DIMENSION 33 - NL

VAKTIJDSCHRIFT VOOR ARCHITECTEN & CONSULTANCY

JAARGANG 8 JUL-AUG-SEP 2014 - N33

DIMENSION Nieuwe hoofdzetel met showroom van Verano © Architectenbureau Lowette

ARCHITECT@HOME KAREL LOWETTE - ARCHITECTUURBUREAU LOWETTE • STAD IN DE KIJKER LEUVEN • INTERVIEW RYUE NISHIZAWA • PROJECT STÉPHANE BEEL OVER DE BALK VAN BEEL • DOSSIER HOUTSKELETBOUW ANNO 2014

Afgiftekantoor 1099 Brussel X - P602602 - Driemaandelijks tijdschrift - Verantwoordelijke uitgever: Filip Cossement - Bld. des Canadiens 118 - B-7711 Dottignies

Eurowall® 21, dé nieuwe spouwisolatie van Recticel Insulation Zo dun, en toch zo goed isolerend: dat was al het motto van Eurowall®.

De nieuwe spouwisolatie gaat nog een stap verder, met een isolatiewaarde die nog 10% beter is (λD: 0,021 W/mK). Zo besparen uw klanten stevig op hun energiefactuur en zijn ze klaar voor de toekomst.

Ontdek onze nieuwe isolatieoplossingen op www.recticelinsulation.be

21

spouwisolatie, nu nóg beter

04

ARCHITECT@HOME Karel Lowette - Architectuurbureau Lowette

06

REPORTAGES Kasteel Pulhof in Wijnegem: van ‘Vieille Montagne’ tot VMZINC 12 Het futurfantastic.be-huis van ‘Jan en Marie’ 14 Designradiatoren: sterk in kleuren en maatwerk 22 Testwerf bewijst: efficiënte lage-energie-renovatie start bij de bouwschil 24 BEN-demowoning geventileerd met Systeem E+ 29 Strakke, transparante look voor AZ Alma 34 Ons Dak haalt maximaal rendement uit warmtepomp 37 Duurzame materialen voor KRC Genk 42 48 FOAMGLAS® feest en lanceert eigen bouwsysteem Best practices bewijzen dat BIM werkt 50 Geavanceerde ledverlichting voor ondergrondse en overdekte bouwwerken 54

STAD IN DE KIJKER: LEUVEN

16

INTERVIEW: RYUE NISHIZAWA

30

DOSSIER Welke verzekeringen geven de architect gemoedsrust? 26 Houtskeletbouw anno 2014 56

PROJECT Stéphane Beel over De Balk van Beel 38

ACTUA

44

MEDIA

60

EVENTS / BEURS

61 - 65

PRODUCTSPOTS

67 & 68

NEW

70

W EU NI

DucoBox Focus

Limeparts

Aluminium geeft AZ Jan Palfijn dynamiek Het Gentse AZ Jan Palfijn wordt grondig verbouwd en uitgebreid naar een ontwerp van de architecten van Arch & Teco, Bontinck Architecture & Engineering, en Boeckx Architecture & Engineering. Limeparts mat het ziekenhuis een isolatieschil met een gevarieerde aluminium gevelbekleding aan.

De typische betonarchitectuur uit de jaren 70 gaf het AZ Jan Palfijn een vrij bombastische aanblik. De gevels van geprefabriceerde zelfdragende panelen toonden inmiddels sterke tekenen van verwering. Ook waterdichtheid was een probleem.

Een renovatieproject drong zich op. De hoofdcoördinatie lag bij Arch & Teco, de gevelbekleding was een ontwerp van Boeckx Architecture & Engineering. Het gebouw werd als het ware ingepakt door een isolatieschil met aluminium gevelbekleding. Dit zorgt voor lichtheid boven de klassieke blauwe hardstenen sokkel, die op vraag van bouwheer OCMW Gent werd behouden. Het materiaalgebruik en de vloeiende lijn van het inpakken bezorgen dit gebouw een dynamiek die nog versterkt wordt door de zonnewerende luifels en uitkragende sierdorpels. Geert Michels van Limeparts: “Voor ons cassettesysteem vormde dit project een uitdaging op technisch vlak, maar ook naar de –strakke- uitvoeringstermijn. Ook al betreft het een 100 procent uitgebalanceerd en ATG-gekeurd concept. Hier werd namelijk om en bij de 17.000 m² aluminium gevelbekleding – in vier varianten - verwerkt. Alle elementen werden in onze ateliers geprefabriceerd, montageklaar naar de werf vervoerd en gemonteerd. Om de gevelcassettes optimaal te bevestigen diende een speciale verankering, 13 cm diep in het beton, te worden ontwikkeld.”

4 varianten aluminium afwerking

DIMENSION

Geert Michels: “Er worden vier aluminium-afwerkingen gecombineerd: strak, gebogen, geperforeerd en met geïntegreerde dorpel. Onderaan de gevels werd - omwille van esthetische redenen - het strakke karakter doorbroken, en geopteerd voor een geperforeerde uitvoering. Deze uitvoering werd doorgetrokken naar de kopse gevels. Tussen de ramen en de verdiepingen werd de strakke gevelcassette uitvoering

12

toegepast. Op bepaalde plaatsen werd deze geïntegreerd met een dorpel. Op de vleugels van de gebouwen werd voor een uitvoering met gebogen cassettes gekozen. Limeparts denkt mee met de architect over de juiste materiaalkeuze maar legt de uiteindelijke keuze van de gevelbekleding altijd bij de bouwheer. Die opteerde voor typerende ziekenhuiskleuren: een combinatie van wit met diverse schakeringen grijs.”

Hoeken dichtlassen, niet plooien “Een punt waar wij geen toegevingen op doen, is het dichtlassen – en niet dichtplooien - van de hoeken van onze gevelcassette”, aldus Geert Michels. “Dit oogt niet enkel esthetischer maar geeft ook meer stevigheid.” Nieuwe ontwikkelingen in aluminium gevelbekleding zijn onder meer scherpkantige cassettes in combinatie met led-verlichting. De plaatsing van de gevelcassettes gebeurt volledig in eigen beheer. Limeparts combineert korte termijn projecten met meerjaren projecten zoals AZ Jan Palfijn en het NATO-project. (PD) www.limeparts.be

!

Stille, slimme & energiezuinige afvoerbox

RECHTZETTING: In het artikel ‘Limeparts: Aluminium geeft AZ Jan Palfijn dynamiek’ in DIMENSION 32 werd de ontwerper van de gevelbekleding niet correct vermeld.

Reportage op pagina 12 regel 7: De hoofdcoördinatie lag bij Arch & Teco, de gevelbekleding was een ontwerp van Bontinck Architecture & Engineering.

Conform Conform Conform

30 30 dB dB eis eis 30 dB eis

Slim Slim Slim

Energiezuinig Energiezuinig Energiezuinig

De compleet nieuwe afvoerventilator DucoBox Focus is de stilste in de markt.

De geïntegreerde én gepatenteerde regelkleppen, op basis van CO2- en

vochtsturing, garanderen een slimme en efficiënte afvoer, enkel waar en wanneer nodig én in de juiste hoeveelheid!

Ontdek de 10 unieke voordelen van de nieuwe DucoBox op www.ducobox.be

We inspire at www.duco.eu

20140414_dimension_230x297.indd 1

HOME OF OXYGEN

REPORTAGE

info@duco.eu - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44

11/04/14 15:54

DIMENSION

HELPDESK

Architectuurwedstrijden: gokken verboden?

Gokken is in ons land aan strikte regels onderworpen. Maar dat geldt niet voor alle vormen van kansspelen. Neem nu architectuurwedstrijden. Tegenwoordig is elke opdrachtgever geneigd om zo’n wedstrijd uit te schrijven, ook al gaat het bij wijze van spreken om een veredeld hondenhok.

Van een vergoeding voor de inschrijvers is amper sprake.

Op de spreekwoordelijke uitzonderingen na wordt in het beste geval een aalmoes gereserveerd. Architecten worden gedwongen om – soms héél veel – euro’s uit te geven om géén werk te krijgen, want slechts één gelukkige gaat met de hoofdvogel naar huis. Gokken, heet zoiets. Als de wedstrijdwinnaar dan ook nog op voorhand gekend is, heet het vals spelen.

De beroepsverenigingen en de orde laten niet zomaar betijen. Getuigen daarvan zijn het charter architectuurwedstrijden dat al door diverse publieke opdrachtgevers is ondertekend, en het memorandum voor de nieuw te vormen regeringen. Maar er is meer nodig vanwege alle betrokken partijen. Opdrachtgevers die een architectuurwedstrijd organiseren, moeten zich realiseren dat TANSTAAFL speelt: there ain’t no such thing as a free lunch. Ofwel vragen die opdrachtgevers slechts minimale inspanningen, ofwel voorzien zij in een correcte vergoeding. Architecten van hun kant mogen zich niet als lammeren naar de slachtbank laten leiden en gratis prestaties leveren. En als dat alles niet helpt, moet de overheid spelregels opstellen.

Verder afwachten kan niet meer, want ons bereiken steeds meer noodoproepen dat de situatie stilaan catastrofaal wordt, terwijl niemand dat blijkbaar dramatisch vindt, op de architecten na. De komende maanden gaan de beroepsverenigingen zich dan ook beraden over nieuwe initiatieven. Het is tijd om, de voorbije wereldbeker voetbal in gedachten, uit de verdediging te breken en de druk op de helft van de tegenstrever te leggen. Die tegenstrever is iedereen die vindt dat de huidige situatie geen ingrijpen vereist. Vandaar mijn oproep aan de lezer: als wedstrijdvoorwaarden niet door de beugel kunnen, organiseer dan samen met zoveel mogelijk confraters een boycot. Wij slijpen intussen enkele meer verfijnde wapens.

Architecte Kati Lamens Nationaal voorzitter NAV

VOORWOORD

VAKTIJDSCHRIFT VOOR ARCHITECTEN & CONSULTANCY

DIMENSION

HELPDESK 01 Geldt voor afbraak en heropbouw van een

woning tot een zestal te verhuren studio’s ook het verlaagde btw-tarief van 6%? Geldt het gebouw

als privéwoning? Maakt het een verschil of dit gebouwd wordt door een privépersoon of door een ‘maatschappij’ zoals een bvba of cvba?

Periodiciteit Driemaandelijks Hoofdredactie FCOmedia - Tilly Baekelandt T +32 (0)56 33 42 72 - tilly.baekelandt@fcomedia.be Redactie Staf Bellens & Colette Demil, Philip Declercq Reclame-advies FCOmedia - Katja Wijffels Boulevard des Canadiens 118, 7711 Dottignies +32 (0)473 86 59 70 - F +32 (0)56 77 13 11 katja.wijffels@fcomedia.be Vormgeving marieke.veys@fcomedia.be Verantwoordelijk uitgever FCOmedia - Filip Cossement Boulevard des Canadiens 118, 7711 Dottignies

de associatie van interieurarchitecten association des architectes d’intérieur

de associatie van interieurarchitecten

In samenwerking met Communicatiecoördinator Pieter De Groote - T 02 212 26 99 Dimension wordt ook verstuurd naar interieurarchitecten - AiNB

Version française sur simple demande association des architectes d’intérieur

Eén van de voorwaarden om van het verlaagd btw-tarief van 6% te kunnen genieten, is dat het moet gaan om een privéwoning of een onroerend goed dat hoofdzakelijk (voor meer dan 50%) als privéwoning wordt gebruikt.

Het gaat dan om onroerende goederen die als “woning” worden gebruikt. Appartementen/studio’s vallen hier dan eveneens onder.

Voor het bepalen van het toe te passen btw-tarief in geval van onroerende werkzaamheden die worden verricht, hetzij aan de gemeenschappelijke delen van het gebouw, hetzij aan de privatieve delen met betrekking tot de studio’s/appartementen, moet de toestand appartement per appartement worden beoordeeld, overeenkomstig de aan elk appartement gegeven bestemming.

Indien werken worden uitgevoerd aan de gemeenschappelijke delen van het gebouw (b.v. vervanging of onderhoud van een lift), en indien elke mede-eigenaar in de kosten bijdraagt in functie van zijn onverdeeld deel in de gemeenschappelijke delen, hangt het tarief van de belasting verschuldigd op ieders deel in de kosten af van de bestemming die hij aan zijn appartement heeft gegeven.

Worden de studio’s enkel voor privédoeleinden gebruikt of allen voor meer dan 50% voor privédoeleinden, is op het geheel dan ook het 6% btw-tarief van toepassing, indien aan de andere voorwaarden voldaan werd, uiteraard.

Eén van de andere voorwaarden voor het verlaagde btwtarief is dat de afbraak en heropbouw plaatsvindt in hoofde van dezelfde bouwheer. Alleen de bouwheer (dus degene die het gebouw laat afbreken en heroprichten) kan, indien alle voorwaarden zijn vervuld, zich beroepen op het voordeel van het verlaagd btw-tarief. Geen enkel onderscheid moet daarentegen worden gemaakt naargelang de bouwheer een beroepsoprichter is, een toevallige oprichter of een onderneming is waarvan de economische activiteit bestaat in het verhuren van privéwoningen.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk. Voor de inhoud van de advertenties zijn enkel de

Ten aanzien van de facturen die door de aannemer van een onroerend werk aan een “vereniging van mede-eigenaars” worden gericht, werden wel bepaalde vereenvoudigingsmaatregelen aangenomen.

adverteerders aansprakelijk. De uitgever erkent geen enkele verplichting tot opname van aangeboden advertenties.

DIMENSION

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

04

Leslie Rottiers, SBB Accountants & Adviseurs

HELPDESK

van buur rechts, werd door buur links bekleed met metalen profielplaten. Deze muur loopt namelijk nog een stuk door als tuinmuur achter de woning van buur links. Buur rechts wil nu de muur slopen om een nieuw gebouw op te trekken. Wie staat in voor de kosten van de verwijdering van de bekleding en voor de eventuele terugplaatsing na bouw van de nieuwe muur?

Ik ga er van uit 1) dat de muur eigendom is (gebleven) van de buur rechts die de muur op zijn eigendom bouwde en 2) dat de buur links om esthetische redenen de muur langs zijn zijde met profielplaten bekleedde, zonder de muur over te nemen.

In deze situatie dient de buur links de metalen profielplaten te verwijderen, waarna de buur rechts zijn muur tegen de scheiding kan afbreken.

Wat de nieuw te bouwen muur betreft, kunnen buur rechts en buur links best afspraken maken, in functie van hun wederzijdse belangen.

Zij kunnen het eens worden om een volwaardige scheimuur (28 cm dikte, zo nodig met isolatie ) op de scheiding te bouwen. De muur kan later door de buur links gebruikt en overgenomen worden. Dit kan nuttig en kostenbesparend zijn wanneer de buur links eveneens plannen heeft om achterwaarts te bouwen.

Indien de buur links dergelijke intentie niet heeft of niet in een dergelijke afspraak mee wil, dan kan de buur rechts de scheimuur op zijn eigendom bouwen. Dit kan een dubbele muur met isolatie worden (parament-isolatie-dragende binnenmuur) – die dan later niet als dragende scheimuur voor de buur links zal kunnen dienst doen.

Het kan ook een dragende muur tegen de scheiding worden, waarbij met de buur links eventueel afspraken kunnen worden gemaakt over links overhangende isolatie en gevelbekleding. De buur links krijgt dan een afgewerkte muur (moet geen eigen profielplaten meer terugzetten) en behoudt de mogelijkheid om de scheimuur over te nemen. De buur rechts spaart ruimte. De buur rechts zal de bekleding die hij over het eigendom van de buur links zou aanbrengen, op zijn kosten moeten wegnemen indien de buur links tegen de muur zou gaan aanbouwen en dan mogelijks ook de muur moeten overnemen.

Dirk Erreygers, GSJ Advocaten

03 Mogen er bij de definitieve oplevering nog opmerkingen geformuleerd worden?

Artikel 9 van de Wet Breyne voorziet enerzijds in een voorlopige oplevering en anderzijds in een definitieve oplevering.

De voorlopige oplevering heeft tot doel de beĂŤindiging van de werken vast te stellen waarbij er wordt van uitgegaan dat de voorlopige oplevering tevens een aanvaarding inhoudt. Op het moment van de voorlopige oplevering gaan bouwheer en de aannemer na of de werken conform de afspraken zijn uitgevoerd. Meestal worden er hierbij nog een aantal kleinere gebreken vastgesteld die binnen een bepaalde termijn dienen verbeterd te worden. De definitieve oplevering daarentegen houdt de definitieve aanvaarding in van de werken.

De termijn tussen de voorlopige en definitieve oplevering bedraagt minstens 1 jaar. Deze periode is de waarborgtermijn.

Na het verstrijken van deze termijn kent de bouwheer de definitieve oplevering toe, voor zover de aannemer ondertussen de bij de voorlopige oplevering vastgestelde gebreken heeft hersteld, evenals die welke tijdens de waarborgperiode aan het licht zijn gekomen.

Het aanvaarden van een definitieve oplevering met opmerkingen lijkt tegenstrijdig. Indien bij de definitieve oplevering nog opmerkingen kunnen geformuleerd worden, zijn de werken niet in staat van oplevering en dient de oplevering geweigerd te worden. In die optiek is geen definitieve oplevering met opmerkingen mogelijk nu de aannemer aan al deze opmerkingen dient te verhelpen tijdens de waarborgtermijn.

Mogelijks kan een deel van de werken wel definitief aanvaard worden en een ander deel niet. Een andere mogelijkheid zou er mogelijks in kunnen bestaan dat de definitieve oplevering wordt aanvaard onder de opschortende voorwaarde van het voldoen door de aannemer aan een aantal opmerkingen binnen een bepaalde termijn (hierover kan betwisting bestaan).

Indien de aannemer dan niet tijdig tegemoet komt aan deze opmerkingen, is de definitieve oplevering niet verworven.

Lotte Bertjens, GSJ Advocaten

De NAV-helpdesk heeft als doel eerstelijnsvragen van zijn leden op te lossen binnen een redelijke termijn van enkele dagen.

NAV doet in dit kader een beroep op een netwerk van adviseurs en specialisten: architecten, UNIZO/Federatie Vrije Beroepen, SBB Accountants & Adviseurs, het advocatenkantoor GSJAdvocaten en het adviesbureau VEKMO. NAV en de beantwoorders zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud en interpretatie van de antwoorden.

DIMENSION

02 Een scheidingsmuur, volledig op eigendom

05

@HOME

Karel Lowette - architectuurbureau Lowettei

DIMENSION

© Studio Dann

“Brussel is geen probleem maar een unieke opportuniteit”

06

@HOME

Hoewel de zangerige klank van zijn geboorteplek Tongeren nog lichtjes in zijn discours doorklinkt, noemt Karel Lowette zichzelf een volbloed Brusselaar. Bijna 35 jaar woont en werkt hij nu in de hoofdstad, waar hij zich al die tijd voor honderd procent heeft geëngageerd. Als oud-voorzitter van de Ancienne Belgique. Als lid en oud-voorzitter van het VOKA comité Brussel, intussen omgedoopt tot VOKA Metropolitan Brussel. Binnen Beci, wat staat voor Brussels Enterprises Commerce and Industry. Als co-voorzitter van het Routeplan 2018 van Brussels Metropolitan Region, een gezamenlijk initiatief van de werkgeversorganisaties VOKA, VBO, UWE en Beci. “Door dat engagement heeft mijn architectuurbureau een serieuze schaalvergroting in projecten geboekt. Zo heb ik verwezenlijkt waar ik als jonge architect van droomde, namelijk een echt Brussels, meertalig architectenbureau uitbouwen. Uiteraard moet je daarbij wat geluk hebben. Maar mijn moeder zegt altijd: dat geluk heb je wel nagestreefd. Hebben wij unieke architectuur gerealiseerd? Ik denk het niet, maar we zijn trots op wat we gedaan hebben. Dat konden we alleen doen omdat we bewust altijd voor de eindgebruiker werken.

Ik verplaats mij heel graag in de mensen die het geld op tafel leggen en morgen het gebouw gebruiken en tracht het juiste evenwicht te vinden tussen een architecturaal esthetische oplossing en de vragen van de bouwheer. We streven er altijd naar om een meerwaarde te creëren voor de omgeving, de bouwheer en de eindgebruiker. Als ik al eens een discussie heb met mijn medewerkers, repliceer ik altijd: jij hoeft daar morgen niet te wonen of te werken. Maar ja, architecten worden opgeleid om mooie architectuur te maken, niet om esthetische compromissen te sluiten. Terwijl niet alle klanten open-

staan voor architectuur. Iemand die niet voor zichzelf maar voor derden bouwt, is dan weer vooral geïnteresseerd in een mooi plaatje en minder in wat daar achter zit. Een dergelijke decorarchitectuur is niet mijn ambitie.”

De architect: een kwaliteitsvolle dienstverlener Door die betrokkenheid in de culturele en ondernemersnetwerken is Karel Lowette ook de man bij uitstek om investeerders te koppelen aan grondeigenaars of toekomstige gebruikers. Een mooi voorbeeld daarvan is de samenwerking met Aldi. “Wij zijn inderdaad een van hun huisarchitecten, en daar ben ik heel blij mee. Om te beginnen omdat Aldi heeft beslist om hun huidige winkelbestand uit te breiden en de bestaande winkels te vernieuwen. Daar werk ik graag aan mee. Een tweede motivatie is dat zij hun vertrouwde concept, namelijk een parking tegen de straat en daarachter een functionele doos, stedenbouwkundig niet langer kunnen doordrukken. De gemeenten dringen steeds meer aan op een doorlopend bouwfront aan de straatzijde met als het even kan appartementen, een opening naar de parking en daarachter de winkel. Een retailer als Aldi begint liever niet zelf aan het residentiële luik. Dan verschijn ik op het toneel en breng ik een investeerder aan die dit deel ontwikkelt.”

Dat is meteen de essentie van de architectentaak, vervolgt hij. “Wij moeten de investeerder begeleiden bij de realisatie van wat hij wil of waarvan hij droomt. Aan de voorgevel van dit voormalige atelier voor knopen en stofvodden hangt geen glimmend bord met het opschrift ‘Architectuurbureau Lowette’. Klanten worden niet binnengelokt, maar komen naar hier omdat ze denken dat wij hen op een kwaliteitsvolle manier kunnen helpen. Daarin kan je de architect vergelijken met een dokter, een notaris of een advocaat. Daarnaast moeten wij de overheid adviseren over de noden van de vastgoedsector en haar ervan trachten te overtuigen om die noden te vertalen in reglementen die het liefst zo uniform mogelijk zijn voor alle gewesten. De overheid moet niet bang zijn om verplichtingen of restricties op te leggen, zolang die maar aan een noodzaak beantwoorden.”

Kennis delen met de collega’s Die laatste doelstelling, overleggen met de overheid, streeft hij na in de schoot van de G30, de vereniging van de belangrijkste architectenkantoren van het land, waarvan zijn bureau sinds een kleine twee jaar lid is. “Ik voel mij zeer vereerd dat zij mij hebben gevraagd, want met negen medewerkers zijn wij momenteel de kleinste binnen de organisatie die in totaal 1500 architecten vertegenwoordigt. Op mijn vraag waarom ze mij uitnodigden lid te worden, luidde het ant- » DIMENSION

Karel Lowette koppelt een innemende beminnelijkheid aan uitgesproken meningen. De verplichting om met een architect te werken, mag voor hem meteen worden geschrapt. Decorarchitectuur is aan hem niet besteed: “Ik ben Ricardo Bofill niet”. Hij gaat er prat op dat hij in SintJans-Molenbeek woont en werkt, hoewel heel wat gesprekspartners dan meteen het onderwerp misdaad aansnijden. En in de wereldstad Brussel is het onderwijs voor hem bij voorkeur in meertalig Nederlands, Frans, Engels en – waarom niet? – Berbers.

Een gesprek met een architect die in de eerste plaats ondernemer is en graag zijn kennis deelt met anderen.

07

@HOME

01

woord kort en bondig: omwille van je netwerk. Via de G30 lobbyen we voor een aanpassing van de regelgeving voor Europese aanbestedingen. Daarvoor doen we een beroep op een voormalige Europese ambtenaar die binnen het directoraatgeneraal in kwestie veel contacten heeft en perfect weet op welke bureaus onze basisnota’s moeten belanden. Wij pleiten voor een veel grotere nadruk op kwaliteit in die aanbestedingen, een begrip dat je echt wel kunt objectiveren. Om onze invloed kracht bij te zetten, werken wij momenteel aan een netwerk met architecten in Engeland, Duitsland, Frankrijk en Nederland. Waarom neemt de orde van architecten die taak trouwens niet op zich? Het enige dat daar momenteel leeft, is een splitsing. In twee dan nog, terwijl de vastgoedsector rekening moet houden met drie verschillende wetgevingen en reglementeringen. Maar nee, de splitsing is taalgebonden, terwijl taal niets met vastgoed te maken heeft.”

“Andere zaken waarvoor wij ijveren, zijn een correcte betaling en een realistische aansprakelijkheid voor de architect, die beter aansluiten bij het Europese niveau. Met de G30 nodigen we verder geregeld ministers of andere beleidsmakers en experts uit om en petit comité bepaalde thema’s te bespreken en onze vragen en problemen te uiten. In de G30 voel ik mij ook erg goed omdat ik informatie en kennis kan uitwisselen met andere collega’s. De sfeer is heel open, ontdaan van elke concurrentieangst. Als ik bijvoorbeeld wil weten wat ik een architect met vijftien jaar ervaring kan betalen zonder mezelf uit de markt te prijzen, volstaan een paar telefoontjes of mails.”

Organisatie maakt het verschil

DIMENSION

Wie de drietalige website van het architectuurbureau Lowette bvba bezoekt, vindt daar een voorstelling van het bureau onder de noemers bedrijf/entreprise/company. Een bewust gekozen woordgebruik, want Karel Lowette heeft het bureau georganiseerd als een bedrijf, wat het natuurlijk ook is. “Tijdens een lunch met de commercieel directeur van een vastgoedontwikkelaar vertelde die mij dat zij op dat ogenblik bezig waren met de ontwikkeling van 600 000 vierkante meter. Terug op kantoor heb ik laten uitzoeken met hoeveel vierkante meter wij in touw waren. Ik viel bijna van mijn stoel toen er dat 200 000 bleken te zijn. Nochtans hebben wij slechts negen medewerkers en staan wij zelf ook in voor de

08

“Klanten komen naar hier omdat ze denken dat wij hen op een kwaliteitsvolle manier kunnen helpen. Daarin kan je de architect vergelijken met een dokter, een notaris of een advocaat.” veiligheidscoördinatie en de epb-verslaggeving, niet alleen in het Brussels Gewest maar in heel de voormalige provincie Brabant. Toch wordt hier ’s avonds en in de weekends niet gewerkt. Dat is alleen mogelijk als je beschikt over een sterke organisatie.”

“Ik steek veel tijd in de opvolging van onze projecten en de opmaak van boordtabellen. Per opdracht kennen wij het budget, het daaraan verbonden ereloon en het aantal uren werk dat daarvoor kan worden geleverd. Het is dan aan mij om te beslissen of we meer uren kunnen reserveren voor bepaalde opdrachten, bijvoorbeeld omdat ze belangrijk zijn of een middel tot prospectie vormen. Een eerste boordtabel bevat een overzicht van onze lopende dossiers, die altijd worden toegewezen aan een bepaalde medewerker. Wekelijks of elke twee weken zitten wij samen om de evolutie van die projecten te bespreken. Wordt de werklast te hoog voor iemand? Moet er iemand extra inspringen? Aan de hand van een andere tabel volg ik de projecten op per fase, zodat ik weet wanneer er bijsturingen nodig zijn inzake het aantal geleverde uren. Een derde tabel vertelt mij hoeveel uren we nog kunnen presteren met alle momenteel lopende dossiers. Zo ligt er vandaag voor de hele equipe nog voor minimaal twee jaar werk op de plank. Dat betekent een hele geruststelling. Als een klant een project even in de koelkast wil stoppen om een of andere reden, schuiven we gewoon een ander dossier naar voor.”

Opvolging geregeld Die methodische aanpak geeft hij door aan zijn medewerkers Sigrid Banck en André Gérardy. “Dit jaar word ik 56. Stilaan ben ik bezig met overmorgen. De structuur die ik heb opgebouwd, kan volgens mij ook los van mijn persoon blijven bestaan. Vorig jaar ben ik door omstandigheden twee weken buiten strijd geweest. Sigrid en André hebben toen een gesprek gevraagd over de toekomst van het bureau. Ik heb hen inzage in de balanscijfers gegeven. Via gesprekken met mensen uit de G30 heb ik de mogelijke pijnpunten van een op-

@HOME

01. Nieuwe asfaltfabriek in Neder-Over-Heembeek voor BAM Asphalt.

02. PlayRight, een beheersvennootschap van auteursrechten, liet dit mooie en beschermde pand in Sint-Jans-Molenbeek renoveren tot een lage-energiekantoor.

volging opgelijst. Zo betekent de aanwezigheid van vastgoed binnen een architectenvennootschap een serieus obstakel om andere collega’s te laten instappen. Die moeten immers veel geld ophoesten voor vastgoed waar ze geen behoefte aan hebben en waarvoor ze niet zelf gekozen hebben. Na jaren van denkwerk, discussies met collega’s en overleg met mijn boekhouder, een fiscalist en een advocaat, zijn we tot de volgende oplossing gekomen. Mijn bvba blijft alle infrastructurele zaken op zich nemen. Daarnaast wordt een cvba opgericht

waarin gemakkelijk partners kunnen in- en eventueel weer uitstappen en waarin de opbrengsten kunnen worden verdeeld. De enige lacune is dat we nog iemand nodig hebben die zich meer bezig kan houden met het commerciële aspect en daartoe een eigen netwerk uitbouwt.”

Brussel passief Een belangrijk aandachtspunt in het bureau is natuurlijk duurzaamheid. De gefaseerde overstap naar passief bouwen (zie ook: www.brusselpassief.be) die volgend jaar ingaat in het Brussels Gewest, betekent voor Karel Lowette niet minder dan een breuklijn. “Ik ben ervan overtuigd dat deze periode onze vastgoedgeschiedenis zal ingaan als: is het een gebouw »

DIMENSION

02

09

@HOME

03

van voor of van na de cesuur? Weet je dat Brussel vandaag al 700 000 m² passief heeft gebouwd, tien keer meer dan Vlaanderen of Wallonië? Uiteraard vergt zo’n mentaliteitswijziging tijd, maar de pijl is onomkeerbaar. Het voordeel is dat Brussel, gezien de politieke toestand, niet kan uitbreiden. Wij moeten het dus met de nu beschikbare ruimte zien te rooien.

De noodzakelijke inbreiding is eindelijk van start gegaan, zij het met de nodige achterstand op de andere Europese metropolen. Wij proberen onze klanten op een zachte manier mee te krijgen in het duurzaamheidsverhaal, door voor elke projectfase zowel de mogelijke comforteisen als de eventuele meerkost aan te geven. Uit onze ervaring blijkt dat duurzaam bouwen, dat begint bij de aankoop van een terrein of pand, slechts 7% meer kost. Als je dat afzet tegen de huidige subsidies en besparingen, kom je al snel tot een terugverdientijd van tien jaar of minder. Voor een klant reduceerden wij bijvoorbeeld het energieverbruik via een duurzame renovatie van 260 kWh per m² per jaar naar 23 kWh per m² per jaar.

Eindgebruikers hebben daar zeker oren naar. Promotoren zijn minder snel te overtuigen van dergelijke maatregelen, want zij moeten de meerkost zien te recupereren via een hogere huur- of verkoopprijs. Daar is het dan aan de overheid om de nodige verplichtingen op te leggen.”

Verliefd op Brussel

DIMENSION

Daarmee zitten we volop bij zijn geliefkoosde onderwerp: Brussel. “Vlamingen noch Walen zijn erg tuk op Brussel. Je komt naar hier om te werken, maar ’s avonds ben je weer weg. Nochtans kun je een metropool als Brussel pas leren kennen als je hier verdwaalt, iets drinkt, naar de film of het theater gaat. Die vorm van engagement ontbreekt jammer genoeg in de andere gewesten. Vlaanderen heeft weliswaar geïnvesteerd in cultuur met het Kaaitheater, de KVS, de Ancienne Belgique, het jeugdtheater Bronks en de Beurs-

10

04

“Architecten worden opgeleid om mooie architectuur te maken, niet om esthetische compromissen te sluiten. Terwijl niet alle klanten openstaan voor architectuur.” schouwburg, maar daarmee koop je bij de Vlamingen geen liefde af voor Brussel. Er is ook veel kritiek op het bestuur en op de 19 zogenaamde baronieën, maar men vergeet dat bepaalde bevoegdheden beter op lokaal niveau behouden blijven. Uit onze ervaring met projecten in de drie gewesten weten we dat de dossiers het best opschieten in Brussel. Je moet inderdaad een bepaalde administratieve weg afleggen, maar als je een vergunning krijgt op het ogenblik dat je verondersteld wordt die te krijgen, is dat toch oké? In Brussel kun je daar meer en meer op rekenen, in Wallonië en zeker in het regels minnende Vlaanderen minder.”

“Het probleem is dat goed nieuws de voorpagina’s niet haalt.

Anderzijds heeft die weerstand tegen Brussel tot gevolg dat er een heuse Brusselse gemeenschap is ontstaan met een eigen identiteit. Wie vindt dat hij of zij hier in het Nederlands moet worden aangesproken, kent Brussel niet. Amper 5% van de Brusselaars is Nederlandstalig. Zelfs de Franstaligen vormen geen meerderheid meer. Zij maken nog 40% van de bevolking uit. Tijdens het wereldkampioenschap voetbal zag je dat heel duidelijk. Elke avond was het feest, want er had wel een ploeg van een bepaalde groep binnen de bevolking gewonnen. Mijn vrouw Toya, die geboren is in Nederland, is daar heel resoluut over. ‘Hou op met die classificaties, we zijn allemaal Europeanen’, herhaalt zij altijd. Toen ik in 2008 voorzitter werd van het VOKA comité Brussel, zei ik in mijn speech: ‘Brussels is not a problem, Brussels is a unique opportunity’. Met naar schatting 86 000 studenten is Brussel veruit de grootste studentenstad. Jaarlijks komen er hier 30 000 inwoners bij. Een derde daarvan zijn mensen die vooral rekenen op het vang-

@HOME

05

04

net van de grootstad. Een derde zijn Belgen, onder wie veel Vlamingen. Een laatste derde zijn mensen die aangetrokken worden door de metropool, en die werken bij de Europese Unie, de NAVO, multinationals en noem maar op. De vastgoedsector heeft dat goed begrepen en investeert hier volop.”

Ook privé heeft Karel Lowette aan zijn opvolging gesleuteld. Sinds tweeëneenhalf jaar is hij de trotse papa van Vinz, een ketje van de nieuwe generatie, drager van de dubbele Belgisch-Nederlandse nationaliteit en op weg naar de eerste dag in de kleuterschool. “Meteen blijkt hoe gemakkelijk je je als ouder soms laat meeslepen. We wilden Vinz naar een school met een goede faam vlakbij het universitair ziekenhuis van Jette sturen, minder dan vijf kilometer van hier. Tot een buurvrouw zei: test de verplaatsing eens uit. Bleek dat we ‘s ochtends en ’s avonds samengeteld tweeëneenhalf uur onderweg waren en mee de file creëerden waar we ons zo tegen afzetten. Toya en ik hebben dan hier vlakbij een echt Molenbeeks schooltje gevonden, met in totaal 45 kindjes van wie slechts vier met minstens een Nederlandstalige ouder en voor de rest Frans- en vooral anderstaligen. Perfect, toch? De kleine spreekt nu al zijn eerste woordjes Frans en Nederlands door elkaar dankzij de tweetalige, door Brussel gesubsidieerde crèche. Daar mag gerust het Marokkaans van onze buren bij komen, die geregeld invallen als babysit. De toekomst van het Brusselse onderwijs is volgens mij meertalig. Alleen door onderwijs in verschillende talen te organiseren, bestrijd je de werkloosheid en alle daarmee samenhangende problemen.”

(Door Colette Demil & Staf Bellens)

“Voor ondernemers, en daar reken ik ook de architecten toe, is er een belangrijke taak weggelegd. Wij moeten er de overheid van overtuigen dat ze tot meer uniforme regelgevingen moet komen die het dagelijkse leven en werken vergemakkelijken. We moeten niet terug naar het oude België, maar voor zaken die niet stoppen aan gewestgrenzen, moet je geen aparte regelgevingen opzetten. Daarvoor heb je een grensoverschrijdende aanpak nodig. Met de vzw Brussels Metropolitan hebben we bijvoorbeeld de maatschappijen voor openbaar vervoer samengebracht: De Lijn, MIVB, TEC en NMBS. Al die mensen kenden elkaar en elkaars investeringsplannen amper of niet. Kris Lauwers, adjunct-directeur-generaal van MIVB, heeft naar aanleiding daarvan berekend wat het zou opbrengen als we eenzelfde traject hoogstens met twee en niet met drie transportvormen zouden invullen. Die oefening wees uit dat er daardoor jaarlijks 200 miljoen aan investeringen kunnen vrijkomen. Wat kun je daarmee niet doen inzake openbaar vervoer?”

“Hetzelfde hebben we gedaan met de administraties ruimtelijke ordening. Momenteel stopt een Vlaamse verkaveling aan de witte vlek die Brussel op de Vlaamse kaarten is. Of er aan de overzijde wonen of industrie is gepland, weet niemand.

Wij hebben al die mensen samengebracht, want ministers komen en gaan, maar de administratie blijft in principe. Uiteraard verander je een mentaliteit niet van vandaag op morgen, maar in ieder geval kennen ze elkaar nu, tutoyeren ze elkaar en wisselen ze informatie uit.”

www.karellowette.be 03. In Neder-Over-Heembeek ontwierp het architectuurbureau Lowette de nieuwe hoofdzetel met showroom van Verano, specialist in zonweringen en rolluiken, goed voor ruim 6 000 m². (zie ook cover) 04. Project van 5 600 m² met studentenkamers, studio’s en luxeappartementen voor I Love Life in het hartje van Brussel bij de Dansaertstraat.

Voor deze renovatie werkt het architectuurbureau Lowette samen met Plusoffice Architects. Het gebouw wordt een blikvanger met een in solid surface beklede voorgevel.

05. Ontwikkeling met appartementen en winkelruimte in opdracht van Aldi en BPA in Jette.

06. Het Arsenaal in Etterbeek werd in opdracht van ICAB getransformeerd tot een plek voor spin-offs in de ICT-sector, gerealiseerd in samenwerking met Origin.

06 DIMENSION

Buiten de lijntjes kleuren

11

Foto’s © VMZINC

REPORTAGE

VMZINC

Kasteel Pulhof in Wijnegem: van ‘Vieille Montagne’ tot VMZINC Het landgoed Pulhof in Wijnegem krijgt zijn grandeur terug.

Het vervallen kasteel in Lodewijk XIV-stijl, met zijn typisch Frans-classicistisch mansardedak, wordt volledig gerestaureerd.

De restauratie van de zinken ornamenten was het vakwerk van de specialisten van VMZINC. Ook voor de renovatie van het sarkingdak werden de modernste VMZINC-technieken toegepast.

In 2003 erfde de Provincie Antwerpen het domein Pulhof – met een kasteel naar een ontwerp uit 1908 van architect Stordiau - in Wijnegem van een dame, die in haar legaat gestipuleerd had dat het kasteel een culturele bestemming moest krijgen. Dat impliceerde een renovatie, want er is geen dubbele beglazing en alle sanitair, elektriciteit etc moet vervangen worden…. In 2007 werd een masterplan opgesteld waarbij er fasen werden vastgelegd voor de restauratie en herbestemming. De eerste fase betrof de volledige dakrestauratie. Het kasteel is in Lodewijk XIV-stijl, met een typisch Frans-classicistisch mansardedak, met veel ornamenten. Het volledige dak en alle ornamenten werden in zink uitgevoerd.

Het lastenboek van architect Stordiau stipuleerde dat het om zink van ‘Vieille Montagne’ moest gaan. Zo kwam architectenbureau Erfgoed & Visie – meer dan 100 jaar later – weer bij VMZINC terecht, zowel voor de dakrestauratie als voor de ornamenten.

Elk VMZINC-ornament is handwerk

DIMENSION

“VMZINC-ornamenten kennen een lange Franse traditie”, beaamt Sammy Baron, Customer Support Manager VMZ Ornaments. Die 19de-eeuwse traditie zetten we bij VMZINC nog steeds voort. In het Franse Bray hebben we 20 personen in dienst, die zinken en koperen ornamenten vervaardigen. VMZINC heeft een standaardgamma ornamenten, maar de productie ervan is vooral maatwerk. Vaak wordt gevraagd om een perfecte kopie te maken op basis van de oorspronkelijke

12

plannen of om ontwerpen aan te passen. Dat was ook hier het geval. We maken eerst goede voorstudies en tekeningen die we door de architect laten goedkeuren, om ze daarna te produceren en ‘dakklaar’ te leveren op de werf. Inmiddels zijn alle ornamenten geplaatst. Daarna werd een zinken roevendak geplaatst.”

Moderne technieken “Aan de dakornamenten heb ik niet zo’n grote verdienste”, aldus Wilfried Debrie van het dakdekkersbedrijf Costermans.

“Wel hebben we het dak van het kasteel gerenoveerd en geïsoleerd. Op het mansardedak werden eerst Recticel-isolatieplaten bovenop de dakstructuur aangebracht. Dit sarkingdak werd opnieuw bedekt met VMZINC volgens het warmdaksysteem. We hebben ZINC PLUS met de techniek VMZ Staande naad op de sandwichpanelen gemonteerd, zonder de onderzijde van het ZINC PLUS te verluchten. Tussen het ZINC PLUS en de isolatiepanelen werd enkel de dampopen waterdichte folie VMZINC Membrane aangebracht. Dankzij ZINC PLUS is een fijnere dakafwerking mogelijk, zeker in combinatie met de VMZ Staande naad G3-afwerkingen. VMZINC paste ook een VMZ Strat-oppervlaktecoating toe, voor een natuurlijke bescherming tegen corrosie, vuil, etc. De coatinglaag heeft een esthetische meerwaarde vermits de gekozen tint jarenlang onaangetast blijft.” (Door Philip Declercq) www.vmzinc.be

Verse lucht?

Stil

Slim

Energiezuinig

De compleet nieuwe DucoBox is de slimste én stilste afvoerbox in Europa. De geïntegreerde én gepatenteerde regelkleppen, op basis van CO2- en vochtsturing, garanderen een slimme en efficiënte afvoer, enkel waar en wanneer nodig én in de juiste

HOME OF OXYGEN

hoeveelheid!

HET ZIT IN ONS SYSTEEM !

Ontdek de 10 unieke voordelen van de DucoBox

We inspire at www.duco.eu

info@duco.eu - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44

NIEUW!

Sleufgoot met een inox opzetstuk als standaard, dat is ongezien in de markt!

Euroline

Discreet

Inox

zien

we

voortaan als dé standaard sleufgoot voor tuin, terras en oprit. Het modern en trendy materiaal houden we voor jou

betaalbaar

dankzij

productieprocessen.

www.acogarden.be

De buitenverharding onderhouden in stijl Afvoergoten voor tuin, terrAs en oprit

uitgekiende

REPORTAGE

Gyproc

Het futurfantastic.be-huis van ‘Jan en Marie’ Om verbouwers aan te sporen zo energiezuinig mogelijk te renoveren, riep de groep Saint-Gobain vorig jaar www.futurfantastic.be in het leven. Via onder meer blogposts en filmpjes van de personages ‘Jan en Marie’ kan men volgen hoe hun bestaande vervallen woning onder begeleiding van architecten- en studiebureau denc!-studio wordt omgebouwd tot een bijna-nulenergiewoning (BEN). Het resultaat van een half jaar ‘in real life’verbouwing was te bewonderen tijdens de Vlaamse Renovatiedag.

Met het oog op 2021 – remember de Europese richtlijn inzake bijna-nulenergiewoningen - zijn er voor verbouwingen nog steeds geen echte regels opgesteld. Het spreekt voor zich dat wie een grondig renovatieproject opstart, best nu al zeer energiezuinig te werk gaat. Met hun Futurfantastic-pilootproject willen Saint-Gobain Glass, Isover, Gyproc en Weber bewijzen dat zo’n aanpak binnen ieders handbereik ligt. Het BEN-project krijgt ook de steun van Reynaers Aluminium, Velux, Sigma en Daikin. Op www.futurfantastic.be en de facebookpagina tonen ‘Jan en Marie’ stap voor stap, ‘in real life’ en ‘in real time’, via posts en filmpjes, hoe ze hun woning kostenbewust ombouwen tot een BEN-woning.

Het voorbeeld van ‘Jan en Marie’

DIMENSION

Deze fictieve personages - die de BEN-renovatie aanschouwelijk maken – kochten vorig jaar een woning aan de Schoonselhoflei in Hoboken. Hun ‘droomhuis’ was op energetisch vlak zo lek als een zeef. Samen met architecten- en studiebureau denc!-studio kozen ze voor een renovatie tot een BENwoning. Ze willen efficiënt isoleren zodat het energieverbruik voor verwarming gereduceerd wordt tot 53 kWh/m² per jaar.

Energie die samen met deze, nodig voor sanitair warm water,

14

opgewekt kan worden door een warmtepomp gekoppeld aan PV-panelen. Hierdoor zal hun energierekening slechts +- €60 per maand bedragen.

Een heuse BEN-bouwschil In het voorbije half jaar kon men onder andere op de blog volgen hoe Jan en Marie de meest energiezuinige ramen voor hun woning kozen en hoe ze dak en buitenmuren hebben geïsoleerd. Zo werd in het dak in totaal 30 cm glaswol aangebracht. Tussen de kepers was slechts plaats voor 6 cm isolatie, zodat de bijkomende 24 cm op ophangstangen werd gespiest. Deze fungeerden meteen ook als drager voor het vochtregulerend lucht/dampscherm dat luchtdicht geplaatst werd. Dit resulteerde in een dak met een U-waarde van 0.12 W/m²K conform de passiefhuisnorm. Er is een heuse BENbouwschil, maar nog geen volledig afgewerkte BEN-woning.

Tijdens de Vlaamse Renovatiedag kon men eerstelijnsadvies en tips krijgen voor het eigen project. Bart Cobbaert van architecten- en studiebureau denc!-studio: “De meeste kandidaat-renoveerders zijn vindingrijk en gedreven. Toch is het soms opletten voor woningen die zich in een ogenschijnlijk aanvaardbare bouwfysische toestand bevinden, wat bouwheren al eens overmoedig maakt. Wat het budgettaire plaatje betreft merk ik dat bouwheren vaak te weinig geloof hechten aan de ramingen van de architect. ‘Het kost altijd meer dan de architect gezegd heeft’, is een fabeltje.” (Door Philip Declercq)

Bart Cobbaert stelt het project op 18 september voor op het architectenseminarie Autumn School.

Architecten kunnen zich hiervoor gratis inschrijven via www.autumnschool.be www.futurfantastic.be www.gyproc.be

Produkt- / I nterfacedesign schmitz Visuelle Kommunikation hgschmitz.de

Alle nieuwe Gira producten van Light+Building 2014 onder www.gira.be De nieuwe Gira G1. Het multitalent voor gebouwentechniek

STAD IN DE KIJKER

Burgemeester Louis Tobbacki

DIMENSION

© Studio Dann

“Het gloriool van architectuurjury’s kent geen grenzen”

16

STAD IN DE KIJKER

Naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen 2012 noemden Deloitte en Itinera Leuven de meest aangename centrumstad om te wonen. Wat kan een burgemeester die aan zijn vierde ambtstermijn bezig is, zich meer wensen?

Louis Tobback: “Het is tegelijkertijd warm en koud. Warm omdat we er mogen van uitgaan dat dit mee te danken is aan het beleid van de afgelopen twintig jaar. Koud omdat de woningprijzen de pan uitswingen en niet meer betaalbaar zijn voor mensen met een gemiddeld inkomen, om over de rest maar te zwijgen. Het is letterlijk en figuurlijk een luxeprobleem.”

“De ontwikkeling die Leuven kent, is in de eerste plaats gestoeld op een totaalaanpak. Wat we niet hebben gedaan, is even belangrijk als wat we wel hebben gedaan. We hebben gekozen om geen woonuitbreidingsgebieden aan te snijden.

Ons ruimtelijk structuurplan hebben we – blijkbaar tot verbazing van de Vlaamse administratie, waarover ik op mijn beurt dan weer verbaasd sta - gebaseerd op een bevolkingsprognose van 100.000 inwoners, de studenten niet meegeteld.

Intussen zijn we voorbijgestoken door de realiteit. We zitten vandaag aan 98.000 inwoners en de universiteit telt 20.000 studenten meer dan in 1995.”

“De extra vraag naar studentenhuisvesting krijgen we moeilijk onder controle. Iedereen die de kans ziet om wat geld bij elkaar te schrapen, bouwt zijn huis om tot studentenkoten en gaat zelf elders wonen. Tegen die praktijken maken wij volop pv’s voor bouwovertredingen op. In samenwerking met de universiteit realiseren we complexen voor studentenhuisvesting op plaatsen waar geen woningen staan, zoals in het oude administratiegebouw van AB Inbev aan de Vaartstraat.

Momenteel zijn er 3.000 tot 4.000 nieuwe eenheden gepland

op diverse plaatsen in de stad. Zo trachten we de huurprijzen van koten onder controle te houden. In de universiteitsresidenties en de residenties die een akkoord hebben met de universiteit, betaal je dan ook gemiddeld geen 500 euro zoals Het Laatste Nieuws in een bijlage poneerde.”

En de andere huisvesting?

“Wat sociale huisvesting betreft, hebben we gekozen om het bestand dat in veel gevallen in slechte staat verkeerde, eerst te renoveren en dan pas over te gaan tot nieuwbouw. Zo hebben we bijvoorbeeld al ruim 62 miljoen euro uitgegeven aan de interne en externe renovatie van Sint-Maartensdal, het gekende ontwerp van Renaat Braem. Daarvoor hebben we de nodige middelen gekregen van de Vlaamse overheid. Maar diezelfde overheid heeft de sector van de sociale huisvesting gedurende tientallen jaren verwaarloosd, waardoor we een fikse achterstand hebben opgelopen op heel wat buurlanden.

Op Domus Flandria na, waarmee wel extra middelen werden vrijgemaakt voor bijkomende woongelegenheden, waren er al die jaren hoogstens enkele pleisters op een houten been.

Nochtans is de nood aan sociale huurwoningen groot. Sociale koopwoningen daarentegen zijn niet zinvol. Wie zich zo’n woning goedkoop kan aanschaffen, haalt soms de gekste dingen uit om het huis later tegen een veel hogere prijs weer te kunnen verkopen, zoals uit de echt scheiden en nadien opnieuw met elkaar trouwen. Gezien de nood grijpt ook de stad noodgedwongen naar pleisters, zoals onze starterswoningen.

We hebben in de regelgeving vastgelegd wie die kan huren, onder andere op basis van leeftijd en inkomen. Na een tijd kunnen ze dan een deel van de huur benutten als voorafbetaling indien ze een woning in Leuven kopen. Maar het aantal van dergelijke woningen is beperkt.”

“Van een samenhangend woonbeleid op Vlaams niveau is geen sprake. Vandaag betalen de sociale bouwmaatschappijen plusminus een zogenaamde marktconforme rente, maar mogen ze decretaal slechts een geplafonneerde huurprijs vragen, waarmee ze de lening niet kunnen afbetalen. Logisch dat ze niet geporteerd zijn om nieuw te bouwen. Dus moet Vlaanderen de maatschappijen subsidiëren. Vandaar ook acrobatieën zoals de sociale lasten in het grond- en pandendecreet.

Ik heb altijd beweerd dat dit de toets van het Grondwettelijk Hof niet zou overleven, tot wanhoop van mijn eigen ambtenaren die mij defaitistisch noemden. Sociale huisvesting is duidelijk geen prioriteit. Zelfs meer geld voor sociale leningen krijg je uiterst moeilijk los. Dit klinkt misschien zuur, maar de Vlaamse overheid geeft liever 60 miljoen euro uit om Uplace aan te sluiten op de Ring van Brussel, dan aan onteigeningen op basis van gemeenschapsbelang. Die laatste mogelijkheid was nochtans al in de grondwet van 1831 opgenomen. Soms zie je eerder het tegendeel. Mijn voorganger had bijvoorbeeld in 1994 een oude gemeenteschool aan het zogenaamde Conscienceplein gekocht van de Vlaamse overheid en voor enkele » DIMENSION

Louis Tobback kan hard uithalen. Lees er het boekje met citaten van de meester van de oneliner maar eens op na. Toch brengt hij dikwijls meer nuances aan dan we in onze tweettijd beseffen. “Er bestaat geen meetlat om de kwaliteit van architectuur te evalueren”, stelt hij onomwonden. Maar even goed begrijpt hij waarom het gebouw van De Lijn naast het Leuvense treinstation beter geslaagd is dan het Stadskantoor aan de andere zijde van het Martelarenplein.

En hoewel ze het geregeld oneens zijn, is hij voormalig Vlaams Bouwmeester Marcel Smets enorm dankbaar voor diens bijdrage aan Leuven. “Marcel is jonger dan ik, maar mocht hij vroeger overlijden, dan laat ik een plein naar hem noemen.”

17

STAD REPORTAGE IN DE KIJKER

woningen een onteigeningsbevoegdheid gevraagd om de hele site voor sociale huisvesting te kunnen gebruiken. Enkele maanden nadat de aankoopprijs van de school was betaald, is die school geklasseerd. In de burgerlijke samenleving zou je dat een vorm van oplichting noemen: degene die je iets verkoopt, heeft de macht om die aankoop achteraf te ontwaarden. Pas nu, ruim 20 jaar later, breekt stilaan de fase aan dat daar effectief gebouwd kan worden.”

Wat is architectuurkwaliteit?

Ook los van klassering smeekt iedereen om snellere doorlooptijden.

© IMEC

Louis Tobback: “Dat is inderdaad het andere aspect. Enkele jaren geleden kochten wij quasi tezelfdertijd met Ghelamco allebei een aan elkaar grenzend perceel. Na twee jaar waren de appartementen van Ghelamco af en bewoond. Intussen zijn we nog eens zes jaar later en is ons project van sociale huisvesting daar bijna af. Nochtans hadden wij af te rekenen met precies dezelfde stedenbouwkundige voorschriften

en problemen. Blijkbaar heeft de VMSW, in tegenstelling tot Ghelamco, nog nooit gehoord van intercalaire intresten. Er is altijd nog wel een moeial die zijn zegje moet doen. Pas op, ik vind zeker niet dat een overheid haar zin moet kunnen doen, want dan dreig je binnen de kortste keren in de corruptie verzeild te raken. Maar omgekeerd zie ik ook niet waarom je voor elk gebouw in het kleine Vlaanderen een jaar tijd moet verliezen met het bijeenroepen van een jury die dan aan touwtrekkerij begint te doen in de zin van: ‘Zou je niet beter die ontwerper nemen?’. Een echt gebeurd verhaal. Voor een stadsvernieuwingsproject reageerde een juryvoorzitter ooit als volgt op een projectvoorstel: ‘Je weet toch dat die ontwerper bij ons niet goed ligt?’. Hij had geluk dat ik daar toen niet aanwezig was. Het soort gloriool dat er bij die mensen heerst, kent geen grenzen. Ik heb iets tegen jury’s en tussenpersonen die je geld en tijd doen verliezen en die voor niets en voor niemand verantwoording moeten afleggen. Ik moet dat wel doen, voor de gemeenteraad en voor de kiezer. Je zit daar met, in de juridische zin van het woord, onverantwoordelijke mensen die wel in mijn plaats willen kiezen. Die komedie moet ophouden.”

DIMENSION

18

© IMEC

© A33 architecten.

01

01

02

© CIP

STAD IN REPORTAGE DE KIJKER

03

De vraag is of de vriendjespolitiek van vroeger dan beter was?

Louis Tobback: “Vroeger werden op veel plekken de opdrachten inderdaad altijd aan dezelfde architecten toevertrouwd, maar ik kan u verzekeren dat dit sinds 1995 in Leuven niet meer het geval is geweest. De stad heeft zelden of nooit een architect geselecteerd. Toen wij de Philipssite hebben overgenomen van Belinvest, hebben wij bijvoorbeeld ook het architectenteam overgenomen, toen bestaande uit Aldo Rossi en De Gregorio. Daarmee kom ik bij een ander pijnpunt. Marcel Smets en consoorten hebben dat project op zeker ogenblik afgedaan als fascistische architectuur. Maar ik weiger te kiezen op basis van de gustibus coloribusque. Als wij als openbaar bestuur een project moeten beoordelen als wel of geen kwaliteitsarchitectuur, heb ik een meetlat nodig, een canon. Maar Koen Van Synghel en de zijnen zijn niet in staat om mij uit te leggen wat die kwaliteit dan precies inhoudt. Meteen vraag ik mij dan ook af waarom wij al bijna 20 jaar lang jaarlijks een subsidiebedrag toekennen aan de vzw Stad & Architectuur, want blijkbaar is de opvoeding van de bevolking compleet mislukt. Heel wat Leuvenaars, onder wie mijn echtgenote, vinden dat rode gebouw van De Lijn op het Martelarenplein maar niets. Over ons Stadskantoor daarentegen zijn ze enthousiast.

Maar de Smetsen en Van Synghels doen het Stadskantoor af als promotorenarchitectuur en praten in superlatieven over het gebouw van De Lijn, want dat is van Manuel de Sola-Morales. Op de duur sta je op de rand van de veronderstelling dat het enige verschil is dat de vriendjes van de vriendjes het hebben mogen ontwerpen. Dat is toch erg vervelend. Zij zitten daar in hun besloten kring, roepen de een of andere originele Oostenrijker of weet ik wie op, en bevruchten elkaar. Inteelt heet dat. Op een dag levert dat lelijke kindjes op. Pas op, ik

weet wel wat zij bedoelen. Meer zelfs, ik ben het er mee eens dat het Stadskantoor promotorenarchitectuur is, en dat het een sterk stuk was van de Sola-Morales om die meccano van De Lijn te doen passen in de parking en dergelijke. Maar mij uitleggen wat de criteria van architectuurkwaliteit zijn, lukt hen niet, terwijl dat toch hun opdracht is.”

Star Trek in Leuven Anderzijds werkt citymarketing zo toch ook. U hebt ook een museum M en een Balk van Beel?

Louis Tobback: “Ach, citymarketing is een van de bluffactoren van deze tijd. Pas op, de Balk vind ik erg geslaagd. Het Museum M is een andere kwestie. Net zoals het gebouw van De Lijn is het een zeer knappe oplossing voor wat we daar nodig hadden. Maar toen ik onlangs de toren van de bibliotheek beklom, zag je van daaruit alleen een kubus. Wordt dat in de toekomst een icoon? Sta me toe daar mijn twijfels bij te hebben. Maar ik ben maar een eenvoudige mens, natuurlijk.”

“Vandaag is er nogal wat te doen rond de toren van IMEC van Baumschlager-Eberle. De klacht luidt dat die vanuit een »

01. De kantoortoren van IMEC, een ontwerp van Baumschlager & Eberle.

02. Het wooninbreidingsproject Klaverpark van A33 omvat een nieuw autovrij woonerf en een groen binnenhof rond een tot kantoren herbestemde silotoren. Onder de woningen zitten parkings en boxen voor de bewoners.

Onder het binnenhof is ruimte voor parkeren van buitenstaanders.

03. Het project Kop van Kessel-Lo staat voor een nieuwe stadswijk vlakbij het treinstation, verspreid over de gebieden Noord, Midden en Zuid. Het geheel omvat kantoren, winkels, appartementen, de stadspleinen Bovenplein en Benedenplein en een ondergrondse parkeergarage met fietsenparking, en legt de verbinding tussen het stadscentrum en Kessel-Lo. De verschillende volumes zijn geplaatst op een twee verdiepingen hoge sokkel en variëren in hoogte en richting. In het gedeelte Midden vinden we aan het Bovenplein het Park Inn hotel met congres- en vergaderruimte.

Daarnaast zijn in het gedeelte Zuid de kantoortorens Exos, Stratos en Mesos. Architecten: SeARCH en AR-TE. DIMENSION

“Ik ben geen historicus, maar ik denk dat architectuur vandaag meer dan ooit verweven is met urbanisme, terwijl zij er nog nooit zo ver van af heeft gestaan.”

19

© Ertzberg

© Ertzberg

STAD REPORTAGE IN DE KIJKER

04

05

“Beschouw mijn volgende uitspraak als een vriendelijk bedoelde provocatie: er is in Vlaanderen geen architect nog in staat om een goedkope woning te bouwen.”

DIMENSION

bepaald perspectief letterlijk boven het kasteel van Arenberg hangt. Ik krijg daarvoor de volle laag, terwijl ik die architecten niet heb gekozen. Ik heb de mensen van IMEC gezegd dat ik vond dat er een icoon moest komen dat hun aanwezigheid in de stad zou benadrukken, en dat een toren daarvoor in aanmerking kwam. Maar de jury omvatte mensen van het departement architectuur en stedenbouw, naast mensen van onze dienst met wie ik nooit over het project heb gesproken.

Als er visueel een probleem is, had de jury dat toch moeten opmerken in de wedstrijdfase? Nu, toen ik de eerste keer dat beeld zag in de winter – je ziet de toren alleen als er geen bladeren aan de bomen staan – was mijn eerste en dus echte reflex: dat lijkt wel Star Trek. The Force is back. Terwijl ik helemaal geen liefhebber van die serie ben.”

“Zelf heb ik één keer een jury voorgezeten, namelijk voor de overkapping van het station hier in Leuven, op vraag van de NMBS. Marcel Smets verdedigde toen het concept van De Smet-Vermeulen. Uiteraard. Pas op, ik zoek daar zeker geen kwaad achter, maar zoals ik daarstraks al zei: de namen tellen. Gelukkig zijn we toen op het nippertje ontsnapt aan Calatrava en hebben we Samyn & Partners kunnen doordrukken.

Een schande vind ik dat treinstation in Luik. Puur gigantisme dat er alleen kon komen dankzij de financiële verdeelsleutel tussen de gewesten voor de spoorweginvesteringen.”

“Ik ben geen historicus, maar ik denk dat architectuur vandaag meer dan ooit verweven is met urbanisme, terwijl zij er nog nooit zo ver van af heeft gestaan. Gaat men het over 50 of misschien zelfs al over 20 jaar een gelukkige ingreep vinden dat Norman Foster een suikerbrood vlakbij de Big Ben, de Tower en de Tower Bridge heeft geplaatst? Hoe lang duurt het nog voor het in die publiekstrekker in Bilbao binnenregent? Want dat is nog een andere kwestie. De voorstanders van de grote kwaliteitsarchitectuur doen wel eens smalend over Jaspers-Eyers. Ik ben zeker niet met dat bureau ge-

20

trouwd. Hun glazen gebouw voor CERA aan de Brusselsepoort is inderdaad uitpakken. Maar na 25 jaar heeft daar nog wel geen millimeter bewogen. Dan is het mooie Provinciehuis van Sousa Byrne een ander verhaal. Als je een hectare glas plaatst aan de zuidzijde, moet je wel heel zeker zijn dat de zonwering werkt. Of beter nog, je plaatst dat glas gewoon niet. Maar blijkbaar vroeg de originaliteit er hier om. De problemen nadien met de zonwering zijn gekend. En dat was niet alles. Toen ik bij een gedeputeerde langs ging, stonden in diens bureau drie emmers om de gevolgen van waterlekken op te vangen. Nochtans heb ik een professor architectuur een uur lang horen voorlezen uit het rapport van de jury over dat gebouw. Pure poëzie was dat. Nu, van op de Martelarenlaan is het inderdaad een harmonisch opgebouwd geheel. Maar ik weet niet of die eenvormige wand van op de Tiensevest even wonderbaarlijk is.”

“Dat doet me denken aan het verhaal van architect Victor Broos, de ontwerper van onder andere het Openbaar Entrepot en de Villa Roma. Toen ik nog schepen was, kwam hij op zekere dag langs voor een dossier. Ik neem geen stagiairs van Sint-Lucas meer aan, hoewel ik zelf een oud-leerling ben, vertelde hij me toen. Waarom niet? In de periode dat hij daar studeerde, moest hij een raam tekenen. Pas de vijfde versie bleek goed. Maar tegenwoordig tekenden ze volgens hem na een studiejaar al een hele stad, en konden ze na vier jaar nog geen raam tekenen. Ik weet niet of dat op waarheid berustte, maar het drukt wel perfect uit wat ik wil zeggen.”

Betaalbaar bouwen: mission impossible?

Voor sociale woningen telt alleen de betaalbaarheid en doet de architectuur er niet toe, zei u onlangs.

Louis Tobback: “Beschouw mijn volgende uitspraak als een vriendelijk bedoelde provocatie: er is in Vlaanderen geen architect nog in staat om een goedkope woning te bouwen.

Toen ik in 1957-1958 begon te werken, kon je met pakweg 85 gemiddelde maandlonen een grote burgerwoning bouwen.

Nochtans kwamen daar toen stielmannen aan te pas, want alles werd nog met de hand gemetseld. Auto’s, koelkasten, scheerapparaten en televisies zijn vergeleken met toen spotgoedkoop vandaag, maar een woning bouwen is onbetaalbaar

nano en r2 nano De iDeale oplossing bij kouDebruggen!

04. Op gronden die eigendom waren van brouwerij AB Inbev verrijst de komende jaren de nieuwe stadswijk Tweewaters van ontwikkelaar Ertzberg.

conn insulaetcting ions

De ambities zijn hoog. Het moet een autovrije wijk worden met circa 1.200 woningen, afvalmanagement op wijkniveau, een eigen stadsverwarmingsnet, een smart grid, publieke parkings in de rand, groene oplaadpunten voor elektrische wagens en een groot park.

05. Op Tweewaters komt in de toekomst ook een lage-energiecomplex van Stéphane Beel Architects met 39 erkende assistentiewoningen volgens het woon- en welzijnsconcept.

06. A33, Libost/Grontmij en Ney & partners stonden in voor de heraanleg van het noordelijk deel van de Martelarenlaan, het ontwerp van het verzonken Benedenplein dat Kessel-Lo verbindt met de tunnel onder de sporen, en de brug op de kruising tussen Benedenplein en Martelarenlaan.

geworden. Omdat mensen hogere eisen stellen? Ik ken volop jonge koppels die smachten naar een woning van 150.000 euro en voor wie tierlantijntjes niet hoeven. Neen, een sociale woning bouwen tegen een zindelijke prijs, lukt niet meer.

Maar in Museum M moesten de plinten per se in de muur zitten, in een vlak met het pleisterwerk. Dat is inderdaad zo uitgevoerd, met de nodige moeite en tegen een goudprijs, want welke vakman kan dat vandaag nog. Maar waarvoor dienen plinten? Toch als een buffer, een bescherming? Die dan in de muur willen stoppen, dat noem ik kuren waarvoor je van mijn moeder kletsen om de oren had gekregen.”

“De betaalbaarheid wordt ook ondergraven door de aanpak van de overheid. In de opleiding vastgoedmakelaar krijgen de aanwezigen mee dat, als alles goed verloopt, een promotor 18% rendement moet hebben op zijn project. Dus: als de overheid woningen bouwt die op de markt 200.000 euro zouden kosten, vertrekt ze met een voorsprong van 36.000 euro, want zij hoeft geen 18% rendement te halen. Maar die voorsprong wordt opgesoupeerd door al die onnozele procedures, de bemoeizucht en het gebrek aan besluitvaardigheid.”

Marmox THErMOBLOCK® r2 nano/100 is bij uitstek geschikt om warmte­ verliezen aan de muurvoet van een gevel te vermijden. Vermits de vloer­ en spouwmuurisolatie niet rechtstreeks op elkaar aansluiten biedt tussen­ voeging van Marmox THErMOBLOCK® r2 nano/100 de perfecte oplossing voor deze bouwknoop.

Het combineert immers alle noodzakelijke eigenschappen: • Thermische isolatie met λ’ = 0,047 W/m²K • Druksterkte = 10 N/mm² • Nominale dikte = 10 cm waardoor de overgang MT® ­ metselwerk zich steeds onder en niet boven het latere vloerniveau bevindt, wat mogelijke scheurvorming (bij de overgang van 2 verschillende materialen) in het pleisterwerk vermijdt.

• Uitstekend gedrag bij excentrische belastingen • Waterdicht • Voldoet, bij gebruik in de muurvoet in Optie B ­ Basisregel 2, steeds aan én de λ­waarde­eis, én de r­waarde­eis, én de Contactlengte­eis.

(nano)polymeer cementmortel dubbel glasvezelnet (nano)polymeerbeton geëxtrudeerd polystyreenschuim dubbel glasvezelnet (nano)polymeer cementmortel

©A33 architecten

(Door Colette Demil & Staf Bellens)

Beste λ -waarde, hoogste druksterkte en waterdicht!

06

www.albintra.be www.marmoxthermoblock.be

REPORTAGE

Zehnder

Designradiatoren: sterk in kleuren en maatwerk In de Rue de Florence, in de onmiddellijke buurt van de Brusselse Louisalaan, krijgt hotel Agenda Louise van Star Leisure Group stilaan zijn vroegere grandeur terug. In een eerste fase werden de badkamers reeds volledig vernieuwd en uitgerust met 34 compacte Zehnder Metropolitan Spa designradiatoren – uitgevoerd in Brown Quartz kleur.

Star Leisure Group is een internationale hotelketen met onder meer een drietal hotels in Brussel. Naast hotel ‘Résidence Agenda’ in de Berckmansstraat en een ander hotel in het stadscentrum, is er het ‘Agenda Louise’ hotel in de Rue de Florence, nabij de Louisalaan. Dit laatste hotel is rustig gelegen, en toch vlakbij het hartje van Brussel. Tijdens de werkdagen verblijven er nogal wat gasten in het kader van hun werkzaamheden bij de Europese Unie, in de weekends logeren er vooral toeristen. Hotel Agenda Louise telt 37 kamers en 4 ruimere luxe suites. Volgens Katarzyna Sobolewska, executive manager van Star Leisure Group, zorgt de toenemende concurrentie binnen de Brusselse hotelbranche ervoor dat klanten steeds meer kwaliteit willen, wat de hoteleigenaars tot regelmatige investeringen en vernieuwingen noodzaakt.

Katarzyna Sobolewska: “Het moeilijke bij een renovatieproject in een hotel is dat de werkzaamheden gefaseerd moeten aangepakt worden. Het hotel moet immers – zij het niet voor de volle 100 procent – verder in normale omstandigheden kunnen uitgebaat worden. En de aanwezige gasten mogen uiteraard geen hinder van de werkzaamheden ondervinden.”

Volledige remake badkamers

DIMENSION

In het najaar zullen de hotelkamers zelf aan een volledige remake toe zijn, maar inmiddels werden alle badkamers reeds compleet vernieuwd. Alle baden, radiatoren, kraan- en leidingenwerk en meubilair werden uitgebroken en vernieuwd.

In de plaats kwamen – naast het nieuwe kraan- en leidingenwerk, de inloopdouches en het nieuwe badkamermeubilair ook Zehnder Metropolitan Spa designradiatoren van het type MET-150-040-05. De werkzaamheden werden uitgevoerd door het Brusselse installatiebedrijf CEM & EFE bvba. Gezien de structuur van het gebouw en de aard van de werkzaamhe-

22

den kon er niet per verdieping gewerkt worden, maar diende de installateur per kolom te werken. De renovatiewerkzaamheden over de 5 kolommen van het gebouw namen aldus een drietal maanden in beslag. Naargelang de hotelbezetting konden er op bepaalde momenten werkzaamheden aan 1 kolom, dan wel aan 2 kolommen tegelijkertijd, worden uitgevoerd.

De vlakke look Aan de renovatie van de badkamers kwam geen (binnenhuis) architect te pas. Het was Katarzyna Sobolewska zelf die een welbepaald concept en design voor ogen had, zich grondig had geïnformeerd, en een aantal showrooms van vakgroothandels bezocht. “De enige beperking waarmee ik bij mijn keuzemogelijkheden diende rekening te houden, waren de compacte afmetingen van de badkamers in dit hotel. Deze zijn 3,5 meter op 2 meter. In de showroom van FACQ viel mijn oog onmiddellijk op de compacte Zehnder Metropolitan Spa designradiator, vooral omwille van zijn vlakke look.”

Dit model combineert een badkamerradiator en een vlakke handdoekdroger. De uitsparingen in de radiator bestaan uit horizontaal aangebrachte vlakke buizen van 70 mm, zonder zichtbare lasnaden met elkaar verbonden door een rondom lopend driehoekig profielkader.

Zeer breed kleurenassortiment Christophe Thimmesch, Account Manager Heating Zehnder Group Belgium: “De look van de Zehnder Metropolitan Spa designradiator is bijzonder omwille van het vlakke karakter en de driehoekige collectoren, terwijl andere radiatoren zich kenmerken door eenvoudig buizenwerk. Deze designradiator werd ontworpen door het gerenommeerde Italiaanse designersduo King & Miranda. Zehnder heeft bovendien een zeer

REPORTAGE

Brown Quartz Katarzyna Sobolewska van hotel ‘Agenda Louise’ opteerde voor de Zehnder Metropolitan Spa designradiator in Brown Quartz, een neutrale kleur die perfect aansluit bij de keuze van de prachtige badkamertegels. “Deze uitvoering heeft een licht korrelige structuur waardoor hij zeer onderhoudsvriendelijk is. Naast de standaard witte uitvoering behoort deze kleurschakering wellicht tot de top vijf speciale texturen die voor badkamers in hotels worden gekozen”, aldus Thimmesch.

Sterk in maatwerk Een ander sterk punt van de Zehnder Metropolitan Spa designradiatoren is het maatwerk. “Zehnder gaat niet enkel zeer breed wat het kleurenaanbod betreft, maar ook qua afmetingen. Dit onderscheidt ons van andere marktspelers. Zo werd voor dit hotel voor het kleinst beschikbare formaat van de Zehnder Metropolitan Spa designradiator geopteerd, een model dat 40 cm breed en 150 cm hoog is. Met deze smalle designradiatoren – sommige modellen in het assortiment zijn reeds beschikbaar vanaf 30 cm breedte – is Zehnder vrij uniek op de Belgische markt. De Zehnder Metropolitan is in verschil-

lende uitvoeringen beschikbaar: Metropolitan Bar met gechromeerde handdoekhouder of Metropolitan Spa met uitsparingen voor de handdoeken”, vertelt Christophe Thimmesch.

Vierpuntsaansluitingen De Zehnder Metropolitan Spa designradiator heeft ondanks zijn vlak voorkomen een hoog vermogen. Er zijn 4 aansluitingen onderaan: 2 x centraal van ½” voor aanvoer/retour, hartafstand van 50 mm, en 2 x van ½”, buiten links en rechts, met ontluchtingskraan. De designradiatoren werden, met mooie bevestigingen in de kleur van de handdoekdroger, klaar voor montage, geleverd op de werf. “Alle Zehnder Metropolitan Spa designradiatoren zijn voorzien van vierpuntsaansluitingen aan de onderzijde. Vooral bij renovatiewerkzaamheden is dit handig. Dit laat de installateur toe het kraanwerk aan de beide zijden te monteren. Een andere mogelijkheid bestaat erin de aansluitingen centraal te voorzien. Met de Zehnder Metropolitan Spa designradiatoren zijn deze beide opties mogelijk. Ook indien het leidingenwerk reeds aanwezig is, kunnen de radiatoren vlot worden geplaatst. Ook hiermee onderscheidt Zehnder zich van andere marktspelers”, zegt Christophe Thimmesch. (Door Philip Declercq)

www.zehnder.be Foto’s Zehnder - Luc Roymans Photography Alle baden, radiatoren, kraan- en leidingenwerk en badkamermeubilair werden uitgebroken en volledig vernieuwd.

De badkamers werden uitgerust met compacte Zehnder Metropolitan Spa designradiatoren, vooral omwille van hun vlakke look.

DIMENSION

ruim kleurenpallet voor designradiatoren. Voor residentiële toepassingen wordt nog vaak voor een ‘standaard’ witte uitvoering geopteerd. Maar zowel productlijnen met natuurlijke kleuren (met in de structuur bruin, aardekleur…), architecturale kleuren (bv. neutraal grijs zonder enige kleurintonatie) als Tonic kleuren zijn typerend voor het Zehnder-aanbod.”

23

REPORTAGE

Wienerberger

Testwerf bewijst: efficiënte lage-energie-renovatie start bij de bouwschil Hoe maken we het bestaande woningenbestand energie-efficiënter?

Een testwerf in Spiere, opgezet door Wienerberger in samenwerking met Recticel Insulation, de KU Leuven en architect Cyndie Hanssens, moet het juiste antwoord leveren. De doorgedreven renovatie van de ruwbouw van deze vrijstaande woning uit de jaren 1900, is inmiddels beëindigd. In samenwerking met experts worden nu alle ingrepen geëvalueerd.

DIMENSION

Proefproject nu echt van start

Energie-efficiëntie in cijfers

Met deze resultaten gaat het proefproject in Spiere pas echt van start. De afdeling bouwfysica van het departement burgerlijke bouwkunde (KU Leuven) monitort gedurende een voldoende lange periode het wooncomfort en het energieverbruik. Het wooncomfort wordt geëvalueerd op basis van de relatieve luchtvochtigheid, de binnentemperatuur en de binnenluchtkwaliteit. Het energieverbruik wordt opgevolgd via de meterstanden en de energiefacturen, door de bewoners voor de werken bijgehouden, en vergeleken met dat na uitvoering van de werken. Voor de afwerking van deze lage-energie-renovatie kozen bouwheer en architect voor keramische materialen van Koramic: de Plato kleidakpannen voor het dak en de Façatile kleipannen voor de gevels sluiten naadloos op elkaar aan. (Door Philip Declercq)

De epb-software leert hoe de impact van werken aan de bouwschil kan worden gemeten. Stapsgewijze verbetering wordt gerealiseerd door diverse ingrepen, die telkens hun

www.renovatieoplossingen.be/nl/blog/project-spiere www.wienerberger.be

Een eerste studie werd uitgevoerd om het effect van de ingrepen op het E-peil en de netto-energiebehoefte, berekend volgens EPB, te begroten. De resultaten spreken voor zich. Het energetisch renoveren van de bouwschil als eerste ingreep is de juiste keuze om de energetische winsten en de kostprijs tegen elkaar af te wegen. Volgens berekeningen met de epbsoftware doen een dak- en gevelrenovatie zowel het E-peil van de woning als de netto-energiebehoefte met de helft of meer dalen. Bovendien zijn deze parameters belangrijk om de energie-efficiëntie van het gebouw te bepalen, én sleutelbegrippen in de definitie van een bijna energieneutraal gebouw.

24

procentueel aandeel hebben in de totale kostprijs van de renovatie, inclusief de installaties, het vast meubilair, de afwerking en de btw. Wat leert dit ons voor het proefproject in Spiere? De trias energetica zegt: beperk eerst en vooral de energievraag. Het isoleren van de bouwschil levert een eerste aanzienlijke verbetering op. Door de renovatie en isolatie van het dak en van de gevel, inclusief nieuw schrijnwerk, daalt het E-peil van E310 naar E74, een verbetering met circa 75%.

De netto-energiebehoefte zakt van 410 naar 79 kWh/m², een verbetering met circa 80%. De kostprijs voor de renovatie van de bouwschil blijft beperkt tot 40% van de totale renovatiekost. In combinatie met de plaatsing van nieuwe dakvlakramen leveren deze eerste ingrepen een verlaging van het E-peil op, telkens met 50%, en van de netto-energiebehoefte, telkens met 55%. Het aandeel in de kostprijs van de renovatie blijft beperkt tot respectievelijk 12% en 19%.

© 2014 VELUX GROUP ®VELUX, HET VELUX LOGO, CABRIO, INTEGRA, io-homecontrol EN Pick&Click! ZIJN GEREGISTREERDE HANDELSMERKEN GEBRUIKT ONDER LICENTIE DOOR DE VELUX GROEP.

> Snede met weergave luminantie

> Simulatie van het VELUX RenovActive House in Brussel

Plan daglicht met de VELUX DAYLIGHT VISUALIZER Van idee tot werkelijkheid.

Gratis gevalideerde 1 simulatietool voor de berekening van daglichtomstandigheden in gebouwen.

Het programma helpt om tijdens het ontwerpen van je project het daglichtniveau van de binnenruimtes te berekenen. Zijn handige interface laat je toe in het programma te modelleren of je 3D model te importeren.

1

Het programma is gevalideerd door CIE 171 : 2006 (CIE = International Commission on Illumination)

> Daglight factor simulatie iso-lijnen (links) en ‘false color’ (rechts)

DOWNLOAD

GRATIS meer info en tutorials op :

viz.velux.com

DOSSIER

Welke verzekeringen geven de architect meer gemoedsrust?

Hoe zorgvuldig de architect zijn taak ook ter harte neemt, een schadegeval valt nooit uit te sluiten. In steeds meer gevallen wordt hij dan ook mee in het bad getrokken en krijgt hij een eis tot schadevergoeding in de bus. Onder andere het feit dat hij als enige bouwpartner wettelijk verplicht is om een verzekering beroepsaansprakelijkheid aan te gaan, is daar mee debet aan.

Gelukkig bestaan er verzekeringen waarmee heel wat vervelende consequenties van schadegevallen te vermijden zijn.

DIMENSION vroeg aan Rebecca Ramboer, CEO van Protect, meer uitleg over twee van dergelijke verzekeringen, de ABR-polis en de Garantie gevelrenovatie.

Wat is een ABR-polis?

DIMENSION

Rebecca Ramboer: “De polis Alle Bouwplaatsrisico’s is een verzekering per werf, die tijdens de bouwperiode twee soorten schade verzekert. Verzekerd is om te beginnen elke beschadiging van het gebouw in opbouw. Standaard omvat dat schade die wordt veroorzaakt door brand of ontploffing, ongevallen en diefstal op de werf, maar ook schade die voortvloeit uit overmacht, bijvoorbeeld een storm of overstroming.

Gewaarborgd wordt ook de schade aan derden ten gevolge van de uitvoering van de verzekerde werken. Vereist is dan wel dat er een causaal verband is tussen de schade die een derde heeft geleden, en de uitvoering van de werken die aan de basis van die schade ligt.”

26

Rebecca Ramboer: “Als niet alle bouwpartners verzekerd zijn of als de dekking onvoldoende is, verliest de ABR-verzekering veel van haar voordelen.”

Welke voordelen biedt de polis?

“Het eerste voordeel is dat in de ABR-polis alle bouwpartners als verzekerde kunnen worden opgenomen: ontwerpers, uitvoerders en bouwheer. Als dat op een correcte manier gebeurt, rijst er bij schade geen dispuut over wie in welke mate aansprakelijk is, komt het niet tot ellenlange juridische procedures en wordt de schade sneller afgehandeld. Een ander pluspunt is dat de waarborgen kunnen worden aangepast aan de risico’s van het te verzekeren bouwwerk. De polis is daarmee voor alle soorten van projecten geschikt, vermits maatwerk mogelijk is.”

“Uiteraard kijk je als architect voorgaande zaken het best na als de bouwheer al beschikt over een ABR-polis. Als niet alle bouwpartners verzekerd zijn of als de dekking onvoldoende is, verliest de verzekering immers veel van haar voordelen.

Om architecten te helpen bij die controle van de polis, stellen wij hen op onze website een handige checklist ter beschikking. Die vind je op www.protect.be/klanten onder ‘hoe korting genieten voor ABR en decennaal’.

Wie sluit de polis het best af?

“Wij raden aan dat de bouwheer dat doet. Dat is om te beginnen de meest transparante oplossing. Als een van de andere partners, bijvoorbeeld de aannemer, de polis afsluit, zal die de kostprijs toch meestal doorrekenen aan de bouwheer. Bovendien wordt dan dikwijls ook de franchise die bij eventuele schade te betalen is, sowieso doorgeschoven naar de bouwheer. Op al die zaken betaalt de bouwheer bovendien nog eens btw. Als hij dan toch alle risico’s draagt, kan de bouwheer beter zelf de polis aangaan. Hij heeft dan zelf de kost-

Toepassingen, met bijzondere aandacht ook voor ruimtes waar eventueel weinig daglicht komt: • Ziekenhuizen, behandelkamers, wachtruimten, gezondheidszorg • Winkels, restaurants, hotels, clubs, party centra en andere uitgaansgelegenheden • Scholen, kinderdagverblijven, sportscholen, leisure (bv. Centerparcs, dierentuinen)

Astro®Foto LED panelen, Astro®System Sterrenhemel, Astro®Line LED Sterrenhemel eiland Eyecatcher of sfeerbepalend, maar altijd een verrassend resultaat! Een unieke en vernieuwende vorm van plafondverlichting.

Dé meerwaardecreatie voor uw systeemplafond met het door u gewenste beeld of logo op de ASTRO®Foto LED panelen.

Perfect integreerbaar in bijna alle systeemplafonds.

• Ontvangstruimtes, recepties, vergaderzalen en gangen • Wellness- en spa-centra • Privé in woon-, bad- of slaapkamer (sterrenhemel)

Wat kost een dergelijke polis?

“De kostprijs valt best mee, als je bedenkt dat de bouwheer een stevige zekerheid krijgt en dat de verstandhouding tussen de bouwpartners niet onder druk kan komen door mogelijke disputen. Protect neemt de kostprijs van de werken als uitgangspunt. Afhankelijk van de risico’s bedraagt de premie 0,25% tot 0,40% van het te verzekeren werk, met een minimumpremie van 750 euro. Het loont dus voor de architect zeker de moeite de bouwheer te informeren over deze verzekering. Daarvoor kan hij of zij de informatieve brochure op onze website gebruiken. De precieze invulling van de verzekering brengen onze experts dan in orde. Mooi meegenomen voor de architect is dat hij of zij bij ons een korting op de beroepsaansprakelijkheidsverzekering geniet als er een goede ABR-polis wordt afgesloten.”

Garantie gevelrenovatie Wat is de ‘Garantie gevelrenovatie’?

“De renovatiemarkt wint voortdurend aan belang. In heel wat gevallen wordt alleen de gevel gerenoveerd en wordt niet geraakt aan de dragende structuren. Daarom hebben wij met Protect de garantie gevelrenovatie ontwikkeld. Die waarborgt beschadigingen die optreden na gevelrenovatie. Gevelrenovatie houdt in dat minstens twee van de volgende werkzaamheden zijn uitgevoerd: een renovatie of plaatsing van een nieuwe gevelbekleding; een betonherstelling; een renovatie of een

nieuwe plaatsing van borstweringen; waterdichtingswerken aan balkons en terrassen; dakbedekkingswerken.”

“Om welke schade dat kan gaan? Balustrades gaan twee jaar na plaatsing oxideren onder invloed van de zouten in de zeelucht. Vier jaar na de renovatiewerken treden er barsten op in de toen aangebrachte buitenbepleistering. Na drie jaar komen de herstelde delen van een betonherstelling weer los omdat de wapening is gecorrodeerd.”

“Voor de waarborgperiode kan de verzekeringnemer kiezen tussen een termijn van vijf of van tien jaar na de oplevering van de werken in kwestie. De polis wordt in eerste instantie voorgeschreven door architecten en syndici die werken laten uitvoeren in opdracht van de vereniging van mede-eigenaars, en wordt uiteindelijk afgesloten door bouwheer, aannemer of fabrikant.”

Welke voordelen biedt de garantie gevelrenovatie?

“De pakketpolis dekt de volledige gevelrenovatie, terwijl je in het verleden alleen onderdelen kon verzekeren. Eventuele schade wordt snel geregeld, omdat het om een zaakschadeverzekering gaat en er dus niet wordt gezocht naar wie aansprakelijk is. De kostprijs van de herstelling wordt ook vergoed als de aannemer of plaatser die de werken aanvankelijk heeft uitgevoerd, intussen failliet is. Als een opdrachtgever of andere verzekeringnemer de polis aanvraagt, voert een controlebureau naar aanleiding van de voorlopige of definitieve oplevering een technische controle uit. Dat rapport vormt meteen een extra kwaliteitsgarantie.” (SB) www.protect.be DIMENSION

prijs in de hand en kan vrij beslissen over de precieze inhoud van de polis en de verzekeraar bij wie hij deze polis afsluit.”

KARDECO bvba Veemarkt 1 – 2500 Lier T. +32 (0)478/37 58 75 info@kardeco.be www.kardeco.be

27

Bulex zorgt voor‌

een compleet gamma condenserende gaswandketels.

Eenvoudig te installeren, zuinig en betrouwbaar.

Meer informatie

Bulex condensatieketels Compact, zeer stil, makkelijk te installeren en te onderhouden, de ideale ketel voor elk type woning, verbouwing of energiezuinige nieuwbouw, groot of klein. De Thema CONDENS en Isotwin CONDENS zijn bovendien het resultaat van jarenlange ervaring in verwarming en warm water. Uitzonderlijk comfort en laag energieverbruik, dankzij een toprendement en zeer groot

Tel. 02 555 13 13 www.bulex.be

modulatiebereik. U weet dat u op Bulex kan vertrouwen: zuinig verwarmen en groot warm water comfort in een mooi design.

EfficiĂŤnte oplossingen. Verwarming. Warm water.

REPORTAGE

RENSON®

BEN-demowoning geventileerd met Systeem E+ E+ Met zijn eerste BEN-demowoning aan de Zonnelaan in Zulte speelt Bouwonderneming Feys in op de trend naar bijna-energieneutrale woningen.

Bouwheer en architect opteerden voor een vraaggestuurd ventilatiesysteem, namelijk Systeem E+ van RENSON®.

BEN of Bijna-EnergieNeutraal wordt vanaf 2021 de norm in Europa. Een BEN-woning in Vlaanderen heeft een E-peil lager of gelijk aan E30 en een K-peil 40. Verder is het gebruik van hernieuwbare energiebronnen verplicht. De energievraag mag niet hoger liggen dan 70 kWh/m²/jaar. In Brussel en Wallonië gelden andere richtlijnen.

Duurzaam, compact en opvallend in het straatbeeld Samen met partners-leveranciers in diverse bouwspecialiteiten, waaronder RENSON®, ging Bouwonderneming Feys uit Zulte voor een BEN-eengezinswoning met een bewoonbare oppervlakte van 171,68 m². Architect Jan Delhuvenne focuste op een eenvoudig, compact én betaalbaar ontwerp. De gevel in witte crepi, aangevuld met aluminium lamellen en de architectonische gevelbekleding op de garage, valt op tussen de andere traditionelere woningen. Bij deze woning werd gebruikgemaakt van een techniek met bouwblokken, samengesteld uit natuurlijke producten (cement, hout, mineralen en water), de holtes tussen de blokken worden opgevuld met beton. Zo ontstaat een massieve constructie met de voordelen van hout, de ideale basis voor een betaalbare BEN-woning.

heid te vermijden, moet voldoende ventilatie voorzien worden. Architect Delhuvenne en Bouwonderneming Feys kozen voor hun BEN-woning een vraaggestuurd ventilatiesysteem, met name E+ van RENSON®. Hierbij wordt de warme extractielucht gebruikt door een hernieuwbare energiebron (warmtepomp) voor de verwarming van de ruimte en de productie van sanitair warm water. Het systeem vormt de basis van een hybride opstelling en wordt gecombineerd met een HR-ketel.

De weinige energie die deze BEN-demowoning nodig heeft, wordt geproduceerd door deze warmtepomptechnologie, die de warmte overdraagt aan de vloerverwarming en andere verwarmingselementen en het sanitair warm water. Dit alles resulteert in een E-peil E-11 en een K-peil van 26, ruim onder de huidige voorwaarden om als BEN-woning in aanmerking te komen. Er werd bijzondere aandacht besteed aan het esthetische aspect van de woning. Voor de gevel van de woning kozen architect en bouwonderneming, naast de witte crepi, ook voor aluminium lamellen Linius van RENSON®.

(Door Philip Declercq)

www.renson.be www.bouwondernemingfeys.be Foto’s RENSON®

Vraaggestuurde ventilatie en warmteproductie in één

DIMENSION

Om problemen met vochtigheid en schimmelvorming bij dergelijke woningen met een doorgedreven isolatie en luchtdicht-

29

INTERVIEW

Ryue Nishizawa

Teshima Art Museum

“Precisie is soms dodelijk voor de architectuur” In 2010 ontving Ryue Nishizawa samen met zijn partner bij SANAA de Pritzker Prize. Hij werd daarmee de jongste winnaar ooit van deze prestigieuze onderscheiding. Al jaren bouwt hij zowel met SANAA als met zijn eigen bureau aan een fascinerend oeuvre.

In Europa prijken daarop vooral het Louvre-Lens en het Rolex Learning Center in Lausanne. Maar voor Nishizawa’s absolute meesterwerken moet je naar Japan.

In de zomer van 2012 belandden we voor het eerst op Teshima, een eiland in de Japanse binnenzee. De dag voordien waren we naar Naoshima gereisd, het vlakbij gelegen eiland dat al langer bekend staat om zijn kunst en architectuur. Net voor ons vertrek vanuit België hadden we het boek Insular Insight opgepikt en enkele foto’s van het Teshima Art Museum hadden ons nieuwsgierig gemaakt. Die beelden konden ons echter niet voorbereiden op de impact die het museum op ons zou hebben. De volmaakte symbiose van kunstwerk en architectuur ontroerde ons bijna tot tranen toe.

Twee jaar later denken we daaraan terug als we tegenover Ryue Nishizawa (°1966) zitten. In een grote hangar in de haven van Tokio hebben hij en Kazuyo Sejima hun bureaus ondergebracht. Onder de vleugels van SANAA bundelen ze de krachten voor de grotere projecten zoals Lens en Lausanne, het New Museum (NY) en het 21st Century Museum of Contemporary Art (Kanazawa). Het bureau van Ryue Nishizawa maakte naam met projecten zoals het Moriyama House (Tokio) en het Hiroshi Senju Museum (Karuizawa). We stellen voor op de musea te focussen en steken van wal met het Teshima Art Museum.

DIMENSION

Ryue Nishizawa: “Het eiland Teshima werd berucht door een milieuschandaal waarbij jarenlang giftig afval was gedumpt.

De opdrachtgever voor het museum, Soichiro Fukutake, wou de geschiedenis van het eiland een nieuwe wending geven en nodigde ons uit om een museum te ontwerpen. De heuvelachtige omgeving van het museum wordt gedomineerd door ter-

30

Ryue Nishizawa

rasvormige rijstvelden. Die historische topografie is half natuurlijk en half door mensen gemaakt. Daar wou ik afblijven.

Daarom besloot ik om de architectuur aan te passen aan de omgeving en niet omgekeerd. Het museum werd gebouwd op de plek van de vroegere bron, waar er niets was. Het gebouw kreeg een gelijkaardige vorm als de bron. Zo kwamen we uit bij de waterdruppel.”

Binnenin de witte betonnen schelp verschijnt op mysterieuze wijze water dat zich een weg baant over de betonnen vloer en weer verdwijnt. Het levert een hypnotiserend schouwspel op. De grote waterdruppels van het kunstwerk van Rei Naito echoën de architectuur van Nishizawa, en niet enkel die van dit museum. Het vangen van het licht, de reflecties, de beweeglijkheid, de curves en vooral het efemere karakter. Gevraagd of dat vluchtige uitzicht ook betekent dat architectuur in zijn ogen iets tijdelijk is, worden we ons bewust van de cultuurbarrière.

Ryue Nishizawa: “Wanneer ik met Europeanen spreek, heb ik soms het gevoel dat we elkaar niet begrijpen. Ook al gebruiken we dezelfde woorden. ‘Tijdelijk’ heeft voor jullie misschien een betekenis die ik niet kan vatten omwille van onze verschillende culturele achtergrond. Ik wil architectuur maken die een lang leven beschoren is, honderd jaar of zo. Dat is misschien tijdelijk in het aanschijn van de Jomonperiode (een periode die veelal als equivalent van de Japanse prehistorie wordt gebruikt, nvdr), die 10.000 jaar duurde.

INTERVIEW

Een cultureel verschil merk ik ook tussen wat ik architectuur als ‘zelfstandig naamwoord’ en architectuur als ‘werkwoord’ zou omschrijven. Architectuur in Europa (en China) is heel erg dynamisch in de manier waarop ze dingen toevoegt. Historisch zijn de steden gestapeld, zoals Rome. Daar bouwt men bovenop de ruïnes van het voorgaande. Of neem Le Corbusier. Het ontwerp van La Tourette lijkt te zeggen: “er is geen einde, je kan blijven toevoegen”. De architectuur is heel erg ‘zelfstandig naamwoord’, logisch en volgens de wetten van de fysica. Je stapelt elementen, maar elk element blijft hetzelfde. Het is dus niet zo dat er bij het stapelen een organisch proces plaatsvindt. Ik probeer immers dingen te maken op die laatste manier, wat ik architectuur als ‘werkwoord’ zou noemen, zoals de beweging in de natuur. Dat heeft te maken met de manier waarop we in Japan geconfronteerd worden met de natuur. Japan zinkt langzaam weg in de zee. We zijn onderhevig aan tyfoons en aardbevingen. Deze positie, op de grens van de natuur, geeft Japanners een ander begrip van tijd en ruimte. In Japan bestaat het concept ‘tijdruimte’. Het is één woord in plaats van twee aparte begrippen. Architectuur behelst tijd en ruimte tezelfdertijd.”

Wat tijd betreft. Hoe verhoudt het museum in Lens zich tot het originele museum in Parijs?

Ryue Nishizawa: “De architectuur van het Louvre in Parijs is schitterend, maar we kunnen dit vandaag niet meer maken.

Lens is een prachtige plaats. De zon rijst laag boven de hori-

De trefzekerheid van de Japanse architectuur vertalen naar een Europese context lijkt niet evident. Wat in Japan gebouwd wordt, lijkt onmogelijk bij ons. Andere regels, andere aannemers.

Ryue Nishizawa: “Japanse architectuur wordt algemeen bewonderd omwille van haar precisie tegenover het grove van de Europese tegenhanger. Ik heb daar mijn twijfels over. Het probleem is de schaal. Hedendaagse Japanse architecten willen gebouwen maken volgens de schaal van meubilair. Hun wolkenkrabbers zijn eindeloze stapelingen van heel kleine, uiterst precieze elementen. Als je een enkel raam of een deur bekijkt is het geweldig, maar als geheel is het niet sterk. Wanneer ik in Tokio tussen de gigantische gebouwen loop, overvalt me het gevoel dat niemand begrijpt wat architectuur is.

In Europa is dit anders. In het Louvre Lens bijvoorbeeld, hebben het beton en de verbindingen van het glas een zekere ruwheid. Maar als geheel wordt dit architectuur. De ruwheid toont juist aan dat de Europeanen de architectuurschaal vat» ten. Precisie is soms dodelijk voor de architectuur.”

Louvre-Lens DIMENSION

Louvre-Lens

zon, het licht is er indirect, er zijn vaak wolken. De mijnterrils zijn niet natuurlijk en niet door mensen gemaakt, maar iets tussenin. Het is een historisch-cultureel landschap. Ons project is erg hedendaags, bijna als een fabriek. Met ons bureau passen we een speciale strategie toe bij het ontwerpen van musea. We voorzien altijd meerdere circuits en vermijden doodlopende stukken.”

31

INTERVIEW

Hiroshi Senju Museum

Als je de hogesnelheidstrein van Tokio naar Nagano neemt, ontvouwt het gebergte zich voor je ogen. Anders dan in Europa lijkt het niet één massief. Bergketens liggen in rijen achter elkaar. De lichtintensiteit varieert, de achterste rijen verdwijnen in de mist. Het doet denken aan Japanse afbeeldingen waarin verschillende lagen diepte moeten suggereren, eerder dan een centraal perspectief. Iets gelijkaardigs lijkt aan de hand te zijn met de façade van het New Museum in New York.

Ryue Nishizawa: “Het is een typisch Japanse manier van voorstellen. Tweedimensionale dingen achter elkaar plaatsen om zo iets driedimensionaal te bekomen. Misschien zijn de bergen in Europa anders, de Matterhorn is bijvoorbeeld erg sculpturaal. Of misschien is de natuur toch hetzelfde, maar is ons gezichtspunt anders. Japanners hebben het centraal vluchtpunt nooit zelf ontdekt. Sommigen verklaren dit vanuit religieuze verschillen. Europeanen evolueerden naar het christendom met één centrale figuur. Japanners daarentegen hebben nog meer dan duizend goden. Acht miljoen goden wordt gezegd. Het New Museum is misschien het resultaat van de Japanse verbeelding van het tweedimensionale.”

21st Century Museum of Contemporary Art

om. Een sterk voorbeeld is de Japanse (tempel-)architectuur met de uitkragende hellende daken. Wanneer je het gebouw benadert, zie je eerst het dak. Op een bepaald ogenblik zie je het plafond van onderuit. Vanaf dan heb je al een gevoel van de binnenkant, ook al sta je nog buiten. In de Europese context zie ik eenzelfde belevenis in een stad als Parijs. Je flaneert langs de Seine, gaat het Louvre binnen, ziet er de sculpturen, wandelt terug naar het hotel terwijl je de stad in je opneemt. Je kan de beleving niet opdelen. Het is een continuüm. Architectuur, landschap of omgeving maken is quasi hetzelfde voor mij. Dit is iets dat ik geleerd heb van Japanse tempels en Europese steden. Architectuur en stad vormen samen de beleving.”

Op het einde van het interview twijfelen we om ons visitekaartje af te geven. Op de achterzijde prijkt een foto die we stiekem genomen hebben in het Teshima Art Museum. Nishizawa reageert echter enthousiast en vraagt of hij de foto kan krijgen om te gebruiken in lezingen. “Want iedereen probeert altijd foto’s te nemen van het witte, maar niemand vat de schaduwen, de duisternis”. (Tekst & foto’s: Arnaud Tandt)

Japans is ook de manier waarop de musea inspelen op het landschap. In Karuizawa volgt het gebouw de topografie. Tuintjes in de patio’s maken bovendien dat de schilderijen van Hiroshi Senju meer dan witte wanden als achtergrond hebben.

DIMENSION

Ryue Nishizawa: “Een belangrijk concept in de Japanse architectuur is de continuïteit van binnen en buiten. Europese steden hebben dikke muren die binnen en buiten scheiden.

Heel sterke, dikke muren zodat je je binnen veilig voelt. Bij een traditioneel Japans huis heb je achtereenvolgens de kamer, de engawa (Japanse veranda, nvdr), de tuin, de haag en ten slotte de gemeenschappelijke straat. Er zijn verschillende lagen, geen muur. Binnen en buiten is bijna hetzelfde, het landschap loopt door. Mensen beleven architectuur vooraleer ze binnengaan. Denk maar aan het Parthenon, waar niemand binnen gaat, omdat het niet voor mensen maar de goden bedoeld is. Architectuur gebeurt niet alleen binnen, het beïnvloedt ook de straat. Het verandert het landschap rond-

32

Moriyama House

Plafond&Wand

SYSTEMEN Samen van idee tot werkelijkheid ®

Gebruik alleen het allerbeste met de eerste Cradle to Cradle®

plafondtegel in Europa.

Kies voor bewust omgaan met materialen en een natuurlijke kringloop.

Maak het verschil voor toekomstige generaties.

Ga volledig voor gezond, veilig en 100% recyclebaar.

We make green solutions SILVER Armstrong introduceert de allereerste Cradle to Cradle® plafondtegel in Europa. Dit betekent dat wij veilige, gezonde en herbruikbare materialen toepassen. En dat wij effectief omgaan met watermanagement, hernieuwbare energie en maatschappelijk ondernemerschap.

Wij helpen u natuurlijk graag met innovatieve en duurzame oplossingen.

Nederland • België 076-52 30 200 (NL) • 02-223 00 72 (B) www.armstrong.nl/plafonds www.armstrong-plafonds.be

REPORTAGE

Reynaers Aluminium

Strakke, transparante look voor AZ Alma AZ Alma staat voor de fusie tussen het Elizabeth-ziekenhuis in Sijsele en het Heilig Hart-ziekenhuis in Eeklo in 2007.

Het nieuwbouwziekenhuis langs de Ringlaan in Eeklo krijgt stilaan vaste vorm. Pieter Rammelaere, Projectingenieur bij hoofdaannemer MBG, tekende voor het wind- en waterdicht maken van de ruwbouw: “Onze werkzaamheden zijn bijna voltooid. De oplevering is gepland voor oktober 2014.“ Johan Bollaert, Project Support Manager Belux bij Reynaers Aluminium, systeemleverancier voor de ramen en gevels: “Dit project is maatwerk van a tot z. De studie werd gevel per gevel uitgevoerd. Per raam werd een detailtekening gemaakt, gecontroleerd naar maatvoering, geassembleerd in het atelier op de werf, en gemonteerd. Er werd in hoofdzaak – ook voor de gewone ramen - gebruikgemaakt van gordijngevelprofielen, aan de buitenkant geplaatst.”

Knowhow van Reynaers Aluminum Partners

DIMENSION

Gezien de grootschaligheid van dit project werden de werkzaamheden opgesplitst tussen meerdere ‘partners-constructeurs’ van Reynaers Aluminium: de THV Couwenberg-Schellens uit Weelde met de firma Vlado uit Aalter, en Deforche Construct uit Izegem. Johan Bollaert: “De patiëntenkamers werden uitgerust met een klein opengaand raamelement type CS 77, gemonteerd in een CW 50 gordijngevelsysteem.

Patiënten hebben zelf de mogelijkheid om hun kamer te ventileren. Enkel aan de binnenkant van het atrium werden, met het oog op de brandcompartimentering, RF-brandveilige

34

Het nieuwbouw fusieziekenhuis AZ Alma in Eeklo wordt een compact, open, functioneel en vlot bereikbaar zorgcomplex. De rode overkapping van de inkompromenade, en de 2 T-vormige ziekenhuisvleugels, verbonden door een imposant glazen atrium, zijn blikvangers.

Maar voor de strakke look van dit ziekenhuis, een ontwerp van AAPROG Architecten, zorgt systeemleverancier Reynaers Aluminium, samen met drie gecertificeerde Partners. ramen geplaatst, alsook RWA-ramen, voorzien van structurele beglazing. Bij eventuele brand openen deze laatste aan de onderzijde voor toevoer van verse lucht, en aan de bovenzijde voor de rookafvoer. Ook in het glazen dak van het atrium werd gebruikgemaakt van het CW 50 gordijngevelsysteem. In de aluminium vliesgevel van het atrium – met een aerodynamische oppervlakte van 76,6 m² - zijn meer dan 150 RWAramen verwerkt. Deze gevel is gemonteerd op een achterliggende stalen structuur, die bestaat uit willekeurig geplaatste stalen kolommen. Dit maakte het plaatsen van de aluminium vliesgevels complex, zowel naar verankering als naar mogelijke uitzetting.”

Kwaliteitscontrole van a tot z Voor het eerst volgde Reynaers Aluminium zelf het volledige projectverloop op. Bij de studie, bij de productie op de werf en bij de montage werd, in functie van de bouwfases, geïnspecteerd, bijvoorbeeld om na te gaan of dichtingen goed aan mekaar verlijmd werden. Telkens werd een controlerapport bezorgd aan de partner-constructeur en aan MBG die dit op zijn beurt aan de architect en de bouwheer bezorgde.

De oplevering van AZ Alma is voorzien voor 2017. Reynaers Aluminium is ook systeemleverancier bij andere lopende zorgprojecten, zoals het AZ Sint-Maarten in Mechelen en het fusieziekenhuis AZ DELTA in Roeselare. (Door Philip Declercq) www.reynaers.com

De weber.floor-oplossingen zitten als gegoten !

Ontdek nu het weber.floor gamma met ondermeer een volledig assortiment designvloeren (cementgebonden).

Voor alle technische informatie, bestekteksten of professionele uitvoerders, contacteer ons op 02 254 78 54, via designfloor@weber-belgium.be of surf naar www.weber-belgium.be

www.weber-belgium.be

ILUZO Traditioneel gemetseld met de look van gelijmd.

De keuze van de kenner.

Metselen met dunne voeg was nog nooit zo gemakkelijk en voordelig.

www.wienerberger.be

Metselen met dunne voeg is geen sinecure. De vakman weet er alles van.

Daarom heeft Wienerberger een gevelsteen ontwikkeld die de voordelen van metselen met traditionele mortel combineert met de homogene look van gelijmd metselwerk.

Wienerberger nv Kapel ter Bede 121, 8500 Kortrijk T 056 24 96 16 – info@wienerberger.be

Ontdek de Iluzo steen in de Wienerberger showrooms te Londerzeel en Kortrijk of vraag uw gratis brochure aan via info@wienerberger.be

REPORTAGE

Vaillant

Ons Dak haalt maximaal rendement uit warmtepomp

Een vijftal jaar geleden startte Ons Dak een aanpassingsplan, geënt op een ISO-certificeringsprocedure. Het plan steunde op een viertal pijlers, waaronder een communicatieplan met cliënten. Eén van de prioriteiten was de manier waarop bijvoorbeeld huurders zouden worden ontvangen. Gesloten loketten zoals in het oude gebouw zijn niet meer van deze tijd. Verbouwen zou, ook naar het luik technieken, financieel zwaar uitvallen. Daarom werd beslist tot nieuwbouw. Aan vier architectenbureaus werd gevraagd elk een concept uit te tekenen. Uiteindelijk viel de keuze op het ontwerp van architekt-nburo uit Bree. Het hellende bouwterrein inspireerde de architect tot een splitlevel-gebouw met grote glaspartijen. Lift, trap en toiletten werden centraal voorzien om zo weinig mogelijk ruimte te verliezen. Een lange, brede houten balie – die over de verdiepingen doorloopt - straalt openheid, warmte en rust uit.

Betonkernactivering Jacky Heedfeld van SB Heedfeld uit Riemst: “De constante (personeels)bezetting van dit gebouw zorgt voor weinig variatie in het binnenklimaat. Eventuele temperatuurwijzigingen

zijn enkel een gevolg van de buitentemperatuur, niet van de bezetting. Ideaal voor betonkernactivering. Enkel voor de vergaderzaal en de refter werd een uitzondering gemaakt: ook hier is er betonkernactivering, maar kan er op korte termijn worden verwarmd of gekoeld via het ventilatiesysteem. Door warmterecuperatie met een rendement van 90% moet er zeer weinig bijgestuurd worden. De investering ligt ook tot 15% lager dan bij een klassiek koel- en verwarmingssysteem.”

Hoger rendement warmtepomp Het gebouw beschikt over een ruime, van de nieuwste technieken voorziene, stookplaats. Hans Buyle van Vaillant: “Met onze bodem/water warmtepomp geoTHERM VWS 300 - vermogen 30 kW - werd de juiste keuze gemaakt naar prijs/kwaliteit én service. Pluspunt is dat de afgiftetemperatuur van het systeem heel wat lager ligt dan bij een klassiek systeem, wat het rendement van de warmtepomp nog verhoogt. Vaillant geeft bovendien 10 jaar garantie op de Scroll compressor. Een Vaillant ecoTEC plus VC HR-TOP ketel (30 kW) werd in backup geplaatst.” Installateur Peeters & Zoon plaatste voor de eerste maal een warmtepomp bij betonkernactivering. “Een goede voorstudie en organisatie zijn belangrijk. Elke leiding, ventilatiemond etc was precies uitgetekend. Het was putje winter toen we buiten de leidingen tussen de wapeningsstaven legden…” (Door Philip Declercq) www.vaillant.be DIMENSION

In de gemeenten Maaseik, Dilsen-Stokkem, Kinrooi, Bree en Meeuwen-Gruitrode beheert ‘Ons Dak’ om en bij de 2.000 sociale woningen. Vorig jaar ruilde de sociale huisvestingsmaatschappij uit Maaseik een onpraktisch gebouw voor een functionele en energiezuinige nieuwbouw.

Met het oog op verwarming en koeling werd betonkernactivering toegepast en een Vaillant bodem/water warmtepomp geoTHERM VWS geïnstalleerd. “Dit energiezuinig gebouw is het sluitstuk op ons intern veranderingsproces”, aldus directeur Noël Vandeboel.

37

® IR Technology

PROJECT

Stéphane Beel over De Balk van Beel

“We hebben De Balk een warme jas aangetrokken” Met De Balk van Beel is het tot voor kort verlaten industriële gebied van de Leuvense Vaartkom een pronkstuk rijker.

Architecten Stéphane Beel en Xaveer De Geyter ontwikkelden het elf hectaren tellende gebied tussen de Vaartkom en een arm van de Dijle tot de wijk Tweewaters.

Stéphane Beel trok de Balk, die loodrecht op de Vaartkom prijkt, in samenwerking met Sto “een warme jas” in bepleisterde gevelisolatie aan. Tussen de talrijke maquettes op zijn bureau in Gent spraken we met Beel en zijn collega Tom Debaere over de Balk, over zeldzaam vakmanschap.

En over creativiteit, een overschat gegeven, volgens Beel: “Ik probeer zo weinig mogelijk creatief te zijn.”

Ruimtes in de stad blootleggen Is het uitzonderlijk dat je in het centrum van een stad nog zoveel ruimte krijgt om als architect je stempel te drukken?

DIMENSION

Beel: “In Belgische steden zijn er alleen nog maar grote stukken grond vrij op het domein van oude kloosters of industriële sites. Vele steden zijn parallel gegroeid met hun industrie. De

38

industriële sites zijn daarom vergroeid in het stadsweefsel.

Wanneer die industrie vervalt, komen er plots grote stukken grond vrij in het midden van het centrum. Dat is ook hier gebeurd. De site Tweewaters lag braak omdat Inbev het terrein verlaten had. Een heel interessant gegeven want de wijk ligt heel dicht bij het centrum en biedt tegelijkertijd grote uitbreidingsmogelijkheden.”

Debaere: “Ja, dat is opvallend: hoewel de site niet echt verborgen is, realiseerde niemand zich echt hoe dicht het terrein bij het centrum ligt. Bovendien hebben we twee bruggen toegevoegd aan het masterplan, waardoor je met de fiets of te voet op een paar minuten in de kern van de stad bent. We voegen als het ware een groot stuk toe aan het centrum van Leuven met dit project.”

Hoe is de visie op Balk van Beel ontstaan en geëvolueerd?

Beel: “Het is een echt stedenbouwkundig project, dat is ontstaan uit de vraag om de Molens van Orshoven te renoveren.

Uiteindelijk bleek de stad Leuven enkel geïnteresseerd te zijn als we de site Tweewaters er ook zouden bijnemen. Het beginpunt is een stedenbouwkundige visie op de volledige site en het bijhorende plan. In samenwerking met architect Xaveer De Geyter hebben wij zowel de volumes, de leegtes als de openbare ruimtes binnen het stedenbouwkundige plan bepaald. Dat plan was het vertrekpunt voor het ontwerp van de verschillende gebouwen. Door zijn ligging is de Balk het eerste gebouw dat gerealiseerd is. Het gebouw ligt loodrecht op Vaartkom en De Dijle. Het scheidt en verbindt beide stromen.

De Balk is ook richtinggevend en de richting is zeer bepalend voor de rest van het plan.”

PROJECT

De Balk van Beel draagt een warme jas Hoe kozen jullie de bekleding van het gebouw? Is dat ook een puur technische overweging?

Beel: “De eerste woning die ik ooit gebouwd heb, is bepleisterd. Mijn keuze voor het materiaal heeft evenveel te maken met mijn voorliefde voor het modernisme, de witte architectuur, als voor de relativiteit ervan. Maar dat ik voor mijn eerste woning bepleistering koos, heeft ook veel te maken met isolatie. Je trekt het gebouw als het ware een warme jas aan.

Het gebouw is meteen van boven tot onder geïsoleerd. Zo worden problemen zoals koudebruggen vermeden.”

Debaere: “De keuze voor bepleistering heeft ook te maken met de andere gebouwen op de site. De horizontale Balk van Beel staat in contrapunt tot de verticale silo’s. De site verdraagt de grootte en lengte van de Balk alleen omdat de silo’s al zo’n mastodonten zijn. Dat heeft echter als gevolg dat je niet mag kiezen voor een materiaal dat dezelfde zwaarte uit» straalt als die betonnen silo’s.”

“Ik probeer zo weinig mogelijk creatief te zijn”

Tom Debaere - Stéphane Beel - Jean-Yves Matton DIMENSION

Beel: “Ik probeer zo weinig mogelijk creatief te zijn. De hoeveelheid creativiteit die je op een project loslaat is hoegenaamd geen waarborg voor kwaliteit. Ideeën groeien door de bestaande situatie te analyseren. Beredeneerd te werk gaan is voor mij even goed creatief. Een project moet altijd afgetoetst worden op een aantal vlakken. De volumes van de gebouwen moeten afgetoetst worden ten opzichte van de stad en andere reeds bestaande gebouwen. Je moet rekening houden met het zonlicht. Je gaat na hoe gebieden met elkaar verbonden kunnen worden. En bij dat alles houd je altijd de bewoners in het achterhoofd. Hoe gaan zij profiteren van hun omgeving?

Om een antwoord te vinden op die vragen, ga je op zoek naar vergelijkbare voorbeelden, zowel oud als nieuw. Voor mij is de woonblok Gallaratese van architect Aldo Rossi in Milaan altijd een referentiepunt gebleven. Toen ik het project in 1975 bezocht, was ik direct diep onder de indruk. Rossi heeft met één ingreep het ganse gebied getransformeerd.”

Debaere: “Tijdens het project kwamen ook heel technische overwegingen aan bod. Zo konden we pas kiezen voor een hoogbouw nadat de windstudie positief gebleken was.”

® Luca Beel

Het is een enorme site die jullie eigenlijk zelf mochten invullen. Hoe begin je daaraan? Begint het met een gedurfde creatieve visie, of start je eerder met puzzelen en meten?

39

® Luca Beel

PROJECT

Hoe zijn jullie bij Sto uitgekomen?

Beel: “Omdat het beoogde kwaliteitsniveau zowel bij ons als bij de bouwheer heel hoog lag. We wilden villakwaliteit, en Sto is meegegaan in die ambitie. We hadden vertrouwen in hun product en in hun relatie met de uitvoerders, wat ook heel belangrijk was gezien de schaal van het project.”

De Balk van Beel heeft een BREEAM-certificaat behaald.

Je verwees zelf naar die warme jas. In welke mate heeft de keuze voor het materiaal bijgedragen aan die goede score?

Debaere: Dat alle appartementen en woningen in de Balk lage-energiewoningen zijn heeft er zeker toe bijgedragen dat we een goede BREEAM-score behaald hebben. Die score kan je maar bekomen door goed te isoleren. Als je kiest voor bepleistering, kies je voor goede isolatie zonder daarbij ruimte te verliezen. Het gebouw hoeft ook geen extra gewicht op zijn gevel mee te dragen. Los daarvan is BREEAM natuurlijk veel ruimer dan isolatie alleen. De score houdt ook rekening met de afvalverwerking tijdens het bouwproces, de relatie met de stad, de diensten die je biedt, enzovoort. Het gaat eigenlijk over duurzaamheid in zijn geheel. Het is echter niet gemakkelijk om een uitvoerder te vinden die zo’n groot project kan en wil bepleisteren...”

Beel: “Dat is een feit. Ik heb vroeger in Brugge een torentje van vijftien meter hoog gebouwd. Een vakman uit Gent heeft het gebouw bepleisterd. In één beweging heeft hij de eindlaag van de toren erop gezet. De moeilijkheid van het materiaal is dat een gebouw niet in twee bewegingen bepleisterd kan worden omdat de aanzetten dan zichtbaar zijn. Ik heb trouwens in mijn studententijd zelf eens een muur bepleisterd, om te weten hoe dat moet. Omdat ik zelf ervaren heb hoe moeilijk dit is, apprecieer ik het werk van deze vakmensen des te meer.”

U wil dat vakmensen minstens een beetje wakker liggen van jullie plannen?

DIMENSION

Beel: “Voor een echte vakman vormen onze hoge eisen geen enkel probleem.”

Jean-Yves Matton (Salesmanager Facades, Sto): “Door extremen op te zoeken, dagen architectenbureaus ons uit om innovatief te blijven. Als we geen antwoord hebben op de vraag van een architect, zoeken we er één. Zo ontwikkelen zich

40

nieuwe ideeën. Architecten zijn de grondleggers van nieuwe technologieën omdat ze de lat steeds hoger leggen.”

Beel: “Ik weet wel dat wij op dat vlak meer kunnen vragen dan een opstartend architectenbureau. Als we geen hoge eisen zouden stellen, dan zouden we onze taak niet vervullen.

We doen dit niet koste wat kost om ergens de eerste mee te zijn. Daar draait het niet om. De vraag is: welk product is het beste voor deze realisatie en met welke vakman kunnen we dit project realiseren? Gelukkig zijn er nog innovatieve bedrijven die hierin kunnen en willen meegaan. Dat is voor ons een plezier.”

“Wij weten als kantoor wel dat we hoge eisen stellen en zo onze leveranciers tot het uiterste drijven, maar ik beschouw dat ook als onze taak. Wanneer we onze eisen verzwakken, verwaarlozen we het klein beetje vakmanschap dat nog bestaat. Dat is een euvel waar wij als architectenbureau niet aan willen meewerken. Er is al zo veel verloren gegaan. Daarom zeg ik ook altijd tegen particulieren: jullie zijn mijn laboratorium voor mijn volgende project. Mensen aanvaarden dat best, als je er maar transparant over bent. ”

De Balk was duidelijk een technisch veeleisend dossier.

Staan er nog dingen op uw verlanglijstje die nu nog niet mogelijk zijn?

Beel (denkt na): “Het is niet dat ik een schuif heb met droomprojecten die niet kunnen uitgevoerd worden. Die technische eisen komen bij het ontwerpen, het maakt deel uit van het proces. De Balk is 45 meter hoog, maar ik vraag me al een tijdje af: wat zou het geven als we hem rechtop zetten? We zijn al een tijdje aan het denken over torens. Dus: wat als die balk pakweg 80 meter hoog is? Is dat technisch uitvoerbaar met dit soort pleister? Is dat interessant? Kunnen we dat op een soort prefabmanier? Of kunnen we die pleister misschien machinaal laten aanbrengen, door een machine die naar beneden rolt. Het zijn dingen waarvan leveranciers eerst zeggen: dat gaat niet! Maar door te blijven proberen, door een iteratief proces, kan je uiteindelijk heel ver geraken.” www.sto.be www.stephanebeel.com www.balkvanbeel.be

Eenvoudig én duurzaam verwarmen en koelen met de nieuwe aroTHERM van Vaillant !

Heel efficiënt en bijzonder flexibel: aroTHERM, de nieuwe lucht/water-warmtepomp van Vaillant.

Of het nu voor nieuwbouw of renovatie is, als individuele of hybride oplossing, de aroTHERM beantwoordt perfect aan de behoeften van uw klanten. Deze warmtepomp van het monobloc type met modulerende invertercompressor is bijzonder efficiënt* en makkelijk te installeren. Speel in op de behoeften en eisen van uw klant met dit milieuvriendelijke toestel dat zowel in de winter als in de zomer een maximaal comfort verzekert.

De aroTHERM is de nieuwste hoogwaardige warmtepomp van Vaillant, verkrijgbaar in vier vermogens: 5, 8, 11 en 15 kW. Voor meer info over de Duitse topkwaliteit van Vaillant surft u naar www.vaillant.be. * COP tussen 4,8 en 4,2 in A7/W35 en tussen 3,8 en 3,4 in A2/W35

Het goede gevoel de juiste keuze te maken.

Condensatieketels

Zonne-energie

Warmtepompen

REPORTAGE

ROCKWOOL

Duurzame materialen voor aanstormend talent van KRC Genk Recent werd het Jeugdcomplex KRC in Genk, op de terreinen van de gelijknamige voetbalclub, in gebruik genomen. De Limburgers zijn trendsetter in ons voetballand wat het opleiden van jonge, zeer getalenteerde spelers betreft. De lichte constructie deed architect Frank Vanthoor opteren voor duurzame isolatiematerialen van ROCKWOOL, licht plaatmateriaal van ROCKPANEL en plafondpanelen van ROCKFON. Het betreft een gecombineerd renovatie-nieuwbouwproject van 2.400 m² dat onder impuls van de Limburgse ondernemer Jos Vaessen tot stand kwam. Het bestaande jeugdcomplex uit 2002 – ook naar een ontwerp van architect Vanthoor – omvatte enkel een gelijkvloers met, in grote lijnen, kleedkamers, een cafetaria en een conciërgewoning. Voor verzorging moesten de jeugdspelers in het stadion zelf terecht. Om de jeugdwerking verder te professionaliseren werd beslist deze ook fysiek volledig van het stadion af te scheiden, en het complex verder uit te bouwen. Dit kreeg er een bouwlaag bij en werd volledig herschikt met het oog op maximale functionaliteit. De ‘Jos Vaessen Talent Academy’ leidt om en bij de 220 spelers op. Architect Vanthoor: “De accommodaties op de vernieuwde benedenverdieping werden volledig op de jeugdspelers afgestemd: kleedkamers, studieruimte, verzorging en vergaderruimtes. Via een stalen trapconstructie zijn de ruimtes op de verdieping – met onder meer kantoren, spreeklokalen en conciërgewoning - bereikbaar. De verdieping is bedoeld voor de medewerkers en de ouders van de spelers. Eyecatcher is de langs beide zijden van grote glaspartijen en ruime terrasoppervlaktes voorziene cafetaria.

Stevige, lichte materialen

DIMENSION

Met het oog op de stabiliteit van de nieuwe constructie werd de bestaande dakbedekking afgenomen. Voor de opbouw diende rekening gehouden te worden met de bestaande overspanningen en werden bijkomende funderingswerken uitgevoerd. Voor de gevels werd gebruikgemaakt van cellenbetonblokken, voor het vlakke dak van geprofileerde staalplaat, om een voldoende stijf geheel te bekomen. Jos Peeters van ROCKWOOL Belux: “Voor de isolatie van de gevels werd gekozen voor ROCKWOOL isolatie Rockfit 434 van 10 cm dik, een

42

stevig product met een densiteit van 70 kg/m³. De rotswolisolatie op het bestaande dak werd er afgehaald. Gelet op de lange levensduur van het product kon dit perfect hergebruikt worden voor de nieuwe dakbedekking. Met het oog op een goede akoestiek werd tevens gekozen voor plafondpanelen van ROCKFON. Hierdoor is de nagalmtijd in onder andere gangen en kantoren, ook bij een drukke bezetting, bijna nihil.”

De enige juiste RAL-kleur “Voor dit project kon ROCKPANEL als enige fabrikant plaatmateriaal leveren in de blauwe RAL-kleur, identiek aan de clubkleur van KRC Genk”, aldus Thierry de Hemptinne van ROCKPANEL Belux. “Een 8 mm dikke standaard plaat weegt slechts 8,4 kg/m² en geeft zeer weinig belasting. De ProtectPlus-optie zorgt voor een anti-graffiti, zelfreinigende oplossing en verzekert een goede kleurvastheid en glansbehoud.”

(Door Philip Declercq)

www.rockwool.be www.rockpanel.com

De toekomst is vandaag

• Integraal gekleurd • Superieure energiescore • Strakke profilering • 100% recycleerbaar • Efficiënte luchtdichte inbouw dankzij uniek prekader

www.deceuninck.be Uitstekende isolatie dankzij unieke Linktrusion technologie Zendow#neo

Uw

0,65 W/m²K met beglazing Ug = 0,4 W/m²K

Uf

0,98 W/m²K P 5001 / P 5510 Testrapport CSI 187/12

Ramen & deuren

REPORTAGE ACTUA

01

04

03

01

NAV formuleert eisen voor nieuwe beleidsmakers

In het ‘Memorandum 2014’ zetten NAV en de Orde van Architecten - Vlaamse Raad samen met BVA, AB - architectenbouwers en AriB - Architects in Brussels hun eisen voor de nieuw te vormen regeringen op een rij. Een herdefiniëring van de taak van de architect, een correcte vergoeding, faire spelregels, een betere bescherming van het beroep en een hervorming van de Orde zijn de belangrijkste krachtlijnen.

NAV stelt nu alles in het werk voor een goede opvolging zodat concrete resultaten zullen worden gerealiseerd.

02

Nieuw concept ‘EPB-atelier’ wordt gesmaakt

Voor eenvoudige EPB-vragen staan de NAV-energieconsulenten steeds voor u klaar. Maar soms gaat het verder en hebben architecten nood aan tweedelijnsadvies. Om een antwoord te bieden op complexe EPB-vraagstukken riep Vitruvius Academy het exclusieve EPB-atelier in het leven. Tijdens twee workshops – op 30 april in Mechelen en 7 mei in Gent – gingen adviseurs en ontwerpers samen op zoek naar innovatieve oplossingen voor de strengere energiewetgeving. Het beperkt aantal plaatsen op de workshop garandeerde een persoonlijke touch. Zo konden vragen diepgaand behandeld worden.

Vitruvius Academy blikt dan ook tevreden terug op dit nieuwe concept en plant dit najaar nieuwe sessies.

03

NAV en Regie der Gebouwen ondertekenen Charter voor Duurzame Samenwerking

DIMENSION

De Regie der Gebouwen en verschillende organisaties uit de bouw- en vastgoedsector hebben op dinsdag 6 mei het Charter voor Duurzame Samenwerking ondertekend. In dit Charter gaan de ondertekenaars concrete engagementen aan om in de toekomst op een meer duurzame manier samen te werken.

Het charter bevat elementen zoals extra aandacht voor kwaliteitsvolle bestekken, de naleving van de reglementering en

44

© Regie der Gebouwen

02

05

concurrentieregels, goed gedrag bij deelname aan openbare aanbestedingen, het correct omgaan met vertrouwelijke informatie, respect voor veiligheid en arbeidsomstandigheden op werven, duurzame ontwikkeling en milieuvriendelijke oplossingen.

Het Charter wordt opgenomen als bijlage bij de bestekken van de Regie der Gebouwen en de aannemers die zich willen inschrijven voor een overheidsopdracht zullen voortaan ook dit Charter moeten ondertekenen.

04

350 architecten op infosessie ‘Hoe dien ik efficiënt een digitale bouwaanvraag in?’

Een bouwaanvraag digitaal indienen: het is niet langer toekomstmuziek. NAV, de Vlaamse architectenorganisatie, en Ruimte Vlaanderen lieten architecten alvast kennismaken met deze nieuwe werkwijze tijdens infosessies in Antwerpen en Gent. 350 deelnemers kwamen over de vloer.

Het digitaal samenstellen van een aanvraagdossier vergt een heel andere aanpak dan de analoge formulieren. Dat laat toe de nodige informatie op een andere manier te benaderen en heeft haar eigen eisen naar consistentie en normen. Op termijn worden de bouwaanvragen samen met de milieuvergunningsaanvragen geïntegreerd in de omgevingsvergunning.

Daarbij zal dezelfde aanpak gevolgd worden. Vandaar de naam Omgevingsloket. De focus van deze infosessie lag op de dossiersamenstelling, met bijzondere aandacht voor digitale (bouw)plannen en de daarvoor geldende normen.

05

200 architecten voor ‘NAV MEMO: Aanwezigheidsregistratie op werven’

Sinds april 2014 is de elektronische aanwezigheidsregistratie op werven in werking. De plicht tot registratie is van toepassing voor werken in onroerende staat waarvan de jaarlijkse waarde minimum 800.000 euro (excl. btw) is. Om architecten volledig up-to-date te brengen, organiseerde NAV in juni de ‘NAV MEMO: Aanwezigheidsregistratie op werven’. Deze infoavond lichtte de inhoud en het toepassingsgebied van deze »

INTERNATIONAL

PASSIONATE ABOUT AIR COMFORT

Toonaangevende partner voor HVAC Het Belgische bedrijf Grada International met productie in Lokeren is één van de belangrijkste spelers om voor een gezond binnenklimaat in alle ruimtes te zorgen. Grada is wereldwijd partner in grote bouwprojecten omwille van de meerwaarde die als fabrikant kan aangeboden worden.

GRADA VENTILEERT HET GERECHTSHOF IN HASSELT

Dit betekent niet alleen dat Grada de producten op en top beheerst en kan terugvallen op de resultaten van hun testlabo’s die voor een gegarandeerd eindresultaat zorgen, maar door de eigen productie biedt Grada ook andere voordelen.

Onder andere een hoogkwalitatieve afwerking, competitieve levertermijnen en door een doelgerichte expertise klant-specifieke aanpassingen van bestaande producten tot oplossingen en systemen op maat.

09

W230 / ROND WERVELROOSTER MET VERLOOPSTUK Het wervelrooster type WR230 is geschikt voor de toevoer van gekoelde en verwarmde lucht in kantoren, winkels, scholen,… Het rooster bestaat uit vaste lamellen in een ronde frontplaat.

Het uitstekende werveleffect zorgt voor een snelle afbouw van de temperatuur en de stromingssnelheid en creëert een hoge inductie. Hierdoor is het rooster uiterst geschikt voor VAV toepassingen van 100 % tot 25 %.

GRADA INTERNATIONAL NV

T: +32 9 340 40 40

Toekomstlaan 18

F: +32 9 340 40 50

B-9160 Lokeren, Belgium

info@grada.be / www.grada.com

GRADA_AD_205x132_02.indd 1

16/04/14 16:05

StoVentec Onbeperkte ontwerpvrijheid De geventileerde gevelsystemen van Sto brengen het unieke ontwerp van de architect tot leven.

• Kwalitatief en technisch hoogstaande systemen op maat van elke isolatiebehoefte • Vrijheid in vormgeving: lijnenspel of voegloos, uitspringende delen, gebogen oppervlakken...

• Een waaier aan afwerkingsmogelijkheden: sierpleisters, steenstrippen, glasmozaïek, keramische tegels, natuursteen of glaspanelen www.sto.be

veelzijdige ideeĂŤn verenigde belangen partners 2014

www.nav.be www.meeroverepb.be www.zoekeenarchitect.be

www.fingo.be

www.euromaf.be

www.eurodal.be

www.cea-belgium.be

www.gyproc.be

www.sgs.be www.grondwijzer.be

www.saint-gobain-glass.com

www.rockwool.be

www.renson.be

www.reynaers.be

www.xella.be

www.kubusinfo.be

www.derbigum.be

www.gira.be

www.riello.be

www.protect.be

www.velux.be

www.koramic.com

www.ar-co.be

www.holcim.com

REPORTAGE ACTUA

07

06

06

nieuwe regelgeving toe. En vooral: wat architecten moeten weten rond deze nieuwe verplichting. Hoe vindt deze registratie bijvoorbeeld praktisch plaats? Wie is verantwoordelijk dat alles vlot verloopt? Moet de architect zich ook registreren op de werf? Ontwerpers kregen op deze en tal van andere vragen een helder antwoord. Zo’n 200 NAV-leden kwamen zich informeren op 16 juni in Waregem (Buro Modern) en op 24 juni in Wijnegem (Desco).

06

Sta sterker in uw schoenen met NAV-Pocket ‘Een schadegeval!

Wat nu?’

Een schadegeval: het kan elke architect overkomen. Verontrustend is dat schadegevallen steeds vaker gepaard gaan met een eis tot schadevergoeding. De architect komt daarbij steeds meer in het vizier. Tenslotte moet de architect nog altijd als enige bouwpartner verplicht verzekerd zijn voor zijn tienjarige aansprakelijkheid. In deze pocket maakt NAV u wegwijs in het doolhof van het schadegeval. Wanneer bent u aansprakelijk voor schade? Moet u altijd schadevergoeding betalen? Hoeveel bedraagt die dan? Hoe worden betwistingen opgelost, hetzij gerechtelijk, hetzij buitengerechtelijk? Kunt u mogelijke schadeclaims beperken in uw contract? NAV-leden kunnen deze pocket gratis bestellen of downloaden via de shop op www.nav.be.

07

NAV-pocket ‘Waterrobuust bouwen. Bouwen en renoveren in overstromingsgevoelig gebied’

Waterrobuust bouwen is een van de meest effectieve maatregelen om bij overstromingen schade aan gebouwen te voorkomen en te beperken. In de strategie van de Meerlaagse Waterveiligheid van de Vlaamse Overheid is het Waterrobuust bouwen – indien toegelaten - dan ook een belangrijke preventiemaatregel. Maar hoe moet er juist beschermd of gebouwd worden voor een specifieke woningstijl en regio? Wat zijn de aandachtspunten bij nieuwbouw en renovatie?

Deze gids van NAV in samenwerking met het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse Overheid

08

(LNE) zet de mogelijkheden van waterrobuust bouwen voor architecten op een rijtje. Het eerste deel gaat dieper in op de theoretische concepten. Daarna volgt een geïllustreerd overzicht van waterrobuuste referentieprojecten in Vlaanderen.

Tot slot wordt de visie van de verzekeraars op bouwen en verbouwen in overstromingsgevoelig gebied onder de loep genomen. Architecten kunnen de pocket ‘Waterrobuust bouwen’ volledig gratis bestellen of downloaden via de webshop op www.nav.be.

08

Grote belangstelling voor cursus ‘Waterbewust bouwen‘

Hemelwatergebruik, infiltratie, buffering en overstromingen zijn meer dan ooit actueel. De eisen voor een goede waterhuishouding worden verscherpt. De Vitruviuscursus ‘Waterbewust bouwen’ ging dieper in op twee belangrijke deelaspecten: bouwen in overstromingsgebied en bouwen met een goede water-huishouding. Ing. Wim Verhaegen van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) gaf tekst en uitleg bij het wettelijke kader en de rol van de architect. Hij gaf ook een overzicht van waterrobuuste ingrepen. In het tweede deel focuste Dr. ir.

Anne Beeldens van het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) op de technische realisatie van infiltratie en buffering. Ir. Carlo Bollen (Infrax) sloot af met een aantal goede praktijkvoorbeelden. De cursus vond plaats in Hasselt, Nazareth en Mechelen en mocht op flink wat belangstelling rekenen. Ruim 350 ontwerpers kwamen over de vloer.

Deze cursus werd ondersteund door het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid binnen het kader van het Project Consulent Waterbewust Bouwen.

Voor alle actuele NAV initiatieven, bekijk de kalender op www.nav.be Voor Vitruviuscursussen kun je terecht op www.vitruviusacademy.be DIMENSION

Een schadegeval !

Wat nu ?

47

REPORTAGE

Met de lancering van de Koljern™technologie viert FOAMGLAS® 50 jaar aanwezigheid in Europa. Na de productie van cellulair glas en de integratie ervan in hoogwaardige systeemoplossingen komt Pittsburg Corning Europe (PCE) met een eigen, gepatenteerd bouwsysteem. Het combineert een gezond binnenklimaat met een laag energieverbruik en een uitzonderlijke levensduur, en kan worden toegepast in zowel kleine als in grote of zware gebouwen.

FOAMGLAS®

feest en lanceert eigen bouwsysteem

wekte warmte binnenshuis blijft, waardoor de behoefte van verwarming vermindert. Koljern™-bouwelementen geven evenmin aanleiding tot koudebruggen. Ze kunnen worden gebruikt voor de hele gebouwschil: funderingen, muren, daken en vloeren. Het Koljern™-systeem vereist geen beton of water, waardoor er geen uithardings- of droogtijd nodig is.

De bouwelementen staan garant voor een snelle bouwtermijn en een gezond binnenklimaat. Bovendien is FOAMGLAS® volkomen onbrandbaar en rookvrij (Europese klassering A1), herbruikbaar en volledig recycleerbaar. Na afbraak van een gebouw kan het materiaal opnieuw worden gebruikt als opvullingsgranulaat. Koljern™ werd reeds toegepast in een museum en in woningen in Zweden. Volgend jaar wordt de nieuwe technologie op de Belgische markt gelanceerd.

Duurzaam en energieverstandig

(Door Philip Declercq)

Volwaardig bouwsysteem Als bouwsysteem onderscheidt Koljern™ zich door zijn isolerende prestaties gedurende zijn volledige levenscyclus.

FOAMGLAS® is na 50 jaar nog even doeltreffend is als op het moment dat het werd geplaatst. De goede warmte-isolerende eigenschappen. zorgen er voor dat tijdens de winter de opgeDIMENSION

een aantal woningen in Zweden. (Foto: Foamglas®)

PCE is een dochter van Pittsburgh Corning Corporation (PCC), oorspronkelijk een Amerikaanse producent van decoratieve glasblokken, die zich al snel toelegde op thermisch isolatiemateriaal dat de naam FOAMGLAS® meekreeg. De introductie van FOAMGLAS®-isolatie op de Europese markt dateert van 1957 en resulteerde in de bouw van een productie-eenheid in Tessenderlo in 1964. In de historiek kunnen grosso modo drie periodes worden onderscheiden. Tot 1995 was PCE een producent van cellulair glas. Vanaf dan brak een periode aan waarin FOAMGLAS® toegepast werd in combinatie met andere materialen. En naar aanleiding van het 50-jarig bestaan in Europa lanceert PCE nu met de Koljern™-technologie een eigen, gepatenteerd bouwsysteem.

Het Koljern™ bouwsysteem bestaat uit lichte, zelfdragende en geprefabriceerde elementen, samengesteld uit FOAMGLAS®isolatieplaten en aluminium U – en L-profielen van 1,5 à 3 mm. Deze zijn gemakkelijk te hanteren en snel te plaatsen, onderhoudsvrij en vochtbestendig. Bij een eventueel waterlek in het gebouw is er geen risico van water of vocht in de isolatie. Koljern™-bouwelementen rotten of beschimmelen niet, en vormen een goede barrière tegen ongedierte.

48

Koljern™ werd reeds toegepast in een museum en

www.foamglas.be

50 jaar FOAMGLAS® Naar aanleiding van het 50-jarig bestaan van FOAMGLAS® werd een fraaie publicatie van 180 pagina’s met getuigenissen van vooraanstaande (inter)nationale architecten en foto’s van bijzondere projecten uitgegeven.

Het luxueuze boek wordt rijkelijk geïllustreerd met een selectie van de meest uiteenlopende toepassingen van FOAMGLAS® wereldwijd, zowel in woningen en openbare gebouwen als in de industrie en kan gratis worden verkregen na aanvraag op www.foamglas.be.

we make your sectional door invisible

L-DOOR GROUP Denderstraat 29 B-1770 Liedekerke T 0032 (0)53 64 44 00 F 0032 (0)53 66 94 02 info@l-door.be www.l-door.be

REPORTAGE

Ingenium

Best practices bewijzen dat BIM werkt Onlangs ging bij het Brugse studiebureau Ingenium een colloquium rond BIM door. 3D tekenen is gemeengoed geworden, maar de kennis van BIM (‘Building Information Model’), ofwel het verrijken van het virtuele model tijdens de verschillende bouwfasen van een project, is nog een stap verder. Maar de mist rond het implementeren van BIM blijkt langzaam op te trekken....

© Ingenium - AZ Groeninge

“Een steeds groeiende groep van mensen uit diverse disciplines en bouwfasen krijgt nu of in de nabije toekomst te maken met BIM: onder meer bouwheren, architecten, ingenieurs technieken en stabiliteit, aannemers en BIM-dienstverleners”, opende ir. Nicolas Vyncke, CEO van Ingenium dat als studiebureau sinds drie jaar alle nieuwe projecten in 3D tekent. “We zijn als studiebureau met meer dan 20 Revitlicenties wellicht de grootste afnemer in de Benelux. De toegevoegde waarde van 3D is onder meer de coördinatie vooraf en de vermindering van het risico op problemen in de uitvoering, en de automatische dimensionering bij het engineeren van de technieken. Na 3D zetten we volop in op BIM en timmeren we verder aan de weg om de nodige afspraken met de diverse bouwpartijen te maken”, aldus Vyncke.

‘Geometrie, annotatie en informatie’

DIMENSION

Bij BIM is het niet de software, maar de methodiek, ondersteund door software, die modelleren, evalueren, samenwerken en uitwisselen mogelijk maakt. “BIM kenmerkt zich onder andere door geometrie, annotatie en informatie, en is

50

© Ingenium - AZ Groeninge

Dr ir. arch. Stefan Boeykens (KU Leuven): “Indien BIM opgelegd wordt zouden architecten wel eens geneigd kunnen zijn om BIM uit te besteden…” bedoeld als instrument voor gebruikers en ingenieurs- en studiebureaus”, aldus dr ir. arch. Stefan Boeykens van het Departement Architectuur van de KU Leuven: “Uiteraard heeft BIM ook zijn beperkingen: kan het ook zinvol ingezet worden tijdens planning en schetsontwerp, of toch vooral bij uitwerking en uitvoering, wat nu vaak het geval is? Er is nood aan opleiding en meer kennis rond BIM, vroeg in het proces, en aan het uitwisselen van ervaringen. De praktijk vraagt naar best practices om BIM toe te passen en te bewijzen dat het werkt. Willingness to change is onontbeerlijk om BIM in de bouwpraktijk te integreren. Naar normering en standaardisering van BIM is er weinig of geen vraag vanuit de opdrachtgevers, of vanuit de overheid. De vrees bestaat dat het met

REPORTAGE

Voor het Algemeen Ziekenhuis St-Maarten in Mechelen maakte Ingenium gebruik van diverse toepassingen van Autodesk Revit MEP (Foto Ingenium)

Jan Van Sichem van Bimplan: “De volledige BIM-meerwaarde komt pas tot uiting in DB (FMO), en indien de aannemer betrokken is bij de ontwerpfase.”

BIM-men: met of zonder LOD Voor een goede samenwerking zijn afspraken nodig rond onder meer projectspecifieke doelen, detailniveau, standaarden en software. “Het Level of Detail geeft aan hoeveel detail aan de modelelementen is gegeven, alsook de input in de elementen”, aldus ir. Rudi Roijakkers van ABT: “Level of Development geeft aan in hoeverre het model doordacht is, en het betrouwbare output oplevert. De auteur weet hoever onderdelen van een model zijn gevorderd, de gebruiker niet altijd. Een BIM-model kan veel grotere precisie suggereren

dan de auteur bedoeld heeft. Er is geen rechtstreeks verband tussen fase en LOD. Verschillende elementen (structuur of technieken) in het model kunnen een andere LOD uitwerking hebben in dezelfde fase. LOD op zich zegt niet veel. De mate van uitwerking moet vastgelegd worden in het contract of het IPDP. Naargelang het type tekening en het bestandformaat kan men een status toekennen. Tekeningen in pdf behelzen vaak slechts een beperkt onderdeel van het model, waarvan duidelijk en eenduidig de status kan worden vastgelegd. Van een normaal 3D model is dat niet mogelijk, aangezien niet alle onderdelen in het betreffende model even ver gevorderd zijn. Als aan de elementen in het 3D model ook een label in de vorm van een “Level of Development” wordt vastgelegd, is de status wel duidelijk en traceerbaar.”

Wie beheert het model?

Wanneer de aannemer in beeld komt, is het belangrijk vast te leggen hoe de informatie in het model gedurende de uitvoeringsfase wordt bewaakt en bijgewerkt. De overdracht van het modelbeheer kan zowel naar de aannemer als naar » DIMENSION

BIM dezelfde weg opgaat als met EPB-regelgeving vanuit de EU, nationale implementatie enzoverder, terwijl BIM het ontwerp van de architect net van in de vroege fase zou kunnen bijsturen en verbeteren. Indien BIM opgelegd wordt zouden architecten wel eens geneigd kunnen zijn om BIM uit te besteden. In andere Europese landen die “BIM-koplopers” zijn, zoals Nederland, het VK en de Scandinavische landen (vooral Finland), blijken ook de overheid en grote instanties een sturende rol te spelen.”

51

REPORTAGE

de ontwerpers. “Wie voor de aannemer kiest, kan niet om volgende vragen heen: wanneer is totaaloverdracht mogelijk? Wie behandelt de ontwerpwijzigingen en wie is (en blijft) eindverantwoordelijke voor de verschillende aspectmodellen?

Last but not least: hoeveel aannemers zijn reeds in staat om te ‘BIM-men’? Indien de ontwerper het model zou beheren, dringen zich volgende vragen op: wie coördineert? Op welke tekening wordt er gebouwd? En zijn de detailwijzigingen van de aannemer en de verantwoordelijkheden gedekt? De keuze voor het beheersmodel gaat hoe dan ook gepaard met afspraken over planning, verantwoordelijkheden en prijs”, aldus nog ir. Roijakkers.

BIM-samenwerking in de praktijk Vanuit een praktijkgerichte specialisatie in Revit en andere software tools is Bimplan geëvolueerd van bouwkundig tekenbureau naar een proces-ondersteunende dienstverlener.

Bimplan is lid van de stuurgroep ‘Belgian Revit Standard’, een platform dat streeft naar uniforme werkmethodes binnen het werken met Revit op de Belgische markt. Jan Van Sichem: “BIM-coördinatie in de praktijk is een kwestie van software en processen. In de praktijk vormen inventarisatie, een BIMprotocol, communicatie en BIM-coördinatie de bouwstenen van het proces. Voor de inventarisatie van de uitgangspunten zijn het motief van de initiatiefnemer, de contractvorm, de deelnemers en hun softwarekeuze – open BIM versus Closed BIM – bepalend voor de richting en de mogelijkheden.”

Extra tools voor datamanagement Om een project te doen slagen is er nood aan de juiste harden software en bekwame medewerkers. Enkel zo kan men – onder impuls van een onafhankelijke regisseur – komen tot een BIM-protocol samenwerking, gebaseerd op realistische afspraken en doelstellingen, vastgelegd in een BIM-protocol.

Bijkomende basisvereiste is de bereidwilligheid om in teamverband samen te werken. Tot de BIM-coördinatietaken behoren onder meer het bewaken van de in het BIM protocol vastgelegde afspraken, het samenvoegen van modellen en

Ir. Rudi Roijakkers (ABT België): “De keuze voor de overdracht van het beheersmodel naar architect of aannemer gaat hoe dan ook gepaard met afspraken over planning, verantwoordelijkheden en prijs.” het controleren en opvolgen op kwaliteit en conflicten. Bijkomende diensten zoals 4D-simulatie en het aftoetsen van het PvE worden op heden zelden gevraagd of toegepast. Bij het samenwerken binnen Revit gebeurt de eerste coördinatie door de modelleurs en de BIM-coördinatoren van de deelnemende partijen, pas in 2de instantie door de BIM coördinator.

Bedoeling is onder meer data en hoeveelheden te controleren en parallelle documentstromen te beperken. In het kader van datamanagement moet objectinformatie en geometrische detaillering in het model beperkt worden en modelobjecten gekoppeld worden aan databases. Hiervoor biedt de markt alsnog weinig specifieke tools.

Samenvattend “De volledige BIM-meerwaarde komt pas tot uiting in DB (FMO), en indien de aannemer betrokken is bij de ontwerpfase. Helaas worden deze contractvormen niet of zelden gehanteerd in de praktijk. Ontwerp en engineering moeten gebeuren in de ontwerpfase, niet in de uitvoeringsfase. Dat is de basis van virtueel bouwen. Dit wordt heden nog veelal traditioneel gedaan waardoor de faalkosten tijdens de uitvoering hoog oplopen. Opdrachtgevers moeten bewustgemaakt worden van de meerwaarde van BIM en leren actief deelnemen aan het BIM-proces”, besluit Van Sichem.

(Door Philip Declercq)

www.ingenium.be Tijdens het colloquium bij Ingenium konden een aantal complementaire bedrijven -believers en non-believers- brainstormen over BIM.

Projecten

DIMENSION

Ingenium modelleert de technische installaties van alle nieuwbouwprojecten in 3D met de Autodesk Building Design Suite. Het betreft onder meer projecten voor grote ziekenhuizen, met afdelingen voor nucleaire geneeskunde en hypermoderne datacenters. Een recent voorbeeld is het Algemeen Ziekenhuis St-Maarten in Mechelen. Hiervoor werd gebruikgemaakt van diverse toepassingen van Autodesk Revit MEP. Voor het project van de nieuwe hogeschool Kulab Brugge zal men gebruikmaken van Revit Server. De architectuur in 3D zal door Abscis in Gent worden gemaakt, waarbij Ingenium vanuit Brugge de technieken vanop afstand in het model zal plaatsen. Hierbij zal gewerkt worden volgens BIM, met als bedoeling het datamodel van het gebouw te verrijken vanaf ontwerp tot en met realisatie.

52

CREATIEVE OPLOSSINgEN VOOR gEVELbEkLEDINg Johnson & Johnson, Diegem

Limeparts levert geventileerde cassettegevels op basis van een breed assortiment van materialen. Oplossingen in aluminium gelakt, geanodiseerd of geperforeerd, in gelakt staal, Quartz-Zinc® en Anthra-Zinc®, cortenstaal en inox behoren tot de mogelijkheden.

Limeparts biedt ook de plantengevel aan, een maatwerksysteem met levende, onderhoudsarme planten.

Door combinatie van materialen, kan op een speelse, creatieve manier een unieke gevel naar wens van de klant worden gecreëerd. Strak, naadloos en van superieure kwaliteit, duurzaam, onderhoudsvriendelijk, oerdegelijk materiaal met een karaktervolle look.

Maak uitgebreid kennis met onze producten via onze website: www.limeparts.be.

Interesse?

Aarzel dan niet en contacteer ons.

Wij helpen u graag met uw geveldesign!

Voor elk geveldesign is er wat wils! Onze troef is maatwerk voor elk buitengevelconcept, naargelang de technische mogelijkheden en in samenspraak met de architect.

Limeparts nv, GZ-Zone 8, Oosterring 21 B-3600 Genk T +32(0)89 62 09 11 info@limeparts.be www.limeparts.be

REPORTAGE

Technospecials

Geavanceerde ledverlichting voor ondergrondse en overdekte bouwwerken Met de BB Ledlightpipes, de duurzame, energiezuinige en innovatieve ledverlichting, is Techno Specials reeds enkele jaren succesvol op de verlichtingsmarkt. Nu lanceert het Gentse bedrijf met de BB Ledlightpipe EVO en de Park Assist nog meer geavanceerde oplossingen.

Met de BB Ledlightpipes van Techno Specials, het ledverlichtingssysteem bij uitstek toegepast in ondergrondse en overdekte bouwwerken zoals parkings, voetgangers- en verkeerstunnels, metro- en treinstations, winkelcentra enz. kon u reeds in een vorig nummer kennismaken. Deze onderhoudsvrije, duurzame ledverlichting, is zeer zuinig in verbruik. BB Ledlightpipes garanderen meer dan 100.000 branduren, zijn cradle to cradle vervaardigd en vandalismebestendig.

EVO(lution)

DIMENSION

De R&D-ontwikkelingen binnen TKH Group, waarvan Techno Specials deel uitmaakt, hebben inmiddels geleid tot een nog verfijndere versie van de BB Ledlightpipe. Het betreft de EVO, die de warmte in het armatuur optimaal afvoert en een nog langere levensduur heeft. Frank Bobbaerts, managing director van Techno Specials:“Kenmerkend voor de BB Ledlightpipe EVO is de lange levensduur van de LEDs, meer dan 100.000 branduren, en de DALI bi-directionele communicatie met elk individueel armatuur. De oplossing is DALI geïntegreerd, met andere woorden van op afstand dimbaar via in te stellen software of met bewegingssensoren. Dankzij

54

het DALI-lichtmanagement is 60 tot 70 % energiebesparing mogelijk. De oplossing is IP66 en IK10+, met andere woorden water- en stofbestendig en slagvast, heeft een hoge lichtuniformiteit en een lage verblindingsgraad. De BB Ledlightpipe EVO is traploos dimbaar tot 10%, waardoor een maximale energiebesparing mogelijk is en een haarfijne afstelling van het lichtniveau kan gebeuren in functie van het gewenst aantal lux of candela. Bovendien heeft deze nieuwe oplossing het DEKRA LED performance keurmerk, dat efficiëntie, levensduur en prestatie garandeert. En, in combinatie met lichtmanagement, is de garantie van 5 jaar uitbreidbaar tot 10 jaar.

Er zijn 2 varianten in de BB Ledlightpipe EVO: ‘Wired’, voor het bouwen van aaneengesloten lichtlijnen, en ‘End’, om een lichtlijn te beëindigen of voor een stand-alone toepassing.”

Park Assist Met de Park Assist module, toegepast in parkings in combinatie met de BB Ledlightpipe EVO, kan men in een oogopslag een vrije parkeerplaats zien, en het geparkeerde voertuig snel terug vinden, door de cameradome in de module. Door de Park Assist module met de BB Ledlightpipe te integreren, biedt Techno Specials voor parkings een duurzame LED verlichting en parkeergeleiding in één oplossing. Een optimaal lichtniveau in de hele parking is verzekerd. De beelden worden gemaakt door twee hoge resolutie 5,1 megapixel CMOS camera’s van het type Sensor Dual Camera. De informatieborden zijn verbonden met het netwerk voor real time info.

Het Find Your Car systeem traceert iedere auto op basis van kenteken en biedt de mogelijkheid om de auto terug te vinden via een kiosk, betaalautomaat of smartphone. In Park Assist wordt gebruikgemaakt van eigen ontwikkelde video analyticstechnologie, gericht op het monitoren van parkeerplaatsen en het stroomlijnen van verkeer in parkings.” (Door Philip Declercq)

www.technospecials.be

Fotografie Liesbet Goetschalckx - Ontwerpatelier Peter Jannes architecten

Intelligente toegangscontrole Toegangscontrole krijgt met Niko een nieuwe betekenis. De nieuwe videobuitenpost voor Niko Home Control is de perfecte bondgenoot voor elke moderne woning. Zijn strakke look, geringe dikte en zwarte kleur leverden hem een Red Dot Design Award op. Tot vier aanraaktoetsen, een 130째 HD-nachtzichtcamera, full duplex speech: hij doet de gebruiker zich veilig en comfortabel voelen in zijn woning. De bijbehorende binnenpost? Dat is het nieuwe touchscreen 2.

Voorzien van ingebouwde microfoon en luidspreker, volledig in hetzelfde strakke design.

PA-695-01

www.niko.be

DOSSIER

Houtskeletbouw is niet langer beperkt tot gebieden met een weinig draagkrachtige bodem, bosrijke gebieden of goedkope SOD. Met de strengere energienormen en de nieuwe technologieën zijn de toepassingen sterk geëvolueerd, van energiezuinige woningen tot kantoorgebouwen in CLT, zo bleek op de volgeboekte infosessies ‘Houtskeletbouw anno 2014’ van het NAV.

Houtskeletbouw anno 2014 Ir.-arch. Bruno Deraedt van BAST architects & engineers uit Gent lichtte de hedendaagse ontwerpmatige mogelijkheden inzake houtskeletbouw toe. Vooral samengesteld hout, in 3 types (gelamelleerd hout, I-liggers, CLT) verkrijgbaar, heeft voor een technische (r)evolutie gezorgd. Binnen gelamelleerd hout zijn er GL (horizontale lamellen van ong. 25mm), LVL (vertikale lamellen uit fineerlagen van 3 mm), LSL (constructief hout op basis van houtvlokken) en I-vormige samengestelde liggers, elk met hun toepassingsgebieden. Een buitenbeentje is cross laminated timber (CLT), massiefhoutenplaten die geen krimp geven en als afwerking kunnen worden gebruikt. CLT-i- is een geïsoleerde variante, in combinatie met isolatie.

Wandopbouw

DIMENSION

We onderscheiden diverse types houtskeletbouw: platformbouwwijze (ter plekke opgebouwd of in functie van de prefabricatie), balloonbouwwijze (wanden hebben voorrang) en quasi-balloon. Qua funderingsaanzet is een muurplaat op een isolerende blok (cellenbeton) met EPDM afgedicht het meest courant. Wandopbouw verloopt via meerdere stappen. Stap 1 (stel- of grondregel) en stap 2 (structuur) zijn evident. Bij stap 3, het uitstijven van de plaat, zijn er 2 mogelijkheden.

Buiten voor traditionele dampdichte bouw, en binnen voor bio-ecologische dampopen bouw, met als extra functies: luchtdichtheid en damprem. Wat met de luchtdichtheid van deze platen in functie van een passiefhuis? Bij OSB III of IV is

56

geen luchtdichtheidsattest voorhanden. Dunne hardgeperste houtvezelplaten of spaanplaten met coating zijn een optie om luchtdichtheid van de uitstijvingsplaat te garanderen. Stap 4 betreft de andere wandzijde. Traditioneel gebruikt men buiten OSB en een dampopen regendichte folie, binnen een PE-folie. Dit resulteert in een dampdichte constructie. Bioecologisch is er door het gebruik van een winddichte houtvezelplaat het surplus van de isolerende afscherming van de koudebrugwerking van hout. Bij stap 5, de isolatie bij een dampopen systeem, wordt met inblaasisolatie of isolatiematten gewerkt, en de luchtdichting via naden of folies bevestigd.

Stap 6 betreft de leidingenspouw bij een dampopen systeem.

Tenslotte is er de afwerking binnen en buiten. Inertie wordt bepaald door de massa in wanden en vloeren. Houtskeletbouw, van een licht tot matig zwaar constructietype (EPB), typeert zich door een kleine tijdsconstante, snelle opwarming, en snelle afkoeling in de zomer.

Lucht- en dampdichtheid Een luchtdicht gebouw vergt een goede ventilatie. Deraedt: “Een mechanische ventilatie vraagt een goede luchtdichtheid van n50 (Vlaanderen). In Duitsland is dit <1 voor systeem D en <0,6 voor passiefhuizen. Dampdichtheid is even belangrijk want openingen in de dampdichting veroorzaken bouwfysisch gevaar. Aan de buitenzijde zo dampopen mogelijk bouwen geniet de voorkeur, omdat de structuur dan zo goed mogelijk kan uitdrogen. Vooral bij houtskelet is voldoen-

DOSSIER

de drogingsreserve essentieel. In Vlaanderen is er vooralsnog geen norm. De Duitse DIN 68800 definieert Sd-waarde binnen, als 6 maal Sd buiten. Naargelang de wandopbouw (traditioneel of bio-ecologisch) zijn er verschillende principes en risico’s. De intelligente damprem kan een oplossing zijn bij dampdichte buitenzijdes. Indien men bij een dampdichte buitenzijde – buiten én binnen dampdicht dus – de diffusie berekent volgens DIN 4108, bedraagt het verschil (uitdrogingsreserve) 28 g/m². Indien het buiten dampdicht is en binnen dampopen, bedraagt dit 295 g/m². Bij een plat dak wordt best een vochtvariabele damprem toegepast. Voor een compact koud dak zijn vereist: een intelligente damprem, waterabsorberende isolatie en bezonning voor uitdroging. Een dampdichte buitenzijde kan, mits een correcte bouwfysische berekening.”

Nieuwbouw, renovatie & optopping Enkele praktijkvoorbeelden passeerden de revue. De nieuwbouwwoning – een ontwerp van BAST architects/engineers - was een vlot toegankelijk energie-plus huis (passief, warmtepomp…) dat demontabel gebouwd was. Na diverse houtbouwsystemen (CLT, massiefbouw) te hebben overwogen

01

werd toch voor een doorgedreven prefab houtskeletbouw geopteerd, inclusief ramen, gevelbekleding en luchtdichting.

Het neerzetten van deze structuur nam amper vier dagen in beslag. Voor het isoleren werd met inblaaswol gewerkt, de gaten werden getapet. Aan de binnenzijde werd als afwerking een drielagige plaat aangebracht in combinatie met leembepleistering. De buitenzijde werd afgewerkt met lattenwerk in vurenhout. Voor een laag energie renovatie van een rijwoning die werd uitgebreid, opteerden de architecten voor houtskeletbouw omwille van ecologie en de voorkeur voor lichte materialen aan de achterzijde. Een derde voorbeeld betrof een optopping: een directeurswoning boven, gecombineerd met een toonzaal beneden. De toonzaal rust op twee zware betonkolommen waarop een houten plateau werd aangebracht. Coffyn Architect opteerde voor houtskeletbouw omwille van de eigen prefabricatie en de lichte bouwwijze.

Bij een kantoorgebouw, ontworpen door Bontinck Architecture & Engineering, werd geopteerd voor voorhanggevels in houtskeletbouw. Voor de inertie in het gebouw werd gekozen voor lichte gevels – die koudebrug enveloppes creëren. Ir.arch. Koen Willem gaf nog een overzicht van de bestaande praktijkoplossingen van de partners. (Door Philip Declercq)

01 BelgaClima: BelgaPOWERSEALPF

02 EURABO: Steico I-profielen

BelgaPOWERSEALPF is een hoogwaardige, blijvend elastische, extreem sterke luchtdichtingslijm op rol. Deze is geschikt voor snelle en luchtdichte aansluiting van alle folies uit het BelgaClima gamma met aangrenzende bouwelementen zoals beton, steen, hout, pleister, aluminium en PVC. Extreem vormstabiel onder andere door ingebouwde diagonaalwapening (geen koudvloei, ook niet bij temperatuur >40°C). Verpakking: 15 rollen van 16 m lengte per doos. www.belgaclima.be

Houtskeletbouw met Steico I-profielen van EURABO maakt een isolatiepakket tot 40 cm mogelijk zonder koudebruggen. Met het ‘slimme’ I-profiel kunnen overspanningen tot 8m gerealiseerd worden voor dak- of vloerroosteringen. Ook in combinatie met staalbouw, metselwerk en beton worden houten I-profielen gebruikt als dragend element of als onderdeel van het isolatiepakket.

Ze zijn duurzaam: houtgebruik wordt tot 2/3 teruggedrongen en het materiaal beschikt over het FSC-label voor verantwoord bosbeheer. www.eurabo.be

»

02

03 Gyproc: DuraGyp Comfort

03 DIMENSION

Comfort-platen zijn met houtvezels versterkte gipsplaten waaraan glasvezels zijn toegevoegd. Ze garanderen een hoge stootvastheid en zijn te herkennen aan het gele karton. Gyproc DuraGyp Comfort gipsplaten zijn bovendien voorzien van de luchtzuiverende werking ACTIVair die aldehyden in het binnenklimaat neutraliseert. Ze kunnen zowel in de residentiële sector, als in de utiliteitsbouw in houtskeletbouw worden toegepast. Op het vlak van onder meer geluidwerendheid en brandweerstand zijn er goede resultaten. www.gyproc.be

57

»

DOSSIER

04 ISOVER Insulsafe Plus Wood

04

ISOVER Insulsafe Plus Wood zijn hoogwaardige, ongebonden, waterafstotende glaswolvlokken voor het inblazen in houtskeletstructuren en daken. Deze bieden goede thermische eigenschappen en een optimale vulling bij het inblazen. De voordelen van de snelheid van het inblazen worden gecombineerd met deze van glaswol. Insulsafe Plus Wood kan gebruikt worden voor daken, plafonds, vloeren in houten structuur en houtskeletbouwwanden. Het betreft een volledig systeem in combinatie met het versterkt vochtregulerend dampscherm Vario KM triplex, Vario KB1, Vario KB1 patch en Vario DoubleFit. www.isover.be

06

05

05 Sto lanceert StoTherm In Aevero Wanneer isolatie langs de buitenzijde van een gebouw niet mogelijk is, biedt StoTherm In Aevero, met zijn extreem dunne systeemopbouw, een oplossing.

De innovatieve binnenisolatieplaat Sto-Aevero heeft een warmtegeleidingscoëfficiënt van slechts 0,016 W/ (m K). Dankzij deze plaat, op basis van aerogel, werd een systeem, dunner dan conventionele binnenisolatiesystemen, ontwikkeld. Aerogel is een materie die vergelijkbaar is met een gedroogde gel, die voorheen enkel in de ruimtevaarttechnologie werd gebruikt. www.sto.be

07

06 Reynaers Aluminium: Hi-Finity schuifraam Wanneer technologie en creatief design samengaan, wenken nieuwe perspectieven. Zo blijkt uit de nieuwste uitbreiding van het HiFinity aluminiumsysteem met driedubbele beglazing. Deze nieuwe versie van het verzonken geplaatst schuifraam met ultraslank design maakt doorlopende raampartijen mogelijk, conform de strengste vereisten voor energie-efficiëntie. Het resultaat is een volledig transparant hoog-isolerend raam met een lichte en elegante uitstraling. Hi-Finity werd voor zijn ultra-isolerende en duurzame karakter beloond met het Zwitserse MINERGIE® kwaliteitslabel. www.reynaers.be

07 Silka logische basis voor houtskeletbouw Silka kalkzandsteen van Xella is een 100% natuurlijk massief product met een hoge thermische inertie en een goede akoestische isolatie, geschikt voor duurzaam bouwen. In de houtskeletbouw wordt Silka gebruikt als dragende structuur. De eigenschappen en luchtdichtheid ervan verminderen de energiebehoefte en verhogen het comfortgevoel. Silka is vochtregulerend en geluidsisolerend. Zijn thermische inertie met gunstige faseverschuiving limiteert hevige temperatuurverschillen, waardoor de energievraag daalt en oververhitting vermeden wordt. www.xella.be

08 PROMAT lanceert PROMATECT®-100 PROMATECT®-100, een gipsgebonden calciumsilicaatplaat, vormt de basis van brandwerende compartimentering in de houtskeletbouw. De platen zijn gemakkelijk te verwerken, kunnen naadloos opgevoegd, perfect afgewerkt en zelfs gebogen worden voor de realisatie van mooie architecturale wanden of plafonds. Promat beschikt over tal van geteste éénlaagse oplossingen met PROMATECT®-100 voor bescherming van belaste houten plafonds en dakkappen voor REI 60, en dragende houten wanden met cellulose isolatie voor REI 90. www.promat.be

08

09 UNILIN: dampremmende, luchtdichte bouwplaten

DIMENSION

Vapourblock® van Unilin is een vooraf aangebracht dampscherm met een μ-waarde van 185. Dit wordt industrieel aangebracht op spaanplaat en garandeert een constante μ-waarde over het volledige oppervlak. Dit in tegenstelling tot de traditionele houten plaatmaterialen waar de μ-waarde steeds een gemiddelde is. Dergelijke platen hebben dampdichte maar ook zeer dampopen zones. De Vapourblock® afwerking van Unilin, beschikbaar op Durélis, Naturspan en Hydroflam spaanplaat, is geschikt voor wand-, vloer- en dakconstructies. www.unilin.com

58

09

Verwezenlijk uw visie met onze technologie

Innovatieve gevelsystemen Laat u niet in uw ontwerp beperken en ontdek de vele creatieve mogelijkheden van ROCKWOOL gevelsystemen. Bekijk onze innovatieve buitengevelisolatiesystemen en geventileerde gevelsystemen op www.rockwool.be

MEDIA

Architectuur in Nederland - Jaarboek 2013/2014 ‘Architectuur in Nederland - Jaarboek 2013/2014’ schetst aan de hand van 30 opmerkelijke realisaties een staalkaart van de architectuurproductie van het afgelopen jaar. Verder belicht het jaarboek de belangrijkste ontwikkelingen die een invloed uitoefenen op de architectuur in Nederland en bundelt het alle belangrijke architectuurprijzen, wedstrijden en tentoonstellingen van het voorbije jaar.

De jury van het jaarboek merkte niet zoveel van de crisis in de bouwsector en de terugval van de bouwproductie. “De sectorproblemen waren niet zichtbaar in de inzendingen. Er wordt in Nederland nog veel gebouwd en de kwaliteit is van een vrij hoog niveau.” Die hoogstaande kwaliteit was vooral terug te vinden bij een aantal scholen, kantoorgebouwen, publieke complexen en woningen. Zowel de collectieve als de individuele woningbouw blijft een dankbaar laboratorium voor innovatie in de architectuur via de aandacht voor nieuwe typologieën, herbestemming, experimenten met materialen en vernieuwende vormen van collectiviteiten en publieke ruimte. Los van die positieve noot blijkt dat projecten steeds vaker het resultaat zijn van complexe onderhandelingen tussen verschillende actoren met een eigen denk- en waardenkader, zeg maar tegengestelde belangen. Architecten moeten telkens opnieuw weerstand overwinnen.

Geselecteerde projecten Uit ruim 350 inzendingen selecteerde de jury 30 projecten in zes categorieën: seriematige woningbouw, particuliere woningbouw, kleinschalige interventies, utilitaire gebouwen, onderwijs, gebouwen met een publiek programma. Enkele boeiende projecten zijn de Glazen Boerderij van MVRDV; Secret Operation 610, een mobiele constructie met een futuristische vorm van Rietveld en Havermans; de herbestemming van een kerk van awg architecten; een rioolwaterzuiveringsinstallatie van Felix Claus; het op een kunstmatig schiereiland in het Amsterdamse IJ opgetrokken appartementsgebouw IJdock van Zeinstra van Gelderen Architecten; het hoge cirkelvormige Fletcher Hotel van Benthem Crouwel Architekten; De Rotterdam, een 160 000 m² groot multifunctioneel gebouw van OMA; Rozet, een multifunctioneel gebouw van Neutelings Riedijk Architects; De Werf, een langwerpig woonblok met een sterke ritmiek en geprefabriceerde baksteengevels van awg architecten; het volledig houten Traphuis van ONIX; de op een 26 ha groot terrein deels zwevende en deels ondergrondse autarkische Villa Kogelhof van Paul de Ruiter; de A.J. Schreudersschool van Korteknie Stuhlmacher Architecten. Foto’s, plannen, schetsen en een uitgebreide informatiefiche duiden elk project.

DIMENSION

‘Architectuur in Nederland Jaarboek 2013/2014’ - 170 pagina’s Nederlands en Engels - Nai 010 Uitgevers/ publishers ISBN 978-94-6208-115-4.

60

Guide d’architecture moderne et contemporaine à Liège De ‘Guide -architecture moderne et contemporaine 1895-2014 à Liège’ bijt de spits af van een reeks architectuurgidsen die de komende jaren verschijnt over het architectuurpatrimonium in Luik, Bergen (2015), Charleroi (2016) en Doornik (2017).

Initiatiefnemers zijn de Cel Architectuur van de Federatie Wallonië-Brussel in samenwerking met de uitgeverij Mardaga. De gids is bestemd als handleiding en referentiewerk voor architecten, architectuurstudenten en voor iedereen die geïnteresseerd is in architectuur. Na een aantal inleidende hoofdstukken met achtergrondinformatie over de ontwikkeling en (architectuur)geschiedenis van de stad en de omgeving, gidst het repertorium de lezer door de verschillende stadsdelen van Luik en door de omringende gemeenten. Per stadsdeel worden de belangrijkste gebouwen opgelijst en toegelicht aan de hand van een informatieve fiche, foto’s, detailtekeningen of schetsen. In totaal passeren zo’n 400 interessante gebouwen de revue.

Inspiratie genoeg dus voor een boeiende architectuurwandeling door Luik.

(Door Colette Demil)

‘Guide - architecture moderne et contemporaine 1895-2014 - Liège’ - 400 pagina’s - Frans - Editions Mardaga & Cellule architecture de la Fédération Wallonie-Bruxelles ISBN 978-2804-701-925.

EVENT

250 architecten voor I Am Architect 2014 In de gebouwen van de Technologiecampus in Gent namen 250 architecten deel aan I Am Architect 2014. Dit jaarlijkse evenement voor architecten, studiebureaus en voorschrijvers is een organisatie van het Centrum Duurzaam Bouwen (CeDuBo).

Op 19 juni wist Centrum Duurzaam Bouwen weer zo’n 250 architecten op sleeptouw te nemen voor een nieuwe editie van de eendagsvakbeurs ‘I Am Architect’. Plaats van het gebeuren was deze keer de Technologiecampus van de hogeschool KAHO Sint-Lieven in Gent. In nauwe samenwerking met evenementpartners Architectura.be, Assiver, Xatrax en Dimension kregen de deelnemers een uitgebalanceerd programma dat om 17 uur van start ging. Naast rondleidingen waren er ook heel wat praktijkcases die – vanuit de meest diverse invalshoeken - de hedendaagse uitdagingen waarmee architecten en voorschrijvers geconfronteerd worden, illustreerden.

Proeven van gevarieerd aanbod Aansluitend konden de deelnemers proeven van een uitgebreid aanbod aan projectvoorstellingen door bekende en minder bekende architecten, en van productvoorstellingen door een dozijn experten van materiaalproducenten en technologiebedrijven. Aan de vakbeurs zelf namen een 20-tal exposanten uit diverse marktsegmenten van de bouwsector deel. Tussendoor was er ook de uitreiking van de prijzen van de architectuurfotografiewedstrijd Archifocus, met steun van Assiver, en van de award ‘Buitengewoon Belgisch Bouwen’ door At Home Publishers. Omstreeks 22 uur was het tijd voor het netwerkgedeelte van deze ‘avond voor en door architecten’, waarbij in een losse sfeer nieuwe contacten werden gelegd en bestaande banden werden aangehaald.

(Door Philip Declercq)

www.iamarchitect.be

Bio-ecologisch bouwen of lichttechnologie?

DIMENSION

Bart Van de Pol, zakelijk coördinator van CeDuBo en organisator van I Am Architect, licht het concept toe: “Deze locatie leende zich niet enkel perfect tot het organiseren van een vakbeursevenement, het geven van al dan niet (product) lezingen, en het houden van een netwerkevent. De hogeschool locatie bood de gelegenheid om ons daar niet toe te beperken, en ‘af te trappen’ met twee, voor de doelgroep interessante, mogelijke rondleidingen in haar gebouwen. Elke deelnemer kon zijn of haar persoonlijke keuze maken tussen de thema’s bio-ecologisch bouwen en lichttechnologie.” De bekende architect en docent Alexis Versele leidde een uitgebreide groep rond in de leslokalen van de hogeschool die hij ontwierp volgens de passiefhuisstandaard als bio-ecologisch testgebouw. Catherine Lootens van Groen Licht Vlaanderen liet een andere groep kennismaken met het Laboratorium voor Lichttechnologie.

61

EVENT

02

01

INTERIEUR 2014

de woning bestaat niet (meer) Van 17 tot en met 26 oktober vindt in Kortrijk de Biënnale INTERIEUR 2014 plaats. “Straks bestaat de woning niet meer.

De woonst verwordt tot een podium voor de expressie van een digitaal samengestelde identiteit. Hebben we straks überhaupt nog meubelen nodig?”, trekt Joseph Grima van Space Caviar, curator van het programma van deze Biënnale, de discussie op gang.

Deze 24e INTERIEUR Biënnale stelt vragen over de rol van design in de hedendaagse woonomgeving en gaat op zoek naar nieuwe strategieën voor de product designindustrie. “Ook ditmaal wordt een geïntegreerd stadsluik aan de Biënnale toegevoegd. Kortrijk wordt een samenhangende Design City waarin commerciële en culturele ambities elkaar versterken”, aldus Lowie Vermeersch, voorzitter van de Biënnale Interieur.

SQM

DIMENSION

Als curator van het culturele programma brengt Space Caviar – een collectief rond design en onderzoek, in 2013 opgericht door onder meer de Italiaanse architect en auteur Joseph Grima - een boek uit met de titel ‘SQM: An Index of Radical Domesticity’. Aan de hand van de basismaat van vastgoed, de square meter of vierkante meter, wil het boek onder andere de structuren van eigendom en de huidige toestand van het interieur onderzoeken. Deze Biënnale telt een 200-tal exposanten, waaronder een 50-tal nieuwkomers. Heel wat exposanten breken uit hun traditionele catalogus- of publiciteitspresentaties, of nemen jonge designers onder de arm om kruisbestuivingen te realiseren. Er wordt ingespeeld op nieuwe functionele visies als lichtheid en technologie voor het Interieur.

62

03

04

01. Interieur Awards Objects: ‘Keystones table’ van Minale Maeda sleept de Grand Prize weg - 02. Designer Of The Year 2014: Marina Bautie 03. InterieurAwards2014: Space.- 04. De Italiaanse architect en auteur Joseph Grima, curator van Biënnale INTERIEUR 2014.

Awards: Spaces & Objects De Interieur Awards vormen een springplank voor beloftevolle designers en architecten. In 2012 werd – naast de categorie ‘Objects’ – de categorie ‘Spaces’ toegevoegd. In deze laatste categorie dienden meer dan 70 deelnemers een ontwerp in voor een bar-concept dat gerealiseerd wordt op de Biënnale INTERIEUR 2014. Wat de Interieur Awards Objects betreft, waren er 240 inzendingen. De Grand Prize is voor ‘Tafel’ van Minale Maeda, gemaakt met unieke 3D-geprinte verbindingsstukken.

‘Belgian Banquet’ Omwille van haar discrete, elegante meubels en haar ondernemerschap is de Brusselse ontwerpster Marina Bautier Designer van het Jaar 2014. Ze ontwierp voor Belgische en internationale merken, zoals Swedese en Ligne Roset, en lanceerde vorig jaar met ‘MA’ haar eigen merk en showroom in de haar eigen ‘less-is-more’ stijl. Alle Designers van het Jaar van de laatste 8 jaar werden uitgenodigd om een concept uit te werken voor de Interieur Bistro tijdens deze Biënnale. Deze ‘Belgian Banquet’ zal worden gerealiseerd in de Broelschool, een nieuwe Biënnale locatie in het hart van de stad Kortrijk.

Biënnale INTERIEUR 2014 is open van 18 tot en met 26 oktober, van 10 uur tot 18 uur, de Biënnale tentoonstellingen in de stad van 12 uur tot 21 uur. Interieur Bistro@Broelschool is open ‘vanaf lunch tot laat’. (Door Philip Declercq) www.interieur.be Foto’s: Interieur 2014

Duurzame, energiezuinige en innovatieve ledverlichting

BB-Ledlightpipes® •

Aparte module of continue lijn

•

DALI aansturing (bi-directioneel)

•

Verblindingsvrij (lage UGRwaarden)

•

5 jaar garantie

•

Resistent tegen water én stof (IP66)

•

Slagvast, schokbestendig en anti-vandalisme (IK 10+)

•

Zeer snel te installeren

•

Bestand tegen zeer lage temperaturen

•

Bekabeling geïntegreerd

•

Traploos dimbaar

•

Zeer hoge lichtuniformiteit

TECHNO SPECIALS NV

Ottergemsesteenweg Zuid 731a - 9000 Gent - België Tel: +32 (0)9 - 325 82 12 - Fax: +32 (0)9 - 325 82 13 www.technospecials.be - info@technospecials.be

BB-Ledlightpipes, een nieuw ledverlichtingssysteem voor ondergrondse en overdekte bouwwerken zoals parkeergarages, voetgangers- en verkeerstunnels, metro- en treinstations, ....

Deze onderhoudsvrije ledverlichting is uiterst zuinig in verbruik.

BB-Ledlightpipes garanderen meer dan 100.000 branduren, zijn een bijzonder duurzame oplossing en cradle to cradle vervaardigd.

7000 m² meubeldes ign O R A P R O NO B IS PAL L U C O PAO L A L E NT I PAS T O E P OR R O P O L IF O R M P O LT R O NA F R AU K NOLL P R ANDINA K R IS TALIA P R O ME MO R IA K VADR AT Q U INZE & MIL AN LAB E L R E X IT E LAG O LANGE PR ODUCTION R IMADE S IO R IVA 1920 LA PALMA R O L F B E NZ LE OLUX R O NAL D S C HMIT T LIB E C O S . HE S S L E IN LIG NE R OS E T S C HÖ NB U C H LINTE LOO S E R R AL U NG A LIVING DIVANI S IL E NT G L IS S LUC E P LAN S IMO N LUMINA S UR & P LUS LUXAF LE X S P E C T R UM M.V. S E VE R E N S W IS S F L E X MAG IS T E C NO MAXALTO T O NE L L I M. G R AS S I T HO NE T MDF ITALIA T R IANG O L O ME TAF OR M U NIF O R MINOTTI VAN B E S O U W MIS S ONI VAN R O S S U M MOB LE S 114 V E R AR DO MOLINAR I V IT R A MOLTE NI WALT E R K NO L L MONTIS W IT T MANN MOOOI XO MOR OS O ZANOT TA NE G G E R S OLUC E ZE U S

7000 M² ME UB E L DE S IG N

AC E R B IS ALIAS AMAT ANTA AR C O AR K E TIP O

NU

MA S T E R

AR P E R AR TE K AR TE MIDE AR TIF OR T AUP ING BE KA B E LUX B & B ITALIA B ONALDO B ONTE MP I C AP P E LINI C AR P E T S IG N

MAG A ZINE :

C AS ALIS C AS AMILANO C AS IMIR C AS S INA C LAS S IC ON C LE I C OR DANS K INA DE PADOVA DE S E DE DE S ALTO DR AE NE R T DR IADE DUR LE T E DR A E MME B I E MME MOB ILI E XTR E MIS

A B ONNE E R

FATB OY FS M F E LIC E R OS S I F IAM F LE XF OR M F LOS F ONTANA AR TE F OS C AR INI F R ITZ HANS E N G AL. & R ADIC E G E LDE R LAND G E NIO G E R VAS ONI G IOR G E TTI G LAS S G UF R AM HAY H. MILLE R INDE R A ING O MAUR E R INTE R LUB K E J OR I K AR TE LL K AS THALL K INNAS AND

U

V IA

•

De Autumn School, het jaarlijkse architectenseminarie van ISOVER en SAINT-GOBAIN GLASS, gaat dit jaar door op 18 september, met ‘energiezuinig en duurzaam renoveren’ als thema. U mag er onder andere Jo Coenen (JCAU), voormalig Rijksbouwmeester van Nederland en Bart Demeestere van Architecten Demeestere + Garmyn & Partners bvba aan het spreekgestoelte verwachten, Jo Vandebergh (Ertzberg) geeft uitleg bij het project Tweewaters Leuven: de eerste duurzame stadswijk van Europa, Bart Cobbaert (denc!-studio) bewijst aan de hand van het project ‘Futurfantastic’ dat een eengezinswoning renoveren tot bijna-nulenergie geen mission impossible is en Sebastian Moreno-Vacca legt uit hoe A2M de oude brasserieën Belle-Vue omvormde tot een lage-energiehotel. Meer info:

WWW.MA S T E R ME UB E L .B E

S TE E NWE G OP DIE S T 111 • TUR NHOUT • OP E N VAN 11 TOT 18U • ZON. OP E N • VR IJ. G E S L. W W W. MAS T E R ME U B E L . B E

Architectenseminarie Autumn School 2014

MAS T E R @ MAS T E R ME U B E L . B E

www.autumnschool.be

BEURS

PassiveHouse beurs focust op minimale energiekost én maximaal wooncomfort De PassiveHouse beurs (12, 13 en 14 september, Tour & Taxis Brussel) steekt dit jaar in een nieuw kleedje. Organisatoren PHP (Passiefhuis-Platform) en Waalse zusterorganisatie pmp (Plate-forme Maison Passive) kozen voor een frisse visuele identiteit en een brede publiekscampagne. Communicatiemanager Anne De Smet: “We zetten het maximaal wooncomfort volop in de kijker. PassiveHouse is meer dan een beurs: we willen de bezoeker neutraal advies geven én gidsen, gaan dieper in op heldere thema’s, bieden een gespecialiseerd exposantenaanbod en creëren een beursmagazine. De eerste dag is voorbehouden aan de professionals en staat in het teken van trends en innovaties.”

Op de beurs kan u ook de tentoonstelling van de Passive House Award 2014 bezoeken, met een overzicht van passiefarchitectuur op wereldniveau.

Het NZEB Symposium gaat dit jaar door op 27 november (AREA 42 Brussel). (Door Tilly Baekelandt) www.passivehouse.be www.nzeb.be

Lezingen en workshops Lezingen en workshops die (onder voorbehoud) reeds op het programma staan tijdens de professionele dag (12 september): • Brussel Leefmilieu: nieuwe EPB passief 2015 • WTCB en TCHN: onderzoeksresultaten DO-IT Houtbouw-project, met specifieke aandacht voor akoestiek bij gevelisolatie • Cluster Ecobuild: smart buildings • Bouwunie: EPB-regelgeving en renovatie, case-study BEN-renovatieproject (Th!nk E) • OVED en ODE: het verschil tussen BEN- woningen en passiefhuizen • KaHo Sint-Lieven: de economische meer waarde van de energiedeskundige • 3E: de “Duurzame Wijk” (Wienerberger) • Cellumat: de door PHP ontwikkelde bouw- details voor een passieve opbouw met cellenbetonblokken • Futurfantastic-project (Isover) • Passiefhuis-Platform: nieuwe bouwdetails voor renovatie, gecertificeerde passief- scholen en demonstratie van de meest recente versie PHPP • Business Zoo: workshop rond BEN renovaties van eengezinswoningen DIMENSION

PassiveHouse kreeg vorig jaar ongeveer 1.500 professionelen (waarvan 30% architecten) en 2.500 particuliere bezoekers over de vloer. Anne De Smet: “We spelen meer en meer in op renovatie en mikken op de beste standhouders en producten; van ontwerpers, uitvoerders, leveranciers, producenten, installateurs tot kenniscentra, onderzoeks- en financiële instellingen. Met de nieuwe visuele identiteit en brede publiekscampagne willen we een nog groter publiek van kandidaat (ver)bouwers bereiken.

We mikken zowel op een jong segment dat voor de eerste keer (ver)bouwt als op de zogeheten “empty nesters” die misschien wel toe zijn aan een compactere of, voor de kleinkinderen aangepaste woning”. Via de rode draad “Minimale energiekost voor maximaal wooncomfort” leggen we de nadruk op de levenskwaliteit die samengaat met energiezuinig bouwen of renoveren. ”We willen nog meer de informerende en adviserende rol op ons nemen”, aldus Adriaan Baccaert (Communicatie- en eventmedewerker): “We wapenen de bezoeker via de info-zone om goed geïnformeerd naar de standhouders toe te stappen. De laatste stand van zaken meegeven, zowel aan de professional als de particulier, is het opzet van de beurs.”

65

EEN PROFESSIONEEL EN GEPASSIONEERD TEAM, DAT ELKE DAG DE UITDAGING AANGAAT ...

... VOOR U !!

Who else ?

HEATING WATER NEW-ENERGY SERVICE Riello N.V. - Waverstraat 15 - 9310 Moorsel - www.riello.be - 053/769 030

PRODUCTSPOT

Eternit

Flexibele kleidakpannen: geknipt voor nieuwbouw én renovatie Melodie

Bij de productie van de Eternit-kleidakpannen simuleren de ovens een gecontroleerde vulkaan die is afgesteld op de gebruikte kleisamenstelling. De geleidelijke opwarming tot 1.050°C en de gecontroleerde afkoeling zorgen voor een optimale kwaliteit. Hierdoor verouderen de kleipannen goed en zijn ze bestand tegen vorstschade. Ze kenmerken zich door hun zeer diep geprofileerde sluitingen. Niet de enkele of dubbele sluiting garandeert de vlotte waterafvoer, wel de breedte en de diepte van de sluiting. Deze zijn bovendien onzichtbaar in het gedekt pannenoppervlak zodat er zich geen vuil kan opstapelen. De kleipannen van Eternit staan bekend omwille van hun flexibiliteit en brede toepasbaarheid. Zelfs voor lage dakhellingen is er een groot verschuifbereik. Dat maakt ze tot een flexibel materiaal, geschikt om dakrenovaties eenvoudig uit te voeren. De gipsmallen die gebruikt worden om de pannen te vormen, worden aan een hoog tempo vervangen. Zo kan de correcte productiedatum in de pannen gedrukt worden, en is een gladde afwerking verzekerd.

met betonpannen en vezelcement leien, en vergeten de link te leggen met onze kleidakpannen. Nochtans heeft Eternit inmiddels een zeer breed assortiment types kleidakpannen uitgebouwd. Er zijn een 12-tal types op de markt, waarvan enkele echte eyecatchers zijn. Ik denk bijvoorbeeld aan DOMINO, een vlakke, kubische kleipan, waarmee Eternit uniek is in de markt, en die de voorkeur van heel wat architecten wegdraagt.”

Zeer flexibele kleipannen Ook HARMONIE NEW en MELODIE zijn vrij recente, flexibele Eternit kleidakpannen. Het betreft twee types die zowel voor nieuwbouw als renovatie in aanmerking komen. HARMONIE NEW, een elegante kleine keramische dakpan, zorgt voor een licht golvende dakbedekking van een schuindak. Dankzij het grote verschuifbereik zijn deze pannen veelzijdig inzetbaar.

De hoogwaardige kwaliteitsklei zorgt voor een hoge breuksterkte, vorstbestendigheid en lage vochtabsorptie. Er is 30 jaar garantie inzake waterdichtheid, wateropslorping door onderdompeling, vorstweerstand en buigsterkte. Ook MELODIE is een flexibele kleidakpan. Deze kleine holle keramische dakpan zorgt voor een golvende dakbedekking met karakter en charme. Dankzij het verschuifbereik van 35 mm zijn deze pannen goed geschikt voor dakrenovaties.

Naadloos geïntegreerde zonnepanelen

Unieke kubische kleipan

Tussen de Eternit kleipannen kunnen speciaal ontwikkelde zonnepanelen perfect geïntegreerd worden. De SOLESIA zonnepanelen zijn bijna onzichtbaar, hebben een hoog rendement, garanderen de regendichtheid van het dak en zijn goed beschermd tegen wind en diefstal, net omdat ze naadloos geïntegreerd zijn. (Door Philip Declercq)

Luc Plancke, Product Manager Tiles & Solar Panels Eternit: “Er zijn nog heel wat architecten die Eternit enkel associëren

www.eternit.be DIMENSION

Heel wat architecten denken bij de naam Eternit enkel aan betonpannen en vezelcement leien, maar vergeten de link te leggen met kleidakpannen. Nochtans heeft Eternit ook een breed assortiment flexibele kleidakpannen op de markt. Naast de strakke, kubische kleipan DOMINO doen ook HARMONIE NEW en MELODIE het goed bij architecten.

67

PRODUCTSPOT

DIELEC® & Ensto

de ‘match’ voor werkposten op maat

DIELEC®, de specialist in elektrisch installatiemateriaal uit Grâce-Hollogne, viert dit jaar zijn 25-jarig bestaan. Als exclusieve Ensto partner voor onder meer België en Luxemburg richt het bedrijf zich vooral op maatwerk voor werkposten op de tertiaire projectenmarkt. De bij vele architecten onder de naam OCOR bekende inbouwdoos van Ensto is doorontwikkeld tot de hermetische inbouw vloerdoos M100-V2.

DIMENSION

Recent verhuisde DIELEC® naar een ruim en functioneel pand in de Zoning Industriel van Grâce-Hollogne, waar het uitpakt met een showroom van 100 m² vol met nieuwe Ensto oplossingen. De activiteiten van deze Finse fabrikant van elektrische installatiesystemen, opgericht in 1958, zijn onderverdeeld in Building Technology, Utility Networks en Enclosures & Components. Voor haar Building Technology activiteiten vormen vooral de Benelux en Duitsland voorname groeimarkten. “Naast voorbekabelingsoplossingen heeft Ensto onder meer oplossingen voor de voeding van werkposten. Denk aan plinten, wandgoten, inbouw vloerdozen, en mobiele & vaste zuilen. Naar aanleiding van ons 25-jarig bestaan lanceren we niet enkel een nieuw logo, maar ook een uitbreiding van ons productassortiment. Er is ook bijzondere aandacht voor onze vernieuwde website. Vooral het verticale menu is handig voor architecten die op zoek zijn naar een oplossing voor een bepaald probleem”, aldus Frédéric Boulle, zaakvoerder van Ensto-verdeler DIELEC®.

68

Nieuwe antracietkleurige wandgoten Architecten kennen, gebruiken en schrijven de Ensto wandgoten voor werkposten sinds meerdere jaren voor. Kenmerkend zijn de rechtstreekse aansluiting 45x45, dubbelwandige extrusie, de speciale lengtes en de tinten gekleurd in de massa. “Dit gamma is nu ook beschikbaar in antracietgrijs RAL 7024. We zijn ook in de mogelijkheid om maatwerk af te leveren”, aldus Frédéric Boulle. Een halogeenvrije versie is eveneens beschikbaar.

Verbeterde versie vloerdoos Ensto ‘model Ocor M100’ Het vloerdozen assortiment van Ensto is beschikbaar in verschillende RAL-kleuren, waarvan grijs antraciet RAL 7024 in de lift zit. “Dit biedt de mogelijkheid om ze te integreren met andere bouwmaterialen met oog op de esthetiek. Een nieuwe versie van de OCOR vloerdoos, de ‘M100 – V2’, is beschikbaar op de markt. Dit vloerstopcontact is IP66 (waterdicht) en IK10 (zeer schokbestendig). Zowel een ‘beton chape’ als een ‘vals plafond’ versie zijn beschikbaar. De M100 – V2 is in messing of in roestvast staal uitgevoerd. Er zijn geen schroeven zichtbaar”, aldus Frédéric Boulle. Deze hermetische inbouw vloerdoos geldt als een universele oplossing voor de residentiële sector maar kan ook worden toegepast in onder andere luchthavens, winkelgalerijen en restaurants.” (Door Philip Declercq) www.dielec.be www.ensto.fr Foto’s DIELEC®

ondersteund door:

een solide bescherming EEN SOLIDE voor een BESCHERMING stevig beroep VOOR EEN

AiNB wordt ondersteund www.argentalu.be door:

STEVIG BEROEP www.dedon.be

www.desso.be www.glazz.eu

Isoleert u al luchtdicht? www.giroflex.be

www.silestone.com

Ainb wordt ondersteund door:

een solide een solide EEN SOLIDE bescherming EENbescherming SOLIDE EEN SOLIDE BESCHERMING voor een voor een BESCHERMING BESCHERMING eenstevig solide stevig beroep beroep VOOR EEN VOOR EEN VOOR EEN bescherming EEN SOLIDE STEVIG BEROEP STEVIG STEVIG BEROEP BEROEP voor een BESCHERMING stevig beroep VOOR EEN

AiNB wordt ondersteund www.argentalu.be door:

www.giroflex.be www.vescom.be

www.vola.be

www.bosspaints.be

www.silestone.com www.gira.be

www.interfaceflor.be www.aquaconcept.be

www.lambrechts.eu www.aro.be

www.vola.be

www.bosspaints.be

the future of Glass since 1665 www.saint-gobain-glass.com www.giroflex.be

www.deltalight.be

www.interfaceflor.be www.aquaconcept.be www.dedon.be www.desso.be www.desso.be www.silentgliss.be www.glazz.eu www.glazz.eu www.argentalu.be

www.lambrechts.eu www.aro.be www.silestone.com www.desso.be www.silestone.com www.glazz.eu www.formica.be www.giroflex.be

www.silestone.com www.abet.be

www.dedon.be

www.desso.be www.glazz.eu

Ainb wordt ondersteund door:

Ainb wordt ondersteund door:

www.vescom.be

STEVIG BEROEP

www.sigma.be www.giroflex.be www.argentalu.be www.giroflex.be AiNB wordt ondersteund AiNB www.argentalu.be wordt door: ondersteund www.argentalu.be door:

AinbAiNB wordtwordt ondersteund ondersteund door: door:

www.gira.be www.dedon.be www.dedon.be

AiNB wordt ondersteund door:

Goed isoleren is een must, maar luchtdicht isoleren is nog www.sv.be zeker van dat er geen warmte www.giorgetti.eu beter. Zo ben je er immers meer verloren gaat door spleten en kieren en hoef je niet www.ainb.be te vrezen voor condensatieproblemen.

Met Vario Xtra lanceert ISOVER de extra efficiënte 27/02/12 09:51 totaaloplossing voor luchtdichting van geïsoleerde daken en muren. Uniek en innovatief doordat het www.bosspaints.be vochtregulerend dampscherm met klittenband bevestigd wordt. Gedaan dus met het afplakken van de nietgaatjes.

Bovendien staat gebruiksgemak centraal: één persoon kan alles plaatsen. Bijhorende kleefband en speciale dichtingskit maken het systeem compleet.

partnerpagina ainb.indd 1 www.sigma.be www.vescom.be www.dedon.be www.vescom.be www.sigma.be

the future of Glass since 1665 www.saint-gobain-glass.com www.vescom.be www.vola.be www.desso.be www.vola.be www.glazz.eu

www.deltalight.be www.silestone.com www.vola.be www.bosspaints.be www.bosspaints.be

www.formica.be www.gira.be www.vescom.be www.gira.be www.vescom.be

www.abet.be www.interfaceflor.be www.aquaconcept.be www.vola.be www.interfaceflor.be www.aquaconcept.be www.gira.be

www.sv.be www.giorgetti.eu www.interfaceflor.be www.lambrechts.eu www.aro.be www.bosspaints.be www.aquaconcept.be www.lambrechts.eu www.aro.be www.giroflex.be

www.lambrechts.eu www.aro.be

www.ainb.be

partnerpagina ainb.indd 1

www.sigma.be www.gira.be www.hansgrohe.be www.sigma.be

www.formica.be www.sigma.be www.formica.be

27/02/12 09:51 the the future future of of Glass Glass since since 1665 1665 www.argentalu.be www.interfaceflor.be www.sigma.be www.saint-gobain-glass.com www.aquaconcept.be www.saint-gobain-glass.com

the future of Glass since 1665 www.formica.be www.abet.be www.saint-gobain-glass.com www.abet.be

the future of Glass since 1665 www.lambrechts.eu www.aro.be www.saint-gobain-glass.com www.deltalight.be www.deltalight.be

www.deltalight.be

www.sv.be www.deltalight.be www.abet.be www.sv.be www.giorgetti.eu www.giorgetti.eu

www.sv.be www.giorgetti.eu

www.ainb.be www.ainb.be www.ainb.be

www.ainb.be

Vario Xtra, Xtra eenvoudig, Xtra veilig

REPORTAGE NEW

Decospan lanceert Querkus

Basalte • ‘Terug naar de essentie’ Dat is het motto waaronder dit impressionante huis aan een meer in Beieren werd gebouwd. Het wordt gekenmerkt door zijn strakke afwerking en minimalistische inrichting. De lichtschakelaars van Basalte passen perfect in het plaatje. De elegante Sentido schakelaars bieden een waaier aan mogelijkheden om alles in huis te bedienen. De multitouch functie zorgt ervoor dat de bediening van de lichten uiterst intuïtief en gebruiksvriendelijk gebeurt. www.basalte.be

Decospan biedt met “Querkus” een antwoord op de interieurtrend in Noord-Europa: het combineren van authentieke materialen met moderne, strakke elementen. Decospan speelt hierop in door eikenhout in diverse varianten te brengen. Er kan gekozen worden uit 3 looks: “Oak Natural”, “Oak Vintage” en “Oak Smoked”. De beschikbare diktes verschillen afhankelijk van de look tussen 0,6mm, 1,0mm, 1,5mm en 2,0 mm. Het is mogelijk om het fineeroppervlak te voorzien van 3D-effecten waardoor het hout verfijnd of net ruw aanvoelt. www.decospan.be

Bodart & Gonay presenteert nieuwe haarden

COMAP “Co-expert” van de professional Voortaan komt het erop aan een gebouw in zijn geheel te bekijken, met inbegrip van de uitvoering, en niet louter in het teken van één product of toestel.

Geruggensteund door een jarenlange expertise, een volledig aanbod en eigen studiedienst inclusief verzekering, profileert COMAP zich als partner voor de vakman. Met Co-Expert koppelt COMAP haar competenties aan de expertise van professionals, om de technische keuze zo goed mogelijk te illustreren en totaaloplossingen te definiëren met optimale prestaties. www.comap-group.com

BG presenteerde onlangs haar nieuwe producten voor 20142015, Made in Belgium. Bij de houthaarden wordt de Concept Green familie aangevuld met de enkelzijdige inbouwhaarden. Bij de gashaarden werd het nieuwe gamma Targa onthuld, toestellen met een verrassende esthetiek en een gewijzigde elektronica met het oog op betrouwbaarheid.

Binnen het gamma Révolution werden vier nieuwe pellethaarden geïntroduceerd: een inzethaard en drie door Jérôme Olivet ontworpen kachels. www.bgfires.com

Bticino lanceert nieuwe app

DIMENSION

Om uit het brede gamma de beste keuze te kunnen maken in functie van het interieur, lanceert BTicino een handige app. De combinatiemogelijkheden binnen het gamma AXOLUTE en LIVINGLIGHT zijn quasi onbeperkt. Vorm, type, afwerking en kleur kunnen oneindig gecombineerd worden. Het resultaat is steeds design. Vanaf nu kunnen honderden combinaties bekeken worden, tegen de respectievelijke muur. De app is gratis beschikbaar voor Android en IOS. www.bticino.be

70

Derbigum

opent gemoderniseerde site in Lot Recent werd de vernieuwde site van Derbigum in Lot officieel geopend. De totale investering bedroeg 1,5 miljoen euro. De site moet dienen als efficiënte productie-eenheid en als internationale hub voor de distributie, marketing en verkoop van de producten. Het resultaat is een moderne site waar 58 bedienden en 23 arbeiders werkzaam zijn. De nieuwe gevel met de strakke stalen structuur zorgt ervoor dat de productiehal en administratieve gebouwen één geheel vormen en heeft een opvallende en moderne uitstraling. www.derbigum.be

REPORTAGE NEW

Axor

Starck V transparante kraan

Helbig Orcia designplint De Orcia is de nieuwe designplint van Helbig. Uit marktanalyse bleek dat gietvloeren momenteel hot zijn, maar er nog nood was aan een strakke plint in dezelfde kleur als de vloer. Naast de variant in een naar keuze gelakte RAL-kleur is de plint ook beschikbaar in aluminium geanodiseerd.

Orcia is makkelijk te verlijmen dankzij de geribde achterzijde. Eind- en koppelstukken beschikbaar voor binnen- en buitenhoeken. www.helbig.be

ISOVER • Indoor Air Comfort Gold-certificaat voor G3 Twee jaar geleden lanceerde isolatieproducent ISOVER de nieuwe generatie minerale wol G3 met 3 garanties. De eerste – optimale thermische, akoestische en brandprestaties – werd al ondersteund door CE-, ATG-, SGS- en ISO-certificaten. De milieuvriendelijkheid wordt aangetoond met LCA-analyses en EPD’s (Environmental Product Declarations). Nu bewijst het recent verkregen Eurofins Indoor Air Comfort Gold- certificaat dat G3 voldoet aan de strengste eisen wereldwijd inzake VOC- en formaldehyde-uitstoot. www.ISOVERg3.be

DRT gietvloer zonder sloopwerk Wanneer er wordt gekozen voor een DRT gietvloer hoeft er over het algemeen niet gesloopt te worden, doordat de laagdikte van een gietvloer gering is (3-6 mm). Dit is ideaal voor renovatie: door de dikte is er bijna geen hoogteverlies, wat betekent dat deuren of keukenplinten niet ingekort hoeven te worden. Vloerverwarming die in de bestaande vloer aanwezig is, kan blijven functioneren. Een gietvloer van DRT kan over een bestaande tegelvloer worden gelegd.www.drtgietvloeren.be

GIRA eNet Gira eNet is het nieuwe bidirectionele draadloze systeem voor slimme koppeling en aansturing van de huistechniek. Hiermee kunnen intelligente toepassingen snel, eenvoudig en voordelig achteraf worden gerealiseerd, zonder muren te moeten openbreken of nieuwe bekabeling aan te leggen. Gira eNet wordt aangestuurd met wand- en handzenders. De Gira eNet draadloze wandzenders kunnen door hun vlakke uitvoering direct op gladde oppervlakken als glas en hout worden geplakt. www.akademie.gira.nl

Kardeco levert Astro®LED sterrenhemelplafond voor Claridge Events Voor Claridge Events in Brussel werd een oud gebouw volledig vernieuwd tot multifunctionele zaal. De nieuwe ruimte moet zowel kunnen dienen als feestzaal, bioscoop, concertzaal, vergaderlokaal, seminariezaal enz. Om het akoestisch comfort te verbeteren en er tegelijk een feeëriek cachet aan te geven, werd in overleg met de projectleider geopteerd om het plafond van de zaal te bekleden met Astro®LEDpanelen van 120*120cm met 60 ingewerkte lichtpunten per paneel. www.kardeco.be DIMENSION

Axor heeft samen met de Franse topdesigner Philippe Starck de eerste transparante wastafelkraan ontwikkeld. Axor Starck V doet de natuurlijke loop van water ervaren. Eerst als kolkende vortex in het kraanhuis, daarna als vloeiende waterval die zich in het wasbekken stort. De nieuwe kraan wil opnieuw doen nadenken over het gebruik van water aan de wastafel.

Met een verbruik van 4 liter per minuut, bespaart de kraan water zonder afbreuk te doen aan de gebruikservaring. www.hansgrohe.be

71

REPORTAGE NEW

Multiline ontwikkelt WINGS

Sphinx Badkamerserie Sphinx 335 B.V. DE SPHINX MAASTRICHT introduceert de nieuwe badkamerserie Sphinx 335. Deze serie kenmerkt zich door heldere functionaliteit in een rechtlijnige, lichte stijl. De serie is heel toegankelijk, zowel in sfeer en toepasbaarheid als in prijsstelling. Daarmee zal ze zowel starters als jonge gezinnen in het bijzonder aanspreken. Sphinx 335 biedt twee verschillende wastafelstijlen en praktische meubels in wit en grijs. Het design van het wandcloset en wandbidet is subtiel. www.sphinx.be

WINGS is een opmerkelijke ontwikkeling van Multiline. Led modules van 3000 of 4000K met een lengte van 575, 1175 of 1475mm worden aan beide zijden (één aan elke zijde) van het basisprofiel geplaatst in een rechtopstaande opstelling. Dit resulteert in een zijwaartse lichtuitstraling. Multiline heeft voor WINGS een diffusor op maat ontwikkeld die het uitgestraalde licht naar onder afbuigt, precies daar waar het gevraagd wordt. De diffusor wordt aan beide zijden van het profiel geplaatst waardoor een vleugelindruk wordt gecreëerd. www.multiline.be

Limeparts breidt aanbod geventileerde cassettes uit

MATHYS® lanceert MURTHERM® In de ons omringende landen staat men een stuk verder wat gevelisolatie betreft. In België wordt snel een inhaalbeweging gemaakt, als het aan verfspecialist MATHYS® ligt. Het nieuwe systeem Murtherm® is een totaalpakket dat op drie vlakken scoort: minder energieverbruik, minder CO2-uitstoot en een fraaiere gevel. Met dit product schrijft MATHYS® een duurzaam vervolg op zijn expertise in waterdichte gevels. www.mathyspaints.be

Om in te spelen op de stijgende vraag naar een nog strakkere uitvoering van de gevelcassettes ontwikkelde Limeparts een variant in aluminium met scherpkantige hoeken. Afhankelijk van de gekozen afmetingen van de gevelpanelen kan de voegdikte teruggebracht worden naar 10mm zonder afbreuk te doen aan één van de sterktes van het systeem, namelijk het clipsen van de panelen en de garantie dat elk paneel na plaatsing individueel kan uitgeklikt worden. (Voorbeeld: de nieuwe gebouwen van aannemer Denys in Wondelgem.) www.limeparts.be

LEGRAND brandbeveiliging met Salvena-lijn

DIMENSION

Het Salvena-gamma omvat een uitvoering met 1,2,4 of 8 detectiezones.

Het frontpaneel geeft overzichtelijk de status van het systeem weer en aan de hand van geïntegreerde druktoetsen kan het systeem volledig bediend worden. De Salvena-centrale heeft een Bosec-goedkeuring.

Naast de meldcentrales biedt het gamma een reeks toebehoren met onder andere automatische detectoren, manuele bedieningsunits, sirenes, flitslichten en toebehoren voor branddeuren. www.legrand.be

72

Dielec CombiLED, inrichtingsoplossingen voor seniorenkamers Wanneer de mobiliteit afneemt, dringt een aanpassing van de eigen omgeving zich op.

Comfort, veiligheid, welzijn en design binnen het eigen leefkader worden dan van essentieel belang. Ensto ijvert voor energiezuinige oplossingen en is gespecialiseerd in de elektrische uitrusting van tertiaire gebouwen. Door zich in die optiek voor de ontwikkeling van het nieuwe CombiLED-gamma op een erg specifiek, gevoeliger maar ook veeleisender deel van de bevolking te richten, wist Ensto volop gebruik te maken van de eigen knowhow en specialisten op design- en engineeringvlak. www.dielec.be

NEW REPORTAGE

Lamett Artisan colours Parketspecialist Lamett breidt zijn aanbod kwalitatieve vloeren uit met de nieuwe Artisan kleuren (Creme, Blend, Aspic, Fondant en Latte). Nieuw aan het concept is dat nu eerst de kleur kan worden gekozen om pas daarna de drager voor de parketvloer te selecteren.

De vloeren zijn beschikbaar in verschillende breedtes, diktes, structuren en prijzen. www.lamett.be

Sigma Vernieuwde gevelverven Met het oog op de zomer stelt verfspecialist Sigma Coatings dit jaar opnieuw enkele nieuwkomers voor: Sigma FaçadePrim (nog meer efficiency voor de schilder), Sigma Silicat Topcoat Matt (duurzame en esthetische oplossingen voor monumenten en andere gebouwen die een natuurlijke matte uitstraling vragen), Sigma Façade Ecoplus Soft Satin (de eerste Ecolabel gecertificeerde gevelverf voor de professionele gebruiker). www.sigma.be

No-Ha single

Novy Fusion Fusion is Novy’s nieuwe, volledig integreerbare dampkap die inspeelt op de trend naar meer efficiënte kastruimte in vaak kleiner wordende keukens. De dampkap heeft een beperkte inbouwdiepte van 32 cm en is in gesloten positie onzichtbaar. Door het uitklappen van het onderluik is een directe afvoer van dampen mogelijk in de designfilter. Fusion is volledig afgewerkt in glas. De Touch bediening draagt bij tot bedienings- en onderhoudsgemak. www.novy.be

De No-Ha single is een greep die in het deurblad verdwijnt en kan gebruikt worden voor alle schuifdeuren en draaideuren voor kasten en voor laden.

Het uitzicht van de greep is dezelfde als deze van de No-Ha 2.0 voor draaideuren en de No-Ha 2.0 Slide voor gewone schuifdeuren. www.no-ha.com

Sign & Facade omhult metrostation Koning Boudewijn

Tarkett breidt aanbod vinylvloeren uit In Essential Range komen de klassieke, traditionele kleuren en designs terug. De leuke designs en felle kleuren uit Exclusive Range zorgen ervoor dat de modetrends op straat ook binnenshuis kunnen worden doorgetrokken. De vinylvloeren met houten look stralen de gezelligheid van een parketvloer uit. Het bedrijf werkt met een ftalaatvrije technologie, met het oog op een beter binnenmilieu en betere luchtkwaliteit. www.tarkett.be DIMENSION

Sign & Facade, specialist in lichtreclame en gevelbouw, werkte mee aan de bouw van het metrostation Koning Boudewijn in Laken. Voor de gevelbekleding opteerde de architect voor een materiaal dat de 3D-vormgeving het best tot uiting kon brengen: ‘Alucobond’. Deze aluminium composiet plaat blinkt uit in strakheid en is uiterst onderhoudsvriendelijk. Binnen het gamma van Alucobond werd er gekozen voor een afwerking uit het Spectra-gamma. Dit bevat kleuren die veranderen afhankelijk van de invalshoek van het licht. www.sign-facade.be

73

REPORTAGE NEW

Zehnder ComfoFan S

Het nieuw gamma luxe houten handgrepen van Protectura biedt de keuze uit een zevental hoogwaardige houtsoorten, al dan niet in combinatie met inox details. Een twaalftal verschillende modellen aan bevestigingssteunen vervolledigen het gamma. Het hout is afgewerkt met een UV-bestendige 2 componenten DD-lak die bestand is tegen alle gangbare ontsmettingsmiddelen. www.protecura.be

TRILUX Nieuwe editie ledgids Led als technologie is al lang de standaard geworden, maar slechts de juiste combinatie van lichtbron, optiek, besturingssysteem en behuizing resulteert in een oplossing die optimaal is afgestemd op de specifieke situatie. De nieuwe editie van de TRILUX ledgids biedt een update inzake de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van ledtechnologie. U vindt er de recentste TRILUX ledoplossingen voor de toepassingsgebieden Office, Education, Health & Care, Industry, Shop & Retail en Outdoor. www.trilux.com

LED GUIDE

Protectura Nieuw gamma luxe houten handgrepen

De ComfoFan S R 275 is de hoofdcomponent van de Zehnder ComfoFan S OptiAir kit, een betaalbaar vraaggestuurd systeem C dat een belangrijke E-puntenwinst oplevert. Het verzekert een optimale luchtkwaliteit via intelligente vraagsturing. Het systeem werkt volledig automatisch, aangestuurd door sensoren die vocht en aanwezigheid meten. Door toepassing van nieuwe slimme technologie is de ComfoFan S R 275 de meest energiezuinige en een van de stilste ventilatoren voor vraaggestuurde ventilatie. www.zehnder.be

LED GUIDE

Viessmann Vitovalor 300-P Vaillant Vernieuwde condensatiegasketels De ecoCOMPACT is een condensatiegasketel met ingebouwde warmwaterboiler met spiraal van 150 L. Het model kreeg een nieuw design en bedieningspaneel en werd ook technisch geoptimaliseerd. Alle accessoires zitten in de ketel ingebouwd. De ecoCOMPACT is beschikbaar in drie vermogens: 20, 25, 30 kW. De auro-COMPACT heeft dezelfde eigenschappen, maar werkt voor de warmwaterproductie eerst op zonne-energie en is daardoor nog zuiniger en milieuvriendelijker. Verkrijgbaar met een vermogen van 20 of 30 kW en een zonneboiler van 190 L. www.vaillant.be

Samen met Panasonic ontwikkelde Viessmann een warmtekrachtkoppelingsinstallatie die gebaseerd is op PEM-brandstofcellen: de Vitovalor 300-P. Brandstofcellen hebben een elektrisch rendement dat dubbel zo hoog is als de bestaande WKK-oplossingen. De ketel is daarom bijzonder goed geschikt om een ééngezinsnieuwbouwwoning van warmte te voorzien en bevat twee units: de brandstofcelmodule en de piekbelastingmodule die bestaat uit een gascondensatieketel, buffervat en een boiler voor sanitair warm water. (In België beschikbaar vanaf 2016.) www.viessmann.be

Linum Nieuwe generatie elektronische mengkranen met 2 sensoren

DIMENSION

Met de serie Hello lanceert DMP Electronics een nieuwe generatie van gebruiksvriendelijke elektronische kranen met 2 actiesensoren. De Start-stop sensor vooraan wordt geactiveerd bij frontale benadering en is handig voor het vullen van recipiënten. De “Eco Jet’ sensor langs onder is ideaal om de handen te wassen en keukengerei af te wassen of etenswaren te spoelen. De mengkraan werkt op 1,5 V batterijen en is beschikbaar in 2 afwerkingsvormen en diverse kleurvariaties. www.dmpelectronics.com / www.linum.eu

74

VOLA Bvba Tour & Taxis Havenlaan 86c 1000 Bruxelles Tel: +32 2 465 96 00 sales@vola.be www.vola.be

Inspirerende renovaties met leien in vezelcement

S I T GRA ierat i p s in boek

72 paginaâ&#x20AC;&#x2122;s 29 originele ontwerpen De succesvolle serie Best of Slates krijgt er een broertje bij: Best of Renovation.

Hier worden enkel renovatieprojecten behandeld, waarbij vezelcementleien voor het dak, op de gevel of voor de volledige buitenschil werden gebruikt.

Met haast geen enkel ander bouwmateriaal kunnen daken en gevels scherper worden gevormd dan met vezelcementleien. De kleinformaat leien passen zich dan ook perfect aan kanten en bogen, dak- en oversteken en insprongen aan. Tevens kunnen daken traditioneel of modern worden uitgevoerd, zonder dakoversteken en met ingewerkte dakgoten en afvoerpijpen.

Verschillende voorbeelden in dit boek zijn eveneens voorzien van een detailtekening op schaal 1:10.

Vraag uw gratis exemplaar aan via info@eternit.be.

Eternit NV-SA

Kuiermansstraat 1 B-1880 Kapelle-op-den-Bos

Tel. +32 (0)15 71 71 71 Fax +32 (0)15 71 71 79

RPR Brussel-RPM Bruxelles BTW BE 0466 059 066 TVA

KBC 482-9098061-09 info@eternit.be

www.eternit.be