Diclepress13@gmail.com
DÎROK
63
HEJMAR 25
2021/11/30
SAL 5
KOVAR DICLE
SUMER KÎ NE?
PERESTGEHÊN WAN WEK ZIGURAT TÊN BINAVKIRIN
A: XEYRÎ QÎRANÎ
Sumer dewleteke dîrokî ya Mezo-
potamyaya başûr e. Li gorî dîrokzanan, Sumer, kevintirîn şaristaniya cîhanê ye. Şaristaniya sumeriyan ya pêşî tê dîtin. Li welatê sumeran carê yekê bûyerên civakî wek bajar, koletî, çînên civakî, şer û her wekî din pêk hatin. Bi taybetî civaka çînan li Sumerê pêk hat. Dîrok Cihê derketina sumeran nayê zanîn. Nêzîka 5000 sal berî zayînê li başûrê Mezopotamiyayê di nav çemên Dicle û Ferat li başûrê
Iraqê îro de dîroka sumeriyan dest pê dike. Di vê herêmê de sumerî şaristaniyeke pir pêşketî ava kiribûn. Di hezarsala şeşemîn berî zayînê bajarên xwe damezrandin. Navên çend bajaran Erîdu, Ur, Kurda, Nippur, Uruk û Larsa bûn. Sala 2370 bz, sumer hat dagirkirin ji aliyê miletên samî ve bi seroktiya Sergonê Agadî(akadî). Sala 2000 bz dewleta sumeriyan hat rûxandin bi destê Amoriyan(samî).
Di mîtolojiya sumeran de xwedawend û xwedeyên girîng Înanna, Nînhursag, En, Enlîl, û Enkî ne. Gilgameş keyekî sumeran bû. Sumeri ji mîtolojiyê dubuhurina hizre olî. Ew di xwe de hizre olî bi pêşdixin. Di parastgehan de hizir bi pêşdikeve. Hizir dibe û bi pêşdikeve. Parastgehên wan ji ber ku wan zêde di avakirina wan de av bi kar anî ji dêla kevir, êdî ji ber êrîş û talankirinên li ser Nivîs û ziman wan ta deme me ne mane. Navên Sumerî çêkerên yekemîn tîpên perestgehên wan wek Zigurat tên nivîsandinê di dîroka mirovatiyê binavkirin. dene ku bi tîpên mîxî tên naskirin. Tîpên sumeriyan yên mîxî binge- Felsefe ha komunîkasiyonê(ragihandin) Felsefe hîmê wê di deme wan de li seran sera Rojhilata Navîn tê avêtin. Wan hizre olê bi pêşxist serdirêjye ya 2000 sal bûn. û bi pargal kirin. Dagariyên olî û yên din yên di jiyanê de bi hizir Mîtolojî û dîn anîna ser ziman. Bi hizir formulki-
