Advies- en ingenieursbureau
dhv.nl/bouw
DHV is een internationaal advies- en ingenieursbureau dat diensten verleent en duurzame oplossingen aanbiedt in de markten Bouw en Industrie, Mobiliteit, Luchthavens, Ruimtelijke Inrichting en Milieu, en Water. Raadwerk gaat over de aantoonbaar betere gebouwen van DHV. Het werk wordt gekenmerkt door conceptuele eenvoud, efficiënt materiaalgebruik en de toepassing van innovatieve technieken. Iedereen kijkt over de grenzen van het eigen vakgebied en werkt in teamverband aan solide, duurzame oplossingen.
Raadwerk Vastgoedbeheer Nijmegen goedkoper Zonnecelfabriek veiliger, goedkoper en flexibeler Realisatie eerste PARK4ALL-garage Nationaal Muziekkwartier opgeleverd
Tijdelijke huisvesting TU Delft opgeleverd
‘Bouwkunde’ na brand weer razendsnel onderdak In mei 2008 brandde de faculteit Bouwkunde van de TU Delft volledig af. Een mega-operatie werd opgezet om de honderden studenten en medewerkers zo snel mogelijk, tijdelijk, onderdak te bieden. Zes maanden later is de nieuwe huisvesting klaar – een opmerkelijk record voor zo’n groot en complex project.
Opdrachtgever TU Delft Informatie jaap.wildeman@dhv.com
Al op de dag van de brand startte de zoektocht naar nieuwe huisvesting. Een ‘tentenkamp’ gaf lucht voor de eerste maanden. Echter de oplossing voor de jaren tot de oplevering van een nieuw faculteitsgebouw was zeer urgent. Het voormalige hoofdgebouw van de Technische Universiteit aan de Julianalaan bood uitkomst. Op 1 juni begon de projectorganisatie van de TU Delft en de faculteit Bouwkunde aan een unieke renovatie: opstellen van het programma, ontwerp én uitvoering gingen tegelijk van start. DHV verzorgde het projectmanagement. Bouw- en monumentenvergunning werden in zeer korte tijd geregeld. Ook was intensief overleg met de brandweer en verzekeringsexperts noodzakelijk. Er werd begonnen met de interne sloop en asbestsanering van het 33.000 m2 grote complex. Vervolgens is een complete nieuwe faculteit ‘ingebouwd’. Behalve de bouwkundige inrichting zijn nieuwe E- en W-installaties en een sprinklerinstallatie aangelegd. Ook zijn twee nieuwe, gedeeltelijk glazen ‘serres’ van in totaal 2600 m2 aangebouwd. Bij de start van het nieuwe academische jaar op 1 september kon decaan Wytze Patijn de eerste studenten verwelkomen, begin november waren alle studenten en medewerkers ingehuisd. Binnen vijf jaar vertrekt de faculteit naar een nieuw, eigen gebouw. Wie deze opvolger van het verloren gebouw van Van den Broek en Bakema mag ontwerpen, wordt in de loop van 2009 bekend.
DHV helpt DSM aan duurzaam complex in China DSM bouwt in Shanghai een nieuwe R&D-campus, tevens hoofdkantoor voor de Chinese tak van het chemieconcern. Het complex wordt een van de eerste gebouwen in China met een LEED-certificaat Gold. DHV integreert een groot aantal groene technieken, zodat de multinational voldoet aan dé internationale standaard voor duurzaamheid. Optimale gebouworiëntatie, duurzame energie en hergebruik van water maken het DSMcomplex uiterst duurzaam. Zo duurzaam dat het in de race is voor een LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) Goldcertificaat.
Isolatie zorgt ervoor dat maar weinig energie nodig is, er wordt maximaal gebruikgemaakt van daglicht en zonnewarmte, en DHV gebruikt zo veel mogelijk lokaal, gerecycled materiaal. Groene daken fungeren als waterbuffer en zorgen voor een comfortabel binnenklimaat. Total Design Management door DHV maakt dat alle aspecten optimaal op elkaar zijn afgestemd. Juist met die integratie wordt de grootste milieuwinst behaald. De besparing op drinkwater is 70 procent, op energie 30 procent. Het complex in Shanghai’s Pudong New Area wordt eind 2008 in gebruik genomen.
Opdrachtgever DSM Architect de Architekten Cie. Informatie tiffany.tsui@dhv.com
Altijd een oplossing verder
Nederlandse primeur met uitbesteden assetmanagement
Nieuwbouw Arise-zonnecelfabriek (Bischofswerda) opgeleverd
DHV maakt vastgoedbeheer Nijmegen goedkoper
Gestapelde zonnecelfabriek veiliger, goedkoper en flexibeler
Nijmegen besteedt sinds dit jaar het technisch beheer van al zijn vastgoed uit – een Nederlandse primeur. Minimaal tot 2013 zorgt DHV dat de kwaliteit van de honderden gemeentelijke gebouwen net zo hoog is als voorheen, maar de kosten veel lager.
De meeste fabrieken hebben géén verdiepingen. De nieuwe van het Canadese zonnecelbedrijf Arise wél. DHV verdeelde de 8000 m2 over twee lagen. Dat is niet alleen veiliger en goedkoper, het maakt de fabriek in het Duitse Bischofswerda ook veel flexibeler. Vooral dat laatste is veel waard in de turbulente markt voor zonnecellen.
“Doe het net zo goed als onze eigen vastgoedafdeling, maar geef 7,5 procent minder uit.” Die taak gaf de gemeente Nijmegen mee. De stad zelf concentreert zich op zijn kerntaken, de dienstverlening aan inwoners. Vastgoedbeheer hoort daar niet bij. Maar voor DHV is het juist een specialiteit.
Opdrachtgever Gemeente Nijmegen Contact ben.geeve@dhv.com
Zonnecellen worden gemaakt met behulp van print- en etsmachines. Die gebruiken daarvoor onder meer gassen en chemicaliën. In een eenlaagse fabriek worden deze via lange leidingen vanaf het plafond naar de machines gevoerd. Dat kan veel slimmer, vond DHV, en stelde een tweelaagse fabriek voor. Zo kunnen alle utilities vanaf de begane grond direct van onderen op de machines daarboven worden aangesloten: veiliger voor de medewerkers, maar ook veel goedkoper omdat nauwelijks leidingen nodig zijn. Waar nodig wordt simpelweg een gaatje in de kanaalplaatvloer geboord. Behalve kosten wordt ook energie
Voor maximaal 4,7 miljoen euro per jaar blijven daardoor de ruim 650 gebouwen, parkeergarages, sporthallen en andere objecten in tiptop conditie. Daarvoor bundelt DHV alle bouwtechnische kennis met jarenlange ervaring op het gebied van onder meer onderhoud en aanbestedingsvormen. Dankzij periodieke conditiemetingen is altijd precies bekend hoe ieder object ervoor staat. De winst zit vervolgens in planmatig onderhoud, het clusteren van inkoopcontracten en bouwtechnische innovatie. DHV onderzoekt, beoordeelt en bespaart zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit. Ook is het bureau verantwoordelijk voor de regie van het klachten- en storingsonderhoud. Een belangrijke schakel daarin is een eigen helpdesk.
DHV verwacht doorbraak ‘groen’ wonen
Eerste sociale passiefhuizen van Nederland opgeleverd
Nu steeds meer overheden niet-kerntaken afstoten, verwacht DHV op dezelfde manier ook voor andere gemeenten de kosten van vastgoedbeheer aanzienlijk te kunnen verlagen.
Opdrachtgever Provast (Markthal, Blaak 31) HD Projectrealisatie (RottaNova) Architect de Architekten Cie. (RottaNova) MVRDV (Markthal) KCAP (Blaak 31) Informatie maurice.hermens@dhv.com
Verzorgingshuis De Boogaert (Castricum) in voorbereiding
‘Automatische’ koeling houdt hittegolf buiten de deur Tijdens de hittegolf in juli 2006 overleden 1000 mensen meer dan normaal, zo becijferde het CBS. Vooral ouderen in verzorgings- en verpleeghuizen blijken erg kwetsbaar. En juist daar ontbreekt het vaak aan koeling. Het energiesysteem dat DHV voor het nieuwe verzorgingshuis De Boogaert in Castricum ontwikkelt, levert die koeling er automatisch bij.
Op de plaats van het oude verzorgingshuis wordt in opdracht van Wonerij Akersloot voor Viva Zorggroep en Stichting Odion een nieuwe zorginstelling gebouwd. Behalve verpleeg- en verzorgingseenheden bestaat het 16.500 m2 grote complex uit 63 zelfstandige appartementen.
Beide functies krijgen straks naast verwarming ook koeling. Dat laatste was aanvankelijk alleen gevraagd voor een deel van de afdeling Psychogeriatrie. Maar als er toch koeling komt, hoe moeilijk is het dan om het iedereen te geven, was de vraag. Helemaal niet, zo concludeerde DHV na onderzoek. Warmte-koudeopslag (WKO) in de bodem levert voldoende capaciteit om zowel de appartementen als het verzorgingshuis in de zomer aangenaam koel te houden. Kenmerk van WKO is dat koude als automatisch bijproduct ‘ontstaat’. Na opslag in de bodem wordt het zomers gebruikt voor koeling. De terugverdientijd van deze efficiënte installatie is circa vijf jaar. Vanaf eind 2011 kunnen bewoners van het milieuvriendelijke systeem genieten, dan is het centrum klaar.
Opdrachtgever Wonerij Akersloot Architect BBHD architecten Informatie cor.witte@dhv.com
bespaard: afvalwater hoeft niet te worden verpompt, maar kan gewoon weglopen. Maar het grootste voordeel van twee lagen is de flexibiliteit. Al tijdens het ontwerp van de fabriek kon daardoor eenvoudig worden ingespeeld op aanpassingen die de leverancier aan de machines had gedaan. En hoewel aanvankelijk ontworpen voor drie productielijnen, passen er nu al vier in de grote kolomvrije ruimte. Die flexibiliteit geeft Arise een groot concurrentievoordeel in de turbulente markt voor zonnecellen. Inmiddels is de eerste lijn geplaatst; de tweede gaat binnenkort in productie. In 2009 volgen nummer drie en vier.
Opdrachtgever ARISE Technologies Corporation Architect DHV Informatie ad.schrijvers@dhv.com
Opdrachtgever Aramis AlleeWonen Architect Han van Zwieten Architecten BNA Informatie loes.joosten@dhv.com
Minister Cramer bezocht ze direct. En begin november waren ze ook voor het publiek geopend: de eerste sociale passiefhuizen van Nederland. Zo’n huis heeft nauwelijks verwarming nodig, maar heeft toch het hele jaar een comfortabel binnenklimaat. Volgens passiefhuis-specialist DHV is de doorbraak van dit groene wonen nabij. Hernieuwbare materialen, goede isolatie en het gebruik van actieve en passieve energie maken passiefhuizen tot hét toonbeeld van duurzaam bouwen. In Roosendaal zijn nu de eerste drie passiefhuizen in de sociale sector opgeleverd. Zo’n woning vraagt minder dan 15 kWh/m2 aan warmte, tegenover 45 tot 100 voor gewone nieuwbouwwoningen. In Duitsland worden duizenden passiefhuizen per jaar gebouwd. DHV heeft met diverse projecten en studies, onder meer voor BAM en Rockwool, bewezen dat passief bouwen ook in Nederland commercieel haalbaar is. De
laatste horde op weg naar de grote doorbraak is schaalvergroting, zo blijkt. In Roosendaal wordt daar inmiddels hard aan gewerkt. Daar zijn plannen voor 118 nieuwe passiefhuizen en 244 bestaande woningen die tot dit extreem groene woningtype worden gerenoveerd. DHV werkt inmiddels ook aan een nieuw renovatieproject in Rotterdam. Deze passiefhuizen worden in 2009 opgeleverd. Drie passiefhuis-specialisten van DHV schreven eerder het boek ‘Passiefhuizen in Nederland’. Het boek is te bestellen bij Uitgeverij Aeneas (www.aeneas.nl).
Purmerend krijgt eerste superlichte parkeergarage
Metamorfose Laurenskwartier dankzij drie musketiers Het Rotterdamse Laurenskwartier ondergaat de komende jaren een metamorfose. Het gebied bij station Blaak moet veranderen in een écht binnenstadsdeel, zo wil de gemeente. Een bruisende buurt met winkels, 1500 nieuwe woningen én hoogwaardige architectuur. Voor dat laatste staan inmiddels drie opvallende projecten op stapel: kantoorgebouw Blaak 31, de Markthal en woongebouw RottaNova. DHV
ontwierp van alle drie de constructie. Behalve architectonisch zijn ze ook bouwtechnisch stuk voor stuk verre van doorsnee. Zo komt de kelder van Blaak 31 op 1 meter van de bestaande metrobuis, en kraagt het gebouw over de buis heen. En de locatie van RottaNova was ooit de eerste nederzetting en daarmee het begin van het huidige Rotterdam. Ook dat maakt bouwen een stuk complexer.
De Markthal ten slotte krijgt ondergronds een kelder van 4 lagen diep, een van de diepste van Nederland, en bovengronds een opvallende constructie: de woningen vormen als een soort hoefijzer de overkapping van de toekomstige Markthal. Samen met de architecten de Architekten Cie., MVRDV en KCAP legt DHV inmiddels de laatste hand aan de verschillende constructies. De bouw van Blaak 31 is inmiddels begonnen, de andere twee volgen medio 2009.
Het is dé oplossing voor hét vastgoedprobleem: garages die een tijdelijk tekort aan parkeerplaatsen oplossen. DHV ontwikkelde voor het bedrijf PARK4ALL een volledig demontabel concept dat heel snel kan worden neergezet. Bouwtechnische innovatie is de basis. Maar écht duurzaam is PARK4ALL omdat de garage ook zo weer weg en herbruikbaar is. Purmerend heeft binnenkort de primeur. Op 19 januari start in de Noord-Hollandse gemeente Purmerend de bouw van de eerste demontabele PARK4ALL-parkeergarage van Nederland. Of eigenlijk is ‘bouw’ het verkeerde woord; het is eerder de ‘plaatsing’. DHV ontwikkelde een superlichte constructie met vloeren van glasvezelcomposiet: net zo sterk als beton maar wel dertig keer lichter. Daardoor is een fundering niet nodig. De garages kunnen letterlijk overal worden geplaatst. Als meccano worden ze in en uit elkaar geschroefd. Alle materialen zijn recyclebaar. Maar écht duurzaam is het feit dat PARK4ALL de garages terugneemt na gebruik. Klanten blijven er niet mee zitten. Neerzetten kost slechts een paar weken. En net zo vlug is de garage weer weg – zonder een spoor achter te laten.
Wie meer wil weten, gaat eind januari snel naar Purmerend, of kijkt op www.park4all.com.
Opdrachtgever PARK4ALL Informatie bram.vandekaa@dhv.com
Nationaal Muziekkwartier (Enschede) opgeleverd
‘Lawaaimakers’ los in Nationaal Muziekkwartier Nederland heeft met het Nationaal Muziekkwartier een tweede operagebouw. Maar het nieuwe multifunctionele muziekcentrum in Enschede biedt ook plaats aan pop, levenslied en heavy metal. En als het moet allemaal tegelijk – met dank aan onder meer veertien doos-in-doosconstructies, rubber en wat veren. Drie zalen heeft het nieuwe muziekcomplex, de theater- en operazaal en twee popzalen. Ook heeft het gebouw elf oefenruimten. De muziekschool in het complex heeft dertig lokalen. In principe is alles tegelijk te gebruiken, zonder dat de een de ander tot (geluid)last is. Veertien losstaande ‘gebouwen’, doos-in-doosconstructies, isoleren al het geluid volledig. Vloeren, wanden en plafonds zijn van beton of metalstud, en iedere constructie is opgelegd op speciale veren of rubber blokken. Niet alleen tussen, maar vooral in de zalen speelt geluid de hoofdrol. Een aria uit Madame Butterfly klinkt er even goed als Frans Bauer; in de zaal, op het podium, maar óók in de orkestbak – in de meeste theaters een ondergeschoven kindje. Een minstens zo grote verdienste is het feit dat het Muziekkwartier er überhaupt is gekomen. En dat in een recordbouwtijd van twee jaar en ná verlaging van het budget van 30 naar 25 miljoen. Het ontwerp van Ector Hoogstad Architecten is op 21 november geopend door koningin Beatrix met de wereldpremière van de Chinese opera ‘Hôtel de Pékin’. Kijk voor meer informatie op www.muziekkwartier.nl.
Opdrachtgever Gemeente Enschede Architect Ector Hoogstad Architecten Informatie niek.janssen@dhv.com Bouwfysica en akoestiek hans.verheijdt@dhv.com Bouwprojectmanagement
WINDScan bespaart opdrachtgevers kosten en ongemak
N
30% 20% 10% W
calm var 2%
Nieuwe DHV-quickscan laat precies zien waar de wind waait
E
<= 2.9 m/s 3.0 - 5.9 m/s 6.0 - 8.9 m/s >= 9.0 m/s S
Wind rond gebouwen kan veel hinder veroorzaken. Achteraf oplossen is lastig en vooral kostbaar. DHV ontwikkelde daarom een quickscan die al in de ontwerpfase snel en nauwkeurig het risico op windhinder aangeeft. Wetenschappelijke kennis en fingerspitzengefühl gaan daarbij hand in hand.
December 2008 Uitgave DHV BV Redactie Mariken Broekhoven Maurice Hermens Maurits Malherbe Sandra van Pernis
Voor gebouwen hoger dan 30 meter vraagt de wetgever uitgebreid onderzoek naar windhinder. Maar voor projecten tot 30 meter volstaat een ‘expert-toets’. Aangezien deze niet is gedefinieerd, varieert de kwaliteit sterk – met alle gevolgen van dien. DHV ontwikkelde daarom voor opdrachtgevers de WINDScan, een betrouwbare toets met een vaste systematiek. Bouwplannen worden eerst vertaald in stromingspatronen, een zeer specialistische stap. Vervolgens wordt dit gecombineerd met windgegevens van het KNMI.
In een beknopt rapport krijgt de opdrachtgever een inschatting hoe groot de kans op windhinder is, en waar die kan optreden. Op basis van dit windhinderprofiel kan het ontwerp eenvoudig worden aangepast of kunnen andere maatregelen worden genomen. Hoewel primair ontwikkeld voor gebouwen tot 30 meter, geeft de WINDScan ook een waardevolle eerste indruk van eventuele windhinder bij hogere gebouwen. Neem voor meer informatie contact op met adviseur Rick Huizinga (rick.huizinga@dhv.com, telefoon 070-336 74 60).
Eén computersysteem houdt
DHV één van de
logistieke ‘navelstreng’ het kloppend hart. Door
hoogoven in de gaten
preferred suppliers
deze 1,1 kilometer lange bovengrondse ‘tunnel’
DHV heeft de engineering afgerond van een
Rabobank
worden alle goederen aan- en afgevoerd. Aan de
computerbesturingssysteem voor een nieuwe
Rabobank Nederland
12 meter brede en 10 meter hoge buis komt een
hoogoven in Oekraïne. In opdracht van het
en DHV hebben een
groot aantal nieuwe bedrijfsgebouwen te
samenwerkingsverband Danieli Corus ont-
mantelovereenkomst
liggen, onder meer bestemd voor verladers,
wikkelde DHV een systeem van in totaal 7500
gesloten voor het
inpakkers en afnemers.
instrumenten waarmee de oven vanuit één
uitvoeren van advies-
centraal punt bestuurd kan worden. De tech-
opdrachten, techni-
niek, eerder al toegepast bij olie- en gasraffina-
sche ondersteuning, engineering en projectma-
derijen, is een primeur voor de staalindustrie.
nagement. Het werk varieert van het uitwerken
Fire-engineering stationshal Breda afgerond
Bijzonder is ook de samenwerking tussen de
van huisvestings- en informatiseringsvraagstuk-
De perronoverkapping van de nieuwe OV-
DHV-vestigingen in Nederland en het DHV-
ken, tot advisering over milieuvergunningen,
terminal van Breda hoeft, in tegenstelling tot
Global Engineering Centre in India. Via internet
bouwfysica en constructie. Voor het beheer van
wat gebruikelijk is, niet brandwerend te worden
werd aan beide kanten van de wereld via één
alle technische informatie is een aparte overeen-
bekleed. Dat blijkt uit het onlangs afgeronde
database tegelijkertijd aan de ontwikkeling
komst gesloten. Deze Service Level Agreement
fire-engineeringonderzoek van DHV. Volgens
gewerkt. Inmiddels is DHV in de race voor twee
heeft betrekking op alle hoofdvestigingen van
het ‘natuurlijk brandconcept’ is berekend hoe
vergelijkbare projecten van Danieli Corus.
Rabobank Nederland, in totaal 300.000 m2 b.v.o.
een eventuele brand zich zou kunnen ont-
Informatie: tom.vandervelde@dhv.com
De raamovereenkomst is voor onbepaalde tijd,
wikkelen. Dit is gedaan met behulp van CFD-
maar heeft een minimale looptijd van vijf jaar.
simulaties. Deze Computable Fluid Dynamics
De totale contractwaarde over deze periode
tonen aan dat de overkapping bij een brand
wordt geschat op 8 tot 10 miljoen euro.
niet bezwijkt. In totaal wordt 11.000 m2 brand-
Informatie: peter.couwenberg@dhv.com
DHV adviseert FloraHolland bij de ontwikkeling,
E raadwerk@dhv.com T 040 - 2509282
werend materiaal bespaard. Opdrachtgever ProRail hoeft daardoor 800.000 euro minder uit
Veiling FloraHolland groeit 36 hectare
bouwrijp maken, de inrichting en de bereik-
Tekst ir. Remco de Boer Marketing Communicatie
te geven, zonder concessies te doen aan de
De vestiging Aalsmeer van FloraHolland, een
baarheid. Bouwtechnisch verzorgt DHV de con-
veiligheid. DHV is bij de OV-terminal Breda
van ’s werelds grootste bloemen- en plantenvei-
structie, installaties, bouwkundige uitwerking
betrokken als constructeur, installatieadviseur
lingen, wordt de komende jaren flink uit-
en alle benodigde vergunningen. Medio 2009
Vormgeving T2 Ontwerp, Den Haag
en projectmanager. Eind 2013 moet het totale
gebreid. Daarvoor wordt een nieuw terrein van
begint de bouw, eind 2010 moet het project
complex klaar zijn.
ruim 36 hectare ontwikkeld.
klaar zijn.
Informatie: wietse.kragting@dhv.com
Net als op het bestaande complex vormt een
Informatie: hans.bus@dhv.com
www.dhv.nl/bouw
zoals het ontwerp van de infrastructuur, het