Nieuwsbrief Mobiliteit van Morgen

Advies- en ingenieursbureau

dhv.nl/mobiliteit We zijn mobieler dan ooit en dat is onder andere op de wegen dagelijks te merken. Vrachtverkeer, woon/ werkverkeer, vakantieverkeer, alles en iedereen strijdt letterlijk en figuurlijk om de voorrang. Eenvoudige oplossingen zijn er niet meer. Of het nu gaat om een wegverbreding, een nieuwe brug of een railverbinding, elk nieuw project omvat inmiddels veel meer dan dat. De visie van DHV kan worden samengevat als 'meer met minder'. Wij zoeken naar innovatieve concepten en technologieën die leiden tot meer capaciteit, veiligheid en comfort, maar ook minder ruimtebeslag, energieverbruik, doorlooptijd en kosten.

duurzame infrastructuur

Mobiliteit van morgen

eid h m aa l z r Duu pecia s

September 2011 > Klimaatbestendigheid Ring Utrecht | ViA15 aan vooravond cruciaal besluit | Zestig stations veiliger met poortjes | Plan-m.e.r. verbetert gemeentelijke mobiliteit en leefomgeving

“Er is veel winst te behalen”

Energiebesparing, duurzaam omgaan met grondstoffen en optimale ruimtelijke inpassing. Dat zijn de drie duurzaamheidsthema’s die de infrastructuurmarkt de komende jaren beheersen. De thema’s bieden volgens de DHV-adviseurs Don de Mello en Douwe van den Wall Bake de grootste kans op succes voor de verduurzaming van onze Nederlandse infrastructuur.

DHV geeft duurzaamheid bewust een expliciete plek in ontwerp, realisatie en onderhoud. “We merken dat overheden en markt dat ook graag willen, maar men is er nog niet over uit welke aanpak ze moeten kiezen. Er is heel veel duurzaamheidswinst te halen door te focussen op de juiste thema’s, te kiezen voor een gestructureerde aanpak en door te vertrouwen op de creativiteit van de markt”, aldus Van den Wall Bake. “Een gestructureerde aanpak gaat volgens ons om te kiezen voor de oplossingsrichtingen die het meeste effect sorteren én om die

keuzes integraal en expliciet mee te nemen in de uitvraag van een werk.”

De Mello: “Wil je CO2-uitstoot tijdens de uitvoering als gunningscriterium meenemen, formuleer dan voor het uitvoeringsplan in de uitvraag meetbare, transparante en objectieve criteria. Met onze CO2-footprintmethode kan de meest gunstige oplossing worden gekozen. Tijdens de uitvoering kan dan ook worden gemeten of voldaan is aan de eisen.”

“Geef de markt de ruimte om slimme en duurzame oplossingen te bedenken”, bepleit De Mello. “De totale markt heeft meer denkkracht dan één opdrachtgever. Je zult zien dat er dan veel creativiteit los komt. Door goede samenwerking kun je de beste ideeën ook sneller omzetten in resultaten.”

Info: don.demello@dhv.com

Douwe van den Wall Bake (links) en Don de Mello

Projectnaam Hogeweg Amersfoort, Info: robin.kwast@dhv.com

Virtual Engineering breekt door DHV maakt grote stappen met het toepassen van Virtual Engineering. Door gebruik te maken van verschillende nieuwe technieken komt het ideaal van een volledig integraal ontwerp steeds dichterbij.

Virtual Engineering breekt met de gangbare ontwerpmethoden doordat alle betrokken technische disciplines tegelijk en in samenhang worden ontwikkeld. Virtual Engineering wijkt daarmee sterk af van de multidisciplinaire aanpak. Daarin werken de ontwerpers in afzonderlijke trajecten en komen hun ontwerpproducten in de praktijk pas aan het eind samen.

“De integraliteit van het ontwerp is een groot winstpunt van Virtual Engineering”, zegt teammanager Wegen Gerwin Duine. “Het andere winst-

punt zit in de lifecycle-benadering van een object. Doordat alle objectdata worden opgeslagen, kunnen ze worden benut gedurende de gehele levenscyclus van het object. Het toepassen van VDC (Virtual Design en Construction) en BIM (Building Information Modelling) is essentieel voor het succes van Virtual Engineering.”

Synergie

Hoewel Virtual Engineering nog volop in ontwikkeling is, past DHV het toe in verschillende projecten. Voorbeelden

zijn de Kersenbaan in Amersfoort en de Hartelbrug bij Spijkenisse. Duine is erg enthousiast over de rol van de opdrachtgever in het ‘virtuele ontwerpproces’. “De stakeholders worden in het proces meegenomen. Zo ontstaat synergie van belangen en techniek. Het creëert draagvlak bij de stakeholders, geeft inzicht in het ontwerpproces en het te realiseren object door 3D-visualisaties en leidt tot een sneller en goedkoper proces. We willen graag samen met de klant werken aan nieuwe uitdagingen om Virtual Engineering verder uit te bouwen.”

Info: gerwin.duine@dhv.com

Altijd een oplossing verder

Klimaatbestendigheid Ring Utrecht onderzocht

Het klimaat verandert, wereldwijd en dus ook in Nederland.

Het is belangrijk te weten wat daarvan de invloed is op de infrastructuur. Zo leidt plotselinge wateroverlast op de weg tot veel files en economische schade. In opdracht van Rijkswaterstaat hebben DHV en onderzoeksinstituut Alterra onderzocht hoe bij de aanleg van infrastructuur rekening gehouden kan worden met de langetermijngevolgen van klimaatverandering. In de studie staat de planstudie Ring Utrecht centraal.

“Het ging niet om het toevoegen van de zoveelste lijn in de MER-tabel, maar om te onderzoeken of rekening houden met klimaatverandering leidt tot significant verschillende keuzes in de verkenningsfase van het planproces”, zeggen onderzoekers

Monique de Groot-Reichwein (DHV) en Hasse Goosen (Alterra).

In de analyse is gekeken naar de effecten van extreme regenval, kwel en grondwater, bodemdaling, overstromingsrisico, hitte en vorst. Monique de Groot: “In algemene zin is gebleken dat effecten in beeld kunnen worden gebracht en dat daarmee een onderscheid tussen alternatieven kan worden aangegeven. Voor de Ring Utrecht leidt de klimaatverandering niet tot fundamenteel andere keuzes in de verkenningsfase. Wel zijn er effecten die van groot belang zijn voor de technische uitvoering en het beheer van de weg. Vooral wateroverlast is een probleem dat fors kan toenemen.”

Info: monique.degroot@dhv.com

Incidenten kunnen beter gemanaged worden Iedereen kent het: files door een ongeluk en bijbehorende opruimwerkzaamheden. De files zorgen voor vertraging, ergernis en hoge maatschappelijke kosten. “Het kan anders”, zegt strategisch adviseur Evert Klem (DHV). “Vooral door beter en efficiënter toepassen van Incident Management (IM) kan meer winst worden behaald.”

Klem: “Incident Management heeft naast veiligheid als belangrijkste doel de weg zo snel mogelijk vrij te maken. Om dat te bereiken moeten de wegbeheerders zowel onderling, als met de hulpdiensten meer en efficiënter samenwerken. Nu werken ze vaak apart, terwijl veel processtappen ook parallel gezet kunnen worden. Ook de informatie-uitwisseling tussen alle IM-partners kan beter.”

Rijkswaterstaat, enkele provincies en gemeenten hebben al de no-

dige ervaring met IM. Evert: “We ondersteunen RWS sinds 1994 bij de ontwikkeling en invoering. Verder hebben we diverse studies gedaan naar verbetering van IM en kennen we dus de mogelijkheden. We zijn betrokken geweest bij de invoering van IM op rijkswegen, in de regio Twente, de provincie Limburg en bij de professionalisering van IM in de provincie Noord-Holland. Nu heeft de provincie Gelderland ons gevraagd te onderzoeken hoe ze met RWS kunnen samenwerken op het gebied van IM en vast te stellen wat daar voor gedaan moet worden.

IM is vooral mensenwerk en de invoering ervan bestaat vooral uit het betrekken van de ambtenaren om draagvlak te krijgen voor de nieuwe aanpak. Iedereen moet het nut ervan inzien en gevoel krijgen bij de materie.” Info: evert.klem@dhv.com

ViA15 aan vooravond cruciaal besluit De regio Arnhem – Nijmegen krijgt zicht op een goed doortimmerde oplossing van de verkeersproblemen. Dit najaar zal de minister een definitieve keuze maken uit de nu op tafel liggende alternatieven. Het is de kroon op drie jaar onderzoekswerk van het projectbureau ViA15 onder leiding van projectmanager Alexander Dieperink. “We nemen een belangrijke stap in een lang en gecompliceerd proces.”

Dieperink is tevreden over het resultaat. “Alle alternatieven zijn doorgerekend en liggen vast in de Trajectnota/MER. De burger is nu aan het woord. Eind september start de analyse van alle reacties. Er is natuurlijk al veel gezegd in de vele participatiebijeenkomsten maar toch gaan we die reacties goed bekijken want wie weet zitten er nog ideeën tussen waaraan we niet hebben gedacht. Ook inbreng van anderen kan waardevolle informatie opleveren”.

Het proces is lang en gecompliceerd geweest omdat alle MER-alternatieven volledig zijn ontworpen en doorgerekend. “Het was een enorme onderzoekslast maar daar zijn we netjes uitgekomen, binnen tijd en budget. Mede dankzij de inspanningen van het team met DHV-specialisten en transparante werkafspraken hebben we alle hobbels genomen”, aldus de projectmanager.

Procesmanagement

“Na het ministeriële besluit verandert het projectbureau in een procesmanagementbureau”, blikt Dieperink vooruit. “We maken niet het uiteindelijke ontwerp en vragen de markt om het project uit te werken. Ons werk is dan vooral het begeleiden van dit proces waarbij ook de wensen van alle belanghebbenden terecht moeten komen bij de aannemers. Zij bepalen wat haalbaar is binnen het vastgestelde budget. Niet alle wensen zijn te realiseren maar ik verwacht wel dat we er een aantal kunnen verzilveren.”

Info: maurice.kardas@dhv.com

Zestig stations veiliger met poortjes Een groot aantal stations worden de komende jaren uitgerust met toegangspoortjes.

De poortjes zijn alleen te passeren met een geldig reisproduct. NPC voert de voorbereidende werkzaamheden voor het plaatsen van de poortjes uit in opdracht van NS. NPC is gespecialiseerd in alles wat zich op en rondom stations bevindt.

In de afgelopen jaren heeft NPC hard gewerkt om het gebruik van de OV-chipkaart op NS-stations mede mogelijk te maken. Sinds kort is gestart met de plaatsing van de toegangspoortjes. Projectleider Henk Frankema: “Er is een grote behoefte aan een klantvriendelijker station. Door het plaatsen van poorten worden klanten eraan herinnerd in- en uit te checken. Bijkomende voordelen zijn het tegengaan van zwartrijden en verbetering van de sociale veiligheid. Drie aannemers zijn dit jaar gestart met de aanpassing van de eerste stations. Op dit moment hebben 26 stations poortjes en wordt hard gewerkt op volgende stations, waaronder Zoetermeer Oost, Heiloo en Den Helder.”

Vooral de ontwerpfase is ingewikkeld. Zo moet rekening worden gehouden worden met de kaartverkoop, de winkels, de borden met vertrektijden, met het aanvragen van de vergunningen bij de gemeenten en ProRail en met de belangen van de verschillende vervoerders. Een groot aantal NPC’ers houdt zich hiermee bezig. Frankema: “Een belangrijk deel van ons werk bestaat uit het op één lijn brengen van alle partijen. Dat vereist een doorlopende afstemming. Goede relaties met alle belanghebbenden zijn essentieel voor een succesvol project.” Info: henk.frankema@npc.dhv.com

Altijd een oplossing verder

Welke milieu-effecten heeft ons mobiliteitsplan? Om op die vraag van de gemeente Den Haag een antwoord te kunnen geven, heeft DHV een plan-milieu-effectrapportage (plan-m.e.r.) uitgevoerd. Nooit eerder lichtte een gemeente haar volledige toekomstvisie op het gebied van infrastructuur en mobiliteit door op aspecten als luchtkwaliteit, geluid, ruimtelijke kwaliteit en gezondheid. Projectleider Jan Henk Tigelaar legt uit wat de meerwaarde is van de plan-m.e.r.

“Ingrepen in de infrastructuur zijn altijd ook ruimtelijke ingrepen en hebben daarmee effect op de leefomgeving en op natuur en milieu. Om te zorgen dat die effecten een volwaardige plek krijgen in de besluitvorming, zijn veel plannen m.e.r.-plichtig. Voor plannen met een hoger abstractieniveau wordt een plan-m.e.r.-procedure doorlopen.

Een plan-m.e.r. laat op een strategisch beleidsniveau zien wat de effecten zijn van beleidskeuzes op het gebied van mobiliteit zoals het anders inrichten van wegen of meer openbaar vervoer. De plan-m.e.r. laat zien welke maatregelen de meeste winst opleveren voor mobiliteit, leefomgeving, natuur en milieu. In de gemeente Den Haag is bijvoorbeeld veel winst te halen met het stimuleren van schone (elektrische) voertuigen.

Een plan-m.e.r. heeft de meeste zin als het onderzoek parallel loopt aan de beleidsontwikkeling. Door beide trajecten tegelijk te starten kan in een vroeg stadium een integrale afweging worden gemaakt en dus ook de beste keuzes. Door tijdig te starten met de plan-m.e.r. voorkom je vertraging.” Info: janhenk.tigelaar@dhv.com

Kunstwerken vervangen of renoveren?

COLUMN

kort

De komende jaren staan beheerders van kunstwerken voor de beslissing of zij vanwege de levensduur en onderhoudsstaat van de kunstwerken deze moeten vervangen of wellicht kunnen renoveren. Met het Beslismodel Vervanging Kunstwerken van DHV kunnen kunstwerken worden ge-

Kleine ingrepen, groot effect

toetst aan de gestelde eisen en doelen op de aspecten functionaliteit, duurzaamheid, veiligheids- en milieueisen, betrouwbaarheid en technische staat.

De provincie Zuid-Holland heeft DHV gevraagd het Beslismodel ‘los te laten’ op haar kunstwerken. Daarmee kan de provincie een objectief en breed gedragen besluit nemen. Het model is daarmee een instrument voor overheden die in tijden van bezuinigingen prioriteiten moeten stellen in hun budget. Het model helpt ook te voldoen aan de eisen van de NEN2767-4 en de Handreiking Constructieve Veiligheid en bij het registreren van constructieve toetsen voor bijvoorbeeld exceptioneel transport.

Info: jos.reinders@dhv.com

Beste klant, Onze engineers kunnen voor al uw vragen de ideale oplossing bedenken maar die past meestal niet in uw budget. In de zoektocht naar een goedkoper ontwerp ziet u vaak een deel van uw wensen en specificaties sneuvelen. Geen win-win situatie. Met een nieuwe aanpak Value Engineering (VE), kunnen wij de oplossing optimaliseren binnen uw budget. Wij vragen u daarbij wel mee te denken.

Value Engineers zoeken systematisch naar wat de belanghebbenden bij het project belangrijk vinden. Ze denken in functies (wat moet het doen?) en in de waarde daarvan.

Hoe lager de kosten en/of hoe hoger de prestatie, hoe hoger de waarde.

De provinciale wegen in Overijssel zijn de afgelopen zes jaar substantieel verkeersveiliger geworden. Dankzij diverse kosteneffectieve maatregelen is het aantal ernstige slachtoffers aanzienlijk gedaald. Ook voelen de weggebruikers zich veiliger.

De succesvolle maatregelen zijn onderdeel van het programma Kosten Effectieve Maatregelen (KEM) waarmee de provincie Overijssel in 2005 is gestart. Op het gehele KEM-programma heeft de provincie Overijssel een uitgebreid monitoring- en evaluatieonderzoek ingericht. DHV voert onderdelen van deze evaluatie uit. Voor dominante ongevalstypen zijn snel realiseerbare, kleinschalige maatregelen genomen, die relatief weinig kosten en toch een groot positief effect op de verkeersveiligheid hebben. Voorbeelden zijn: bermverharding, herkenbare kruispunten,

(brom)fiets oversteekplaatsen, groenvoorzieningen en houten geleideconstructies. De ingrepen vergroten de verkeersveiligheid en houden rekening met het landschap en de belangen van de aanwonenden. De provincie Overijssel heeft momenteel DHV ingeschakeld om de tweede fase te monitoren. De resultaten hiervan worden dit najaar verwacht.

Info: peter.morsink@dhv.com

Ten aanval!

De Value Engineers rafelen een project uiteen in functies en koppelen daaraan de prestatie, de kosten, maar ook het effect voor de planning.

Samen met de belanghebbenden komt zo alle informatie op tafel. De belanghebbenden krijgen zo beter oog voor elkaars dilemma’s maar ook inzicht in de kosten en prestaties van alle functies van ‘hun’ oplossing.

Hoe weeg je verschillende dilemma’s, wensen en eisen als je een beperkt budget hebt? De Value Engineer maakt deze zaken inzichtelijk en laat u de alternatieven gemakkelijk op dezelfde manier vergelijken. Door dit met alle belanghebbenden te doen wordt kiezen eenvoudiger en transparant.

Door koppeling met de kosten weet u meteen de impact van de functie op het totale budget.

Is die functie te duur dan kunt u met de ontwerper alternatieve oplossingen zoeken.

VE is een relatief nieuwe aanpak en dus nog in ontwikkeling. De basishouding verschuift van uitleggen naar onderzoeken. In de traditionele benadering wordt vanuit de verdediging gezocht naar een compromis: de eigen standpunten worden uitgelegd. Met VE onderzoeken zoeken we gezamenlijk de meest ideale mogelijkheden. Ten aanval!

Met vriendelijke groet,

Ed Antoine

Info: ed.antoine@dhv.com

Geef uw reactie op deze column via: dhv-blog.blogspot.com

Contact: DHV B.V. I Postbus 1132 I 3800 BC Amersfoort I Portretfotografie: DHV I Opmaak en productie: Communications, DHV I Drukwerk: ZuidamUithof I Meer informatie, een persoonlijk abonnement of afmelding voor deze nieuwsbrief: marieke.vanboven@dhv.com, 033 468 20 17, www.dhv.nl/mobiliteit.

WD-11-09-044

Foto: Ruud Visser Waddinxveen

Plan-m.e.r. verbetert gemeentelijke mobiliteit en leefomgeving