Winnaar Nederlandse Raad voor Winkelcentra (NRW) Jaarprijs 2009:
Spuimarkt Den Haag
Advies- en ingenieursbureau
dhv.nl/bouw WINN NRW-JA AAR ARPRIJ S 2009
DHV is een internationaal advies- en ingenieursbureau dat diensten verleent en duurzame oplossingen aanbiedt in de markten Bouw en
Opdrachtgever Ontwikkelingsmaatschappij Spuimarkt CV Architect Bolles + Wilson, Münster Informatie richard.lam@dhv.com
Industrie, Mobiliteit, Luchthavens, Ruimtelijke Inrichting en Milieu, en Water. Raadwerk gaat over de aantoonbaar betere gebouwen van DHV. Het werk wordt gekenmerkt door conceptuele
R aadw e r k
eenvoud, efficiënt materiaalgebruik en de toepassing van innovatieve technieken. Iedereen kijkt over de grenzen van het eigen vakgebied en werkt in teamverband aan solide, duurzame oplossingen.
Transformatie voor technologiebedrijf Avantium Haagse Hogeschool Delft in uitvoering Onderzoek kantoortrends voor JuBi Duurzaamheidslabel G naar A Hoofdkantoor DHV
Uitbreiding Stadsschouwburg Amsterdam opgeleverd
Stadsschouwburg bouwt ‘veel’ op ‘weinig’
Duurzaam renoveren
Hoofdkantoor DHV haalt hoogste duurzaamheid DHV renoveert zijn hoofdkantoor in Amersfoort. Daardoor gaat het duurzaamheidslabel van G nú naar A stráks. Die hoogste classificering wordt gehaald door een combinatie van innovatie, inspiratie en... integratie. Duurzaamheid was nauwelijks een punt toen het kantoor werd gebouwd. Nu, bijna veertig jaar later, wél. Toch is duurzaamheid geen doel op zich. Maximale prestaties binnen de randvoorwaarden, daar gaat het om. Integratie is daarvoor een eerste vereiste – van architectuur, techniek en comfort. Zo ontwikkelde DHV speciaal voor dit project een ‘dynamische brandcompartimentering’.
Daarvoor komen alleen aan de rand van de kantoortuinen en de centrale hal in het plafond nozzles die bij brand onder druk een waterscherm spuiten. Dit houdt vuur en rook volledig tegen. Fysieke brandscheidingen in de kantoortuinen zijn daardoor niet nodig. Hetzelfde geldt voor een kostbare en ‘lelijke’ sprinklerinstallatie. En omdat de vele sprinklerleidingen achterwege blijven, blijft er tussen vloer en plafond precies voldoende ruimte over voor de nieuwe klimaatinstallaties. De bestaande, gebaseerd op ‘lucht’, worden vervangen door een systeem dat koelt en verwarmt met water. Ook de huidige houten gevel – met daarin enkel glas – wordt vervangen. De nieuwe
gevel met dubbel glas maakt de huidige fancoil-units overbodig; deze komen dus te vervallen. De uitvoering start nog dit jaar. Tijdens die operatie blijft het gebouw gewoon in gebruik. Eind 2010 is de oplevering.
Campus Eindhoven bespaart
Office for Metropolitan Architecture (OMA)
15% op bedrijfsmiddelen
heeft eerder dit jaar het ontwerp voor het Taipei
De High Tech Campus Eindhoven (HTC) is een
Performing Arts Centre gepresenteerd. DHV
technologiecentrum van ca. 390.000 m2 op het
verzorgt het akoestisch ontwerp van dit nieuw-
terrein van het voormalige Philips Natuur-
ste Taiwanese cultuurcomplex, met in totaal
kundig Laboratorium. Het complex huisvest een
drie theaters. Beweegbare plafondelementen
grote verscheidenheid aan high tech-bedrijven Energiescan: provinciehuis Zeeland
nieuwe technologieën. DHV is preferred sup-
voudig worden aangepast. Daardoor is het
kan CO2-neutraal
plier voor het assetmanagement. De adviseurs
Grand Theatre (1500 zitplaatsen) straks zowel
Het provinciehuis van Zeeland (Middelburg) is met
en ingenieurs van DHV kennen de kern-
geschikt voor drama als voor opera. Dat is bij-
relatief kleine aanpassingen CO2-neutraal te
activiteiten van HTC door-en-door en leveren
maken. Dat is de belangrijkste conclusie van een
diensten op het gebied van gebouwen,
andere akoestiek. De drie theaters zullen zowel
uitgebreid energieonderzoek door DHV. De ener-
techniek, infrastructuur en vergunningen. DHV
Ook dit jaar is DHV aanwezig op de PROVADA,
afzonderlijk als samen gebruikt kunnen wor-
giehuishouding in de achttien gebouwen kan zo
heeft onlangs haar projectaanpak in de supply
de grootste vastgoedmanifestatie van Neder-
den. DHV maakt dit mogelijk met optimale
worden aangepast dat er geen CO2 meer in de
chain herontwikkeld. Dankzij de nieuwe aanpak
land. Van 16 tot en met 18 juni is de
geluidsisolatie tussen de zalen: flexibele
atmosfeer komt, of dat deze wordt gecompen-
bespaart HTC nu 15% op haar bedrijfsmiddelen.
Juni 2009
Amsterdamse RAI weer hét ontmoetingspunt
wanden zorgen ervoor dat voor verschillende
seerd. Voor dat laatste is een windturbine aan de
De projectaanpak wordt ondertussen ook bij
Uitgave DHV BV
voor iedereen die zich professioneel met vast-
indelingen de benodigde isolatiewaarden
kust voldoende. Vijftien van de onderzochte pan-
andere DHV-projecten toegepast.
goed bezighoudt. Het thema van de DHV-stand
worden gehaald én de circulatie binnen het
den zijn onderdeel van het zogenoemde
Informatie: kees-jan.bandt@dhv.com
is ‘Balanceren in de stad’. DHV toont integrale
gebouw gewaarborgd blijft.
Abdijcomplex. Ook de twaalf monumenten binnen
oplossingen die de behoefte aan woningen en
Informatie: theo.raijmakers@dhv.com
het Abdijcomplex zijn eenvoudig te upgraden,
kantoren, en de roep om meer groen en
onder meer met behulp van betere isolatie, ener-
leefbaarheid, met elkaar verbinden. Diverse
giezuinige verlichting en betere inregeling van kli-
experts geven tijdens de beurs in de DHV-stand
maatinstallaties. Nieuwe, schone energie kan in de
E raadwerk@dhv.com T 040 - 2509282
hun visie op dit thema. Externe sprekers zijn
bodem worden gewonnen. Voor deze geothermie
onder
(wethouder
wordt warmte op 2 tot 4 kilometer diepte ‘geoogst’
Tekst ir. Remco de Boer Marketing Communicatie
gemeente Rotterdam), Marco Huibrechtse
en gebruikt voor de bestaande energievoorziening.
(directeur PARK4ALL), Marten Wassmann (part-
Aanleiding voor de DHV-energiescan is het streven
ner Benthem Crouwel Architekten) en Sybilla
van de provincie Zeeland om in 2012 volledig CO2-
Dekker (oud-minister VROM). Kijk ook op
neutraal te zijn. Provinciale Staten bespreken het
www.dhv.nl/agenda.
onderzoek begin juni.
Informatie: mariken.broekhoven@dhv.com
Informatie: remko.noor@dhv.com
Vormgeving T2 Ontwerp, Den Haag
www.dhv.nl/bouw
Hamit
Karakus
Een relatief lichte constructie houdt alles in de lucht. Tot 13 meter boven het maaiveld is dat een combinatie van staal en beton, daarboven is alles staal. Twee stalen wanden vormen de ruggengraat. De constructie heeft een volledig driedimensionale krachtswerking. Ook onder de grond was er nauwelijks ruimte. De palen van de panden die er stonden, zitten in een waterafsluitende kleilaag en mogen daarom niet worden verwijderd. DHV maakte daarop een fundering waarvan de palen precies tussen de restanten door laveerden. De officiële opening van de uitbreiding is op 1 juni. Foto: digidaan.nl
die samenwerken bij de ontwikkeling van
geluidsvolume en de nagalmtijd kunnen een-
zonder, beide vragen namelijk om een heel
meer
De uitbreiding is groter dan alleen de nieuwe schouwburgzaal. Zo is het aangrenzende poppodium De Melkweg uitgebreid en zijn er twee repetitieruimten, een foyer en kantoren gemaakt, in totaal 7200 m2 bvo.
Opdrachtgever DHV Informatie frans.haarsma@dhv.com
Duurzaam bouwen DHV centraal op PROVADA
Redactie Mariken Broekhoven Maurice Hermens Maurits Malherbe Sandra van Pernis
Opdrachtgever Stadsschouwburg Amsterdam Architect Jonkman en Klinkhamer Informatie paul.hogesteeger@dhv.com
Het beschikbare grondvlak was slechts 870 m2. Ondanks de totaalhoogte van 38 meter waren er daarom naar drie kanten forse uitkragingen nodig. Zo hangt de 4,2 meter hoge foyer op de vierde verdieping maar liefst 10 meter over de Lijnbaansgracht.
Akoestisch ontwerp voor Taiwanese theaters
zorgen voor een variabele akoestiek: het
Op 14 april was het zover: de eerste voorstelling in de nieuwe zaal van de Amsterdamse Stadsschouwburg. De uitbreiding balanceert op een heel klein grondvlak. Een zeer complexe opgave, waarvoor een uiterst doeltreffende constructie is ontworpen.
DHV ontwi kkelt meetmethode voor vastgoed gemeente Rotterdam Rotterdam brengt al zijn vastgoed bij één partij onder – het OBR. Daarmee wordt dit gemeentelijke ontwikkelingsbedrijf een van de grootste vastgoedbeheerders van Nederland. Onderhoudsspecialist DHV helpt om de 4000 objecten eenduidig in kaart te brengen. Efficiënter en klantgerichter beheer van het eigen vastgoed, dat is de drijfveer achter de Rotterdamse mega-operatie. Met OBR als centrale spil kunnen de vele diensten en deelgemeenten zich voortaan weer met hun kerntaak bezighouden. Reinigingsdienst Roteb was begin vorig jaar de eerste die zijn vastgoed – 60 objecten – overdroeg. In twee jaar tijd zullen in totaal 2000 gebou-
wen en objecten volgen; van kantoren en woningen tot sportaccommodaties, wijkcentra en musea. Maar hoe beoordeel je al die zeer uiteenlopende objecten? En hoe kijk je objectief naar de staat van onderhoud? Precies dát is een specialiteit van DHV. Reden voor OBR om DHV opdracht te geven voor de uitwerking van Conditiemeting als objectieve onderhoudsmethode. Daarvoor combineert DHV kennis op het gebied van renovatie en onderhoud, maar ook van nieuwbouw. Dat daar steeds meer vraag naar is, bleek vorig jaar toen de gemeente Nijmegen het onderhoud van al haar vastgoed aan DHV uitbesteedde.
Opdrachtgever Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam Informatie wijbe.boonstra@dhv.com
Altijd een oplossing verder
Transformatie bedrijfsgebouw (Amsterdam) opgeleverd
Kantoorverzamelgebouw P22 (Schiphol) opgeleverd
Make-over maakt bedr ijfspand tot hightech-lab
Foto: kantoor Microsoft
Ruimtelij kheid in de hoofdrol door integraal ontwer p Het nieuwe kantoorverzamelgebouw P22 op Schiphol heeft heel gróte overspanningen en toch een heel bepérkte constructie. Dankzij het integrale ontwerp wordt iedere constructie- en installatiecentimeter namelijk maximaal benut.
Alles aan het Nederlandse technologiebedrijf Avantium is hightech. Het bedrijfspand dat deze Shell-spin-off er sinds 2007 bij huurt, was dat zeker niet. Onder het motto ‘het dak op’ is het gewone gebouw getransformeerd tot buitengewoon laboratorium.
Opdrachtgever Avantium Technologies Informatie caspar.vanbakel@dhv.com
Ruimtelijkheid is in P22 de hoofdrolspeler; cepezed wilde zo min mogelijk kolommen, zo veel mogelijk glas en zo hoog mogelijke ruimten. Dat laatste viel niet mee: de verdiepingshoogte kon maar 3,9 meter zijn, in verband met de maximale bouwhoogte op het vliegveld. Toch is de vrije hoogte nu 2,9 meter. Het volledige pakket aan constructie, installatie, leidingen, klimaatplafond en vloerafwerking ‘perste’ DHV namelijk in precies 1 meter – heel weinig gezien de opvallend grote stramienmaat van de prefab betonkolommen: 16,2 x 7,2 meter. Geïntegreerde stalen liggers maken van de 40 cm dikke kanaalplaatvloeren een
De 140 medewerkers van Avantium ontwikkelen onder meer nieuwe biobrandstoffen en geneesmiddelen. Dat doet het bedrijf zo goed dat twee jaar geleden meer vierkante meters nodig waren. En waar kan dat eenvoudiger dan bij de ‘buren’? De twee verdiepingen van het aangrenzende pand in Amsterdam hádden een kantoorfunctie en hebben dat nu weer. Maar de begane grond (1200 m2) was alleen geschikt voor lichte industrie. Toch huizen daar nu negen laboratoria: twee grote, twee middelgrote en vijf kleine. Behalve een grondige bouwkundige ingreep waren er vooral veel technische installaties nodig om aan de ruimtecondities en voorzieningen te voldoen. Opstellingsruimte daarvoor was er niet, althans niet in het gebouw. Die is schaars en dus duur. DHV zette ze daarom op het dak. De labs en de broodnodige installaties zijn nu verbonden door verticale kanalen. Bestaande schachten zijn daarvoor vergroot, een nieuwe is extra gemaakt. Twee hórizontale doorbraken verbinden het bestaande en het vernieuwde pand. De installaties van beide zijn weliswaar gescheiden, maar een gebouwbeheerssysteem zorgt er straks voor dat de klimaatsystemen toch als één geheel functioneren – net als de gebouwen zelf.
DHV adviseert ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Opdrachtgever Sojin Holding Architect architectenbureau cepezed Informatie maurice.hermens@dhv.com
‘Onzichtbare’ bal ken dragen Delftse hogeschool
De kern van huisvesting is niet het gebouw, maar de mensen die er werken. Of beter gezegd: de manier waaróp ze met elkaar werken. Een goed gebouw faciliteert die processen optimaal en zorgt zo voor een efficiënte organisatie en tevreden medewerkers. Maar wat is ‘optimaal’, vroeg de projectdirectie van de ministeriële nieuwbouw (PNJB) aan DHV. Wat is de mening van experts over kantoorhuisvesting? Wat doet de markt, welke werkplekconcepten zijn er? En hoe veranderen die in de tijd? De antwoorden gaf DHV in slechts vier weken. In die periode zijn twintig recente gebouwen en concepten gebenchmarkt. Ook zijn experts geïnterviewd over ontwikkelingen op het gebied van onder andere duurzaamheid, communicatie en maatschappelijke veranderingen. Op basis van onder meer dit onderzoek kunnen de ministeries nu een gefundeerd besluit nemen over het toe te passen kantoorconcept. Welke dat wordt is in 2012 te zien, als het gebouw klaar is.
De nieuwe vestiging van de Haagse Hogeschool in Delft heeft een brandende ambitie: het duurzaamste onderwijsgebouw van Nederland worden. Constructief zal dat zeker lukken. DHV gebruikt als fundament namelijk een oude kelder.
Natuurlijk krijgt de school een scala aan duurzame voorzieningen, zoals zonnecellen en windturbines. Maar minstens zo duurzaam is het gebruik van een bestaande constructie. De 12.000 m2 grote nieuwbouw komt namelijk op de kelder van een voormalig gebouw van de TU Delft te staan. De 20 x 130 meter grote betonconstructie wordt zowel functioneel als constructief hergebruikt. Dat laatste is lastiger dan het lijkt. Na de sloop van de bovenbouw wil zo’n kelder door de waterdruk namelijk omhoog. Tijdelijk verzwaren is mogelijk, maar duur.
‘Huis v e s t i n g s a d v i e s o p m a a t ’ basis voor efficiënte organisatie De ministeries van Justitie en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verhuizen naar één gezamenlijk nieuw gebouw. Onlangs is de bouw daarvan gestart. DHV deed onderzoek naar een cruciaal – maar op het eerste gezicht onzichtbaar – onderdeel van het complex.
Vestiging Haagse Hogeschool (Delft) in uitvoering
Opdrachtgever Haagse Hogeschool Architect Royal Haskoning Architecten Informatie dennis.woudenberg@dhv.com
vlakke vloer. Voor de klimaatplafonds en leidingen daaronder is slechts 48 cm beschikbaar – dat past precies. Maar bij de centrale ruggengraat van het gebouw is dat te weinig. In deze drukke zone met onder meer de verticale schachten is meer ruimte nodig. Door de overspanning hier niet 16,2 maar 10,8 meter te maken, kan de kanaalplaat hier 26 cm zijn. De 14 cm die zo wordt gewonnen, is precies genoeg om leidingen elkaar te laten kruisen. P22 telt zeven bouwdelen met in totaal 37.000 m2 kantoor op een tweelaagse ondergrondse parkeergarage (25.000 m2). Microsoft heeft de helft van het gebouw in gebruik als hoofdkantoor in Nederland.
Opdrachtgever Schiphol Real Estate Architect architectenbureau cepezed Informatie hilbert-jan.kuijer@dhv.com
Constructeurs van DHV losten het op door de nieuwe en de oude constructie te laten samensmelten – letterlijk. Een nieuwe 80 tot 100 cm dikke laag beton houdt de kelder op zijn plaats. Een aantal stroken in deze ‘plak’ zijn voorzien van wapening. Feitelijk zijn zo onzichtbare balken gemaakt. Deze dragen een aantal nieuwe kolommen die dwars door de oude kelder prikken en die niet precies boven een bestaande funderingspoer staan. Ook bovengronds kent het gebouw het nodige vuurwerk. Zo veroorzaken de schuine, mikado-achtige kolommen bij de entree flinke spatkrachten. Het in bedwang houden daarvan is geen sinecure. Die taak wordt verzorgd door de begane grondvloer, de vloer van de tweede verdieping en de schuine tribunewand die beide met elkaar verbindt. DHV ontwikkelde niet alleen dit subtiele constructieve evenwicht, maar berekende ook de technische en financiële haalbaarheid van de windturbines en gaf trillingsadviezen tijdens de uitvoering. Het eindresultaat is vanaf dit najaar te zien.
Opdrachtgever Projectdirectie Nieuwbouw Justitie en BZK (PNJB) Informatie mira.wennekes@dhv.com
De trendsettende werkplekken bij kantoor van Microsoft (Schiphol) waren onderdeel van de benchmark.
Nieuwbouw parkeergarage Abu Dhabi in voorbereiding
Parkeergarage ‘wapper t’ in war me woestijnwind Parkeergarages zijn meestal sober en praktisch, zeker in Nederland. Zo niet in Abu Dhabi. Daar mag – nee móét – de nieuwe garage van het International Airport ook mooi zijn. DHV zorgt dat het nieuwste visitekaartje van het emiraat lijkt te wapperen in de woestijnwind.
JinSo-paviljoen (Amsterdam) opgeleverd
Glas houdt rondste gebouw van Nederland ‘onder spanning’ Gebogen glas is in de bouw een uitzondering; ronde gevels zijn meestal gewoon opgebouwd uit rechte ruiten. Maar in Amsterdam staat nu een paviljoen waarin het glas niet alleen écht rond is, maar ook een verrassende extra functie heeft.
Het paviljoen dat Cepezed ontwierp voor restaurant & bar JinSo is dé nieuwe blikvanger van de Arena Boulevard: een ovaal van 30 bij 43 meter en 12 meter hoog. De constructie bestaat uit stalen kolommen en een betonnen ovale omloop. De eveneens ovale deltaligger steunt het tweeënhalve meter hoge ETFEluchtkussendak. En dan is er nog het
glas: isolatieglas, geleverd door BRS, dat veel meer is dan alleen maar mooi. Tijdens de bouw zijn de platen namelijk met sterke zuigers ‘koud’ in de vorm van het ovaal gebogen. Stalen profielen op de gevelstijlen zorgen dat ze op hun plek blijven. De kracht die het glas daardoor op de gevel uitoefent, maakt dat deze permanent ‘onder spanning’ staat. Door
die spanning kan het gebouw niet vervormen en is daarmee stabiel, zo berekende DHV, de constructeur van het paviljoen. De drie aangebrachte stabiliteitskruizen zijn nu alleen nog nodig voor bijzondere situaties. Het is dan ook slechts een kwestie van tijd voordat deze achterwege kunnen blijven en het glas de stabiliteit helemaal alleen verzorgt.
De bovengrondse garage is een van de eyecatchers van de 500.000 m2 grote uitbreiding van het vliegveld. NACO, onderdeel van DHV, helpt het Amerikaanse architectenbureau KPF Londen bij hun ontwerp; constructeurs van DHV engineeren de garage. Eigenlijk doet het woord ‘garage’ geen recht aan de 300 x 500 meter grote ovale constructie. Een golvende overkapping lijkt er losjes overheen gedrapeerd, hier en daar ‘waait’ hij aan de randen wat op door de woestijnwind. Vooral die 40 meter brede buitenring trekt de aandacht. Het binnengebied daarentegen is net zo efficiënt, repeterend en logisch als een Nederlandse garage: betonkolommen (stramien: 18,1 x 9 meter), betonbalken en kanaalplaatvloeren. Dankzij die eenvoud is er extra budget voor de opmerkelijke buitenring. Hier geen orthogonale
kolomstructuur maar een radiaal stelsel, terugspringende vloeren en schuine kolommen onder verschillende hoeken. DHV heeft de volledige constructie in 3D getekend. Alleen zo was de complexe architectonische structuur te begrijpen én de constructie goed in beeld te brengen. Aan het ontwerp van de parkeergarage wordt momenteel de laatste hand gelegd. Opdrachtgever SCADIA Architect KPF Londen Informatie rene.hopstaken@dhv.com