Max-natuur 2B - Module 2

Kick-off

Recycleer op de juiste manier. Doe dit met een lat.

Hoe noemen we de producten die we recycleren?

Wat doe je met die producten om te recycleren?

Ons lichaam produceert ook afvalstoffen. Wat doet ons lichaam met die afvalstoffen?

Uitscheiding

Hieronder zie je drie rijen van 4 afbeeldingen die iets met elkaar te maken hebben.

Schrijf onder elke rij een werkwoord dat het verband weergeeft tussen de afbeeldingen.

Waarom voert ons lichaam bovenstaande acties uit?

Ons lichaam verwijdert stoffen die we niet nodig hebben uit ons lichaam. Die stoffen noemen we afvalstoffen

Hieronder zie je 3 situaties waarbij afvalstoffen uit het lichaam worden verwijderd.

Benoem de afvalstoffen.

Wat kan er gebeuren met je lichaam als de afvalstoffen niet verwijderd worden?

Uitscheiding is het verwijderen van afvalstoffen uit je lichaam.

Voorbeelden van afvalstoffen zijn zweet, urine, waterdamp en koolstofdioxide.

1 Nuttig of afval?

Kruis aan of onderstaande stoffen nuttig of niet-nuttig (= afvalstof) zijn voor ons lichaam.

STOF NUTTIGE STOF NIET-NUTTIGE STOF

Water

Suiker

Urine

Zuurstofgas

Koolstofdioxide

Eiwitten

Zweet

Verbind de organen met de afvalstoffen die ze wegvoeren. Doe dit met een lat.

zweet

koolstofdioxide

waterdamp

urine

Het uitscheidingsstelsel

Kleur de organen die behoren tot het uitscheidingsstelsel in het blauw

Welke organen heb je ingekleurd?

Heb je alle organen van het uitscheidingsstelsel kunnen inkleuren? Waarom wel/niet?

Het uitscheidingsstelsel bestaat uit de nieren, de longen en de huid.

Afvalstoffen

Lees de volgende situaties. Bedenk telkens de reactie van het lichaam, de afvalstof die uitgescheiden wordt en door welk orgaan dit gebeurt.

Je drinkt heel veel water.

Je hijgt na het sporten.

Je staat voor een tijdje in de volle zon te wachten.

Afvalstoffen verlaten het lichaam via de huid, de longen en de nieren. Elk orgaan verwijdert zijn eigen afvalstoffen:

• De huid produceert zweet.

• De nieren produceren urine.

• De longen halen koolstofdioxide en waterdamp uit het bloed.

SITUATIE

REACTIE VAN JE LICHAAM AFVALSTOF ORGAAN

Uitscheiding via de nieren

3.1 Urine

Bekijk de samenstelling van urine en beantwoord de vragen.

Wat is het hoofdbestanddeel van urine?

Welke 3 afvalstoffen komen het meeste voor in urine?

1

2 3

Welke stoffen komen niet voor in urine?

Waarom komen die drie stoffen niet voor in urine?

Denk aan wat je leerde over voedingsstoffen in Max 1B Module Spijsverteringsstelsel.

Urine is een mengsel van water en verschillende afvalstoffen (zoals ureum, urinezuur en ammoniak). Deze afvalstoffen zijn schadelijk en/of overbodig voor het lichaam.

Wist je dat …

je elke dag tussen de één à twee liter urine aanmaakt en uitplast? de Romeinen hun tanden spoelden met urine om ze witter te maken? wat je eet invloed heeft op de geur en kleur van je urine?

3.2 Het urinewegstelsel

Uit welke organen bestaat het urinewegstelsel?

Omcirkel de afbeelding waarop de nieren worden onderzocht.

Omcirkel het woord dat past.

• De nieren liggen in de BUIK- / BORSTholte

• De nieren liggen aan de RUG- / BUIKzijde van het lichaam.

Plaats de nummers bij de organen op de afbeelding.

Kies uit: nieren (1) – urinebuis (2) - urineleider (3) – urineblaas (4)

Het urinewegstelsel bestaat uit de nieren, de urineleiders, de urineblaas en de urinebuis.

Wist je dat …

je tussen de 50 à 500 milliliter urine in je urineblaas kan houden? zodra je blaas halfvol is, je lichaam signalen stuurt naar je hersenen dat je naar de wc moet?

de urinebuis bij mannen 15 cm langer is dan bij vrouwen?

Welke weg legt urine af?

Vul het schema over de weg die de urine aflegt in het lichaam verder aan. Nieren

De nieren produceren urine.

Via de urineleiders komt de urine in de urineblaas terecht.

Via de urinebuis verlaat de urine het lichaam.

3 Urinewegstelsel

Verbind de functie met de organen. Doe dit met een lat.

urine tijdelijk opslaan

urine uit het lichaam verwijderen

urine produceren

urine van de nier naar de urineblaas vervoeren

3.3 Bouw van de nier

Bekijk de afbeelding van de nieren en beantwoord de vragen.

urineleider

urinebuis

urineblaas

nieren

Welke vorm heeft een nier?

Vanuit de nier vertrekken 3 kanalen. Plaats het nummer vanop de tekening bij de juiste naam. nierader (bloed wegvoeren)

nierslagader (bloed toevoeren)

urineleider

Plaats de volgende stappen in de juiste volgorde.

Afvalstoffen en water worden uit het bloed gefilterd.

Urine verlaat het lichaam via de urinebuis.

Via de nierslagaders komt het bloed aan in de nier.

Er wordt urine gevormd.

Urine verlaat de nier via de urineleider.

Gezuiverd bloed verlaat de nier via de nierader.

Urine wordt tijdelijk opgeslagen in de urineblaas.

Een nier is een boonvormig orgaan dat afvalstoffen uit het bloed filtert.

Vanuit de nier vertrekken twee bloedvaten (nierslagader en nierader) en de urineleider.

Wist je dat …

een nier uit miljoenen filtertjes bestaat die je enkel onder een microscoop kan zien?

een nier van een volwassene ongeveer zo groot is als een vuist en 142 gram weegt?

de rechternier meestal lager ligt dan de linkernier? Er is plaats voor de lever nodig.

de nier het meest getransplanteerde orgaan is?

3.4 Gezondheid

De nieren en urineblaas vervullen een belangrijke functie. Daarom is het belangrijk goed zorg te dragen voor deze organen.

Wat gebeurt er met de kleur van urine als je te weinig water drinkt?

Hoe komt dit?

TIP

Denk aan de samenstelling van urine.

Wanneer er te weinig water in je urine zit, zullen de afvalstoffen kristallen vormen. Dit noemen we nierstenen.

Als richtlijn wordt geadviseerd om dagelijks per kilogram lichaamsgewicht 35 ml water te drinken. Bereken met een zakrekenmachine hoeveel water jij per dag zou moeten drinken.

1 Ik weeg kg.

2 Ik heb dus: kg X 35 ml = ml vocht nodig.

3 Ik heb per dag liter vocht nodig.

4 Duid aan wat goed is voor je urinewegstelsel en wat niet.

HANDELING GOED SLECHT

plassen uitstellen of ophouden sporten voor een betere bloeddoorstroming roken

veel zout voedsel eten, zoals chips, pizza … energiedrankjes drinken groenten en fruit eten elke dag 1,5 liter water drinken regelmatig en veel medicatie gebruiken alcohol drinken

Wist je dat …

de grootste niersteen ooit gemeten zo groot was als een kokosnoot?

je kan leven met 1 nier?

je vergiftigd kan raken en kan sterven, als je nieren het laten afweten?

je bloed via nierdialyse gezuiverd kan worden, als je nieren beschadigd zijn?

de eerste nier succesvol werd getransplanteerd in 1954 in Amerika?

Uitscheiding via de huid

4.1 Zweet

Wat is zweet?

In welke situaties produceert je lichaam zweet? Som er minstens 2 op.

Door welk orgaan wordt zweet geproduceerd?

Hoe smaakt zweet?

Zweet is het uitscheidingsproduct van de huid. Zweet is een mengsel van water en zouten.

Wist je dat …

zweet geurloos is? De stank wordt veroorzaakt door bacteriën op de huid.

je per dag gemiddeld een liter zweet verliest?

je het meeste zweet aan de kant van je lichaam die je het meest gebruikt?

je dubbel zoveel zweet verliest door emoties dan door een inspanning?

Waarom zweten wij?

Experiment

ORIËNTATIE

Onderzoeksvraag

Waarom zweten wij?

Hypothese

Ik denk dat

VOORBEREIDING

Materiaal

Alcohol

Watje

Arm

UITVOERING

Stappenplan

1 Zorg ervoor dat één van je onderarmen bloot is.

2 Open het flesje met alcohol.

3 Druppel wat alcohol op een watje.

4 Sluit het flesje.

5 Wrijf met het watje over je onderarm.

Resultaten

Wat gebeurt er?

Wat voel je op de plek waar de alcohol zat?

REFLECTIE

Besluit

Wat gebeurt er met de alcohol terwijl het op je arm zit?

Denk aan de faseovergangen die je leerde in Max 2B Module Materie en kracht.

Wat heeft de alcohol nodig om te verdampen?

Geef een antwoord op de onderzoeksvraag.

2B

Als jouw zweet verdampt, koel je af. Zweet is een soort koelmiddel van het lichaam.

Wist je dat …

de kleine putjes die je op je huid ziet, poriën worden genoemd?

Dit zijn kleine openingen in de huid waardoor zweet naar buiten komt.

4.2 Gezondheid

Zorg dragen voor je huid is belangrijk. Je ziet hieronder enkele zaken die jij kan doen.

Bekijk de afbeeldingen en noteer 3 tips om je huid gezond te houden.

1 2 3

Wist je dat …

puistjes ontstaan wanneer de huidopeningen verstopt raken? De puistjes uitknijpen, kan ervoor zorgen dat je huid beschadigd raakt.

zonnecrème er niet enkel voor zorgt dat je huid minder snel verbrandt? Het zorgt er ook voor dat de huid minder snel veroudert en het verkleint de kans op huidkanker. te veel zeep gebruiken ervoor zorgt dat je huid uitdroogt en je uitslag kan krijgen? de huid uit verschillende lagen bestaat?

5

Uitscheiding via de longen

In het eerste jaar werd er al gesproken over de uitscheiding van bepaalde stoffen via de longen.

Welk deel van de longen wordt hier afgebeeld?

koolstofdioxide CO2

zuurstofgas O2

Welk gas wordt er opgenomen in het bloed?

Welk gas wordt er uit het bloed verwijderd?

Welke andere afvalstof wordt er tijdens het uitademen ook uit het lichaam verwijderd?

In de longblaasjes wordt zuurstofgas uit de lucht aan het bloed toegevoegd.

Het bloed geeft koolstofdioxide en waterdamp af aan de lucht in de longblaasjes.

5 In- en uitademen

Vink aan wat van toepassing is.

INADEMEN

UITADEMEN

Zuurstofgas (O2)

Koolstofdioxide (CO2)

Waterdamp

6 Uitscheidingsproducten

Markeer de uitscheidingsproducten van het lichaam. speeksel – urine – waterdamp – zweet – zuurstofgas –koolstofdioxide – bloed – maagsap

7 Organen

Geef de vakjes die bij elkaar horen dezelfde kleur.

zweet urine

8 Rebus

Los de rebus op.

koolstofdioxide

Welk woord is de oplossing van de rebus?

horizontaal

4 Orgaan dat urine van de nier naar de urineblaas brengt.

5 Organen die koolstofdioxide uit het lichaam verwijderen.

6 Proces van het verwijderen van afvalstoffen uit het lichaam.

verticaal

1 Orgaan dat urine tijdelijk opslaat voor het wordt uitgescheiden.

2 Afvalstof geproduceerd door de huid.

3 Boonvormig orgaan dat urine aanmaakt.

9 Kruiswoordraadsel

10 Maak een leuke slogan om mensen meer water te doen drinken.

11 Kahoot over het uitscheidingsstelsel.

korte zin die erg opvalt

TIP

Finale

Deodorant is een middel dat gebruikt wordt om zweetgeuren te verdoezelen.

‘De – odorant’ betekent dan ook letterlijk: ont – geurder.

Let op, een deodorant wast je huid niet en zorgt niet voor minder zweet. Het legt enkel een dun laagje parfum over je huid waardoor je minder naar zweet ruikt.

ORIËNTATIE

Onderzoeksvraag

Hoe kan ik een deodorant maken met natuurlijke producten?

Hypothese

Ik denk dat

VOORBEREIDING

Materiaal

Maïzena

Bakpoeder

Kokosolie

Essentiële olie (om geur te geven)

Kom

UITVOERING

Stappenplan

1 Doe de kokosolie in een kom.

2 Zet de kom in een warmwaterbad zodat de kokosolie smelt.

3 Wanneer de kokosolie gesmolten is, voeg je 4 eetlepels maïzena toe.

4 Voeg ook 4 eetlepels bakpoeder toe aan het kokos-maïzenamengsel.

5 Roer de ingrediënten goed door elkaar tot je een glad mengsel krijgt.

6 Voeg eventueel nog wat essentiële olie toe om een geurtje te krijgen.

7 Laat het mengsel hard worden.

8 Wanneer het mengsel hard is, kan je het gebruiken door wat op je vingers te nemen en dit onder je oksels te smeren.

Het is belangrijk om te weten dat ook natuurlijke producten je huid kunnen irriteren. Stop dus meteen met het gebruik van dit middel als je merkt dat je uitslag of rode plekken krijgt.

REFLECTIE

Besluit

Ik kan

de verschillende organen van het uitscheidingsstelsel opnoemen. de afvalstoffen die geproduceerd worden in ons lichaam opnoemen. afvalstoffen verbinden met het bijhorende orgaan.

de organen opnoemen die deel uitmaken van het urinewegstelsel en situeren in het lichaam. de functie van nieren uitleggen.

de weg die urine aflegt in ons lichaam aanduiden.

de functie van zweet uitleggen.

het ademhalings- en uitscheidingsstelsel met elkaar in verband brengen. tips geven om mijn uitscheidingsstelsel gezond te houden.

Woordenlijst

Afvalstof: stof die je lichaam niet nodig heeft

Uitscheiding: het verwijderen van afvalstoffen uit het lichaam

Urinewegstelsel: groep van organen die als taak hebben om urine te produceren en uit het lichaam te verwijderen

Uitscheidingsproduct: afvalstof die door een uitscheidingsorgaan wordt gemaakt

Colofon

Auteur Tim Stoelen

Design & Lay-out die Keure

Eerste druk 2023/749

ISBN 978 90 4864 801 6 - KB 8 D/2024/0147/34

Bestelnummer 90 850 0153- NUR 127 - Thema YPMP5

Verantwoordelijke uitgever die Keure, Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge

RPR 0405 108 325 - © Copyright by die Keure, Brugge

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No parts of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. De uitgever heeft naar best vermogen getracht de publicatierechten volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die niettemin menen nog aanspraken te kunnen doen gelden, kunnen dat aan de uitgever kenbaar maken.

Die Keure wil het milieu beschermen. Daarom kiezen wij bewust voor papier dat het keurmerk van de Forest Stewardship Council® (FSC®) draagt. Dit product is gemaakt van materiaal afkomstig uit goed beheerde, FSC®-gecertificeerde bossen en andere gecontroleerde bronnen.