ ާލ ެއްގ ައި ރޯދ ަ ިހފަނ ްވ ާނީ މި ފ ައި ދާތ ައ ް އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް އ ެއ ްވ ެ ް ހ ޯދުމަކ ަށ ް ނޫނ ެވ ެ .އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް ރޯދ ަ ިހފަނ ްވ ާނީ ތި ރީ ގ ައި ވ ާ ާޞލ ްކުރުމ ަށ ެވ ެ .ﷲ ވ ަ ީޙ ކުރައ ްވާފ ައި ވ ަނީ އާޔ ަތުގ ައި ވ ާ ސަ ބ ަބ ު ޙ ި ﺍﻟﺼ ﹶﻴﺎ ﹸﻡ ﹶﻛ ﹶﻤﺎ ﹸﻛ ﹺﺘ ﹶﺐ ﹶﻋﻠﹶﻲ ﺍﻟﱠ ﹺﺬﻳ ﹾ ﹶﻦ ”ﻳﹶﺎﺃﹶﻳﱡ ﹶﻬﺎ ﺍﻟﱠ ﹺﺬﻳ ﹾ ﹶﻦ ﹶﺀﺍ ﹶﻣﻨﹸﻮﺍ ﹸﻛ ﹺﺘ ﹶﺐ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹸﻜ ﹸﻢ ﱢ ﹺﻣ ﹾﻦ ﹶﻗ ﹾﺒﻠﹺ ﹸﻜ ﹾﻢ ﻟﹶ ﹶﻌﻠﱠ ﹸﻜ ﹾﻢ ﺗ ﹶ ﱠﺘ ﹸﻘ ﹾﻮ ﹶﻥ“ ﺍﻟ ﹶﺒ ﹶﻘﺮﹶﺓ 185
ބެންޖ ަމި ނ ް ފްރެނ ްކ ްލި ނ ް1790-1706 .
ެބ ްނ ަޖ ިމ ްނ ފްރޭ ްނކް ިލ ްނ
)Benjamin Franklin (1706-1790 އެމ ެރި ކ ާ ހ ޯދ ުމ ުގ ެ އ ެއ ް ބ ައްޕ ަ ކ ަމުގ ައި ވ ާ ބެންޖ ަމި ނ ް ފްރޭނ ްކ ްލި ނ ް ވި ދ ާޅުވ ަނީ ”އެންމ ެ ފ ުރި ހަމ ަ ފަރ ުވާއ ަ ީކ ރޯދަހިފ ުމ ާއި އަރ ާމ ުކުރުމ ެވ ެ“. ބޭސްވ ެރި ކ ަމ ާއި ސަ އި ންސްގ ެ އ ަ ީލގ ައި ދެނެނުގަނެވ ޭ އެކަމ ަކ ު ރޯދ ައ ާއި ރޯދ ައި ގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ލި ބ ޭ އެތ ައ ްގުނަ ފ ައި ދާތ ަކ ާއި ކަންތ ައްތ ަކ ުގ ެ ސއްރުންނ ާއި ފ ާޅުގ ައި ޣ ައި ރ ު މުސްލި މުނ ް ތ ަޙްލީލ ު ވާހަކައ ަ ީކ ި ސ އެތ ައ ް ފ ޮތްތ ަކ ެއ ް އ ަދި ހަދ ަމުންއަންނަކަމ ެކ ެވ ެ .މީގ ެ އި ތުރުނ ްވ ެ ް އެތ ައ ް ބ ައްދ ަލ ުވުންތ ަކ ެއްގ ައި ޣ ައި ރ ު މުސްލި މުނ ް ރޯދ ައި ގ ެ ފ ައި ދ ާއ ާއި އ ަދި ރޯދ ައި ގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ކުރެވ ޭ ޢަޖ ައި ބ ު ކުރުވ ަނި ވި ވާހަކަތ ައ ް ބ ަޔާނ ް ސ މި މ ަޒ ުލޫނުގ ައި ިހމަނ ާ ީލ އ ޭގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ކުރ ުވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް މ ަދ ު މި ންވަރ ެކ ެވ ެ. ކ ުރި ނ ް ބ ަޔާނ ް ކ ޮށްފ ައި އެވ ަނީ ޣ ައި ރ ު މުސްލި މުނ ް ’ރޯދ ަ‘ ސ އ ާއި މ ެދ ު ދެކ ޭ ގ ޮތ ެވ ެ .އ ޭގ ެ އި ތުރުނ ް މުސްލި މ ު ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ްވ ެ ް ވ ަނީ ’ރޯދ ަ‘ އ ާއި މ ެދ ު ވާހަކ ަ ދ ައ ްކާފ ައ ެވ ެ .އެގ ޮތުނ ް 1994ވަނަ ސ އޮނ ް ހ ެލ ްތ ު އެނ ްޑ ް ޭޝނަލ ް ކޮނ ްގްރ ެ ް އަހަރ ު ބ ޭއ ްވުނ ު ”އި ންޓ ަރނ ަ ރަމ ަޟާ ނ ް“ގ ައި ރޯދ ަ ހިފ ުމ ުގ ެ ފ ައި ދ ާއ ާ ބެހ ޭ ތ ަފ ާތ ު 50ކަރ ުދ ާހ ެއ ް ހުށ ަހ ެޅުނ ެވ ެ .ޢި ލ ް ީމ ގ ޮތުނ ް ’ރޯދ ަ‘ އ ާއި މ ެދ ު އެތ ަކ ެއ ް ވާހަކަތ ަކ ެއްވ ަނީ ޞއ ް ީޙ މ ައ ްސަ ލަތަކަކ ަށ ް، ސގ ައި ތ ަފ ާތ ު އެތ ައ ް ި ދ ެކ ެވި ފ ައ ެވ ެ .މި ކޮނ ްގްރ ެ ް ’ރޯދ ަ‘ އ ަ ީކ އެތ ަކ ެއ ް ފ ައި ދ ާހ ުރި ކަމ ެއްކަނ ް ހާމ ަވ ެގެނ ް ދި ޔ ައ ެވ ެ .މި
ސތ ަކުންނޭވ ެ! ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ކ ުރި ނ ް މާނައީ” :އ ޭ ީއމާނ ްވ ެއްޖ ެ ީމ ް ސތ ަކުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ް ރޯދ ަ ފަރ ުޟު ކުރ ެއ ްވި ފަދ ައި ނ ް، އި ސްވ ެދި ޔ ަ ީމ ް ސ ރޯދ ަ ފަރ ުޟު ކުރައްވ ައި ފި އ ެވ ެ .އ ެ ީއ ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ްވ ެ ް ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ތ ަޤ ުވ ާވ ެރި ވުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ“. މުސްލި މުންނ ާއި ޣ ައި ރ ުމުސްލި މުނ ް ރޯދ ައ ާއި އ ެހ ެނި ހެނ ް އި ލ ާ ީހ އ ަމުރ ުފ ުޅުތަކ ަށ ް އަމ ަލ ުކުރ ުމުގ ައި އަޤީދ ާ ވަރަށ ް ތ ަފ ާތ ުވ ެދާނ ެއ ެވ ެ. އ ޭގ ެ ތެރ ެއި ނ ް އެންމ ެ މުހިއ ްމ ު އ ެއ ް ކަމަކީ ،މުސްލި މުނ ް ﷲގ ެ ސލަކ ަށ ް ރޯދ ަ( އ ަށ ް އި ޖާބަދ ެނީ އ ެއި ނ ް ލި ބ ޭ ފ ައި ދާތ ައ ް އ ަމުރ ުފުޅ ަށ ް )މި ާ އ ެއްކިބ ާކުރުމ ަށ ް ފ ަހ ު އ ެއްކ ައުވަންތ ަ ﷲގ ެ މ ަތި ވ ެރި އ ަމުރ ުފުޅ ަށ ް ސނ ުމ ާގެނ ް ކ ަމުގ ައި ވުމ ެވ ެ. ިކޔަމަންގ ަތ ުމ ުގ ެ މ ަތި ވ ެރި ވި ް ސ ހިތާމައ ަ ީކ ރޯދ ައި ގ ެ މި މ ަތި ވ ެރި އި ލ ާ ީހ އ ެހެންނަމ ަވ ެ ް ދަރުމ ައ ާއި ޘ ަވ ާބ ު ހ ޯދުމ ަށ ްވުރ ެ ދ ުނި ޔ ަ ީވ މ ަސަ އްކ ަތ ާއި މަޖ ަލ ާއި އަރ ާމ ާއި ސ އި ޚ ްތި ޔާރ ުކުރ ާ އ ަޚުންނ ާއި އ ުޚ ުތުނ ް މ ުނި ފ ޫ ިހ ފި ލ ުވުމ ަށ ް ރޯދަމ ަ ް ސނާލ ައ ްވ ާށ ެވ ެ .ތި ޔ ައި ގ ެ ތެރ ެއި ނ ް އުޅޭކަމ ެވ ެ .މި ކ ަމ ާއި މ ެދ ު ނި ކަނ ް ވި ް ސ ތި ބ ާގ ެ އ ަޚ ެއ ް ނުވަތ ަ އ ުޚ ްތ ެއ ް ނުވަތ ަ ރައްޓ ެއްސެއ ް ކޮންމެބ ޭފުޅ ަކ ުވ ެ ް ސނުނ ްތ ެރި ކ ަމ ާއި އ ެކ ު ސ ވ ޭތ ުކުރާނަމ ަ ،ވި ް އެފަދ ަ މަގ ަކުނ ް ރޯދަމ ަ ް ނަސޭ ޙ ަތ ް ީދ އެފަރ ާތ ެއ ް މި ބަރަކ ާތ ްތ ެރި މ ައ ްސަ ރުގ ައި ޠ ާ ިހރ ުގ ެ މަގ ަށ ް ސ އެކ ަމުގ ައި އ ެޅުވ ޭތ ޯ މ ަސަ އްކ ަތ ް ކުރ ާށ ެވ ެ .ހަމ ަ ޔ ަ ީޤނުނ ްވ ެ ް ތި ބާއ ަށ ާއި އި ޞް ލ ާޙ ުވި ފަރާތ ައ ް ޘ ަވ ާބ ާއި ދަރުމ ަ ޢަދ ަދ ު ނ ުކުރެވޭނ ެ ވަރަށ ްލި ބޭނ ެއ ެވ ެ .އި ސްވ ެ ބ ަޔާނ ް ކުރ ެވ ުނީ ’އެމީހުނ ް‘ ،އ ެހ ެނީ ޣ ައި ރ ު މުސްލި މުނ ް ’ރޯދ ަ‘ އ ާއި މ ެދ ު ދެކ ޭ ގ ޮތ ެވ ެ .އެމީހުނ ްގ ެ ނަޒ ަރުގ ައި ސ ’ރޯދ ައި ގ ެ ފ ައި ދ ާ‘ ރޯދަމ ަހ ެވ ެ .ވި ދ ާޅ ުވި ފަދ ައި ނ ް އެމީހުނ ްވ ެ ް ޤ ަބ ޫލ ުކުރ ެއ ެވ ެ .އ ަދި އ ެއި ނ ް ނަފ ާ ލި ިބގަނ ެވ ެއ ެވ ެ .އ ެހެންވީއި ރ ު ުޞތ ުގ ެ ބޭނުނ ް ނުހިފާނ ް ީވ އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް މުސްލި މުނ ް މި ރަނ ުގ ެ ފުރ ަ ކީއ ްވ ެގެނ ްތ ޯއ ެވ ެ؟ )ނި މ ުނީ (
23
ދުޅ ަހެޔ ޮ ފުރާނައ ެއ ް ބޭނުންނަމ ަ ނަމ ާދ ު ކުރ ާށ ެވ ެ .ހ ަށި ގ ަނޑ ާއި ފުރާނަ އ ެކުގ ައި ދުޅ ަހެޔ ޮކުރަނ ް ބޭނުންނަމ ަ ރޯދަހިފ ާށ ެވ ެ“. ނ )(Boris Johnson ބޮރިސް ޖޯންސަ ް ’ދ ަ ސަ ންޑ ޭ ޓ ައި މްސް‘ގ ެ 5ސެޕްޓ ޭމްބ ަރ 2009ގ ައި ސ ޖޯނ ްސަ ނ ް” ،މުސްލި މްނޫނ ް ވ ެއ ެވ ެ .ލަންޑ ަ ނ ްގ ެ މޭޔ ަރ ބ ޮރި ް ސ ކުރ ެއ ެވ ެ. ސ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ު ރޯދ ަ ހިފުމ ަށ ް އި ލ ްތި މ ާ ް މީހުންނަށ ްވ ެ ް މި ކ ަމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި އޭނ ާ ބުނަނީ ރޯދ ައި ގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް އ ެއްބ ައި ވަންތަކަނ ް ގ ާއި މ ްކުރ ުވުމ ެވ ެ“. ބ ިރޓޭ ިނ ާކ )(Encyclopedia Britannica އެންސް ކްލޮޕީ ިޑ ާއ ް މ ަޝް ހޫރ ު ’އެންސްކްލޮޕީޑި އ ާ ބ ްރި ޓ ޭނި ކ ާ‘ ގ ައި ބުނެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ: ”ރޯދައ ަ ީކ ވަރަށ ް ގި ނަ ީދންތ ަކުގ ައި އ ަޅުކަމ ެކ ެވ ެ .އ ަޅުކަމ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައި ސ މީހުނ ް ރޯދ ަ ހިފ ާ އ ުޅ ެއ ެވ ެ“. ނޫނަ ް ޖޭމ ްސް ބަލޗް )James (.Balch, M.D )”Prescription For (“Natural Healing ސ ބ ަލޗ ް ޖ ޭމ ް ް ލި ޔ ުއ ްވާފ ައި ވ ާ ފ ޮތުގ ައި ވ ެއ ެވ ެ. ”ހ ަށި ގ ަނޑ ުނ ް ވި ހ ަ ފި ލުވ ައި ލުމ ަށ ް ރޯދައ ަ ީކ އ ަސަ ރުގަދ ަ ރައ ްކ ާތ ެރި ގ ޮތ ެކ ެވ ެ .ޙިކުމ ަތ ްތ ެރި ނ ް ބ ަލި ފ ަސޭ ހ ަކުރުމ ަށ ް ސ ބ ެޗ ް ލި ޔ ުއ ްވާފ ައި ވ ާ ޖ ޭމ ް ް ްޝނ ް ފ ޯރ މ ަޝް ހޫރުފ ޮތ ް ”ޕ ްރި ސްކ ްރި ޕ ަ އެތ ައ ް ޤަރުނ ެއްވަންދެނ ް ޝނަލ ް ހީލި ނ ްގ“ ނި އ ުޓ ްރި ަ ބޭނުނ ްކ ުރި ހުނަރ ެކ ެވ ެ. ޤަވ ައި ދުނ ް ރޯދ ަ ހިފ ާށ ެވ ެ. އ ަދި ހ ަށި ގ ަނޑ ު އ ަމި އްލައ ަށ ް ފ ަސޭ ހ ަވުމ ަށ ް އެހީވ ާށ ެވ ެ .އ ަދި ރަނގަޅ ަށ ް ހުންނ ާށ ެވ ެ .ތި ބ ާގ ެ ހ ުރި ހ ާ ގުނަވަނަކ ަށ ް އަރ ާމ ުކުރ ުމ ުގ ެ ފުރ ުސަ ތ ު ދ ޭށ ެވ ެ. މުސްކ ުޅި ވުނ ް އ ަނބުރ ާލުމ ަށ ް ރޯދައ ަށ ް އެހީތ ެރި ވ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ .އ ަދި ތި ބ ާ އ ޭގ ެ ބޭނުނ ް ރަނގ ަޅ ު ގ ޮތުގ ައި ިހފ ައި ފި ނަމ ަ ދި ގ ު އ ުފ ާވ ެރި ދި ރި އ ުޅުމ ެއ ް އ ުޅެވޭނ ެއ ެވ ެ“. The New England Journal of Medicine ”ރޯދައ ަ ީކ ރަނގ ަޅ ު ތ ަޖ ުރި ބ ާއ ެކ ެވ ެ .އެމީހ ެއ ްގ ެ ހ ަޔ ާތުގ ައި ސ މ ަތި ވެފ ައި ވ ާ މީހާއ ަށ ް ރޯދައ ަ ީކ ފ ައި ދ ާހ ުރި ކަމ ެކ ެވ ެ“. ކެލ ަރީ ް 22
”
ދތައް ދ ފަ ިއ ާ ނ ިމފަ ަ ބ ް ބ ު ސ ަ ދ ިއގ ެ ަ ރޯ ަ
ެސ ނ އެއްވ ް ަސ އަޅުގަނޑ ުމ ެ ް ހުރި ކަމުގަ ިއ ިވޔ ް
ލއްގަ ިއ ޙާ ެ
“
ދ ރޯ ަ
ނވާނީ ިހފަ ް
ދތައް ިމފަ ިއ ާ
ނވެ. ނ ެ ށ ޫ ދމަކަ ް ހޯ ު
ައޕްޓޮ ްނ
)Upton Sinclair (1878-1968, American writer މ ެރި ކ ާގ ެ މ ަޝް ހޫރ ު ލި ޔުނ ްތ ެރި އ ެއްކ ަމުގ ައި ވ ާ އ ަޕްޓޮނ ް ސއްޙ ަތ ެއ ް ބުނެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ” .ރޯދ ައި ގ ެ ތެރ ެއި ނ ް އަހަރެންނަށ ް ރަނގ ަޅ ު ި ފެނުނ ެވ ެ .އ ައ ު ދި ރި ހުރުމ ެއ ް ފެނުނ ެވ ެ .ސާފުކ ަމ ާއި އ ަދި އ ުފ ާވ ެރި ކަނ ް ސނުންނަށ ް ނޭނގ ޭ ފަދ ަ ކަމ ެކ ެވ ެ“. ސ ކުރ ެވުނ ެެވ ެ .އ ެ ީއ އި ނ ް ާ ސ ް އި ޙ ް ާ
ިޕ ިލޕަސް
Philippus Paracelsus, M.D. (1493-1541; Swiss physician and alchemist. consid)ered one of the three Fathers of Western Medicine ޭސ ބ ޭހ ުގ ެ ’ބ ޮޑ ުނ ް‘ގ ެ ގ ޮތުގ ައި ބ ެލެވ ޭ 3ބ ޭފ ުޅުނ ްގ ެ އި ނގި ރ ި ސ ވި ދ ާޅ ުވެފ ައި ވ ާ ގ ޮތުގ ައި ތެރޭގ ައި ިހމެނޭ ސްވި ޒ ްލޭނ ްޑ ްގ ެ ޕިލި ޕ ަ ް ސ މ ެއ ެވ ެ“. ”ރޯދައ ަ ީކ އެންމ ެ ބ ޮޑ ު ފަރ ުވ ާ އ ެވ ެ .އ ެ ީއ ޑ ޮކްޓަރުންނަށ ް ވ ެ ް
ސ ޕަރަސެސަ ސް1541-1493 . ޕިލި ޕ ަ ް
ރގ ަ ިއ ’ރޯދަ‘ ޒަ ު ކ ޮ ަލމް ިބއަރ ސު ކޫލް އޮފ ް ޖަރ ަނލިސަ މްގ ެ ޓޮމ ް ބަރންސް
)(Tom Burns of the Columbia School of Journalism ސ ކޮލ ަމްބިއ ާ ސްކ ޫލ ް އ ޮފ ް ޖ ަރނަލި ސަ މ ްގ ެ ޓ ޮމ ް ބ ަރނ ް ް ބުނެފ ައި ވ ެއ ެވ ެ” .ރޯދައ ަ ީކ ޖި ސްމ ާނީ ގ ޮތުނ ް ފ ައި ދ ާ ލި އްބ ައި ދ ޭ ކަމަކ ަށ ް ވުރ ެ ބޮޑ ަށ ް ރ ޫޙ ާނީ ގ ޮތުނ ް މ ާފުނ ް އ ަދި ރަނގ ަޅ ު ފ ައި ދ ާ ދ ެނި ވި ކަމ ެކ ެވ ެ .މި ކަނ ް އަހަރެންނަށ ް އ ެނގ ުނީ އަހަރެނ ް ރޯދ ަ ިހފަނ ް ފ ެށ ުމުންނ ެވ ެ .އަހަރެނ ް ރޯދ ަ ިހފަނ ްފ ެ ީށ ބަރުދަނ ް ލ ުއި ކުރ ުމ ުގ ެ ސ އަހަރެންނަށ ް އ ެނގި ގެނ ް ދި ޔ ަ ީއ ރޯދައ ަ ީކ ބޭނ ުމުގ ައ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް ސކ ުނޑި އ ަށ ް ވަރަށ ް އަރ ާމ ު ލި އްބ ައި ދ ޭ ކަމ ެއްކަމ ެވ ެ .މި ކ ަމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ި އަހަރެންނަށ ް ވަރަށ ް ބ ޮޑ ު ސާފުކަމ ަކ ާއި އ ަދި އ ައ ު ޚިޔ ާލުތ ައ ް ލި ބުނ ެވ ެ. ސތަކ ަށ ް ނަޡަރ ު ިހންގ ޭލ ެއ ް އި ތުރ ުވި އ ެވ ެ. ސ ް އ ަދި އަހަރެނ ްގ ެ އި ޙ ު ާ ސ ކ ޮޅ ެއ ްގ ެ ތެރޭގ ައި އަހަރެންނަށ ް އަހަރެނ ް ރޯދ ަ ިހފަނ ް ފ ެށި ތ ާ ކުޑ ަދުވ ަ ް ސ ކުރ ެވެނ ްފ ެ ީށ އ ަހުރެނ ް ތ ަޖ ުރި ބ ާ ކުރަމުނ ް މި ދ ަނީ ރ ޫޙ ާނީ ސ ް އި ޙ ު ާ ތ ަޖ ުރި ބ ާއ ެއ ް ކ ަމ ުވ ެ. ނ )Thomas Jef- ޯތމަސް ޖެފާރސަ ް ferson (1743-1826 ސ އެމ ެރި ކ ާގ ެ ތި ންވަނަ ރަ ީއ ް ސ ޖ ެފ ާރސަ ނ ް ވި ދ ާޅ ުވެފ ައި ވ ާ ތޯމ ަ ް ގ ޮތުގ ައި ”ރޯދ ައ ާއި އ ަޅުކަމ ަ ީކ ދީނީ ސރަތ ެކ ެވ ެ .އެކަނ ްކުރ ުމުގ ައި ކަ ް މަސްއ ޫލ ުވ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ސޫލ ޫކ ު ހަމައަކ ަށްއ ަޅ ުވ ާ ިކޔަމަންގ ަތ ުމ ުގ ެ އާދ ަ އަށަގަންނުވ ައ ެވ ެ“
ސ ސ ތޯމ ަ ް އެމ ެރި ކ ާގ ެ 3ވަނަ ރަ ީއ ް ޖ ެފ ާރސޮ ނ ް1826-1743 .
ނގ ާރ )(Dr. Otto Buchinger ޑރ އޮއ ް ޯޓ ުބ ިޗ ް ޖަރުމަނ ުގ ެ ޑ ޮކްޓަރ ެއްކ ަމުގ ައި ޑރ އ ޮއ ްޓ ޯ ބ ުޗި ނ ްގ ާރ ރޯދ ައ ާއި މ ެދ ު ވި ދ ާޅ ުވެފ ައި ވ ަނީ : ”ރޯދައ ަ ީކ ސ ހަމަކަށަވަރުނ ްވ ެ ް މ ާއ ް ީދގ ޮތުނ ް ފަރ ުވ ާކުރ ުމ ުގ ެ އެންމ ެ އި ތ ުބާރ ު ޑރ އ ޮއ ްޓ ޯ ބ ުޗި ނ ްގ ާރ ހ ުރި ގ ޮތ ެވ ެ .އ ެ ީއ ހ ަށި ގ ަނޑ ު ޭޝނ ެކ ެވ ެ“. ނުފ ަޅ ާ ކުރ ާ އޮޕަރ ަ ޑރ .ބަރސެ ލ ޫސް )(Dr. Barcellus ސ ސ ޑ ޮކްޓަރ ެއ ް ކ ަމުގ ައި ވ ާ ޑރ .ބ ަރސެލ ޫ ް ސުވި ް ލި ޔ ުއ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. ސ ބޭނުނ ް ކުރުމ ަށ ްވުރ ެ ބ ަނޑ ުހ ައި ކަނ ް އެތ ައ ް ގުނައ ެއ ް ”ފަރ ުވ ާކުރަނ ް ބ ޭ ް ސ ފ ައި ދ ާ ބ ޮޑ ެކ ެވ ެ .ޑ ޮކްޓ ަރ ހ ެލ ްބ ް އޭނ ާގ ެ ބ ަލި މީހުންނަށ ް ގި ނަދުވ ަ ް ވަންދެނ ް ކ ެއުނ ް މަނ ާކުރ ެއ ެވ ެ .ދެނ ް އެއ ަށ ް ފ ަހ ު އެމީހުންނަށ ް ލ ުއި ކ ެއ ުމ ެއ ް ދ ެއ ެވ ެ .ޢާނ ްމ ު ގ ޮތ ެއްގ ައި ރޯދައ ަ ީކ ބ ަނޑ ުހ ައި ހޫނުކ ަމ ުގ ެ ވ ަގ ުތުގ ައި ބ ޭކާރ ު ޓި ޝޫ ތ ައ ް ނ ެތި ކ ޮއ ްލ ުމުގ ައި ވަރަށ ް މ ު ިހނ ްމ ު ދ ައުރ ެއ ް އ ަދ ާކުރ ާ ކަމ ެކ ެވ ެ .ދެނ ް އ ަލުނ ް ކ ެއ ުމުނ ް އ ޭގ ެ އ ައ ު ޓި ޝޫ ތ ައ ް އ ުފެދ ެއ ެވ ެ .ރޯދައ ަ ީކ ޒ ުވާންކަނ ް އ ަލުނ ް އި ޢާދ ަ ކުރ ުވ ާ ކަމ ެކ ެވ ެ. ސަ އި ންސްވ ެރި ނ ް ބުނ ާ ސަ ބަބ ަ ީކ މި ީއ އ ެވ ެ“. ލ ިއރެސް )(Francis Claires ފ ް ާރންސި ސް ކް ެ ސ ސ ކ ްލ ެއި ރ ެ ް ްސ ް ޭސ ޅެނ ްވ ެރި އ ެއ ް ކ ަމުގ ައި ވ ާ ފްރާނ ި އި ނގި ރ ި ލި ޔ ުއްވ ަނީ ”ދުޅ ަހެޔ ޮ ހ ަށި ގ ަނޑ ެއ ް ބޭނުންނަމ ަ ހިނގުނ ް ގި ނަކުރ ާށ ެވ ެ. 21
ނގ ެ ނަޒ އެ ީމހު ް ިލޔުނީ :ޝު އަ ިއބް ނާ ިޒމ ް
”
ސ ތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް އ ެ މ ަހ ެއ ް އ ައ ުމ ުގ ެ އެތ ައ ް މަ ް ދުވ ަހ ެއ ްކ ުރި ނ ް އެމ ަހ ެއ ްގ ެ ވާހަކަދ ެކ ެވި އެމަހަކ ަށްޓަކ ައި އެންމ ެ ބޮޑ ަށ ް ސ އ ެ ީއ އެތ ައ ް ތ ައ ްޔާރ ުވ ާ މަހ ަ ީކ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ެވ ެ .ސަ ބަބ ަ ީކ އެމ ަ ް ްޞ މަހަކ ަށ ްވުމ ެވ ެ .މި މ ަހުގ ައި ވ ާ އެންމ ެ ޙ ާއ ްސަ ކަމ ަ ީކ ގޮތ ަކުނ ް ޙ ާއ ަ ރޯދ ައި ގ ެ އ ަޅުކަނ ް އ ަދ ާކުރުމ ެވ ެ .އ ެހެންކ ަމުނ ް ރަމ ަޟާ ނ ް މަހ ަށ ް ސ ރޯދ ަ މ ަހ ެވ ެ. އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް ކިޔ ާ އުޅ ޭ އަނ ެއ ް ނަމަކީވ ެ ް ރޯދައ ަ ީކ އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ ރ ުކުންތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ހަތަރުވަނަ ޞއްލ ަﷲ ރ ުކުނ ެވ ެ .އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް ރޯދ ައ ާއި މ ެދ ު ދ ެކ ެނީ ،ރަސޫލ ުﷲ ަ އަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ ޙަދީޘ ް ކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ ފަދ ައި ންނ ެވ ެ .އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ޙަދީޘ ްކުރައްވ ަނީ ”ﺍﻟﹶﺼﻮ ﹸﻡ ﹸﺟﻨﺔ“ )ﺍﻟﺒﺨﺎ ﺭ ﻯ ﻭ ﻣﺴﻠﻢ( މާނައ ަ ީކ ”ރޯދައ ަ ީކ އ ައްޑ ަ ނައ ެކ ެވ ެ “.އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ް ރޯދައ ަށ ް އ ައްޑ ަ ނަ އ ެއ ްގ ެ ނަޡަރުނ ް ދެކ ޭއި ރ ު ޣ ައި ރ ު މުސްލި މުނ ް މި އ ާއި މ ެދ ު ދެކ ޭ ގ ޮތ ެއ ް ސތ ަކ ުގ ެ ތެރެއ ަށ ް ބަލ ައި ލުމ ަށ ް އެބ ައި މީހުނ ް ރޯދ ައ ާއި މ ެދ ު ބުނެފ ައި ވ ާ ބ ަ ް ދ ަތުރ ެއ ް ކ ޮށ ް ލ ަމ ާހ ެއްޔ ެވ ެ. ދ ުނި ޔ ޭގ ެ މ ައި ގ ަނޑ ު ީދންތ ަކ ުގ ެތެރ ެއި ނ ް ރޯދ ަ އ ެ ީދނ ެއްގ ައި ސ ީދނ ެއ ް ނ ެތ ެވ ެ .އެބ ައި މީހުންނަށ ް ޙ ާއ ްސަ ކުރ ެވި ފ ައި ނ ުވ ާ ހަމ ައ ެއ ްވ ެ ް އުސޫލުތ ަކ ުގ ެ މ ަތި ންނ ެވ ެ. ނ )(Saint Augustine ސެ ިއ ްނޓް އޮގަސް ިޓ ް މ ަޝް ހޫރ ު ފި ލ ޯސަ ފ ަރ އ ަދި ކ ްރި ސްޓި އަނ ް ފ ާދި ރީ ސެއި ނ ްޓ ް އޮގަސްޓި ނ ް ބުނެފ ައި ވ ާ ގ ޮތުގ ައި ؛ ”ރޯދ ައި ނ ް ފުރާނަ ޠ ާ ިހރ ު ކުރ ެއ ެވ ެ. ސތ ައ ް ރ ޫޙ ާއި ހަމ ަކުރުވ ައ ެވ ެ. ބ ުއ ްދި މ ަތި ވ ެރި ކުރ ެއ ެވ ެ .ހ ަށި ގ ަނޑ ުގ ެ މ ަ ް ސކަނ ް ފި ލުވ ައ ެވ ެ .ޙ ައ ްދ ު ފަހަނައ ަޅާފ ައި ވ ާ ސތ ަކ ާއި ނުތަނަވ ަ ް ހިތ ުގ ެ އ ުދ ާ ް ުޝ ވި ލާތ ައ ް ްސ އ ެދ ުމ ުގ ެ އ ަލި ފާންގ ަނޑ ު ނި އ ްވ ާ އ ަދި ވ ަޙ ީ ޖި ނ ީ 20
ނށް ފޮތް ިތމަންރަސް ކަލ ާނގ ެ އެއުރެން ަ
ނ ދެއ ް ިވ ީމހުން ،އެއުރެންގ ެ އުފަންދަ ިރން ދަން ަ
ފަދަ ިއން
އެކަލޭގެފާނު
)އ ެ ަބހީ:
މުޙައްމަދ ު
ގެފާނު (zދަންނާނެތެވ ެ .އަ ިދ އޭގެތެރ ެ ިއން
“
ަބ ަޔކ ު ދެނ ެ ިތބެގެންމެ ،ޙައްޤ ު ވަންހަނާކުރާކަން
ކަ ަށވަރެވ ެަ ) .ބޤަރާ (146
ސޓ ައި ނ ް .މީލ ާ ީދނ ް 430-354 މ ަޝް ހޫރ ު ފި ލ ޯސަ ފ ަރ އ ަދި ފ ާދި ރީ ސެއި ނ ްޓ ް އޮގ ަ ް
ސ ތ ެދ ުވ ެރި ކ ަމ ުގ ެ ނޫރުގ ައި އ ަލުނ ް މ ާއ ް ީދ ފ ުނޑ ުފ ުޑުކ ޮށ ްލ ާ ،ތި ބ ާގ ެ ނަފ ް ު ހ ަށި ގ ަނޑ ަށ ް ރައ ްދ ުކުރ ުވ ާ ކަމ ެކ ެވ ެ“.
19
ނތ ު ިއހ ްސާ ނާ ިލޔުނީ :އަ ިއ ިމ ަ
1
ަ ބ ި ދ ގ ެ ފ ަ ުރވާ
ނމ ަ މޮޑެފަ ިއ އޮތ ް ފުށް ިރހަ ިއގަ ިއ ލޮނު ގަދަ ވެއްޖ ެ ަ ގަނޑަކުން 3–2ގުޅަ )ފަސް އޮށް ސަ ިއޒަށް( ހަދާލުމަށްފަހ ު ިރހަ ތެއ ް ަޔށްލާފަ ިއ ިއރުކޮޅަކ ު ނގާށެވ ެ. ކައްކާލުމަށްފަހ ު ަ
2
5
ކެރެޓ ް ފަދަ ަތރުކ ާ ީރ ތާޒާކަންމ ަ ީތ ަބހައްޓަން ނގާފަ ިއ އަނ ިދ ިރ ނމ ަ ކޮ ަތޅުން ަ ބޭނުން ަ
ނށް ލާފަ ިއ ިފޔާކޮށުމުގ ެ ކ ު ިރން 1ގަ ިޑ ިއރު ފ ެ ަ ނށްލާފަ ިއ ނ ފެ ަ ަބހައްޓާށެވ ެ .ނުވަ ަތ ި 5މ ިނޓ ް ވަންދ ެ ަ ަބހަށްޓާށެވ ެ .އޭރުން ލޮ ަލށް ިދ ަލ އަރާގޮތް ކުޑަވާނެއެވ ެ.
6
ަތރުކ ާ ީރ ފެނުކެއްކުމުގ ެ ަބދަލުގަ ިއ އ ާ ިވން ކައްކ ާ! ިމހެން ހެދުމުން ކެކޭލެއ ް އަވަސް ވެފަ ިއ އޭގ ެ ިވޓަ ިމންސް ކޮޅ ު ސަ ލާމަތ ް ކުރެވޭނެއެވ ެ.
ަތނެއްގަ ިއ ަބހައްޓާށެވ ެ.
3
ލ ުނބޯހުތ ް ފެލުމުގ ެ ކ ު ިރން ދެއަތ ް ިތ ަލ ިއގ ެ ރށް ހާކާލާށެވ ެ. ދެމެދައ ް ލ ުނބޯލާފަ ިއ ބ ާ ަ ނ ިއން އަންނާނެއެވ ެ. އޭރުން ހުތ ް ިގ ަ
4
އަތުންނާ ިޢ ވަ ިޅން ިފޔާވަސް ިފލުވުމަށް އަތުގަޔ ާ ިއ ވަ ީޅގަ ިއ ލ ުނބޯތޮ ިށކޮޅެއ ް ހާކާލާށެވ ެ.
7
ފޮ ިތކޮޅެއްގަ ިއ ިވ ިނގަރ ހާކާލުމައްފަހ ު ޕާންއަޅ ާ ކޮންޓޭނަރގަ ިއ ހަފްތާއަކ ު އެއްފަހަރު ހަކާލާށެވ ެ .އޭރުން ޕާނުގަ ިއ ީފޖަހ ާ ގޮތ ް ކުޑަވާނެއެވ ެ.
8
ކޭކ ް ިފހ ާ ފުއްގަނޑ ު ބޭ ިކން ޓްރޭއަށް އަޅ ާ ިއރު ަތ ީށގ ެ ކ ާ ިރފަ ަށށް އ ުސް ވާގ ޮ ަތއ ް އަޅާށެވ ެ .އ ެ ީއ ިފހެވ ޭ ިއރު މެދައ ް އ ުސް ވާގޮތ ް ކުޑަކުރުމަށެވ ެ.
ރހަ ީމރު އ ެ ަތއ ް ކާނާއެއ ް ަތއްޔާރު ކުރާނ ެ ގޮތް! ަ www.dhiislam.com
17
www.mvislamqa.com
www.raajjeislam.com/qa
ރން ނމ ަ ރޯދަ ގެއްލޭނެތޯއެވ ެ؟ ަބ ިލ ަތއ ް ަތޙ ް ީލލ ު ކ ު ަ ސު ވާލ ު :ރޯދައަށް ހުއްޓ ާ ނޭފަތުން ލޭ އައިސް ިފ ަ ނގ ާ ލ ެ ިއން ރޯދަ ގެއްލޭނެތޯއެވ ެ؟ އަ ިދ ރޯދައަށް ހުރ ެ ލޭ ބޭނުންވެފަ ިއވ ާ ީމހަކަށް ލޭ ހަ ިދޔ ާ ކުރުމ ަ ީކ ަ ކޮންކަހަ ަލ ކަމެއްތޯއެވ ެ؟ ސ ސ ރޯދ ަ ނ ުގ ެއްލޭނ ެއ ެވ ެ .ހަމ ަ އެފަދ ައި ނ ް އ ެ ިކ އ ެ ިކ ތ ަޙްލީލުތަކ ަށ ް ލ ޭ ނ ެގި އ ަ ް ޖ ަވ ާބ ު :ނޭފ ަތުނ ް ލ ޭ އަޔ ަ ް ސ ލ ޭ ހ ަދި ޔ ާ ކުރ ު ީމ ގި ނަ ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް ވި ދ ާޅ ުވ ާ ފަދ ައި ނ ް ކ ަވ ާ ޖ ެހުނ ް ރޯދ ައ ެއ ް ނ ުގ ެއްލޭނ ެއ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް ފަދ ަ ކަމ ެކ ެވ ެ .ކ ަވ ާ ޖ ެހުމ ަ ީކ ރޯދ ަ ގ ެއްލ ޭ ކަމ ެކ ެވ ެ .އ ެހެނ ް ކ ަމުނ ް ލ ޭ ހ ަދި ޔ ާ ކުރ ުމުނ ް )ލ ޭދި ނ ުމުނ ް( ރޯދ ަ ގ ެއްލޭނ ެއ ެވ ެ. ސނ ް ދެނ ް ލ ޭ ދި ނުނ ް ޖެހ ޭނީ ފަސްކުރ ާށ ެވ ެ. އ ެހެންކ ަމުނ ް ފަސްކުރ ެވެނ ް އ ޮތްނަމ ަ އި ރ ު އ ޮއ ް ެ ސ މީހ ެއ ްގ ެ ފުރާނައ ަށ ް ނުރައްކ ަލ ެއ ް ވ ެއްޖ ެ ޙާލ ަތ ެއްގ ައި ނުވަތ ަ ކ ުއ ްލި އަކ ަށ ް ީމހ ަކ ު އ ެކ ިްސޑ ެނ ްޓ ްވ ެގެނ ް ނަމ ަވ ެ ް ޭޝނ ް ކުރަނ ް ޖެހިގެނ ް ރޯދ ަ ނޫނ ް މީހ ެއ ްގ ެ ގ ައި ނ ް ލ ޭ ލި ބެނ ް ނ ެތްނަމ ަ ލ ޭ ދި ނުނ ް ހ ުއްދ ައ ެވ ެ .އ ަދި އޮޕަރ ަ ސ ފ ަހުނ ް އ ެދުވ ަހ ުގ ެ ރޯދ ަ ޤ ަޟާ އ ަށ ް ސ ވާނ ެއ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް އ ެހެނ ް ީމހ ަކ ު ނ ެތި އްޖ ެ ޙ ާލ ެއްގ ައި ވ ާޖި ބ ުވ ެ ް ިހފަނ ްވާނ ެއ ެވ ެ .އ ަދި މި ފަދ ަ ޙ ަލ ެއްގ ައި ރޯދ ަ ދޫކ ޮށ ްލުމ ަކުނ ް ފާފ ަވ ެރި އ ެއ ް ނ ުވާނ ެއ ެވ ެ.
ބ ީރ ދލް ާ ބ ު ދ ޢަ ް ދލްމަ ީޖ ު ބ ު ްޝ ިއޚް ޑރ .ޢަ ް ަޟލަތުއ ަ ދއްވީ :ފ ީ ބ ެ ޖަވާ ު
ނމާދ ު ނުކުރާ ީމހ ާ ިހފ ާ ރޯދަ ޞަ އްޙ ަ ވާނެތޯއެވ ެ؟ ސު ވާލ ުަ : ަޞޙ ަ ަތ ީކ ކޮ ަބ ިއތޯއެވ ެ؟ ނށް ދޭނ ެ ނ ީ ިމފަދަ ީމހުން ަ ސ މަނ ްފ ާއ ެއ ް ނ ުކުރާނ ެއ ެވ ެ .އ ެހ ެނީ ޖ ަވ ާބ ު :ނަމ ާދ ު ނުކ ޮށ ް ހިފ ާ ރޯދައ ަކުނ ް އ ެއ ްވ ެ ް ސފ ައި ވ ާ ފަދ ައި ނ ް ޤި ޔާމ ަތ ްދުވ ަހ ު އ ަޅ ާއ ާ އެންމ ެ ފުރަތަމ ަ ސުވ ާލ ު ޙަދީޘ ްފ ުޅުގ ައި އ ައި ް ސ ކުރެވ ޭނީ ނަމ ާދ ާ މ ެދުގ ައ ެވ ެ .ނަމ ާދ ު ފ ުރި ހަމައ ަށ ް އ ަދާކ ޮށްފ ައި ވާނަމ ަ އ ެހެނ ް ޢަމ ަލުތ ައ ްވ ެ ް ސ ނަމ ާދ ު ނ ުކުރ ާ މީހ ެއްނަމ ަ ދެނ ް އޭނ ާ ކ ޮށްފ ައި ވ ާ އ ެހެނ ް ރަގ ަޅ ު ވ ެދާނ ެއ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް އ ަޅުކަމަކ ަށ ް ބަލ ައ ެއްނ ުލެވޭނ ެއ ެވ ެ .އެކަމ ަކުނ ް ކުރާނޭ ފ ައި ދ ާއ ެއ ް ނޯންނާނ ެއ ެވ ެ .މި ފަދ ަ ސ ިހފ ަނީ ﷲ އަންގ ަވާފ ައި ވާތީއ ެވ ެ .އ ެހެނ ް ަޞޙަތ ަ ީކ ރޯދ ަވ ެ ް މީހުންނަށ ް ދޭނ ް އ ޮތ ް ނ ީ ސ ވ ެއްޖ ެއ ްޔ ާ ރޯދ ައި ގ ެ ކ ުރި ނ ް ﷲ އަންގ ަވާފ ައި ވ ާ ނަމ ާދާމ ެދ ު ފަރ ުވ ާތ ެރި ވ ާށ ެވ ެ .ދެނ ް ރޯދ ަވ ެ ް ސ އ ަދ ާކުރ ާށ ެވ ެ .އ ަދި ފ ާއި ތ ުވި ތަނާމ ެދ ު ހިތާމަކ ޮށ ް ހިފ ާށ ެވ ެ .އ ަދި އ ެހ ެނި ހެނ ް ވ ާޖި ބުތ ައ ްވ ެ ް ތ ެދ ު ނި ޔަތ ަކުނ ް ﷲ އ ަށ ް ތ ައ ުބ ާވ ާށ ެވ ެ .އޭރުނ ް އި ރާދ ަކުރ ެއ ްވި އ ްޔ ާ އެކ ަލ ާގ ެ ތ ައ ުބ ާ ޤ ަބ ޫލ ު ްޞކ ޮށ ް ރޯދ ަ މަހ ަ ީކ ތ ައ ުބ ާ ވުމ ަށ ް އ ޮތ ް ވަރަށ ް ރަގ ަޅ ު ކުރައ ްވާނ ެއ ެވ ެ .ވ ަ ިކނ ް ޚ ާއ ަ ުޞތ ެކ ެވ ެ. ފުރ ަ 16
ދޙަރަމްގ ަ ިއ ނމެރަނގ ަ ީޅ ެ ނ އެ ް ދކޮށްލަ ް ދމ ަސް ހ ޭ ަ ރޯ ަ ާސމ ް ިލޔުނީ :އައ ްޝަ ިއޚ ް ޢަ ީލ ޒ ާ ިހރު ިބން ސަ ީޢދ ު ޤ ި ދެޙަރަމ ްފުޅ ަ ީކ މަސްޖި ދ ުލ ް ޙަރ ާމ ް އ ާއި މަސްޖި ދުނ ް ނަބަވީއ ެވ ެ .މި ދެތަނަ ީކ މުސްލި މުނ ްގ ެ ްޞ ޤަދަރ ެއ ް ދ ެވި ފ ައި ވ ާ ހިއްތ ަކުގ ައި ވަރަށ ް ޚ ާއ ަ ދެތަނ ެވ ެ .މަސްޖި ދ ުލ ް ޙަރ ާމ ް އ ަ ީކ ދ ުނި ޔޭގ ައި ސކިތ ެވ ެ. މި ް ިބނ ާކުރ ެވުނ ު އެންމ ެފުރަތަމ ަ ސކިތ ް ިބނ ާ ކުރ ެވުނ ުތ ާ އެތ ަށ ް ޒ ަމާނ ެއްފ ަހުނ ް އ ެމި ް އ ަލުނ ް ބ ަލުނ ް އ ެ ިބންގ ަލ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ް އެތަނ ް ޢި މާރ ާތ ް ކުރ ެއ ް ީވ އ ަބ ުލ ް އަންބިޔ ާ ސަ އ ްޔި ދުނ ާ އި ބްރާހީމ ް ޢަލ ައި ހިއ ްސަ ލ ާމ ް އ ެވ ެ .މަސްޖި ދ ުލ ް ޙަރ ާމ ާއި މ ެދ ު މުސްލި މުނ ްގ ެ ހިއްތ ަކުގ ައި އ ެހާބ ޮޑ ު ލ ޯތްބ ަކ ާއި ޤަދަރ ެއ ް އ ުފ ެދި ފ ައި ވ ަނީ ހަމ ަ އެކ ަނި އެތަނުގ ައި ކުރ ާ ނަމާދ ަށ ް އ ެއްލ ައްކ ަ ދަރަޖ ަ އި ތުރ ުވާތީއ ެއްނޫނ ެވ ެ .ނުވަތ ަ އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ ސވަނަ ރ ުކުނ ް ކ ަމުގ ައި ވ ާ ޙ ައ ްޖ ުގ ެ މ ާތ ް އ ަޅުކަނ ް ފަ ް ސ ނޫނ ެވ ެ. އެތަނ ާއި ނ ުލ ާ ފ ުރި ހަމ ަ ނ ުވ ާ ީތކީވ ެ ް އ ޭގ ެ އި ތުރުނ ް އި ބްރާހީމ ް ޢަލ ައި ހިއ ްސަ ލ ާމ ްގ ެ ސމ ެއ ެވ ެ) .ﺭﱠﺑﱠﻨﹶﺎ ބަރަކ ާތ ްތ ެރި މި ދ ުޢ ާގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ވ ެ ް ﻨﺖ ﹺﻣﻦ ﺫﹸﺭﱢﻳ ﱠ ﹺﺘﻲ ﺑ ﹺ ﹶﻮﺍﺩﹴ ﹶﻏ ﹾﻴﺮﹺ ﺫﹺﻱ ﺯﹶﺭ ﹾ ﹴﻉ ﹺﻋﻨ ﹶﺪ ﺳ ﹶﻜ ﹸ ﺇﹺﻧ ﱢﻲ ﺃ ﹶ ﹾ ﺑ ﹶ ﹾﻴ ﹺﺘ ﹶﻚ ﹾ ﹸ ﺎﺟ ﹶﻌ ﹾﻞ ﺃ ﹶ ﹾﻓ ﹺﺌ ﹶﺪ ﹰﺓ ﻴﻤﻮﺍ ﹾ ﱠ ﺍﻟﺼﻼﹶ ﹶﺓ ﹶﻓ ﹾ ﺍﶈﹶﺮﱠ ﹺﻡ ﺭﹶﺑﱠﻨﹶﺎ ﻟﹺ ﹸﻴ ﹺﻘ ﹸ ﺍﺕ ﱠﺎﺱ ﺗ ﹾﹶﻬ ﹺﻮﻱ ﺇﹺﻟﹶ ﹾﻴ ﹺﻬ ﹾﻢ ﻭﹶﺍﺭﹾﺯﹸ ﹾﻗ ﹸﻬﻢ ﱢﻣ ﹶﻦ ﺍﻟ ﱠﺜ ﹶﻤﺮﹶ ﹺ ﱢﻣ ﹶﻦ ﺍﻟﻨ ﹺ ﻟﹶ ﹶﻌﻠﱠ ﹸﻬ ﹾﻢ ﻳ ﹶ ﹾ ﺸ ﹸﻜ ﹸﺮﻭ ﹶﻥ( )ﺇﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ( 37 :އަޅަމެނ ްގ ެ
ސކ ަލާކ ޮ! ހަމަކަށަވަރުނ ް ،އ ަޅ ުގ ެ ދ ަރި ނ ްކުރ ެ ވ ެރި ރަ ް ބަޔ ަކ ު ،ގ ަހ ެއ ް ރ ުކ ެއ ް ނ ެތ ް ﻭﺍﺩﻯއ ެއްގ ައި ، ސކ ަލ ާނގ ެ ﺣﺮﻣﺔތ ެރި ކުރައ ްވާފ ައި ވ ާ އި ބަރަ ް ގ ެފ ުޅ ު އ ަރި ހުގ ައި ،ވަޒ ަނ ްވ ެރި ކ ޮށ ް ީފމ ެވ ެ .އ ަޅ ުގ ެ ސކ ަލާކ ޮ! އ ެއުރެނ ް ނަމ ާދ ު ﻗﺎﺋﻢކ ޮށ ް ވ ެރި ރަ ް ސތ ަކުނ ްކުރ ެ ބަޔ ެއ ްގ ެ އ ުޅުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ .ފ ަހ ެީ ،މ ް ހިތްތ ައ ް އ ެއުރެނ ްގ ެ ފަރާތ ަށ ް ލަންބ ަވ ާނދ ޭވ ެ! އ ަދި މ ޭވާތ ަކުނ ް އ ެއުރެންނަށ ް ﺭﺯﻕދ ެއ ްވ ާނދ ޭވ ެ! )އެއީ( އ ެއުރެނ ް ﺷﻜﺮވ ެރި ވުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ. މަސްޖި ދުނ ް ނަބ ަ ީވ އ ަ ީކ މ ާތ ް ނަބިއ ްޔ ާ މުޙ ައްމ ަދ ު ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ސބ ަތ ް ކުރ ެވި ފ ައި ވ ާ އެކަލ ޭގ ެ ﻭﺳﻠﻢ އ ަށ ް ނި ް
ސކިތ ް ކ ޮޅ ެވ ެ .އާނ ްމ ު އ ެހެނ ް ފާނ ުގ ެ މި ް މީހުންނެކ ޭ އ ެއްފަދ ައި ނ ް އ ަމި އްލ ަ ފުޅ ަށ ް ޢަމ ަ ީލ މ ަސަ އްކ ަތުގ ައި ބ ައި ވ ެރި ވ ެ ވަޑ ައި ގެނ ް ިބނ ާކުރ ެއ ްވި ތަނ ެކ ެވ ެ .އި ތުރ ު އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ހިޖުރަކުރ ެއ ްވުމ ަށ ް ސކިތ ެވ ެ. ފ ަހ ު ިބނ ާކުރ ެއ ްވި އެންމ ެފުރަތަމ ަ މި ް ިބނ ާކުރ ެވުނ ު ފުރަތަމ ަ އި ސްލ ާ ީމ މ ަ ީދނާގ ައި ސ ިކތ ަ ީކ ދ ައުލ ަތ ުގ ެ އެންމ ެ ބ ޮޑ ު ޖ ާމި ޢ ު މި ް އެއީއ ެވ ެ .ފ ަނޑި ޔާރ ުގެއ ަ ީކ އެއީއ ެވ ެި .ކޔަވ ައި ދ ޭ ސ އ ަ ީކ އ ެ ީއ އ ެވ ެ .ނި ކަމ ެތި ންނ ާއި މަދަރ ު ާ ފ ަ ީޤރުނ ްގ ެ މ ެހ ެމާނ ް ޚާނ ާ އ ަ ީކ އެއީއ ެވ ެ .ދ ައުލ ަތ ުގ ެ އެންމެމ ަ ީތ ބ ައްދ ަލ ުވުންތ ަކ ާއި މ ަޝް ވަރާތ ަށ ް ސވަރުގ ޭގ ެ ބަގީޗ ާ ކުރެވ ޭ މ ަޖި ލި ހ ަ ީކ އެއީއ ެވ ެު . ތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ބަގީޗ ާއ ެއ ް ކަމ ަށ ް މ ާތްނަބިއ ްޔ ާ ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި ިބންކ ޮޅ ު އެތަނ ެއްގ ައި ވ ާ މި މ ާތ ް ސ ސކިތުގ ައި ކުރ ާ ކޮންމެނަމާދަކ ަށ ް އ ެއ ްހ ާ ް މި ް ދަރަޖ ަ ލި ބ ެއ ެވ ެ. މި ދ ެ ޙަރަމ ް ފުޅ ަ ީކ މުސްލި މުނ ްގ ެ ހިތްތ ަކުގ ައި ވަރަށ ް ބ ޮޑ ު އި ޙ ްތި ރާމ ަކ ާއި ލ ޯތ ްބ ެއ ް އޮންނަ ދެތަންކަމ ަށ ް ވެފ ައި ވ ަނި ކ ޮށ ް ހ ެވ ާއި ސ ބަރަކ ާތ ުގ ެ މ ައ ްސަ ރ ު ކ ަމުގ ައި ވ ާ ރަމ ަޟާ ންމ ަ ް އ ައ ުމުނ ް އެދެޙަރަމުނ ް ފ ެނި ގެނ ް ދ ަނީ ީއމާނ ް
ކަނ ް ފ ަރި ވ ެ ފ ޮޅ ެމުނ ް ދ ާ ފަދ ަ މަންޒ ަރ ު ތ ަކ ެކ ެވ ެ .ދ ުނި ޔ ޭގ ެ އ ެ ިކކަންކ ޮޅ ު ތ ަކުގ ައި ހ ޭބ ޯ ނާރ ާ ބުރަ މ ަސަ އްކ ަތުގ ައި އ ުޅުނ ު އެތ ައ ް ބަޔ ަކ ު އެބ ައި މީހުނ ްގ ެ ދ ުނި ޔ ެ ީވ މ ަސަ އްކ ަތްތ ަށ ް ދޫކ ޮށ ް ސ ”ކ ޮލި ޓީ“ ކ ޮށ ް ހޭދ ަކުރުމ ަށްޓަކ ައި އ ަޅުކ ަމ ުގ ެ މ ަ ް އެތަނަށ ް ޒި ޔާރަތ ް ކ ޮއ ްގެނ ް އުޅ ޭ މަންޒ ަރ ެވ ެ. އ ެކ ުވ ެރި ކ ަމ ާއި އެހީތ ެރި ކ ަމ ުގ ެ ނަމޫނ ާ އެތަނުނ ް ފ ެނި ގެނ ްދާނ ެއ ެވ ެ .ދަރުމ ަޔ ާއި ޘ ަވާބ ަށ ް މީހުނ ް ސނޭނ ެ ވ ަމުނ ްދ ާ ޤުރ ުބ ާނީ އެންމެރަގަޅ ަށ ް ވި ް އ ެއްތަނަ ީކ އެއީއ ެވ ެ .ޠ ަވ ާފ ުކުރ ުމ ާއި ނަމ ާދ ުކުރ ުމ ާއި ސތ ަކުނ ް އަވ ަދި ނ ެތި އުޅ ޭ ޒި ކުރ ުކުރ ުމުގ ައި ީމ ް ތަނ ް ފެންނާނ ެއ ެވ ެ .ރޯދަމ ަހ ު އެތަނުނ ް އ ެލި ބ ޭ އ ަޅުކ ަމ ުގ ެ ލ ައްޒ ަތ ާއި އަރާމ ަ ީކ އެކަންތ ަޖ ުރި ބ ާ ީމހަކ ަށ ް މެނ ު ީވ އެގޭނެކަމ ެއްނޫނ ެވ ެ. ކ ުރި ގި ނަބަޔ ެއ ްގ ެ އި މާންކަނ ް އ ުތ ުރި އަރަގެންދ ަނީ ދެޙަރަމ ް ފ ުޅުގ ައި ކުރެވ ޭ ތަރާވީޙ ް ނަމ ާދ ާއި ސ ދޮގަކ ަށ ް ނ ުވާނ ެއ ެވ ެ. ރޭއ ަޅުކ ަމުގައ ޭ ބުންޏަ ް ްޞ ގ ޮތ ެއްގ ައި ވި ތ ުރީ ގ ައި ދ ުޢ ާކުރަމުނ ްދ ާ ޚ ާއ ަ ްޞވ ާ ވ ަގ ުތުގ ައ ެވ ެ .ރޯދަމަހ ަށ ް ދެޙަރަމ ްފ ުޅ ު ޚ ާއ ަ އަންނައި ރ ު އި ރުއ ޮއ ިްސގެނ ް އަނ ެއްކަމ ަ ީކ 35 15
ތާރީޚުގ ެ ތެރ ެ ިއން...
ދ މަހާ ިއ ރޯއްޖާއެވެ. ރޯ ަ
ިލޔުނީ :އަލްމަރުހޫމ ް ޢަބްދ ުﷲ ފަހ ު ީމ ީދ ީދ
އ ޭ މ ާތ ްވ ެގެނ ްވ ާ އި ސްލ ާމ ް ތ ަކުންނޭވ ެ! އެތ ައ ް ގޮތ ަކުނ ް މ ެދ ުވ ެރި ސކަމ ެއްގ ައި ވެފ ައި ވ ާ ދ ަތި ކ ަމ ާއި ތ ަދުކަމ ެއ ް ހ ާ ް ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ފި ލ ައި ނުދ ެތ ެވ ެ .ހަމ ަ ތ ެދ ު ސ އ ޮޅުމ ެއ ް ނ ެތ ް ސާފުގ ޮތުނ ް ތެދ ެވ ެ .އ ެއ ްވ ެ ް ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ހިތ ުގ ެ އ ެދުންތ ަކ ުގ ެ މޫނ ު މި އ ަދ ު އ ަނބުރާލ ައި ގެންވ ަނީ ،އެފަރ ާތ ް ފި ޔަވ ައި ދެނ ް ދެވަނަ ފަރ ާތ ެއ ް ނ ެތ ް މ ަތި ވ ެރި ފަރާތ ަށ ެވ ެ. މުރ ާދ ު ތ ަކ ުގ ެ ޤި ބްލ ަ އ ަށ ެވ ެ .ރަޙީމުވަންތ ަ ސކ ަލާނ ްގ ެ ިކބ ަފުޅ ަށ ެވ ެ. އި ޖާބަވަންތ ަ މ ާތ ް ރަ ް ހ ުރި އުހ ައ ުވ ެރި ކަމ ެއ ްގ ެ ބ ޮޑުކ ަމ ާއި އ ެވ ެ! ަޞބ ު ވަރަށ ް އ ޯގ ާވ ެރި ގޮތ ަކުނ ް، ނި ޔަނ ެތި ނ ީ މި އ ަދ ު ތި ޔަބ ައި މީހުންނަށ ް ބ ަލާލ ައި ފި އ ެވ ެ. މި އ ޮއްއ ަ ީއ ބަރަކ ާތ ްތ ެރި ވ ެގެނ ްވ ާ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ެވ ެ .ޢަމ ަލ ުގ ެ ޘ ަވ ާބ ު ގި ނަގުނަވ ާ މ ަހ ެވ ެ. ްޞ ރަޙުމ ަތ ާއި ޢ ަފ ޫ ބާވ ައި ލ ެއ ްވ ުމ ުގ ެ ޚ ާއ ަ މ ައ ްސަ ރ ެވ ެ .ރޯދަމ ަހ ާ ރ ޯއ ްޖ ާއ ެވ ެ. ޢ ަފ ޫއ ާއި ސަ ލާމ ަތ ް ހޯދ ައި ގ ަތުމ ަށ ް ގަދ ަ އ ަޅާންވީއ ެވ ެ .ރަޙުމ ަތ ުގ ެ ވި ލ ާގ ެ ފެނ ް، ބޭނުންވަރަކ ަށ ް ނަގާންވީއ ެވ ެ .ރޯދ ައި ގ ެ ޢި އްޒ ަތ ްތ ެރި މ ެހ ެމާނައި ގެނ ް އި ޙ ްތި ރ ާމ ްގ ެ ޙ ަފ ްލ ާއ ެއ ް ޤ ާއި މ ްކުރާންވީއ ެވ ެ .ލ ައި ލ ަތ ުލ ް ޤ ަދ ްރީ ގ ެ ރޭހުނ ް އި ނާމ ެއ ް ލި ބ ޭތ ޯ ތަންކ ޮޅ ެއ ް ނުބަހ ައ ްޓ ާ މ ަސަ އްކ ަތ ް ކުރާންވީއ ެވ ެ. ﹶﻣ ﹾﻦ ﹶﺟ ﱠﺪ ﻭﹶ ﹶﺟ ﹶﺪ އ ަ ީކ ފި ޠުރަތ ުގ ެ އ ަލި މ ޮޓޯކަނ ް ހ ަނދާންނ ެތި ނ ުކުރ ާށ ެވ ެ .މި ބަރަކ ާތ ްތ ެރި ސނައި ފި ކ ަނބުރަކ ަށ ް ސ ވި ް ޡ ަރ ްފުގ ައި ކިރި ޔ ާވ ެ ް އ ެއްދޮނުގ ައި ދ ެބ ު ިޅ ޖެހިދާނ ެއ ެވ ެ .ޔ ަޢ ުނީ : ސ ާސ ފ ަ ް އި ސްލ ާ ީމ ޤ ަވ ާޢި ދ ުގ ެ އަސ ީ ރ ުކުނ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ،ހަތަރުވަނައ ަށ ް ގުނޭ މ ާތ ް ރޯދ ައި ގ ެ ވ ާޖި ބ ު ކ ަމުގ ައި ވ ާ ރ ުކުނ ް ،އ ޭގ ެ 14
ލި ބ ެނި ވި ކ ެކ ުޅުންތ ައ ް ިހތ ަށ ް ކ ަޝް ފ ުވާނ ެއ ެވ ެ. ހެޔ ޮ މުސޫމުގ ައި އ ަދ ާވ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ .މި ކަމ ަށ ް އޭރުނ ް މ ާތ ް ވ ެގެނ ްވ ާ އި ސްލ ާމ ް ީދނ ުގ ެ ބ ެހ ެއ ްޓުނ ު އި ޙ ްތި ރ ާމ ް ،މި ވ ަޤ ުތ ު ޖ ެ ިހފ ައި މި ވ ާ ސރ ުކުނ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ރ ޯދާގ ައި އ ަޞް ލ ު ފ ަ ް ޙ ާލުތ ަކާމ ެދ ު ދެންނ ެވުނ ު އާދ ޭހ ެއ ްގ ެ މ ަޤ ާމުގ ައި ސ ފ ައ ުޅ ުވާނ ެއ ެވ ެ. ސކ ަލާނ ްގ ެ އ ެޙ ާލުތަކ ަށ ް ިހމ ެނި ފ ައި ވ ާ ޙިކުމ ަތްތ ައ ް ވ ެ ް މ ަޤ ްބ ޫލ ުވ ެވި ގެނ ް މ ާތ ް ރަ ް އި ޤ ްތި ޞާ ދ ުގ ެ އެންމ ެ މ ަތި ވ ެރި އ ެއ ްދުސްތޫރ ު ހެޔޮބަދ ަލ ު ފޮނ ުއްވ ަވ ާފާނ ެއ ެވ ެ. ސ ރޯދ ައި ގ ެ ކ ަމުގ ައި ރޯދ ަވ ެއ ެވ ެ .ކޮންމ ެވ ެ ް ރޯދައ ަ ީކ މ ަތި ވ ެރި މާނަތ ަކުނ ް ްޞ އ ަޅުކަމ ެކ ެވ ެ .އި ންސާނީ ފ ުރި ގެނ ްވ ާ ޚ ާއ ަ ޙ ަޔ ާތ ް ބ ާއްޖ ަވ ެރި ކުރ ުމ ުގ ެ ޤ ަވ ާޢި ދ ު އެފަރާތ ަށ ް ގ ޮވ ާ ކަމ ެކ ެވ ެ .އި ލ ާ ީހ ފ ޮތ ް ތ ައ ް އެކަނ ް މ ައްޗ ަށ ް އ ެއ ްބާރ ުލ ާ ކަމ ެކ ެވ ެ .އި ންސާނީ ދ ައުރ ު ފ ެށ ުމ ާއ ެކ ު އ ޭގ ެ އާދ ަ ޖ ާރީ ވެފ ައި ވ ާ މުސްކ ު ިޅ ހަރުކަމ ެކ ެވ ެ .ތ ެދުގ ޮތުނ ް ރޯދައ ަށ ް ހ ުރި ީމހ ަކ ު ދ ުވ ާލ ުގ ެ ހ ަ ީވރ ު އަތ ަށ ް އެޅީމ ާ ސނާލ ައި ފި ނަމ ަ، ސނ ާ ވި ް އ ެވ ާ ގ ޮތްތަކ ަށ ް އި ނ ް ާ ސ ބ ަނޑ ުހ ައި ހޫނުކ ަމުނ ް ނި ކަމ ެ ީތންނަށ ްވ ެ ް
ސރ ާފްތ ަކ ެއ ް ނުކ ޮށ ް ވ ޭތ ޯ ނަމުގ ައި މާބ ޮޑ ު އި ް ބ ަލ ާށ ެވ ެ .ރޯދަމ ަހ ު އެނޫނ ް އި ރަށ ްވުރ ެ އ ަޅުކ ަމ ާ ގ ައި ގޯޅިވ ެ ޤުރ ުއާނ ް ިކޔ ެވުނ ް ގި ނަކުރ ު ީމ ރޯދ ަ ސންނަތ ެވ ެ. އި ޙ ްތި ފ ާލ ްކުރ ުމ ުގ ެ އެންމ ެ ރި ވ ެތި ު ނި މ ުނީ -ޝއ ްވ ާލ ު 1366ގ ެ ނ ޯޓ ް :މި ީއ ަ 01 ސަ ރ ުކާރ ުގ ެ ޚަބަރ ު ،އ ަލ ްއި ސްލ ާމ ް – ީދނ ުލ ްފި ޠްރ ާ -1އި ނ ް ނަގާފ ައި ވ ާ ލި ޔުމ ެކ ެވ ެ.
ރފަ ީކ ކޮބާ؟ ރޯދަ ިއގ ެ ަތޢ ާ ަ )ﺍﻟﺼﻴﺎﻡ( މި ީއ ޢަރަ ިބ ލ ަފ ްޒ ެކ ެވ ެ .ޢަރަ ިބ ބ ަހުގ ައި އެލ ަފ ްޒ ުގ ެ މާނައ ަ ީކ ހަނ ުހުރުމ ެވ ެ .މި ލ ަފ ްޒ ު ހަނ ުހުރ ުމ ުގ ެ މާނައި ގ ައި ކީރި ޤުރ ުއާނ ުގ ެ މ ަރްޔ ަމ ް ސރަތ ުގ ެ 26ވަނަ އާޔ ަތުގ ައި ﷲ ތ ަޢ ާލ ާ މ ަރްޔ ަމ ްގ ެފާނަށ ް ވަޙީކުރ ެއ ްވި ޫ ބަސްފ ުޅ ެއ ްގ ެ މާނާގ ައި ވ ެއ ެވ ެ” .ދެނ ް ކަމަނާއ ަށ ް ީމހ ަކ ު ފ ެނި އްޖެނަމ ަ ސކ ަލ ާނގ ެ ބުނ ާށ ެވ ެ .ހަމަކަށަވަރުނ ް އ ަހުރެނ ް މި އި ނީ ރަޙ ްމާންވަންތ ަ ރަ ް ސ ިކބައ ަށ ް ރޯދަހިފުމ ަށ ް ނަދުރ ު ގަނ ެގެންނ ެވ ެ! ވީމ ާ އ ަދ ު އ ަހުރެނ ް ،އ ެއ ްވ ެ ް ީމހ ަކ ާ ވާހަކަދ ައްކ ައި އުޅޭކ ަށްނ ެ ީތމ ެވ ެ “.މި ތަނުގ ައި މި ލ ަފ ްޒ ުގ ެ މުރާދ ަ ީކ ވާހަކަނުދ ައްކ ައި ހަނ ުހުރުމ ެވ ެ. ޝހީމ ް ޢ ަ ީލ ސަ ޢީދ ު- ްޝއި ޚ ް މުޙ ައްމ ަދ ު ަ -އ ައ ަ
”
މ ުހ ުތާދ ެއ ް ފި ލުވ ައި ދި ނ ު ީމ ކޮނ ް ފަދ ަ ބ ޮޑ ު ހެޔޮކަމ ެއ ްތ ޯއ ެވ ެ .މި ރ ާއްޖޭގ ައި އުޅ ޭ ބ ައ ެއ ް މީހުންނަ ީކ އެބ ައި މީހުނ ްގ ެ ބ ޮލ ުގ ެ ސ ސތ ަށި ގ ަނޑ ު ނި ވާކ ޮށ ްލާނޭ ފ ޮތި ގ ަނޑ ެއ ްވ ެ ް އި ް ހޯދޭނޭހ ާ ފޯރުނ ްތ ެރި ކަމ ެއ ް ހ ުރި ބ ައ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ. ސމީހުންނަށ ް މި އ ޮތްފަދ ަ ހެޔޮކ ަމ ުގ ެ މި ފަދ ަ ީމ ް މޫސުމުގ ައި ތި ބ ާގ ެ ީދލ ަތި އ ަތ ް ދި އްކ ޮށ ްލުނ ް ވ ާނީ ރަނގ ަޅ ު ކަމ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައ ެވ ެ .ދެންފ ަހ ެ، މި ދެންނ ެވި މީހުނ ް ފ ެނި ދާނ ެ ފ ަސޭ ހ ަ އ ެއ ް ގޮތ ަ ީކ އަވ ަށ ު އޮފީހ ާ ގ ުޅ ުއްވ ައި ގެނ ް އ ެތާގ ައި ވ ާ ފ ަ ީޤރުނ ްގ ެ ލި ސްޓ ް ހ ޯއްދ ެވުމ ެވ ެ .ނުވަތ ަ ބ ާޒ ާރ ު ސ ތި ބާއ ަށ ް މ ަ ީތގ ައި ިހންގ ަވ ާލ ެއ ްވ ުމުނ ްވ ެ ް ސ ިހތ ަކ ު ފ ެނި ދ ާހ ުއްޓ ެވ ެ. އެބ ައި މީހުނ ް އި ާ އ ޭ ފ ައި ސާވ ެރީ ންނޭވ ެ. ސ ހަމ ަ އަހަރަމެންނެކ ޭ ތި ޔަބ ައި މީހުންނަށ ްވ ެ ް އ ެއްފަދ ައި ނ ް މި އ ަދ ުގ ެ ހާލ ަތ ު އެގޭނޭމ ެއ ެވ ެ. ދެންފ ަހ ެ މި ހާލ ަތ ު އ ެނގި ހުރެމ ެ ތި މާއ ަށ ް ީމހ ަކ ު ދަރާފ ައި ވ ާ ދަރަންޏ ެއ ް ލ ުއި ކ ޮށ ްދި ނ ު ީމ ވަރަށ ް ބ ޮޑ ު ހެޔޮކަމ ެއްމ ެއ ެވ ެ .ބަލަގ ަ ކޮންމ ެ ފ ައި ސާވ ެރި އ ެއްމ ެ ދަރަނި ވ ެރީ ންނަށ ް އެހީތ ެރި ވ ެދި ނ ު ީމ ތި މ ަ ތި މާމެނ ްގ ެ ބ ޮލުގ ައި އ ެޅި ފ ައި ވ ާ ވ ާޖި ބ ެއްކ ަމުގ ައި ދެކޭނޭނަމައ ޭ އ ަހުރެނ ްގ ެ ިހތ ަށ ް އަރައ ެވ ެ .މި ޒ ަމާނުގ ައި ަސފ ައި ގ ައ ްޔ ާއި އ ެ ިކ ނަންނަމުގ ައި ސފ ި އ ެ ިކ ި ފ ައި ސާވ ެރީ ންތ ައ ް ދ ަނީ ރި ބ ާގ ެ މ ުޢާމ ަލ ާތްތ ައ ް ކުރަމުންނ ެވ ެ .ހ ުރި ހިތާމ ައ ެއ ްގ ެ ބ ޮޑުކ ަމ ާއ ެވ ެ. މި ިހރަ މި ހިރީ އ ަ ީކ ދެނ ް ސަ ތޭކ ަ އި ނ ްސަ އްތ ަ އި ސްލ ާ ީމ ޤ ައުމ ެއްގ ައި ފ ެނި ގެނ ްވާނޭ ކަންތ ައްތ ަކ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ .އ ަދި ކިއ ެއްތ ަ! މި ކަމ ަ ީކ ފ ަ ީޤރުނ ްގ ެ މ ުދާތ ައ ް ދަމ ައި ގަނ ެ، މ ުއ ްސަ ނ ީދންތ ައ ް އި ތުރަށ ް މ ުއ ްސަ ނދި ވ ެ،
ޔ ލ ެގފާނު ން ެގ ައ ިރހުން ިރވާވެގެން ވެ ޭ އ ަކ ޭ ރ ެ ިއ ުތ ު ށ ﺃﻗﺒﻞ ޔ ަކ ަމ ް ﻳﺎ ޭއ ﺑﺎﻏﻲ އެދޭ ީމ ާހ ﺍﳋﻴﺮ ެހ ޮ އ ވެ ށވެ .ﻭ އ ިަދ ﻳﺎ ޭއ ﺑﺎﻏﻲ އެދޭ ީމ ާހ ެ ލ ެ ކ ިުރމ ިަތ ާ ށވެ. ޖ ޭހ ެ ަސ ެ ށ ﺃﻗﺼﺮ ފ ް ﺍﻟﺸﺮ ނު ބަ ިއ ަކ ަމ ް
ފ ަ ީޤރުނ ް އި ތުރަށ ް ފ ަ ީޤރ ު ކުރަވ ަނި ވި ނި ޡާމ ެކ ެވ ެ .މ ުޖްތަމ ަޢުގ ައި މ ުއ ްސަ ނ ީދންނަށ ް ނަހަމ ަ ބާރުތ ަކ ެއ ް ލި އްބ ައި ދީފާނޭ ކަމ ެއްމ ެއ ެވ ެ. ވ ުމ ާއ ެކ ު ،މި އ ޮއްފަދ ަ ބ ޮޑ ު ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ު އެފަދ ައި ނ ް ޙަރ ާމްގ ޮތުގ ައި ކ ެވި ފ ައި ހ ުރި ފ ައި ސާއ ެއ ްވާނަމ ަ ،ނި ކަނ ް އަވަހ ަށ ް އ ޭގ ެ ޙ ައ ްޤ ުވ ެރީ ންނަށ ް އ ަދާކ ޮށ ް ތި މ ަ ތި މާމެނ ްގ ެ މުދ ައުތ ައ ް ޠ ާ ިހރ ު ކުޅ ައުނ ް ހ ުއްޓ ެވ ެ. ދެނ ް މި ކަންކަމ ަށ ް ތ ައ ުބ ާވ ާހ ުށި .ދަނ ެއ ު، މި ރަމ ަޟާ ނ ް މަހ ަ ީކ އެފަދ ަ ނުބ ައި ސތ ަކުނ ްގ ެ މ ުދާތ ައ ް ކާނ ް ީވ ގ ޮތްގޮތ ަށ ް ީމ ް މ ައ ްސަ ރ ެއްނޫނ ެވ ެ .އި ތުރ ު އެކަލ ޭގ ެފާނުނ ްގ ެ އ ަރި ހުނ ް ރި ވ ާވ ެގެނ ްވެޔ ޭ ﻳﺎ އ ޭ ﺑﺎﻏﻲ އެދޭމީހ ާ ﺍﳋﻴﺮ ހެޔޮކަމ ަށ ްﺃﻗﺒﻞ ކ ުރި މ ަތި ލ ާށ ެވ ެ .ﻭ އ ަދި ﻳﺎ އ ޭ ﺑﺎﻏﻲ އެދޭމީހ ާއ ެވ ެﺍﻟﺸﺮ ނުބ ައި ކަމ ަށ ް ސޖެހ ޭށ ެވ ެ. ﺃﻗﺼﺮ ފ ަ ް އ ާއެކ ޭ ރަމ ަޟާ ނ ް މަހ ަ ީކ އަހަރަމެނ ް އުޅޭނ ް ދި މ ާކުރާގޮތ ަކުނ ް ޚަރަދ ު ބ ޮޑ ު މ ައ ްސަ ރ ެކ ެވ ެ .އ ަދި ވ ަ ީކނ ް ޚ ާއ ްސަ ކ ޮށ ް ސވަރ ު ކިހ ާ އ ަގުތ ައ ް އ ުފ ުލި ފ ައި މި ވ ާ ދުވ ަ ް ޚަރަދ ެއ ް ހިނގާނޭ ހ ެއްޔ ެވ ެ .ވ ުމ ާއ ެކ ު ކޮންމ ެ ީމހ ަކުމ ެ އ ެ ީމހ ަކ ާއި އ ެ ީމހ ަކ ު ބަލަހ ައ ްޓާނ ް ޖ ެ ިހފ ައި ވ ާ ީމހަކ ަށ ް ޚަރަދ ު ކ ުރި އ ެއްކަމ ަކ ު
“
ސރ ާފ ު ޖ ާޑި އ ެއ ް ކަމ ަށ ް ވ ެގެނ ް ތި މާއ ަ ީކ އި ް ނ ުވާނ ެއ ެވ ެ .އަނ ެއ ްކ ާ އ ެ ީއއ ަ ީކ މ ާ ރި ވ ެތި ސރ ާފ ު ސ ނުމެނޫންމ ެއ ެވ ެ .ތި މ ާ އ ަ ީކ އި ް ލަޤ ަބ ެއ ްވ ެ ް ސ ހަމ ަ ޖ ާޑި އ ެއްނަމ ަ ،އ ޭގ ެ އ ާ ިޚރ ު ގ ެއ ްލުނ ްވ ާނީ ވ ެ ް ތި މ ަ ތި މާމެންނަށްކަނ ް ހ ަދާނ ް ކުޅ ައުނ ް ހ ުއްޓ ެވ ެ. އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ބ ައ ެއ ް މީހުންނަށ ް ރޯދ ަ މ ަހ ު މ ު ިޅ ދ ުވ ާލ ު ނުކ ައި ހުރެފ ައި ބ ަނޑ ުހ ައި ހޫނ ު ކަންމ ަ ީތ އ ެހެރަ އަންނަ ފ ޯރީ ގ ައި އެތ ައ ް ބ ައި ވަރ ު ސ ކެވ ޭނީ ތ ައ ްޔާރުކ ޮށ ްލެވ ޭ ގ ޮތ ްވ ެއ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް ތި މ ާގ ެ ބ ަނޑ ުގ ައި އ ޮތ ް ކަނ ްވާރ ު ފުރޭންދެންކަނ ް ހ ަދާނ ް ކުޅ ައުނ ް ހ ުއްޓ ެވ ެ .އ ުކ ާލެވ ޭ ގ ޮނޑ ަށ ް ސ ތ ަކ ެތި ފޮނ ުވ ާ މަނ ްދޫބަކ ަށ ްވ ު ީމ ހަމ ަ ޔ ަ ީޤނުނ ްވ ެ ް ބ ުއްދީގ ެ އ ަހ ުލ ުވ ެރީ ނ ް ކުރާނޭ ކަމ ެއްނޫނ ެވ ެ. ސރ ާފ ު ކުރެވޭނަމ ަ ،ކ ައި ބ ޮއި ހ ަދ ާ އެފަދ ައި ނ ް އި ް ސމީހުނ ްގ ެ އ ުޅެވޭނޭ ފަދ ައ ެއ ް ނ ުލި ިބފ ައި ހ ުރި ީމ ް މ ަތި ނ ް ހ ަދާނ ްކުޅ ައުނ ް ހ ުއްޓ ެވ ެ. ސ މި ލި ޔުމ ަ ީކ މ ާދި ގ ު ކޮންމެއަކ ަ ް ލި ޔުމ ެއ ް ކ ަމުގ ައި ނ ުހ ެދުމ ަށ ް ޤަސްދ ުކ ުރި ހިނދ ު ލި ޔުނ ް ކުރުކ ޮށްލަމ ެވ ެ .ދެންފ ަހ ެ ،މި ރަމ ަޟާ ނ ް މަހ ަ ީކ އަޅަމެނ ްގ ެ ޚަރަދ ު ބަރަދ ު އި ސްލ ާޙ ް ވ ެގެނ ްދާނޭ މ ައ ްސަ ރ ެއްކ ަމުގ ައި ލ ައ ްވ ާށި އ ެވ ެ .އ ަދި ސމ ެއ ް އަޅަމެނ ްގ ެ މުދ ައ ު ޠ ާ ިހރ ު ވ ެގެނ ްދާނޭ މ ޫ ު ކ ަމުގ ައި ލ ައ ްވ ާށި އ ެވ ެ .އ ާ ީމނ ް.
13
ަޟން ަމ ުހގ ިައ ޚަރަ ދު ުކރާން ފ ިެނހ ިުރ އެން ެމ ރަ މ ާ ރަ ނ ަގ ުޅ ކަން ކ ީަމ....
ިލޔުނީ :މުޙައްމަދ ު ވިޝާ ހ ް
އ ާނއެކ ޭ އ ާނއެކ ޭ ،ރަމ ަޟާ ނ ް މަހ ަ ީކ ބަރަކ ާތ ާއި ،ހެޔޮކ ަމ ުގ ެ މ ައ ްސަ ރ ެވ ެ. ނުބ ައި ކަންކ ަމުނ ް އ ެއްކިބ ާ ވ ުމ ުގ ެ މ ައ ްސަ ރ ެވ ެ. މި ގ ޮތުނ ް ހެޔޮކަންތ ައްތަކ ަ ީކ އެތ ައ ް ގި ނަ ގ ޮތްތަކ ަކުނ ް އެތ ައ ް ގި ނަ މ ަގުމަގ ަކުނ ް ކުރެވ ޭ ކަންތ ައްތ ަކ ެކ ެވ ެ .އ ޭގ ެ ތެރޭގ ައި ހެޔ ޮ ސ ޚަރަދ ުކުރުނ ް ކަންކަމ ަށ ް ތި މ ާގ ެ ފ ައި ާ ިހމެނ ެއ ެވ ެ .ނަމ ަވެސް ،މި ފަދ ަ ޙަރާމ ެއ ް ޙ ަލ ާލ ެއ ް ބ ަލ ާލުމ ެއ ް ނ ެތ ް މ ުޖްތަމ ައ ެއްގ ައި ސ ސ ފ ޮއްޗ ެއ ް ޚަރަދުކ ޮށ ްގެނ ް ނަމ ަވ ެ ް ފ ައި ާ މި އ ޮތ ް ބ ޮޑ ު ރޯދަމ ަހުނ ް ދަރުމ ައ ާ ޘ ަވ ާބ ެއ ް ދ ެއްވ ަތ ްތ ޯ މ ަސަ އްކ ަތްކ ޮށ ް ބ ެލުމ ަ ީކ ކޮންމ ެހެނ ް ކުރާނ ްވ ެއްޖ ެ ކަމ ެއްކ ަމުގ ައި ީވހިނދ ު، ސ މި މ ައ ުޟޫ އ ަށ ް ކުރުގޮތަކ ަށ ް ނަމ ަވ ެ ް އ ަލި އ ަޅ ުވ ާލެވ ޭތ ޯ މި ނި ކަމ ެތި އ ަޅ ާ މ ަސަ އްކ ަތ ްކުރާނަމ ެވ ެ. ދެނ ް ފ ަހ ެ ،މި ބ ުނި މ ަގުނ ް އ ެއްޗ ެއ ް ލި ޔ ެލުމ ަށ ް ގަލަނ ް ިހނ ްގާލަނ ް ފ ަށ ާ ހިތ ް އ ޮ ީތ ޒ ަކ ާތ ުގ ެ ވާހަކ ަ ބ ަޔާނ ްކުޅ ައ ުމ ާ އ ެކ ުއ ެވ ެ .ދަންނާށ ޭ ދަންނާށ ޭ ޒ ަކާތ ަ ީކ ތި ބ ާގ ެ މުދ ަލުގ ައި ވ ާ ފ ަ ީޤރުނ ްގ ެ މުދ ަލ ެވ ެ. އ ަދި ކިއ ެއްތ ަ ،އ ެ ީއ އެބ ައި މީހުނ ްގ ެ ސ ޙ ައްޤ ެކ ެވ ެ .ބަރަކ ާތ ްތ ެރި މި ރަމ ަޟާ ންމ ަ ް ފ ެށ ުމ ާއި އ ެކ ުހެނ ް ފި ޠުރ ު ޒ ަކ ާތ ް މ ަތި ނ ް ހ ަދާންކ ޮށްދ ެއ ެވ ެ .އ ެ ީއ ކ ުދި ބ ޮޑ ު އެންމެހ ައި ސތ ަކުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ްވ ާ ފ ަރ ްޟެ އްމ ެވ ެ. ީމ ް ވ ުމ ާއ ެކ ު ،ތި ބ ާގ ެ ބ ޮލުގ ައި އ ެ ިޅފ ައި މި ވ ާ ޒި ނ ްމ ާ އ ާބެހޭގ ޮތުނ ް ޤި ޔާމ ަތ ްދުވ ަހ ު ސުވ ާލ ުވ ެވ ުމ ުގ ެ ކ ުރި ނ ް މި ފ ަރ ްޟު އ ަދ ާކުރުނ ްހ ުއްޓ ެވ ެ. އ ެއި ރުނ ް ދެނ ް އި ރާދ ަކުރ ެއ ްވި އ ްޔ ާ ތި ބ ާގ ެ މ ުދ ާ ސާފ ުވ ެ ޠ ޯ ިހރ ުވ ެދ ާ ހ ުއްޓ ެވ ެ. ޝހާދ ަތ ް ިކޔ ައި ގެނ ް ވަދ ެ ދަނ ެއ ުަ ، މި ތި ިބ ީދނ ުގ ެ 5ރ ުކުނ ް ތެރޭގ ައި ޒ ަކ ާތ ް ިހމެނ ެއ ެވ ެ .އ ެހެންކަމ ަށ ްވ ުމ ާއ ެކުމ ެ ،ތި ބ ާ ީއ 12
ފަހިވ ެގެނ ް ދާނޭކަމ ެކ ެވ ެ .އ ަދި ދ ުނި ޔ ެ ީވ ގ ޮތުނ ް މުސްލި މ ެއ ް ކ ަމުގ ައި ވާނަމ ަ ،މި ރ ުކުނ ް އެބ ައި މީހުންނ ާ ކުރަންޖެހ ޭ މ ުއާމ ަލ ާތްތ ައ ް މ ުގުރާނ ުލުނ ްހ ުއްޓ ެވ ެ. ސ ފ ަސޭ ހ ަވ ެދ ާ ހ ުއްޓ ެވ ެ. ޞދ ަޤ ާތ ް ދަންނައ ެވ ެ .އ ެ ީއ ކުރ ުމުގ ައި ވ ެ ް ދެންފ ަހ ެ ަ ރޯދަމ ަހުގ ައި ޚަރަދ ުކުރާނ ް ބ ުއ ްދި ވ ެރި އެތ ައ ް ގި ނަ މަގ ަކުނ ް އެތ ައ ް ގި ނަ ގޮތަކ ަށ ް ކަންތ ައްތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ރޯދ ަވ ެރި ޔަކ ަށ ް ރޯދ ަ ދެވ ޭ އ ެއްޗ ެކ ެވ ެ .އ ަދި އެކ ަމ ުގ ެ ފ ައި ދ ާގ ެ ވީއ ްލުމ ެއ ް ދި ނުނ ް ިހމެނ ެވ ެ .ރި ވ ާވ ެގެނ ްވެޔ ޭ ވާހަކައ ަ ީކ ދ ެ ީމހ ަކ ު ދ ެ ބަސްވާނޭ ވާހަކ ައ ެއ ް ރޯދ ަވ ެރި ޔަކ ަށ ް އޭނ ާގ ެ ރޯދަވީއ ްލުމ ަށ ް ނޫނ ެވ ެ .ﺍﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ކ ާއ ެތި ކ ޮޅ ެއ ް ދީފި މީހާއ ަށ ް އ ެ ރޯދ ަ ހިފި މީހާއ ަށ ް ﻗﺎﻝ .މ ާތ ް ނަ ީބ ކަލ ޭގ ެފާނ ު ޙަދީޘ ް ކުރައްވަތ ޭ ްޝގ ެ ހިޔ ާފި ޔ ަވ ާ ލި ބުނ ު ހ ާ ޘ ަވ ާބުނ ް އ ުނި ވުމ ެއްނ ެތި ހަމ ަ ޤި ޔާމ ަތ ްދުވ ަހުގ ައި އެކ ަލާނ ްގ ެ ޢ ަރ ީ އ ެމި ންވަރަށ ް ލި ބ ޭހ ުއްޓ ެވ ެ .މި ީއ ކޮންފަދ ަ ބ ޮޑ ު ސ ިހޔ ަލ ެއ ް ނ ުވ ާ ދުވ ަހުގ ައި 7 އ ެހެނ ް އ ެއ ްވ ެ ް ުޞތ ެއ ްތ ޯއ ެވ ެ .އ ަދި ކިއ ެއްތ ަ ،މި ފަދ ަ ފުރ ަ ބާވ ަތ ެއ ްގ ެ ބަޔަކ ަށ ް އެކ ަލާނ ްގ ެ ހިޔާދ ެއްވ ަތ ެވ ެ، ކަމ ެއ ްގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ތި ބ ާއ ާ ގ ުޅުނ ް ގޯސްވެފ ައި ވ ާ އ ޭގ ެ ތެރ ެއި ނ ް އ ެއްބަޔ ަ ީކ ކަނާއ ަތުނ ް ދ ޭ އ ާލުންނ ާއި އ ަހ ުލުންނ ާއި ރަޙްމ ަތ ްތ ެރި ންނ ާ ސއްރުނ ް ސ ނޭނގޭހ ައި ި ޞދ ަޤ ާތ ް ވާއަތ ަށ ްވ ެ ް ަ ސ ސ ރި ވ ާވ ެގެނ ް ވެޔ ޭ އ ެއްތަނ ްވ ެ ކ ުރީ ގ ެ އ ުފ ާވ ެރި ގ ުޅުނ ްވ ެ ް ދީއ ުޅުނ ު މީހުންނ ެވ ެ .އ ަދި ވ ެ ް ކ ަލާނ ްގ ެ އި ރާދ ަފ ުޅ ާއ ެކ ު ލި ބިދާނ ެއ ެވ ެ. ޞދ ަޤ ާތ ުގ ެ ގ ޮތުގ ައި ކ ަދުރ ު އ ޮށ ެއ ްގ ެ ފަޅިއ ެއ ް ަ ސ ީކނުނ ް ދަންނައ ެވ ެ. ފ ަ ީޤރުންނ ާއި މި ް ސތ ައ ް ސ ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ނަފ ް ު ދީގެނ ް ނަމ ަވ ެ ް ޟރޫރަތްތ ައ ް އެބ ައި މީހުނ ްނީ އެބ ައި މީހުނ ްގ ެ ަ ނަރަކ ައި ނ ް ސަ ލާމ ަތ ްކުރ ާށ ެވ ެ .ދެންފ ަހ ެ، ފ ުރި ހަމ ަކުޅ ައ ުމުގ ައި ނ ުކ ުޅ ެދި ފ ައި ވ ާ މީހުންނ ެވ ެ. ޞދ ަޤ ާތްދީއ ުޅ ުމުގ ައި ތި މ ާއ ާ ކ ައި ރި ނ ް ަ އ ެއ ްއި ރ ު ކ ައި ފި އ ްޔ ާ އަނ ެއ ްއި ރ ު ނުކ ައި ފ ެށުނ ް ހ ުއްޓ ެވ ެ .އަވ ައްޓ ެރި ނ ްގ ެ ތެރޭގ ައި ތި ބޭބ ައ ެކ ެވ ެ .ދެނ ް ފ ަހ ެ ،މި މ ުޖްތަމ ައުގ ައި ފ ަ ީޤރުނ ް ތި ިބނަމ ަ އެމީހުންނަށ ް ދ ެހެރ ެވ ެ. އެފަދ ައި ންމ ެ ހ ާލުގ ައި ޖ ެ ިހފ ައި ވ ާ އެންމ ެހ ާ ސ ތި މ ާގ ެ ީމހ ަކ ު ވާނަމ ަ އ ަދި އ ޭގ ެތެރ ެއި ނ ްވ ެ ް އ ެ ީމހ ަކ ު އި ސްކުޅ ައުނ ްހ ުއްޓ ެވ ެ .އ ެހ ެނީ މި ކަމ ަ ީކ އ ަޚުންނ ާއި އ ުޚ ްތުންނަށ ް ކާނ ް ީދ އެބ ައި މީހުނ ްގ ެ އުނުއ ޮރި ޔާނ ް ނި ވާކ ޮށ ް ،އ ެއި ނ ް މީހ ެއ ްގ ެ ތި މ ާއ ާ އ ެހެންމީހުންނ ާ އ ޮތ ް ގ ުޅުނ ް ރަނގ ަޅ ުވ ެ
ނވާ ކަމެއް! ގ ް ކއުމ ަ ީކ ބަރަކާތް ލެއް ިވ ެ ރ ެ ހާ ު ިލޔުނީ :އައ ްޝަ ިއޚ ް ހަސަ ން މ ޫސާ ިފކ ު ީރ ﺍﳊﻤﺪ ﷲ ﻭﺍﻟﺼﻼﺓ ﻭﺍﻟﺴﻼﻡ ﻋﻠﻰ ﺧﻴﺮ ﺧﻠﻖ ﺍﷲ, ﻧﺒﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻭﻋﻠﻰ ﺁﻟﻪ ﻭﺻﺤﺒﻪ ﻭﻣﻦ ﻭﺍﻻﻩ .ﺃﻣﺎ ﺑﻌﺪ : ޞއްލ ަ ﷲ މ ާތ ް ނަބިއ ްޔ ާ މުޙ ައްމ ަދ ު ަ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ ޙަދީޘ ްކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. ﺍﻟﺴ ﹸﺤﻮﺭ ﹺ ﺑﹶﺮﹶ ﹶﻛ ﹰﺔ« (ﻣﺘﻔﻖ ﹶﺴ ﱠﺤ ﹸﺮﻭﺍ ﹶﻓﺈ ﹺ ﱠﻥ ﹺﻓﻰ ﱡ »ﺗ ﹶ
ﻋﻠﻴﻪ) މާނައީ” :ތި ޔ ައި ބ ައި މީހުނ ް ހާރ ުކ ާށ ެވ ެ. ފ ަހ ެ ހާރުގ ައި ބަރަކ ާތ ް ލ ެއ ްވި ގެނ ްވ ެއ ެވ ެ“. މި މ ަތި ވ ެރި ޙަދީޘ ްފ ުޅުގ ައި ކީރި ތި މ ާތ ް ޞއްލ ަ ﷲ ޢަލ ައި ިހ ނަބިއ ްޔ ާ މުޙ ައ ްދ ު ަ ވ ަސަ އްލަމ ަ ޙަދީޘ ްކުރައ ްވާފ ައި އެވ ަނީ ރޯދައ ަށ ް ހުރުމ ަށްޓަކ ައި ރޭނގ ަޑ ުގ ެ ހާރުދ ަމ ުގ ެ ވ ަގ ުތުގ ައި ސ ކ ެއުމ ަށ ެވ ެ .އ ަދި އެކ ަމުގ ައި އ ޮތ ް ޙިކުމ ަތ ްވ ެ ް އެވ ަނީ ޒި ކުރ ު ކުރައ ްވާފ ައ ެވ ެ .އ ެ ީއ ބަރަކ ާތ ް އެކ ަމުގ ައި ލ ައ ްވާފ ައި ވުމ ެވ ެ. ބަރަކ ާތ ް ލ ެއ ްވުމ ަ ީކ އި ލ ާ ީހ ހެޔ ޮ ރަޙްމ ަތ ް އ ެ އ ެއްޗަކ ަށ ް ބާވ ައި ލ ެއ ްވުމ ެވ ެ .އ ަދި ކަމ ެއްގ ައި ބަރަކ ާތ ް ލ ެވި ގެނ ްވާނަމ ަ އެކަމ ެއ ްގ ެ ހެޔޮކ ަމ ާއި ދަރުމ ަ އި ތުރ ުވ ެގެނ ް ދި އުމ ެވ ެ. އ ަޅުގ ަނޑ ުމެނ ްގ ެ ތެރޭގ ައި ފާހަގ ަ ކ ޮށ ްލެވ ޭ އ ެއްކަމ ަ ީކ ބ ައ ެއ ް މީހުނ ް ހާރ ުކ ެއ ުމ ާއި މ ެދ ު ފަރ ުވ ާ ކުޑ ަކުރުމ ެވ ެ .އ ަދި ސ ހާރ ު ނުކ ައ ެވ ެ. ބ ައ ެއ ް މީހުނ ް އ ެއްގޮތަކ ަށ ްވ ެ ް ނުވަތ ަ ނި ދ ުމ ުގ ެ ކ ުރީ ނ ް ކާލ ައި ގެނ ް ނި ދ ާ މީހުނ ް ސ ގި ނައ ެވ ެ .އ ެ ީއ ރޭނގ ަޑ ުގ ެ ނި ދި ކ ޮޅ ު ވަރަށ ްވ ެ ް ގ ެއްލޭތީއ ެވ ެ .ނުވަތ ަ ތަންކ ޮޅ ެއ ް ގި ނަ ވ ަޤ ުތ ު ނި ދާލަނ ް އ ޮތުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ .އ ަދި އ ޭގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ގި ނަ މީހުނ ް ހާރ ުކ ެއ ުމާމ ެދ ު ފަރ ުވ ާ ކުޑ ަކުރަނީ އެކ ަމުގ ައި ލ ައ ްވާފ ައި ވ ާ ބަރަކ ާތ ާއި ހެޔޮކަނ ް އެމީހުންނަށ ް ނޭނގޭތީއ ެވ ެ .މި ލި ޔ ުމުގ ައި އ ަޅުގ ަނޑ ު މި ބަލ ައި ލ ާނީ ހާރ ުކ ެއ ުމުގ ައި އ ެކ ުލ ެވި ގެނ ްވ ާ ހެޔޮކ ަމ ާއި އެކ ަމުގ ައި
ސއްރުތ ަކ ުގ ެ މ ައްޗ ަށ ެވ ެ. ފޮރ ުވި ފ ައި ވ ާ ި އ ެކ ެއ ް :ހާރ ުކ ެއުމ ަ ީކ ﷲއ ާއި ޞއްލ ަ ﷲ އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ު މުޙ ައްމ ަދ ު ަ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމައ ަށ ް އި ޖާބ ަދި ނ ުމ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ިހމެނޭކަމ ެކ ެވ ެ. ހާރ ުކ ެއ ުމުގ ައި އ ެކ ުލ ެވި ގެނ ްވ ާ ފ ަޟް ލ ު ޝރަފ ެއ ްގ ެ ގ ޮތުގ ައި މި ކަނ ް ވަންތ ަވ ެރި ކ ަމ ާއި ަ ސރަތ ުގ ެ 80 ސ ފުދ ެއ ެވ ެ .ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ ޫ އެކ ަނި ވ ެ ް ވަނަ އާޔ ަތ ުގ ެ މާނާގ ައި ވ ަނީ ؛ ”ރަސޫލ ުzއ ަށ ް ތ ަބ ާވ ެއްޖ ެ ީމހ ަކ ު ހަމަކަށަވަރުނ ް ﷲ އ ަށ ް ސ ިކޔަމަނ ްތ ެރި ވ ެއްޖެކަނ ް ކަށަވަރ ެވ ެ “.އ ަދި ވ ެ ް ވަޙީކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ” .މ ާތ ް ﷲ އ ާއި އެކ ަލ ާނގ ެ ރަސޫލ ުzއ ަށ ް ިކޔަމަނ ްވ ާ މީހ ާ ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ ކ ާމި ޔ ާ ީބއ ަކުނ ް ކ ާމި ޔ ާބ ުވ ެއްޖެކަނ ް ކަށަވަރ ެވ ެ) “.ﺍﻷﺣﺰﺍﺏ (71 : ދ ޭއ ް :ހާރ ުކ ެއުމ ަ ީކ މުސްލި މުނ ްގ ެ ޝޢާރުތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ިހމެނޭކަމ ެކ ެވ ެ. ި އ ަހ ުލުކިތ ާ ީބންނ ާއި ޚިލ ާފ ުވުމ ެއ ް އެކ ަމުގ ައި ވ ެއ ެވ ެ .ހާރ ުކ ެއުމ ަ ީކ އ ަހ ުލ ު ކިތ ާ ީބނ ްގ ެ ރޯދ ައ ާއި އަހަރުމެނ ްގ ެ ރޯދ ައ ާއި ދެމ ެދުގ ައި ވ ާ ތ ަފ ާތ ެކ ެވ ެ .ސަ ލ ާމ ާއި ޞލ ަވ ާތ ްލ ެއ ްވި ކީރި ތި ރަސޫލ ު މުޙ ައްމ ަދ ު ަ
ޞއްލ ަ ﷲ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ ޙަދީޘ ް ަ ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ” .އަހަރުމެނ ްގ ެ ރޯދ ައ ާއި އ ަހ ުލ ު ކިތ ާ ީބނ ްގ ެ ރޯދ ައ ާއި ހ ުރި ތ ަފާތ ަ ީކ ހާރ ުކ ެއުމ ެވ ެ“. ާޞލ ުވ ެގެނ ް ތި ނ ެއ ް :ހެޔޮކަނ ް ޙ ި ދި އ ުމ ާއި ،އ ަދި އެކަމ ަށ ް ރައ ްކ ާތ ެރި ވުނ ް ހާރ ުކ ެއ ުމުގ ައި ިހމެނ ެއ ެވ ެ. ސންނަތ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ިހމެނ ެނީ ު ރޯދ ަ ވީއ ްލުނ ް އަވަސްކުރ ުމ ާއި ހާރ ުކ ެއުނ ް ޞލ ަވ ާތ ްލ ެއ ްވި ލަސްކުރުމ ެވ ެ .ސަ ލ ާމ ާއި ަ އި ތުރ ު އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ޙަދީޘ ްކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ. ”ރޯދަވީއ ްލުނ ް އަވަސްކުރ ުމުގ ައި ދ ެމި ތި ބ ޭހ ާ ސތ ަކުނ ް ހެޔ ޮ ގ ޮތ ުގ ެ މ ަ ީތނ ް ދުވަހ ަކ ު ީމ ް ފި ލާނ ުދ ާ ހ ުއްޓ ެވ ެ “.ހަމ ައެފަދ ައި ނ ް ކީރި ތި ޞއްލ ަ ﷲ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ ރަސޫލ ު ަ ސނަމ ާދ ުގ ެ ވ ަގ ުތ ާއި ހާރ ު ފ ަރީ އ ްކ ުޅ ުވ ުމ ާއި ފ ަތި ް ސ ސ ް ދެމ ެދުގ ައި ވ ަނީ ކީރި ތި ޤ ުރ ްއާނުނ ް ފަނ ް ާ އާޔ ަތ ް ިކޔެވ ޭ ވަރ ުގ ެ ވ ަގ ުތުކ ޮޅ ެއ ް ކ ަމުގ ައި ރި ވ ާވ ެގެނ ްވ ެއ ެވ ެ. ހަތަރ ެއ ް :ހާރ ުކ ެއުމ ަ ީކ ހެޔ ޮ ޢަމ ަލ ުކުރުމ ަށ ް ހ ަށި ގ ަނޑ ުގ ައި ވަރުޖ ައ ްސަ އި ދ ޭ ކަމ ެކ ެވ ެ. 40 11
ިލޔުނީ :ޢަބްދުލް ޢަ ީޒޒ ު ޔ ޫސު ފ ް
ބވަތުގ ެ ލޓްކޮޅެއްގަ ިއ ިކތައް ާ ޗކް ެ ނމު ގޮތެއްގަ ިއ ޮ އާ ް
ނވަތަ ކޭވް ބޑ ު ހޮހޮޅަ ު ނމ ެ ޮ ދުނި ޔޭގަ ިއވާ އެ ް
ނ ިއނގޭތަ؟ ނ ވާކަ ް ލ ިވގ ެ ް ކ ެ ްސކްޓް އެ ު ިއނ ެ
އަ ީކ ކޮބާ؟
އަހަރެމެނ ް މި ކ ާ ޗ ޮކ ްލ ެޓުނ ް ،ޗ ޮކ ުލ ެޓ ް ބ ާރއ ެއްގ ައި އާނ ްމ ު ގ ޮތ ެއްގ ައި 8ބާވ ަތ ުގ ެ އި ންސެކ ްޓ ް)ފ ަނި ފ ަކްސާ( އ ެކ ުލ ެވި ގެނ ް ވ ެއ ެވ ެ .މި ކ ަމ ުގ ެ ސަ ބ ަބ ެއ ް ކ ަމުގ ައި ވެފ ައި ވ ަނީ ޗ ޮކ ުލ ެޓ ް ހ ެދުމ ަށ ް ޓަކ ައި ސ ތ ައ ް ގ ަހުނ ް ކ ޮކ ޯ ީބނ ް ް ސ ވާންދެނ ް އ ެއްކ ޮށްފ ައި ބ ެހ ެއ ްޓުމ ަށ ް ފ ަހުގ ައި ، ވަކިކުރުމ ަށްފ ަހ ު 6ދުވ ަ ް އ ޭގ ެ މ ަ ީތގ ައި ބ ޮޑ ެތި މީހުންނ ާ ކުޑ ަކ ުދި ނ ް ިހގ ައި އ ުޅ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް ނ ާއި ސ އ ާއި އ ެހ ެނި ހެނ ް ކ ުދި ކ ުދި ދި ރޭ އ ެއްޗ ެ ިހތ ައ ް ހ ާލި ހަދ ައި ފ ަނި ފ ަކ ް ާ ކ ޮކ ޯ ތ ަކުގ ައި ދި ރި އ ުޅެނ ް ފ ެށ ުމުނ ް ނ ެވ ެ .އެމ ެރި ކ ާގ ެ ފ ުޑ ް އެނ ްޑ ް ޑ ްރަގ ް ސ މި ކަންވ ަނީ ކަށަވަރ ު ޭޝނ ް ) (FDAވ ެބ ްސަ އި ޓުގ ައި ވ ެ ް އ ެޑ ްމި ނި ސްޓްރ ަ ސ ޞއްޙ ަތ ާ ބެހ ޭ ފަރ ާތްތ ަކުނ ް ހާމ ަކުރައ ްވ ާ ގ ޮތުގ ައި މި ފ ަނި ފ ަކ ް ާ ކ ޮށ ް ީދފ ައ ެވ ެި . ތަކ ަ ީކ ކ ޮކ ޯ އި ނ ް ވ ަ ިކ ކުރެވޭނ ެ އ ެއްޗ ެ ިހ ތ ަކ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ.
ުސޙަފު ަސ ތެރޭގަ ިއ މ ް ދވ ް ަސ ު ކ އެއްމ ް ށ ފަސޭ ހަ ކަމާއެ ު ބއަ ް ިތ ާ ނ ގޮތެއް؟ ރވ ޭ ެ ކ ެ ޚަ ިތމް ު ސނަމ ާދ ު ކުރަމ ު ނޫނ ް ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ތި ބ ާ ކޮންމ ެ ދުވަހ ަކ ު ފަރ ުޟް ފ ަ ް ޞފ ްޙ ާ އ ަކުނ ް ކުޑ ަމި ންވަރ ެއ ް ޞފ ްޙ ާ އ ާއި ަ ސޙ ަފުނ ް ަ 4 ކޮންމ ެ ނަމާދ ެއްގ ައި މ ު ް ސ ތެރޭގ ައި ކޮންމ ެ ދުވަހ ަކ ު 5ނަމ ާދުގ ައި މި ދެންނ ެވި ިކޔ ަވ ާށ ެވ ެ .އޭރުނ ް 30ދުވ ަ ް ސޙ ަފުގ ައި ވ ަނީ ސޙ ަފ ު ޚ ަތި މ ް ކުރެވޭނ ެއ ެވ ެ .އ ެހ ެނީ މ ު ް މި ންވަރ ު ިކޔ ެވ ުމުނ ް މ ު ް ކުޑ ަ ހިތްވަރ ެކ ެވ ެ .ތި ބ ާގ ެ ިބ ީޒ ޞފ ުޙ ާ އ ެވ ެ .މި ކ ަމުގ ައި ބޭނުންވ ަނީ ަ 604 ޝެ ޑި އ ުލުނ ް ކޮންމ ެ ދުވ ަކ ު މ ަދ ު މި ނ ެޓ ް ކ ޮޅ ެކ ެވ ެ .ކުޑ ަ ހިނދ ު ކ ޮޅ ެއ ްގ ެ ތެރޭގ ައި ކޮންފަދ ަ ބ ޮޑ ު ނަފ ާއ ެއ ް ލި ބ ޭ މ ަސަ އްކ ަތ ެއ ް ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ިކޔ ަވ ާ ކޮންމ ެ އ ަކުރަކ ަށ ް 10 ޘ ަވ ާބ ެވ ެ .ކޮންމ ެ ކ ަލި މައަކ ަށ ް ިކތ ައ ް ޘ ަވ ާބ ު ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ކޮންމ ެ އާޔަތަކ ަށ ް ިކތ ައ ް ސޙ ަފ ު ސރަތަކ ަށ ް ިކތ ައ ް ޘ ަވ ާބ ު ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ މ ު ިޅ މ ު ް ޘ ަވ ާބ ު ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އ ަދި ކޮންމ ެ ޫ ޚ ަތި މ ް ކުރ ުމުނ ް ިކތ ައ ް ޘ ަވ ާބ ު ހ ެއްޔ ެވ ެ؟ އ ަދި އ ެ ީއ ހިނގ ަމުނ ް މި ދ ާ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހުގ ައި ނަމ ަ ޘ ަވ ާބ ު އެތ ައ ް ގުނައަކ ަށ ް އި ތުރ ުވ ެގެނ ް ދާނ ެ ކަމ ެކ ެވ ެ. 10
ޭޝޔާގ ައި ދ ުނި ޔޭގ ައި ވ ާ އެންމ ެ ބ ޮޑ ު ހޮހޮޅ ަ އ ަ ީކ މެލ ި ހުންނަ ދ ަ ސަ ރަވ ަކ ް ޗ ެމްބ ަރ)The Sarawak (Chamberއ ެވ ެ .މި ތަނ ުގ ެ ދި ގ ުމި ނުގ ައި 2,300ފ ޫޓ ް ނުވަތ ަ ީ 701މޓަރ ު ހުރ ެ އ ެވ ެ .ފ ުޅ ާ މި ނުގ ައި 980ފ ޫޓ ް ނުވަތ ަ ީ 299މޓ ަރއ ަދި އުސްމި ނުގ ައި 230ފ ޫޓ ް ނުވަތ ަ 70 ީމޓަރ ު ހުރ ެ އ ެވ ެ .މި ކ ޭވ ް ފ ެނި ފ ައި ވ ަނީ 1981އަހަރުގ ައި ޭސ ވި ލ ާތ ުގ ެ ީ 3މހަކ ަށ ް ބިމުއ ަ ީޑ ގ ެ ނ ެޓ ްވ ޯކ ް އ ެއ ް އި ނގި ރ ި ޭޝއ ާ މީހުންކިޔ ާ ހޯދަނ ް އ ުޅ ުމ ުގ ެ ތެރޭގ ައ ެވ ެ .މި ހޮހޮޅައ ަށ ް މެލ ި ސ ) (Gua Nasib Bagusނުވަތ ަ ަސބ ް ބ ަގ ު ް ނަމ ަ ީކ ގ ުއާނ ީ ޭޝނަލ ް ގ ުޑ ްލ ަކ ް ކ ޭވ ްއ ެވ ެ .މި ތަނ ް ހުންނަނީ ގުނުނ ްގ މ ުލ ު ނ ަ ޕ ާރކ ް)(GuNung Mulu National Parkގ ައ ެވ ެ.
ލ ދވަހު ތާވަ ު ނ މަހުގ ެ ު ަޟ ް ރަމ ާ ނ ީޢމ ް ިލޔުނީ :އަލްއ ުސް ތާޛ ާ އަނާރާ ަ އ ައ ުމުނ ް
ސ ރޯދަމ ަ ް
ގި ނައި ނ ް ިކޔ ެވުނ ް
އ ެ މ ަހ ުގ ެ ކ ުރީ ކ ޮޅ ު ގި ނަ ބަޔ ަކ ު ިއރު އެރުމަށްފަހ ު: އ ަޅުކަންތ ައްތ ައ ް
ގި ނަކ ޮށ ް -
ކުރުނ ް
-ޘ ަވާބ ަށ ްއެދ ޭ ޙ ާލ ު ނި ދ ާލުނ ް
ނުވަތ ަ ތ ަފ ާތ ު ވ ައްތަރ ުގ ެ ކާނ ާ ތ ައ ްޔާރ ު -ޘ ަވާބ ަށ ްއެދ ޭ ޙ ާލ ު ިކޔަވަނ ް ދި އުނ ް، ކުރ ުމުގ ައި ގި ނަ ވ ަގ ުތުތ ަކ ެއ ް ބ ަދި ގޭގ ައި ހޭދ ަކުރ ެއ ެވ ެ.
ނުވަތ ަ މ ަސަ އްކަތ ަށ ް ދި އުނ ް
އ ާނއ ެކ ެވ ެ! ހ ަށި ގ ަނޑ ު -
މ ުޅި ދުވ ަހ ުގ ެ ވ ަޤ ުތުތ ައ ް މ ާތ ް ﷲ
ދުޅ ަހެޔޮކަންމ ަ ީތ ބ ެހ ެއ ްޓުމ ަށ ް ރޯދަމ ަހ ުގ ެ ހ ަނދުމ ަކުރ ުމުގ ައި ހޭދ ަކުރުނ ް ރަނގ ަޅ ު ކާނ ާ ކ ެއުމ ަށ ް -
ރޭތ ަކުގ ައި
ސ ނަމ ަވ ެ ް
ސަ މ ާލ ުވާންޖ ެހ ެއ ެވ ެ.
ގި ނައި ނ ް ިކޔ ެވުނ ް
ބަދަހިކުރުނ ް /ފ ޮތ ް ކިޔުނ ް /ފ ައި ދ ާ ހ ުރި
އި ރ ުއެރުމ ަށްފ ަހ ު ވި އ ްސަ ކ ަށ ް -ހ ަ ީވރ ުގ ެ ދ ުޢާތ ައ ް ކިޔުނ ް
ހީވ ާގި ކ ަމ ާއ ެކ ު އ ުޅ ެއ ެވ ެ .އ ަދި އަނ ެއ ް މި ނ ެޓ ުފ ަހުނ ް ޟު ޙ ާ ނަމ ާދ ު ކުރުނ ް ބަޔ ަކ ު ކ ާބޯތ ަކ ެތި ގ ަތ ުމުގ ައި ބ ާޒ ާރުގ ައި
-ޤުރ ުއާނުނ ް ފ ޮތ ެއ ް ނުވަތ ަ އެއ ަށ ްވުރ ެ
-ކ ެއި ނ ް ބ ުއި ނ ް /ޢ ާއި ީލ ގ ުޅުނ ް
ބ ޭކާރ ު
ވާހަކަތ ަކ ާއި
ޕްރ ޮގްރާމ ެއ ް ބ ެލުނ ް
ރޯދަވީއްލަނ ް ތ ައ ްޔާރ ު ކުރުނ ް ރޯދަވީއ ްލ ުމ ުގ ެ ކ ުރި ނ ް ދ ުޢ ާކުރުނ ް-
މ ަޣ ްރި ބ ް
ވ ުޟޫ ކ ޮށ ް
އަވަހ ަށ ް ނި ދުނ ްރޭގ ަނޑ ުގ ެ
ފ ަހުބ ައި
ތި ންބ ައި ކުޅ ަ
ނަމާދ ަށ ް ހޭދ ަކުރާނެގ ޮތ ް:
ތ ައ ްޔާރ ުވުނ ް
ސނަމ ާދ ުގ ެ ބަންގީގ ެ 1ގަޑީއި ރ ު -ފ ަތި ް
މަޣ ް ިރބް ވަގުތ ު ހޭދަކުރާނ ެ ގޮތ ް:
ކ ުރި ނ ް ތ ެދ ުވުނ ް
-ކ ަދުރުނ ް ރޯދަވީއ ްލުނ ް
-ދ ަމ ު ނަމ ާދ ު ކުރުނ ް /ރަމ ަޟާ ންމ ަހ ުގ ެ
މީހުނ ްގ ެ -
މ ަޣ ްރި ބ ު ނަމ ާދ ު ބަންގީގ ެ އ ަޑ ާއި
ވާހަކަތ ައ ް ދ ެއ ްކ ުމުނ ް ދ ޫ ރައ ްކ ާތ ެރި
އ ެއްވަރަށ ް
ރޯދަމ ަހ ުގ ެ ފ ުރި ހަމ ަ ޘ ަވ ާބ ާއި ދަރުމ ައި ނ ް
ކުރުނ ް /ލ ޯ ރައ ްކ ާތ ެރި ކުރުނ ް
ކިޔުމ ަށްފ ަހ ު ދ ުޢ ާ ކުރުނ ް
-ޤުރ ުއާނުނ ް ފ ޮތ ެއ ް ނުވަތ ަ އެއ ަށ ްވުރ ެ
މ ާގި ނަ
މެންދުރު ވަގުތ ު ހޭދަކުރާނ ެ ގޮތް:
-މ ަޣ ްރި ބ ް ނަމ ާދ ު އ ަދ ާކުރުނ ް
ގި ނައި ނ ް ިކޔ ެވުނ ް
މ ަޙްރ ޫމ ްވާފަދ ަ ވ ަގ ުތ ު
ގޮތަކ ަށ ް
އ ެއްކަމ ެއްގ ައި
ހޭދ ަކުރ ުމުނ ް
ދުރ ުހ ެލި ވާންޖ ެހ ެއ ެވ ެ .ލ ަފ ާކުރެވޭގ ޮތުގ ައި
އި މ ާމ ާގ ެ
އ ަޑ ުދ ަށުނ ް
ފ ަހ ު ދި ހާގ ައި ޖ ަމާޢ ަތުގ ައި ދ ަމ ު ނަމ ާދ ު ކުރުނ ް
ސރާފަކ ަށްނ ުވ ާ ސންނަތ ުގ ެ -ޘ ަވާބ ަށ ް އެދ ޭ ޙ ާލ ު ،އި ް މެނ ްދުރ ު ބަންގީގ ެ އ ަޑ ާއި އ ެއްވަރަށ ް -މ ަޣ ްރި ބ ް ނަމ ާދ ުގ ެ ފ ަހ ު ުއި މ ާމ ާގ ެ އ ަޑ ުދ ަށުނ ް ކިޔުމ ަށްފ ަހ ު ދ ުޢ ާ ދ ެ ރަކުޢ ަތ ް ކުރުނ ް ﺍﷲއ ަށ ް
މި ންވަރަށ ް ހާރ ު ކ ެއުނ ް
މ ާގި ނަ ވ ަގ ުތ ު ީޓ ީވ ބ ެލ ުމުގ ައި ނުވަތ ަ
ކުރުނ ް
ބ ަދި ގޭގ ައި ވ ަގ ުތުތ ައ ް ބ ޭކާރ ު ކުރ ެވ ެނީ
ސ ސންނަތ ުގ ެ ޢ ާއި ލ ާއ ާއ ެކ ު ކ ާބޯތ ަކ ެއްޗ ަށ ް އި ންސާފ ު މ ާތ ް ﷲއ ަށ ް ދެންނ ެވ ުމުގ ައި ފ ަތި ް -މެނ ްދުރ ު ނަމ ާދ ުގ ެ އި ހ ު ު
-
ރޯދަމ ަހުގ ައި ދުވ ަ ް ސ ހޭދ ަކުރާނ ެ ގ ޮތ ުގ ެ 4ރަކުޢ ަތ ް ދެރަކުޢ ަތުނ ް ދެރަކުޢ ަތުނ ް ދުވ ަހ ު ތާވ ަލ ެއ ް ރާވ ައި ނ ުލެވޭތީއ ެވ ެ. އ ެހެންކ ަމުނ ް ރޯދަމ ަހުގ ައި
މި
ލި ބ ޭ
ުޞތ ުގ ެ ބޭނުނ ް ހެޔޮގ ޮތުގ ައި ރަނ ުގ ެ ފުރ ަ
ނަމާދ ަށ ް ބަނ ްގި ގޮވަންދެނ ް ދ ެމި ހުރުނ ް
ކުރުނ ް
ކުރުނ ް
-ޢި ޝާ ނަމ ާދ ާއި ތަރާވީޙ ު ނަމާދ ަށ ް
-މެނ ްދުރ ު ނަމ ާދ ު އ ަދ ާކުރުނ ް
ދި އުމ ަށ ް ތ ައ ްޔާރ ުވުނ ް
ހިފުމ ަށ ް ތާވ ަލ ެއ ް ރ ާވާލ ަމ ާ ހިނގ ާށ ެވ ެ.
ދެރަކުޢ ަތ ް ކުރުނ ް
ިއރު އެރުމުގ ެ ކ ު ިރން ކުރާނ ެ ކަން ަތއ ް ަތއ ް:
-ރޯދަވީއްލަނ ް ތ ައ ްޔާރ ު ކުރުނ ް
އ ެއްވަރަށ ް
ފ ަތި ހ ުގ ެ ބަންގީގ ެ އ ަޑ ާއި އ ެއްވަރަށ ް -ބ ަދި ގ ެއި ނ ް ނި މި ވ ަގ ުތުކ ޮޅ ެއ ް އ ޮތްނަމ ަ،އި މ ާމ ާގ ެ އ ަޑ ުދ ަށުނ ް ކިޔުމ ަށްފ ަހ ު ދ ުޢ ާ ޘ ަވާބ ަށ ް އެދ ޭ ޙ ާލ ު އ ޮށ ޯވ ެލުނ ް ސނަމ ާދ ުގ ެ އި ހ ު ު ފ ަތި ްސންނަތ ުގ ެ ދ ެ - ރަކުޢ ަތ ް ކުރުނ ް
ޢ ަޞު ރ ު ނަމ ާދ ު ބަންގީގ ެ އ ަޑ ާއި
އ ެއްވަރަށ ް
އި މ ާމ ާގ ެ
އ ަޑ ުދ ަށުނ ް
ޚ ުޝޫ ޢ ަތ ްތ ެރި ކ ަމ ާއ ެކ ު ފ ަތި ްސ ނަމ ާދ ު ކިޔުމ ަށްފ ަހ ު ދ ުޢ ާ ކުރުނ ް އ ަދ ާކުރުނ ް.
-
ޢި ޝާ ނަމ ާދ ު ބަންގީގ ެ އ ަޑ ާއި
ބަނ ްދ ު ކުރެވ ޭ މ ަހ ެއްކަމ ަށ ާއި ބ ޮޑ ެތި
އ ަޑ ުދ ަށުނ ް
އ ެޅުވ ޭ
އި މ ާމ ާގ ެ
ޢި ޝާ
-
ނަމ ާދ ު ޖ ަމާޢ ަތުގ ައި
ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ.
ސންނަތ ުގ ެ ރ ެއ ެއ ްވ ާ ޢި ޝާ ނަމ ާދ ުގ ެ ފ ަހ ު ު ޖ ަމާޢ ަތުގ ައި
ޚަބަރ ު އެމަހ ަ ީކ
އ ަދި
1000މ ައ ްސަ ރަށ ްވުރ ެ ހެޔޮކަންބ ޮޑ ު
ދ ެ ރަކުޢ ަތ ް ކުރުނ ް -
ޝއި ޠާނުންތ ައ ް ަ
ސތ ޮޅ ު ކަ ް
މ ަހ ެއްކ ަމުގ ައި ރަސޫލ ު z
އ ަދ ާކުރުނ ް
ޢަޞު ރު ވަޤުތ ު ހޭދަކުރާނެގޮތް:
ލ ޮބ ުވ ެތި
ދޮރުތ ައ ް ހ ުޅ ުވި ،ނަރަކ ައި ގ ެ ދޮރުތ ައ ް
ކިޔުމ ަށްފ ަހ ު ދ ުޢ ާ ކުރުނ ް -
އ ަޚުންނ ާއި
ސވަރުގ ޭގ ެ ު އ ުޚ ްތުންނޭވ ެ! ރޯދަމަހ ަ ީކ
ސންނަތ ުގ ެ ޢިޝާ ވަގުތ ު ހޭދަކުރާނ ެ ގޮތ ް: މެނ ްދުރ ު ނަމ ާދ ުގ ެ ފ ަހ ު ު-
ކުރުނ ް
ޝު ކުރ ުވ ެރި ވ ާޙ ާލ ު -ދ ުޢ ާ ކުރ ުމ ާއި ފާފ ަފ ުއްސެވުނ ް އ ެދި
މ ައ ްސަ ރ ެއްކަމ ަށ ް
ކީރި ތި
ޤުރ ުއާނުގ ައި ބ ަޔާނ ް ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. ތަރާވީޙ ު
ނަމ ާދ ު ވީމ ާ ،ރޯދަމ ަހ ުގ ެ ފ ުރި ހަމ ަ ޘ ަވ ާބ ާއި
ސންނަތ ް ނި މެންދެނ ް ކުރުނ ް ޢ ަޞު ރ ު ނަމ ާދ ުގ ެ އި ހ ު ު
ދި ންނ ެވުނ ް
ލި ިބގަނ ެ،
ސވަރުގ ޭގ ެ ު
-ހ ެދުނ ުގ ެ ދ ުޢާތ ައ ް ކިޔުނ ް
ކުރުނ ް
-ޤުރ ުއާނުނ ް ފ ޮތ ެއ ް ނުވަތ ަ އެއ ަށ ްވުރ ެ
ދ ާއި ީމ ނި ޢުމ ަތ ާއި
-ޤުރ ުއާނުނ ް ފ ޮތ ެއ ް ނުވަތ ަ އެއ ަށ ްވުރ ެ
-ޢ ަޞު ރ ު ނަމ ާދ ު އ ަދ ާކުރުނ ް
ގި ނައި ނ ް ިކޔ ެވުނ ް
ހ ޯދުމ ަށ ް މ ަސަ އްކ ަތ ް ފަށ ަމ ާހ ެވ ެ!
މ ަތި ވ ެރި
ދަރަޖ ަ
9
clOs iaWa Wgurub egurwtcawv utWfwt
cnukwniawziD cnunEb Wgurub egcniduk utcaut i,tof Wbcauj iaWa Wbcauj clwTijiD cnedcnemin cswmwdOr idwa .evea enEbil cSwkwziaws cnunEb .evemIven cnedwkwhWv enWvoaehugwa cnWauruq
.evea enEbil csev cmWb WLugnua ItWscair iaWa IT cnimilcs
8
ދި އި ސްލ ާމ ް ސުވ ާލ ު މ ުބާރ ާތ ް ހިދާޔ ަތ ުގ ެ މ ަގ ު
ކޮންމ ެ ދުވަހ ަކ ު
12:30 - 12:00
ސޔަރަތ ު ި
ކޮންމ ެ ދުވަހ ަކ ު
15:00 - 14:00
ރަޙްމ ަތ ުގ ެ ހިޔ ާ
ކޮންމ ެ ދުވަހ ަކ ު
19.00 - 18:30
ކ ާއި ނ ާތ ުގ ެ ީދނ ް
އާދީއްތ ަ ،ހޯމ ަ
20:30 - 20:00
ފ ަޞާ ހ ަތ ުގ ެ މ ަގ ު
ސފ ަތި އާދީއްތ ަ ،ބުރ ާ ް
13.00 - 12:30
މ ާއ ްދި އްޔ ަތ ު
ސފ ަތި އާދީއްތ ަ ،ބުރ ާ ް
21:15 - 21:00
ހިނދުކ ޮޅ ެއ ް
ހޯމ ަ ،ބުދ ަ
13:00 - 12:30
އެންމ ެ މ ާތ ް ީދނ ް
ހޯމ ަ ،އަނ ްގާރަ ،ބުދ ަ ،ހ ުކުރ ު 23:00 - 22:15
ޚަލީފ ާއި ނ ް
އަނ ްގާރަ
15:00 - 14:30
ދީނީ ތަރުބިއްޔ ަތ ު
އަނ ްގާރަ
13.00 - 12:30
ބުދ ަ
20:30 - 20:00
އި ސްލ ާ ީމ ތ ާރީ ޚ ް
ހ ުކުރ ު
14:30 - 14:00
އ ަލި ނޫރ ު
ހ ުކުރ ު
10:00 - 9:15
މުސްލި މުނ ްގ ެ ފި ކުރ ު
ހ ޮނި ިހރ ު
12:00 - 11:05
ީދނ ާއި ދ ުނި ޔ ެ
ހ ޮނި ިހރ ު
23:00 - 22:15
ރޯދަމ ަހ ާއި ދި ވ ެ ިހނ ް
ސޔަރަތ ު ި
ކޮންމ ެ ދުވަހ ަކ ު
15:10 - 14:00
ޝެ އި ޚ ަކ ާއި އ ެކ ު
ކޮންމ ެ ދުވަހ ަކ ު
18:00 - 17:00
އާދީއްތ ަ
23:00 - 22:00
ހޯމ ަ
23:00 - 21:30
ހ ުކުރ ު
23:00 - 22:00
ސ ޢަރަ ިބ ކ ުލ ާ ް
ހ ޮނި ިހރ ު
10:30 - 10:00
އ ާދި ރުމަކ ަށ ް
ހ ޮނި ިހރ ު
22:30 - 21:30
ބުދ ަ
23:00 - 22:00
ސއ ަލ ޫ އ ަހްލ ައ ްޛި ކްރ ު ފަ ް ދީނީ ކ ުއި ޒ ް ސ ތ ައުޙީދ ު ކ ުލ ާ ް
ހ ަނދުމ ަ
ސ ހ ޮނި ިހރ ު އެމީހުނ ްގ ެ ނަޒ ަރުގ ައި ރޯދަމ ަ ް
ހޯމ ަ
23:55 - 23:30
ސ ވި ތ ް ވަހީދ ު ވި ޓްނަ ް އި ސްލ ާ ީމ ދި ރި އ ުޅުނ ް
އަނ ްގާރަ
22:55 - 22:05
ސނ ުމ ާއި ފި ކުރ ު ވި ް
އަނ ްގާރަ
23:55 - 23:30
ބުދ ަ
23:55 - 23:30
ސފ ަތި ބުރ ާ ް
17:55 - 17:05
ސފ ަތި އާދީއްތ ަ ،ބުރ ާ ް
22:55 - 21:30
ސފ ަތި ބުރ ާ ް
23:30 - 23:55
ހ ުކުރ ު
23:55 - 23:30
ހ ޮނި ިހރ ު
23:55 - 23:30
މަދަހ ަ މ ުބާރ ާތ ް ސ އި ޙ ްޔ ާ ޖ ަލ ް ާ ޢި ލ ް ީމ ޚ ަޒ ާނ ާ
އަނ ްގާރަ
23:00 - 21:30
އި ސްލ ާ ީމ ފި ޤ ްހ ު
ސުވ ާލ ު މ ުބާރ ާތ ް
ހ ޮނި ިހރ ު
23:00 - 21:30
ފަސްފި ޔ ަ
18:00 - 17:45
މަރުޚ ަބ ާ ރަމ ަޟާ ނ ް
ަޞއްޔ ަތ ް ރޯދ ައި ގ ެ ވ ި
އެހ ެ ިނހެން މަސް ަތކުގަ ިއވެސް ީދ ީނ ރމަޟާ ންމަހ ާ ިއ ަ މާތ ު އަޑުއެއްސެ ވުމަށް ރޭ ިޑއ ޯ އެޓޯލް ަތފާތ ު މަޢުލ ޫ ރއްވ ާ! ިޚޔާރު ކ ު ަ
23:30 - 22:30
ސރ ު ނަމ ާދ ުގ ެ ފ ަހުންކޮންމ ެ ދުވަހ ަކ ު ަޞޙ ަތ ް )ލ ައި ވ ް( އ ަ ް ދީނީ ނ ީ
ސ ޤުރ ުއާނ ާއި ސަ އި ނ ް ް
ކޮންމ ެ ދުވަހ ަކ ު
ކޮންމ ެ ދުވަހ ަކ ު
www.radioatoll.com
7
ށ ދތަކަ ް ދއްވާ ޑޮކްޓަރު 4 ،ހަފްތާގ ެ މުއް ަ ރވާ ެ ިހލޭ ފަ ު ިލޔުނީ :މުހައްމަދ ު އަހްމަދ ު )މޯޑ ް(
ކރަނީ ... ޔރަތް ު ެސ ިޒ ާ ށވ ް ރާއްޖެއަ ް
މި 4ހ ަފ ްތ ާގ ެ ކުރ ުމ ުއްދ ަތ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ދި ވ ެ ިހރ ާއްޖ ޭގ ެ ހ ުރި ހ ާ ސ ފަރ ުވ ާ ލި ިބގަނ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ. އެންމެންނަށ ްވ ެ ް ފަރ ުވ ާ ހ ޯދުމ ަށްޓަކ ައި އެޕ ޮއި ނ ްޓްމަންޓ ެއ ް ސ ނަގާކ ަށ ް ނުޖ ެހ ެއ ެވ ެ. އ ަދި ނަންބަރ ެއ ްވ ެ ް ސ އ ަދި ރ ާއްޖ ެތެރ ެއި ނ ް މ ާލ ެ އަންނާކ ަށ ްވ ެ ް ނުޖ ެހ ެއ ެވ ެ .ސަ ބަބ ަ ީކ ދި ވ ެ ިހރ ާއްޖ ޭގ ެ ސ އ ަދި ހ ުރި ހ ާ ހ ުރި ހާރަށަކ ަށ ް ވ ެ ް ސ ޒި ޔާރަތ ްކުރާނެތީއ ެވ ެ. ިސއަކ ަށ ްވ ެ ް ގޭބ ީ ހ ެލ ްތ ް އި ނ ްޝު އަރެންސެއްގ ައި ސޓ ަރީ ކ ޮށްފ ައި ވި ޔަސް، ރަޖި ް ސ ހ ުރި ހ ާ ރައ ްޔި ތުންނަށ ް ނ ުވި ޔ ަ ް ިހލ ޭ ފަރ ާވ ާ ކުރެވޭނ ެއ ެވ ެ .ފަރ ުވ ާލި ބ ޭ ބ ަލި ތ ަކ ާއި މ ައ ްސަ ލަތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ، ކ ުއ ްލި މަރ ާއި ،އަވަހ ަށ ް ހ ަށި ގ ަނޑ ު ސމ ަށ ް މުސްކ ުޅި ކުރ ުވ ާ އ ަދި ކެނ ްސަ ރުޖ ެއ ް ު މ ަގުފަހިކުރ ުވ ާ ދ ެނި ވި އެންމ ެހ ާ ވި ހަތ ައ ް ނައ ްތ ާލ ުމ ާއި ،ހ ަށި ގ ަޑ ުގ ެ ދި ފާޢީނި ޒ ާމ ު ސ ިހމެނ ެއ ެވ ެ. ވަރުގަދ ަކުރުނ ްވ ެ ް ހިތ ުގ ެ ބ ަލި ތަކ ަށ ް ދޭފަރ ުވާތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ،ހިތ ުގ ެ ހިނގުނ ް ހަމ ަކުރ ުމ ާއި ފ ުރި ހަމ ަ މަގ ަށ ް ހިނގުނ ް އ ެޅ ުވ ުމ ާއި ، ލޭދ ައުރ ުކުރ ާ ނާރުތ ަކ ުގ ެ ތެރޭގ ައި ޖ ަހ ާ ސަ ރުބީއ ާއި ގ ަނޑ ުލ ޭ ނައ ްތ ާލ ުމ ާއި ހިތ ުގ ެ އ ޮކ ިްސޖަނ ް ނ ުލި ބ ުމ ުގ ެ ސަ ބ ަބުނ ް މަރ ުވެފ ައި ވ ާ ޓި ޝޫ ތަކ ަށ ް އ ާރޯކަނ ް ގެނެސްދި ނުނ ް ިހމެނ ެއ ެވ ެ. ސކ ުނޑި އ ަށ ް ދ ޭ ފަރ ުވާތ ަކ ުގ ެ ި ސކ ުނ ީޑ ގ ެ ހ ަނދާނ ްކުރުމ ަށ ް ތެރޭގ ައި ި ، ްޞކުރ ެވި ފ ައި ވ ާ ބ ައި ތ ާޒ ާކުރ ުމ ާއި ، ޚ ާއ ަ ެޝނ ާއި އ ެހ ެނި ހެނ ް ނަފްސާނީ ޑި ޕްރ ަ ސކ ުނ ީޑ ގ ެ ބ ަލި މ ަޑުކަނ ް ރަނގ ަޅ ުކުރ ުމ ާއި ި ، އެންމ ެހ ާ ސެލްތ ައ ް އ ަލުނ ް ތ ާޒ ާކުރ ުމ ާއި 6
މ ު ިޅ ހަޖ ަމ ުގ ެ ނި ޒ ާމ ު ހަމައަކ ަށ ް އ ެޅ ުވުނ ް ސކުނ ް ީޑ ގ ެ މ ަސަ އްކ ަތްތ ައ ް ހ ަލ ުވި ކުރ ުމ ާއި ި ިހމެނ ެއ ެވ ެ. ސނ ުމ ާއި ސދާމަގ ަށ ް އ ެޅ ުވ ުމ ާއި އ ެކ ު ވި ް ީ މީގ ެ އި ތުރުނ ް ލޭމ ައްޗ ައ ްދި އ ުމ ާއި ، ފި ކުރ ުކުރ ުމ ުގ ެ ބާރ ު ގަދ ަކުރ ުމ ާއި ،ހުނަރުތ ައ ް ހ ަކުރުބ ައ ްޔ ާއި ،ފ ުއ ްޕާމ ޭގ ެ އެންމ ެހ ާ ބ ަލި ތ ަކ ާއި ، ފ ުރި ހަމަކ ޮށ ްދި ނުނ ް ިހމެނ ެއ ެވ ެ. ނޭވ ާ ހިއ ްލުނ ް )އެސްތ ްމ ާ( ،ހ ުޅ ުހ ުޅުގ ައި ދުންފ ަތ ާއި މަސްތ ުވާތ ަކ ެއްޗ ަށ ް ދ ެވި ހިފާފ ައި ތި ބޭމީހުނ ް އެތ ަކ ެއ ްޗ ާއި ދުރ ުކުރ ުވ ުމ ާއި ،ރި އްސުމ ާއި ،އ ެލ ާރޖި ކ ްވ ުމ ާއި ،ހަންގ ަނޑ ު ކުރަކިވ ުމ ާއި ،ހަންގ ަނޑ ު ިހރ ުވ ުމ ާއި ،ގ ޮތްނޭގ ޭ އެތ ަކ ެތި ނ ް ހ ަށި ގ ަނޑ ަށ ް ލި ިބފ ައި ވ ާ ގ ެއ ްލުނ ް ސންތ ަކ ާއި އ ައ ިްސވުންފަދ ަ އ ެ ިކކަހަލ ަ ރި އ ް ު ފ ޫބ ެއ ްދ ުމ ާއި ކެނ ްސަ ރަށ ް ލ ުއި ހ ޯދ ާދި ނ ުމ ާއި ސ ފަރ ުވާދ ެއ ެވ ެ. ބ ަލި ތަކ ަށ ްވ ެ ް ފ ަސޭ ހަކ ޮށ ްދި ނ ުމ ާއި ،ކެނ ްސަ ރ ު ނުޖެހ ޭ މީހުނ ް ކުރުކ ޮށ ް ދަންނަވާނަމ ަ މ ުޅި ކެނ ްސަ ރ ާއި ދުރުކ ޮށ ްދި ނ ުމ ާއި ، ހ ަށި ނޑ ު އ ެއްކ ޮށ ް އ ޯވ ަރހ ޯލްކ ޮށ ް އ ަލުނ ް ގުރ ުދ ާ )ކިޑ ްނީ ( ގ ައި އ ުފެދ ޭ ސ ޕްރ ޮގްރ ާމ ުކުރ ުމ ުގ ެ ިހލ ޭ ޚިދުމ ަތެކ ޭވ ެ ް ސޖ ަރީ އ ަކ ާއި ނުލ ައި ިހލ ަާ ، ދެންނ ެވި ދާނ ެއ ެވ ެ .ލ ޮބ ުވ ެތި އ ަޚުންނ ާއި ނައ ްތ ާލ ުމ ާއި ،ފުރަމ ޭ އ ުޚ ުތުންނޭވ ެ ،އ ޮޅުމ ެއ ްގ ެ ތެރޭގ ައި )ލި ވ ަރ( އި ންނ ެވެނަމ ަ ،މ ަޢ ާފ ުކުރައ ްވ ާށ ެވ ެ .އ ަދި ސ ކުރައ ްވ ާށ ެވ ެ .އ ެ ީއ އ ެ އ ޮޅ ުމުނ ް އ ުފ ާވ ެ ް ސަ ލާމ ަތ ްވުމ ަށ ް ތި ޔަކިޔ ުއ ްވި ފަރ ުވ ާއ ާއި ވަރަށްއަވަހ ަށ ް ބ ައްދ ަލ ުވާނެތީވ ެއ ެވ ެ .އ ެ ީއ އި ންސާނީ ޑ ޮކްޓަރ ެއްނޫނ ެވ ެ .އ ަޅުގ ަޑ ުމެނ ް މުސްލި މުންނ ާއި ބ ައްދ ަލ ުކުރ ާ ބަރަކ ާތ ްތ ެރި ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ުގ ެ ރޯދ ައި ގ ައި ﷲ ސުބ ުޙާނަހޫވަތ ަޢ ާލ ާ ލ ައ ްވާފ ައި ވ ާ ބޭސްވ ެރި ކ ަމ ުގ ެ އ ަށ ް ލ ުއި ކަނ ް މ ަތި ވ ެރި ނި ޢުމ ަތްތ ަކ ެވ ެ. ފޯރުކ ޮށ ްދި ނ ުމ ާއި ހަމައަކ ަށ ް ތި ޔަބ ައި މީހުނ ް ރޯދ ަ ިހފ ަނީ ﷲ އ ެޅ ުވ ުމ ާއި ،ފުރަމ ޭގ ެ އެންމ ެހ ާ ބ ަލި ތަކ ަށ ާއި ސުބ ުޙާނަހ ޫ ވަތ ަޢ ާލ ާގ ެ އ ަމުރ ުފުޅ ަށ ެވ ެ. ޭޝނ ް ކ ޮށ ްގެނ ް ޙ ައ ްލުނ ުލި ބ ޭ ބ ަލި ތަކ ަށ ް އޮޕަރ ަ އެކ ަނލ ާގ ެ ދ ެއ ްވ ާ ދަރުމ ައ ާއި ސަ ވާބ ަށ ެވ ެ. ސ ފޯރުކ ޮށްދ ެއ ެވ ެ. ފ ަހ ުގ ެ ފަރ ުވ ާވ ެ ް ސއ ް ީޙ ފަރ ުވާއަކ ަށ ް ނޫނ ެވ ެ .މި ީއ މި ި ހ ަށި ގ ަނޑ ު ފަލ ަވ ުމ ާއި ،ހަޖ ަމ ުކުރ ުމ ުގ ެ ރޯދ ައި ނ ް ލި ިބދ ޭ ފ ައި ދާތ ަކ ުގ ެ ތެރ ެއި ނ ް ވަރަށ ް ސ ީވ ބ ަލި ތ ަކ ާއި ބ ަނޑ ުހިކ ުމ ާއި ، ނި ޒ ާމ ުގ ެ ދުވ ަ ް ކުޑ ަކުޑ ަ މި ންވަރ ެކ ެވ ެ .ފ ައި ދ ާގ ެ އެންމ ެ ގ ޮތްނޭނގ ޭ ބ ަނޑ ުގ ެ ރި އ ް ު ސމ ަށ ް ފަރ ުވ ާކުރ ުމ ާއި ފ ުރި ހަމ ަ މި ންވަރ ު ހ ޯއްދ ެވުމ ަށ ް އަވަހ ަށ ް ހަޖ ަމ ުކުރ ުމ ުގ ެ ނި ޒ ާމ ުގ ެ އ ެތެރޭގ ައި ވ ާ ތ ައ ްޔާރ ުވެލ ައ ްވ ާށ ެވ ެ .މ ާތ ް ﷲ ތި ޔ ަ އެންމ ެހ ާ އެންމ ެހ ާ ސެލްތ ައ ް ތ ާޒ ާކުރ ުމ ާއި ،އ ުފ ެދި ފ ައި ވ ާ އ ަޚުންނ ާއި އ ުޚ ުތުންނަށ ް ރޯދ ައި ގ ެ މ ަތި ވ ެރި ެސޑ ްތ ައ ް ނައ ްތ ާލ ުމ ާއި ސތ ަކ ާއި އ ި ވި ހަގ ޭ ް ސަ ވ ާބ ާއި ދަރުމ ަ ދ ެއ ްވ ާށި ،އ ާ ީމނ ް!
ަސތޮޅު ނ ކ ް ނ ް ޝ ިއޠާ ު ދމަހު ިޖންނި ަ ރޯ ަ ިލޔުނީ :އަޖްނާދ ު ޢަ ީލ
ނމަ، އެޅުވ ޭ ަ
ޝއި ޠާނުނ ް ަ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ު ޖި ނ ްނި ކޮންމ ެ ސތ ޮޅ ު އެޅ ޭ ވާހަކ ަ މި ީއ ކަ ް ރަމ ަޞާ ންމ ަހ ެއ ް ފ ެށ ުމ ާ ހަމ ައި ނ ް މ ަޝް ހޫރ ު ވާހަކ ައ ެކ ެވ ެ .ބ ައ ެއްމީހުނ ްގ ެ ހިތުގ ައި މި ކ ަމ ާއި މ ެދ ު ޝއި ޠާނުނ ް ޝއ ްކުތ ަކ ާއި ސުވ ާލުތ ައ ް އ ުފެދ ެއ ެވ ެަ . ަ ސތ ޮޅ ު އ ެޅުވޭނަމ ަ ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަހ ު މީހުނ ް ކަ ް ކީއ ްވ ެހ ެއްޔ ެވ ެ؟ ނުބ ައި ކަންތ ައްތ ައ ް ކުރަނީ ރޯދ ައި ގ ެ ވ ަގ ުތ ު ލަވ ައި ގ ައި މި ޔ ުޒި ކ ާއި ހޭދ ަކުރ ުމ ާއި ،އަރައި ރުނ ްވ ެ ޒ ުވ ާބ ުކުރުންފަދ ަ ޝއި ޠ ާނީ ކަންތ ައ ްކުރަނީ ކީއ ްވ ެހ ެއްޔ ެވ ެ؟ މި ީއ ަ ސތ ޮޅ ު އ ެޅުވޭނަމ ަ ޝއި ޠާނ ާ ކ ަ ް ކަންކަމ ެވ ެ .ވީއި ރ ު ަ މި ހެންވ ަނީ ކީއ ްވ ެހ ެއްޔ ެވ ެ؟ މި ީއ ގި ނަބ ައ ެއ ްގ ެ ޝއ ްކ ުގ ެ ަ ބ ަލި ކ ަށި ޢަޤީދ ާގ ެތެރޭގ ައި އ ުފެދ ޭ ޝއި ޠާނ ާ ަ ޞއްޙ ަ ސަ ނަދުނ ް ަ ސުވ ާލުތ ަކ ެވ ެ. ސމ ެއ ެވ ެ. ސތ ޮޅ ުއ ެޅުވ ޭވާހަކ ަ އ ައި ސްފ ާވ ާއި ރ ުވ ެ ް ކަ ް ސ މި ސުވ ާލުތ ަކ ުގ ެ ޖ ަވ ާބ ު އަޤީދ ާ އ ެހެންނަމ ަވ ެ ް ހަރުދަނ ާކުރ ުމ ުގ ެ ގ ޮތުނ ް އެބ ަ އ ެނގެންޖ ެހ ެއ ެވ ެ. ްސރީ މާނައ ަށ ް އެބ ަ އ ެހެންކ ަމުނ ް އެޙަދީޘ ުގ ެ ތ ަފ ީ ބަލަންޖ ެހ ެއ ެވ ެ. ސޙުރ ު ި ސ ހ ުއ ްޓ ާވ ެ ް ރޯދައ ަށ ް ޖ ެ ިހފ ައި ތި ބ ޭ މީހުނ ް ނުވަތ ަ ޖި ނ ްނި ބ ަލި ޖ ެ ިހފ ައި ތި ބ ޭ މީހުނ ްގ ެ ހ ަށި ގ ަނޑ ަށ ް ޖި ނ ްނި ވަދެފ ައި އެބ ަހ ުއްޓ ެވ ެ .ކ ުރީ ގ ައި އ ައި ސްފ ާވ ާ ސުވ ާލުތަކ ަށ ްވުރ ެ މި ސަ ބަބ ަށްޓަކ ައި މި ސުވ ާލ ު އ ުފ ެދުނ ް މ ާ އ ައ ުލާކަނ ް ބ ޮޑ ެވ ެ.
ކރަނީ ީކއްވެ؟ އެމަހުގަ ިއ ފާފަ ު
ަޟޔ ަﷲ ޢަނ ްހ ުގ ެ ިކބ ައި ނ ް ޙ ާޒި ރ ުވ ެއ ެވ ެ .މި ކ ަމ ާބެހޭގ ޮތުނ ް ބ ައ ެއ ް ޝެ އި ޚުނ ްގ ެ އ ަބ ޫ ހުރައި ރ ާ ރ ި ޞއްލ ަﷲ ރައ ުޔ ު ިހމަނ ާލާނަމ ެވ ެ. ަ ރި ވ ާވ ެގެނ ް ވ ެއ ެވ ެ .ރަސޫލ ުﷲ މި ޙަދީޘ ް ޢި ލ ްމ ުވ ެރި ނ ް މާނަކުރައްވ ަނީ ޢަލ ައި ިހ ވ ަސަ އްލަމ ަ ޙަދީޘ ް ކުރ ެއ ްވި އ ެވ ެ. ﺍﺏ ﹾﺍﳉﹶ ﱠﻨ ﹺﺔ ،އަންނަނި ވި ގޮތ ަށ ެވ ެ. ﺇﺫﺍ ﺟﺎﺀ ﺭ ﹶ ﹶﻣ ﹶ ﻀﺎ ﹲﻥ ﹸﻓﺘ ﹶﱢﺤ ﹾﺖ ﺃﹶﺑ ﹾ ﹶﻮ ﹸ ﱠ ﲔ ﻏﻠﻘﺖ :ﺃﻏﻠﻘﺖ ބަނ ްދ ުކުރ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެ. ﺻ ﱢﻔ ﹶﺪ ﹺﺕ ﻭﹶ ﹸﻏﻠﱢﻘ ﹾ ﺍﺏ ﺍﻟﻨﱠﺎﺭ ﹺ ،ﻭﹶ ﹸ ﹶﺖ ﺃﹶﺑ ﹾ ﹶﻮ ﹸ ﺍﻟﺸ ﹶﻴ ﹺ ﺎﻃ ﹾ ﹺ ﺻﻔﺪﺕ :ﺃﻱ ﺷﺪﺕ ﺑﺎﻷﺻﻔﺎﺩ ﻭﻫﻲ ﺍﻷﻏﻼﻝ ﻭﻫﻮ )ﺭﻭﺍﻩ ﻣﺴﻠﻢ( ސ އ ަތ ުވ ެއްޖ ެ ހިނދ ު ﲟﻌﻨﻰ ﺳﻠﺴﻠﺖ މާނައީ“:ރަމ ަޟާ ނ ް މ ަ ް ސވަރުގ ޭގ ެ ދޮރުކ ޮޅުތ ައ ް ހ ުޅ ުވ ާލެވ ޭހ ުއްޓ ެއ ެވ ެ” .އެބ ަ ީހ ހިލި ހިލ ާ ތ ަކުނ ް ބ ަނދ ެލ ެވި އްޖ ެއ ެވ ެ“. ު އ ަދި ނަރަކ ައި ގ ެ ދޮރުތ ައ ް ބަނ ްދ ުކުރެވ ޭހ ުއްޓ ެވ ެ .ޤ ުރ ްތ ު ީބ ވި ދ ާޅ ު ވި އ ެވ ެ” .ރޯދަމ ަހ ު ނުބ ައި ސތ ޮޅ ު އ ެޅުވ ޭ ކަންތ ައްތ ަކ ާ ފާފަތ ައ ް ކުރާތަނ ް ގި ނައި ނ ް ޝއި ޠާނުންތ ައ ް ކ ަ ް ަ އ ަދި ބުނ ެވި އްޖެނަމ ަ ކީއ ްވ ެގެނ ްތޯއ ޭ ފެންނަނީ ހ ުއްޓ ެވ ެ“. ިކ ިހނ ެއ ްތ ޯއ ެވ ެ؟ ޙަދީޘުގ ައި މި ވ ަނީ މި ފަދ ައި ންނ ެވ ެ .ދ ެ ިކވަޑ ައި ގަންނަވ ަނީ ސތ ޮޅ ު އ ެޅ ުވި ފ ައި ވާނަމ ަ ޝއި ޠާނުންތ ައ ް ކ ަ ް ަ ސ ޝއ ްކ ު ކޮންމ ެ މުސްލި މ ަކ ުވ ެ ް އ ެހެންކ ަމުނ ް މި ަ ފި ލުވަނ ް އެބަޖ ެހ ެއ ެވ ެ .ޖި ނ ްނި އަވ ަލާފ ައި އެކަނ ް އ ެހެނ ް ނުވީހ ެއ ް ނޫނ ްތ ޯއ ެވ ެ؟ ޝރ ުޠުތ ަކ ާ ަ ިތބޭމީހުންނަށ ް ފަރ ުވ ާ ކުރ ާ ިހނ ްދ ު ބ ައ ެއްފަހަރ ު ޖ ަވ ާބ ު :އ ެވާހަކައ ަ ީކ ރޯދ ައި ގ ެ އ ޭގ ެ އަދ ަބުތަކ ަށ ް ރައ ްކ ާތ ެރި ވ ެތި ބ ެ ރޯދ ަ ޖި ނ ްނި ސ ރޯދަމ ަހ ުވ ެ ް ހިފާމީހުނ ްގ ެ ިކބ ައި ނ ް އެކަންތ ައްތ ައ ް ފެންނަލ ެއ ް މ ަދ ުވާނ ެ ވާހަކ ައ ެވ ެ .ނޫންނަމ ަ އ ެ ީއ ސފ ައި ވ ާ ބ ައ ެއ ް ރި ވާޔ ަތްތ ަކުގ ައި އ ައި ް ޝއި ޠާނުނ ްގ ެ ަ ފަދ ައި ނ ް ،ބ ައ ެއ ް ވާހަކ ައ ެވ ެ .އެބ ަ ީހ މ ާރި ދުނ ްގ ެ ޝއި ޠާނުނ ްގ ެ ވާހަކ ައ ެވ ެ .ހ ުރި ހ ާ ަ ވާހަކ ައ ެއ ް ނޫނ ެވ ެ .ނޫންނަމ ަ ްޞދ ަ ީކ އެމ ަހުގ ައި އ ޭގ ެ މ ަޤ ަ އެފަދ ަ ކަންތ ައްތ ައ ް މ ަދ ުވާނ ެ 35
5
ިލޔުނީ :އައ ްޝަ ިއޚ ް އާދަމ ް ޝަ ީމމ ް
ބ ރޙަ ާ މަ ް ބަރަކ ާތ ްތ ެރި ރަމ ްޟާ ނ ް މަހ ަށ ް ތ ަހ ުނި ޔ ާ.. ބަރަކ ާތ ްތ ެރި ރަމ ްޟާ ނ ް މ ަހ ުގ ެ ތ ަހ ުނި ޔ ާ ﷲ zހަދީޘ ް ވި ދ ާޅ ުވ ެ ﺭ ﹶ ﹸ ﺳﻮ ﹸﻝ ﺍ ﹺ
ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. ﺽ ﱠ ﺍﷲﹸ ﻀﺎ ﹸﻥ ﹶ ))ﺃﹶﺗ ﹸ ﺷ ﹾﻬ ﹲﺮ ﹸﻣ ﹶﺒﺎﺭ ﹶ ﹲﻙ ﹶﻓﺮﹶ ﹶ ﹶﺎﻛ ﹾﻢ ﺭ ﹶ ﹶﻣ ﹶ ﺍﺏ ﺻ ﹶﻴﺎ ﹶﻣ ﹸﻪ ،ﺗﹸ ﹾﻔﺘ ﹸﹶﺢ ﹺﻓﻴ ﹺﻪ ﺃﹶﺑ ﹾ ﹶﻮ ﹸ ﹶﻋﺰﱠ ﻭﹶ ﹶﺟ ﱠﻞ ﹶﻋﻠﹶ ﹾﻴ ﹸﻜ ﹾﻢ ﹺ ﺎﺀ ﻭﹶﺗﹸ ﹾﻐﻠﹶﻖﹸ ﹺﻓﻴ ﹺﻪ ﺃﹶﺑ ﹾ ﹶﻮ ﹸ ﹾ ﹶ ﻴﻢ ﻭﹶﺗﹸ ﹶﻐ ﱡﻞ ﹺﻓﻴ ﹺﻪ ﱠ ﺍﻟﺴ ﹶﻤ ﹺ ﺍﺏ ﺍﳉ ﹺﺤ ﹺ ﱠ ﹶ ﹶﻣﺮﹶﺩﹶ ﹸﺓ ﱠ ﻒ ﺍﻟﺸ ﹶﻴ ﹺ ﷲ ﹺﻓﻴ ﹺﻪ ﻟﹶ ﹾﻴﻠﹶ ﹲﺔ ﺧﹶ ﹾﻴ ﹲﺮ ﹺﻣ ﹾﻦ ﺃﻟﹾ ﹺ ﲔ ،ﹺ ﹺ ﺎﻃ ﹺ ﹶ ﺷ ﹾﻬ ﹴﺮ ﹶﻣ ﹾﻦ ﹸﺣﺮﹺ ﹶﻡ ﺧﹶ ﹾﻴﺮﹶ ﹶﻫﺎ ﹶﻓ ﹶﻘ ﹾﺪ ﹸﺣﺮﹺ ﹶﻡ (( ﺻﺤﻴﺢ،
ﺍﻟﻨﺴﺎﺋﻲ ސ ”ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ ގާތ ަށ ް ރަމ ްޟާ ނ ް މ ަ ް އ ަތ ުވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ .އ ެ ީއ ބަރަކ ާތ ްތ ެރި މ ައ ްސަ ރ ެކ ެވ ެ. ﺍﷲ ތި ޔަބ ައި މީހުނ ްގ ެ މ ައްޗ ަށ ްއެމ ަހ ުގ ެރޯދ ަ ފަރ ުޟު ކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ .އެމ ަހުގ ައި އ ުޑ ުގ ެ ދޮރުކ ޮޅުތ ައ ް ހ ުޅ ުވ ެއ ެވ ެ .އ ަދި ޖަހަންނަމ ައި ގ ެ ދޮރުތ ައ ް ބަނ ްދ ު ކުރ ެއ ްވ ެއ ެވ ެ .އ ަދި މ ާރި ދ ު ސތ ަޅ ު އ ެޅ ުވ ެއ ެވ ެ .އެމ ަހުގ ައި ޝއި ޠާނުނ ް ކ ަ ް ަ ސ މ ައ ްސަ ރަށ ްވުރ ެ ހެޔޮކަންބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ އ ެއ ްހ ާ ް ރ ެއ ެއ ް ﷲ ތ ަޢ ާލ ާ ލ ައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ .އެރޭގ ެ
ލަ ިއލަތުލް ޤަދްރި ިވލޭރޭ
4
رﻣﻀﺎن ﻣ�ﺎرك ހެޔޮކ ަމުނ ް މ ަހުރ ޫމ ު ވ ެއްޖ ެ މީހ ާ ހަމަކަށަވަރުނ ް މ ަހުރ ޫމ ު ވ ެއްޖ ެއ ެވ ެ“. ސ މ ާތ ް ﷲ ކޮންމ ެ ދުވަހަކީވ ެ ް ސ ގ ެ ދުވ ަހ ެކ ެވ ެީ .ވމ ައި ކޮންމ ެ ވ ަގުތަކީވ ެ ް ސ ރަމ ްޟާ ނ ް ރަނގ ަޅ ު ވ ަގ ުތ ެކ ެވ ެ .ނަމ ަވ ެ ް މަހ ަށ ް އެކ ަލ ާނގ ެ ދ ެއ ްވާފ ައި ވ ަނީ އ ެހެނ ް ވ ަގ ުތުތަކ ަށ ް ލި ބިގެނ ް ނ ުވ ާ ޚ ާއ ްސަ ކަންތ ައ ް ތ ަކ ެކ ެވ ެ .އި ތުރ ު އެކަލ ޭގ ެފާނ ު ޙަދީޘ ްކުރައ ްވާފ ައި ވ ެއ ެވ ެ. ﹶ ﺻ ﱢﻔ ﹶﺪ ﹾﺕ ))ﺇﹺﺫﹶﺍ ﹶﻛﺎﻧ ﹾﹶﺖ ﺃﻭﱠ ﹸﻝ ﻟﹶ ﹾﻴﻠﹶ ﹴﺔ ﹺﻣ ﹾﻦ ﺭ ﹶ ﹶﻣ ﹶ ﻀﺎ ﹶﻥ ﹸ ﱠ ﲔ ﻭﹶ ﹶﻣﺮﹶﺩﹶ ﹸﺓ ﹾﺍﳉﹺ ﱢﻦ ،ﻭﹶ ﹸﻏﻠﱢﻘ ﹾ ﺎﻃ ﹸ ﹶﺖ ﺃﹶﺑ ﹾ ﹶﻮ ﹸ ﺍﻟﺸ ﹶﻴ ﹺ ﺍﺏ ﺍﻟﻨﱠﺎﺭ ﹺ ﺍﺏ ﹾﺍﳉﹶ ﱠﻨ ﹺﺔ ﹶﻓﻠﹶ ﹾﻢ ﹶﻓﻠﹶ ﹾﻢ ﻳﹸ ﹾﻔﺘ ﹾﹶﺢ ﹺﻣﻨ ﹶﹾﻬﺎ ﺑ ﹶ ﹲ ﺎﺏ ،ﻭﹶ ﹸﻓ ﹺﺘ ﹶﺤ ﹾﺖ ﺃﹶﺑ ﹾ ﹶﻮ ﹸ ﺎﺏ ،ﻭﹶﻧ ﹶﺎﺩﹶﻯ ﹸﻣﻨﹶﺎﺩﹴ ﻳﹶﺎ ﺑﹶﺎ ﹺﻏ ﹶﻲ ﹾﺍﳋﹶ ﹾﻴﺮﹺ ﺃ ﹶ ﹾﻗ ﹺﺒ ﹾﻞ ﻳﹸ ﹾﻐﻠﹶﻖﹾ ﹺﻣﻨ ﹶﹾﻬﺎ ﺑ ﹶ ﹲ ﱠ ﻭﹶﻳﹶﺎ ﺑﹶﺎ ﹺﻏ ﹶﻲ ﱠ ﷲ ﹸﻋ ﹶﺘﻘﹶﺎ ﹸﺀ ﹺﻣ ﹾﻦ ﺍﻟﻨﱠﺎﺭ ﹺ ﻭﹶﺫﹶﻟﹺ ﹶﻚ ﺼﺮﹾ ،ﻭﹶ ﹺ ﹺ ﺍﻟﺸﺮﱢ ﺃ ﹶ ﹾﻗ ﹺ ﹺﻓﻲ ﹸﻛ ﱢﻞ ﻟﹶ ﹾﻴﻠﹶ ﹴﺔ(( ﺻﺤﻴﺢ ،ﺍﻟﺘﺮﻣﺬﻱ ”ރޯދަމ ަހ ުގ ެ ފުރަތަމ ަ ރ ެއި ނ ްފ ެށި ގެނ ް ސތ ަޅ ު ޝއި ޠާނުންނ ާއި ނުބ ައި ޖި ނ ްނީ ނ ް ކ ަ ް ަ އ ެޅ ުވ ެއ ެވ ެ .އ ަދި ނަރަކ ައި ގ ެ ދޮރުތ ައ ް ސ ދޮރ ެއ ް ބަނ ްދ ު ކުރ ެވ ެއ ެވ ެ .އ ެއި ނ ް އ ެއ ްވ ެ ް ސވަރުގ ޭގ ެ ދޮރުކ ޮޅުތ ައ ް ނ ުހ ުޅުވ ޭހ ުއްޓ ެވ ެ .އ ަދި ު
ސ ދޮރުކ ޮޅ ެއ ް ހ ުޅ ުއ ްވ ެއ ެވ ެ .އ ެއި ނ ް އ ެއ ްވ ެ ް ބަނ ްދ ު ނ ުކުރެވ ޭހ ުއްޓ ެވ ެ .އ ަދި މުނ ާ ީދއ ަކ ު ނި ދ ާ އި އ ްވާނ ެއ ެވ ެ .އ ޭ ޘ ަވ ާބ ާއި ދަރުމައ ަށ ް އެދ ޭ މީހ ާއ ެވ ެ! ކ ުރި މ ަތި ލ ާށ ެވ ެ! އަވަސްވެގަންނ ާށ ެވ ެ! އ ޭ ނުބ ައި ޢަމ ަލ ުކުރ ާ މީހުންނޭވ ެ! ހ ުއ ްޓ ާލ ާށ ެވ ެ! ފަހ ަށ ް ޖެހ ޭށ ެވ ެ! އ ަދި މ ާތ ް ﷲ ނަރަކ ައި ނ ް މ ުއ ްތި ކުރައ ްވ ާ ބަޔ ަކ ު ވ ެއ ެވ ެ .އ ެ ީއ ރޯދަމ ަހ ުގ ެ ކޮންމ ެ ރ ެއ ެއްގ ައ ެވ ެ“. މ ުއ ުމި ނ ް އ ަޅުތ ަކުންނަށ ް ބ ޮޑ ުވ ެގެނ ްވ ާ ސމ ެކ ެވ ެ .ހެޔ ޮވ ެގެނ ްވ ާ މުނ ާސަ ބ ަތ ެކ ެވ ެ. މޫ ު ނަރަކަވަންތ ަ ވ ެރި ނ ްގ ެ ލި ސްޓުނ ް ތި ބ ާގ ެ ނަނ ް ސވަރ ުގެވަންތ ަ ވ ެރި ނ ްގ ެ ލި ސްޓުގ ައި ފ ޮހެލ ައި ު ، ުޞތ ު ތި ބ ާގ ެ ނަނ ް ިހމެނުމ ަށްޓަކ ައ ެވ ެ .މި ފުރ ަ ަސބ ު ގ ެއ ްލުވ ައި ލ ާނީ މޮޔ ައ ެކ ެވ ެ .ބ ަދުނ ީ ވ ެރި އ ެކ ެވ ެ. ހ ައްދ ަވާބ ޮޑ ުކުރ ެއ ްވި އަޅަމެނ ްގ ެ ސކ ަލާކ ޮ! އި ބ ަ އި ލ ާހ ު ލ ައްވ ަވާފ ައި ވ ާ ވ ެރި ރަ ް ުޞތ ުގ ެ ބޭނުނ ް މި މ ަތި ވ ެރި ފުރ ަ ހެޔޮގ ޮތުގ ައި ހިފ ުމ ުގ ެ ތ ައުފީޤ ު އަޅަމެންނަށ ް ދ ެއ ްވ ާފ ާނދ ޭވ ެ!
ަލ ިއ ަލ ުތލް ަޤދް ިރ ިވލޭރޭ ކު ާރ ައޅު ަކމުގ ެ ާމތް ަކ ްނ އެއްހާސް ަމއްސަ ުރގ ެ ައޅު ަކ ަމށްވު ެރ ަމ ިތވެ ިރވެގ ެ ްނވެއެވެި .މ ީއ އެ ްނމެ ަނށް ަވ ްނ ަހ ާނ ވެފަ ިއވާ ެރއެކެވެަ .ނ ަމވެސް ޖުމްހ ޫ ުރ ިޢލްމުވެ ިރ ްނ އެއްބަސް ވެ ަވ ަޑ ިއގަ ްނ ަނވާ ގ ޮ ުތގަ ިއ ިމ ެރ ައ ީކ ަރމަޟާ ްނ ަމހުގ ެ ފަހ ު ިދ ަހ ިއގ ެ އ ޮ ަނ ިހ ިރ ރޭ ަތކުގ ެ ެތ ެރ ިއ ްނ ެރއެކެވެީ .ކ ިރ ިތ ރަސޫ ާލ zގ ެ ަޙ ީދޘްގ ެ ާމ ާނގަ ިއ ަވ ީނ ” ިތ ަޔ ަބ ިއ ީމހ ު ްނ ޯރ ަދ ަމހުގ ެ ފަހ ު ިދ ަހ ިއގ ެ އ ޮ ަނ ިހ ިރރޭ ަތކު ްނ ަލ ިއ ަލ ުތލް ަޤދް ިރ ިވލޭރޭ ިލ ިބގަ ްނ ާނ ެށވެ“.
ނ އަދަދުގަ ިއ ިދއިސް ލާމ ް މަޖައްލ ާ؛ 2ވަ ަ < މަސްޖި ދ ުލ ް އ ަޤ ްޞާ އ ަ ީކ ކ ޮބ ާ؟ < ހ ުކުރ ު ޚ ުޠ ުބ ާ ކީއ ްކުރ ާ އ ެއްޗ ެއ ް؟ < ހ ުކުރަށ ް ފެނ ްވެރުނ ް < ތި ބާއ ަށ ް އުންމ ަތ ް ިބނ ާ ކުރ ެވި ދާނ ެ!
ްޝނ ް މ ެކުހ ަށ ް < ކޮރަޕ ަ
< ލ ަދ ުވ ެތި ކަނ ް އި ސްލ ާ ީމ ޘ ަޤާފ ަތ ުގ ެ އ ައްޑ ަ ނަ!
މަޖައްލ ާ 2# އޮން ަލ ިއންކޮށް ިވދާޅުވ ޭ!
ޝއި ޠާނުނ ްގ ެ ’ބ ޯ‘ ހުންނަނީ ިކ ިހނ ެއ ް؟ < ަ
އ ެ ިޑޓ ޯ ިރއަލް މަސްއ ޫލ ުވ ެރި ޔ ާ:
ލި ޔުނ ްތ ެރި ނ ް:
މުހ ައްމ ަދ ު ނަޡީފ ު
ސ ފި ކ ުރީ ްޝއި ޚ ް ހ ަސަ ނ ް މ ޫ ާ އ ައ ަ ާސމ ް ްޝއި ޚ ް ޢ ަ ީލ ޒ ާ ިހރ ު ިބނ ް ސަ ޢީދ ު ޤ ި އ ައ ަ
އ ެޑި ޓ ަރ:
ޝމީމ ް ިބނ ް އި ބްރާހީމ ް ްޝއި ޚ ް އާދ ަމ ް ަ އ ައ ަ
އ ަޙްމ ަދ ު ޚަލީލ ު
ްޝއި ޚ ް މުޙ ައްމ ަދ ު ޢި ޔ ާޟް ޢ ަބ ްދ ުލ ް ލަތީފ ު އ ައ ަ
އ ެގ ްޒ ެކ ްޓި ވ ް އ ެޑި ޓ ަރ:
އ ަލ ްއުސްތާޛ ާ އަނާރ ާ ނަޢީމ ް
ސނ ް އ ަ ީލ އ ަހ ްސަ ނ ް އި ހ ް ާ
ސނ ް އ ަ ީލ އ ަހ ްސަ ނ ް އި ހ ް ާ މުހ ައްމ ަދ ު އ ަހްމ ަދ ު )މ ޯޑ ް(
މެނޭޖި ނ ްގ އ ެޑި ޓ ަރ:
ސނ ް ޝޤީފ ް އި ހ ް ާ ޙުސެއި ނ ް ަ
އި ސްމ ާޢި ލ ް އ ަފްރ ާޙ ް
ޢ ަބ ްދ ުލ ް ޢަޒީޒ ު ޔޫސުފ ް ސނ ާ އ ައި މި ނަތ ު އި ޙ ް ާ
ގްރ ެފި ކްސް:
ޝު ޢ ައި ބ ް ނ ާޒި މ ް
އި ސްމ ާޢި ލ ް އ ަފްރ ާޙ ް
މުހ ައްމ ަދ ު ވި ޝާ ހ ު
ސނ ް ޝފީއ ު އި ހ ް ާ އ ަބ ްދ ުﷲ ަ
ޝތ ު ޒި ފ ާފ ް އ ާއި ަ ޙ ާތި މ ް ޔޫސުފ ް
ފ ޮޓ ޯގްރ ާފ ާރ:
ޝޔ ާޒ ު ްހ ަސަ ނ ް ި
ަސމ ް މުޙ ައްމ ަދ ު ވ ީ
އ ަޖްނ ާދ ު ޢ ަ ީލ
މުޙ ައްމ ަދ ު އާދ ަމ ް
އި ބްރާހިމ ް މ ަބްރ ޫކ ް
ޢި ދާރ ާ: މ .ފަންނ ުވ ެލި
ޝފީޢ ު ޢ ަބ ްދ ުﷲ ަ އ ައި ޝާ މުނ ާ
)3ވަނަ ފަނ ްގި ފި ލ ާ( ބ ޮޑ ުތ ަކުރ ުފާނުމ ަގ ު ،މ ާލ ެ ހ ޮޓ ްލ ައި ނ ް7527527 :
w
ސ ސޕިއ ާ ޕ ްރި ނ ްޓ ް ް ޕ ްރި ނ ްޓ ްކ ުރީ ީ :
އެތެރޭގައި:
5
ރޯދަމަހ ު ިޖން ިނ ޝަ ިއޠާނުން ކަސް ތޮޅ ު
ރ ީނ ީކއްވ ެ؟ ނމ ަ ،އެމަހުގަ ިއ ފާފަކ ު ަ އެޅުވ ޭ ަ
6 9 12
ިހލޭ ފަރުވާދެއްވ ާ ޑޮކްޓަރު 4 ،ހަފްތާގ ެ
ރނީ... ރތްކ ު ަ މުއްދަ ަތކަށް ރާއްޖެއަށްވ ެސް ިޒޔ ާ ަ ރމ ަޟާ ން މަހުގ ެ ދުވަހ ު ތާވަލ ު ަ ރދުކުރާން ފ ެ ިނހ ު ިރ ރމ ަޟާ ންމަހުގަ ިއ ޚ ަ ަ ަ
އެންމ ެ ރަނގަޅ ު ކަންކަމީ....
14 31
ރޯދަ މަހ ާ ިއ ރޯއްޖާއެވ ެ.
ރމ ަޟާ ންމަހުގ ެ މ ަ ިތވ ެ ިރކަމ ާ ިއ އެމަހުގ ެ ަ
ްޞއ ް ަޔތ ު! ޚާއ ި
36
ކަންނެތްކަމ ާ ިއ ކަމެއްނެތ ް ކަމުގ ެ މައ ްސަ ރު :ސަ ަލފުންނާ ިއ އަޅުގަނޑުމެން 3
www.dhiislam.com | info@dhiislam.com | facebook.com/dhiislam | twitter.com/dhiislamdaily
2
1
ރއްކާތ ެ ިރވ ެ ަލއްވ ާ! ިމފޮތުގަ ިއ ީކ ިރ ިތ ޤުރުއާނުގ ެ ަބއެއ ް އ ާ ަޔތ ް ަތކ ާ ިއ ޙ ަ ީދޘ ް ިހމ ެ ިނފަ ިއވ ާ ީތ ިމފޮ ަތށް ަ