Advies- en ingenieursbureau
dhv.nl/mobiliteit We zijn mobieler dan ooit en dat is onder andere op de wegen dagelijks te merken. Vrachtverkeer, woon/ werkverkeer, vakantieverkeer, alles en iedereen strijdt letterlijk en figuurlijk om de voorrang. Eenvoudige oplossingen zijn er niet meer. Of het nu gaat om een wegverbreding, een nieuwe brug of een railverbinding, elk nieuw project omvat inmiddels veel meer dan dat. De visie van DHV kan worden samengevat
Mobiliteit van morgen
als 'meer met minder'. Wij zoeken naar innovatieve concepten en technologieën die leiden tot meer capaciteit, veiligheid en comfort, maar ook minder ruimtebeslag, energieverbruik, doorlooptijd en kosten.
December 2009 > Integrale planvorming verbetert leefomgeving | Maak projectmanagement transparant én slagvaardig | Systems Engineering verduurzaamt GWW-sector | Simulatiestudies: zien doet geloven
Informatiemanagement brengt mobiliteits- en verkeersmanagement bij elkaar Een digitale infrastructuur wordt het gezamenlijke fundament voor modern mobiliteits- en verkeersmanagement. Dat beseffen zowel publieke als private partijen steeds meer. Het opzetten en onderhouden van die infrastructuur is dan ook hun gedeelde belang. Er ontstaan namelijk steeds meer nieuwe commerciële mobiliteitsdiensten die afhankelijk zijn van data. Deze visie bracht DHV op 4 en 5 november voor het voetlicht op de Innovatie-estafette 2009, voorheen De Dag van Maarssen, op Vliegkamp Valkenburg. “Om ook in de toekomst Nederland voldoende mobiel te houden, kunnen we niet volstaan met investeren in de fysieke infrastructuur”, zegt DHV-consultant John Pommer (foto links). “Voor nieuwe, moderne vormen van mobiliteitsmanagement zal zich een digitale infrastructuur ontwikkelen. Serviceproviders zullen deze gebruiken om actuele informatie aan te bieden, zodat mobiliteitsstromen slimmer kunnen worden geregeld. Die infrastructuur
stimuleert de samenhang van diverse vormen van mobiliteit. Zeker in stedelijke gebieden zal dat steeds belangrijker worden.” Het vullen van de datawarehouses die voor deze ontwikkelingen nodig zijn, is een zaak van overheden én private partijen. Beide hebben tenslotte belang bij betrouwbare en actuele data. Die moet goed toegankelijk zijn en bovendien op uniforme wijze worden opgeslagen.
NDW
Rijkswaterstaat werkt al aan een onderdeel van deze digitale infrastructuur door het opzetten van de Nationale Databank Wegverkeersgegevens (NDW; voorheen Nationaal Datawarehouse). Die bevat nu nog slechts verkeersmanagementdata van en voor overheden. Een belangrijke vraag, die DHV onder meer bestudeert, is wanneer en hoe ook private partijen kunnen bijdragen aan de NDW. Pommer: “De cruciale vraag is hoe het publiek-private samenspel zal gaan lopen.” lees door op pagina 2
DHV werkt mee aan langste afgezonken tunnel ter wereld
Het project bestaat uit de tunnel plus de aanleg van twee kunstmatige eilanden waar de tunnel weer boven water komt. Het streven is om de verbinding eind 2015 in gebruik te nemen. “Deze tunnel is voor ons echt een uitdaging”, zegt DHV-adviseur René Kuiper. “We moeten namelijk rekening houden
met ontsnappingsroutes en ventilatiekanalen in de tunneldoorsnede tegen een zo laag mogelijke kostprijs. Daarnaast hebben we te maken met heel andere natuurlijke omstandigheden, zoals tyfoons en aardbevingen, waar de tunnel tegen bestand moet zijn.”
Nederlands belang
Daarnaast werkt DHV in TEC-verband ook aan het ontwerp van een tunnel in de Fehmern Belt, een zeestraat tussen Denemarken en Noord-Duitsland. DHV is op dit moment met name betrokken bij het veiligheidsconcept en de mogelijke ventilatieoplossingen voor de tunnel. De expertise van DHV op zowel nationale als internationale tunnel- en bruggenbouw wordt voor Nederland steeds belangrijker. Kuiper: “Vanwege bovengrondse ruimtewinst en om esthetische en milieutechnische redenen kiezen partijen steeds vaker voor het onder de grond brengen van wegen, spoorlijnen en stations.” info: rene.kuiper@dhv.com
Bron: TEC
In China komt de voorlopig langste afgezonken tunnel ter wereld te liggen. Een tunnel van maar liefst 6,7 kilometer lang, gecombineerd met 25 kilometer aan bruggen, moet de belangrijke Chinese economische centra Hong Kong en Macau verbinden met het Chinese vasteland. DHV is als partner samen met Royal Haskoning en Witteveen+Bos binnen het Nederlandse TEC (Tunnel Engineering Consultants) nauw betrokken bij de aanleg ervan. Zo beoordelen Nederlandse DHV’ers het ontwerp en adviseren ze de klant bij aanbesteding en uitvoering. Ook ondersteunt DHV Sjanghai TEC met vertalingen.
Altijd een oplossing verder
vervolg van pagina 1 Pieter Prins, adviseur verkeersmanagement vult aan: “De NDW is ook voor regionaal verkeersmanagement een belangrijke ontwikkeling. Er wordt nu veel energie gestoken in het uitbreiden van het aantal meetpunten op gemeentelijke en provinciale wegen. Met deze extra meetpunten én het delen van de informatie kan binnenkort een goed beeld van de actuele verkeerssituatie worden gemaakt. Dit is voor de regionale verkeersmanager het vertrekpunt voor proactief verkeersmanagement.” Een ander toekomstgericht project heeft betrekking op het beïnvloeden van rijgedrag van automobilisten. Het gaat om het door DHV gecoördineerde project Spitsmijden A15 dat eind oktober van start ging. Door automobilisten financieel te belonen voor het wegblijven uit de ochtendspits, hoopt Rotterdam de congestie terug te dringen. Zie ook www.spitsscoren.nl.
Integrale planvorming verbetert leefomgeving
Sleutel
Bij zowel het NDW als het project Spitsmijden blijkt informatiemanagement de sleutel te zijn voor nieuwe oplossingen. Een belangrijke vraag is uiteraard ook hoe met al die nieuwe investeringen uiteindelijk iets verdiend kan worden. “Dat zal pas echt lukken wanneer het totaalplaatje van ‘Anders betalen voor Mobiliteit’ vorm krijgt”, meent Pommer. “Deze projecten vormen daarvoor een aanloop, bijvoorbeeld om te achterhalen hoe we het gedrag van mensen kunnen beïnvloeden. ”Want één ding is wel duidelijk: naast een fysieke en een digitale infrastructuur is ook een mentaliteitsverandering in Nederland vereist. Pas bij voldoende prikkels kiezen mensen voor alternatief vervoer. info: john.pommer@dhv.com (mobiliteitsmanagement) en pieter.prins@dhv.com (verkeersmanagement)
Met een beschrijving van zestien voorbeelden van geslaagde integrale projecten, draagt CROW ideeën aan voor iedereen die bereikbaarheids- en leefbaarheidsvraagstukken integraal wil benaderen. Per project worden ook de belangrijkste lessen en tips op een rij gezet. Juist de integrale aanpak van deze plannen en projecten vormen een belangrijke verklaring voor hun successen. Tegelijk toont de publicatie aan dat er geen blauwdruk bestaat voor een integrale projectaanpak.
Multidisciplinair
Om de studie voor CROW te kunnen schrijven, stelde DHV een multidisciplinair team samen vanuit de verkeerskunde en ruimtelijke ontwikkeling. Tijdens de interviews vonden de DHV’ers steeds een gelijkwaardig gekwalificeerd team tegenover zich. DHV-projectleider Mirjam van de Wege: “Door deze gesprekken tussen minimaal vier deskundigen te voeren, voorkwamen we dat de projecten eenzijdig werden belicht.” In de publicatie staan plannen en projecten beschreven uit de provinciale, regionale en gemeentelijke praktijk die gericht zijn op het verbeteren van bereikbaarheid en leefbaarheid. Het betreft bijvoorbeeld Provinciale omgevingsplannen, het Regionaal Mobiliteitsplan Twente, de Ontwikkelingsvisie Noordvleugel Utrecht en het Westerpark in Breda. info: mirjam.vandewege@dhv.com
Maak projectmanagement transparant én slagvaardig
DHV verzorgde tijdens de Innovatie-estafette de workshop Nieuwe Sturingsfilosofie. Gemist? Interesse? Mail naar paulette.dicker@dhv.com.
Een adviesrapport van DHV over de voorbereiding van complexe infrastructurele projecten is een van de onderdelen van het actieplan ‘Sneller en Beter’ van het ministerie van Verkeer & Waterstaat. In het rapport zoeken de auteurs een balans tussen het handhaven van belangrijke richtlijnen en de noodzaak om snel en slagvaardig te kunnen reageren op onverwachte projectontwikkelingen. DHV-adviseur Philip van Beeck Calkoen weet maar al te goed dat projectmanagement plaatsvindt in een dynamische omgeving. Standaardiseren en strak beheersen van projecten kan goed zijn, maar kan ook doorschieten. Alleen door snel te reageren, kan een projectmanager zijn project voor vertraging behoeden. “Richtlijnen moeten flexibel en projectmatig werken ondersteunen, maar in de praktijk leiden ze soms juist tot minder slagvaardig handelen”, meent Van Beeck Calkoen. “Neem dat project waarin onverwacht bleek dat er snel een extra gebouw gesloopt moest worden. Een interne richtlijn van het ministerie eiste dat die sloop openbaar zou worden aanbesteed in plaats van als meerwerk aan de aannemer
op te dragen. Dat leverde een vertraging op van vier maanden en daarmee ook een extra kostenpost. Goed voor de zorgvuldigheid, maar wel ten koste van tijd en geld.”
Goed geoutilleerd
Een belangrijk advies uit het DHV-rapport is om vanaf het allereerste begin als team te opereren. Dat is géén open deur, benadrukt Van Beeck Calkoen. “Een project slaagt alleen als er een hecht team aan werkt. Ook het voorbereidende werk is werk! Daarom gaven we het rapport ook de titel mee: Samenwerken, Mensenwerk!” Het rapport is gebaseerd op een analyse van twintig projecten en interviews met 25 sleutelfiguren bij het ministerie. Daarnaast put DHV – dat zelf uitstekend geoutilleerd is voor het afwikkelen van complexe infrastructurele projecten – ruimschoots uit de eigen projectexpertise. Voorbeelden te over, zoals momenteel de verkenning naar de aanpak van de N207 bij Gouda, de Ruit van Rotterdam en de A2 en A28 rondom Utrecht. info: philip.vanbeeckcalkoen@dhv.com
Bron: A2 Hooggelegen
‘Elverding’ en de voorbereiding van infrastructurele projecten:
De recent verschenen CROW-publicatie Inspiratie van Integrale planvorming laat zien dat een succesvolle integrale projectaanpak meer is dan louter theorie. Uit het rapport blijkt dat voor een optimale kwaliteit van de leefomgeving een integrale projectaanpak in inhoud, proces en organisatie de beste basis is.
Rob Bloemsma, Provincie Noord-Holland:
“Systems Engineering verduurzaamt GWW-sector” De Provincie Noord-Holland maakt een omslag van een traditionele aanpak van projecten naar het werken met Systems Engineering (SE). Om zich het SE-gedachtegoed eigen te maken, is aan DHV gevraagd enkele cursussen hierover te verzorgen voor provinciemedewerkers. Het cursusmateriaal bestond naast theorie over SE uit een concreet project, zoals het opstellen van contracten voor de aanleg van de Rietvinkbrug. Inmiddels is DHV begonnen met het opstellen van een E&C-contract voor de renovatie van vier vaste bruggen. Bij Systems Engineering vertaalt een klant zijn wensen in specifieke functies met bijbehorende eisen waaraan een compleet GWW-proces en product van ontwerp tot beheer moet voldoen. De meerwaarde hiervan uit zich onder andere in het stelselmatig verifiëren van elk proces- en productonderdeel en het vastleggen van alle afwegingscriteria. Belangrijk is bovendien de stimulans die het geeft tot een duurzame levenscyclus van bouwwerken.
Toetsende taak
Met de aandacht voor Systems Engineering speelt de provincie Noord-Holland in op de steeds meer toetsende taak die ze krijgt ten opzichte van opdrachtnemers in de grond-, weg- en waterbouw. “Die toetsen moet de provincie dan wel goed kunnen uitvoeren en daarvoor willen we zelf over inhoudelijke kennis beschikken”, zegt Rob Bloemsma, senior projectleider bij de provincie Noord-Holland en projectmanager van het project Herinrichting A208. “Daarom richten we ook weer een eigen expertisecentrum op met eigen ingenieurs.” De veranderende rollen van opdrachtgevers en opdrachtnemers, inclusief taken en verantwoordelijkheden, en de verwachtingen die daarmee gepaard gaan, veroorzaken soms wel de nodige spanningen, is ook Bloemsma’s ervaring. Het is daarom van belang dat aan beide kanten van het speelveld partijen op de hoogte zijn van nieuwe ontwikkelingen. Vandaar ook die cursussen van DHV. Bloemsma: “De afgelopen jaren is DHV voor ons belangrijk geweest voor het leren werken met Functioneel Specificeren en SE. Het voordeel van DHV, is dat zij door het hele land heen ervaring hebben opgedaan met deze werkwijze.”
Top 10-eisen
Ondertussen vergt het invoeren van SE heel wat van de organisatie. “Medewerkers van alle afdelingen moeten anders leren denken”, schetst Bloemsma de uitdaging. “De afdeling Realisatie, maar ook het management moeten tenslotte wel begrijpen waar de afdeling Ontwerp – die al enkele jaren met SE werkt – het over heeft. Iedereen moet afleren te denken in bestekken met detaileisen en aanleren hoe ze de zogenoemde Top 10-eisen van de provincie op het gebied van onder andere veiligheid, duurzaamheid en bereikbaarheid waaraan alle projecten moeten voldoen, kunnen toepassen.”
Risico’s afwegen
Systems Engineering richt zich vooral op de manier waarop de provincie processen kan regisseren. De keuze op welke wijze een project wordt aanbesteed – traditioneel (UAV-1989) of geïntegreerd (UAV-GC) – is een andere zaak. De provincie Noord-Holland bepaalt per project wat de verstandigste vorm is. “We kiezen niet standaard voor nieuwe contractvorm als Design&Construct-contracten”, zegt Bloemsma. “Dat is afhankelijk van de risico’s die aan een project zijn verbonden.
SE omarmt C2C
Systems Engineering is goed te combineren met Cradle to Cradle (C2C). Een van de uitgangspunten van deze nieuwe filosofie is dat afval van het ene product de grondstof vormt voor het andere. Met Systems Engineering kan C2C geïntegreerd worden in een beproefde methode voor complexe ontwerpvraagstukken. Daarmee kunnen we met C2C de slag maken naar de praktijk en kunnen we ook wegen en kunstwerken C2C certificeren.
Succesvolle start HSL-Zuid in Madurodam Op 8 oktober lanceerde OV-ambassadeur Jeltje van Nieuwenhoven onder grote belangstelling de mini-HSL-Zuid in Madurodam. De mini-HSL is een initiatief van DHV en Movares die nauw betrokken waren bij het HSL-Zuidproject. Voorafgaand aan de feestelijke start organiseerden DHV en Movares het symposium ‘Groot denken in een kleine wereld’. Piet Besselink, vice-voorzitter Raad van Bestuur DHV sloot het symposium af: “Onze opgave voor de komende jaren wordt een effectiever planproces te bedenken. Waarbij de overheid niet meer als monopolist acteert maar meer als partner in samenwerkende coalities. En waarbij de ontwerpende en uitvoerende partijen de gebiedsgerichte opgave integraal waarmaken.” info: mathilde.smits@dhv.com
Altijd een oplossing verder
Integraal omgevingsmanagement voorkomt vertraging bij complexe projecten
De wegen in de regio Utrecht zijn al jaren overbelast en de verwachting is, dat dit de komende jaren zal toenemen. Verkeersminister Eurlings heeft 30 verkeersknelpunten aangewezen die versneld moeten worden aangepakt en stukken van de A27 en de A28 rond Utrecht horen daarbij. DHV helpt Rijkswaterstaat met deze opgave.
Bron: www.BeeldbankVenW.nl, Rijkswaterstaat
Het omgevingsmanagement begon met het schrijven van Startnotities en vervolgens het opstellen van milieu-effect-rapportages. Op dit moment wordt gewerkt aan het samenstellen van een aanbestedingsdossier, waarin ook omgevingseisen meegenomen worden. Een adviseur omgevingsmanagement van DHV houdt oog op het vergunningenproces en assisteert de omgevingsmanager bij RWS in het onderhouden van contacten met burgers, belangengroeperingen en de Bevoegde Gezagen. Omgevingsmanagement is een jong vakgebied. Gerda Haisma, hoofd van de afdeling Omgevingsmanagement van DHV: “Wij beschikken over adviseurs die de complete doorlooptijd van een project kunnen begeleiden en overzien. Onze adviseurs weten wat je in een latere projectfase te wachten staat en anticiperen daar vroegtijdig op zodat de efficiëntste werkwijze gevolgd kan worden.”
Helderheid
Een andere adviseur in het A27/A28-project is actief als communicatiemedewerker. Haisma “Goed luisteren naar de belangen van belanghebbenden is noodzakelijk om tot de meest optimale oplossing te komen. Je kunt het als project nooit helemaal iedereen naar de zin maken, maar helderheid scheppen neemt vaak al weerstand weg. Soms krijg je een inzicht waar het project wat aan heeft, soms is aanhoren voldoende.“ Bij RWS is Omgevingsmanagement sinds enkele jaren vast onderdeel van het managementmodel. Naast het afstemmen op ambtelijk en bestuurlijk niveau en contacten met bewoners hoort ook het regelen van conditionerende activiteiten tot het werk van de omgevingsmanager, zoals het coördineren van het verleggen van kabels en leidingen en aspecten als archeologie en lucht- en geluidproblematiek. In dichtbevolkt Nederland is het niet makkelijk om de omgeving goed in een project te verweven. Integraal omgevingsmanagement probeert er rond Utrecht wèl het beste van te maken. info: gerda.haisma@dhv.com
GGD Nederland heeft de GES-methode ontwikkeld. Doordat DHV deze toepast bij infrastructurele werken, krijgen beslissers
op het goede moment de juiste informatie over gezondheidseffecten van plannen. Daardoor kunnen ze beter rekening houden met gezondheidsbelangen bij hun besluitvorming. Met een Gezondheids Effect Screening (GES) brengt DHV in een vroeg stadium gezondheidseffecten van ruimtelijke plannen in kaart. Beleidsmakers en beslissers in Europa, de ministeries van VROM en VWS en de commissie MER vestigen steeds meer aandacht op de gevolgen van ruimtelijke plannen voor de gezondheid. info: marinette.mul@dhv.com en javier.gallero@dhv.com
‘Hub Holland Hub’ wint innovatiewedstrijd Roadmap2028
Bron: Wil Groenhuijsen
Bron: www.BeeldbankVenW.nl, www.BeeldbankVenW.nl, RWS Bron: Rijkswaterstaat
kort
GES-methodiek toont vroegtijdig gezondheidseffect van infrastructurele werken
De inzending ‘Hub Holland Hub’ won tijdens de Innovatie-estafette 2009 de innovatiewedstrijd Roadmap2028. Diverse
teams werd gevraagd hun visie te geven over de Nederlandse infrastructuur en mobiliteit in 2028. Het team ‘Hub Holland Hub’ gaat uit van optimaal gebruik van het bestaande wegennet en het samenbrengen van fysieke en virtuele mobiliteit in zogenaamde hub’s. In de visie, ontwikkeld door young professionals van DHV, Microsoft en TNO is veel aandacht voor de rol van ICT in infrastructuur. Roadmap2028 is een initiatief van de stichting De NieuwBouw, een netwerk van young professionals in de bouw- en vastgoedsector. info: emiel.vanzwet@dhv.com
Simulatiestudies: zien doet geloven “De beste manier om te toetsen of iets werkt, is de praktijk”, zei laatst een opdrachtgever. Dat is volkomen waar. Helaas kunnen we ons niet veroorloven voor tientallen of honderden miljoenen euro’s rijstroken of sporen te verdubbelen en vliegvelden of treinstations uit te breiden, dat vervolgens in de praktijk te toetsen, om vervolgens te concluderen dat het allemaal net niet werkt zoals we hadden gehoopt. Inmiddels zijn infrastructurele problemen en oplossingen dermate complex geworden dat het steeds moeilijker is om vooraf, op basis van een Programma van Eisen, een perfect ontwerp te maken. Daarvoor worden door diverse toekomstige gebruikers te veel - deels tegenstrijdige - eisen gesteld. Een goede afweging daartussen is met eenvoudige analyses of op ons gevoel niet meer te maken. Simulatiestudies bieden in dat geval uitkomst. Die worden in de infrastructuurwereld dan ook steeds vaker toegepast. De voortschrijdende techniek van hardware (snelle computers) en software (slimme programma’s) biedt hiervoor voldoende ruimte.
In een simulatie bouwen we zowel de huidige als de gewenste infrastructuur na, laten daar digitaal een vervoerstroom op los en toetsen dat alles aan een aantal criteria. Een groot voordeel van deze aanpak is dat we met grote rekenkracht diverse scenario’s snel kunnen doorrekenen en analyses kunnen maken. Misschien wel het belangrijkste voordeel is dat we het probleem en de oplossing kunnen visualiseren. Daardoor zíen planners en besluitvormers waarvoor ze kiezen. Daarna kunnen ze deze beelden ook gebruiken voor inspraakprocessen met bewoners en gebruikers. In de DHV-advieswereld passen we dergelijke simulatiestudies al jaren toe voor projecten met weginfrastructuur, spoorcapaciteit, voetgangersstromen op vliegvelden en sinds kort ook op stations. Vaak leidt die aanpak tot adviezen waar we met traditionele analyses niet op waren gekomen. De praktijk van projecten die ondertussen tot uitvoering zijn gekomen, bevestigt het beeld uit de simulatieanalyses. pieter.onderwater@dhv.com
Pieter Onderwater
Contact: DHV B.V. | Postbus 1132 | 3800 BC Amersfoort | 033 468 20 17 | marieke.vanboven@dhv.com | www.dhv.nl/mobiliteit
Portretfotografie: Frank Boots | Tekst: van Renssen Journalistiek | Ontwerp: Maurits Malherbe | Opmaak en productie: DHV Communications | Drukwerk: Van Amerongen