GRINTA
magazine over mens en samenleving
4
5
6
In dit nummer
Hot or not
Starter
Fact check
37
38
39
40
Fact check revisited
Puzzel
De finale
Good to know
GRINTA
3
I
IK SPORT DUS IK BEN ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 7
II IK SPORT DUS IK VERDIEN GELD ………………………………………………………………………………………………… 9
1 Topsporters en hun geld …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 9 2 Werknemers / werkgevers en hun geld ……………………………………………………………………………………………………… 13 3 De overheid en haar geld ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 15
III IK SPORT DUS IK HEB GELD NODIG ……………………………………………………………………………………… 18 IV IK SPORT DUS IK BEN DUURZAAM ……………………………………………………………………………………… 22 V IK SPORT EN IK BEN GEMOTIVEERD …………………………………………………………………………………… 27 VI IK SPORT DUS IK BEN GEZOND ………………………………………………………………………………………………… 28 VII IK SPORT OOK ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 34
2
grinta
Deelnemen is belangrijker dan winnen. Baron de Coubertin
© Anton_Ivanov / Shutterstock.com
‘Excuses don’t burn calories.’
Een sporter kan niet rennen met geld in zijn zak. Hij moet rennen met hoop in het hart en dromen in het hoofd. Emil Zatopek
Degene die zei ‘meedoen is belangrijker dan winnen’, had zelf waarschijnlijk verloren. Martina Navratilova
Als luiheid een olympische sport zou zijn, dan werd ik 4e. Dan hoef ik het podium tenminste niet op te lopen. SMLY grinta
3
360 Ball Dit is een variant op tennis! Je speelt in een kooi met een trampoline in het midden en vier tennissers. Je slaat de bal op de trampoline en probeert om beurten de bal te raken.
Welke onbekende sport zou jij wel eens willen uitproberen? Kleur het bijhorende bolletje groen en leg uit waarom.
© Ju1978 / Shutterstock.com
Bossaball is een dynamische sport die voetbal, volleybal en turnen combineert op een opblaasbaar speelveld met trampolines. Er is een scheidsrechter die de regels handhaaft. Ook verzorgt hij de muzikale begeleiding met behulp van een fluitje, microfoon, percussie en een DJ-set. Je speelt dus op muziek!
© paul prescott / Shutterstock.com
bossaball
Schaakboksen In deze sport combineer je schaken met boksen. Het ritme bestaat steeds uit vier minuten schaken, één minuut pauze, twee minuten boksen en weer één minuut pauze. Je wint een wedstrijd bij een knock-out, schaakmat of door een beslissing van de jury.
Floatfit Floatfit is een HIIT-training (High Intensity Interval Training). Je doet oefeningen op een drijvende aquabase waarmee je alle spieren in je lijf versterkt.
© Giorgio Rossi / Shutterstock.com
4
grinta
STARTER Hieronder zien jullie een blanco ‘paspoortje’. De bedoeling is dat je informatie en afbeeldingen opzoekt om het ‘paspoortje’ aan te vullen. Je kan je hiervoor baseren op je eigen sport, op je gekozen sport uit de HOT or NOT of op een andere (onbekende) sport.
SPORT:
nen:
Plaats om de sport te beoefe
Benodigdheden:
Bekendheden:
kostprijs: en ?:
Valt er geld mee te verdien
grinta
5
'Iedere topsporter verdient te veel geld.’
Is deze stelling volgens jou fout of juist? Waarom denk je dat? • Duid je mening met een pijltje aan op de fact-o-meter. • Noteer twee goede argumenten om je mening te staven. Lees eerst nog eens goed hoe je moet argumenteren.
FOUT
JUIST
ARGUMENTEREN, HOE DOE JE DAT? Soms kom je in situaties terecht waarin je de ander wilt of moet overtuigen van jouw standpunt. Dit doe je door goede argumenten te geven.
1
2
Je neemt een standpunt in:
Je legt uit waarom je iets vindt:
Ik vind dat… Ik denk dat… Volgens mij…
want… omdat… aangezien…
= ARGUMENTEREN
ARGUMENT 1:
ARGUMENT 2:
• Bespreek je standpunt met je buur. • Gooi het ten slotte in de groep. Wat denkt de klas hierover?
6
grinta
II IK SPORT DUS IK VERDIEN GELD 1 Topsporters en hun geld
2
OPDRACHT 1. Op deze bladzijde staat de top 10 van de best verdienende sporters ter wereld en het bedrag dat ze verdienden van juni 2018 tot juni 2019. Bekijk aandachtig en los de vragen op.
3
Neymar
92 miljoen euro
1 4
Lionel Messi
112 miljoen euro
2
83 miljoen euro
82 miljoen euro
6
8
96 miljoen euro
Canelo Alvarez
Roger Federer
Russell Wilson
Christiano Ronaldo
5
James LeBron
77 miljoen euro
79 miljoen euro
7
9 Aaron Rodgers
78 miljoen euro
Š Jeff Bukowski, MPH Photos, Marcos Mesa Sam Wordley, Leonard Zhukovsky, Scott Meivogel, Alizada Studios, MACH Photos , Marco lacobucci EPP, Jose Breton – Pics Action / Shutterstock.com
Stephen curry
70 miljoen euro
Kevin Durant
57 miljoen euro
10 grinta
9
• Geef twee feiten* over deze topsporters en over het bedrag dat ze verdienden in 2018.
1
2
• Geef een mening* over deze topsporters en over het bedrag dat ze verdienden in 2018. • Er staat geen enkele vrouw in de top tien. Geef daar een verklaring voor. 2. Lees het krantenartikel en los de vragen op.
Drieënhalf uur koers in de stromende regen: 379 euro Als Ellen van Dijk woensdagmiddag na drieënhalf uur koers in de stromende regen een finishlijn aan de Verbindingsweg in Waregem passeert en daarmee voor het eerst in haar carrière de semiklassieker Dwars door Vlaanderen wint, wordt ze daarvoor beloond met 379 euro. Die geldprijs moet ze delen met vijf ploeggenoten, en ook de staf van Team Sunweb krijgt een deel. Daarna gaat een percentage naar Cycling Service, het bureau dat geldprijzen voor Nederlandse wielrenners int. Over haar deel betaalt Van Dijk aan het eind van het jaar dan nog belasting. Met een beetje mazzel blijven er drie tientjes over. Wat ze ermee gaat doen? „Denk dat ik mijn vriend mee uit eten neem. Dan moet ik nog wel geld bijleggen. Het is een trieste zaak.” Een goed uur na Van Dijk springt de Belg Yves Lampaert op precies het goede moment uit een kopgroep van vijf renners weg. Zeiknat maar „zeer content” pakt de lepe Vlaming voor het tweede jaar op rij de overwinning in Dwars door Vlaanderen. Zijn premie: 16 000 euro. © D. MEINEMA, Drieënhalf uur koers in de stromende regen: 379 euro, nrc.nl, 31-03-2018 © Adam Hodges en Gus Martinie / Shutterstock.com
• Yves Lampaert krijgt als man
keer de prijs van de vrouwelijke winnaar.
• Vind je het terecht dat vrouwelijke sporters minder verdienen dan mannelijke? Ga de discussie aan met je klasgenoten.
* zie theoriekader p. 12
10
grinta
• Maar misschien is er beterschap op komst? Lees het onderstaande artikel en vat eronder de kerngedachte van het artikel samen.
WK-voetbal vrouwen: TF1 verhoogt de reclametarieven met 50% De openingsmatch van de Franse vrouwenploeg (4-0 gewonnen tegen Zuid-Korea) werd door 9 miljoen Fransen bekeken. Dat is evenveel als het aantal kijkers dat de kwartfinale van de mannen bekeek op het WK van 2018. TF1, de Franse televisiezender, verhoogt daarom de reclametarieven met 50% voor de komende twee wedstrijden. Oorspronkelijk kostte 30 seconden publiciteit 73 000 euro, nu zou dat ongeveer 116 000 euro worden. TF1 is blij verrast met de hoge kijkcijfers voor het vrouwenvoetbal. © Coupe du monde feminine de football : TF1 augmente ses tarifs publicitaires de plus de 50%, 12-06-2019, LeMonde
3. Lees het krantenartikel. Discussieer vervolgens met de klas over de uitspraak: ‘Kevin De Bruyne is dit loon waard.’ Noteer argumenten pro en contra in onderstaand schema.
Kevin De Bruyne bestbetaalde Belg ooit: gegarandeerd 300 000 euro per week over zes jaar (en met deze premies kan dat bedrag nog gevoelig oplopen) De handtekeningen staan er nu ook officieel. Kevin De Bruyne (26) heeft bij Manchester City loon naar werken gekregen: een contract dat hem tot 2023 inclusief tekengeld en portretrechten gegarandeerd 300 000 euro per week oplevert. De Rode Duivel komt daarmee niet eens bij de tien bestbetaalde spelers, maar dat weerhield hem niet met de glimlach bij te tekenen. Hij is gelukkig in het leven, gelukkig in het voetbal, gelukkig in Manchester. De Bruyne en zijn gezin hebben er rust gevonden. Hij is voorlopig de bestbetaalde Belg ooit. “Home is where I’ll stay. Ik blijf waar ik thuis ben. Ik voel me goed hier.” © K. TERREUR, Kevin De Bruyne bestbetaalde Belg ooit: gegarandeerd 300 000 euro per week over zes jaar (en met deze premies kan dat bedrag nog gevoelig oplopen), HLN, 23-01-2018 © kivnl / Shutterstock.com
PRO:
CONTRA:
grinta
11
4. Topsporters moeten bereid zijn om veel op te offeren. Bekijk het filmpje van Pieter Timmers en los daarna onderstaande vragen op. • Wat zou jij niet zien zitten aan het leven van topsporter Pieter Timmermans? • In welke mate verandert dit je mening over topsporters en hoge lonen? 5. Naast hun loon verdienen topsporters ook nog heel wat geld op andere manieren. Bekijk onderstaande afbeeldingen en bespreek hoe ze dit doen.
© Romelu Lukaku
© Lotus Bakeries
Dit was de prijs voor een foto van een bekende Rode duivel. © Alpro
FEIT vs. MENING: Feiten zijn zaken die je kunt bewijzen of controleren door het bijvoorbeeld op te zoeken.
magazine over mens en samenleving
Meningen zijn persoonlijk. Iemand kan hier heel anders over denken.
magazine over mens en samenleving
GAME ON
PLANKENKOORTS
MERK OP: in de magazines Game on en Plankenkoorts leer je ook over feiten en meningen.
12
grinta
2 Werknemers/werkgevers en hun geld Lees onderstaand krantenartikel en beantwoord mondeling bijhorende vragen.
Hardlopen op en dankzij je werk De 24-jarige Imana Truyers is Belgisch kampioene in het veldlopen én verpleegkundige. “Ik werk mee aan de revalidatie van kinderen met orthopedische problemen. Het gaat om alle leeftijden van 0 tot 16 jaar”, vertelt Imana. “Ik zie de kinderen heel regelmatig tijdens hun revalidatie en vind het vertrouwen dat ik van hen krijg heel fijn.” Het levensverhaal van Imana laat niemand onverschillig. Ze werd geboren in een vluchtelingenkamp in Kigali. Haar moeder stierf kort na haar geboorte. Net voor het uitbreken van de genocide in Rwanda (en kort nadat haar weeshuis werd uitgemoord) kwam ze naar België. Ze werd er geadopteerd door een Vlaams gezin. “Het is moeilijk te beseffen, maar ik heb veel geluk gehad.” Imana is intussen een Belgische topatlete. Haar grote droom is om deel te nemen aan de Olympische Spelen, iets waar ze stap voor stap naar toe wil werken. Naast veldlopen, loopt ze ook op de atletiekpiste, met focus op de 5 000 en 10 000 meter. Om topsport met haar job te combineren, werkt ze 50 procent. “Ik krijg veel steun van mijn collega’s. Ik heb een aangepast werkschema, maar train in principe elke dag. Soms zelfs vaker als ik naar wedstrijden toewerk.” © W. VISTERIN, Hardlopen op en dankzij je werk, markmagazine, 02-10-2018
1. Is Imana een topsporter volgens jou? 2. Wat is het verschil met pakweg Romelu Lukaku? 3. Op welke manier probeert haar bedrijf haar te steunen?
Niet elke topsporter kan leven van zijn / haar sport. Heel wat topsporters hebben dus ook nog een ‘gewone’ job om de kost te verdienen. Speel het simulatiespel ‘De prijs van arbeid’ en bespreek volgende vragen met je klasgenoten. 1. Hoe ontstond het loon in het spel? 2. Wat gebeurde er toen er minder werkgevers waren in het spel? 3. Wat gebeurde er toen er minder werknemers waren in het spel? 4. Wat gebeurde er toen de werkloosheidsuitkeringen werden gewijzigd?
grinta
13
Loon is een vergoeding die een werknemer ontvangt van een werkgever in ruil voor zijn arbeid. Het ontstaat doordat de werknemer een afspraak maakt met de werkgever.
magazine over mens en samenleving
BACK TO BUSINESS
MERK OP: in het magazine Back to business leer je meer over het onderscheid tussen een werknemer en een werkgever (zelfstandige).
3
OPDRACHT Lees onderstaand artikel en los de bijhorende vraag op.
Job bij Plopsaland? Start met een bonus van 10 000 euro Nog geen dag gewerkt en de eerste bonus is al binnen voor wie in het vervolg aan de slag gaat bij Plopsa Group. Een hoofdmagazijnier kan rekenen op een premie van 2 500 euro. Voor een hotelmanager ligt het dubbele klaar. De witte raaf die zich als werfleider over de bouw van Plopsaqua in Landen-Hannuit bekommert, kaapt maar liefst 10 000 euro weg. "Naar die persoon zijn we dan ook al een half jaar vruchteloos op zoek en met zo'n bonus gooien we een extraatje in de schaal om goede kandidaten toch te overtuigen", zegt Steve Van den Kerkhof, CEO van de Plopsa Group. Š S. SWINNEN, Job bij Plopsaland? Start met een bonus van 10 000 euro, De Morgen, 21-05-2019 Š Raymond Voskamp / Shutterstock.com Dit artikel werd gereproduceerd met toestemming van de uitgever, alle rechten voorbehouden. Elk hergebruik dient het voorwerp uit te maken van een specifieke toestemming van de beheersvennootschap License2Publish: info@license2publish.be.
Bij welke situatie past dit artikel? Kruis aan. Het aantal werkgevers in het spel werd verminderd. Het aantal werknemers in het spel werd verminderd.
14
grinta
3 De overheid en haar geld Werkloosheidsuitkeringen worden door de overheid betaald. De overheid kent echter nog andere uitgaven. Bekijk de foto’s en verbind met de correcte benaming van de uitgave.
huisvuilophaling
terugbetaling ziekenkosten Š Roman Yanushevsky / Shutterstock.com
defensie
betaling pensioenen
bouwen en onderhouden van wegen
onderwijs
grinta
15
Om al deze uitgaven te betalen, heeft de overheid ook veel inkomsten nodig. Bekijk het loonbriefje van Barbara Kasmi.
LOONFICHE Periode 1.07.2019 - 31.07.2019 WERKGEVER
PRESTATIES
die Keure
brutoloon (BRUTO) - RSZ-bijdrage (RSZ)
WERKNEMER
Barbara Kasmi belastbaar loon (BELAST)
- bedrijfsvoorheffing (BV) nettoloon (NETTO)
BRUTO
RSZ
BELAST
BV
NETTO
2094,63
- 269,57
1825,06
- 464,74
1360,32
Barbara ontvangt haar volledige brutoloon niet. Welke twee zaken worden van haar brutoloon afgetrokken? Heb je hiervan al gehoord? Indien wel, geef de betekenis. Indien niet, zoek de betekenis op. Topsporters genieten tot op vandaag van een gunstig sociaal zekerheidsstelsel en moeten minder bijdragen betalen. Bedenk een reden waarom de overheid topsporters minder belast. De overheid heft niet alleen belastingen op lonen, maar ook op andere zaken. Bedenk er een aantal. Bespreek met je klasgenoten.
ER WORDEN TWEE BEDRAGEN AFGETROKKEN VAN IEMAND ZIJN LOON:
1
2
de RSZ-bijdrage
de bedrijfsvoorheffing
De RSZ-bijdrage is een bijdrage aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. Deze overheidsinstelling zorgt ervoor dat er een soort van herverdeling is van inkomens: • Mensen die niet in staat zijn om te werken (gepensioneerd, ziek, werkloos …) krijgen een vervangingsinkomen. • Sommige mensen hebben recht op een aanvullend inkomen, bijvoorbeeld groeipakket.
De bedrijfsvoorheffing is een voorschot op de totale belasting op je loon. De overheid zorgt ook hier voor een herverdeling van inkomens door hogere lonen meer te belasten dan lagere lonen.
magazine over mens en samenleving
VITA
MERK OP: in het magazine Vita leer je over de suikertaks.
16
grinta
4
OPDRACHT Lees onderstaande krantenkoppen. Markeer in het groen de inkomsten van de overheid en in het rood de uitgaven van de overheid.
MMM
5 160 euro geïnd aan openstaande verkeersbelasting HLN, 23-05-2019
M. Temmerman
Alles wat je moet weten over de vliegtaks: wat is het, waarom is er nood aan en wat betekent het voor jouw portemonnee?
R. Dierickx
Brandweer dreigt met staking: ‘Eén man te weinig: kwartier wachten om te vertrekken naar dodelijke brand’ HLN, 18-09-2018 © Alexandros Michailidis / Shutterstock.com
D. Verschooren
Werken voor nieuwe bovenverdieping sporthal De Dulpop van start GVA, 08-05-2019
Het Nieuwsblad, 13-05-2019 © Sergio Delle Vedove / Shutterstock.com
Belgische Staat int 124 miljoen euro meer aan tabaksaccijnzen dan in 2017
T. Steel
Koeriers Deliveroo dreigen belastingen te moeten betalen
De Morgen, 14-02-2019
De subsidies voor zonnepanelen worden afgebouwd VRT-Nieuws, 16-04-2019 De Tijd, 24-05-2019 © Thomas Dekiere / Shutterstock.com
Test-aankoop
Terugbetaling van peperdure geneesmiddelen zoals Kymriah bedreigt ziekteverzekering
Dit artikel werd gereproduceerd met toestemming van de uitgever, alle rechten voorbehouden. Elk hergebruik dient het voorwerp uit te maken van een specifieke toestemming van de beheersvennootschap License2Publish: info@license2publish.be.
28-05-2019
grinta
17
We nemen nog even de stelling van de Fact Check onder de loep.
'Iedere topsporter verdient te veel geld.’
• Toen dacht ik dat de stelling
FOUT
was.
JUIST
Nu denk ik dat de stelling
is.
FOUT
JUIST
• Staaf je antwoord met twee nieuwe argumenten.
ARGUMENTEREN, HOE DOE JE DAT? Soms kom je in situaties terecht waarin je de ander wilt of moet overtuigen van jouw standpunt. Dit doe je door goede argumenten te geven.
1
2
Je neemt een standpunt in:
Je legt uit waarom je iets vindt:
Ik vind dat… Ik denk dat… Volgens mij…
want… omdat… aangezien…
= ARGUMENTEREN
ARGUMENT 1:
ARGUMENT 2:
grinta
37
PUZZEL Woordenschatbingo! 1. Kies 16 begrippen uit onderstaand lijstje en plaats ze willekeurig op de bingokaart onderaan deze bladzijde. topsporter
bewegingsvoordelen
kosten
diversiteit
opbrengsten
motivatie
teamsporten
de Olympische gedachte
opleidingsniveau
calorieën
ploggen
werkgever
vrouwen
vervangingsinkomen
werkloosheidsuitkering
werknemer
RSZ-bijdrage
Bossaball
bedrijfsvoorheffing
Floatfit
schulden
nettoloon
duurzaamheid
lenen
2. Luister aandachtig naar de omschrijvingen die je leerkracht geeft. Herken je één van de begrippen? Kleur dan het vakje van je bingokaart in. 3. Heb je vier op een rij (horizontaal, verticaal of schuin)? Dan roep je BINGO! Laat je leerkracht de kaart controleren. Speel daarna verder met een ander kleur.
38
grinta
De jacht is open! In deze finale gaan jullie op QR-jacht naar goede antwoorden. Volg hierbij onderstaand stappenplan.
1. Verdeel de klas in verschillende groepjes. 2. Bedenk in je groepje een vijftiental vragen over de leerstof die in dit magazine aan bod kwam. 3. Maak een QR-code van de vragen. • Gebruik hiervoor de website Classtools. • Noteer telkens de vraag, een asterix (*) en het antwoord. • Daarna worden de QR-codes automatisch aangemaakt. 4. Print de QR-codes uit en test of ze allemaal werken. 5. Verstop de QR-codes in het gebied dat je leerkracht aangeeft en noteer voor jezelf waar je elke code hebt verstopt. 6. Bedenk tips zodat de andere groepjes de QR-codes kunnen vinden. 7. Wissel de tips uit en… enjoy the hunt!
grinta
39
EERSTE
BLOKRONDE
Ik kan de regels van argumenteren op een correcte manier toepassen.
p. 6
Ik kan het onderscheid tussen een feit en een mening toepassen.
p. 12
Ik begrijp hoe een loon tot stand komt.
p. 14
Ik begrijp hoe je van een brutoloon naar een nettoloon gaat.
p. 16
Ik begrijp dat de overheid impact heeft op de samenleving door hun inkomsten, uitgaven en het herverdelingsmechanisme.
p. 16
Ik begrijp de risico’s van lenen en schuld en begrijp hoe je bewust kan omgaan met geld.
p. 21
Ik kan evalueren wanneer een sport duurzaam is en wanneer niet, rekening houdend met de drie P’s.
p. 22
Ik begrijp de voordelen van bewegen.
p. 33
Ik begrijp situaties van onverdraagzaamheid en discriminatie (in de sportwereld).
p. 34
Colofon
Auteurs Filip Geeurickx, Pascal Holvoet en Tina Lava Bestelnummer ISBN 90 808 0227 (set van 3 magazines B) 978 90 4863 603 7 (set van 3 magazines B) Vormgeving Stelvio D'Houst Verantwoordelijke uitgever N.V. die Keure Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge, België RPR 0405 108 325
Nur 136 en 138
TWEEDE
BLOKRONDE