DHV Duurzaamheidsverslag 2011 by Royal HaskoningDHV

Advies- en ingenieursbureau

dhv.nl

Duurzaamheidsverslag 2011 DHV

Altijd een oplossing verder

Duurzaamheidsverslag 2011

DUURZAAMHEIDSVERSLAG 2011 DHV

Duurzaamheidsverslag 2011

Leeswijzer Dit duurzaamheidsverslag geeft inzage in de belangrijkste duurzaamheidsprestaties en ontwikkelingen die bij de Nederlandse onderneming van de DHV Groep plaatsvonden in het kalenderjaar 2011. De DHV Groep rapporteert sinds 2007 jaarlijks over Duurzaam Ondernemen, conform de richtlijnen het GRI (Global Reporting Initiative). Dit is het eerste verslag dat zich volledig richt op het Nederlandse bedrijf binnen de DHV Groep, zijnde de DHV B.V. (verder in dit verslag DHV genoemd). Doel is om u met dit verslag gerichter te informeren over de prestaties van DHV in Nederland en de dialoog te bevorderen. Het jaarverslag van de DHV Groep rapporteert over de financiële prestaties van het internationale bedrijf en over de voortgang op de belangrijkste duurzaamheidsindicatoren en thema’s. De prestaties van de Nederlandse DHV onderneming zijn daarin geaggregeerd opgenomen. Dit duurzaamheidsverslag is conform de GRI-richtlijnen (GRI A+) opgesteld. Ernst & Young heeft hierop een beoordelingsopdracht uitgevoerd. Het verslag beschrijft eerst de kenmerken van DHV en de belangrijkste gebeurtenissen en resultaten in 2011 op hoofdlijnen. Daarna gaan we in op de visie van DHV op haar rol in de maatschappij, de invloed en het belang van onze stakeholders en de vertaling naar doelen en maatregelen op het gebied van duurzaamheid. Vervolgens wordt verder een toelichting gegeven op de drie pijlers van ons duurzaamheidsbeleid: duurzaamheid als toegevoegde waarde in projecten voor onze opdrachtgevers, duurzaamheid in onze eigen bedrijfsvoering en maatschappelijke betrokkenheid.

Dit verslag is opgesteld voor zowel interne- als externe stakeholders, die geïnteresseerd zijn in de duurzaamheidsprestaties van DHV. We merken een groeiende belangstelling hiervoor bij zowel onze opdrachtgevers als onze medewerkers. Wij hechten veel waarde aan de mening, suggesties en ideeën van onze stakeholders en nodigen u als lezer dan ook van harte uit om met ons in gesprek te gaan over duurzaamheidsthema’s.

Voor vragen, opmerkingen en suggesties kunt u contact opnemen met: Marjolein.Demmers@dhv.com (Directeur Duurzaamheidsprogramma) GerritJan.Schraa@dhv.com (Corporate Responsibility Manager)

Duurzaamheidsverslag 2011

DHV in vogelvlucht Profiel DHV heeft de ambitie om een toonaangevend advies- en ingenieursbureau te zijn, dat vanuit hoogwaardige expertise en leiderschap in innovatie en duurzaamheid haar klanten ondersteunt in het ontwikkelen van oplossingen voor de duurzame ontwikkeling van onze leefomgeving. De kracht van DHV is onze brede lokale expertise, aangevuld met internationale kennis en ervaring vanuit de DHV Groep. DHV is al 95 jaar actief met vele grote en kleine vraagstukken van Nederland. We werken bij voorkeur met een geïntegreerde aanpak aan complexe problemen op het gebied van infrastructuur & mobiliteit, water & milieu, ruimte & vastgoed en industrie. Onze dienstverlening richt zich op de totale projectcyclus en omvat management consultancy, onderzoek en advies, ontwerp en engineering, en project-, contracten assetmanagement. DHV telt 1800 medewerkers in Nederland en heeft hier negen kantoren. De hoofdvestigingen zijn Amersfoort, Den Haag en Eindhoven. DHV maakt deel uit van de DHV Groep met een netwerk van 73 kantoren wereldwijd. De DHV Groep heeft 4.300 medewerkers en realiseerde opbrengsten van € 425 miljoen. Onze klanten zijn overheden, semi-overheden, bedrijfsleven, aannemers en ontwikkelaars, internationale financieringsinstellingen en maatschappelijke organisaties. Onze missie luidt: ´DHV is een bedrijf voor mensen van mensen, dat in hechte samenwerking met onze klanten innovatieve en kwalitatieve oplossingen aanbiedt voor de duurzame ontwikkeling van onze leefomgeving.´

Kernwaarden Onze kernwaarden zijn integriteit, respect en vrijheid. Onze waarden en normen zijn vastgelegd in onze Business Principles. Dit is het uitgangspunt van waaruit wij werken. Deze Business Principles geven alle medewerkers inzicht in wat er van hen verlangd wordt en vormen de basis voor de dialoog met alle belanghebbenden van DHV. Naast onze kernwaarden is onze focus gericht op leiderschap, resultaat en samenwerking, en stimuleren wij een cultuur van verantwoordelijkheid en partnerschap. Wij opereren met een diepgeworteld commitment ten aanzien van maatschappelijke betrokkenheid, integriteit en aansprakelijkheid. We respecteren andere zienswijzen. Met onze dienstverlening en in onze 1

United Nations Framework Convention on Climate Change

bedrijfsvoering streven wij naar een positieve invloed op economie, maatschappij en milieu en ecosystemen. Om aan ons streven naar integer handelen concrete uitvoering te geven, hebben wij een Business Integrity Management System (BIMS) opgezet en een Compliance Program om toe te zien op de naleving daarvan. DHV Groep ontving hiervoor als eerste advies- en ingenieursbureau eind 2010 het ‘Active Anticorruptie certificaat’ van ETHIC Intelligence. Duurzaamheid vertalen we naar concrete oplossingen in projecten en naar ons eigen handelen. DHV opereert bijvoorbeeld CO2-neutraal en streeft naar 25% CO2-reductie in 2015 (ten opzichte van 2008). We compenseerden onze emissies in 2010 vanuit twee UNFCCC1 erkende windenergieprojecten in China en deden dat weer voor 2011.

Strategie op hoofdlijnen DHV Groep heeft haar ambities vastgelegd in het strategische document ‘Vision 2015; Step Change’. Doel is om te groeien naar een internationale top-10 positie van employee-owned advies- en ingenieursbureaus en om de marktpositie van het bedrijf internationaal te versterken, met duurzaamheid en innovatie als basiskwaliteiten. Deze strategie is leidend voor de DHV Groep. We ervaren dat onze expertise van steeds groter maatschappelijk belang wordt, om nieuwe uitdagingen het hoofd te kunnen bieden. Veranderende populatie, verstedelijking met toenemende mobiliteit, klimaatverandering, veiligheid en water, grondstoffenschaarste, en degradatie van ecosystemen en diversiteit zijn voorbeelden van actuele thema’s. Door economische onzekerheid en instabiliteit wordt het bieden van passende oplossingen een nog grotere uitdaging. In 2011 concludeerde DHV dat de groeidoelstelling in de huidige economische omstandigheden het best bereikt kan worden door een fusie op basis van gelijkwaardigheid aan te gaan met Royal Haskoning. Dit voorstel is in december 2011 goedgekeurd door onze Raad van Commissarissen. In onze strategie staan drie pijlers centraal: klanten marktgerichtheid, ‘operationele excellence’, en duurzaamheid en innovatie. DHV wil dé engineering consultant zijn voor integrale en innovatieve oplossingen voor de duurzame ontwikkeling van onze leefomgeving. We richten ons op het integreren en combineren van top expertise en onze brede kennis en oplossend vermogen in complexe vraagstukken. We willen bijdragen aan duurzame ontwikkeling door leiderschap te tonen in duurzaamheid in onze projecten.

Duurzaamheidsverslag 2011

Directie

Binnen de DHV Groep vertegenwoordigt DHV B.V. het merendeel van de Nederlandse onderdelen. De directie van DHV B.V. bestaat uit Piet Besselink (directievoorzitter), Eugene Gr端ter (directielid / COO), Johan van Manen (CFO) en Henk Leisink (HR). Informatie over de DHV Groep, de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen staat vermeld in het jaarverslag 2011 van de DHV Groep (www.dhvgroup.com/annualreport).

Share Our DHV Group

DHV is een zelfstandig bedrijf; alle medewerkers hebben de gelegenheid aandelen te verwerven in het bedrijf. Om participatie in het bedrijf te stimuleren heeft de DHV Groep in 2008 een nieuw en internationaal programma gelanceerd waarmee aandelen beschikbaar zijn gesteld aan alle medewerkers. Maximaal 25% van de aandelen van de DHV Groep zijn hiervoor gereserveerd.

Omzet per klantgroep

Omzet

E 253 miljoen

Omzet per markt (in %)

Omzet per regio (in %)

vrouwelijk mgt

CO2 uitstoot per fte

5322 kg 100% gecompenseerd

Mobiliteit Bouw & Industrie Water Ruimtelijke planning

Diversiteit

21%

Overheid Industrie Publieke dienstverlening Internationale financieringsinstellingen Overig

Medewerkers

1814

(in %)

14 4

Nederland NL-Noord NL-Oost NL-Noordwest NL-Zuidwest NL-Zuid Internationaal

Duurzaamheidsverslag 2011

Inhoudsopgave

Voorwoord Samenvatting Algemeen jaaroverzicht 2011 1. Duurzaamheidvisie en strategie

1.1 Maatschappij visie

8 9 10 12

1.2 Rol van DHV

1.3 Management en rapportage

1.4 Stakeholderdialoog en maatschappelijk debat

1.5 Duurzaamheidsaanpak

2.1 Visie en ambitie

2.2 Marktontwikkelingen duurzaamheid

2.3 Vanuit één visie naar concrete oplossingen

2.4 Criteria van opdrachtgevers

2.5 Innovatie

2.6 Leiderschap

2.7 Expertise delen en ontwikkelen

2.8 Dilemma’s

Duurzaamheid in onze projecten

Duurzaamheid in onze bedrijfsvoering

3.1 Onze mensen

3.2 Ons facilitair bedrijf

3.3 Integriteit en transparantie

3.4 Dilemma’s

4.1 Partnerships

4.2 Eigen initiatieven

4. 5. 6. 7. 8. 9.

Maatschappelijke betrokkenheid

48 48

Vooruitblik 2012-2015 Externe erkenning Reikwijdte Assurance rapport Bijlagen

9.1 Verklarende woordenlijst

52 55 56 57 58

9.2 Stakeholderdialoog

9.3 Persberichten

9.4 Publicaties

9.5 Organogram DHV B.V.

9.6 Juridische Structuur DHV Groep

9.7 Operationele Structuur DHV Groep

9.8 Managementsysteem DHV B.V.

9.9 CR Data 2011

Duurzaamheidsverslag 2011

Voorwoord Beste lezer, Het jaar 2011 is voor ons een jaar geweest van herstel. In 2010 werd duidelijk dat forse aanpassingen nodig waren om onze dienstverlening en capaciteit aan te passen aan de ontwikkelingen in de markt. Het economische klimaat heeft veel impact op onze klanten en dit heeft logischerwijs ook consequenties voor onze sector. De plannen en voorzieningen die we eind 2010 hebben vastgesteld, zijn in 2011 in de praktijk gebracht. Afscheid nemen van gewaardeerde collega’s hoorde daarbij. Door goede samenwerking met de Ondernemingsraad en met een degelijk sociaal plan hebben we ons uiterste best gedaan om mensen een nieuw perspectief te laten vinden. Tegelijkertijd hebben we ook gewerkt aan structurele maatregelen voor de toekomst, door te investeren in onze kostenstructuur, flexibiliteit, klantgerichtheid en duurzaamheid. Ondanks een krimpende markt hebben we ons marktaandeel weten te vergroten. De duurzame renovatie van ons hoofdkantoor is afgerond en in goede overeenstemming is Mechatronics overgenomen door Neways. We hebben in 2011 mooie opdrachten in portefeuille gekregen, zoals de innovatieve Nereda® afvalwaterzuivering in Dinxperlo, een planstudie naar een nieuwe grote zeesluis in IJmuiden, de uitbesteding van haar vastgoed aan DHV door de gemeente Hoorn en het begeleiden van de duurzame gebiedsontwikkeling van voormalig vliegveld Valkenburg. Ons medewerkersbetrokkenheidsonderzoek kreeg een goede respons en biedt inzicht en aanknopingspunten waar we in 2012 een vervolg aan geven. DHV is een bedrijf dat vooruit wil. De uitdagingen die voor de deur staan zijn enorm. We acteren in een markt die deels traditioneel is ingericht, en deels op de drempel staat van een nieuw tijdperk. Daarom zijn we in 2011 gestart

met een duurzaamheidsprogramma, waarmee we vooral duurzaamheid in projecten steviger willen verankeren. In diverse projecten, evenementen en gesprekken met klanten hebben we aandacht besteed aan duurzaamheid. Steeds meer klanten benoemen hun verantwoordelijkheid en ambities in duurzame ontwikkeling. Wij bewegen ons graag in de voorhoede en dagen onszelf en onze klanten uit om grotere stappen vooruit te maken. Uiteindelijk is duurzame ontwikkeling een opgave voor ons allemaal, en is samenwerking cruciaal. Sinds 2007 communiceert DHV internationaal over haar prestaties op het gebied van duurzaam ondernemen, conform de GRI-richtlijn. DHV rapporteert voor 2011 over duurzaam ondernemen op lokaal niveau. De toegevoegde waarde van onze duurzaamheidsverslaggeving is groter op lokaal niveau voor onze stakeholders, zo blijkt uit evaluaties. Het doet meer recht aan het feit dat DHV grotendeels op nationaal niveau werkt. Echter ook voor de DHV Groep blijft duurzaamheid een speerpunt waarop wordt gestuurd en gemonitord. In het jaarverslag van de DHV Groep is daarom een samenvatting geïntegreerd. In dit duurzaamheidsverslag leest u hoe wij aankijken tegen duurzame ontwikkeling, wat onze rol daarin is, welke voortgang wij hebben geboekt in 2011, en welke uitdagingen wij zien voor de toekomst. Wij zijn benieuwd naar uw reactie en nodigen u uit om met ons mee te denken en de dialoog aan te gaan. Hoogachtend, Piet Besselink Directievoorzitter DHV B.V. Amersfoort, 2 april 2012

Duurzaamheidsverslag 2011

Samenvatting l resultaat behaald l resultaat gedeeltelijk behaald l resultaat (nog) niet behaald KPI

Doel 2011

Resultaat 2011

Doel 2012

Samenwerking met stakeholders

Partnerships

Samenwerking in: l Voortzetting actieve samenwerking - De Groene Zaak Kennisdelen tussen units over - Leaders for Nature partnerships (leren) Samenwerking op projecten en markten door business units

Stakeholderdialoog

Gestructureerde aanpak dialoog met stakeholders

Stakeholderdialoog aanpak opgesteld, l Uitvoeren (100%), door extra focus op structureel ingebed en ~80% uitgevoerd target voor klant-dialoog

Maatschappelijk debat

Proactieve benadering

l Min. 1 Ronde Tafel 2 Ronde Tafels Klant events, Debatten: NSC2011, Energize! Thema-events

Account management

Versterken

Marketing & Sales aanpak ontwikkeld, incl. account management

l Implementatie en trainingen

Kennis en ontwikkeling duurzaamheid (business units en stafafdelingen)

10 unit kick-off workshops en actieplannen opgesteld 400 p. getrained 10 coördinatoren ingezet en netwerk opgezet (3 sessies) Kennis en informatieportal opgezet

l 10 unit workshops voor ‘duurzame klant-

Borgen van duurzaamheid in projecten

e-Value ontwikkeld, checklist voor duurzaamheid in projecten Kennisdragers overzicht gemaakt

l e-Value geïmplementeerd

Leiderschap en innovatie (R&D)

Pro-actieve acties genomen en concepten naar de markt gebracht R&D investeringen 20% lager ivm herstelplan I-Room ingericht

l Toename uitvoering van concepten

Diversiteit

20% in top posities (2013)

11% vrouwen in senior posities Bewustwording door Coaching, Open Tafel-dialoog, Café

l Vrouwen in top posities 15% eind 2012

Ontwikkeling

Ontwikkeling training

Training beperkt vanwege herstelplan Focus op duurzaamheid en diversiteit

l Trainingen weer geleidelijk normaliseren

Betrokkenheid

Betrokkenheidsonderzoek

Onderzoek uitgevoerd: goede response

l Resultaten vertalen naar acties 2012

CO2-voetafdruk

CO2-neutraal werken en 25% reductie CO2-prestatieladder

CO2-neutraal door compensatie l Voetafdruk 13% lager, maar per FTE ongeveer stabiel gebleven Op CO2-prestatieladder niveau 5 behaald

Kantoren

Verduurzamen van kantoren

In totaal 4,5 % minder m2 l m2 per medewerker omlaag In totaal 10% minder CO2 (Per FTE geen ‘ANDERS werken’ plan uitvoeren effect door afname aantal medewerkers) Pilot uitbreiden ‘Energie per werkplek’ Renovatie hoofdkantoor gereed ANDERS werken gestart Pilot gedrag Energie per werkplek

Mobiliteit

Verduurzamen van mobiliteit Gedragsverandering

In totaal 4% minder km’s* l Mobiliteitsgedrag beïnvloeden Ervaring In totaal 13% minder CO2* (Per FTE geen opdoen met elektrisch rijden effect door afname aantal medewerkers) Beschikbaarheid video/teleconf. Elektrisch rijden pilot gestart

Duurzaam inkopen

Duurzaamheid in voorwaarden en contracten

l Duurzaam inkopen voortzetten en Inkoopvoorwaarden aangepast Concrete duurzame inkoopcontracten voor meetbaar maken huurauto’s, papier en ICT

Integriteit en Transparantie

BIMS Klokkenluidersregeling

BIMS onder de aandacht in rapportages, l BIMS onder de aandacht houden overleggen en trainingen e-learning introduceren 1 melding ivm integriteit

Stakeholders

Projecten Duurzaamheid in projecten en innovatie

proposities’ Acties uit jaarplannen 2012 Portal en Netwerk verder versterken (5 sessies)

Kennisdragers toegankelijker

Twee Nieuwe concepten R&D investeringen op niveau van 2011 I-Room breed benutten

Bedrijfsvoering Bewustwording voortzetten

(2%)

Borgen prestatieladder 2012 (inkoop, communicatie, initiatief) Reductie: - target kantoren: krimp m2 - target mobiliteit: gedrag

Maatschappelijke betrokkenheid Focus op educatie en duurzaamheid

RCE-partnership gesloten en kennismaking gestart

l Programma opstellen en starten met inzet van medewerkers

Duurzaamheidsverslag 2011

Algemeen jaaroverzicht 2011 In mei keurde de directie en de Ondernemingsraad de herstructureringsplannen goed voor de staforganisatie en werd met de uitvoering gestart.

In het eerste kwartaal van 2011 speelde de herstructurering van de organisatie een grote rol. Om het bedrijf weer in balans te brengen met de vraag vanuit de markt is het bedrijf afgeslankt. De Ondernemingsraad en de medewerkers zijn intensief betrokken geweest bij de uitvoering van het herstelplan.

2011

In mei 2011 kwam ook de verkoop van het DHV onderdeel Mechatronica (54 werknemers) aan Neways Electronics International tot een afronding. Mechatronica – ontwikkeling en engineering van elektronische systemen- vindt in Neways een partij die de ontwikkeling en groei van het bedrijf verder vorm kan geven.

In mei werd het duurzaam gerenoveerde hoofdkantoor in Amersfoort geopend, met het klantevent ’Energize!’. Daarbij presenteerden we onze nieuwste kennis en concrete praktijkvoorbeelden op het gebied van duurzaamheid.

trainingen Duurzaam Doen van start

Klanten arriveren in Amersfoort voor Energize!

Folkert van der Molen ontvangt

In het voorjaar is gestart met een 2-jarig duurzaamheidsprogramma. Door trainingen en workshops met alle business units van het bedrijf is een bedrijfsbrede ontwikkelagenda opgesteld.

januari

februari

maart

april

mei

juni

Duurzaamheidsverslag 2011

In november organiseerde DHV en partner CKC voor de 12e keer het Nationaal Sustainability Congres ’The Next Leap’ in Den Bosch, met een dynamisch programma en internationale sprekers. Het congres was uitverkocht en positief beoordeeld door de deelnemers.

In september ging DHV een driejarige samenwerking aan met het UN Regional Center of Expertise (RCE Rhine-Meuse), om samen invulling te geven aan educatie voor duurzame ontwikkeling.

2011 Minister Marja van Bijsterveldt reikt op Duurzame Dinsdag (eerste dinsdag van september) een Duurzaam Lintje uit aan senior adviseur duurzaam ondernemen en milieubeleid Folkert van der Molen

een Duurzaam Lintje

DHV gaat samenwerking aan met RCE Rhine Meuse

In juli werd DHV lid van De Groene Zaak (‘ondernemers voor een duurzame economie’).

juli

augustus

september

In oktober behaalde DHV het certificaat voor trede 5 op de CO2prestatieladder.

2e Nationaal Sustainability Congres is wederom

In november werd een Medewerkersbetrokkenheidsonderzoek uitgevoerd. De response was 69%.

0ktober

november

december

Duurzaamheidsverslag 2011

Duurzaamheidvisie en strategie

Duurzaamheidsverslag 2011

1. Duurzaamheidvisie en strategie De visie en strategie van DHV in relatie tot duurzaamheid is historisch ontstaan. De oorsprong ligt in de taakopvatting van de oprichters van het bedrijf in 1917. Als Civiel ingenieursbureau begon DHV met het ontwikkelen en realiseren van veiligheidsmaatregelen tegen overstromingen. Dit was van groot maatschappelijk belang en het legde een grote verantwoordelijkheid bij de ingenieurs. Vanuit deze basis ontwikkelde DHV zich als een onafhankelijk en breed advies- en ingenieursbureau zonder externe aandeelhouders, dat werkt aan de duurzame inrichting van de leefomgeving.

1.1 Maatschappij visie Ook vandaag de dag staat de wereld en de ruimtelijke inrichting onder druk. De wijze waarop in behoefte van de mondiale samenleving wordt voorzien is niet duurzaam. Het gebruik van ruimte en natuurlijke hulpbronnen is groter dan de aarde duurzaam kan leveren. Vitale ecosystemen degraderen. De negatieve effecten hiervan voor de samenleving worden steeds concreter merkbaar en meetbaar, zowel op mondiaal als op lokaal niveau. Het maatschappelijke besef dat verandering noodzakelijk is, is de afgelopen tien jaar snel toegenomen. Ook op sociaal-economisch vlak verandert de maatschappij, hetgeen een impact heeft op de behoefte aan voorzieningen en op de invulling daarvan. Vergrijzing, verstedelijking en regionale krimp zijn daar een voorbeeld van. Maar ook actuele zaken als het nieuwe werken en de recessie beïnvloeden gedrag en behoeften van mensen. Om in dit complexe speelveld te komen tot passende en duurzame oplossingen voor onze klanten is niet eenvoudig. Het vergt innovaties, transities, en nieuwe paradigma’s. DHV ziet dit als een complex en onvermijdelijk veranderproces met een hoge urgentie, waarin de samenleving stap voor stap haar weg in dient te vinden. Zowel overheid, bedrijfsleven als ieder individu heeft hierin een verantwoordelijkheid. Om intern en extern gelijkgerichtheid en samenwerking te bevorderen, werkt DHV met een eenduidige visie op duurzaamheid, die is gebaseerd op het VN-rapport ’Our Common Future’ (Brundtland, 1987) en ‘The Natural Step’ een generieke praktische strategie om te komen tot een duurzame aanpak. Dit voorkomt een te smalle insteek en spraakverwarring door een verschillende interpretatie van duurzaamheid.

1.2 Rol van DHV DHV ervaart een grote verantwoordelijkheid voor duurzame ontwikkeling. De brede expertise en de concrete werkzaamheden die DHV verricht voor overheid en bedrijfsleven maken het mogelijk om een praktische bijdrage te leveren. Niet alleen in ingenieurswerk (watermanagement, 2

infrastructuur en gebouwen), maar ook in de advisering die daaraan vooraf gaat kan duurzame ontwikkeling worden ondersteund of versneld, en kunnen doorbraken worden bewerkstelligd. DHV is actief verbonden met de opgaven op het gebied van de kwaliteit van de leefomgeving in brede zin; mobiliteit, water, stedelijke ontwikkeling, klimaatverandering, energie, biodiversiteit, voedsel en grondstoffen. Duurzaamheid op deze thema’s is gebaat bij een integrale benadering, samenwerking en een lange termijn afweging. DHV wil een bijdrage leveren door: • met klanten en relaties te zoeken naar nieuwe kansen en concepten; • te investeren in kennis en innovatie; • een brug te slaan tussen partijen, overheden en bedrijven; • initiatieven te nemen om ontwikkelingen aan te jagen; • de eigen bedrijfsvoering te verduurzamen; • en bij te dragen aan duurzaamheid in het onderwijs We onderschrijven de intenties van de UN Millennium Goals, UN Global Compact, de Principes van De Groene Zaak, Leaders for Nature, MVO Nederland, en de herziene OESO-richtlijnen, en spannen ons in om ernaar te handelen. DHV richt zich in haar dienstverlening op drie hoofdmarkten. Duurzaamheid is binnen elk van deze markten op haar eigen manier actueel. • Water & Milieu - Drinkwaterwinning en -gebruik wordt steeds kritischer. Reductie van watergebruik is dus van groot belang. Met behulp van een watervoetafdruk komen risico’s en oplossingsrichtingen in beeld. We kunnen méér met waterzuiveringen, bijvoorbeeld terugwinnen van energie, grondstoffen én ruimte. Ook kunnen we slimmer omgaan met waterveiligheid, bijvoorbeeld door Nature Driven Design2. • Ruimte & Vastgoed - Nieuwbouw wordt steeds vaker verbouw. Leegstand van kantoren neemt toe, in steden ligt de focus op kwaliteit en herstructurering; Hoe benutten we wat we al hebben, en maken we dit nog beter? Samenwerken en stakeholders betrekken is nodig om tot duurzame oplossingen te komen.

Nature Driven Design is een - mede door DHV - ontwikkelde ontwerp filosofie, waarbij op slimme wijze gebruik wordt gemaakt van natuurlijke processen. Denkend vanuit de natuurlijke krachten zijn wij in staat oplossingen te vinden die de natuur integreert in het ontwerpproces. Wij brengen daarbij ingenieurs en ecologen samen aan de ontwerptafel.

Duurzaamheidsverslag 2011

• Infrastructuur & Mobiliteit - We willen allemaal graag mobiel zijn, maar kan het slimmer en duurzamer? Hoe pak je dat aan? De mobiliteit van de toekomst wordt dynamischer, meer ICT gedreven en mobiliteitsknooppunten worden ruimtelijk geïntegreerd met andere functies. Ook in andere werkgebieden richten wij ons op duurzame ontwikkeling. Dat doen we met duurzaam assetmanagement3, advies over maatschappelijk verantwoord ondernemen, en onderzoek en advies over milieu, veiligheid, klimaat en energie.

1.3 Management en rapportage Duurzaamheid is een strategische doelstelling van DHV. Op directieniveau worden ambities en doelen vastgesteld die voortvloeien uit de strategie 2010-2015 van de DHV Groep. In de bijlagen is zowel de structuur van de DHV Groep, als ook de organisatiestructuur van DHV in Nederland te zien. Tussentijdse bijsturing van de strategie kan plaatsvinden vanuit de stakeholderdialoog. In lijn met deze strategie heeft DHV in het najaar 2010 besloten om een extra impuls te geven aan de prestaties van het bedrijf op het gebied van duurzaamheid, in de primaire dienstverlening en in de facilitaire bedrijfsvoering. In aanvulling op de bestaande functie van CR-manager is een Programmadirecteur Duurzaamheid aangesteld: Marjolein Demmers.

Rol van deze coördinator is om binnen de unit de implementatie van duurzaamheid in projecten te stimuleren, de toepassing van e-Value (zie 2.4) te ondersteunen en monitoren, en om kennis op te bouwen en te delen. De duurzaamheidscoördinatoren komen regelmatig bij elkaar om met de CR-manager en de Programmadirecteur Duurzaamheid ervaringen uit te wisselen en ontwikkelen te bespreken. Duurzaamheid wordt meegenomen in de managementinformatie door middel van een duurzaamheid dashboard met key-performance indicatoren (KPI’s). Deze wordt per kwartaal opgesteld in samenwerking met de manager kwaliteit, milieu en veiligheid. Dit dashboard wordt besproken in de directievergadering. Daarnaast nemen de businessunitmanagers duurzaamheid integraal mee in hun voortgangsrapportages en bespreken zij de voortgang in hun duurzaamheidsacties met de programmadirecteur. De manager kwaliteit is ook verantwoordelijk voor het beheer van MVO gerelateerde certificaten zoals de CO2-prestatieladder, ISO14001 en ISO 9001 (zie 3.3). Het managementsysteem van DHV is digitaal beschikbaar voor alle medewerkers op intranet. Een weergave is opgenomen als bijlage 9.7. Voortvloeiend uit ons managementsysteem hebben we op intranet ook een verbeterregister waarin medewerkers klachten en verbetervoorstellen kunnen indienen en waarin tevens de opvolging ervan via de verantwoordelijke functionaris gevolgd kan worden.

De programmadirecteur heeft eind 2010 onderzoek gedaan naar de mate van integratie van duurzaamheid in het bedrijf door interviews met het management en stakeholders. Hieruit komt een aantal speerpunten naar voren, die zijn vertaald in een duurzaamheidsprogramma. Dit tweejarige programma richt zich op duurzaamheidsprestaties in projecten en bedrijfsvoering door concrete maatregelen te benoemen en hier specifiek op te sturen. Resultaat is een zichtbare en meetbare verbetering in de performance, mede bezien vanuit stakeholders. De CR-manager is verantwoordelijk voor de operationele uitvoering en coördinatie van het programma.

1.3.1 Transparante verslaggeving

Business- en stafmanagers zijn verantwoordelijk voor het vertalen van de duurzaamheidambities en doelen naar concrete acties binnen hun werkveld en organisatieonderdeel, en voor de rapportage over de voortgang. Elke businessunit heeft in 2011 een duurzaamheidscoördinator aangesteld om hierbij te ondersteunen. Doelstellingen en taken van de coördinatoren worden vanaf 2012 vastgelegd in hun persoonlijke ‘performance appraisal’ dat onderdeel is van het beoordelings- en beloningssysteem

DHV staat in de afgelopen drie jaar in de top 20 van de Transparantiebenchmark, steeds als de leider van haar sector. In 2010 stond DHV op de 13e plaats. Met de Transparantiebenchmark biedt het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie inzicht in de wijze waarop Nederlandse bedrijven verslag doen van hun MVOactiviteiten. In 2009 won DHV de 1e prijs voor jaarverslagen van Scenter. Dit geeft aan dat we op de goede weg zijn.

De DHV Groep was in 2007, met een duurzaamheidsverslag over 2006 het eerste advies- en ingenieursbureau dat rapporteerde over haar duurzaamheidsprestaties conform de GRI B+ richtlijnen. Hierin zijn de ontwikkelingen van het Nederlandse DHV integraal meegenomen. DHV maakt het jaarverslag om transparant te zijn naar haar stakeholders over haar ambities, doelen, inspanningen en resultaten op het gebied van duurzaamheid in brede zin (people, planet, profit). De focus ligt op de onderwerpen waar DHV écht het verschil kan maken.

3 Assetmanagement is het van strategisch tot en met operationeel lokaal beheren van ondersteunende middelen of assets van organisaties, zoals gebouwen, bruggen, wegen, groen, riolen, waterzuiveringsinstallaties en spoorwegen.

Duurzaamheidsverslag 2011

Relevant voor stakeholders

Na een aantal jaren vooral het internationale bedrijf te hebben belicht, hebben we ervoor gekozen om over 2011 een jaarverslag te maken op Nederlands niveau. We doen daarmee meer recht aan de interesse van lokale stakeholders voor de inspanningen en resultaten van DHV in Nederland. De DHV Groep maakt een geïntegreerd jaarverslag met thema’s en KPI’s voor het gehele bedrijf vanuit een internationale context. Het duurzaamheidsverslag van DHV gaat dieper in op deze KPI’s en op de strategie en resultaten voor DHV. We rapporteren conform de GRI richtlijnen A+ niveau.

3 2 1 hoog

Relevant voor DHV

laag

1. Leidend thema - Duurzaamheid in projecten - CO2 (kantoren en mobiliteit) - Diversiteit - Duurzaamheid in onderwijs 2. Verantwoordelijkheid - Papierverbruik - Duurzaam inkopen - HR beleid - Kantoorafval - Biodiversiteit (kantoor Amersfoort) 3. Passief - Waterverbruik - Materiaalverbruik

Relevantie beoordeling van maatschappelijke thema’s voor DHV en onze stakeholders.

1.4 Stakeholderdialoog en maatschappelijk debat Doelen en resultaten KPI

Doelstellingen 2011

Prestaties 2011

Samenwerking stakeholders

Partnerships

De Groene Zaak en Leaders for Nature Unit specifieke partnerships

l Voortzetten partnerships in 2012

Stakeholderdialoog

Versterken accountmanagement

Marketing & sales aanpak ontwikkeld, inclusief accountmanagement (klantgerichtheidsprogramma)

l Implementeren klantgerichtsprogramma

Gestructureerd uitvoeren Stakeholdersdialoog

Stakeholdersdialoog gestructureerd, en uitgevoerd m.u.v. gesprekken door accountmanagers

l Stakeholderdialoog-aanpak uitvoeren,

Pro-actief agenderen (Organiseren Ronde Tafels en discussies en events over duurzaamheids-thema´s)

2 Ronde Tafel gesprekken gevoerd: l Ondernemen met natuur, Water en energie Twee debatsessies over CSR, op Energize! en NSC 2011. Daarnaast diverse events georganiseerd (zie 1.4.2)

Maatschappelijk debat

1.4.1 Stakeholderdialoog

In 2011 zijn de eerste resultaten zichtbaar geworden van het nieuwe stakeholdersbeleid dat eind 2010 is geïntroduceerd. In dit beleid hebben we ervoor gekozen om de dialoog meer gestructureerd te verweven met een aantal bestaande functies en instrumenten. In vergelijking met voorgaande jaren geeft dit enerzijds meer inzicht, en anderzijds ook meer kwantitatieve informatie waarmee we ontwikkelingen kunnen blijven monitoren. Daarnaast zijn op deze manier ook meer medewerkers betrokken bij de dialoog. In bijlage 9.2 staat een uitgebreid verslag met achtergrondinformatie van de stakeholderdialoog.

Doelstellingen 2012 Kennisdelen partnerships tussen units

en trainingen

incl. 10 gesprekken met klanten en 4 met NGO´s Gebruik van digitaal klanttevredenheidsonderzoek bij minimaal 10% van onze opdrachtgevers

1 ronde tafel gesprek Events n.a.v. actualiteit

Intern De interne dialoog krijgt op diverse manieren vorm. Professionals en managers spreken regelmatig met elkaar over marktontwikkeling, klanten, kansen en belemmeringen voor onze dienstverlening. Aanvullend hebben we in 2011 feedback ontvangen door: • een medewerkersbetrokkenheidsonderzoek; • een dialoog met medewerkers door middel van ‘De Open Tafel’; gesprekken tussen directie en medewerkers; • gesprekken met Young DHV (YDHV); • een platform van duurzaamheidscoördinatoren vanuit alle businessunits.

Duurzaamheidsverslag 2011

In 2011 is een onderzoek uitgevoerd naar de medewerkersbetrokkenheid binnen DHV. Het onderzoek leverde een relatief hoge respons van 69%, gaf goed inzicht in sterke punten en verbeterpunten. In 2012 worden de resultaten gedeeld en vertaald naar doelen en acties (zie 3.1). Met een aantal doelgroepen uit de organisatie is een open gesprek gevoerd over de strategie van DHV. Het betrof junior adviseurs, teammanagers, leading professionals4 en vrouwen. In de gesprekken is een gezamenlijk beeld gevormd van wat voor de deelnemers van belang is voor betrokkenheid en goed functioneren, en de rol die zij zelf willen en kunnen spelen. De Open Tafel-aanpak is vertaald naar een toolkit, voor breed en internationaal gebruik binnen de DHV Groep, en zal in Nederland worden voortgezet in 2012. Een positief effect dat het merendeel van de deelnemers aangaf, is een verbeterde communicatie, bewustwording en betrokkenheid bij (de koers van) het bedrijf.

De Open Tafel

Uit de Open Tafel blijkt dat de medewerkers positief zijn over

Vision 2015 (meerjaren strategie van DHV Groep) maar zich nog onvoldoende betrokken voelen bij deze strategie. In de dialoog realiserd\en medewerkers dat zij daadwerkelijk een actieve rol

kunnen nemen in de plannen van DHV. Dat dit ook van hen wordt verwacht wordt als zeer positief ervaren. Ze zijn zich ook bewust

van de belemmeringen die zij zelf al snel accepteren of ‘aannemen’ (het zal wel niet kunnen), terwijl de directie daarover juist wel in gesprek wil en ruimte wil geven. Tijdens de Open Tafel over het

speerpunt ‘diversiteit’ trekken vrouwen de conclusie: We passen ons makkelijk aan en dat vinden we zelf prima, maar het is toch sterker en leuker om vrouwelijke kwaliteiten meer tot hun recht te laten

komen. Topvrouwen binnen DHV realiseren zich dat zij daarin een voorbeeldrol kunnen vervullen. Ook deze diversiteittafels worden in 2012 voortgezet om dit inzicht breder te verspreiden onder vrouwelijke- en mannelijke collega’s.

Naast de Open Tafel is ook een spontaan initiatief van een groep medewerkers gefaciliteerd: de ‘Frisdenkers’. Zij hebben advies uitgebracht aan de directie over de tone of voice van de directieberichten en zij denken mee over manieren waarop DHV de gewenste cultuurverandering kan realiseren.

Extern De externe dialoog heeft in 2011 bestaan uit de volgende onderdelen: • Gesprekken met klanten en NGO’s (niet-gouvernementele organisaties) • Ronde Tafels • Klanttevredenheidsonderzoek, inclusief vragen over duurzaamheid • Actieve rol in het maatschappelijk debat In gesprek met stakeholders

- Met de directeur van een NGO is gesproken over het

Duurzaamheidsverslag 2010 en de CO2-reductiedoelstelling

van DHV. De directeur gaf aan veel waarde te hechten aan een duidelijke visie en rapportage over de maatschappelijke rol en

dilemma’s voor een ingenieursadviesbureau. In dit verslag is dit

meegenomen. In 2012 willen we ons inzicht in, en besluitvorming over dilemma’s verder ontwikkelen.

- Het gesprek met de projectleider van het Op Kop project van de provincie Utrecht stond in het teken van het

Duurzaamheidsverslag 2010 en de CO2-reductiedoelstelling van DHV. Hij gaf aan belang te hechten aan transparantie en pro-

activiteit in het delen van concrete voorbeelden. DHV geeft hier ruimschoots gehoor aan.

- Samen met NACO (onderdeel DHV Groep) is gesproken met de

top van Schiphol over de duurzaamheidsambities. Aandachtspunt is het vertalen van het beleid naar toegevoegde waarde in concrete projecten. DHV neemt de rol op zich om via haar

projectwerkzaamheden voor Schiphol pro-actief de verbinding te maken met de ambities van Schiphol.

- Met Groningen Seaport is een gesprek gevoerd met de manager duurzaamheid en zijn team. In dit gesprek zijn beelden

uitgewisseld over duurzaamheidsvisie en -ambities, reflecties op

de rol van DHV en de ervaringen van DHV met manieren om hier concreet resultaten in te bereiken. Hieruit bleek het belang van pro-actief delen van onze kennis en inzichten. Dit wordt in 2012 voortgezet vanuit accountmanagement.

Klanttevredenheidsonderzoek Om kwantitatief en structureel de feedback van klanten te ontvangen over onze diensten, is in 2011 ons onderzoek naar klanttevredenheid verder gestandaardiseerd en geprofessionaliseerd. Duurzaamheid is onderdeel geworden van dit onderzoek. De eerste resultaten zijn verkregen over het vierde kwartaal. De resultaten zijn nog niet representatief. Toch geeft het wel aanleiding om te concluderen dat we onverminderd door moeten gaan met ons duurzaamheidsprogramma.

Leading Professionals zijn onze erkende topexperts met een leidende rol in de verdere ontwikkeling van hun vakgebied. Zij werken met klanten aan strategische opgaven en adviseren de directie van DHV over de bedrijfsstrategie. Richting de professionals vervullen zij een voorbeeldfunctie.

Duurzaamheidsverslag 2011

Het actief uitdragen van onze visie en het implementeren van duurzaamheid in projecten in samenwerking met de klant zijn punten van aandacht. Resultaten en opvolging Het omgaan met dilemma’s in de uitvoering van ons duurzaamheidsbeleid is meermalen onderwerp geweest van de interne- en externe stakeholderdialoog. Hierbij zijn we uitgedaagd in de toekomst duidelijker keuzes te maken om het duurzaamheidsprofiel van onze projecten naar een hoger niveau te brengen en een heldere afweging te maken ten aanzien van projecten die niet bijdragen aan duurzame ontwikkeling. De discussie die daarover intern en extern gevoerd moet gaan worden, staat voor 2012 op de agenda. In hoofdstuk 2 ‘Duurzaamheid in onze projecten’ worden de dilemma’s die in 2011 zijn besproken, inhoudelijk toegelicht. In 3.4 gaan we in op dilemma’s in de bedrijfsvoering. Het DHV management heeft in 2011 besloten meer de interne dialoog te voeren over Vision 2015 en medewerkers uit te dagen hieraan mee te doen. Ook is er behoefte bij de medewerkers om Vision 2015 verder te vertalen naar de betekenis voor DHV (als onderdeel van de internationale DHV Groep). De directie neemt hierop actie door in 2011 het land in te gaan met een ‘roadshow’. In oktober gaven zij op elf kantoorlocaties toelichting op de koers aan 600 medewerkers. Hierbij is veel ruimte voor vragen. Dit initiatief wordt jaarlijks herhaald. In de maandelijkse interne directienieuwsbrief (Headlines) is meer aandacht aan de actuele stand van zaken, besluiten en maatregelen. Ook zijn er drie bijeenkomsten georganiseerd met de Top 100 van het bedrijf (Leadership Group). Verdere professionalisering in 2012 In 2011 is het accountmanagement opnieuw vormgegeven in het kader van versterking en standaardisering van het marketing- en salesproces. De voorgenomen stakeholdergesprekken door onze accountmanagers hebben in 2011 nog niet plaatsgevonden, maar staan wel gepland voor 2012. De accountmanagers gaan een keer per jaar expliciet met het management van de klant het gesprek aan over duurzaamheid, waarbij zij de klant om feedback vragen over de manier waarop DHV met duurzaamheid en duurzaam ondernemen aan de slag is. Bij een geselecteerd aantal van de grootste DHV-klanten wordt ook een directielid van DHV betrokken.

1.4.2 Onze rol in het maatschappelijk debat

We vatten onze rol in het maatschappelijk debat op als een onafhankelijk bureau dat haar standpunten onderbouwt

vanuit kennis en objectief vastgestelde feiten die transparant en verifieerbaar zijn. Onze missie en visie geven de richting aan waarin wij onze werkzaamheden willen doen. Wij nemen bij onze standpunten langetermijnontwikkelingen mee, omdat ons werk voor lange termijn impact heeft op de samenleving en de natuurlijke omgeving.

Platforms

DHV neemt actief deel aan verschillende platforms zoals De Groene Zaak (DGZ), IUCN, Leaders for Nature, MVO-Nederland en het Op Kop project van de provincie Utrecht. Een volledig overzicht van onze lidmaatschappen staat op de website van DHV: www.dhv.nl/Over-ons/Lidmaatschappen.

Publicaties

DHV wil graag een actieve rol innemen in het maatschappelijk debat over duurzaamheid, en initiatieven nemen om thema’s onder de aandacht te brengen. In 2011 zijn meerdere acties ondernomen. Publiceren is daar één van. DHV heeft

Leaders for Nature DHV is sinds 2008 actief betrokken en sinds

2009 Lid van Leaders for Nature (IUCN). Doel is om de problematiek van afnemende biodiversiteit te agenderen en concrete

maatregelen te ontwikkelen om biodiversiteit te verbeteren. DHV

is actief vanuit haar kennis en ervaring met Nature Driven Design,

de watervoetafdruk en ecologische expertise. Met de andere leden

wordt gezocht naar mogelijkheden om de aandacht voor dit thema te vergroten en concrete maatregelen tot uitvoering te brengen. Resultaten vanuit dit lidmaatschap zijn tegengevallen in 2011.

De ambitie is om in 2012 actiever en concreter met de partners projecten op te zetten.

De Groene Zaak DHV is in 2011 lid geworden van DGZ. Doel is

om met andere koplopers samen onderwerpen te agenderen die bijdragen aan de versnelling van duurzame ontwikkeling. Veel

kennis van DHV is relevant voor DGZ en kan worden meegenomen in de dialoog met de politiek, NGO’s en het bedrijfsleven in het

algemeen. In 2011heeft DHV actief meegewerkt aan de thema’s grondstoffen, duurzame financiering en omgevingsrecht. De directeur van de DGZ leidde een debat tijdens het Nationaal

Sustainability Congres. Er is veel kennis uitgewisseld en de agenda’s komen goed overeen. Dit geeft inspiratie en zet aan tot een actievere houding van DHV in het maatschappelijk debat.

MVO Nederland DHV is lid van MVO Nederland. Er wordt

samengewerkt met MVO Nederland door kennis te delen en hen een platform te bieden op het Nationaal Sustainability Congres.

Duurzaamheidsverslag 2011

een stimuleringsbeleid voor het schrijven van artikelen. Jaarlijks worden er ruim 150 artikelen geplaatst van DHV medewerkers in dagbladen, vakbladen en andere media (zie bijlage 9.3). Duurzaamheidthema’s waar we het meest over geschreven hebben zijn: leegstand van bestaand vastgoed, energieverbruik in relatie tot waterbeheer, brutering op de woningmarkt en geld besparen door duurzaamheid.

Events

Door de agendering van onderwerpen op congressen en seminars stelt DHV vraagstukken aan de orde. Vanuit businessunits en regio’s organiseren we zelf regelmatig bijeenkomsten en events, waarbij we streven naar een uitdagende en grensverleggende agenda. Duurzaamheid is hierin een belangrijk thema. Zo delen we onze inhoudelijke kennis en praktijkervaringen en dragen we bij aan de maatschappelijke dialoog. In 2011 hebben we meer dan 20 klantevents gerelateerd aan duurzaamheid georganiseerd. Enkele voorbeelden:

- Klantbijeenkomst Rail & Stations ‘Visie op een duurzaam station’ - Klantevents vanuit de regiokantoren over duurzame infrastructuur - Klantevent in Amersfoort over CO2 in de GWW-sector - Klantpresentaties over PAS55 (zie 2.5) - DHV-forum in het kader van de DGBC-week (Dutch Green Building Council) met de titel ‘Geef inhoud aan leegte’ - Koplopersbijeenkomst over Duurzaam Bouwen - ‘Grote Bruteringscafé’ , bijeenkomsten over de woningmarkt - R-Event: Risicomanagement bij het realiseren van ambities - Workshop/presentaties ‘Transformeren of sloop/ nieuwbouw?’ - Bezoek nieuwe waterzuiveringstechnologie Nereda® in Epe - Nationale conferentie over Vitaal Water - Leaders for Nature master class Water - Seminar MVO Communicatie en Verslaggeving in samenwerking met Aegon, VBDO en Global Reporting Initiative

Het Nationaal Sustainability Congres Het Nationaal Sustainabillity Congres (NSC) is op initiatief van DHV in het jaar 2000 voor het eerst

georganiseerd. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) kwam destijds vanuit de Angelsaksische landen als thema opzetten. Het

NSC is toen opgericht om een jaarlijks platform te bieden aan de ontwikkeling van en de opinie rond MVO in Nederland. De eerste zeven edities van het congres waren puur gericht op MVO en het bedrijfsleven en hun stakeholders als doelgroep. Vanaf 2007 is het congres verbreed qua opzet naar een congres, gericht op alle aspecten van duurzaamheid met ook de overheid als doelgroep, naast het bedrijfsleven. Het congres

is na de verbreding zowel gegroeid in scope als in aantallen bezoekers. Alle vijf edities nieuwe stijl waren volledig volgeboekt met 650 tot 750 bezoekers. Het congres is uitgegroeid tot hét jaarlijkse ijkpunt op weg naar een duurzaam Nederland en fungeert als koepel voor sectoraal ingestoken congressen e.d. Ook streeft het congres er naar om in organisatie en uitvoering zo duurzaam mogelijk te zijn.

De twaalfde editie op 30 november 2011 in Den Bosch trok 750 bezoekers. Onder de titel ’The Next Leap’ was er een geanimeerd debat met vier duurzame ondernemers en VNO-NCW. De Plastic Soup Foundation (waarin DHV in de Raad van Advies zit) heeft het NSC aangegrepen voor

de start van de ‘Plastic Soep Driedaagse’. De presentatie van de ’ontdekkers’ van de plastic soep uit de VS maakte veel indruk op het publiek.

De congrespartners gaven inhoudelijke themasessies. DHV belichtte de verschillende fasen in duurzaam ondernemen en participeerde in de

themasessie over biodiversiteit en over ‘The Natural Step’. De afsluitende lezing van Wayne Visser over CSR 2.0 werd zeer interessant bevonden. Tijdens het congres was er een drukbezochte beurs. Zie ook www.sustainability-congres.nl. De bezoekers waardeerden het congres als geheel met een 7,5 (55% van de bezoekers gaf een 8 of hoger) en het inhoudelijke programma met een 7,4.

Inspiratiediner Wayne Visser, oprichter en directeur van de denktank CSR International, was gastspreker bij het DHV Inspiratiediner, een

jaarlijkse traditie die in 2010 gestart is. Op 30 november 2011, de avond van het Nationaal Sustainability Congres wisselden management

van DHV en een selecte groep relaties in besloten kring van gedachten over hoe zij duurzaamheid concreet vormgeven en echt onderdeel

van hun werk kunnen maken. Wayne Visser gaf een inleiding over de grenzen en beperkingen van traditionele CSR en de hervormingen en randvoorwaarden die nodig zijn voor échte duurzaamheid.

Energize! Ter gelegenheid van de opening van het duurzaam gerenoveerde hoofdkantoor in Amersfoort organiseerde DHV op 26 mei 2011 het

interactieve event ‘Energize!’. DHV-ers gingen in dialoog met klanten en relaties over haar nieuwste inzichten omtrent duurzame ontwikkeling op de werkterreinen waarin DHV actief is (variërend van ‘watervoetafdruk’ tot ‘Transitie naar Biobased Economy’ en van ‘Duurzaam Vastgoed’ tot ‘iMobility’ en duurzaam financieren).

Duurzaamheidsverslag 2011

Energie en water

Directieleden en bestuurders van zes profit en non-profit

organisaties (o.a. een waterschap, universiteit, Rijkswaterstaat)

spraken met elkaar over de vele nieuwe mogelijkheden om vanuit de watersector een bijdrage te leveren aan de verduurzaming

van de energievoorziening. Dit gesprek heeft tot gezamenlijke vervolgacties in 2012 geleid.

Ondernemen met natuur

Met 18 vertegenwoordigers van provincies, natuurorganisaties

en ondernemers ging DHV in gesprek over de mogelijkheden en randvoorwaarden voor een actieve rol van het bedrijfsleven bij

natuurontwikkeling. Aan de hand van enkele concrete voorbeelden ontstonden tijdens het gesprek nieuwe inzichten, en kwamen verschillende concrete oplossingen op tafel.

DHV Ronde Tafels over actuele thema’s In 2011 hebben we twee Ronde Tafel-gesprekken georganiseerd met stakeholders rond de thema’s: ‘Water en Energie’ en ‘Ondernemen met natuur’. Deze gesprekken mondden uit in diverse afspraken over samenwerking tussen de gesprekspartners. Participatie extern Door als spreker op te treden tijdens congressen, zitting te nemen in panels, of presentaties en lezingen te geven, delen wij onze inhoudelijke kennis en gaan we de dialoog aan. Enkele voorbeelden: - ‘Op zoek naar provinciale kansen voor CO2 reductie in de Flevolandse mobiliteit’ is een symposium op initiatief van de statenfracties van CDA en GroenLinks onder voorzitterschap van DHV. Er zijn diverse sprekers, waaronder een Leading Professional van DHV over ‘Kansen voor Flevoland’. - Op 10 februari 2011 organiseert het Platform Duurzame Huisvesting het symposium ‘Duurzame Huisvesting: wie is aan zet?’. DHV verzorgt de sessie ‘Verduurzaming Bestaand Vastgoed’ en bepleit naar aanleiding van de duurzame renovatie van het eigen hoofdkantoor een verduurzaming van de bestaande gebouwenvoorraad. - In zeven steden tegelijk vindt op 3 maart de Duurzame Verbinding plaats. De doelstelling van deze avond is MVO kennis toegankelijk te maken voor het MKB en vraag en aanbod op een ludieke manier bij elkaar te brengen. DHV treedt op als een van de experts deze avond. - Het beheer en onderhoud van het wegennet en de openbare

ruimte zijn steeds essentiëler voor het behoud van onze infrastructuur. Op 27 en 28 april presenteert DHV haar visie op dit onderwerp tijdens de Beheer en onderhoudsdagen van Infrastructuur en Openbare Ruimte . - Milieufederatie Zuid-Holland organiseert samen met Flevum op 25 mei 2011 het Green Economic Forum bij Universiteit Nyenrode. De programmadirecteur Duurzaamheid van DHV neemt deel aan het plenaire debat en DHV verzorgt een parallelsessie getiteld “Verduurzaming bestaand vastgoed”. - Eisse Wijma van DHV geeft een workshop ‘Water for Sustainable Urban Growth’ tijdens de World Water Week in Stockholm op 23 augustus 2011. - Op 29 september 2011 tijdens het Nationaal Wegencongres presenteert de directievoorzitter van DHV de resultaten van het DHV-onderzoek naar duurzaamheid in infra: ‘Monitor Duurzaamheid in Wegenprojecten’. Voor dit onderzoek heeft DHV projectleiders van klanten geïnterviewd over hun ervaringen met het verduurzamen van infra-projecten. - Tijdens het congres ‘Second Life in Real Estate’ op 11 november 2011 spreekt een Leading Professional over het belang van samenwerken tussen facility management en vastgoedmanagement in het transformeren van vastgoed. - Op 16 november 2011 organiseren gemeente Amersfoort, Bereikbaar Amersfoort en de Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland een conferentie over duurzaamheid met als titel: ‘Een sterke en duurzame regio Amersfoort, nu en in de toekomst’. De programmadirecteur Duurzaamheid geeft een workshop over duurzame werklocaties. - Op 23 november geeft de CR- manager van DHV tijdens het Zesde Wereldconferentie van RCE’s voor Leren voor Duurzame Ontwikkeling een presentatie met als titel ‘Engineer for a sustainable future’. Zijn presentatie vormt onderdeel van het Open Forum waarbij een publiek van ondernemers, politici, schoolmanagers en docenten aanwezig is.

Duurzaamheidsverslag 2011

1.5 Duurzaamheidsaanpak De duurzaamheidsaanpak van DHV bestaat uit drie onderdelen. Primair gaat het ons om het leveren van toegevoegde waarde aan onze klanten door middel van onze projecten. Daarnaast streven we naar een meer duurzame bedrijfsvoering en geven we invulling aan onze maatschappelijke betrokkenheid.

Duurzaamheidsprogramma 2011-2012

Begin 2011 is DHV gestart met een tweejarig

duurzaamheidsprogramma, onder leiding van een

programmadirecteur. In dit programma is gewerkt aan het

vergroten van de kennis van duurzaamheid in de primaire business, het borgen van duurzaamheid in de bedrijfsvoering en het

ontwikkelen van beleid en instrumenten. Doel van het programma is om met DHV een ‘step change’ te maken (conform de strategie ‘Vision 2015’), zodat duurzaamheid op alle facetten goed is

geïntegreerd in de uitvoering en verankerd in de beleidscyclus. Het programma is gericht op:

• Vergroten van de kennisbasis vanuit een gedeelde duurzaamheidsvisie en definitie

• Opzetten van een ontwikkelplan per businessunit

• Bepalen van een aanpak voor enkele actuele opgaven van klanten en de samenleving

• Creëren en ontwikkelen van de vraag naar duurzame benadering van vraagstukken

• Delen van icoonprojecten als voorbeeld en referentie • Ontwikkelen van tools, methodieken en trainingen • Intern samenwerking ondersteunen • Extern samenwerking stimuleren

Duurzaamheid in onze projecten De primaire business van DHV bestaat uit advies- en ingenieursdiensten aan overheid en bedrijfsleven in de vorm van projecten, detacheringen en contracten. Bij veel klantvragen geeft DHV oplossingen en adviezen die direct of indirect effect hebben op cruciale duurzaamheidparameters; kwaliteit van de samenleving (sociaal economisch), kwaliteit van de leefomgeving, en gebruik van natuurlijke bronnen; energie, grondstoffen en ruimte. De uitdaging is om steeds de mogelijkheden te benutten om duurzaamheid concreet als uitgangspunt te nemen, want daarmee levert DHV toegevoegde waarde voor zowel de klant als de samenleving.

Dit kan op veel verschillende manieren: bijvoorbeeld door keuzes te maken in de probleemdefinitie en oplossingsrichting, het plan van aanpak of het ontwerp, door te investeren in nieuwe concepten en technologie (innovatie), door het leveren van gericht advies over duurzaamheid én door het geven van inzicht in de mogelijkheden en voordelen van het stellen van duurzaamheidsdoelen in integrale projecten en aanbestedingen. Dit lukt nog lang niet in elk project. DHV voert veel projecten uit waar duurzaamheid in de praktijk niet aan bod komt, vanwege de aard en omvang van de opdracht of omdat de klant geen ruimte heeft of geeft. We zien het als taak om ook dan de dialoog aan te gaan en inzichten te delen. Duurzaamheid in onze bedrijfsvoering DHV is continu aan de slag met het vergroten van de duurzaamheid van het eigen facilitaire bedrijf. Daarmee doelen we op de rol van DHV als verantwoord werkgever voor haar medewerkers, en op het verkleinen van de ecologische voetafdruk van de eigen bedrijfsvoering. Maatschappelijke betrokkenheid Naast de directe verantwoordelijkheid in projecten en bedrijfsvoering wil DHV een maatschappelijke rol spelen door toegevoegde waarde te leveren op het gebied van educatie en het bevorderen van duurzaamheid in het onderwijs. We willen jonge mensen betrekken bij actuele duurzaamheidsvraagstukken en laten zien hoe boeiend en relevant het is om hieraan te werken. In de volgende hoofdstukken gaan we dieper in op bovenstaande drie onderdelen van onze duurzaamheidsaanpak.

Duurzaamheidsverslag 2011

Duurzaamheid in onze projecten

Duurzaamheidsverslag 2011

2. Duurzaamheid in onze projecten l resultaat behaald l resultaat gedeeltelijk behaald l resultaat (nog) niet behaald KPI

Doelstellingen 2011

Prestaties 2011

Doelstellingen 2012

Duurzaamheid in projecten en innovatie

Kennis en ontwikkeling in business units en stafafdelingen 1 icoonproject op duurzaamheid (show case)

In 10 unit kick-off workshops zijn l Nieuw icoonproject per unit actieplannen opgesteld en 400 p. Concretisering door 10 unit-workshops getrained in “duurzaam doen”. Per unit voor ‘duurzame klant-proposities’ zijn icoonprojecten benoemd (zie ook Acties uit jaarplannen 2012 uitvoeren. website www.dhv.nl) Netwerk verder versterken (5 sessies) Aan acties is een vervolg gegeven in jaarplannen 2012. Portal ontwikkelen (feedback en gebruik Er zijn 10 unit-coördinatoren benoemd, meten) die samen een kennisnetwerk vormen (3 sessies). Er is een Kennis en informatieportal opgezet.

Borgen duurzaamheid in projecten

Pilot projecttool is vertaald naar een l Implementeren e-Value en voor alle software tool e-Value, een checklist voor grotere projecten toepassen en gebruik duurzaamheid in projecten. monitoren De kennisdragers van Kennisdragers overzicht toegankelijker duurzaamheidsthema’s zijn in beeld maken gebracht (portal)

Leiderschap en Innovatie (R&D)

Proactief actie genomen en concepten l naar de markt gebracht (AnnaWays, Nereda®, Virtual Design, PASs55, Nature Driven Design) R&D investeringen waren in 2011 20% lager vanwege herstelplan I-Room – ingericht, naast Den Haag ook in Amersfoort en Eindhoven

Externe erkenningen

Erkenningen voor duurzaamheid en innovatie: zie hfdst 6

Uitvoering van concepten in de markt Ambitie om twee nieuwe concepten te ontwikkelen Voortzetten van R&D investeringen, minimaal op niveau van 2011 I-Room breed toepassen voor creatieve ontwerp-sessies

‘Duurzaamheid in projecten’ is de belangrijkste pijler van het duurzaamheidsbeleid van DHV: we streven ernaar om duurzaamheid te integreren in de primaire business van DHV, de advies- en ingenieursdiensten voor overheid en bedrijfsleven in de markten Water & Milieu, Ruimte & Vastgoed en Infrastructuur & Mobiliteit.

2.1 Visie en ambitie DHV heeft de ambitie om leiderschap te tonen in duurzame ontwikkeling. DHV ervaart dit als haar verantwoordelijkheid naar haar klanten en de samenleving, als zijnde een partij met veel kennis en innovatiekracht, werkzaam op vraagstukken die bepalend zijn voor de vormgeving van een duurzame samenleving. Onze visie is ‘Duurzaamheid integreren in elke ontwikkeling is de nieuwe best practice’. Het is een maatschappelijk leerproces en elke kans om stappen te maken is van belang: direct of indirect, groot of klein.

2.2 Marktontwikkelingen duurzaamheid Duurzaamheid staat steeds prominenter op de agenda bij veel opdrachtgevers. Steeds vaker worden er managers aangesteld met een verantwoordelijkheid voor duurzaamheid binnen de klantorganisatie. Het blijft een uitdaging om vanuit de abstracties van visies en strategie een vertaling te maken naar concrete verduurzaming van projecten. Opdrachtgevers zoeken naar mogelijkheden om duurzaamheid te vertalen naar concrete doelen, inkoopcriteria en onafhankelijke maatstaven. Energie en CO2-uitstoot zijn thema’s waarop vaak een doelstelling is geformuleerd. Bij projecten waar ruimtelijke ingrepen worden gepleegd, wordt meer en meer rekening gehouden met lokale belanghebbenden, met de kwaliteit van de leefomgeving en de natuur. Op het gebied van energie stond energiebesparing en

Duurzaamheidsverslag 2011

duurzame energie onverkort op de agenda met toenemende aandacht voor energie uit biomassa. In de bouwsector is vooral veel aandacht gegaan naar de herontwikkeling en het verduurzamen van bestaand vastgoed en het tegengaan van waardeverlies door leegstand. In het bedrijfsleven zien we aanvullend ook een trend naar steeds meer aandacht voor ecosysteemdiensten en biodiversiteit. Hoewel duurzaamheid niet meer weg te denken is op visie en beleidsniveau, blijkt in de praktijk dat veel klanten in projecten nog niet om verduurzaming vragen. We stimuleren dat adviseurs ook ‘ongevraagd’ aandacht besteden aan duurzaamheid. Dit kan door pro-actief kansen en belemmeringen te signaleren en daarmee de klantorganisatie te helpen in hun ontwikkeling. Van andere stakeholders krijgen we de vraag om vanuit onze eigen kennis en ervaring initiatieven te nemen en om doorbraken te bewerkstelligen. In 2011 hebben we een slag gemaakt om hier proactief mee om te gaan. Dit wil zeggen dat we duurzaamheidskansen en mogelijkheden expliciet en actief onder de aandacht proberen te brengen en dat we duurzaamheid zoveel mogelijk ook impliciet in onze werkwijze verankerd hebben door kwalitatief goed doordachte oplossingen te leveren en rekening te houden met de omgeving.

2.3 Vanuit één visie naar concrete oplossingen Om een impuls te geven aan duurzaamheid heeft DHV in 2011 één gedeelde duurzaamheidsvisie en aanpak bepaald, gebaseerd op ‘Our Common Future5’ en ‘The Natural Step6’. Vanuit deze visie en één gedeelde taal, hebben de businessunits meer inzicht gekregen in hun rol in duurzame ontwikkeling en in de toegevoegde waarde van de verschillende disciplines die DHV in huis heeft. Vanuit de gedeelde visie zijn concrete duurzaamheidskansen in de werkvelden van DHV bepaald en is gewerkt aan kennisontwikkeling, instrumenten, werkprocedures en voorbeelden (show cases). Ruim 400 DHV professionals zijn direct betrokken bij deze aanpak, hebben workshops gevolgd en de cursus ‘Duurzaam Doen’. Elke unit heeft een eigen duurzaamheidcoördinator aangesteld als vraagbaak, aanjager en verbinder. Door elke unit is een ontwikkelplan opgesteld en in uitvoering genomen. Daarbij zijn voor elke unit de kansen en mogelijkheden concreet gemaakt, best practices benoemd, leaflets en referentielijsten 5

gemaakt en is bijvoorbeeld marketingmateriaal herzien om duurzame oplossingen beter te presenteren. Daarnaast is duurzaamheid een rode draad geweest door de klantevents die we in 2011 hebben georganiseerd. Naast specifieke tools die zijn ontwikkeld voor de verschillende werkvelden van DHV, is ook een vervolg gegeven aan het gebruik van een generieke tool om duurzaamheid aan de orde te stellen in de offertefase. Om het gebruik te vergemakkelijken en de resultaten te kunnen documenteren, is de tool vanuit de pilot-fase omgezet naar een professionele softwaremodule: e-Value. In 2011 is ervaring opgedaan met de pilot van e-Value en vanaf 2012 wordt e-Value gebruikt bij alle grotere projecten (vanaf 50 k€). e-Value

Doel van e-Value is om duurzaamheidsaspecten van klantvragen te constateren, en deze concreet mee te nemen in ons aanbod aan de

klant. e-Value is een online tool met een vragenlijst. De bevindingen worden vastgelegd voor monitoring en evaluatie.

2.4 Criteria van opdrachtgevers Bedrijven en organisaties stellen vaker eisen aan de duurzaamheidsprestaties van hun leveranciers in hun inkoopbeleid. Ook voor DHV zijn deze inkoopcriteria van groot belang. Streven is om te voldoen aan duurzaamheidscriteria van opdrachtgevers en een passende invulling te geven die aansluit bij onze visie en missie.

CO2-prestatieladder

DHV en NPC (DHV Rail & Stations) voldoen beide aan de eisen voor het hoogste niveau (5) van de CO2-prestatieladder die door ProRail is ontwikkeld. De methodiek is ook toepasbaar gemaakt op het niveau van projecten. DHV heeft hierop haar werkwijzen afgestemd. Voor projecten waarbij de verwachte CO2-uitstoot groot is worden specifieke doelen en oplossingen vastgesteld.

Sociaal rendement

We zien een trend bij de inkoop van advies- en ingenieursdiensten waarbij de opdrachtgever aan de leverancier vraagt om te investeren in sociaal rendement, vaak als contractvoorwaarde. DHV heeft als focus voor haar bijdrage aan sociaal rendement gekozen voor educatie in techniek en duurzaamheid. Deze focus past niet altijd één op één op de doelstelling van de aanbestedende opdrachtgevers: inzet van

Het Brundtland-rapport is de naam waaronder het rapport ‘Our common future’ van de UN-commissie onder leiding van mevr. Brundtland in 1987 bekend is geworden. The Natural Step (TNS) is een not-for-profit organisatie die is gericht op het creëren van een duurzame samenleving. TNS is opgericht door Dr. Karl-Henrik Robèrt in Zweden. Hij heeft vanuit een wetenschappelijke basis een Strategic Framework for Sustainable Development ontwikkeld, hetgeen wereldwijd wordt toegepast en tevens wordt gedoceerd in de Master’s in Strategic Leadership towards Sustainability (MSLS), aan het Blekinge Institute of Technology, Karlskrona, Sweden.

Duurzaamheidsverslag 2011

mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Onze ervaring is dat opdrachtgevers openstaan voor invulling op maat met veel ruimte voor innovatieve ideeën uit de markt. In 2012 zullen we hierover nader in dialoog gaan met onze opdrachtgevers.

2.5 Innovatie DHV is koploper binnen de sector als het gaat om investeringen in R&D (zie bijlage 6) en wordt breed erkend als bedrijf dat innovaties succesvol in de praktijk kan introduceren. De meeste innovaties hebben met elkaar gemeenschappelijk dat ze bijdragen aan een beter duurzaamheidsprofiel. DHV biedt zijn adviseurs en specialisten de gelegenheid om creativiteit en kennis zodanig te combineren dat nieuwe wegen en effectieve oplossingen worden bereikt. De ontwikkeling van nieuwe ideeën is niet alleen belangrijk voor onze klanten, maar ook essentieel om succesvol te kunnen blijven. Dit past bij onze ambitie om een toonaangevend advies- en ingenieursbureau te zijn met hoogwaardige expertise en leiderschap in innovatie en duurzaamheid. De kernwaarde ‘vrijheid’ wordt door medewerkers gezien als professionele vrijheid en ruimte voor vernieuwende initiatieven. Innovatie binnen DHV is grotendeels een proces dat –gestimuleerd door innovatiemanagers- van onderaf in de bedrijfsonderdelen wordt geïnitieerd, getriggerd vanuit de markt en vanuit het contact tussen experts. Dit leidt tot marktgerichte kennisontwikkeling, concepten productontwikkeling en technologieën en technieken. In 2011 heeft DHV 10,1 mln. € geïnvesteerd in R&D (inclusief R&D in projecten van derden), in 2010 was dit 12,6 mln. €. Deze afname van 20% is een ingecalculeerd gevolg van het herstelplan, waarbij prioriteit is gegeven aan het financiële resultaat en de bestaande dienstverlening. Innovaties die in 2011 voorop stonden zijn: - Asset management (met PAS55 certificering als eerste in onze sector) - Virtual Design & Construction (met inzet van de I-room) - Watertechnologieën zoals Nereda® (bouw van de eerste huishoudelijke praktijkinstallatie voor rwzi Epe van Waterschap Veluwe) - AnnaWays (het organiseren van het mobiliteitsbudget voor bedrijven) PAS55 is een Brits kwaliteitsysteem voor het beheer van kapitaalgoederen (assets) dat uitgaat van het principe dat keuzes integraal (prestaties, risico’s en kosten) én over de hele levenscyclus worden gemaakt. Het koppelt het beheerproces

aan de verbetercirkel van Deming (Plan-Do-Check-Act) en geeft concrete richtlijnen voor de inrichting van het beheerproces, inclusief organisatie en mensaspecten. DHV heeft als eerste advies- en ingenieursbureau in Nederland de PAS55 certificatie gekregen voor het parkmanagement van het Chemelot terrein (DSM). DHV ontwikkelde - in nauwe samenwerking met Stanford University - het concept Virtual Design & Construction (VDC). VDC is een aanpak waarbij naast het product en het gebouw, ook het proces en de organisatie gemodelleerd worden, voordat het ontwerp van start gaat. DHV heeft Integration rooms (I-Rooms) opgezet, waarin we met behulp van Bouw Informatie Modellen (BIM) de integrale aanpak simuleren die leidt tot het beste ontwerp. Deze aanpak is uitermate geschikt om stakeholders te betrekken en gezamenlijk duurzaamheidambities vorm te geven. Nereda® is een innovatieve technologie voor biologische afvalwaterzuivering die gebruikmaakt van de unieke eigenschappen van ‘aëroob korrelslib’. Dit aërobe korrelslib staat garant voor kosteneffectieve zuivering in compacte en eenvoudig te bedrijven installaties, die minder energie verbruiken en effluent van zeer hoge kwaliteit leveren. Een recente innovatie is het serviceconcept AnnaWays – een dienst voor organisaties om de mobiliteitsbehoefte van hun medewerkers flexibel en individueel in te vullen en te sturen – ontwikkeld met partner BNV Mobility. AnnaWays is een persoonlijke, webbased dienst. De wensen van de werkgever worden in beeld gebracht en vertaald naar een mobiliteitsbudget en keuzemogelijkheden; trein, auto enzovoorts. De werknemer kiest binnen die randvoorwaarden per verplaatsing zelf de wijze van vervoer. Vooral bedoeld om de medewerkers extra keuzemogelijkheden te bieden biedt het concept ook de mogelijkheid om de CO2-emissie van de mobiliteit van de medewerkers te sturen en te monitoren.

2.6 Leiderschap DHV levert al jaren diensten en innovaties gericht op actuele integrale thema’s en vraagstukken waarin duurzaamheid een prominente rol speelt. Zo ontwikkelde DHV bijvoorbeeld in de jaren ’60 de Carrousel voor de zuivering van afvalwater. DHV heeft sinds de jaren ‘90 ook een sterke adviesgroep opgebouwd in duurzaam bouwen en vastgoed en geïnvesteerd in kennis en onderzoek. DHV is founding partner van het Dutch Green Building Council en partner in het TNO onderzoeksprogramma

Duurzaamheidsverslag 2011

Building Brains. Ook heeft DHV een staat van dienst in duurzame gebiedsontwikkeling. Wij zetten onze duurzaamheidexperts breder in, waardoor er meer interne samenwerking en kruisbestuiving ontstaat. DHV professionals tonen leiderschap door nieuwe kansen en mogelijkheden uit te denken, en deze zowel in het maatschappelijk debat als in projecten concreet te maken. Persoonlijk leiderschap – DHV organiseert samen met Mastercircle BV al vijf jaar mastercircles waarin versnelling en verdieping in het persoonlijk leiderschap van professionals wordt aangebracht. Dit levert inspirerende verhalen op over persoonlijk leiderschap in duurzame sociale en maatschappelijke vernieuwing, die in 2011 zijn opgetekend in het boek ‘Kwartiermakers van de toekomst’. Dit boek vormde het uitgangspunt voor vijf seminars van de Algemene Bestuursdienst over leiderschap in de vernieuwing van de rijksdienst en de interbestuurlijke samenwerking. Expertise in duurzaam ondernemen en actief stimuleren van het publieke debat – Hoe kan duurzaam ondernemen het beste het bedrijf én een maatschappelijke duurzaamheidsagenda dienen? Sinds 2000 organiseert DHV jaarlijks het Nationaal Sustainability Congres en heeft DHV het online kenniscentrum www.duurzaam-ondernemen.nl opgericht met website (125.000 bezoekers in 2011) en nieuwsbrief (3000 abonnees). Ook de MVO LinkedIn groep met bijna 16.000 leden komt hieruit voort. DHV adviseerde KPN in 2011 bij het opstellen van het strategisch MVO-beleid. KPN ontving dat jaar de Kristal, voor de 1e plaats in de transparantiebenchmark voor MVO-jaarverslagen (Ministerie EL&I), Voor Alliander ontwikkelde we een MVOinnovatiemodel en dit jaar konden wij aan cateringbedrijf Albron de vijfde ISO26000 koplopers bokaal uitreiken. Ook het midden- en kleinbedrijf wordt gestimuleerd om duurzaam te ondernemen: De DHV MKB-desk heeft een digitale MVO-scan ontwikkeld waarmee MKB-bedrijven zelfstandig een goede start kunnen maken met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Verder is in opdracht van drie brancheorganisaties (VHG (hoveniers), Cumela (loonwerkbedrijven) en NOVE (brandstoffenhandelaren)) een project opgezet om primaire groene reststoffen (bermgras en snoeiafval) om te zetten in biogas/elektriciteit. Mobiliteit en infrastructuur – Naast het uitbreiden van infrastructuur ligt de oplossing voor files en slechte bereikbaarheid ook in het sturen op de vraag naar mobiliteit.

DHV werkt aan milieu- en omgevingsgerichte analyses en oplossingen. Ook is DHV al jaren actief in het sturen op gedrag en het toepassen van nieuwe duurzame technologie en strategieën (hybride bus, elektrisch rijden, groen gas). DHV ontwikkelde in 2011 samen met partners een serviceconcept voor een flexibele invulling van de mobiliteitsbehoefte van bedrijven: AnnaWays. In samenwerking met Stichting Natuur en Milieu (SNM) hebben we met zusterbedrijf NACO diverse partijen samengebracht (zoals KLM en NS-Highspeed) voor een onderzoek naar het mobiliteitsvraagstuk ‘plane – train’, om de aansluiting tussen luchtvaart (lange afstand) en hogesnelheidstreinen (korte afstand) te optimaliseren. Water en Energie – Sinds de Carrousel voor de zuivering van afvalwater in de jaren ‘60 zijn diverse innovatieve en steeds duurzamere technieken ontwikkeld voor de waterzuivering, zoals Crystalactor, MBR, Nereda®. Dit gebeurt veelal in samenwerking met kennisinstituten (zoals STOWA, TU Delft), en opdrachtgevers (vooral waterschappen en hoogheemraadschappen). In de watersector zijn nog steeds veel kansen te benutten voor energiebesparing en opwekking. In 2011 hebben we een Ronde Tafel gesprek georganiseerd met de water- en energiesector. De deelnemers waren het erover eens dat samenwerking helpt om te versnellen en nieuwe mogelijkheden in de praktijk te brengen. Ecosysteemdiensten en biodiversiteit – Actief invulling geven aan Nature Driven Design – DHV is actief in het vertalen van het principe van ecosysteemdiensten naar het bedrijfsleven. In 2011 is de Zandmotor gerealiseerd waarmee de natuur een drijvende factor is geworden voor de kustversterking van een deel van de Zuid-Hollandse kust. DHV heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan dit project. Duurzame gebiedsontwikkeling – In 2011 adviseerde DHV verschillende overheden en projectorganisaties bij het duurzaam ontwikkelen van grote en kleine projecten in de fysieke leefomgeving – We adviseren bijvoorbeeld de projectorganisatie gebiedsontwikkeling Nieuw Valkenburg over de realisatie van de hoge duurzaamheidsambities in het Masterplan, gaven we betekenis aan het begrip duurzaamheid voor vliegveld Twente en adviseerden we hoe dit te borgen in de duurzame aanbesteding van het vliegveld, ontwikkelden we voor RWS een plan voor een duurzame en innovatieve zeetoegang IJmond en maakten we een Ruimtekaart Duurzame Energie voor RWS. Vastgoed en Leegstand, hergebruik en herbestemming – Waar mogelijk willen we leegstaand en verouderd vastgoed weer

Duurzaamheidsverslag 2011

nuttig en waardevol maken. DHV heeft in 2011 een eigen onderzoek verricht en gepubliceerd over oplossingsrichtingen rondom de leegstand van kantoorgebouwen. In 2011 voerden we diverse analyses uit naar sloop-nieuwbouw versus transformatie van kantoren. We ondersteunden klanten bij toekomstvaste bedrijfshuisvesting. Onder de noemer ‘zinloos vastgoed’ en ‘afwaarderen vergt lef’ zijn diverse publicaties verschenen. Duurzame gebouwen en Toekomstvast bouwen – Al vele jaren is DHV een van de leidende bureaus op het gebied van duurzaam bouwen en het toepassen van LEED en BREEAM. Ook in 2011 blijkt dit uit de projecten die DHV heeft uitgevoerd. Vanuit de cradle-to-cradle expertise namen we het initiatief voor een oneindig herbruikbaar gebouw (Schiphol parking). Binnen het innovatieprogramma ‘oneindig herbruikbaar bouwen’ werkt DHV aan een nieuw, meer geïndustrialiseerd bouwproces op basis van kringlopen. De uitdaging in dit proces ligt in een ander business model, waarbij de bouwpartijen niet meer per discipline of per fase betaald worden, maar gedurende de hele lifecycle, van initiatief tot gebruik, beloond worden voor de geleverde prestaties . Duurzame stationsontwikkeling en visie op een duurzaam station – Vandaag de dag vormt het station en haar omgeving een wereld op zich. Een wereld waar vervoersstromen en verkeerswegen centraal in de stad samenkomen met een veelheid aan commerciële en maatschappelijke functies. Een complexe wereld die vraagt om een integrale, toekomstvaste en duurzame visie. In 2011 heeft DHV deze visie opgesteld en zijn alle thema’s uitgewerkt tot praktisch toepasbare prestatiecriteria voor stations. In samenwerking met NS Poort is gewerkt aan het integraal borgen van de Stationsscan Duurzaamheid in het Generieke Programma van Eisen voor Stations. Asset management – Denken vanuit gebruik én beheer is de kracht van asset management. DHV ontwikkelde een methode om duurzaamheidsprestaties in asset management integraal mee te nemen voor het Chemelot industriegebied. Duurzame ontwikkeling internationaal – Duurzaamheid vertalen naar de praktijk – Internationaal ervaren we hiervoor extra uitdagingen, vooral gezien de sociaal-economische effecten en de financierbaarheid hiervan. In 2011 hebben we dat in verschillende projecten gerealiseerd. Net als in 2010 hebben we vanuit Nederland deelgenomen aan het project ‘Feasibility Study and Detailed Design for Solid Waste Management in Gaza’. Een project in opdracht van het ‘United Nations

Development Program’ dat zich richt op verduurzaming van het afvalbeheer in Gaza. Verder werken we in opdracht van verscheidene industriële opdrachtgevers in Turkije samen met een Turkse partner aan duurzaamheid en industrie. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de ervaring van DHV op het vlak van Industrial Pollution Prevention and Control en verwante instrumenten gericht op industriële duurzaamheid in Turkije. Duurzame Industrie – DHV adviseert van oudsher grote procesbedrijven. Behalve op het onderwerp ontwikkeling van grootschalige afvalverwerking- en energieproductiecapaciteit richt het advies zich vooral ook op het voldoen aan wet en regelgeving op het gebied van milieu en veiligheid. Maar we gaan een stap verder. In 2011 zijn projecten uitgevoerd op het vlak van de procesindustrie en CO2-reductie (industrieel hergebruik van CO2), de kwaliteit van de leefomgeving (luchtkwaliteitplan voor Israël) of duurzamer produceren (presentatie voor het Europese Parlement over duurzame plastics).

2.7 Expertise delen en ontwikkelen Het belang van het delen en inzetten van kennis over de breedte van het bedrijf wordt steeds groter. Samenwerken en kennisdelen binnen DHV vinden plaats middels professionele netwerken via persoonlijk contact, intranet, het internationale netwerk van knowledge brokers, DHV-breed werkende Leading Professionals en door Communities of Practice. Dit wordt gefaciliteerd door het management.

2.7.1 Communities of Practice

Communities of Practice (CoP’s) zijn groepen die specifieke kennis met elkaar delen, ondersteund door een digitaal platform. Voorbeeld is de groep van cradle-to-cradle gecertificeerde adviseurs. Deze adviseurs maken deel uit van verschillende units en zijn geselecteerd voor de training bij EPEA in Hamburg op grond van motivatie en diversiteit in achtergrond. Gezamenlijk vormen zij een kennisnetwerk, van waaruit zij samenwerken om voor specifieke klantvragen of voor eigen initiatieven de krachten te bundelen. Een ander voorbeeld van DHV brede kennisdeling is de CO2-desk. Dit is een CoP die is ingericht ten behoeve van eenduidigheid in CO2-berekeningen die door DHV worden uitgevoerd in verschillende projecten. Deze CO2-desk is voor iedereen bereikbaar en een team van deskundigen borgt

Duurzaamheidsverslag 2011

Cradle to Cradle (C2C)

Naast algemeen duurzaam bouwen zijn er opnieuw verschillende activiteiten ontplooid die zijn gebaseerd op het C2C principe.

De PARK4ALL innovatie uit 2008 heeft in 2011 een nieuwe impuls gekregen. Deze tijdelijke parkeervoorziening is altijd exact op maat, eenvoudig uit te breiden, snel te plaatsen en te verplaatsen en financieel zeer rendabel. Voor Schiphol parking vormt het de basis voor het oneindig

herbruikbaar gebouw (zoals beschreven in 2.5). PARK4ALL is in 2011 doorontwikkeld en er is een C2C certificeringtraject ingezet met EPEA.

Er zijn enkele complete garages verkocht. Met Moskou en de Russische federatie is een onderhandelingsproces gaande over bouwlicenties. Aanvullende duurzaamheidselementen zijn daarbij door DHV op de agenda gezet zoals de inzet van lokaal personeel, gebruik van eigen

grondstoffen en elektrisch rijden. DHV heeft voorgesteld om een deel van de toekomstige exploitatiewinsten in te zetten voor verbetering van het openbaar vervoer. Zodoende draagt het concept dubbel bij aan het verbeteren van de leefbaarheid van bijvoorbeeld Moskou.

In 2011 is ook de basis gelegd voor een samenwerking met C2Clabxx, 2Evoke Tebodin en Grontmij. Doel is de C2C ambities van organisaties op en rond Brainport Avenue in Eindhoven te vertalen naar realiteit. Om het hoge ambitieniveau te kunnen realiseren moeten de krachten

worden gebundeld vandaar dat DHV heeft aangestuurd op een samenwerking. In 2011 is bij wijze van experiment ook een eerste gezamenlijk onderzoeksproject uitgevoerd voor het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven en werd een bijdrage geleverd aan het Europese C2C BIZZ programma.

daarmee dat de kwaliteit van de CO2-berekeningen voldoet aan de relevante standaarden. Het aantal vragen dat de CO2-desk ontvangt is in 2011 niet geregistreerd. Geschat wordt dat het om 15 tot 20 vragen per jaar gaat. Duurzaam Doen Portal Alle informatie over het duurzaamheidsprogramma wordt gedeeld via de Duurzaam Doen Portal, en actief de organisatie ingebracht door het netwerk van Duurzaamheidscoördinatoren. Vanuit deze portal worden experts vindbaar op alle mogelijke duurzaamheidsthema’s.

2.7.2 Partnerships in kennis en ontwikkeling

Samenwerken is van belang om tot nieuwe oplossingen te komen voor duurzame ontwikkeling. We zoeken actief naar partners om samen projecten mee te realiseren. Een aantal voorbeelden: - Dura-Vermeer, Heijmans en Ballast Nedam: op de infra-markt zetten we in op samenwerking met aannemers met beleid dat aansluit op onze duurzaamheidsambities. Vooral met Dura-Vermeer is in 2011 resultaat geboekt. Het raamcontract dat we met hen sloten, bevat een considerans waarin is benoemd dat we samen gaan voor de meest duurzame oplossingen. Ook met Heijmans zijn we die weg ingeslagen en met Ballast Nedam hebben we afgesproken om aan te haken bij hun innovatie initiatieven. - Natuurmonumenten: in 2011 heeft DHV bijgedragen aan de aanvraag bij het Droomfonds van de Postcodeloterij voor het droomproject ‘Marker Wadden’. Intussen is begin 2012 duidelijk geworden dat Natuurmonumenten hiervoor € 15 miljoen ontvangt. Een project waarin ‘Nature Driven Design’ in de praktijk wordt gebracht.

- Wereld Natuurfonds: de samenwerking bestaat al jaren, projecten waarbij een deel wordt betaald en een ander deel wordt ingevuld door eigen tijd van DHV en/of onze medewerkers. Zo is in 2011 onderzoek uitgevoerd in Mongolië waar klimaatverandering de permafrost aantast en een goede waterhuishouding bedreigt in het stroomgebied van de Buyant rivier. Lokale beheerders zijn door ons opgeleid om het riviermanagementplan uit te voeren. In Mozambique is samen met het WNF, de overheid en andere stakeholders een project gestart om een duurzame oplossing te vinden voor de plannen van een mijnbouwbedrijf die een ongerept natuurgebied bedreigen. - Building with Nature: een kennisprogramma voor de duurzame inrichting van kust-, delta- en riviergebieden. EcoShape, deels gefinancierd uit het Innovatiefonds van het kabinet Balkenende, is de naam van de organisatie die dit programma gaat uitvoeren, DHV is een van de deelnemers. - Dutch Green Building Council: een onafhankelijke non-profit organisatie die streeft naar blijvende verduurzaming van de bebouwde omgeving in Nederland. Daartoe ontwikkelt de organisatie keurmerken voor een onafhankelijke beoordeling van gebouwen (zowel nieuw als bestaand) en gebieden op het terrein van duurzaamheid.

2.8 Dilemma’s Naast het ontwikkelen van de markt voor duurzame oplossingen, speelt ook de afweging op welke projecten en opdrachtgeversomstandigheden wij bewust niet zijn gericht. Dit is een complexe vraag. In het verleden heeft DHV gewerkt aan het opbouwen van de samenleving bij de realisatie

Duurzaamheidsverslag 2011

van basisvoorzieningen als wegen, waterkeringen, havens, waterzuiveringsinstallaties, voorzieningen voor bedrijven, energiecentrales en afvalverwerkingsinstallaties. Daarbij was de behoefte helder en waren nut en noodzaak een gegeven. Met de inzichten van de afgelopen decennia over schadelijke neveneffecten en de directe en indirecte gevolgen daarvan voor de samenleving, is het maatschappelijk belang van traditionele oplossingen in een ander daglicht komen te staan. Een voorbeeld: de aanleg of verbreding van snelwegen leidt tot een betere doorstroom, maar ook tot een toename in verkeer. Een duurzame oplossing voor mobiliteit vergt een integrale benadering en systeemveranderingen waarbij meerdere aspecten, systeemniveaus en partijen betrokken zijn. Als professionals nemen wij deze nieuwe inzichten mee in het werk voor onze klanten, zonder bij voorbaat vragen of partijen uit te sluiten. Steeds vaker willen klanten het gesprek aan met ons over andere oplossingen voor de invulling van de behoeften. We denken en werken graag mee, om samen met onze klanten stappen te zetten richting nieuwe oplossingen, die passen bij de behoefte van deze tijd én bij de transitie naar een duurzame toekomst. Bij het verkrijgen van opdrachten en het hanteren van dilemma’s baseren wij ons op de randvoorwaarden vanuit Business Integrity (BIMS). De afgelopen jaren is de behoefte ontstaan aan een aanvullend en objectief toetsingskader voor ‘maatschappelijk verantwoord werken’. In overleg met stakeholders starten we daarom in 2012 met een kader voor duurzame ethiek. De eerste stap nemen we vanuit de praktijk, door het maken van afwegingen voor specifieke situaties. In 2011 zijn eerste gesprekken gevoerd over werkzaamheden op thema’s waarover maatschappelijke discussie bestaat. Een aantal dilemma’s waar wij ons voor geplaatst zagen in 2011: - DHV heeft van het bevoegd gezag het verzoek gekregen om het toetsingskader voor te bereiden t.b.v. de vergunning voor het conventionele deel van een kernenergiecentrale. Dit verzoek werd beschouwd als een dilemma. Niet alleen vanwege het niet-hernieuwbare facet, maar tevens vanwege de relatie tot kernenergie. Er is gekeken naar de rol en toegevoegde waarde van DHV. Besloten is om de opdracht aan te nemen. DHV wil graag haar kennis en ervaring toepassen voor het opstellen van een objectief toetsingskader, waarin de laatste kennis en inzichten goed geborgd zijn. Dit ziet DHV als haar (maatschappelijke) verantwoordelijkheid, als zijnde deskundig en betrokken op dit terrein. Vanuit de directie is besloten om extra aandacht te besteden aan de opdracht en een risico-inventarisatie en Q&A op te stellen.

- DHV is uitgenodigd als onderaannemer voor een gebiedsontwikkeling (plantage aanleg) in een Afrikaans land. Voor de projectleider was het niet duidelijk of het eigendom en de vergunningen rechtmatig tot stand waren gekomen. Daarom is aanvullend overleg gepleegd binnen DHV en met de aannemer. De aannemer kon niet afdoende antwoord geven op onze vragen. DHV heeft haar diensten aangeboden onder voorbehoud van een compleet antwoord, maar heeft de opdracht niet gekregen. Conclusie was dat we over dergelijke vragen met onze partners in gesprek willen. Dit is opgenomen in het duurzaamheidsprogramma voor 2012. - DHV is betrokken bij onderzoek naar vitaal water en heeft in dat kader in september 2011 met partners een driedaagse conferentie georganiseerd. Hiermee bood DHV een platform aan fundamenteel wetenschappelijke onderzoekers, organisaties in de watersector en aan een breed publiek om over het onderwerp met elkaar in gesprek te gaan. De kwaliteit van water is van groot belang. DHV ziet het als haar maatschappelijke verantwoordelijkheid om in dat kader ook structurele aandacht aan vitaal water te besteden. Vlak voor de conferentie is het initiatief in een dagblad zwaar bekritiseerd, waarna ook enkele stakeholders kritisch reageerden. Na interne beraadslaging over de ontstane situatie en in overleg met partners en stakeholders is besloten de conferentie desondanks door te zetten. Er is meer aandacht besteed aan de externe communicatie, om de doelstelling van de conferentie beter naar voren te brengen. Door vele andere media is deze boodschap opgepakt en in het juiste perspectief geplaatst. DHV wil vanuit haar maatschappelijke verantwoordelijkheid met een ‘open mind’ naar dergelijke onderwerpen kijken en geeft haar medewerkers de professionele ruimte om deze te onderzoeken. - DHV is één van de bedrijven die positief heeft gereageerd op het idee om in Nederland een berg te bouwen. Een aantal jonge adviseurs is actief betrokken bij ‘Die berg komt er!’. Een aantal stakeholders gaf aan dit niet te begrijpen. Waarom energie steken in zo’n onrealistisch idee? Na intern overleg en het afwegen van de voors en tegens heeft DHV besloten om medewerkers de ruimte te geven om mee te doen. Want juist ambities die onrealistisch lijken dragen bij aan innovatie en out-of-the-box denken, en tot het ontstaan van grensverleggende oplossingen. Voor een duurzame samenleving is dit van groot belang. DHV heeft dit intern en extern gecommuniceerd.

Duurzaamheidsverslag 2011

Duurzaamheid in onze projecten ‘Duurzaamheid in projecten’ is de belangrijkste pijler van het duurzaamheidsbeleid van DHV: we streven ernaar om duurzaamheid te integreren in de primaire business van DHV, de advies- en ingenieursdiensten voor overheid en bedrijfsleven in de markten Infrastructuur en Mobiliteit, Water en Milieu en Ruimte en Vastgoed.

Infrastructuur en Mobiliteit > Netwerkplanning van batterijwisselstations voor opdrachtgever Better Place. Better Place is ‘s werelds vooraanstaande service provider op het gebied van elektrisch rijden en stimuleert de wereldwijde transitie naar duurzame mobiliteit. Better Place bouwt aan een infrastructuur en intelligent netwerk waarmee elektrisch rijden mogelijk en aantrekkelijk wordt. DHV advies: optimaal netwerk batterijwisselstations, op basis van verkeerskundige, planologische en GIS-gegevens. > Rotonde N208/N443, provincie Zuid-Holland. Advies voor optimale doorstroming, rekening houdend met de ligging in bebouwd gebied. Inbreng duurzaamheid door met twee tijdshorizons te werken in onze verkeersberekeningen en scenario’s, inclusief de afweging korte termijn investeringen en lange termijn onzekerheden. > In opdracht van de gemeente Den Haag advies voor de duurzame ontwikkeling van de Leyweg zone. Duurzame ontwikkeling door materiaal- en energiegebruik en duurzame mobiliteit, ecologie en biodiversiteit en sociale vitaliteit. > In opdracht van de provincie Zuid-Holland verzorgt DHV diverse advies- en ingenieursdiensten voor de bouw van de tweede Julianasluis bij Gouda. Binnen het project is nadrukkelijk aandacht gegeven aan duurzaamheid. Ten aanzien van duurzaamheid zijn de volgende accenten gelegd: landschappelijke inpassing, economie, logistiek, materiaalgebruik en energieverbruik. Deze aspecten zijn vervolgens uitgewerkt in de contractstukken als eisen en als EMVIcriteria in de aanbesteding.

2011

Duurzaamheidsverslag 2011

Duurzaamheid in onze projecten

Water en Milieu > In vervolg op verschillende onderzoeken naar energieopwekking uit locale biomassa heeft de provincie Zuid-Holland eind 2011 opdracht gegeven om de haalbaarheid van een ‘bio based economy’ (BBE) in deze provincie te bepalen. De BBE is een economie waarin biomassa een belangrijke rol speelt. Uit bijvoorbeeld oogstresten, gras en mest kan energie worden opgewekt. Er kunnen echter ook grondstoffen voor kunststoffen, brandstoffen, kunstmest, voedingsmiddelen, cosmetica, etc. uit worden gewonnen. DHV onderzoekt welke biomassa beschikbaar is, aan welke producten de meeste behoefte is, met welke techniek die het beste geproduceerd kunnen worden en wat de economische gevolgen zijn. > Duurzaam Nieuw Valkenburg (ZH). Deze voormalige marinevliegbasis wordt getransformeerd naar een duurzame woonwijk voor maximaal 5000 woningen, het streven is energieneutraliteit. DHV heeft in opdracht van de provincie ZuidHolland een energievisie opgesteld voor het in beeld brengen van kansrijke scenario’s voor het bereiken van de energieambitie. Daarnaast verzorgt DHV de procesbegeleiding van de duurzame ontwikkelingontwikkeling van Nieuw Valkenburg. > In het kader van het programma ZekerDuurzaam van Rijkswaterstaat heeft DHV een referentieontwerp gemaakt van een energiezuinige sluis. Met nieuwe technieken en door terug te gaan naar de basis daalt het energieverbruik van een sluis als de Spooldersluis van 89.000 kWh naar 6.900 kWh per jaar. > In april 2011 is het eerste afvalwater door de Nereda® Epe gestroomd. Het huidige energieverbruik ligt 30% lager dan het energieverbruik van de oude rwzi. Aan de Nereda® is een mechanische slibindikking gekoppeld met als extra zuiveringsoptimalisatiestap zandfiltratie waardoor het gezuiverde afvalwater aanzienlijk schoner is dan de oude installatie. > De milieu- en veiligheidszorg binnen een organisatie ontwikkelt zich vaak over vele jaren. Afhankelijk van de aandacht en energie die hieraan wordt besteed nemen de VGM-prestaties: veiligheid, gezondheid en milieu toe of af. Samen met Friesland Campina is een auditmethodiek ontwikkeld voor interne audtors. Hiermee wordt snel inzicht verkregen in het niveau van VGM-management.

2011

Duurzaamheidsverslag 2011

Ruimte en Vastgoed > DHV/NACO/InterVistas begeleidt de concessie procedure voor Area Development Twente: gebiedsontwikkeling van de voormalige militaire vliegbasis Twente. Het voorbereidend kader is door ons opgesteld (waaronder de business case, aanbestedingsdocumenten en technische stukken). In de aanbesteding en het contract speelt duurzaamheid een belangrijke rol. > Groene Ziekenhuizen: met mede financiering van AgentschapNL heeft DHV een onderzoeksmethodiek ontwikkeld voor groene ziekenhuizen. De methodiek is als eerste toegepast op een gebouw van het UMC Sint Radboud, Nijmegen. Aan de hand van negen categorieën met betrekking tot duurzaamheid is in beeld gebracht wat de huidige ambities zijn met betrekking tot duurzaamheid en waar verbeter- of aandachtspunten liggen voor de toekomst. De resultaten van de door DHV ontwikkelde tool ‘Toekomstige gebruikswaarde van ziekenhuisgebouwen’ toont aan dat het gebouw eventueel ook potentie heeft voor andere functies. > In opdracht van het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf heeft DHV zowel een marktverkenning als een financiële haalbaarheidsanalyse als een duurzaamheidanalyse uitgevoerd voor een voormalig belastingkantoor in Utrecht. Drie herontwikkelingsvarianten zijn aan een duurzaamheidsscan onderworpen: twee transformatievarianten, waarbij het casco grotendeels behouden blijft, en één sloop-nieuwbouw scenario. Per variant is onderzocht wat de totale milieulasten zijn op het gebied van: materiaal, energie, water, gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. > DHV heeft de duurzaamheid van bijna 400 bankkantoren van ABN AMRO in kaart gebracht aan de hand van het energielabel (EPA) en de BREEAM-score. Daarnaast zijn maatregelen en bijbehorende investeringskosten onderzocht om te komen tot energiebesparing en meer duurzame kantoren. De resultaten zijn samengevat in een managementrapportage op grond waarvan de Raad van Bestuur van ABN AMRO haar beleids- en investeringsbeslissingen kan nemen.

2011

Duurzaamheidsverslag 2011

Duurzaamheid in onze bedrijfsvoering

Duurzaamheidsverslag 2011

3. Duurzaamheid in onze bedrijfsvoering l resultaat behaald l resultaat gedeeltelijk behaald l resultaat (nog) niet behaald KPI

Doelstellingen 2011

Prestaties 2011

Diversiteit

20% vrouwen in topposities in 2013

Vrouwen in senior posities beperkt gestegen naar 11% 3 vrouwelijke Leading Professionals benoemd Coaching “Talent naar de Top” Open Tafel Dialoog en Café voor bewustwording

Doelstellingen 2012

Ontwikkeling

Investering in Training en Management development

Trainingen in 2011 tot minimum beperkt l Training geleidelijk weer normaliseren tov 2011 (0,5%) Streven is 2,0% van de gwerkte dagen Focus op training Duurzaamheid en Coaching “Talent naar de Top“ 360-graden feedback voor senior management 20 managers in internationaal management development programma (DHV University)

Betrokkenheid

Medewerkersbetrokkenheid

Medewerkersbetrokkenheidsonderzoek l Resultaten delen met medewerkers is uitgevoerd met 69% response (interactief) en aandachtspunten vertalen naar doelen en acties

Co2-voetafdruk

CO2-neutraal werken 25% CO2-reductie in 2015 CO2-Prestatieladder trede 5 behalen in 2011

CO2-neutraal werken door compensatie l CO2-reductie conform plan Facilities voor (DHV Groep) gebouwen en mobiliteit (zie onder) CO2-voetafdruk is 8,6 kton CO2 (-13%) Voetafdruk per FTE is 5,3 ton CO2 (+2%) CO2 prestatieladder trede 5 behaald (versie l 2011)

Kantoren

Verduurzamen van kantoren (incl. CO2-reductie)

Totale kantoor-oppervlak van DHV is l gedaald (-4,5%) CO2-uitstoot van onze kantoren is 2,7 kton (-10%) CO2 per m2 is 55 kg (-6%) Per FTE geen effect door afname aantal medewerkers - Renovatie hoofdkantoor Amersfoort (van G naar A-label), met meer flexibiliteit werkplekken -Twee kantoren gesloten - ANDERS werken gestart - Verhuizing NPC Utrecht (betere energieprestatie) Pilot uitgevoerd voor gedrag en energieverbuik per werkplek

Mobiliteit

Verduurzamen van mobiliteit (incl. CO2-reductie) Gedragsverandering

Totaal aantal km’s is afgenomen (-4%) l Mobiliteitsgedrag beïnvloeden Ervaring opdoen met elektrisch rijden CO2-voetafdruk van mobiliteit is 6,2 kton (-13%) CO2 per km is 0,15 kg (-10%) Per FTE geen effect door afname aantal medewerkers Verkenning uitgevoerd naar beïnvloeding van gedrag Beschikbaarheid video/teleconf. vergroot Pilot elektrisch rijden gestart

Duurzaam inkopen

Duurzaamheid inn voorwaarden en contracten

Inkoopvoorwaarden zijn aangepast. Concrete duurzame contracten voor huurauto’s, papier en ICT

Integriteit en transparantie

Opleiding en dialoog over BIMS (Business Integrity Management System) Klokkenluidersregeling

BIMS geagendeerd en besproken in l de directie, op Senior Management bijeenkomsten, unitmanagement en controllers meetings. Besproken in het introductieprogramma en in (project)management trainingen. Bij proposals gecontroleerd op naleving (door kwaliteitsfunctionaris, afdelings- en unitmanagement) Een melding geweest van klokkenluiders/ BIMS-issues

l Maatregelen nemen voor doel van 20%

vrouwen in topposities in 2013 (Doel voor 2012 is 15%) Bewustwording en coaching voorzetten

Minder m2 kantoor per medewerker ANDERS werken plan uitvoeren en faciliteren (incl. ICT) Pilot doorzetten ‘Energieverbruik per werkplek’ Ecologische tuin aanleggen bij hoofdkantoor (biodiversiteit)

l Duurzaam inkopen voortzetten en meetbaar maken

We houden BIMS actueel en leggen de relatie met duurzaamheidsethiek mede aan de hand van dilemma’s, dialoog en de herziene OESO-richtlijnen. Permanente educatie door e-learning toepassing

Duurzaamheidsverslag 2011

In onze bedrijfsvoering zijn de volgende thema’s van belang. Onze mensen – HRM: Onze facilitaire bedrijfsvoering: CO2-reductie en duurzaam werken: Integriteit en transparantie:

Diversiteit, persoonlijke ontwikkeling, duurzame inzetbaarheid, medewerkersbetrokkenheid, Gebouwen, mobiliteit, duurzaam inkopen, milieu-, gezondheids- en veiligheids beleid ‘ANDERS werken’ Processen en werkwijze, gedrag

3.1 Onze mensen De bedrijfsvoering van DHV heeft in 2011 in het teken gestaan van krimp en herstel. Door de economische crisis bleek in 2010 dat de capaciteit en de structuur van DHV niet meer aansloot bij de vraag uit de markt. Daarom heeft DHV in overleg met de OR een herstelplan ontwikkeld dat is uitgevoerd in 2011. Dit herstelplan bestond uit kostenbesparing, krimp in de professionele capaciteit en afslanking van de ondersteunende diensten. Hierbij konden gedwongen ontslagen niet worden voorkomen. Voor de ondersteunende diensten is, in samenwerking met medewerkers, gezocht naar mogelijkheden om onze processen efficiënter in te richten, onder andere door inzet van meer systeemondersteuning.

Herstelplan

Het Herstelplan omvatte een aantal maatregelen om het bedrijf

weer gezond te maken. De personeelscapaciteit is in lijn gebracht met de vraag uit de markt en daarmee samenhangend is de capaciteit van de ondersteunende staf functies aangepast.

Naast een vacaturestop is er tijdens het proces sterk gestuurd op flexibilisering. Medewerkers die onderbezet waren, zijn via een interne marktplaats, Matchpoint, uitgeleend aan andere units

binnen DHV. Betrokken medewerkers werden daarbij begeleid

door mentoren uit de inlenende unit. Daarnaast zijn medewerkers op projecten geplaatst waar voorheen personele capaciteit

werd ingehuurd. Waar nodig zijn de persoonlijke markttarieven

aangepast om de inzetbaarheid te verbeteren. Aan medewerkers met onderbezetting is gevraagd om gericht verlof op te nemen

en in sommige gevallen is dit gestimuleerd door de mogelijkheid te bieden om extra verlofdagen te kopen tegen gereduceerde

kosten. Uiteindelijk kon niet worden voorkomen dat een aantal medewerkers gedwongen uit dienst zijn getreden. Voor deze medewerkers is een sociaal plan opgesteld.

In 2012 zal de Matchpoint aanpak verder worden gestructureerd en geprofessionaliseerd, zodat dit als HR-instrument de behoefte aan tijdelijke flexibele inzet kan faciliteren.

3.1.1 HR-beleid

DHV is een bedrijf met een sociaal imago en een cultuur waarin respect, integriteit en vrijheid diep zijn geworteld. We streven ernaar om mensen de ruimte te geven om te groeien en te ontwikkelen, en om hun ideeën en ambities vorm te geven. Dit betekent ook dat mensen relatief snel een grote verantwoordelijkheid dragen en dat van hen wordt verwacht dat zij zelfbewust en proactief handelen en communiceren. De passie van mensen ligt bij hun vakgebied, en bij het vinden van de beste oplossing voor de vraagstukken van de klant. Complexiteit is daarbij aantrekkelijk. Dat is de kracht van DHV. DHV heeft een pakket aan opleidingen ontwikkeld en biedt voor diverse doelgroepen een specifiek programma. Vanuit het principe van integraal management worden medewerkers door hun direct leidinggevende ondersteund bij het kiezen van hun pad. In arbeidsvoorwaarden en beloningsbeleid streeft DHV naar een marktconform niveau. In 2011 is een aantal nieuwe aandachtspunten naar voren gekomen voor ons HR-beleid. Het gaat om focus op duurzame inzetbaarheid van medewerkers (vitaal en commercieel) en om duurzame vormen van mobiliteit, zoals tijd- en plaatsonafhankelijk werken (in lijn met het programma ANDERS werken). De plannen hiervoor worden in 2012 geïmplementeerd. Persoonlijke ontwikkeling en duurzame inzetbaarheid DHV streeft ernaar om met alle medewerkers jaarlijks heldere afspraken te maken over prestaties en persoonlijke ontwikkeling. Daarvoor maken we gebruik van een performance appraisal (PA) systeem. Hierin worden jaarlijks doelen en acties vastgelegd. Halverwege het jaar wordt de voortgang en de ontwikkeling besproken, met een vooruitblik naar inzetbaarheid op een langere termijn. Aan het eind van het jaar volgt een beoordeling. De afspraken worden schriftelijk vastgelegd. Deze procedure wordt bewaakt via de PA-Monitor. Hierin wordt bijgehouden met hoeveel medewerkers een gesprek heeft plaatsgevonden over de prestaties voor dit jaar.

Duurzaamheidsverslag 2011

PA Monitor November 2011

DHV

Aantal medewerkers

Geen PA ivm kort dienstverband of anders

PA doelstelling-gesprek Binnen

Percentage

1814

1367

75%

Ziekteverzuim DHV streeft naar een ziekteverzuim dat lager is dan 4%. Dit ziektepercentage wordt beschouwd als maximaal aanvaardbaar (en onder het landelijk gemiddelde van 4,45%). In 2011 was het verzuim 4,2%. Het herstelplan heeft een flinke druk gelegd op de organisatie. Mogelijk is dit de aanleiding geweest voor een hoger ziekteverzuim dan in 2010 (zie tabel). De ontwikkeling van het ziekteverzuim wordt nauwlettend gevolgd en per kwartaal geanalyseerd, gerapporteerd en besproken met de bedrijfsarts en het management. Voor 2012 is de ambitie om het verzuim weer omlaag te brengen. Het plan van aanpak wordt begin 2012 vastgesteld. Ook ongevallen worden gemonitord. Hierbij is het streven 0 ongevallen. Ziekteverzuim

2011

2010

2009

Percentage ziekteverzuim

4,2%

3,8%

3,7%

Ongevallen (lost time)

4 (20 dagen)

5 (0 dagen)

Personeelssamenstelling In 2011 is het aantal medewerkers met 13% gereduceerd. Dit heeft helaas geleid tot een ongewenste verschuiving in de personeelssamenstelling. Dit komt doordat een deel van de reductie het gevolg is geweest van het niet verlengen van tijdelijke contracten. Hierdoor lag het percentage vrouwen in de totale uitstroom in 2011 iets boven het percentage van vrouwelijke medewerkers begin 2011 (3% hoger). Het percentage jonge medewerkers in de uitstroom lag boven het percentage jonge medewerkers begin 2011 (11% hoger). Het behoud (en waar mogelijk de instroom) van junioren en vrouwen krijgt in 2012 verhoogde aandacht. Aantal medewerkers

2011

2010

2009

FTE

1.632

1.920

1.979

Aantal personen

1.814

2.097

2.157

In 2011 is de instroom van medewerkers beperkt gebleven. Ondanks de vacaturestop zijn er wel nieuwe medewerkers ingestroomd op strategische posities. Dit kon alleen na zorgvuldige onderbouwing en met expliciete goedkeuring van de directie.

Ondanks de krimp van het bedrijf als geheel, is een aantal units gegroeid omdat in hun markt de vraagontwikkeling voldoende perspectief gaf. Boventallige medewerkers zijn zoveel mogelijk herplaatst op deze interne vacatures. 12 medewerkers met een boventalligheidverklaring vonden een passende nieuwe functie door in te gaan op een interne vacature. Vanuit het principe ‘mens volgt werk’ zijn 27 medewerkers herplaatst in een andere Business unit en twee medewerkers bij een andere afdeling van hun unit. Opleiding en ontwikkeling DHV hecht veel belang aan de ontwikkeling van mensen. In het kader van het herstelplan hebben we in de eerste helft van 2011 de investeringen beperkt tot learning on the job en mentoring en is er minimaal geïnvesteerd in training en opleiding. De interne duurzaamheidstrainingen en het programma ‘Talent naar de Top’ hebben wel doorgang gevonden, omwille van de hoge prioriteit die we geven aan duurzaamheid en diversiteit. Toen bleek dat de financiële resultaten voldoende waren hersteld, is in de tweede helft van 2011 weer meer financiële ruimte gekomen voor opleiding en training. Voor 2012 verwachten we een investering van 2% van de gewerkte dagen. Er staan trainingen gepland voor bijvoorbeeld ontwikkeling van commerciële vaardigheden en projectmanagement. Ter ondersteuning van de persoonlijke ontwikkeling van alle managers is een 360 graden-onderzoek uitgevoerd voor en door het gehele senior management. Conclusies van het onderzoek zijn vertrouwelijk besproken met de betreffende senior managers, en vertaald naar persoonlijke actieplannen. In 2011 hebben 20 managers deelgenomen aan het internationale management development programma van DHV University. Opleiding

2011

2010

2009

Opleiding in dagen

1.775

10.500

12.471

In % van gewerkte tijd

0,5%

2,5%

3,0%

Betrokkenheid De betrokkenheid van onze medewerkers is eind 2011 in beeld gebracht middels een uitgebreid onderzoek. Het onderzoek leverde een relatief hoge respons van 69% op7.

7 De gemiddelde respons op alle MBO 0-metingen die RenM de afgelopen jaren heeft uitgevoerd is 67%. Bij bedrijven met meer dan 1.000 werknemers is de gemiddelde respons 55%. (bron; RenM|Matrix)

Duurzaamheidsverslag 2011

De herstelmaatregelen die in 2011 zijn genomen spelen vanzelfsprekend een rol, en dit wordt meegenomen bij de interpretatie van de resultaten. Een overgrote meerderheid onderschrijft de kernwaarden (93%) en voelt zich betrokken bij het eigen werk (89%). In brede zin is de betrokkenheid hoog en de bereidheid tot extra inzet groot. De open cultuur en de ruimte voor ontwikkeling worden als zeer positief ervaren. Met betrekking tot zaken in de sfeer van leidinggeven, arbeidsomstandigheden en -voorwaarden, opleiding en ontwikkeling is er een gevarieerd beeld van positieve punten en kritische aandachtspunten. Daarbij is zichtbaar dat de herstelmaatregelen in sommige onderdelen negatieve effecten hebben op de motivatie. Op de onderwerpen strategie, branding, duurzaamheid en innovatie, arbeidsvoorwaarden en samenwerking is het vertrouwen en de waardering vanuit medewerkers lager dan gewenst. Mensen zijn hierover niet tevreden en hebben veel suggesties gegeven waaruit blijkt dat zij de lat hoger willen leggen. Het onderzoek biedt veel aanknopingspunten en in 2012 zullen daarop doelen en acties worden bepaald en uitgevoerd. Diversiteit DHV heeft in mei 2008 de charter ‘Talent naar de Top’ ondertekend, waarin de ambitie is uitgesproken om een grotere diversiteit te bereiken in de top van het bedrijf. Deze charter is vooral gericht op de doorstroom van vrouwen en het vergroten van het aantal vrouwen in hogere functies. De ambitie is dat in 2013 20% van de medewerkers in schaal 14 of hoger vrouwen zijn. Momenteel is dit 11%. In 2012 worden maatregelen bepaald om het doel zo dicht mogelijk te benaderen. Het bijgestelde doel is 15% eind 2012. Na de ondertekening van de charter heeft DHV een projectgroep opgericht. Jaarlijks rapporteert DHV over de voortgang aan de commissie Monitoring Talent naar de Top. De projectgroep heeft diverse initiatieven genomen ter bevordering van bewustwording. In juni 2011 is een Carrière Café gehouden in samenwerking met YoungDHV, de vereniging van jonge medewerkers, met als thema ‘wat kan ik zelf doen om de volgende stap te zetten?’. Ook is een Open Tafel gehouden, met een diverse groep vrouwen, waaronder de CFO en drie vrouwelijke directeuren. Ook is er een mentorprogramma van start gegaan, met een eerste groep vrouwelijke medewerkers. In dit programma worden vrouwen met potentie voor loopbaanstappen gecoached door meer ervaren collega’s. Doel is om zowel de vrouwelijke medewerkers als de coaches en de projectgroep meer inzicht te laten krijgen in belangrijke factoren die de doorstroom kunnen bevorderen. Een aantal keer per jaar komen coaches en mentees bij elkaar in het

‘mentorcafé’, een bijeenkomst om ervaringen uit te wisselen. In 2011 zijn er zes nieuwe leading professionals benoemd, waarvan drie vrouwen. Hun benoeming is tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst 2012 bekendgemaakt. HR bewaakt dat er bij vacatures nadrukkelijk wordt gezocht naar vrouwelijke kandidaten. Diversiteit (% aantal medewerkers)

2011

2010

2009

Aantal vrouwen

26%

27%

Vrouwen in management functies

21%

18%

16%

Vrouwen in top functies (>=14)

11%

Pensioenen Eind 2008 was de dekkingsgraad van het DHV Pensioenfonds 92%. Het fonds heeft toen bij de Nederlandsche bank een herstelplan ingediend. Eind 2011 was de dekkingsgraad nog 90%. De dekkingsgraad is een maat voor hoeveel geld het fonds heeft om nu en in de toekomst de pensioenen te kunnen betalen. Eind 2013 moet de dekking weer 104% zijn (eis Nederlandsche bank). Om te voorkomen dat toekomstige pensioenen in gevaar komen wil het fonds in 2013 de pensioenen korten met 6,4%. Zowel voor de uitkering van de pensioengerechtigden als ook voor het opgebouwde pensioen voor (gewezen) medewerkers. Zo draagt iedereen bij aan het herstel van de dekkingsgraad. In 2011 heeft het pensioenfonds circa 5% van het totale vermogen geïnvesteerd in een fonds dat expliciet verantwoord belegd in Europese aandelen. Hierbij worden bedrijven uitgesloten die niet voldoen aan de Global Compact principes van de Verenigde Naties en bedrijven die actief zijn in de wapenindustrie.

3.2 Ons facilitair bedrijf In de bedrijfsvoering van DHV wordt al jaren aandacht besteed aan CO2-reductie en duurzaamheid. In de afgelopen jaren zijn diverse stappen gezet om de voetafdruk van de bedrijfsvoering te verkleinen. De belangrijkste milieubelasting komt voort uit het energieverbruik in kantoren, door mobiliteit en afval in de vorm van papier. Ruim 60% van ons elektriciteitsverbruik bestaat uit groene stroom. Ook is er een terughoudend leaseautobeleid, wordt het openbaar vervoer gestimuleerd door een eigen busdienst naar het hoofdkantoor en is er

Duurzaamheidsverslag 2011

een actief fietsbeleid. Inmiddels staan de eerste elektrische bedrijfsauto’s in de garage. Hoewel DHV een aantal aspecten van het ‘nieuwe werken’ al sinds 1970 hanteert, is in 2010 aanvullend beleid geformuleerd onder de noemer ‘ANDERS werken’. Vooral de flexibiliteit in de keuze voor een werklocatie zal worden vergroot door een aangepaste inrichting van de kantoren en door het bieden van betere ICT-voorzieningen.

ANDERS Werken

Het programma dat moet leiden tot de nieuwe manier van werken noemen we bij DHV ‘ANDERS Werken’. Binnen DHV zijn er op

individuele basis al mogelijkheden om plaatsen tijdonafhankelijk te werken (bijvoorbeeld: thuiswerken of videoconferencing), maar nog niet op grote schaal en op een structurele en georganiseerde wijze. ANDERS Werken draagt bij aan het boeien en binden van hooggekwalificeerde medewerkers en de sturing op output en resultaat versterkt onze klantgerichtheid.

ANDERS Werken is een continu proces. In 2012 zullen in elk geval de volgende projecten worden uitgevoerd: nieuw

telefonieconcept ‘unified communications’, follow-me printing,

nieuw mobiliteitsbeleid en de herinrichting van een kantoorvloer in Amersfoort als voorbeeldproject.

3.2.1 CO2-voetafdruk

De doelstelling is om in 2015 een 25% CO2-reductie per FTE te bewerkstelligen ten opzichte van 2008. Sinds 2010 wordt de CO2-uitstoot van het hele bedrijf gecompenseerd door de DHV Groep. Hierbij gaat het om CO2-uitstoot en de uitstoot van andere broeikasgassen, uitgedrukt in CO2-equivalenten (CO2 eq.). In deze tekst gebruiken we kortweg ‘CO2’. In de CO2-voetafdruk zijn de emissies meegenomen die worden veroorzaakt door het energieverbruik in onze kantoren en gelekte koelvloeistof, reizen met leaseauto’s en bedrijfsauto’s, zakelijke reizen met privé-auto’s en zakelijke vliegreizen. Daarnaast bepalen wij ook de uitstoot van de reizen met het openbaar vervoer. Aangezien de definitie voor de CO2voetafdruk9 zonder openbaar vervoer het meest gebruikelijk is, vermelden we de uitstoot van deze OV-reizen apart. In 2011 heeft DHV 8.638 ton CO2 uitgestoten. Dit is een afname van 13% ten opzichte van het voorgaande jaar. Per FTE was de CO2-uitstoot 5,32 ton. De CO2-voetafdruk per FTE is 2% toegenomen ten opzichte van 2010 (1% afgenomen ten opzichte van het referentiejaar 2008). De relatieve toename komt doordat de reductie van het aantal medewerkers niet direct kon worden vertaald naar minder kantooroppervlak en minder energieverbruik. Ook is er in 2011 meer gereisd per FTE.

Impact DHV per medewerker (in FTE) excl. openbaar vervoer CO2-voetafdruk

2011

2010

2009

2008

8.638

9.912

10.184

10.326

FTE*

1623

1895

1970

1961

CO2 (ton) per FTE

5,32

5,23

5,17

5,27

CO2 (ton)

2011 5,32 ton CO2 30 m2 kantoor (incl. leegstand) 1,66 ton CO2 door kantoor 23.700 km’s gereisd 3,66 ton CO2 door reizen 32 kg papier

2010 5,23 ton CO2 27 m2 kantoor (incl. leegstand) 1,59 ton CO2 door kantoor 21.300 km’s gereisd 3,64 ton CO2 door reizen 41 kg papier

(*) FTE is gecorrigeerd conform CO2-voetafdruk standaard ISO 14064-1

2011 2.676 km’s gereisd 0,17 ton CO2 door reizen

2010 2.182 km’s gereisd 0,14 ton CO2 door reizen

Voetafdruk DHV per medewerker (in FTE) voor openbaar vervoer 9

Definitie conform CO2-Prestatieladder 2.0, versie 23 juni 2011

Duurzaamheidsverslag 2011

CO2-bronnen Kantoren in m2

2011

2010

2009

2008

48.765

51.072

48.717

Kantoren elektriciteit in 1000 kWH

4.897

5.176

5.117

5.351

Kantoren elektriciteit in ton CO2 eq.

2.228

2.356

2.405

2.676

184.174

335.608

313.317

312.766

336

612

572

571

2.090

2.491

1.739

1.826

Kantoren warmte in ton CO2 eq.

Kantoren lekkage koelvloeistoffen in ton CO2 eq.

18 3.301

Kantoren gas in m3 Kantoren gas in ton co2 eq. Kantoren warmte in GJ

Kantoren Totaal in ton CO2 eq.

2.701

3.018

3.026

22.534

21.579

18.301

Mobiliteit eigen en leasewagenpark in ton CO2 eq.

3.306

3.802

3.765

3.305

Mobiliteit huurauto’s en zakelijke kms privé auto in 1000 km

5.696

6.511

7.088

8.302

1.195

1.367

1.488

1.744

10.290

12.224

13.465

13.900

Mobiliteit eigen en leasewagenpark in 1000 km

Mobiliteit huurauto’s en zakelijke kms privé auto in ton CO2 eq. Mobiliteit vliegen in 1000 km Mobiliteit vliegen in ton CO2 eq.

1.437

1.725

1.903

1.976

Mobiliteit OV in 1000 km **

4.344

4.134

2.764

282

269

180

Mobiliteit Totaal (excl. OV km) in ton CO2 eq.

Mobiliteit OV in ton CO2 eq. **

5.937

6.894

7.157

7.025

Mobiliteit Totaal (incl. OV) in ton CO2 eq.**

6.219

7.163

7.337

(*) geen data beschikbaar

(**)OV wordt niet meegenomen in de basisdefinitie voor de CO2-voetafdruk, maar is voor ons beleid wel een relevante parameter

CO2-bronnen van DHV in 2011 (in %)

12 10

4 1

4 2 0

Kantoren electriciteit kantoren gas kantoren warmte kantoren lekkage koelvloeistoffen mobiliteit auto mobiliteit OV mobiliteit vliegtuig 0

2008

CO2-uitstoot in ton

2009

2010

2011 Verdeling CO2-uitstoot in 2011

Opmerking:

Door afronding is het totaal niet exact gelijk aan de optelling van de afgeronde cijfers in deze tabel

Duurzaamheidsverslag 2011

In 2011 is 30% van de CO2-uitstoot gerelateerd aan het energieverbruik en emissies van onze kantoren, en 70% is veroorzaakt door onze mobiliteit. Daarbij is het brandstofverbruik door het eigen en leasewagenpark de grootste bron.

3.2.2 Kantoren

Het aantal m2 kantooroppervlak is in 2011 gedaald met 4,5% door de krimp van het bedrijf en het stimuleren van ‘ANDERS werken’. De totale CO2-uitstoot van onze kantoren is in 2011 afgenomen met ruim 10%. De CO2-uitstoot per m2 is afgenomen met 6%. We zijn op de goede weg. De afname van kantooroppervlak verloopt trager dan de krimp van de organisatie, waardoor we per medewerker (FTE) nu effectief een te groot oppervlak gebruiken. In 2011 gebruikten we 30 m2 per medewerker (FTE). In 2010 was dat 27 m2. De CO2-uitstoot per FTE ongeveer gelijk is gebleven. In 2011 is de duurzame renovatie van het hoofdkantoor van DHV in Amersfoort voltooid (zie kader). In Utrecht is DHV/NPC in 2011 verhuisd naar een energiezuiniger kantoor. De kantoren in Bergen op Zoom en Rotterdam-Las Palmas zijn in maart 2011 gesloten. In 2012 streven we naar het verminderen van m2 (per FTE). Om de CO2-uitstoot van onze kantoren te reduceren, zijn de volgende maatregelen genomen de afgelopen jaren: - Elektriciteitsverbruik apparatuur omlaag (energiebewust inkopen apparatuur) - Pilot voor monitoren gedrag (uitzetten van apparatuur) op de werkvloer - Dubbelzijdig printen - Bewegingsdetecterende verlichting in vergaderzalen Duurzame renovatie hoofdkantoor - Van G naar A

3.2.3 Mobiliteit

In 2011 hebben we 4% minder kilometers afgelegd. De CO2-uitstoot van de mobiliteit van DHV is 14% omlaag gegaan vergeleken met 2010. Vanwege de krimp in aantal medewerkers is de CO2 uitstoot van deze mobiliteit per medewerker (FTE) ongeveer gelijk gebleven. Onze mobiliteit is enigszins ‘schoner’ geworden per km vergeleken met vorig jaar. In 2011 is de gemiddelde CO2 uitstoot per km 154 gr, terwijl dit in 2010 171 gr bedroeg. Het autoverkeer en het OVverkeer is gestegen en het vliegverkeer is gedaald. Doel is om de CO2-uitstoot verder te laten afnemen en tegelijkertijd ook het aantal gereisde auto km’s te beperken en te ‘verschonen’ (meer openbaar vervoer en gebruik van zuinige auto’s). Door alleen leaseauto’s met A of B label toe te staan bij nieuwe leaseautocontracten, wordt de gemiddelde CO2-uitstoot per leaseauto geleidelijk omlaag gebracht. Deze regel is in 2011 ingegaan en met een contractduur van vier jaar per leaseauto betekent dit dat in 2015 alle leaseauto’s beschikken over een Aof B-label. De mogelijkheid een NS-businesskaart te gebruiken voor leaseauto gerechtigden bestaat al langer. In 2011 zijn we een pilot gestart op het gebied van elektrisch rijden. Drie verschillende duurzame voertuigen zijn aangeschaft om de bruikbaarheid ervan te testen. In 2015 wil DHV tien voertuigen op elektriciteit of een andere alternatieve brandstof in gebruik hebben. Om carpoolen te bevorderen, hebben medewerkers de beschikking over een carpoolplein op intranet. Hiermee wordt carpoolen bij medewerkers onder de aandacht gebracht en gefaciliteerd. Eind 2011 waren er ruim 50 medewerkers actief op het carpoolplein. Het aantal gedeelde ritten wordt niet gemonitord.

In 2011 is het gerenoveerde eigen hoofdkantoor in Amersfoort opgeleverd. Het energielabel is daarbij van G naar A gegaan. Dat is bijzonder voor een gebouw van bijna 40 jaar oud. Gebouwen met het energie A-label leveren energieprestaties vergelijkbaar met de huidige eisen voor nieuwbouw. Om een groot kantoorgebouw uit bouwjaar 1970 op dat niveau te brengen zijn innovatieve oplossingen nodig. Nieuwe installaties zorgen ervoor dat de koeling en warmte efficiënter gebruik maken van energie. Daarnaast wordt restwarmte en vocht teruggewonnen voor hergebruik. Het gebouw heeft een nieuwe uitstraling gekregen door een volledig transparante glazen gevel die betere daglichttoetreding combineert met zongestuurde lichtwering. Een duurzame verbouwing hoeft niet meer te kosten dan een reguliere renovatie. Door de integrale aanpak van het project kon er een duurzamer ontwerp op tafel worden gelegd. De virtuele scheidslijn tussen ontwerpen exploitatiefase verdwenen. Gevels, dak en installaties zijn direct met elkaar in verband gebracht. Dat levert vervolgens meer energiebesparing op tijdens de exploitatie. De extra manuren in de ontwerpfase vallen al snel weg tegen de lagere exploitatiekosten. DHV verwacht een jaarlijkse energiebesparing van 100 k€. Het bijzondere kantoorpand was het eerste met een open karakter in de vorm van een grote kantoortuin. DHVers werken er graag en willen dat ook blijven doen. Het hoge comfortniveau blijft na de renovatie op duurzame wijze gehandhaafd. Een goed binnenklimaat leidt tot gezondere en meer tevreden werknemers; geen onbelangrijke overweging. Renovatie van een ouder gebouw kan dus gelijktijdig comfortbehoud of -verhoging én een energiebesparing opleveren. DHV is zelf verantwoordelijk voor het volledige ontwerp en het projectmanagement van deze renovatie.

Duurzaamheidsverslag 2011

Onderzoek naar nieuwe mobiliteitsconcepten In de komende jaren verwachten we vooral een CO2-reductie te kunnen behalen door het aanpakken van onze mobiliteit. In 2011 hebben we onderzoek uitgevoerd naar geschikte duurzame mobiliteitsconcepten. Eén van de mogelijkheden is AnnaWays, het serviceconcept dat mede door DHV is ontwikkeld (zie 2.5 voor een uitgebreide beschrijving). De individuele keuze in de wijze van vervoer voor elke reis biedt de werknemers flexibiliteit en het bedrijf de mogelijkheid om op CO2-uitstoot te sturen en te monitoren. Aanvullende maatregelen die de afgelopen jaren zijn ingevoerd ter bevordering van duurzame mobiliteit zijn: - Aanbieden van teleconferencing en videoconferencing faciliteiten - Band op spanning - A-label huurauto’s gebruiken - Subsidiëren van de buslijn die ons in Amersfoort van het station naar DHV brengt - Fietsenmaker op kantoor - DHV is actief betrokken in diverse samenwerkingsverbanden om mobiliteit te verduurzamen en bereikbaarheid te verbeteren. DHV is lid van de B50 op nationale schaal en van de U15 op regionale schaal.

3.2.4 Duurzaam inkopen

DHV streeft ernaar om duurzame ontwikkeling te stimuleren door middel van duurzaam inkopen. Sinds 2009 is DHV actief aan de slag om duurzaamheid mee te wegen en met leveranciers te komen tot duurzaamheidsafspraken. In 2011 is gestart met het professionaliseren van de inkoop. DHV koopt jaarlijks voor meer dan 100 mln € in. De doelstelling is om eind 2015 60% van het totale inkoopvolume duurzaam in te kopen. Het huidige percentage kunnen we nog niet bepalen. In de loop van 2012 zal de bedrijfs- en projectinkoop via een centraal systeem plaatsvinden. Hierdoor is meer sturing en monitoring mogelijk. Duurzaamheid en integriteit zijn onderdeel van de algemene inkoopvoorwaarden van DHV. Daarin wordt verwezen naar het DHV-beleid in deze voor zowel milieu- als sociale thema’s. Op 6 april 2011 heeft DHV het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen en Ondernemen ondertekend, waarmee wij ons uitspreken om nog meer het aanbieden van duurzame producten en diensten te stimuleren door zelf maatschappelijk verantwoord in te kopen en zo bij te dragen aan duurzaam ondernemen. We hanteren de richtlijnen van AgentschapNL als ondergrens voor onze inkoopactiviteiten, daar waar het facilitaire

inkopen betreft. Daarboven daagt DHV haar leveranciers uit verbeteringen aan te dragen op het gebied van duurzaamheid. Daartoe is een Verklaring Duurzame Leveringen opgesteld die een tweeledig doel dient: 1. De leverancier wordt bekendgemaakt met onze visie 2. De leverancier wordt gebonden aan de uitgangspunten en aan de benodigde CO2-rapportage Voorstellen van leveranciers (of verzoeken van DHV) die méér kosten met zich meebrengen dan de bestaande situatie, worden gefinancierd uit andere besparingen. Zo wordt voorkomen dat we door duurzaam inkopen méér kosten maken. Ketenverantwoordelijkheid

Bij onze keuze van leveranciers is duurzaamheid een criterium en ketenverantwoordelijkheid is daar onderdeel van. In onze

standaard teksten voor uitvragen wordt de leverancier onder

meer gevraagd inzicht te bieden in haar MVO beleid waaronder

ketenbewaking (kinderarbeid, impact op de omgeving, mijnbouw, slavernij) en de wijze waarop de kwaliteitsborging is geregeld. Als een kennisorganisatie zijn onze leveranties echter erg beperkt.

Onze grootste invloed in de keten ligt vooral in onze markt, in de

advieswerkzaamheden die we uitvoeren voor onze opdrachtgevers.

Een goed voorbeeld van duurzaam inkopen in 2011 is het contract voor afvalstromen. Door het bundelen van de activiteiten bij één leverancier is kostenbesparing gerealiseerd. Die besparing is omgezet in een investering in middelen om afvalscheiding te bevorderen (waardoor onze CO2-voetafdruk daalt), en in het aankopen van C2C -papier. DHV is in 2009 gestart met het toevoegen van een duurzaamheidsparagraaf aan haar contracten met leveranciers. Om naast verduurzaming ook het bewustzijn van medewerkers te beïnvloeden, heeft DHV zich eerst gericht op die leveranciers die een directe invloed hebben op de beleving van de medewerkers, zoals catering, huurauto’s en schoonmaak, etc. Afhankelijk van de contractperiode wordt bij verlenging die paragraaf toegevoegd. In 2011 is dat gebeurd bij Van Gansewinkel (afval) en CWS (sanitaire voorzieningen). Eerder al zijn de huurauto’s energiezuinig gecontracteerd (hybride en bijtellingscategorie 14%) en zijn met de cateraar afspraken gemaakt over o.a. gebruik van verpakkingsmateriaal en inzet van streekproducten. Momenteel wordt gewerkt aan een plan om de schoonmaak te contracteren via inzet van mensen met een achterstand

Duurzaamheidsverslag 2011

tot de arbeidsmarkt. Tevens is eind 2011 de eerste elektrische auto geleverd (Nissan Leaf) voor het gebruik als bedrijfsauto (terugdringen van huurauto bewegingen – aan en afvoer) en zijn er in 2012 nog twee (Renault Fluence en Opel Ampera) geleverd. In 2012 zullen deze auto’s worden ingezet als pilot en tevens om medewerkers ervaring op te laten doen met elektrisch rijden. In 2011 is door ICT een telefoniecontract onderhandeld met KPN, waarbij KPN onder andere op de duurzaamheidsparagraaf als beste uit de vergelijking is gekomen. Het telefoniecontract zelf is een resultaat van de wens om plaats en tijdonafhankelijk te kunnen samenwerken. Bij DHV bekend onder de noemer ‘ANDERS werken’. Het platform dat gekozen is (Lync) stelt ons in staat om vele communicatiekanalen (spraak-data-video) te combineren bij het samenwerken met collega’s en zelfs met goedgekeurde externe partners. Hierdoor kunnen we het reizen beperken, dat ook een positieve impact op onze CO2-voetafdruk heeft.

3.2.5 Overige milieuaspecten Papierverbruik DHV maakt gebruik van papier met het FSC-keurmerk. Het papierverbruik in 2011 was 54 ton. Dit is een forse reductie ten opzichte van 2010 (78 ton). Deze afname wordt verklaard door daling in FTE én door digitalisering. De afname in 2009 werd grotendeels verklaard door de invoering van standaard dubbelzijdig printen. In 2012 verwachten we een verdere afname vanwege nieuwe printers met een lagere storingskans. Papierverbruik

Papier (ton)

2011

2010

2009

2008

129

FTE*

1623

1895

970

1961

Papier (kg) per FTE

(*) gecorrigeerd conform CO2-voetafdruk standaard ISO 14064-1

Afval, hergebruik en recycling De exacte omvang van de bedrijfsafvalstromen van de twee grootste kantoren (Amersfoort en Eindhoven) wordt vanaf het vierde kwartaal van 2011 door de enige afnemer (van Gansewinkel) aan ons gerapporteerd. Voor die tijd was de inzameling nog verdeeld over meerdere partijen en zijn er geen kwantitatieve gegevens bijgehouden. Bij de overige kantoorpanden wordt het afval gezamenlijk met de overige huurders ingezameld door een door de beheerder aangewezen

partij. Met van Gansewinkel zijn we in 2011 in gesprek gegaan over optimalisatie van recycling en hergebruik. Eind 2011 zijn contracten gesloten voor de levering van C2C-toiletpapier en – tissues via CWS (productie via Van Houtum). DHV is medeleverancier van de grondstoffen (oud papier). Begin 2012 is de levering gestart. Directe omgeving In 2011 is de tuin bij ons kantoor in Amersfoort ecologisch ingericht, zodat flora en fauna aansluit bij het omliggende natuurgebied. Daardoor kunnen dieren en planten uit de omgeving het terrein gebruiken als uitbreiding van hun leefgebied. De tuin biedt DHV-ers de mogelijkheid om buiten te werken of te pauzeren door de aanleg van meer terrasjes en zitmogelijkheden.

3.3 Integriteit en transparantie DHV heeft haar uitgangspunten voor integriteit en transparantie vastgelegd in een ‘Code of Business Principles’. Hierin zijn de missie, visie en kernwaarden beschreven, hoe wij omgaan met onze stakeholders, en wat we van onze mensen verwachten op het gebied van leiderschap, persoonlijke verantwoordelijkheid en gezamenlijke verantwoordelijkheid. DHV heeft een vertrouwenspersoon voor compliance meldingen, en daarnaast kunnen medewerkers hun zorg anoniem uiten via de extern gefaciliteerde speak up line.

3.3.1 Business Integrity Management System (BIMS)

BIMS is het integriteitsmanagementsysteem van de DHV Groep. Borging van dit systeem is de verantwoordelijkheid van het lijnmanagement, met ondersteuning vanuit financial control en kwaliteitsmanagement. In de directie, senior managementbijeenkomsten, unit management en controllers overleggen wordt BIMS geagendeerd en besproken. Ook bij het opstellen van offertes wordt gemonitord dat wij niet in strijd handelen met onze uitgangspunten. Unitdirecteuren tekenen hiervoor jaarlijks een compliance verklaring, en de directie een Letter of Representation. In 2011 is één melding ontvangen ten aanzien van schendingen van integriteit. Dit betrof een melding over het niet nakomen van interne procedures door het management. Dit is onderzocht en niet gegrond verklaard. We houden BIMS actueel en leggen de relatie met duurzaamheidsethiek mede aan de hand van dilemma’s, dialoog en de herziene OESOrichtlijnen.

Duurzaamheidsverslag 2011

3.3.2 Milieu-, veiligheid- en kwaliteitsmanagement

DHV streeft naar meer eenduidigheid en transparantie in de bedrijfsvoering, systemen, en processen. In 2011 is daarom een nieuw handboek opgesteld voor projectmanagement, en zijn de marketing & sales-processen en de werkprocessen van de ondersteunende diensten in kaart gebracht en gestroomlijnd. Ook voor kwaliteit en milieumanagement zijn verbeteringen aangebracht. In 2011 is bijvoorbeeld het klanttevredenheidsonderzoek geformaliseerd en gestandaardiseerd.

In 2011 is een manager Kwaliteit, Arbo en Milieu aangesteld. Deze manager rapporteert direct aan de financieel directeur van DHV. Doel is om bedrijfsbreed meer controle uit te oefenen op niet-financiële variabelen. DHV wil hiermee de prestaties op deze thema’s beter borgen, processen verbeteren en uniformeren en de certificeringen beter beheren. In 2011 is een dashboard ontwikkeld voor de directie. In 2011 hebben we onze kwaliteits-, milieu- en veiligheidsdoelstellingen meer gestructureerd gemeten en geëvalueerd. Managementsystemen en methodieken die we hanteren voor onze eigen bedrijfsvoering zijn ISO 9001 (gecertificeerd management systeem voor kwaliteit) met hierin opgenomen gezondheid en veiligheid en ISO 14001 (gecertificeerd managementsysteem voor milieu). Voor deze systemen zijn in 2011 opnieuw de certificaten behaald. Op de CO2-prestatieladder is DHV in 2011 gecertificeerd op niveau 5.

3.4 Dilemma’s De dilemma’s die DHV in de bedrijfsvoering in 2011 heeft behandeld zijn de volgende; - In 2009 en 2010 hebben we ernaar gestreefd om zonder gedwongen ontslagen de veranderende marktomstandigheden het hoofd te bieden. Eind 2010 bleek dat grote ingrepen onvermijdelijk waren. Dit is een afweging tussen persoonlijk en collectief belang. Door onder andere een sociaal plan op maat aan te bieden en door een intensieve samenwerking tussen HR en lijnmanagement hebben we het herstelplan met zo veel mogelijk respect voor de medewerker uitgevoerd. - Het al dan niet outsourcen van de postafdeling is nadrukkelijk besproken in het kader van kostenbesparing. Uit financieel belang leek dit een goede optie, maar omdat de verwachting was dat de betrokken medewerkers een achterstand hebben op de arbeidsmarkt, is uit sociaal oogpunt besloten de postkamer te behouden. - De keuze om niet te investeren in training en

opleiding vanwege kostenreductie is een dilemma geweest, omdat we juist kwaliteit en persoonlijke ontwikkeling hoog in het vaandel hebben staan. In het medewerkersbetrokkenheidsonderzoek werd bevestigd dat dit ook voor medewerkers een moeilijk punt is geweest. - Intenties om de CO2-voetafdruk te verlagen door in te grijpen op mobiliteit zijn al snel strijdig met service en klantgerichtheid. We zijn zoekende hoe hiermee om te gaan. Met betere faciliteiten zoals tele- en videoconferencing willen we de tegenstelling hiertussen verkleinen in 2012.

Duurzaamheidsverslag 2011

Maatschappelijke betrokkenheid

Duurzaamheidsverslag 2011

4. Maatschappelijke betrokkenheid l resultaat behaald l resultaat gedeeltelijk behaald l resultaat (nog) niet behaald KPI

Doelstellingen 2011

Prestaties 2011

Maatschappelijke betrokkenheid

Uitbreiden investering in educatie en ontwikkeling Sponsoring maatschappelijke initiatieven

Diverse acties vanuit units Partnership met UN RCE Rhine Meuse 35k€

DHV heeft tot en met 2011 een open beleid gevoerd ten aanzien van goede doelen en ondersteuning van lokale initiatieven. Vanuit het sponsorbeleid werd een breed scala aan maatschappelijke doelen ondersteund. Daarnaast werd vanuit decentraal niveau door medewerkers incidenteel bijgedragen aan lokale initiatieven. Vanuit de internationale context is in 2009 gekozen voor focus op een gezamenlijk maatschappelijk thema. In aansluiting bij het kennisintensieve karakter van ons bedrijf is gekozen voor educatie. DHV wil zich internationaal inzetten om educatie in techniek en duurzaamheid te bevorderen en meer jongeren kansen te bieden en te stimuleren om hierin door te leren. In Nederland is dit vertaald in de ondersteuning in de opstartfase (2009-2010) van ‘Petje Af’, een weekendschool voor kinderen. Inmiddels is dit initiatief erkend en voorzien van eigen financiering. Jaarlijks wordt centraal een sponsorbudget vastgesteld, in 2011 was dat 35 k€. Dit budget is ingezet voor activiteiten die passen binnen de DHV sponsorrichtlijn. Deze richtlijn is bedoeld om houvast te geven bij de selectie van goede sponsordoelen. De doelstelling van sponsoring binnen DHV is om maatschappelijke initiatieven op het gebied van duurzame ontwikkeling te ondersteunen. Het sponsorbudget in 2011 is besteed aan: • Sponsoring bedrijfskleding van restaurant Downey’s in Amersfoort. Downey’s is een particulier initiatief dat mensen met een verstandelijke beperking een volwaardige werkplek in de maatschappij wil geven. • Wonders of Waste Ralley: op afval (gebruikte frituurolie) per auto van Rotterdam naar Rome • Stichting Nationaal Monument Kamp Amersfoort. De stichting stelt zich ten doel de restanten van het kamp te beschermen en informatie te verschaffen. • RCE-Rhine-Meuse. Het betref hier de financiële bijdrage van DHV als onderdeel van de samenwerkingsovereenkomst voor educatie gericht op duurzame ontwikkeling als onderdeel van schoolp[rogramma’s • Talent for Governance. Een talentprogramma voor jonge, getalenteerde en gemotiveerde ambtenaren uit het lokaal bestuur in ontwikkelingslanden en Oost- Europese (niet-EU) landen.

Doelstellingen 2012 l Uitbouwen partnership RCE op drie duurzaamheidsthema´s

Los van het centrale sponsorbudget initiëren businessunits zelf ook regelmatig acties, daarvoor worden unit budgetten gebruikt (voor een indruk van initiatieven zie 4.2).

4.1 Partnerships In 2011 is DHV partner geworden van het internationale netwerk van de UN Regional Centre of Expertise (RCE’s). Hiervoor is op 14 september 2011 een overeenkomst getekend. We delen kennis en expertise op het gebied van duurzaamheid met middelbare scholen in de regio’s Eindhoven, Utrecht en Maastricht. In november 2011 hebben we deelgenomen aan het Internationale RCE congres in Kerkrade en Sittard. Met vertegenwoordiging vanuit de directie en met een presentatie tijdens het congres forum. In 2011 zijn we met enkele educatie activiteiten gestart. Een van de eerste projecten waar DHV aan gaat werken is de ‘Kennis Vlucht Water’ in Limburg: een onderwijsprogramma dat 230 middelbare scholieren van HAVO en VWO kennis laat maken met watermanagement. In 2011 zijn de eerste werkzaamheden gestart waaronder presentaties op twee scholen. In Utrecht is aan scholen een excursie aangeboden naar de bodemsaneringslocatie Griftpark. Tijdens het RCE wereldcongres heeft DHV ‘ikonderzoekwater’ als onderwijsmodule aan RCE voorgedragen.

4.2 Eigen initiatieven Naast partnerships vanuit DHV is in 2011 een scala aan initiatieven ontplooid door medewerkers en afdelingen zelf. Een indruk:

Duurzaamheidsverslag 2011

Deelname aan de RoPaRun

Estafetteloop tussen Parijs en Rotterdam waarbij teams een sportieve prestatie leveren om geld op te halen voor mensen met kanker. Opbrengst van het DHV-team 7500 €.

Vrijwilligersdag

300 medewerkers zetten zich een dag vrijwillig in voor sportverenigingen, scholen en bejaardentehuizen in Amersfoort en omgeving. Er is bijvoorbeeld een flinke opknapbeurt gegeven aan een GGZ zorghuis in Amersfoort.

Lesprogramma: Slim en zuinig op weg

‘Slim en zuinig op weg!’ is een lesprogramma voor scholieren in Zuid-Holland. DHV medewerkers geven hiervoor workshops ‘Word een bruggenbouwer’ en ‘Meet CO2 van verkeer’.

Gastcolleges aan studenten

Diverse DHV-medewerkers geven gastcolleges en workshops aan universiteiten en hogescholen (TU Delft, NHTV, Windesheim, Hogeschool Zuyd, Hogeschool Rotterdam). In oktober is bijvoorbeeld op de Saxion Hogeschool Deventer een college verzorgd over duurzame gebiedsontwikkeling.

Clean Water for Bertoua

Initiatief om inwoners van de stad Bertoua (Kameroen) te voorzien van schoon drinkwater door natuurlijke waterbronnen en handpompen. DHV levert expertise voor het verhogen van de betrokkenheid van de gebruikers en voor het ontwerp.

Masterclass voor Sustainability Challenge

Studentenwedstrijd voor duurzame ontwikkeling van de onderwijscampus van de Universiteit Utrecht en de Hogeschool Utrecht, waarbij DHV een masterclass gaf over ‘The Natural Step’ en juryvoorzitter was.

Buyant River Basin Management

Project van WNF voor duurzame ontwikkeling van stroomgebied in West Mongolië. DHV levert (vrijwillig) kennis en jonge DHV medewerkers krijgen de kans om internationale ervaring op te doen.

Natuurbeheer Veluwe

Tijdens een jaarlijkse afdelingsdag hebben ecologen van DHV, naast een inhoudelijke deel, als vrijwilligers voor Natuurmonumenten meegeholpen met het omzagen van grove dennen op de Veluwe.

Aqua for All (A4A)

In maart op wereldwater dag geeft een senior adviseur sanitatie van DHV een presentatie op de TU Delft over de ontwikkeling van water- en sanitatievoorzieningen en de ruimtelijke ontwikkeling van een Derde Wereldstad. In juni 2011 faciliteert DHV een werkbijeenkomst van A4A

en het ‘Bottom of the Pyramid (BoP) Innovation Centre’, waarin de resultaten van de ‘Hystra studie’ zijn gepresenteerd. In deze Hystra studie worden de mogelijkheden voor de watersector op de markt van de Bottom of the Pyramid beschreven.

Ondersteuning Plastic Soup Foundation

DHV heeft een actieve bijdrage geleverd aan de oprichting en promotie van de Plastic Soup Foundation (PSF), een stichting die de toenemende verontreiniging van de oceanen met plastics een halt wil toeroepen. Tijdens het Nationaal Sustainability Congres is de aftrap gegeven voor de Plastic Soep Driedaagse.

Duurzaamheidsverslag 2011

Vooruitblik 2012-2015

Duurzaamheidsverslag 2011

5. Vooruitblik 2012-2015 Door de economische ontwikkelingen zal ook de komende jaren de markt voor advies- en ingenieursdiensten dynamisch zijn. De bezuinigingen die door veel overheden in 2012 en 2013 dienen te worden behaald, zullen invloed hebben op de vorm en de omvang van de vraag naar advies- en ingenieursdiensten. De bouwmarkt zal ook in 2012 nog niet hersteld zijn. In de private sector verwachten we herstel, maar ook hier zal voorzichtigheid de vraag beïnvloeden. In het algemeen zien we dat de trend van een terugtredende rijksoverheid zal voortzetten. Dit heeft tot gevolg dat meer taken aan de markt worden overgelaten (green deals). Initiatieven verschuiven naar lokale spelers, de private sector en nieuwe samenwerkingsverbanden van publieke en private partijen; zoals merkbaar is in de energiemarkt. In de praktijk zien we dat gemeenten en multinationals de toon blijven zetten als het gaat om ambitieuze duurzaamheidsdoelen. Daarnaast verwachten we dat de Europese richtlijnen tot nieuwe opgaven en klantvragen zullen leiden. De veranderingen en onzekerheden in de markt vergen van DHV een grote robuustheid, flexibiliteit, klantgerichtheid en ondernemerschap. Op korte termijn verwachten we dat we zullen moeten anticiperen op crises (?) op diverse terreinen. We geloven echter dat advies- en ingenieursadviesbureaus van groot belang zijn om de uitdagingen van klanten op mondiaal en lokaal niveau het hoofd te kunnen bieden en om gezamenlijk tot nieuwe duurzame oplossingen te komen. DHV zal een proactieve rol spelen in deze ontwikkeling, door middel van eigen initiatieven, concepten en nieuwe samenwerkingsverbanden met klanten en marktpartijen. Om flexibiliteit én kwaliteit te kunnen blijven bieden, zullen ook de interne processen de komende jaren verder gestandaardiseerd en geoptimaliseerd worden. We gaan onze commerciële vaardigheden verbeteren en flexibiliteit vergroten door eenduidigere werkprocessen en ‘ANDERS werken’. Daarnaast blijven we werken aan het verlagen van onze voetafdruk om onze CO2-doelen te realiseren. We blijven investeren in innovatieve en duurzame oplossingen. Op het gebied van Water en Infrastructuur, maar ook op het gebied van de stedelijke (her)inrichting, mobiliteit, energie en klimaat zijn de vraagstukken onverminderd actueel en urgent. AnnaWays is een goed voorbeeld van een eigen concept. Ook biedt assetmanagement mogelijkheden. DHV heeft aangetoond dat zij meerwaarde kan leveren aan haar klanten op kwaliteit, duurzaamheid én kosten, door het beheer van gebouwen en infrastructuur over te nemen.

en de ontwikkeling van gedreven en getalenteerde mensen.

In de komende jaren zal de behoefte aan duurzame oplossingen groeien. Aan de aanbodzijde neemt de beschikbaarheid van hoogwaardige expertise af door vergrijzing. Daarom zet DHV onverminderd in op duurzaamheid en innovatie, en het behoud

- Maatschappelijke betrokkenheid Met het RCE ontwikkelen we in 2012 een meerjarig programma voor de participatie van DHV in duurzaamheid in onderwijs.

Doelen voor 2012

In 2012 zullen we onze duurzaamheidsambities verder ontwikkelen in het kader van de voorgenomen fusie met Royal Haskoning per 1 juli 2012. Ook voor het gefuseerde bedrijf is duurzaamheid een belangrijk speerpunt. In de komende maanden zullen de gezamenlijke plannen verder vorm krijgen. Tot nadere orde baseren we ons op de onderstaande koers. - Duurzaamheid in projecten We zetten door op de koers van het duurzaamheidsprogramma en implementeren e-Value. Op elk werkgebied maken we onze waardeproposities concreet, naar het voorbeeld van onze proposities voor ‘duurzaam station’ en ‘duurzame huisvesting’. Doel is om vanuit een bredere kennisbasis aantoonbare duurzaamheidsuccessen te behalen voor onze klanten. DHV is geslaagd wanneer klanten in evaluaties onmiskenbaar aangeven dat DHV hen hiermee verder helpt. De tools en instrumenten die we in 2011 hebben ontwikkeld, zullen worden ingezet om hierbij te ondersteunen, met aandacht voor interdisciplinaire samenwerking. Ook zetten we de dialoog met stakeholders voort, waarbij we meer open gesprekken gaan voeren met onze klanten. Met stakeholders gaan we duurzaamheidsethiek verkennen en vertalen naar kaders voor DHV. Dat doen we door een open dialoog, met respect voor alle partijen. - Duurzaamheid in onze bedrijfsvoering De resultaten van het medewerkersbetrokkenheidsonderzoek van eind 2011 zullen in 2012 met medewerkers worden besproken. De belangrijkste aandachtspunten worden vertaald naar een concreet programma. Op het gebied van ontwikkeling zetten we in 2012 gericht in op trainingen in commerciële vaardigheden en eenduidige werkwijzen. Diversiteit is een ambitie waarvoor we in 2012 extra maatregelen gaan nemen. We gaan door met de Open Tafels om onbewuste belemmeringen weg te nemen, en met coaching. Daarnaast ontwikkelen we gerichte kansen voor instroom en doorstroom. Onze CO2-reductiedoelen zijn ambitieus. Het vergt dat we in 2012 gerichte maatregelen nemen om de CO2-uitstoot van onze mobiliteit terug te dringen. Hierbij zullen alle medewerkers worden betrokken.

Duurzaamheidsverslag 2011

Samenvattend

2011 was een jaar van herstel en van versterkte focus op onze strategische ambities. 2012 wordt een jaar waarin we het momentum vasthouden om tot betere bedrijfsresultaten te komen. De voorgenomen fusie met Royal Haskoning past in deze strategie en biedt ons de mogelijkheid om onze kennis en marktaandeel te vergroten, en zowel in Nederland als ook internationaal onze dienstverlening uit te breiden en te versterken

Duurzaamheidsverslag 2011

6. Externe erkenning Een selectie van Nederlandse prijzen en nominaties die DHV in 2011 ontving: - DHV staat op de 24e plaats in de Top 30 Bedrijfs-R&D in Nederland zoals die is samengesteld door de redactie van Technisch Weekblad. DHV is hiermee het hoogst genoteerde advies- en ingenieursbureau (13 april 2011) - DHV staat op de 5e plaats in de Top 50 van Nederlandse advies- en ingenieursbureaus, zoals samengesteld door het Technisch Weekblad (13 april 2011). - De renovatie van de Faculteit Bouwkunde in Delft is een van de winnaars van de 2011 EU Prize for Cultural Heritage / Europa Nostra Awards. DHV verzorgde het projectmanagement en kostenmanagement voor deze projectorganisatie (2 mei 2011). - Minister Marja van Bijsterveldt reikt Duurzaam Lintje uit aan Folkert van der Molen, adviseur duurzaam ondernemen en milieubeleid bij DHV (6 september 2011). - DHV scoort in de hogere regionen op de Loflist Beste Werkgevers voor Werkende Ouders 2011 (5 oktober 2011). - De geluidsschermen op de A2 tussen Holendrecht en Oudenrijn, waarbij DHV projectleider was, hebben de Betonprijs 2011 gewonnen in de categorie Beton en Samenleving. (17 november 2011). - DHV is het best scorende advies- en ingenieursbureau in de jaarlijkse Transparantiebenchmark van het ministerie van EL&I. Op de totale lijst zit DHV in de kopgroep op de 13e plaats (22 november 2011). - Deltares en DHV hebben de RWS-award Kennis gewonnen voor de ontwerpstudie en praktijkproef voor de oplossing van het zoutlek Volkerak-Haringvliet (25 november 2011) - De jury van LOF (Magazine voor werkende ouders) nomineerde Marjolein Demmers, directeur van het duurzaamheidsprogramma, voor CSR-vrouw van het jaar.

De DHV Groep wordt ook internationaal erkend: - In de Top 200 van â&#x20AC;&#x2DC;International Design Firms 2011â&#x20AC;&#x2122; van Engineering News-Record (ENR) staat DHV Groep op de 43e plaats. - In de top 300 European Consulting Engineers Groups 2010 van de Swedish Association of Architects and Consulting Engineers (STD) staat DHV Groep op de 19e plaats. (bron: http://www.dhv.nl/Nieuws/Prijzen-en-nominaties)

Duurzaamheidsverslag 2011

7. Reikwijdte De reikwijdte van dit verslag is de DHV BV. Dit is inclusief NPC BV dat sinds 2009 volledig onderdeel van DHV BV is. DHV Med (Israël) en DHV Tsjechië zijn niet meegenomen in de scope. Waar we in het verslag spreken over DHV bedoelen we DHV BV, tenzij anders vermeld. DHV BV maakt onderdeel uit van de DHV Groep. Het financieel jaarverslag dat gelijktijdig met dit verslag wordt gepubliceerd, omvat de activiteiten van de DHV Groep, waar DHV BV onderdeel van uitmaakt. In dit jaarverslag worden tevens op de KPI’s voor duurzaamheid van de DHV Groep gerapporteerd. De periode waarover gerapporteerd wordt, betreft het kalenderjaar 2011. Waar mogelijk maken we een vergelijking met eerdere jaren (2010 en 2009). Ook geven we een vooruitblik op de periode 2012-2015. Dit verslag is gebaseerd op de richtlijnen van het ‘Global Reporting Initiative’ (G3.1), niveau A+. De GRI-indicatoren met de verwijzingen naar onder meer dit verslag zijn in een apart document te vinden op de website van DHV.10 De data in dit verslag zijn verkregen door interne metingen en registraties. De dataregistratie verloopt via de financiële verslagleggingslijn zoals deze wordt doorlopen voor het jaarverslag van de DHV Groep. Daarbij wordt gebruik gemaakt van gestandaardiseerde vragenlijsten met standaarddefinities. Alle gegevens zijn gemeten, behalve enkele data voor de CO2-voetafdruk: het gasverbruik is voor maximaal 15% geschat en het brandstofverbruik is met minimaal 95% nauwkeurigheid vastgesteld.. Bijlage 9.10 bevat de CR-data. De CR-People data zijn van toepassing op alle medewerkers van DHV. Personeel dat ingehuurd is en geen arbeidscontract van DHV of NPC heeft, wordt niet meegenomen in dit verslag. De data voor CR-Planet zijn van toepassing op alle kantoorlocaties in Nederland. Projectlocaties zijn hierin niet meegenomen. De KPI’s komen voort uit het duurzaamheidsprogramma dat is opgesteld op basis van interviews met het management (zie 1.3). De onderwerpen die van strategisch belang zijn en relevant zijn voor onze stakeholders, zijn beschreven in de tekst. Andere data, achtergrondinformatie en overzichten zijn opgenomen in de bijlagen van hoofdstuk 9, of zijn via een verwijzing te vinden op onze website. Dit verslag is door Ernst & Young beoordeeld met een beperkte mate van zekerheid (limited assurance). Het assurance rapport (hoofdstuk 8) geeft een toelichting op hun werkwijze, bevindingen en conclusies. In dit verslag rapporteren wij over inspanningen en realisatie van doelstellingen in 2011. Daarnaast geven wij ook onze plannen en visie weer voor de toekomst. Deze zogenaamde toekomstgerichte informatie is te herkennen aan woorden als: beogen, verwachten, willen, overwegen, continueren, voorspellen, doel, doelstelling, verwachting, scenario, plan, visie, planning, ambitie, voornemen en voorspelling. Inherent aan toekomstverwachtingen is dat de uitkomsten onderhevig zijn aan risico’s en onzekerheden en realisatie niet zeker is. Daarom verstrekt de externe accountant ten aanzien van de realisatie van toekomstgerichte informatie geen zekerheid. De belangrijkste veranderingen ten opzichte van het duurzaamheidsverslag van 2010 is de scope van het verslag (DHV BV in plaats van DHV Groep) en de gelijktijdige publicatie van het duurzaamheidsverslag en het jaarverslag van DHV Groep11.

10 11

www.dhv.nl/Over-ons/Duurzaam-Ondernemen dhvgroup.com/annualreport

Duurzaamheidsverslag 2011

8. Assurance rapport Aan: De hoofddirectie van DHV B.V.

Opdracht

De directie van DHV B.V. (hierna: DHV) heeft ons een assuranceopdracht verstrekt ten aanzien van het Duurzaamheidsverslag 2011 (hierna: Verslag) van DHV. De aan ons verstrekte opdracht bestond uit het verstrekken van een beperkte mate van zekerheid bij de in het Verslag opgenomen informatie. De GRI-index 2011 zoals gepubliceerd op www.dhv.nl/Over-ons/ Duurzaam-Ondernemen maakt een onlosmakelijk deel uit van het Verslag en is hiermee onderdeel van onze opdracht. De overige verwijzigingen in het Verslag (naar www.dhv.nl, externe websites en overige documenten) maken geen onderdeel uit van onze opdracht.

Verantwoordelijkheid van het bestuur

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van het Verslag in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines (G3.1) van Global Reporting Initiative, de Handreiking maatschappelijke verslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving en het verslaggevingsbeleid van DHV, inclusief het identificeren van stakeholders en het bepalen van materiële onderwerpen. De door het bestuur gemaakte keuzes ten aanzien van de reikwijdte van het verslag en het verslaggevingsbeleid zijn uiteengezet in hoofdstuk 7 “Reikwijdte” en de GRI-index van het Verslag.

Inherente beperkingen

In het Verslag is toekomstgerichte informatie opgenomen in de vorm van ambities, strategie, plannen, verwachtingen en ramingen. Inherent aan deze informatie is dat realisatie onzeker is. Om die reden wordt door ons ten aanzien van de realisatie van toekomstgerichte informatie geen zekerheid verstrekt. Over de vergelijkende cijfers van niet-financiële data wordt eveneens geen zekerheid verstrekt.

Verantwoordelijkheid van de accountant

Wij hebben de werkzaamheden met betrekking tot het Verslag uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder Standaard 3000 ‘Assurance-opdrachten anders dan opdrachten tot controle of beoordeling van historische financiële informatie’ en Standaard 3410N ‘Assuranceopdrachten inzake maatschappelijke verslagen’. Ons onderzoek omvatte in het bijzonder de volgende werkzaamheden: • het toetsen van de informatie in het verslag aan de criteria volgens de ‘Sustainability Reporting Guidelines’ (G3.1) van Global Reporting Initiative welke zijn opgenomen in het verslaggevingsbeleid van DHV;

• het verkrijgen van inzicht in de opzet van de gebruikte systemen en gehanteerde methoden voor het verzamelen en verwerken van gegevens die dienen als basis voor de gerapporteerde informatie; • het beoordelen van de aannemelijkheid van de informatie in het Verslag door een combinatie van cijferanalyses en het inwinnen van inlichtingen; • het interviewen van verantwoordelijke functionarissen; • het onderzoeken van relevante bedrijfsdocumenten en het raadplegen van externe bronnen; • het evalueren van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor de verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die bij het opmaken van het Verslag zijn toegepast; • een evaluatie van het algehele beeld van het Verslag. De werkzaamheden die worden verricht bij een assuranceopdracht tot het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid zijn gericht op het vaststellen van de plausibiliteit van informatie en zijn geringer in diepgang dan die bij een assurance-opdracht gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen assurance informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor onze conclusie te bieden.

Conclusie

Op grond van onze werkzaamheden komen wij tot de conclusie dat ons niets gebleken is op basis waarvan wij zouden moeten concluderen dat de informatie zoals opgenomen in het Duurzaamheidsverslag 2011 niet in alle van materieel belang zijnde opzichten, een juist en toereikende weergave is van het beleid, de bedrijfsvoering, de prestaties en gebeurtenissen gedurende 2011, in overeenstemming met de richtlijnen van de Global Reporting Initiative (G 3.1), de Handreiking voor maatschappelijke verslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving en het verslaggevingsbeleid van DHV zoals opgenomen in hoofdstuk 7 “Reikwijdte”. Zwolle, 2 april 2012 Ernst & Young Accountants LLP w.g. prof.dr. D.A. de Waard RA MA

Duurzaamheidsverslag 2011

Bijlagen

Duurzaamheidsverslag 2011

9.1 Verklarende woordenlijst BIMS BREEAM-NL Business Principles C2C CoP

CR CSR EB EC FTE GRI KPI LEED MVO NGO

Business Integrity Management System (kader van het business integrity system) BREEAM-NL is een beoordelingsmethode om de duurzaamheidprestatie van gebouwen te bepalen. Business Principles, ook wel genoemd Global code of Business Principles. Basisdocument van DHV Groep, dat een kompas biedt voor gedrag. Cradle to Cradle is een nieuwe kijk op duurzaam ontwerpen, die naar voren is gebracht door William McDonough en Michael Braungart. Community of Practice. Een groep met een gezamenlijke interesse in een bepaald onderwerp. Meestal gebruikt om te verwijzen naar de webpagina die gebruikt wordt voor onderlinge samenwerking van de groep. Corporate Responsibility (synoniem voor CSR) Corporate Social Responsibility (synoniem voor CR) Executive Board (besluitorgaan) Executive Council (besluitorgaan van het senior management van de DHV Groep), voorheen International Policy Board (IPB) Full-time equivalent Global Reporting Initiative Key performance indicator LEED is een evaluatie- en certificatiesysteem voor duurzaam bouwen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Niet-gouvernementele organisatie

Duurzaamheidsverslag 2011

9.2 Stakeholderdialoog DHV wil toegevoegde waarde bieden aan haar klanten, medewerkers en andere belanghebbenden. Daarom investeert DHV in een stakeholderdialoog. Selectie van stakeholders Sinds 2005 gaan we deze dialoog actief en gestructureerd aan. Sinds 2007 wordt dit tevens meegenomen in de jaarlijkse duurzaamheidsverslaggeving van de DHV Groep. De keuze voor de betrokken stakeholders is het product van een jarenlang proces en van de ervaringen van onze medewerkers, management en directie. De volgende overwegingen hebben daarbij onder meer meegespeeld: - Wie kan er beïnvloed worden door activiteiten van onze organisatie? - Tegenover wie hebben we wettelijke verplichtingen en wie is betrokken bij het nakomen van de verantwoordelijkheden van onze organisatie? - Wie moet betrokken worden om niet door ons handelen benadeeld te worden? - Welke personen en partijen bevinden zich in de keten van onze organisatie? De categorieën stakeholders die hieruit voortkomen zijn onze medewerkers, klanten, studenten en onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties, financiers en aandeelhouders. Onze stakeholders bevinden zich in zowel de publieke, de nonprofit, als de private sector. Stakeholders kunnen DHV ook op eigen initiatief benaderen. Een voorbeeld hiervan is het verbeterregister voor medewerkers op intranet. Invloed van de stakeholders op onze bedrijfsstrategie We voeren voortdurend een dialoog met onze omgeving. Gezien de aard van onze business zijn daartoe volop gelegenheden. Deels is deze dialoog onderdeel van de normale werkwijze van onze medewerkers, deels voeren we de dialoog expliciet vanuit onze duurzaamheidsambities, met als doel om onszelf de spiegel voor te houden als bedrijf. De stakeholderdialoog is daarmee een structureel onderdeel van onze bedrijfsvoering. Jaarlijks actualiseren we de lijst van stakeholders. Tevens worden de resultaten jaarlijks gerapporteerd aan de directie en het management als input voor de koers en strategie van DHV. Het geeft daarmee een meerwaarde. De dialoog beïnvloedt de ontwikkeling van onze bedrijfsstrategie en de prioriteitstelling voor bepaalde thema’s. Het beïnvloedt ook de indicatoren die we gebruiken om onze doelen te formuleren, en voortgang te monitoren. Voor een bedrijf dat geen externe aandeelhouders heeft, en actief is in de zakelijke dienstverlening is de interne feedback van onze professionals en andere medewerkers van groot belang. Het duurzaamheidsbeleid van de afgelopen jaren is

mede tot stand gekomen door de motivatie die medewerkers lieten blijken in het medewerkersonderzoek in 2005. Deze motivatie is nog steeds actueel. Dat bleek bijvoorbeeld in 2010 bij het opstellen van ons missiestatement 2015, waarbij medewerkers zijn betrokken. Ook leverde de terugkoppeling van medewerkers aandachtspunten op voor beleid en strategie. Meer aandacht voor HR management is daar een resultaat van. Dit heeft geleid tot een nieuwe opzet van de HR-functies, betere begeleiding van junior adviseurs en het beoordelingsinstrumentarium. In de afgelopen jaren kwam uit de stakeholderdialoog duidelijk naar voren dat onze klanten steeds meer de behoefte hebben om duurzaamheid naar een hoger niveau te tillen. Zij verwachten dat wij hen daar professioneel en kritisch bij helpen en dat wij het goede voorbeeld geven. Hoewel DHV zichtbaar veel kennis in huis heeft, kunnen we duurzaamheid in veel projecten niet voldoende laten zien. Soms omdat opdrachtgevers hier nog niet voor open blijken te staan, soms omdat onze eigen projectleiders duurzaamheidmogelijkheden en ambities onvoldoende op het netvlies hebben. Om hierin versnelling te bewerkstelligen ontwikkelden we in 2010 ons Duurzaamheidsprogramma. Ook de verschillende organisaties en platforms waarin Programmadirecteur Duurzaamheid Marjolein Demmers deelneemt, dragen bij aan de DHV stakeholderdialoog (bijvoorbeeld het lidmaatschap van de Algemene Energieraad). - Duurzaamheidsambassadeur van de gemeente Amersfoort;

vanuit dit gremium werkt ze mee aan de verduurzaming van de stad.

- Met ENECO heeft zij meegedacht over hun toekomstige rol in de samenleving ‘Toekomst-verkenning’.

- Lid van de Algemene EnergieRaad

- Lid van de strategische adviesraad van TNO Bouw - Lid van de adviesraad van de Omslag; het

verduurzamingsprogramma van de Hogeschool Utrecht

- Lid van de maatschappelijke adviesraad Kennis voor Klimaat en Klimaat voor Ruimte

- Participatie in de politieke denktank Europa: Roadmap Energy

- Lid van het platform Duurzame Gebiedsontwikkeling (onder het ministerie van I&M)

Bestuursvoorzitter Bertrand van Ee van DHV is in oktober 2011 benoemd tot voorzitter van de Netherlands Academy of Technology and Innovation (AcTI). Met zijn benoeming wil dit onafhankelijke forum (87 leden) zijn focus op innovatie, technologie en innovatief ondernemerschap benadrukken.

Duurzaamheidsverslag 2011

9.3 Persberichten Hieronder is een selectie gemaakt van persberichten die relevant zijn voor dit duurzaamheidsverslag. Het complete overzicht van persberichten is te raadplegen via dhv.nl/pers

Algemeen • DHV mede ondertekenaar brief aan minister Verhagen met voorstel Green Deal Energie. Een initiatief van Natuur & Milieu en DE Groene Zaak. (bericht 2-3-2011) • Bestuursvoorzitter Bertrand van Ee van DHV is benoemd tot voorzitter van de Netherlands Academy of Technology and Innovation (AcTI). Met zijn benoeming wil dit onafhankelijke forum (87 leden) zijn focus op innovatie, technologie en innovatief ondernemerschap benadrukken. (bericht 27-10-2011) • Samenwerking afvalwaterketen Delfland. DHV voert samen met Twijnstra & Gudde een verkenning uit naar bespaarmogelijkheden binnen de afvalwaterketen Delfland. (bericht 29-8-2011) • Minister Verhagen kent subsidie toe voor proeftuin slim elektriciteitsnet. Het gaat om een project in Deventer waar Cofely op een nieuw bedrijventerrein de warmte/koude en elektriciteitsvoorziening voor alle bedrijven integreert. DHV werkt hierbij samen met Cofely. (bericht 5-12-2011) • DHV heeft voor drie duurzame waterprojecten subsidie toegekend gekregen van het Partners voor Water programma van de Nederlandse overheid. Het gaat om projecten in Zuid-Afrika, Polen en Vietnam die DHV uit wil voeren met Nederlandse en lokale partners. (bericht 17-1-2011) • DHV werkt aan waardevaste bedrijfshuisvesting in Rotterdam. In opdracht van het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam wordt een productenboek gemaakt dat ontwikkelaars en ondernemers ondersteunt bij de ontwikkeling van waardevaste bedrijfspanden. (bericht 21-2-2011) • Geld besparen door slimmer malen. Waterschappen kunnen jaarlijks 15% tot 20% besparen op hun elektriciteitskosten. Dat kan door slim gebruik te maken van de bufferruimte in de polders. Dat blikt uit onderzoek door DHV, Eneco en het Hoogheemraadschap van Delfland.(bericht 11-3-2011) • Nederlandse kennis voor herstelplan kusteilanden Mississipi. DHV doet in een consortium met CH2M HILL en Deltares in opdracht van het United StatesArmy Corps of Engineers mee aan en onderzoek om verder erosie van de eilanden te voorkomen. (bericht 21-4-2011) • DHV tekent inspiratieprogramma voor biodiversiteit en ecosystemen. Samen met tien partners in het bedrijvennetwerk van de International Union for Conservation of Nature (IUCN) Leaders for Nature heeft DHV een overeenkomst ondertekend. (bericht 1312-2011)

Maatschappelijke betrokkenheid • DHV-er Job van den Berg in jury ideeënprijsvraag snelfietsroute. Job is acht jaar algemeen bestuurslid van de Fietsersbond. Een initiatief van de Stadsregio Arnhem-Nijmegen en de Fietsersbond. (bericht 22-2-2011) • Op gebruikte frituurolie naar Rome. Ook in 2011ging een DHV-team in een auto op gebruikte frituurolie van Rotterdam naar Rome. In aanloop naar de goede-doelen rally Wonders of Waste bracht het team geld bij elkaar voor een project van Macha Works Afrika. Daar wordt Jatropha aangeplant waar na drie jaar biodiesel uit kan worden geperst voor lokaal gebruik. (bericht 27-4-2011) • Roparun: Benefietwedstrijd tafeltenniskampioenen Li Jiao en Li Jie bij DHV. Deze toptafeltennisers speelden op 16 mei 2011 in de hal van het hoofdkantoor van DHV een benefietwedstrijd voor de Roparun waarmee geld wordt ingezameld voor een stichting die zich inzet voor mensen met kanker. (bericht 16-5-2011)

Duurzaamheidsverslag 2011

9.4 Publicaties Jaarlijks publiceren DHV medewerkers ruim 100 artikelen. Onze inzet op duurzame ontwikkeling komt hierin vaak naar voren. Een selectie uit 2011:

Algemeen 14.09.2011 - Ytsen Deelstra e.a.: Kwartiermakers van de toekomst Infrastructuur en Mobiliteit 15.09.2011 - Maarten Wessels in Metro (30.09.2031): Future Daily: een vernieuwde snelweg 07.07.2011 - Don de Mello en Maarten Wessels in Cobouw: Betrek markt bij planontwikkeling 29.01.2011 - Jaap Willems: “Elektrisch vervoer zit in opwaartse spiraal”

Water en Milieu 31.12.2011 - 30.12.2011 - 08.12.2011 - 03.11.2011 - 18.10.2011 - 14.10.2011 - 10.10.2011 - 10.10.2011 - 10.10.2011 - 23.09.2011 - 20.09.2011 - 05.09.2011 - 02.09.2011 - 31.08.2011 - 31.07.2011 - 13.07.2011 - 30.06.2011 - 09.06.2011 - 15.05.2011 - 01.05.2011 - 30.04.2011 - 19.04.2011 - 11.04.2011 - 07.04.2011 - 30.03.2011 - 12.03.2011 - 11.03.2011 - 28.01.2011 - 11.01.2011 - 11.01.2011 -

Loes Penning de Vries e.a. in Bodem: Van saneren naar verantwoord omgaan risico’s Annelies Straatman e.a. in Riolering: Anticiperen op extreme neerslag Demmers en Van Ee in FD Outlook: ‘Duurzaamheid is geen keuze meer’ Mara Francken op NENblog: Tips voor een waardevolle stakeholderdialoog Eric Brasser e.a. in Land+Water: Grote energiebesparingen mogelijk bij sluiscomplexen Arnold Zilverentant in VMT: Smilde tevreden over duurzame afvalwaterzuivering Ronald Stiefelhagen in Sigma: MVO verankeren met ISO 26000 en MVO Prestatieladder Jan Nuesink e.a. in Toets: Congres IAIA 2011 Marinette Mul e.a. in Toets: Gezondheid in het MER Eric Brasser e.a. in Civiele Techniek: Energiezuinige sluis Vincent Swinkels in Milieu Magazine: Klimaatbeleid: echte werk moet nog beginnen! Ragna Clocquet in ZorgInstellingen: Ziekenhuis kan fors besparen op energie Hanneke Schuurmans e.a. in H2O: Buienradar voor de waterbeheerder Aldert van der Kooij e.a. in Grondig: Groene droom of duurzaam ondernemen? Thomas Metz in Kwaliteit in Bedrijf: Gemeentes maken werk van duurzaamheid Christiaan Soer e.a. in de Gemeentestem: Externe veiligheid anno 2011 Wouter Stapel e.a. in GeoWeek: Ikonderzoekwater Douwe van den Wall Bake e.a. in H2O: Duurzame rioolgemalen Frank Weijnen in Stadswerk: Duurzame energieambities realiseren Douwe van den Wall Bake e.a. in Riolering: Duurzaam rioolgemaal Ragna Clocquet in EnergieGids: Ziekenhuis kan helft energie besparen Henriëtte Former e.a. in Bouw Formatie: CO2-Prestatieladder zinvol toepassen Ronald Stiefelhagen in Safety!: Duurzaamheid is aantoonbaar Daan Besselink e.a. in H2O: Voorspelling lokale overstromingseffecten Hermen Jan van Ree in Cobouw: Behaal een hoge milieucertificering Dennis Heijkoop e.a. in H2O: Het watersysteem als elektriciteitsbuffer Henriëtte Former e.a. in Cobouw: Verstandig omgaan met de CO2-prestatieladder Arjan Lucius in Energielandschappen: Van Dierenpark naar Mensenpark Wouter Stapel in Riolering: Energie in perspectief Ed van der Heijden e.a. in Riolering: Energiekosten omlaag

Duurzaamheidsverslag 2011

Ruimte en Vastgoed 31.10.2011 31.10.2011 24.10.2011 30.09.2011 30.09.2011 01.09.2011 15.08.2011 10.08.2011 01.07.2011 27.05.2011 24.05.2011 31.05.2011 01.04.2011 15.04.2011 04.03.2011 01.03.2011 25.02.2011 14.01.2011 01.01.2011

- - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Pieter Buisman e.a in KEI: Hervorm de woningmarkt ineens met een grote brutering Pieter Buisman e.a. in Building Business: De grote brutering van de woningmarkt Thijs Huijsmans e.a. in Bouwen met Staal: AppĂ¨l aan de constructeur MariĂŤlle de Sain e.a. in Stadswerk: Milieuplan Zaan/IJ geeft ruimte aan transformatie Christiaan Soer e.a. in Ruimtelijke Veiligheid: Transport gevaarlijke stoffen Philip van Beeck Calkoen in Cobouw: Creatieve coalities Thijs Huijsmans in Faces: Resilient Real Estate Steven de Boer in Groen: Juiste oever maakt waterwonen winstgevend Els Le Large in Cobouw: Corporatie moet leidende rol nemen Rinus Vader in WI-bundel Duurzaamheid: Zinloos Vastgoed Steven de Boer in H2O: Waterwonen maakt het water meer waard Guus Koomen e.a. in FMM: Integraal risicomanagement voor ziekenhuizen Rinus Vader in FMM: Overwegingen bij Het Nieuwe Werken Harm Jan Korthals Altes in Trouw: Kleine school moet zelf proberen het tij te keren Ragna Clocquet in Duurzaam Gebouwd: Hoge investeringen resulteren in lage woonlasten Ragna Clocquet in bouwIQ: Investeren voor de toekomst Wouter Stapel e.a. in H2O: Watersector verkent menselijke factor Marco Karremans in Cobouw: Stem herinrichting af op levenscyclus Rinus Vader in FMM Jaarboek 2011: Zinloos vastgoed, duurzaam huisvesten

Bron: dhv.nl/nieuws/publicaties

Duurzaamheidsverslag 2011

9.5 Organogram DHV B.V. Organogram DHV B.V. Directie DHV B.V.

Business Development ing. P.C.A.M. (Piet) van Helvoort

ir. P.W. (Piet) Besselink directievoorzitter

directeur business development Water

mr. E.A. (Eugene) GrĂźter algemeen directeur J.T. (Johan) van Manen RA CFO

ir. M. (Marjolein) Demmers

drs. H.J.M. (Henk) Leisink HRM

programmadirecteur Duurzaamheid

Rail & Stations ir. R.P. (Rudolf) Mulder Infrastructuur ir. M. (Marco) Mijnders Mobiliteit drs. J.P. (Jaap) Koster Assetmanagement drs. J.J. (Jelle) Hannema

Real Estate ir. M.E. (Marianne) Vermijs-Hijman

Water Treatment / Contract Management ir. E.J. (Eric) Zandbergen

Gebouwen ir. M.E. (Marianne) Vermijs-Hijman

Land + Water ir. K. (Katheleen) Poels

Economie, Ruimte en Recht ing. C.J. (Kees-Jan) Bandt

Milieu, Duurzaamheid en Energie ir. P.A. (Paul) van Ruiten

Commercieel Regiodirecteuren

01-2012

Noord

Oost

Noord-West

Zuid-West

Zuid

ir. W.G.M. (Wilko) Huyink

P.H. (Peter) Leferink

ir. K.J. (Koen) Ruiter

ir. A.J.P. (AndrĂŠ) Verberne

ing. R.H.J. (Robert) Best

Duurzaamheidsverslag 2011

9.6 Juridische Structuur DHV Groep Legal structure DHV Group (February 2011)

DHV Foundation

(A shares)

91%

DHV Priority Foundation

((((1 priority share)

DHV Trust Office

(B shares)

DHV Holding BV

Europe • DHV B.V.

Asia

• DHV China B.V.

Africa

(4% B shares)

North America

• Stewart Scott Interna-

• DHV Holdings USA Inc.

• NPC B.V.

DHV (Beijing) Environ-

tional Holdings (Pty)

InterVISTAS Co. LLC

• NACO Holding B.V.

mental Engineering

Ltd. (81%)

(70%)

NACO B.V. • DHV Polska Sp.z.o.o. Hydroprojekt Sp.z.o.o. • DHV SGPS S.A. DHV S.A. • DHV CR spol.s.r.o.

Co. Ltd. DHV Engineering (Shanghai) Company Ltd. • DHV India PVT Ltd.

• Turgis Technology (Pty) Ltd. • Sociedade de Engenha-

• DHV Canada Holding Inc. Delcan Group Inc.

ria e Desenvolvimento,

(40%)

(SEED) Lda

InterVISTAS Co. Inc.

• DHV Vietnam Co. Ltd.

(70%)

• PT DHV Indonesia (85%) • PT Mitra Lingkungan Dutaconsult (77%) • DHV Planetek Co. Ltd. (49%) + various subsidiairies

+ various subsidiairies

Unless otherwise stated, all interests are 100%.

+ various subsidiairies

A complete overview of all participating interests can be obtained through our Legal Affairs department (T +31 33 468 3730).

Duurzaamheidsverslag 2011

9.7 Operationele Structuur DHV Groep Operational structure DHV Group (February 2011)

Executive Board Corporate Staff Executive Council Europe

Asia

Africa

North America

Home countries

Home country

Home countries

The Netherlands Poland Portugal

China India Indonesia

South Africa

Canada United States

Water and Environment Water Treatment | Water Management | Environment and Sustainability | Spatial Planning

Transportation Infrastructure | Intelligent Transport Systems | Transport and Mobility Planning | Rail and Stations

Diversified Services Mining | Industrial Engineering | Buildings | Asset Management

Aviation

Duurzaamheidsverslag 2011

9.8 Managementsysteem DHV B.V. Het volledige managementsysteem van DHV BV is voor medewerkers via het intranet toegankelijk

â&#x20AC;Š

Duurzaamheidsverslag 2011

9.9 CR Data 2011 CR - PEOPLE (1)

indicatoren meeteenheid Totaal aantal medewerkers (personen), einde jaar Totaal aantal medewerkers (FTE), gemiddeld Aantal mannen in de organisatie personen Aantal vrouwen in de organisatie personen Instroom van medewerkers totaal personen Instroom van mannen < 30 jaar personen Instroom van mannen 30 - 50 jaar personen Instroom van mannen > 50 jaar personen Instroom van mannen totaal personen Instroom van vrouwen < 30 jaar personen Instroom van vrouwen 30 - 50 jaar personen Instroom van vrouwen > 50 jaar personen Instroom van vrouwen totaal personen Uitstroom van medewerkers totaal personen Uitstroom van mannen < 30 jaar personen Uitstroom van mannen 30 - 50 jaar personen Uitstroom van mannen > 50 jaar personen Uitstroom van mannen totaal personen Uitstroom van vrouwen < 30 jaar personen Uitstroom van vrouwen 30 – 50 jaar personen Uitstroom van vrouwen > 50 jaar personen Uitstroom van vrouwen totaal personen Medewerkers vertrokken – op initiatief van medewerker personen Medewerkers vertrokken – op initiatief van organisatie personen Medewerkers vertrokken – anders personen Mannelijke medewerkers - < 30 jaar personen Mannelijke medewerkers - 30 - 50 jaar personen Mannelijke medewerkers - > 50 jaar personen Vrouwelijke medewerkers - < 30 jaar personen Vrouwelijke medewerkers – 30 - 50 jaar personen Vrouwelijke medewerkers - > 50 jaar personen Gemiddelde leeftijd van totaal personeel jaren Gemiddelde duur dienstverband jaren Personeel met onbepaald dienstverband personen Personeel met bepaald dienstverband personen Personeel met full time aanstelling personen Personeel met part time aanstelling personen Medewerkers met managementfunctie personen Aantal mannen met managementfunctie personen Aantal vrouwen met managementfunctie personen Aantal lokale managers personen Aantal expat managers personen Aantal interne managers personen Aantal externe managers personen Managementvacatures totaal ingevuld personen Managementvacatures lokaal ingevuld personen Managementvacatures ingevuld met expat personen Managementvacatures intern ingevuld personen Managementvacatures extern ingevuld personen

totaal DHV 1814 1632 1341 473 95 40 33 5 78 14 3 0 17 333 48 151 36 235 26 68 4 98 149 119 65 136 807 398 58 355 60 42.4 11.4 1,717 97 1,037 777 105 83 22 105 0 86 19 17 17 0 12 5

CR - PEOPLE (2)

Totaal aantal opleidingsuren door totaal personeel gevolgd uren Totaal aantal gewerkte uren uren Totaal aantal arbeidsongevallen (LTI’s) in rapportageperiode gevallen Totaal verloren werkdagen als gevolg van LTI’s dagen Totaal aantal fatale arbeidsongevallen in rapportageperiode personen Gemiddeld aantal ziektedagen per FTE dagen Totaal aantal ziektedagen dagen Aantal medewerkers dat jaarlijks beoordeeld wordt personen Actief lokaal medewerkerstevredenheidsprogramma ja/nee Actief lokaal programma voor gepensioneerden of medewerkers uit dienst Ja/nee Actief lokaal non-discriminatiebeleid Ja/nee Aantal gerapporteerde gevallen van discriminatie in rapportageperiode Gevallen CR – PROFIT Aantal personen waarop ISO 9001 certificatie betrekking heeft personen Actief klanttevredenheidsprogramma Ja/nee CR – PLANET m2 Kantoordata– m2 kantoorruimte Aantal werkplekken Werkplekken Kantoordata – aantal kantoren Kantoren Totale hoeveelheid ingekocht kantoorpapier Kg Kantoor-gerelateerd energiegebruik - elektriciteit (niet-hernieuwbaar) Kwh Kantoor-gerelateerd energiegebruik - elektriciteit (hernieuwbaar) Kwh Kantoor-gerelateerd energiegebruik – Gas M3 Kantoor-gerelateerd energiegebruik - Olie Kg Kantoor-gerelateerd energiegebruik – Stadsverwarming GJ Brandstofverbruik lease/bedrijfsauto’s – benzine Liter Brandstofverbruik lease/bedrijfsauto’s – diesel Liter Brandstofverbruik lease/bedrijfsauto’s – lpg Liter Brandstofverbruik lease/bedrijfsauto’s – biobrandstof Liter Werk gerelateerde km – met privé- en huurauto’s Km Werk gerelateerde km – met lease- en bedrijfsauto’s Km Werk gerelateerde km - totaal werkgerelateerde autoreizen Km Totaal werk gerelateerde openbaar vervoer Km Totaal vliegreizen Mijl Totaal gecompenseerde vliegreizen Mijl Totaal netto vliegreizen Mijl Gecompenseerde CO2 emissies door gecertificeerde programma’s Kg

14,195 3,682,188 0 0 0 14 26,144 1,814 Ja Ja Mix 0

1,814 Ja

48,765 2,044 9 53,632 1,919,071 2,978,062 184,174 0 2,090 0 422,633 609,415 111,108 382 5,696,011 22,534,172 28,230,183 4,343,940 6,395,229 6,395,229 100%

Duurzaamheidsverslag 2011

Colofon

Productie DHV B.V. Laan 1914 nr. 35 3818 EX Amersfoort Postbus 1132 3800 BC Amersfoort T (033) 468 20 00 E info@dhv.com www.dhv.nl Vormgeving LVB networks Foto cover: Carel Cronenberg Publicatie datum April 2012

Wij zijn een bedrijf voor mensen van mensen, dat in hechte samenwerking met onze klanten innovatieve en kwalitatieve oplossingen

DHV B.V. Laan 1914 nr. 35 3818 EX Amersfoort Postbus 1132 3800 BC Amersfoort T (033) 468 20 00 E info@dhv.com www.dhv.nl

DHV-2012-035

aanbiedt voor de duurzame ontwikkeling van onze leefomgeving.