Max-mavo 1B - module Goesting - Lesinspiratie

Starter

Ben jij fan van zoete dessertjes of verkies je kaasblokjes en chips? Val je voor de traditionele kost uit eigen keuken of gaat je voorkeur uit naar de meer ‘wereldse’ smaken? Vegetarisch of liever een stukje vlees? Veel smaken, veel keuze, maar wat is jouw smaak?

Duid je favoriete gerecht aan door het bijhorende bolletje te kleuren.

VLAAMSE KOST

VEGANFUN

ZWOEL ZUIDERS

LEKKER ZOET

Op de vorige pagina heb je jouw favoriete gerecht aangeduid. Bekijk voor dat gerecht het filmpje ‘De weg van …’ en vul het juiste antwoord in op het schrijflijntje. Raad daarna wat het antwoord is op de vraag. Bekijk het tweede filmpje over jouw gerecht en check je antwoord. Had je het bij het juiste eind?

VLAAMSE KOST

de weg van stoofvlees: van het bord naar de Bij een pak friet met stoofvlees hoort een sausje. De Belgen zijn er dol op. Maar hoeveel eten ze er jaarlijks van?

6 kg 8 kg

10 kg

ZWOEL ZUIDERS

de weg van paella: van de pan naar het

VEGANFUN

de weg van de quinoaburger: van de burger naar het

Vier vormen van ananas nemen het tegen elkaar op. Maar welke bevat het minste vitamine C?

14 kg

op sap kant en klaar vers diepvries

LEKKER ZOET

de weg van een Boule de Berlin: van de strandverkoper tot het dat erin zit.

Een exotische dipsaus kan heel lekker zijn, maar welke bevat de meeste kilocalorieën?

pesto hummus cheese dip hot salsa

We nemen vaak een snack mee voor in de pauze, maar welk tussendoortje bevat het meeste suiker?

banaan wafel rozijnen zebrakoek

Denkwijs

‘Gezond en duurzaam eten is goed voor jou en voor het milieu, maar het is veel te duur.’

Ben je het eens (of oneens) met deze stelling? Waarom?

Duid jouw mening met een pijltje aan op de fact-o-meter.

Geef twee redenen waarom je die mening hebt. Dat heet ‘argumenteren’.

Lees hieronder eerst nog eens goed hoe je moet argumenteren.

ARGUMENTEREN, HOE DOE JE DAT?

ONEENS EENS

Soms kom je in situaties terecht waarin je de ander wilt of moet overtuigen van jouw standpunt. Dat doe je door goede argumenten te geven.

1

JE NEEMT EEN STANDPUNT IN: Ik vind dat … Ik denk dat … Volgens mij … 2

JE LEGT UIT WAAROM JE IETS VINDT: want … omdat … aangezien …

= argumenteren

argument 1

Bespreek je standpunt met je buur.

Gooi het ten slotte in de groep. Wat denkt de klas hierover?

argument 2

Waarom eten we?

We eten in de eerste plaats om in leven te blijven. Zonder voedsel zal de gemiddelde mens al na anderhalve maand de pijp aan Maarten geven. Maar eten is ook gewoon lekker, op restaurant gaan is gezellig en met een ijsje kan je jezelf troosten als je in een dipje zit. Veel verschillende redenen om te eten dus …

1.1 Soms eet ik met mijn hoofd, soms met mijn hart

Zet bij elke uitspraak een kruisje in de juiste kolom.

… om te groeien.

… omdat ik zin heb in iets lekkers.

… omdat mijn lichaam energie nodig heeft.

… om aan te sterken nadat ik ziek ben geweest.

… om mezelf beter, blijer te voelen.

… omdat ik me verveel.

… omdat het middagpauze is.

... omdat ik vind dat ik het verdiend heb.

... omdat het gezellig is.

Vink nu voor elke kolom de passende opties aan.

Ik laat me leiden door mijn gevoel om een keuze te maken.

Ik laat me leiden door mijn verstand om een keuze te maken.

Dit is een rationele keuze.

Dit is een emotionele keuze.

Ik laat me leiden door mijn gevoel om een keuze te maken.

Ik laat me leiden door mijn verstand om een keuze te maken.

Dit is een rationele keuze.

Dit is een emotionele keuze.

Hoe je een keuze maakt … deel 1

Je kunt op verschillende manieren een keuze maken.

1 Een emotionele keuze is een keuze waarbij je niet echt nadenkt. Je laat je leiden door je gevoel op dat moment.

2 Een rationele keuze is een keuze waarbij je eerst goed nadenkt. Je laat je leiden door je verstand.

1.2 Ik zou beter met mijn buik eten

Gaat het hier over emotioneel eten of rationeel eten ? Kleur het juiste symbool in.

EMOTIONEEL ETEN RATIONEEL ETEN

Op woensdag ga je na school naar je oma en opa. Om klokslag 12.30 uur schept oma het eten op. Eigenlijk heb je nog geen honger, maar daar wil oma niets van weten. “We eten altijd om half één, dat hoort zo”, zegt ze.

Het is zaterdagnamiddag en je bent alleen thuis. Mama en papa zijn om boodschappen en jij bent aan het scrollen op TikTok. Je verveelt je een beetje en haalt dan maar een zakje Cheetos uit de kast. Njam!

Eigenlijk zou het beter zijn om te eten wanneer je honger hebt. Niet omdat ‘het zo hoort’ of omdat je je verveelt. Luister dus naar je lichaam, of beter: luister naar je buik(gevoel)!

Misschien herken je deze situatie uit je eigen kindertijd. Leef je in en vul de tekstballonnen aan.

We zeiden het al eerder: ‘Luister naar je lichaam en eet als de honger knaagt.’ Het omgekeerde is ook waar: ‘Stop met eten als je er de buik - letterlijk - vol van hebt.’ Kinderen verplichten om hun bord leeg te eten, is dus geen goed idee. Ze leren op die manier immers het gevoel van ‘vol zitten’ of ‘honger hebben’ minder goed herkennen.

Heb jij ook al eens je bord netjes leeg gegeten uit beleefdheid, terwijl je écht geen honger meer had? Niet erg hoor, de meesten van ons zijn het immers zo aangeleerd, maar let op als je op vakantie gaat … In sommige landen zijn er tradities waar je best rekening mee houdt.

Zoek op over welke landen het gaat.

Ik ben in de war … Moet je in dit land je bord leeg eten of niet? Zoek je het eventjes voor me op?

Thanks!

land:

Eet in dit land je bord helemaal leeg. Doe je dat niet, kom je erg onbeleefd over. Alsof het niet lekker was. Oeps.

land:

Hier is je bord volledig leeg eten erg onbeleefd, het lijkt immers alsof je niet genoeg te eten kreeg. Laat dus altijd een restje liggen.

land:

Tradities bestaan vaak al jarenlang en soms zijn ze een beetje ‘verouderd’. In China bijvoorbeeld wil men nu breken met de traditie om je bord niet leeg te eten. Lees het artikel hieronder en beantwoord de W-vragen.

Wie is Xi Jinping? Wat verwacht Xi Jinping van de burgers?

Waarom verwacht hij dat van de burgers?

Waarom wordt in China elk jaar zo’n 17 miljoen ton aan voedsel weggegooid?

Wanneer verscheen dit artikel?

Hoe je een keuze maakt … deel 2

Je kunt op verschillende manieren een keuze maken.

1 Een emotionele keuze is een keuze waarbij je niet echt nadenkt. Je laat je leiden door je gevoel op dat moment.

2 Een rationele keuze is een keuze waarbij je eerst goed nadenkt. Je laat je leiden door je verstand.

3 Een keuze vanuit je buik is een keuze waarbij je luistert naar je lichaam.

Emotioneel eten, rationeel eten of luisteren naar je lichaam … Als je morgen een zakje chips uit de kast haalt, denk dan eventjes na. Heb je écht honger? Verveel je je? Ben je droevig? Is het een gewoonte om te snacken als je aan het tiktokken bent?

Hou deze week een eet- en drinkdagboek bij. Kies één dag tijdens de week en één dag tijdens het weekend. Noteer alles wat je hebt gegeten en gedronken in de bijlage die je terugvindt in het midden van deze bundel.

Het is misschien handig om tijdens de dag foto’s te nemen van wat je eet en drinkt en pas aan het einde van de dag alles te noteren in het eet- en drinkdagboek.

Los ook de bijkomende vragen in het eetdagboek op.

Denk na over de volgende vraag:

Wanneer heb ik in deze twee dagen emotioneel gegeten, wanneer rationeel en wanneer vanuit mijn buikgevoel?

Gezond door ‘t leven? Slay!

‘Mens sana in corpore sano’ is een bekende Latijnse uitspraak. In het Nederlands wordt het vertaald als ‘een gezonde geest in een gezond lichaam’. Maar wat bedoelt men daar precies mee?

Bij ‘gezond leven’ gaat het niet enkel om gezond eten, maar ook om voldoende bewegen én je gelukkig voelen. Deze drie factoren bekijken we aan de hand van ’s werelds bekendste driehoeken …

2.1. De voedingsdriehoek

Neem je eetdagboek erbij en doe de fruit-, groente- en watertest. Hieronder kan je je resultaat noteren en jezelf tips geven om jouw resultaten – indien nodig – te verbeteren.

TIPS OM HET

FRUITTEST

GROENTETEST

WATERTEST

RESULTAAT

RESULTAAT TE

VERBETEREN

Je krijgt door de fruit-, groente- en watertest al een beter idee van wat gezonde voeding is. Toch blijft het soms moeilijk. Zijn aardappelen nu gezond of niet? En wat met vlees, moeten we echt met z’n allen vegetarisch of veganistisch worden? Je hoort zoveel verschillende dingen dat je soms niet meer weet wat goed voor je is en wat niet. Daarom verzamelde het Vlaams Instituut Gezond Leven alle juiste info over gezonde voeding in de voedingsdriehoek

Bekijk het filmpje over de voedingsdriehoek en vul daarna het schema aan.

Kies uit:

plantaardig / minder / water / dierlijk / rood vlees en boter / meer / zo weinig mogelijk

VOEDINGSDRIEHOEK

MEER

DRINK VOORAL

DRINK VOORAL WATER

MINDER

ultrabewerkte voeding

Ook in module 5 van Max-Natuur, Het spijsverteringsstelsel, bespreken we de voedingsdriehoek.

ZO WEINIG MOGELIJK

Ik heb goed nieuws voor je! ‘Gezond eten’ hoeft helemaal niet ingewikkeld te zijn. Drie eenvoudige uitgangspunten vormen de basis voor de voedingsdriehoek. In de infografiek hieronder worden ze duidelijk uitgelegd. Overleg met je buur wat die drie uitgangspunten zijn. Beantwoord daarna de vragen.

Zoek drie voorbeelden van plantaardige voeding in de infografiek en noteer ze hieronder. Zijn deze voedingsmiddelen plantaardig of dierlijk? Schrijf een P of een D in de bolletjes.

Welke plantaardige alternatieven voor koemelk ken je? Noteer er twee.

Raadt de voedingsdriehoek aan om volledig vegetarisch (of veganistisch) te eten?

Waarom (niet)?

Tegen welke achtergrondkleur worden de producten die we zo veel mogelijk moeten vermijden, afgebeeld? Omcirkel die kleur. Wat hebben die producten uit dit kleurvak met elkaar gemeen?

Noteer drie producten die zich in dit vak bevinden.

We moeten onze ‘consumptie’ matigen (of minderen). Zoek in de infografiek wat men bedoelt met ‘overconsumptie’.

Waarom is het belangrijk om je consumptie te matigen? Markeer.

belangrijk voor het milieu / belangrijk voor je eigen gezondheid

Neem je eet- en drinkdagboek uit het midden van deze module erbij en los de onderstaande opdrachten op.

Omcirkel alle plantaardige producten met groen.

Omcirkel alle dierlijke producten met rood.

Markeer wat voor jou van toepassing is: ‘Ik eet vooral plantaardige / dierlijke producten.’

VOEDINGSDRIEHOEK

Plaats de voedingsmiddelen uit je eet- en drinkdagboek bij het cijfer van het vak waar ze thuishoren.

In de voedingsdriehoek staan de ultrabewerkte producten in ‘de rode bol’. We moeten die dus zo veel mogelijk vermijden. Maar wat zijn ultrabewerkte producten eigenlijk?

De oefening hieronder legt het uit.

Schrijf de volgende begrippen boven de juiste kolom:

niet- of weinig bewerkte producten / ultrabewerkte producten / bewerkte producten

Leg je keuze uit.

In welke kolom winkelden jullie (over)grootouders vooral? Zet een X in de passende cirkel.

In welke kolom zou jij het liefst winkelen? Zet een Y in de passende cirkel. Waarom?

Neem je eetdagboek er even bij en vink aan wat voor jou van toepassing is: ‘Ik eet vooral …

niet- of weinig bewerkte producten.’ bewerkte producten.’ ultrabewerkte producten.’

Hoe je gezonder gaat eten

Om gezond te eten hou je best rekening met de volgende punten.

1 Eet in verhouding meer plantaardige voeding dan dierlijke voeding.

2 Vermijd ultrabewerkte voeding.

3 Matig rood vlees en boter.

4 Drink vooral water.

Lees het artikel en los de bijhorende opdracht op.

Welke tips en tricks kan je bedenken om broodverspilling tegen te gaan? Ga naar de website van Philadelphia en verzamel er zoveel mogelijk met je klasgenoten. Noteer ze hieronder.

2.2 De bewegingsdriehoek

Gezond leven? Dat is gezond eten, maar ook minder lang stilzitten én voldoende bewegen.

Doe de bewegingstest en kom te weten hoeveel jij zit en beweegt.

Met welk dier word je vergeleken?

Welke tips krijg je mee?

Het Vlaams Instituut Gezond Leven ontwikkelde naast de voedingsdriehoek nog een driehoek, de bewegingsdriehoek

BEWEGINGSDRIEHOEK

Bespreek samen met je klasgenoten de bewegingsdriehoek. De leerkracht zal je enkele richtvragen geven.

Bekijk de infografiek. Koppel de uitspraken hieronder aan de juiste persoon.

‘Ik zit lang stil én beweeg te weinig.’

‘Ik zit niet lang stil én ik beweeg voldoende (meer dan 30’/dag).’

‘Ik beweeg voldoende (30’/dag) maar ik zit wel lang stil.’

Een gezond lichaam

Lichamelijke gezondheid bestaat niet alleen uit gezond eten, maar ook uit minder lang stilzitten én voldoende bewegen.

Je zithouding is erg belangrijk.

Zoek de verschillen tussen de twee afbeeldingen hieronder. Omcirkel die op de eerste tekening.

Welke houding is de beste? Bespreek met je klasgenoten. Kruis de tekening met de juiste zithouding aan.

Pas vanavond de zittips toe. Neem plaats aan je bureau (of aan de eettafel) en leg een laptop of boek voor je. Vraag aan een huisgenoot om een foto van je te maken ‘in profiel’ (zoals op de tekeningen). In de volgende les deel je jouw foto met de rest van de klas. Bespreek samen wat er goed of niet goed is aan je zithouding.

Naast bewegen is ook slapen erg belangrijk voor je gezondheid. Je moet jezelf ’s nachts opladen als je overdag goed wil kunnen functioneren. Dat doe je met je gsm toch ook?

Slapen als een roos, het lijkt simpel, maar voor 1 op 3 Belgen gaat het niet zonder problemen.

Hieronder vind je enkele slaaptips. Waar let jij al op? Markeer die met groen. Welke tips zou je de komende nachten nog willen toepassen? Markeer die met geel.

TIPS VOOR EEN GOEIE NACHTRUST

CREËER EEN IDEALE SLAAPOMGEVING

Zorg voor een aangename temperatuur (niet te warm, maar ook niet kouder dan 17 °C).

• Zorg voor een goede matras en een goed kussen.

• Ventileer je slaapkamer regelmatig.

• Zet je wekker uit het zicht.

• Beperk licht en geluid (gebruik eventueel oordopjes).

• Vermijd schermtoestellen op de kamer.

• Vermijd eten en drinken op de slaapkamer.

VERMIJD STRESS

• Maak een anti-piekerplan.

• Vermijd om je e-mail nog te checken voor het slapengaan.

• Probeer ’s avonds weg te blijven van sociale media.

LET OP WAT JE EET EN DRINKT

Drink geen koffie of thee meer na 15 u. Drink niet te veel voor je naar bed gaat, zodat je ’s nachts niet naar het toilet moet.

• Ga niet met honger slapen, maar tafel ook niet te zwaar. Eet iets lichts en vermijd veel suiker.

BEWEEG VOLDOENDE OVERDAG

• Vermijd schermtijd en zware inspanning vlak voor het slapengaan.

Zorg ervoor dat je minimaal twee uur tussen het sporten en het slapen inplant.

REGELMAAT IS BELANGRIJK

• Ga iedere dag ongeveer op hetzelfde uur naar bed.

Bereid je elke dag voor op het slapengaan met een slaapritueel. Leg bijvoorbeeld je kleren klaar, neem een warme douche, lees een boek of strip of luister naar muziek.

BRON: WWW.GEZONDLEVEN.BE/THEMAS/SLAAP/JE-SLAAP-VERBETEREN

Het lijkt wel wiskunde: gezond leven = gezond eten + voldoende bewegen. Maar is deze optelsom écht voldoende om ‘gezond’ te zijn? Zien we niets over het hoofd?

Bekijk aandachtig de cartoon en beantwoord de vragen.

Wat zie je letterlijk op de cartoon?

Wat staat er in de tekstballon?

Wat betekent dat? Vink het juiste antwoord aan. niets laten zien aan anderen, alles voor jezelf houden niets voor jezelf kunnen houden, alles doorvertellen

Dit is een vorm van taalhumor. Wat is hier zo grappig aan?

Wat zou de sla opkroppen, denk je?

Waarom is de sla bij de dokter? Vink het juiste antwoord aan.

Hij voelt zich lichamelijk niet goed.

Hij voelt zich mentaal niet goed.

De sla voelt zich dus duidelijk niet goed in zijn vel. Wat zou hiervan de oorzaak kunnen zijn?

We kunnen onze ‘optelsom’ nu aanpassen: gezond leven = gezond eten + voldoende bewegen + zich mentaal goed voelen

De formule voor een gezond leven

gezond leven = gezond eten + voldoende bewegen + zich mentaal goed voelen

Je ‘gelukkig voelen’ of je ‘mentaal goed voelen’: wat is dat en hoe doe je het? Wel, ook over die vraag heeft het Vlaams Instituut Gezond Leven nagedacht. Ze verzamelden alle kennis over geluk in de geluksdriehoek. Bekijk het filmpje.

Bekijk de geluksdriehoek. Welke drie factoren spelen een rol in hoe gelukkig je je voelt?

Waarom staat de geluksdriehoek een beetje ‘scheef’?

Plaats de onderstaande cijfertjes in de juiste cirkeltjes bij de geluksdriehoek. Tip: kijk goed naar de icoontjes, die kunnen je helpen.

1. Bij wie vind je steun?

2. Ben je soms niet te streng voor jezelf?

3. Wat wil je bereiken?

4. Hoe beteken jij iets voor anderen?

5. Waar ben je trots op?

6. Waar krijg je energie van?

7. Wat vind je belangrijk in je leven?

Kies twee vragen uit die je voor jezelf wilt beantwoorden. Hieronder kan je je antwoord kort noteren.

Wat is mentale gezondheid?

Mentale gezondheid gaat over hoe je denkt, hoe je je voelt en hoe je met anderen omgaat.

Ik heb heel weinig zelfvertrouwen. Wat kan ik doen?

“Niemand vindt mij leuk”, “Ik kan dat niet”, “Ik ben niet knap genoeg” ... Heb jij ook soms negatieve gedachten? Onthoud dan goed dat ze niet waar zijn, het zijn gewoon woorden in je hoofd. Je vrienden, ouders of leerkrachten denken er zeker anders over. Wees dus niet zo streng voor jezelf, die negatieve gedachten zijn immers niet goed voor je zelfvertrouwen. Ze zorgen ervoor dat je je niet goed in je vel voelt.

Welke tips kan je aan het meisje op de foto geven om haar zelfvertrouwen te vergroten?

Boost je zelfvertrouwen!

We maken een moodtracker! Dit boekje vind je in het midden van deze module. De bedoeling is dat je – als je iets goeds hebt gedaan – dat invult op een lijntje en een straal inkleurt. Blijf dit doen totdat de moodtracker volledig ingekleurd is. Een aantal voorbeeldjes:

- Ik heb een klasgenoot geholpen met wiskunde.

- Ik heb vriendelijk gelachen naar de verkoper in de supermarkt.

- Ik koos een appel in plaats van een zakje chips.

Maar wat als je je toch even wat minder gelukkig voelt? Wel, herinner je je de krop sla nog?

Krop je gevoelens niet op, maar praat erover. Als je dit doet, zal je je mentaal én lichamelijk beter voelen. Ben je geen prater? Niet erg hoor, het uiten van gevoelens kan ook op andere manieren: schrijven, muziek maken, knutselen, tekenen, wenen of eens goed lachen.

Naar wie ga jij het liefst als je hulp nodig hebt? Markeer in het geel wat voor jou het meest passend is in de tabel hieronder. Verzamel daarna de gegevens van de klas en vul de tweede en de derde kolom aan.

KLAS PROCENT

een vriend(in) %

(stief)mama of (stief)papa %

broer of zus

een leerkracht

een leerlingbegeleider

het internet %

andere

formule procentberekening

= (aantal leerlingen van de klas / totaal aantal leerlingen van de klas) x 100

Je bent niet alleen! 1 op 5 jongeren zegt dat ze zich soms niet goed in hun vel voelen. Best veel, hé? Maar van die jongeren praat meer dan de helft er niet over!

Ze kroppen het op. Misschien moeten we dus een beetje meer voor elkaar zorgen.

Maar hoe zie je dat een vriend of vriendin zich mentaal niet goed voelt? VLESP en Te Gek!? hebben de campagne ‘4 voor 12’ opgericht om ons tips te geven.

Scan de QR-code en bekijk het filmpje. Er zijn vier signalen die erop kunnen wijzen dat het niet goed gaat met iemand. Schrijf ze bij de juiste emoji.

Psychische problemen brengen vaak veranderingen in gedrag met zich mee. Let op als dat gedrag nieuw is of duidelijk toeneemt.

Als het niet goed gaat met iemand, dan merk je dat meestal aan emoties. Die persoon is vaker en sneller boos, heeft minder energie, gaat sneller huilen …

Er is evenveel pijn in de wereld als geluk, dus waarom alleen over dat laatste spreken?

Selah Sue, zangeres en meter van Te Gek!?

Mensen die het psychisch zwaar hebben, zonderen zich af van de buitenwereld en keren zich meer in zichzelf.

Uit wat mensen zeggen, kan je afleiden dat ze het lastig hebben. Soms is dat duidelijk, soms ontwijkend en vaag.

Vraag gerust raad aan iemand! Niet alleen in je directe omgeving kan je hulp vinden om te praten over je gevoelens. Er zijn ook mensen die hiervoor speciaal zijn opgeleid. Hieronder vind je enkele van die ‘professionele hulplijnen’. Ga met een groepje samen zitten en stel straks één van de hulplijnen voor aan de rest van de klas. Je kan hiervoor de hulpbladen op Polpo gebruiken.

Eeten drinkdagboek: week

WAAROM HEB IK DAT GEGETEN?

Ik voelde me gelukkig.

Ik voelde me triest. Ik voelde me gestrest. Ik was boos. Ik verveelde me. andere reden

Ik voelde me gelukkig. Ik voelde me triest. Ik voelde me gestrest. Ik was boos. Ik verveelde me. andere reden

Ik voelde me gelukkig. Ik voelde me triest. Ik voelde me gestrest. Ik was boos. Ik verveelde me. andere reden

Ik voelde me gelukkig. Ik voelde me triest. Ik voelde me gestrest. Ik was boos. Ik verveelde me. andere reden

Ik voelde me gelukkig. Ik voelde me triest. Ik voelde me gestrest. Ik was boos. Ik verveelde me. andere reden

Ik voelde me gelukkig. Ik voelde me triest. Ik voelde me gestrest. Ik was boos. Ik verveelde me. andere reden

WAT HEB IK GEGETEN? HAD IK HONGER?

DAG

ontbijt ja neen Het is een gewoonte. Anders heb ik geen energie. Ik wil sterk en gezond blijven. Het is gezellig. Ik had er zin in. Ik had het verdiend.

tussendoortje ja neen Het is een gewoonte. Anders heb ik geen energie. Ik wil sterk en gezond blijven. Het is gezellig. Ik had er zin in. Ik had het verdiend.

middag ja neen Het is een gewoonte. Anders heb ik geen energie. Ik wil sterk en gezond blijven. Het is gezellig. Ik had er zin in. Ik had het verdiend.

ja neen Het is een gewoonte. Anders heb ik geen energie. Ik wil sterk en gezond blijven. Het is gezellig. Ik had er zin in. Ik had het verdiend.

ja neen Het is een gewoonte. Anders heb ik geen energie. Ik wil sterk en gezond blijven. Het is gezellig. Ik had er zin in. Ik had het verdiend.

ja neen Het is een gewoonte. Anders heb ik geen energie. Ik wil sterk en gezond blijven. Het is gezellig. Ik had er zin in. Ik had het verdiend.

tussendoortje

avond

snack

Ik voelde me gelukkig. Ik voelde me triest. Ik voelde me gestrest. Ik was boos. Ik verveelde me. andere reden

Ik voelde me gelukkig. Ik voelde me triest. Ik voelde me gestrest. Ik was boos. Ik verveelde me. andere reden

Ik voelde me gelukkig. Ik voelde me triest. Ik voelde me gestrest. Ik was boos. Ik verveelde me. andere reden

Ik voelde me gelukkig. Ik voelde me triest. Ik voelde me gestrest. Ik was boos. Ik verveelde me. andere reden

Ik voelde me gelukkig. Ik voelde me triest. Ik voelde me gestrest. Ik was boos. Ik verveelde me. andere reden

Ik voelde me gelukkig. Ik voelde me triest. Ik voelde me gestrest. Ik was boos. Ik verveelde me. andere reden

ontbijt ja neen Het is een gewoonte. Anders heb ik geen energie. Ik wil sterk en gezond blijven. Het is gezellig. Ik had er zin in. Ik had het verdiend.

tussendoortje ja neen Het is een gewoonte. Anders heb ik geen energie. Ik wil sterk en gezond blijven. Het is gezellig. Ik had er zin in. Ik had het verdiend.

middag ja neen Het is een gewoonte. Anders heb ik geen energie. Ik wil sterk en gezond blijven. Het is gezellig. Ik had er zin in. Ik had het verdiend.

ja neen Het is een gewoonte. Anders heb ik geen energie. Ik wil sterk en gezond blijven. Het is gezellig. Ik had er zin in. Ik had het verdiend.

tussendoortje

avond ja neen Het is een gewoonte. Anders heb ik geen energie. Ik wil sterk en gezond blijven. Het is gezellig. Ik had er zin in. Ik had het verdiend.

snack ja neen Het is een gewoonte. Anders heb ik geen energie. Ik wil sterk en gezond blijven. Het is gezellig. Ik had er zin in. Ik had het verdiend.

2.4 ... en de wereld rond je

We hebben nu ’s wereld drie bekendste driehoeken besproken. Om gezond te leven moet je:

1. gezond eten, 2. voldoende bewegen, 3. gelukkig zijn.

We kunnen dus zelf heel wat inspanningen doen om gezond te leven. Onze gezondheid wordt echter óók beïnvloed door de wereld waarin we leven. Daar hebben we vaak iets minder controle over.

Bekijk de krantenknipsels. Los daarna de vragen op de volgende bladzijde op.

Nog voor hun geboorte hebben baby’s al roetdeeltjes in hun longen en hersenen

In vitale organen van ongeboren baby’s zijn al sporen van luchtvervuiling terug te vinden. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Universiteit Hasselt en de Universiteit van Aberdeen.

“Eerder onderzoek van ons team toonde al aan dat er in alle trimesters van de zwangerschap roetdeeltjes in de placenta terug te vinden zijn. Nu zien we dat die roetdeeltjes daar niet blijven, maar ook echt in de organen van de foetus terechtkomen”, zegt professor Tim Nawrot.

© KH, ‘NOG VOOR HUN GEBOORTE HEBBEN BABY’S AL ROETDEELTJES IN HUN LONGEN EN HERSENEN’, VRT NWS, 06/10/2022

PFAS-vervuiling in centrum Kieldrecht gevonden: “Eet geen zelf geteelde groenten en fruit en minder eitjes uit eigen tuin”

Kieldrecht/MelseleOok in Kieldrecht bij Beveren-Waas is er PFAS opgespoord in de bodem. Op de rand van het woongebied in Kieldrecht werd vroeger geoefend door de brandweer. Restanten van het blusschuim hebben resten van PFAS achtergelaten en daardoor moeten inwoners in Kieldrecht nu maatregelen nemen. Ook in Melsele, waar de wegenwerken op de N70 werden stilgelegd, laat de PFOS-problematiek zich harder voelen dan gepland.

© DV, ‘PFAS-VERVUILING IN CENTRUM KIELDRECHT GEVONDEN: “EET GEEN ZELF

GETEELDE GROENTEN EN FRUIT EN MINDER EITJES UIT EIGEN TUIN”, GAZET VAN ANTWERPEN, 08/02/2022

Bijna 3 ongevallen per dag met e-steps in België: verkeersinstituut pleit voor minimumleeftijd

In België werden in 2021 1.022 ongevallen met e-steps geregistreerd. Dat zijn er bijna drie per dag, zo blijkt uit de laatste verkeersveiligheidsbarometer van Vias in samenwerking met de federale politie.

© BIJNA 3 ONGEVALLEN PER DAG MET E-STEPS IN BELGIË: VERKEERSINSTITUUT PLEIT VOOR MINIMUMLEEFTIJD’, DE MORGEN, 21/02/2022

Daarom is een appel wassen niet voldoende

Je appel even onder de kraan houden is niet voldoende om alle pesticiden af te spoelen, schrijven Amerikaanse onderzoekers. De nieuwe studie geeft meteen ook een andere manier mee om fruit en groenten beter schoon te maken.

© ELVH, DAAROM IS EEN APPEL WASSEN NIET VOLDOENDE, HET NIEUWSBLAD, 27/10/2017

Waarom je pas gekochte kleren altijd eerst moet wassen

“Het is beter dat je pas aangekochte kleren eerst wast voordat je ze aantrekt.” Die waarschuwing heeft het Franse Agentschap voor de Gezondheid (ANSES) woensdag rondgestuurd. “Want nieuwe kleren bevatten vaak giftige, soms zelfs kankerverwekkende stoffen.” Hetzelfde advies weerklinkt bij de FOD Gezondheid. “Alleen al voor de hygiëne. Van productie tot verkoop, door hoeveel handen is zo’n T-shirt al geweest als jij hem koopt?”

© MTM, WAAROM JE PAS GEKOCHTE KLEREN ALTIJD EERST MOET WASSEN, DE STANDAARD, 04/07/2018

Welke omgevingsfactoren zijn schadelijk voor onze gezondheid? Markeer ze in de krantenknipsels.

We zoomen even in op het laatste krantenartikel (zie oranje kader). In de kop staat de onderzoeksvraag: ‘Waarom moet je pas gekochte kleren altijd eerst wassen?’. Zoek het antwoord in het artikel en noteer het hieronder.

Hoe kan je zelf voor een goede lichaamshygiëne zorgen? Schrijf bij de kruisjes enkele hygiënetips.

Covid heeft ons geleerd hoe we besmetting en verspreiding van virussen kunnen verminderen.

Hoe? Bespreek het aan de hand van de icoontjes hieronder.

Wie of wat bepaalt wat ik eet?

Antwoord: ikzelf! Makkelijk hoor. Volgende vraag. Ho, stop! Eventjes goed nadenken. Is dat wel zo? Wordt ons eetgedrag niet beïnvloed door andere factoren?

3.1 Ik beslis wat ik eet

Stel: Je gaat naar de supermarkt, met welke zaken hou je rekening als je je winkelkar vult? Brainstorm er even op los.

3.2 Mijn vrienden beslissen wat ik eet

Stel: Je vrienden kopen na schooltijd allemaal een zak chips in het winkeltje om de hoek. Zou jij dan voor een lekker stuk fruit gaan? Waarom wel / niet?

Welke producten of merken zijn momenteel zo cool dat iedereen ze wil hebben? Heb je zelf al eens iets gekocht omdat je vrienden het ook hadden, om ‘erbij te horen’?

Groepsdruk kan dus voor een stuk bepalen wat we kopen/eten (of net niet kopen/eten). Het wordt meestal als iets ‘negatiefs’ gezien. Toch kan groepsdruk ook heel positief zijn.

Bekijk het campagnefilmpje van Dagen Zonder Vlees Hoe wordt ‘groepsdruk’ hier positief gebruikt?

Bedenk nog een paar andere voorbeelden van positieve groepsdruk en bespreek.

Bedenk een voorbeeld van een moment waarop een groep een positieve invloed had op jouw gedrag en bespreek.

3.3 (Sociale) media beslissen wat ik eet

Bekijk de foto’s en beantwoord de volgende vraag: ‘Op welke manieren beïnvloeden (sociale) media wat we eten of niet eten, liken, kopen ...?’

© NIENKKE

© MANLY - PHOTO EDITOR FOR MEN

© IRUANXX

© BODYPOSIPANDA

© RETOUCHE ME APP

© SHUTTERSTOCK

© CHRISTOPHER NAM

© YOLANDA GAMPP

© PEOPLE.COM

© DANDAN23_CHINA

© SANDRA BEKKARI

Wie of wat bepaalt ons eet- (en ook ons keuze-) gedrag?

1 Ikzelf

o.a. mijn smaak, mijn gewoontes, mijn kennis, mijn budget …

2 Mijn vrienden

- Bij social advertising krijgen jongeren berichten te zien met voorstellen over pagina’s die ze leuk zouden kunnen vinden of krijgen jongeren berichten als ‘Je vriend vindt dit leuk’. Het speelt in op de invloed van vrienden en op ieders behoefte om bij een groep te horen.

Dit is een eerder negatieve vorm van groepsdruk.

- Groepsdruk kan echter ook positief zijn, bv. Dagen Zonder Vlees

3 (Sociale) media

o.a. bodyshaming, challenges, social influencers …

Wanneer eet ik duurzaam?

Als je het bekende ‘D-woord’ opzoekt in een woordenboek, dan vind je dit:

DUURZAAM BETEKENT

lang durend, weinig aan slijtage of bederf onderhevig, het milieu weinig belastend, duurzame energiebronnen (wind, zon, waterkracht ...), duurzaam produceren

Hmmm, klinkt best moeilijk, toch? Nicolas en Caroline leggen het in het volgende filmpje duidelijker uit …

4.1 Ik eet wat ik hier en nu heb

Bekijk het filmpje over het duurzame restaurant van Caroline en Nicolas. Los daarna de opdrachten op.

Wat serveren Nicolas en Caroline niet in hun restaurant? Doorkruis die producten.

Waarom kopen ze hun meubels niet bij Ikea?

Waarom gebruikt Nicolas geen avocado’s in zijn gerechten?

In het restaurant van Caroline en Nicolas werken ze enkel met seizoens- en lokale producten. Verbind wat samen hoort.

lokale producten

seizoensproducten

wat we hier hebben

wat we nu hebben

Wat kom je te weten over de bloemen die Caroline op de tafels van haar restaurant zet?

Probeer nu in eigen woorden te zeggen wat ‘duurzaam’ betekent wanneer het over voedsel gaat.

We gaan even verder in op seizoensproducten.

Scan de code en zoek op de site drie redenen om lokale producten van het seizoen te kopen.

1: 2: 3:

Waarom zijn lokale producten van het seizoen goedkoper? Vink alle juiste opties aan.

Het kost minder om die producten te kweken (er moeten bv. geen serres verwarmd worden). Er is minder brandstof nodig om de producten naar de winkels te brengen (ze moeten bv. niet met het vliegtuig vervoerd worden).

Ze bevatten meer vitaminen in vergelijking met dezelfde groenten en fruit die buiten het seizoen geoogst worden.

Waarom zijn lokale producten van het seizoen beter voor het milieu?

In welk seizoen verjaar jij? Surf opnieuw naar de site van de seizoensproducten. Van welke groenten kan je in ‘jouw’ seizoen genieten? Selecteer er vijf die jij lekker vindt en noteer ze hieronder.

1: 2: 3: 4: 5:

De winkelketen Carrefour organiseerde een tijd geleden de campagne ‘Word Belgetariër!’. Welke appelmerken hebben ze toen gepromoot? Kleur het bolletje bij de juiste kolom.

Jonagold

Morgana

Kanzi

Belgica

Waarom zetten ze net díe appelmerken in de kijker?

Granny Smith

Pink Lady Jazz

Royal Gala

Wat betekenen deze labels? Welk logo is hier ‘de vreemde eend in de bijt’? Kruis aan. Leg ook uit waarom.

4.2 Ik hou het plasticvrij

De milieuorganisatie Greenpeace reikt elk jaar de Mispaksel-prijs uit. Welke producten worden volgens jou geselecteerd voor deze verkiezing? Kijk goed naar de foto’s én naar de hashtag.

Waarom zijn plastic verpakkingen niet duurzaam? Zoek het antwoord op en leg het daarna uit in je eigen woorden.

Je hebt vast al eens gehoord van de ‘plastic soep’. Bekijk de filmpjes hieronder. Wat raakt jou?

Plastic bedreigt het leven in de zeeën en op het land. Zeg dus zoveel mogelijk ‘nee’ tegen plastic. Verzamel hieronder drie tips waarmee jij het verschil kan maken. Wissel daarna jullie tips uit.

1: 2: 3:

Van positieve groepsdruk gesproken!

Ken je de actie ‘Mei plasticvrij’? Surf naar de website om een beetje achtergrondinfo te verzamelen.

Wat doet de overheid om ervoor te zorgen dat de plastic soep niet nóg groter wordt? Verzamel met de klas drie voorbeelden.

1: 2: 3:

4.3 Ik verkies plantaardige voeding

De voedingsdriehoek leerde ons om vaker voor plantaardige voeding te kiezen (in plaats van dierlijke voeding). Dierlijke producten (en zeker rood vlees of ultrabewerkt vlees) zijn namelijk minder goed voor onze gezondheid. We zagen ook dat Nicolas en Caroline geen vlees of vis serveren in hun restaurant omdat dat geen duurzame voeding is. Veel mensen weten echter niet hoe dat komt.

Vergelijk de infografieken. Waarom is een veggieburger duurzamer dan een hamburger?

De voedingsdriehoek zei echter ook dat we niet plots met z’n allen vegetariër moeten worden. Er zijn tussenoplossingen. Heb je bijvoorbeeld al gehoord van ‘flexitariërs’? Ook dat is al een stap in de goede richting om de vleesproductie af te bouwen.

Verbind de begrippen met de passende uitleg.

vegetariër iemand die geen vlees eet, maar wel vis flexitariër iemand die geen dierlijke producten eet, ook geen melk of eieren veganist iemand die minstens één dag per week geen vlees of vis eet pescotariër iemand die geen vlees of vis eet, maar wel zuivel en eieren

Waarom kiezen meer en meer mensen ervoor om minder (of geen) vlees te eten? Verzamel zo veel mogelijk redenen.

Wat vind jij van vlees eten? Vind je dat wel OK of eerder ‘not done’? Of ben je een flexitariër? Geef je mening en zorg voor een goed argument. (Vergeten hoe je moet argumenteren? Check p. 5!)

Duurzaam eten? Graag!

Wil je duurzaam eten? Hou dan rekening met deze punten:

1. lokaal

2. seizoensgebonden

3. verpakkingsarm

4. weinig vlees/vis EEN

Hoeveel betaal ik voor mijn eten?

‘Ik zou graag gezond en duurzaam eten, maar ik heb niet genoeg geld …’

Klopt deze uitspraak wel? Is duurzaam sowieso duur? Kunnen we budgetvriendelijk, maar toch gezond winkelen? Hoeveel geeft een gezin eigenlijk uit aan voeding? Deze vragen (en meer) onderzoeken we in dit hoofdstuk. Ready? Go!

5.1 Hoeveel geef ik uit? Aan wat? Waarom?

Hieronder zie je twee cirkeldiagrammen die het budget tonen van een gemiddeld Belgisch gezin, 50 jaar geleden en nu. Beoordeel de uitspraken met waar of niet waar.

woning en nutsvoorzieningen

voeding geneeskundige zorgen transport alcohol en tabakswaren

meubels en apparaten persoonlijke verzorging

kleding en schoenen horeca ontspanning communicatie onderwijs

In 2023 is voeding - na wonen - de tweede grootste uitgavenpost van een gezin.

In 1973 ging zo’n kwart van het gezinsbudget naar voeding, dat is in 2023 verminderd tot 15,9%.

Voeding weegt nu meer op het gezinsbudget dan vroeger.

In 1973 ging 3% van het gezinsbudget naar eten op restaurant, in 2023 is dat bijna verdrievoudigd.

We geven nu minder uit aan alcohol en tabak dan 50 jaar geleden.

De infografiek is deels gebaseerd op een artikel uit De Tijd met als titel ’50 jaar gezinsbudget, van basisbehoeften naar luxe’. Wat zou men daarmee bedoelen?

WAAR

NIET WAAR

1973

2023

Waar geven we (veel) geld aan uit?

Ons uitgavenpatroon is de voorbije 50 jaar sterk veranderd. Algemeen gesproken geven we nu meer geld uit aan luxeproducten in plaats van aan levensnoodzakelijke (of basis-)producten.

‘Luxe’ is voor iedereen anders. Bekijk de reclamespot.

Maar basisbehoeften zijn eigenlijk voor iedereen gelijk, of je nu arm of rijk bent. Het zijn dingen die je nodig hebt om in leven te blijven. Markeer de basisbehoeften in de onderstaande tabel.

medicijnen drinken mascara

boeken PlayStation onderdak

Netflix op reis gaan op restaurant gaan eten geloof kleding

onderwijs zuurstof sporten

Alles wat je nodig hebt of graag zou willen hebben, noemen we behoeftes. Sommige zaken hebben we echt nodig om te overleven (zoals voedsel, zuurstof ...). Dat zijn onze basisbehoeftes. Andere zaken hebben we nodig om goed met anderen te kunnen samenleven (zoals onderwijs, sportvereniging, geloof …). Dat zijn sociale behoeftes. En ten slotte zijn er ook dingen waarnaar we verlangen, die ons leven aangenamer zouden kunnen maken, maar niet van levensbelang zijn (zoals op reis gaan, een PlayStation …). Dat is luxe

Een mens heeft (oneindig veel) behoeftes, maar niet alle behoeftes zullen we kunnen bevredigen, omdat we – onder meer – een beperkt budget hebben. Misschien wil je wel dolgraag een nieuwe gsm, maar heb je er momenteel het geld niet voor. We moeten dus vaak keuzes maken. Welke behoeftes zijn dringend, welke niet? Welke dingen heb ik écht nodig, welke dingen niet?

Welke behoeftes heb jij momenteel? Welke behoeftes zal je kunnen bevredigen en welke niet? Hoe komt dat? Bespreek met de klas.

We geven veel geld uit. Soms té veel. Hoe kan het goedkoper? Noteer bij de voorbeelden hieronder wat een andere, goedkopere mogelijkheid zou kunnen zijn. Bespreek het nadien met je klasgenoten.

SAMEN OP RESTAURANT

Joepie! Het is je verjaardag. Dan mag jij kiezen van mama en papa wat en waar jullie iets eten. Je twijfelt tussen een pizza bij de Pizza Hut of het leveren van pitta’s.

SAMEN OP VAKANTIE

De gemiddelde Belg betaalt meer dan 1000 euro per jaar voor zijn vakantie. De vervoerskosten zijn daar niet bijgeteld.

Wat we kopen, hangt dus voor een stuk af van ons budget, maar er zijn ook andere factoren die ons koopgedrag beïnvloeden.

Denk even terug aan de laatste dingen die je kocht. Waarom kocht je ze? Werd je hierbij beïnvloed door iets? Bekijk de onderstaande oefening en vul de kolommen aan.

PERSOONLIJKE FACTOREN

Voorbeelden van persoonlijke factoren zijn je budget, je leeftijd, je humeur, je roots, je geloof …

Geef een voorbeeld van een aankoop die je onlangs deed onder invloed van persoonlijke factoren.

PSYCHOLOGISCHE FACTOREN

Door onze zintuigen (voelen, horen, zien, smaken en ruiken) nemen we bewust of onbewust prikkels waar, waardoor we wel of niet overtuigd worden om iets te kopen.

Geef een voorbeeld van een aankoop die je onlangs deed onder invloed van psychologische factoren.

SOCIALE FACTOREN

Door andere personen (je vrienden, familie, klasgenoten, idolen, influencers …) word je beïnvloed om iets al dan niet te kopen.

Geef een voorbeeld van een aankoop die je onlangs deed onder invloed van sociale factoren.

© TOBIAS STEINERT / SHUTTERSTOCK.COM

Door welke factoren laat je je het meest beïnvloeden? Is dat bij je klasgenoten ook het geval? Bespreek.

Waarom koop ik wat ik koop?

Ons koopgedrag wordt beïnvloed door drie factoren:

1. persoonlijke factoren

2. psychologische factoren

3. sociale factoren

Bespreek bij elke situatie wat het koopgedrag hier beïnvloedt. Duid de meest beïnvloedende factor aan.

Aan de kassa van de supermarkt lagen er regenbooglolly’s. We kregen die vroeger altijd bij oma. Ik heb er meteen één gekocht!

persoonlijke factoren

psychologische factoren sociale factoren

Mijn vrienden kochten op uitstap allemaal een broodje. Ik had boterhammen meegebracht van thuis, want ik spaar mijn geld liever voor een nieuw skateboard.

persoonlijke factoren

psychologische factoren sociale factoren

Op Insta zag ik dat mijn favoriete voetballer die nieuwste sportdrank drinkt, dus ik vroeg mijn ma om die ook te kopen.

persoonlijke factoren

psychologische factoren sociale factoren

Na school stopten we bij de winkel. Iedereen kocht iets om te drinken. Ik had niet echt dorst, maar heb dan ook maar een cola gekocht.

persoonlijke factoren

psychologische factoren sociale factoren

5.2 Ik koop gezond, lekker, duurzaam én budgetvriendelijk

Bekijk de tabellen hieronder goed en bespreek met je klasgenoten wat ze proberen duidelijk te maken.

PRIJS VAN GROENTEN IN DE WINTER

boter huismerk boter bio huismerk

boter A-merk

PRIJS/KG € 3,98 € 6,73 € 9,78 BOTER

Een A-merk is een merk dat je terugvindt in de meeste grootwarenhuizen van een land (bijvoorbeeld Kellogg’s, Nutella, Chiquita …), dit in tegenstelling tot huismerken (merken van grootdistributie). A-merken kennen een grote naamsbekendheid of stralen een kwaliteitsimago uit, wat vaak het resultaat is van grote reclamecampagnes.

sla (350 g)

kropsla, volledig

ijsbergsla, volledig

grootdistributie

gemengde sla, gewassen

€ 1,79

€ 1,59

huisbereid

biosoep (2,5 l)

1 kg wortelen

€ 1,75

grootdistributie

€ 5,48 ijsbergsla, gesneden

2 uien kruiden

€ 3,94

Bij groenten en fruit kan je meestal uit verschillende bereidingen kiezen: reeds schoongemaakt, reeds gepeld, reeds gemengd … Dat zijn allemaal stappen die we ook zelf kunnen uitvoeren als we die groenten en fruit ‘zuiver’ zouden kopen.

©

PRIJS PER KILO

aardappelen

wortelen (bio)

pompoen peren tomaten bulgur yoghurt lychees

€ 1,35

€ 1,75

€ 1,87

€ 1,89

€ 2,69

€ 3,70

€ 3,73

€ 4,83

champignonsoep

pizza 4 kazen

ontbijtgranen met honing nems

muntsnoepjes

dessertcrème

kalkoenfilet

“dieet” chocoladereep

1 kw/h (energie)

€ 1,59

€ 0,30

€ 0,54

€ 4,18

biologische veloutésoep van wortelen (2,5 l)

€ 9,40

De biologische velouté van wortelen is een voorbeeld van een bereide maaltijd die je kan kopen in een warenhuis. Veel mensen kopen dit omwille van tijdsbesparing.

€ 5,58

€ 5,79

€ 7,97

€ 9,72

€ 13,27

€ 13,47

€ 19,96

€ 32,81

De prijzen van groenten en fruit worden bijna altijd uitgedrukt per kilo. Bij andere producten van de winkel wordt dit meestal per eenheid gedaan. Om echt prijzen te kunnen vergelijken, werken we echter het best met de prijzen per kilo.

De kostprijs is een belangrijke factor bij een aankoop, want voor sommige producten zijn er grote prijsverschillen. Dat hangt af van het merk, de winkel, de bereiding … Kijk bijvoorbeeld eens naar ‘de scampi’.

Er zijn heel veel verschillende scampi’s, maar wij houden eventjes enkel rekening met het verschil tussen ongepeld en gepeld. Zoek voor beide soorten de prijzen op in de webshops van Colruyt, Carrefour en Delhaize. Noteer alle prijzen op de juiste plaats in de onderstaande tabel, maar reken wel altijd uit per kg.

COLRUYT CARREFOUR DELHAIZE

ongepeld gepeld

Markeer in de tabel de hoogste prijs rood en de laagste prijs groen. Wat kan deze prijsverschillen verklaren?

Het Eén-programma Voor hetzelfde geld zocht uit waarom er zulke grote prijsverschillen zijn voor ingevroren scampi’s. In de winkel variëren de prijzen voor dit populaire beestje immers van ongeveer 10 euro per kilogram tot meer dan het viervoudige. Bekijk een fragment uit de aflevering en vul het onderstaande schema aan.

Onderzoeksvraag: “Smaken dure scampi’s beter dan goedkopere scampi’s?”

1 Welke scampi’s hebben de smaaktest gewonnen?

soort: gekweekte in het wild gevangen

winkel:

prijs per kilo:

Beantwoord nu de onderzoeksvraag:

2 Welke scampi’s werden ‘runner-up’ in de smaaktest?

soort: gekweekte in het wild gevangen

winkel:

prijs per kilo:

Wat kan de grote prijsverschillen verklaren? Wat garandeert dit label?

© Labelinfo.be De databank van duurzaamheidslabels en een gids voor iedereen die bewust wil kopen.

Gezonde en duurzame voeding is niet per se duurder

Seizoensgroenten en -fruit zijn goedkoper dan wanneer je ze buiten het juiste seizoen koopt. Als je producten van het huismerk koopt, zijn die goedkoper dan dezelfde producten van bekende merken.

Je moet voeding altijd vergelijken aan de hand van de prijs per kilogram. Zo zie je dat ongezonde voeding, zoals snoep, vaak duurder is dan gezonde voeding, zoals fruit of groenten.

Als je zelf je maaltijden klaarmaakt en de producten wast, pelt en bereidt, dan ben je vaak goedkoper af dan wanneer je bereide maaltijden en industriële producten koopt.

5.3 Ik wil iets meer betalen als ...

Hoewel de kostprijs een belangrijke factor is bij een aankoop, zijn veel mensen toch bereid om af en toe iets meer te betalen voor voeding. Voor welke producten ben jij bereid iets meer te betalen? Markeer ze in het rooster en leg daarna uit waarom je ze gemarkeerd hebt.

kwalitatieve producten lokale producten verse producten

duurzame producten duurzame verpakkingen eerlijke producten

merkproducten

producten die een prijs gewonnen hebben gezonde producten

Bekijk het filmpje ‘Goed nieuws: onze reep wordt (ietsje) duurder!’ Los daarna de opdrachten op.

Waarom wordt de reep van Tony’s Chocolonely iets duurder?

Vind je dit een goed idee? Zorg voor goede argumenten.

Lees de uitspraken en geef ze een score door een kruisje in de tabel te plaatsen. Als je volledig akkoord gaat, dan geef je een 5. Als je helemaal niet akkoord gaat, dan geef je een 1. Bespreek en vergelijk met je klasgenoten.

Ik wil meer betalen voor een reep chocolade als ik weet dat de boer die de bonen levert een correcte prijs krijgt.

Het is aan de winkel om slaafvrije repen in de rekken te leggen en de andere niet aan te bieden.

De overheid moet zorgen dat er geen slaven meer werken op de cacaoplantages.

Onze school zet in op duurzame producten.

Denkwijzer

We herbekijken nu even de stelling van ‘Denkwijs’. ‘Gezond en duurzaam eten is goed voor jou en voor het milieu, maar het is veel te duur.’

Toen was ik het met de stelling. Nu ben ik het met de stelling.

Staaf je antwoord met twee nieuwe argumenten.

Soms kom je in situaties terecht waarin je de ander wilt of moet overtuigen van jouw standpunt. Dat doe je door goede argumenten te geven.

1

JE NEEMT EEN STANDPUNT IN:

Ik vind dat …

Ik denk dat … Volgens mij …

argument 1

2

JE LEGT UIT WAAROM JE IETS VINDT: want … omdat … aangezien …

= argumenteren

argument 2

1

Finale

Wat je in deze module geleerd hebt, is sowieso heel zinvol. Maar het zou ook leuk zijn om de theorie even in praktijk om te zetten, niet? Tuurlijk! OK, here we go! We maken lekkere fruitbrochettes voor de hele klas!

Een goede voorbereiding is het halve werk

Welke fruitsoorten gebruiken we voor de fruitbrochettes?

Check eerst nog eens waar fruit op de voedingsdriehoek te vinden is.

Hoeveel fruitsoorten kiezen we? (Tip: Hoeveel stukjes kunnen op een satéstokje?)

Kies voor seizoensgebonden fruitsoorten. Check daarvoor opnieuw de website.

Kies minstens één inlandse fruitsoort.

Noteer hieronder de fruitsoorten.

Hoeveel fruit moeten we kopen?

Wat hebben we nog nodig (behalve fruit, duh)?

Als je bekertjes wil kopen, kies dan voor herbruikbaar materiaal of voor duurzaam wegwerpservies (bv. biologisch afbreekbaar, composteerbaar).

Waar kopen we ons fruit? Selecteer twee winkels in de buurt.

Hoeveel zal het kosten?

De helft van de klas surft naar de website van winkel A, de andere helft surft naar de website van winkel B. Zoek de fruitprijzen in deze winkels op en vergelijk daarna de totaalprijs. Voor welke winkel kiezen we?

Kan het goedkoper? Waarop kunnen we letten? Zijn er alternatieven?

Het fruitshoppen!

Wie zal het fruit kopen? Wanneer?

Neem foto’s van de verpakking (om die later klassikaal te bespreken).

Hou de rekeningen bij (om later de kosten te berekenen).

En verder…

Wie zal het fruit snijden? Wanneer? Waar? (Tip: Het fruit niet te lang op voorhand snijden. Om te voorkomen dat het fruit (bv. banaan) snel bruin wordt, kan je een paar druppeltjes citroen toevoegen.)

Hygiëne boven alles! Handen wassen voor en na.

Wie doet de afwas? Waar? Wanneer?

Wat doen we met het afval? Is er een compostbak op school?

Wat doen we met overschotjes? We willen natuurlijk geen voedselverspilling.

2 Tijd om te smullen!

3 We kaarten na

Door de finaleopdracht te evalueren, ontdekken we wat er goed én wat er minder goed verliep. Zo kunnen we het de volgende keer nóg beter (of lekkerder) aanpakken.

Waarom duurzaam? Seizoensgebonden?

Verpakking bespreken aan de hand van de foto’s.

Was er (veel) overschot? Was er te weinig fruit aangekocht?

Was het lekker?

Nog andere zaken?

Colofon

Portfolio

Ik kan een voorbeeld geven van hoe je een keuze maakt.

Ik kan het belang van een gezonde levensstijl uitleggen.

Ik kan voorbeelden geven van hoe je gezond eet en beweegt om een gezonde levensstijl te hebben.

Ik weet wat me zelfvertrouwen geeft en wat me onzeker maakt.

Ik begrijp dat mentale gezondheid ook een deel uitmaakt van een gezonde levensstijl.

Ik begrijp dat ons eet- en keuzegedrag bepaald wordt door mezelf, mijn vrienden en sociale media.

Ik ken een aantal voorwaarden om duurzaam te leven.

Ik kan uitleggen waarom gezonde en duurzame voeding niet per se duurder is.

Ik weet dat ons uitgavenpatroon sterk veranderd is in vergelijking met vroeger.

handeling gesprek

spreken tip

Ja Nee Oefentips

Finale

Je maakt fruitbrochetten voor de hele klas en houdt daarbij rekening met het seizoen en de kostprijs.

Auteurs Tina Lava en Alieke Baeke

Design & Lay-out die Keure

Eerste druk 2023 SO 2023/262 - ISBN 978 90 4864 607 4

Bestelnummer 90 850 0100 (module 2 van 5)

KB D/2023/0147/217 - NUR 137 - Thema YPJJ

Verantwoordelijke uitgever die Keure, Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge

© Copyright by die Keure, Brugge - RPR 0405 108 325

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No parts of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. De uitgever heeft naar best vermogen getracht de publicatierechten volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die niettemin menen nog aanspraken te kunnen doen gelden, kunnen dat aan de uitgever kenbaar maken.

Die Keure wil het milieu beschermen. Daarom kiezen wij bewust voor papier dat het keurmerk van de Forest Stewardship Council® (FSC®) draagt. Dit product is gemaakt van materiaal afkomstig uit goed beheerde, FSC®-gecertificeerde bossen en andere gecontroleerde bronnen.