Nieuwsbrief Mobiliteit van Morgen

Advies- en ingenieursbureau

dhv.nl/mobiliteit We zijn mobieler dan ooit en dat is onder andere op de wegen dagelijks te merken. Vrachtverkeer, woon/ werkverkeer, vakantieverkeer, alles en iedereen strijdt letterlijk en figuurlijk om de voorrang. Eenvoudige oplossingen zijn er niet meer. Of het nu gaat om een wegverbreding, een nieuwe brug of een railverbinding, elk nieuw project omvat inmiddels veel meer dan dat. De visie van DHV kan worden samengevat

Mobiliteit van morgen

als 'meer met minder'. Wij zoeken naar innovatieve concepten en technologieën die leiden tot meer capaciteit, veiligheid en comfort, maar ook minder ruimtebeslag, energieverbruik, doorlooptijd en kosten.

September 2010 > Vervlechting versnelt oplevering infrastructurele werken | Tweede Julianasluis impuls voor economie | Assetmanagement ontzorgt overheden | DHV Quickfilter selecteert realistische verkeersoplossingen

John Vredenberg, gemeente Amersfoort:

“3D-ontwerp wordt een communicatiegereedschap” Voor de herinrichting van de Kersenbaan, een corridor langs een spoorlijn van 1,6 km en 30 meter breed in het centrum van Amersfoort, werkt DHV met nieuwe technieken op het gebied van 3D-ontwerp. “Ik denk dat dit de toekomst is”, zegt John Vredenberg, projectleider bij de gemeente Amersfoort.

De Kersenbaan is een nieuwe verbinding tussen het centrum en de snelweg A28. Behalve een nieuwe weg langs de bestaande spoorweg – het zogenoemde Pon-lijntje – komt er onder meer een door de Kersenbaan ondertunnelde rotonde, moet de bestaande riolering worden aangepast, ondergrondse infra worden verlegd en komen er geluidsschermen vanwege de nabijgelegen huizen.

De Kersenbaan is zeer krap omsloten door bestaande bebou-

wing en infra. De weg is nodig voor de stad en in samenspraak met de belanghebbenden wordt hieraan gewerkt. Dit maakt de Kersenbaan tot een uitdagend en complex project. Bovendien wordt Nederlands eerste gelijkvloerse spoorwegovergang in een rotonde aangelegd.

DHV is verantwoordelijk voor de projectcoördinatie van alle technische disciplines.

Communicatiegereedschap

De nieuwe weg wordt een van de belangrijke invalswegen van Amersfoort. De plannen hebben veel discussie in de stad en in de politiek opgeleverd. Des te beter is het dat door de nieuwe 3D-ontwerpmethode snel duidelijk is hoe de omgeving er uiteindelijk uit komt te zien. “Ook niet-technisch onderlegde mensen kunnen het door de zeer realistische illustraties snel begrijpen”, vertelt Vredenberg.

Lees verder op pagina 2

Techniek vertalen in beleving Door het samenvoegen van de huidige omgeving – bestaande uit huizen, tuinen en andere beeldbepalende objecten – met het voorgenomen ontwerp, wordt door middel van 3D-visualisaties de toekomstige situatie nagebootst. De inzichtelijkheid van de ontwerpmethode voorkomt miscommunicatie, bespaart tijd en is dus uiteindelijk efficiënter. “We krijgen heel snel inzicht of een verandering al dan niet mogelijk of wenselijk is”, vertelt Jeffrey Rampaart, DHV’s projectleider voor de Kersenbaan. “Tijdens presentaties kunnen we het resultaat van plaatsing van bijvoorbeeld openbare verlichting laten zien en zelfs ter plekke kleine aanpassingen in kleur, materiaal of afmetingen doorvoeren, zodat iedereen direct het realistische gevolg daarvan op de omgeving ziet. Het zijn niet zomaar leuke plaatjes, maar het echte effect wordt realtime getoond omdat de basis voor het 3D-model het technische ontwerp is. Zo wordt de techniek vertaald in een beleving en vormt die niet langer een barrière.” info: jeffrey.rampaart@dhv.com Jeffrey Rampaart, DHV

Provinciale infrabeheerders delen kennis op platform assetmanagement In het kader van de mobiliteit van morgen speelt assetmanagement een prominente rol voor de provinciale infrabeheerders. De ervaring leert dat er veel vragen leven over assetmanagement. “Veel provincies worstelen met dit onderwerp”, bevestigt strategisch adviseur Eric Delhez. “Ze willen wel iets doen met assetmanagement, maar weten niet precies wat of hoe.” Daarom werd een workshop georganiseerd over asset-management voor managers en beleidsmedewerkers bij provincies die betrokken zijn bij infrabeheer en assetmanagement. De deelnemers deelden

er hun vragen, kennis en ervaringen over dit onderwerp met elkaar. Zij waren over de bijeenkomst goed te spreken en gaven aan dat het voldoet aan hun behoefte. In januari 2011 vindt een tweede bijeenkomst plaats, waarmee we een platform bieden waar provincies hun kennis en ervaringen over assetmanagement kunnen blíjven delen.

Gesprekspunten

Tijdens de eerste bijeenkomst vertelden Jos Oostveen van de provincie Gelderland en Rick de Jager van de provincie

Zuid-Holland over hoe ’hun’ provincies omgaan met assetmanagement. Geert Fuchs deed de DHV-filosofie van de managing agent-rol op het Limburgse bedrijvenpark Chemelot uit de doeken. Gespreksonderwerpen waren onder meer de trajectgewijze aanpak van infrastructuur, structuur en cultuur van de beheerorganisatie, de relatie met bestuur en politiek en – uiteraard – bezuinigingen. info: eric.delhez@dhv.com, peter.schut@dhv.com

Altijd een oplossing verder

Tweede Julianasluis impuls voor economie

Vervlechting kan oplevering infrastructurele werken versnellen

Foto: Hollandse Hoogte

Op het punt waar de Gouwe bij Gouda in de Hollandse IJssel stroomt, plaatst de Provincie Zuid-Holland de Tweede Julianasluis. De sluis, die al op 1 januari 2014 gereed moet zijn, zal de steeds drukkere scheepvaartroute ontlasten. Hij voorkomt bovendien dat bij onderhoud van de bestaande sluis de binnenvaart wordt gestremd. De provincie heeft een veelomvattende opdracht voor de sluis verstrekt. Zo is ons bureau zowel verantwoordelijk voor onderzoeken en uitwerking van het Programma van Eisen aan de hand van het gemaakte ontwerp, als voor het opstellen van een Design & Construct-contract, de begeleiding van de aanbesteding en het uitvoeren van de contractbeheersing tijdens de bouw.

De realisatie van grote infrastructuurwerken zijn te versnellen wanneer de contracten ervoor gelijktijdig met in plaats van ná voltooiing van planprocedures worden opgesteld. Een bijkomend voordeel van deze vervlechting van de planprocedure en het inkoopproces, is dat aannemers betere en creatievere oplossingen kunnen aandragen.

“Hoe eerder inkopers en aannemers bij de planprocedures betrokken worden, des te beter”, meent Elske Bosma, adviseur contract- en projectmanagement. “Omdat ze de mogelijkheden niet kennen, kiezen opdrachtgevers helaas nog niet vaak voor vervlechting.”

Vervlechting van plan- en inkoopprocessen kent zo zijn eigen aandachtspunten. Allereerst is vervlechten alleen mogelijk bij geïntegreerde contractvormen als Design & Construct. Zolang overheden kiezen voor uitgewerkte bestekken met gedetailleerde specificaties, wordt te weinig gebruik gemaakt van de praktijkervaring van de aannemers.

en de inkoop elkaar weer tegenkomen. Dit noemen we knooppunten.”, zegt Bosma: “Degenen die bij de overheid de inkoopcontracten opstellen en die de planstudies uitvoeren, doen er goed aan om in een vroeg stadium een gezamenlijke inkoopstrategie vast te stellen waarbij vervlechten serieus wordt overwogen.” info: elske.bosma@dhv.com

Knooppunten

Een ander aandachtspunt is dat overheden en marktpartijen nog geen definitieve afspraken kunnen maken zolang de plan- en inspraakprocedures nog niet zijn afgerond. “Het is daarom belangrijk om vooraf na te denken over waar het planstudieproces

DHV heeft goede ervaring met vervlechting, onder andere bij de projecten Tweede Coentunnel, Spoedaanpak A27/A28 en A2 Maastricht. Bij A15 MaVa zijn de planstudie en contractering parallel aan elkaar voorbereid; dat lijkt sterk op vervlechting. Momenteel zijn we betrokken bij het project ViA15, de doortrekking van de A15 naar de A12.

Vanaf een vroeg stadium werken we aan de vervlechting van de Trajectnota met de bijbehorende MER en de aanbestedingsprocedure.

vervolg van pagina 1 De ontwerpmethode is volgens hem dan ook niet alleen te gebruiken in een vroegtijdig stadium van het ontwerpproces, maar ook als illustratie bij de besprekingen richting het College , de gemeenteraad en inwoners.

Vredenberg: “In de nieuwe visualisatie kun je als het ware over de nieuwe Kersenbaan rijden en zien wat er links en

rechts verandert. Ik hoop dat met deze ontwerpmethode de Commissie Welstand een duidelijker beeld krijgt van de tunnel onder het kruispunt Roethof. Ook zal het goed kunnen werken bij het informeren van betrokkenen. Wat mij betreft wordt het 3D-ontwerp een communicatiegereedschap richting de bewoners van Amersfoort.”

Voor de provincie is het uiterst belangrijk dat de sluis op tijd klaar is. Het tijdmanagement zal bij dit project met een krappe tijdsplanning dan ook goed in de hand worden gehouden.

Daartoe wordt een strak risicomanagement gevoerd. “We zullen bij de aanbesteding de lat hoog leggen, zodat we een heel goede partij kunnen selecteren”, vertelt projectleider Cor Hubach. “Het D&C-contract zullen we zo opzetten dat in de realisatiefase ook versnellingen mogelijk zijn. De aannemer stimuleren we bijvoorbeeld om het werk eerder op te leveren door hem financiële voordelen in het vooruitzicht te stellen. Ook blijft de mogelijkheid bestaan voor de aannemer om zelf innovatieve oplossingen aan te dragen.”

Functiebehoud

Omdat de sluis en het sluiseiland zich op een punt bevinden met verschillende functies, spelen omgevingsfactoren een belangrijke rol. Zo willen zowel de provincie als de gemeente Gouda dat de huidige recreatiefunctie van het sluiseiland behouden blijft. Tegelijk moet het werk zo worden gepland dat het verkeer op de N207 – die momenteel wordt aangelegd en het sluiseiland kruist – zo min mogelijk last heeft van de werkzaamheden.

De Tweede Julianasluis wordt breder en dieper dan de huidige, zodat de steeds grotere schepen ook in de toekomst kunnen blijven passeren. Bovendien verbetert de veiligheid bij de bestaande sluis doordat de beroeps- en recreatievaart in de toekomst gescheiden zijn. Ondertussen wordt ook het grootschalig onderhoud van de Eerste Julianasluis begeleid. info: cor.hubach@dhv.com

Foto: Hollandse Hoogte

Assetmanagement ontzorgt overheden De nieuwe service assetmanagement voor weginfrastructuur biedt rijksoverheid en provincies oplossingen waar ze in toenemende mate mee kampen: het verlies van kennis over infrastructurele werken door vergrijzing en de noodzaak tot bezuinigen leidend tot bedrijfsmatiger en efficiënter te werken.

Assetmanagement voor weginfrastructuur combineert drie bestaande infradiensten die tot nu toe veelal afzonderlijk worden aangeboden: beheer & onderhoud, verkeersmanagement en contractbeheersing. “Het voordeel van het uitbesteden is dat al het infrabeheer op één systematische en gecoördineerde wijze plaatsvindt voor het optimaal beheren van de infrastructurele assets”, vertelt adviseur Niels van Huët. “Met deze integrale aanpak kunnen opdrachtgevers daadwerkelijk hun regierol vervullen en tevens sturen op de gewenste prestaties,

bijvoorbeeld het garanderen van een bepaalde beschikbaarheid”.

Waarborgen vervoersprestaties

Tot nog toe besteedt de overheid relatief kleine trajecten direct uit aan een aannemer en voert management en beheersing van onder andere DBFM-contracten daarna zelf uit. “We willen die verantwoordelijkheid op ons nemen en dan voor grote delen infrastructuur”, vertelt Van Huët. “Dan denken we aan meerdere wegtrajecten die we binnen regionale netwerken kunnen optimaliseren. Niet alleen het opknappen, beheren en onderhouden, maar ook het waarborgen van vervoersprestaties door het toepassen van regionaal verkeersmanagement en zelfs de volledige contractbeheersing richting aannemers.

Door het uitbesteden van assetmanagement legt de opdracht-

gever de controle op de uitvoering bij ons neer.”

Door de samenwerking met het internationale adviesbureau Halcrow worden ook ervaringen vanuit het buitenland benut.

Onder overheden is een dergelijke integrale uitbesteding van infrastructureel werk nog niet gangbaar. Voor het beheer van bedrijvenparken gebeurt dat echter wel, bijvoorbeeld bij het bedrijvenpark Chemelot in Limburg. Al vier jaar lang zijn we daar risicodragend verantwoordelijk voor het assetmanagement: van contractbeheersing tot beheer & onderhoud. Ook voor de overheid worden onderdelen van assetmanagementdiensten uitgevoerd, bijvoorbeeld voor het Centraal Orgaan Asielzoekers en het Rijkswaterstaatproject Steunpunt Wegenbouw. info: niels.vanhuet@dhv.com

3D-simulatie voorspelt voetgangersgedrag op stations Evenals op andere grote treinstations in Nederland, komen in de stationshal van Utrecht Centraal toegangspoortjes met OV-chipkaartlezers. Die kaartlezers beïnvloeden voetgangersstromen. Met geavanceerde software die een 3D-simulatie van de toekomstige situatie oplevert, worden de effecten daarvan onderzocht.

3D-simulatie van voetgangersgebieden op OV-knooppunten is vooral voor beleidsmakers bruikbaar: het ondersteunt hen in een vroeg stadium bij het maken van belangrijke keuzes. Simulaties bieden namelijk inzicht in de verwachte voetgangerscapaciteit, de doorstroom, de dichtheden van voetgangerstromen voor en na de kaartlezers en mogelijke wachtrijvorming en bijbehorende wachttijden.

De benodigde informatie verzamelt DHV via experts op het gebied van mobiliteit, gedrag en beleving als met onderzoeksmethodieken als observatie, tellingen en het bestuderen van video-opnames en ontwerptekeningen. De onderzoeksgegevens worden vervolgens in een computer gecombineerd met een autocad-tekening van de stationshal, wat resulteert in een 3D-simulatie van voetgangersstromen.

Uit de simulatie van de kaartlezers op Utrecht CS bleek overigens een verwaarloosbare ‘vertraging’ van gemiddeld 1 seconde. De capaciteit van de transferruimte voldoet aan de normen die ProRail stelt en extra kaartlezers toevoegen om de doorstroom te bevorderen was dan ook niet nodig. Dat was precies wat opdrachtgever, NSR Reizigers, Regie- en Coördinatiecentrum OV-chipkaart en Poortjes, wilde weten. info: patrick.dippell@dhv.com, marian.weltevreden@dhv.com

Altijd een oplossing verder

DHV Quickfilter selecteert realistische verkeersoplossingen In het kader van het project Sneller & Beter streven overheden naar de beste oplossingen voor problemen rond mobiliteit, milieu en gebiedsontwikkeling. Om hen daarbij te helpen, ontwikkelde DHV de Quickfilter, een nieuwe, snelle procesaanpak met geïntegreerd verkeersmodel.

De aanpak is relatief eenvoudig: allereerst wordt een referentiesituatie in een groter projectgebied ingeperkt door alleen het probleemgebied te analyseren waar het echt om draait, bijvoorbeeld de overbelasting van de Van Brienenoordcorridor in de A16. Die analyse wordt vervolgens gepresenteerd op een kaart.

“Door het studiegebied te verkleinen, hoeven we de effecten op een kleiner aantal wegen door te rekenen”, vertelt Wieger Savenije, adviseur mobiliteit en infrastructuur. “Daarnaast doen we een aantal aannames over het gebruik van OV en het effect van mogelijke tolheffing. Deze aanpak verkort de rekentijd per oplossingsvariant, waardoor we meer varianten snel kunnen doorrekenen.”

De tweede stap is het samen met stakeholders onderzoeken wat de meest relevante oplossingen zijn. Bij de Van Brienenoordcorridor kwamen er twintig alternatieven uit. De derde stap is het doorrekenen van de effecten van deze oplossingen op bijvoorbeeld verkeer en milieu met de DHV Quickscan, het rekenonderdeel van de DHV Quickfilter. Savenije: “In dat stadium is het belangrijk om de resultaten te presenteren op kaartbeelden. Voor veel mensen is het nu eenmaal simpeler om een kaart te begrijpen en te vergelijken dan een tabel met cijfers.” Samen met de stakeholders worden minder realistische alternatieven weggestreept, zodat de beste oplossingen overblijven.

Het is de kracht van de Quickfilter om met hoofdlijnen en aannames te rekenen; detailberekeningen komen in een latere uitwerking. DHV wil deze aanpak ‘standaard’ gaan toepassen in de verkenningenfase van projecten. info: wieger.savenije@dhv.com, raymond.schuurkes@dhv.com

Haarlem krijgt 220 nieuwe parkeerautomaten

COLUMN

kort

De Gemeente Haarlem gaat 220 parkeerautomaten vervangen. DHV is ingeschakeld voor het opstellen van een geïntegreerd aanbestedingscontract voor het

project. De gemeente verzocht daarbij gebruik te maken van Systems Engineering. Binnen gemeenten is de systematiek nog niet gangbaar. Daarom werd eerst in een workshop de basis van Systems Engineering toegelicht aan de gemeente. Bij Systems Engineering wordt de klant uitgebreid geïnterviewd om helder te krijgen wat hij wil bereiken. Op basis hiervan is het volledige Programma van Eisen als onderdeel van het contract uitgewerkt. Voor de gemeente was het gebruiksgemak van de parkeerautomaten van groot belang. info: janwillem.groefsema@dhv.com

Foto: Hollandse Hoogte

Alternatieven

Wieger Savenije

Economische effecten van Utrechtse verkeersmaatregelen in beeld Met het ALU (actieplan luchtkwaliteit Utrecht) werkt de gemeente Utrecht aan de verbetering van zowel de luchtkwaliteit als de bereikbaarheid van de stad. Onderdeel van het ALU zijn een aantal infrastructurele ingrepen die invloed hebben op de bereikbaarheid van de winkelgebieden.

In opdracht van de gemeente onderzoekt DHV de economische effecten van deze maatregelen op de omzet van de detailhandel. In overleg met Utrechtse ondernemers, de transportsector en de Kamer van Koophandel wordt een maatregelenpakket geformuleerd waarmee eventuele negatieve

economische effecten van het ALU teniet kunnen worden gedaan. info: erik.regterschot@dhv.com

Regionaal DVM: een kansrijke bezuinigingsmaatregel Ook rond Dynamisch VerkeersManagement (DVM) gonst het van de geruchten over bezuinigingen. De op handen zijnde bezuinigingen dreigen een verlammende werking te hebben op de kwaliteit van innovaties en ontwikkelingen. Ze bieden echter ook kansen! Vooral het regionaal organiseren van DVM-processen kan bijdragen aan bezuinigingsdoelstellingen zonder dat het ten koste gaat van kwaliteit.

Door identieke werkzaamheden bij verschillende wegbeheerders op regionale schaal te bundelen kan een efficiency winst geboekt worden. En door DVM-maatregelen beter op elkaar af te stemmen, benutten ze het totale wegennet beter.

Voor DVM-maatregelen zijn actuele verkeersgegevens nodig. Onze ervaring is dat er veel over maatregelen gesproken wordt, maar dat verkeersgegevens ontbreken waarop die maatregelen gebaseerd moeten zijn. En als er al gemonitord wordt, gebeurt dat met allemaal verschillende systemen die elkaar niet verstaan. Dat heeft vaak een organisatorische oorzaak. Beleidsafdelingen produceren plannen waarin de grote lijn domineert, terwijl beheerafdelingen weliswaar verkeersdata binnenkrijgen, maar daarin ontbreekt vaak de samenhang.

Op operationeel niveau hebben wegbeheerders het op hun eigen wegennet meestal goed voor elkaar. Alleen houden ze onvoldoende rekening met maatregelen van andere wegbeheerders in dezelfde regio. Illustratief is de regio Kampen-Zwolle, waar wij onlangs een onderzoek afsloten. Rijkswaterstaat maakt regelscenario’s waarin het verkeer over het gemeentelijke wegennet gestuurd kan worden als er problemen zijn op de A28. Maar de gemeente gaat juist op die wegen aan de slag met grootschalige reconstructiemaatregelen. Zonder een goede afstemming, levert toepassing van deze regelscenario’s weliswaar verlichting op de A28, maar zullen nieuwe problemen ontstaan op de gemeentelijke wegen. En dat terwijl de gemeente Rijkswaterstaat juist kan helpen, bijvoorbeeld door verkeerslichten tijdelijk anders af te stellen.

Er zijn legio rapporten en alle mogelijke regelscenario’s zijn bekend en doorgerekend. Het is nu vooral zaak verkeerssystemen goed op elkaar af te stemmen en duidelijk af te spreken wie verkeersgegevens verzamelt en wie verantwoordelijk is voor, goed op elkaar afgestemde, DVM-maatregelen. Stop met onderzoeken en rapporteren. Ga aan de slag! walter.fransen@dhv.com

Walter Fransen

Contact: DHV B.V. I Postbus 1132 I 3800 BC Amersfoort I Portretfotografie: DHV I Tekst: van Renssen Journalistiek I Opmaak en productie: Communications, DHV I Drukwerk: Van Amerongen I Meer informatie, een persoonlijk abonnement of afmelding voor deze nieuwsbrief: marieke.vanboven@dhv.com, 033 468 20 17, www.dhv.nl/mobiliteit.