DIMENSION 25 - NL by dimension magazine

VAKTIJDSCHRIFT VOOR ARCHITECTEN & CONSULTANCY JAARGANG 6 JUL-AUG-SEP 2012-N25

DIMENSION © BURO II & ARCHI+I -- gemeentelijke basisschool Oostduinkerke

architect@home Christian Kieckens - CKA • DEBAT Veiligheid op de werf - Op zoek naar meerwaarde • PROJECT School is in • techniek Vloeistofdichte betonconstructies: nieuwe aanbevelingen • Event Design September Brussel • interieur 2012

Afgiftekantoor 1099 Brussel X - P602602 - Driemaandelijks tijdschrift - Verantwoordelijke uitgever: Filip Cossement - Bld. des Canadiens 118 - B-7711 Dottignies

® Geschikt voor een waaier aan gevelafwerkingen.

Signum - Gent

Wilt u uw klanten tot 25% laten besparen op hun energiefactuur? Maak dan zeker kennis met het buitengevelisolatiesysteem met Powerwall®, een nieuw concept voor nieuwbouw en renovatie. De ultradunne Powerwall® gevelisolatie zorgt dankzij zijn uniek tand en groef kliksysteem voor een duurzaam en efﬁciënt doorlopend isolatieschild met hoog rendement. In combinatie met een regelbaar bevestigingssysteem kan het worden gebruikt met een brede waaier aan gevelafwerkingen zoals sidings, steenstrips, leien, pannen, zink, hout en vezelcementplaten. Kortom, een muur met power!

Meer info over Powerwall® of andere producten van Recticel Insulation? Surf naar www.recticelinsulation.be Recticel Insulation - Tramstraat 6 - 8560 Wevelgem Tel. +32(0)56 43 89 43 - recticelinsulation@recticel.com

DIMENSION HELPDESK

ARCHITECT@HOME Christian Kieckens - CKA

DEBAT Veiligheid op de werf - Op zoek naar meerwaarde

REPORTAGES Arval by ArcelorMittal: Sterk staaltje architectuur 20 ACO Passavant: Het nieuwe marktplein van Middelkerke 23 Renson®: Glaspartijen en lamellen zorgen voor transparante architectuur 34 Eternit: Een sober icoon in vezelcementleien 38 Urbis: Zitbanken golven mee met rotondes 48 Velux: Slim dak als vijfde gevel 52 Itho Daalderop: Hybride warmtepomp voor loft 58 Riello: De Kromme Boom 60

PROJECT School is in

SPECIALIST AAN HET WOORD

27 36 / 50

TECHNIEK Vloeistofdichte betonconstructies: nieuwe aanbevelingen 41

ACTUA

EVENTS Design September Brussel Expo - Design museum Gent: Pieter De Bruyne

62 68

BEURs Symposium PassiveHouse 2012 Interieur 2012: Een Biënnale in de stad

63 64

MEDIA

News

INHOUD

Hoe ontsnapt de architect aan die houdgreep? Architecten zitten in de spreekwoordelijke catch 22. Als vertegenwoordigers van een vrij beroep hebben zij een duidelijk omlijnde maatschappelijke functie. Zij waken over de esthetische en technische kwaliteit van het gebouwde patrimonium, zodat de openbare veiligheid niet in het gedrang komt en de uitstraling van de omgeving niet wordt verwaarloosd. Tegelijkertijd verdedigen zij de belangen van de opdrachtgever-consument die zich in het bouwproces op geen andere partij kan verlaten. In ruil voor deze inspanningen krijgen architecten een ereloon, net zoals andere vrije beroepers. De keerzijde van de medaille is dat architecten actief zijn in een bij uitstek commerciële omgeving. Daar worden zij op een soms ronduit cynische manier tegen elkaar uitgespeeld opdat ze hun erelonen toch nog wat zouden laten zakken. Het overaanbod aan architecten en de toestroom van buitenlandse collega’s intensifiëren dat proces alleen maar. De overheid betuigt ook niet meteen veel dank voor de maatschappelijke inzet van de architecten, want ook daar schurken de erelonen aan tegen de drempel van de onleefbaarheid. Niet voor niets schommelen architecten ver achteraan als de erelonen van de diverse vrije beroepen met elkaar worden vergeleken. Dat het gemor in eigen rangen toeneemt, is dan ook begrijpelijk en zelfs toe te juichen. Maar de vraag is waar we naartoe willen en vooral, of we daarbij de handen in elkaar willen slaan. Sommigen pleiten voor een complete tabula rasa: maak komaf met de maatschappelijke taak, met het ereloon, met het monopolie, met de open grenzen. Wie even nadenkt, beseft echter dat de ideale change een meer geleidelijk proces vergt. Een proces dat bovendien gebaseerd moet zijn op een sterke solidariteit. Wij moeten samen bepalen welke de kostprijs is van een bepaalde kwaliteitsstandaard en en bloc weigeren om onder die lat te duiken. Wij moeten gezamenlijk eisen – en daar naar handelen - dat komaf wordt gemaakt met architectuurwedstrijden waarin elke redelijke spelregel ontbreekt of met de voeten wordt getreden. De overheid moet het goede voorbeeld geven, de unieke rol van de architect naar waarde schatten en dat ook naar de buitenwereld communiceren. Maar eerst en vooral moeten wij zelf duidelijker aan iedereen vertellen wat wij precies doen. Zodat architect ook morgen het mooiste beroep van de wereld blijft. Architect Danny Windmolders Nationaal voorzitter NAV

VAKTIJDSCHRIFT VOOR ARCHITECTEN & CONSULTANCY

DIMENSION

Helpdesk

Periodiciteit Driemaandelijks

Mag een niet-geregistreerd aannemer het verlaagd BTW-tarief toepassen?

Om het verlaagd btw-tarief van 6% toe te passen, met name in het kader van werk in onroerende staat met betrekking tot privéwoningen of bij afbraak en heropbouw van een woning, is sinds 17 juni 2010 de voorwaarde dat de handelingen moesten worden verstrekt door een geregistreerd aannemer geschrapt (KB. 2 juni 2010, B.S. 7 juni 2010). Ook een nietgeregistreerd aannemer mag vanaf deze datum het verlaagd tarief dus toepassen. Uiteraard moet er wel voldaan zijn aan de andere voorwaarden om het verlaagd tarief te genieten. Deze voorwaarden zijn afhankelijk van het soort van werkzaamheden/ type van woning.

Redactie Philip Declercq Staf Bellens & Colette Demil FCOmedia - redactie@fcomedia.be - T 056 77 13 10

Leslie Rottiers, SBB

Reclame - advies FCOmedia - Katja Wijffels Boulevard des Canadiens 118, 7711 Dottignies 0473 86 59 70 - F 056 77 13 11 katja.wijffels@fcomedia.be

Mag een overheidsopdracht geannuleerd worden, na het indienen van de wedstrijdbundels en het officieel beëindigen van de architectuurwedstrijd, zonder een winnaar uit te roepen en zonder een (minimale) kostenvergoeding tov. de 3 deelnemende architectenbureaus?

Vormgeving marieke.veys@fcomedia.be Verantwoordelijk uitgever FCOmedia - Filip Cossement Boulevard des Canadiens 118, 7711 Dottignies In samenwerking met Directeur Bart Verstraete - T 02 238 07 71 de associatie van interieurarchitecten association des architectes d’intérieur

Dimension wordt ook verstuurd naar interieurarchitecten - AINB

Version française sur simple demande de associatie van interieurarchitecten

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op association des architectesook, d’intérieurzonder voorafgaande schriftelijke toestemming welke wijze

van de uitgever. Voor ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk. Voor de inhoud van de advertenties zijn enkel de adverteerders aansprakelijk. De uitgever erkent geen enkele ver-

Overeenkomstig artikel 18, eerste lid van de Wet van 24 december 1993 leidt het volgen van een gunningsprocedure niet tot de verplichting om de opdracht uiteindelijk toe te wijzen en daadwerkelijk te gunnen. Dit principe lijkt ook te gelden voor de prijsvragen voor ontwerpen gelet op de veranderlijkheid van de openbare dienst. De aanbestedende overheid kan zowel volledig afzien van de opdracht als de procedure herbeginnen, zonder dat zij enige schadevergoeding verschuldigd is aan de inschrijvers. De beslissing tot het stopzetten van de procedure valt onder de discretionaire bevoegdheid van de overheid. Deze beslissing mag evenwel niet willekeurig geschieden en zal op rechtsgeldige motieven dienen gesteund te zijn. In de rechtspraak geeft de loutere beslissing tot stopzetting zonder het opstarten van een nieuwe procedure doorgaans geen aanleiding tot problemen. De aanbestedende overheid kan immers niet verweten worden dat met de stopzetting een bepaalde inschrijver wordt bevoordeeld nu de opdracht eenvoudigweg niet wordt toegewezen (D. D’Hooghe, De gunning van overheidsopdrachten, Brugge, die Keure, 2009, 870).

plichting tot opname van aangeboden advertenties. Lore Derdeyn, GSJ advocaten

DIMENSION

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

HELPDESK

Mag ik mijn facturen digitaal opmaken en per mail versturen? Heeft dit dezelfde waarde als een factuur per post? Tussen twee partijen mogen digitale facturen uitgereikt worden MAAR de medecontractant moet daar mee akkoord gaan (art. 1, §2 WBTW). Een digitale factuur heeft dezelfde waarde als een papieren factuur die per post verstuurd wordt. Wel moet men er op letten dat de inhoud niet kan gewijzigd worden en dat de herkomst kan nagegaan worden (de authenticiteit van de herkomst en de integriteit van de inhoud moet gewaarborgd worden). Vroeger moest de digitale factuur versleuteld worden m.b.v. een elektronische handtekening of door gebruik te maken van de standaardcode EDI, maar nu wordt de keuze gelaten aan de belastingplichtige. Nathalie Put, SBB

5 Jaar na oplevering werd een ernstige vochtinfiltratie opgemerkt via het dak. De herstellingen zijn in de minne uitgevoerd. Begint de 10-jarige aansprakelijkheid opnieuw te lopen voor wat betreft de herstellingswerken of loopt de oorspronkelijke aansprakelijkheidsperiode gewoon door?

Bij een openbare aanbesteding heb ik enkele aannemers aangeschreven vanwege een te hoge abnormale prijs. Een aannemer meldt dat zijn prijs voor betreffend onderdeel effectief te hoog is en vermindert het bedrag voor dit onderdeel. Is dit aanvaardbaar? De handelswijze van de aannemer is niet aanvaardbaar. De aannemer die een verzoek tot prijsverantwoording ontvangt, kan de door hem geboden prijzen enkel rechtvaardigen door daarvoor een verantwoording te geven. Het is niet mogelijk dat de aannemer de geboden prijzen alsnog gaat aanpassen. Dit brengt de gelijkheid van inschrijvers in het gedrang en verstoort de eerlijke mededinging. De aannemer zou dan immers de kans krijgen om achteraf (nadat de opening van offertes heeft plaatsgevonden en de prijzen zijn afgelezen) zijn offerte nog te wijzigen. Dit gaat niet op. Enkel wanneer er sprake zou zijn van een kennelijke materiële fout of een rekenkundige fout in de offerte, kan de offerte desgevallend verbeterd worden. Ik begrijp evenwel dat dit hier niet het geval is nu de aannemer erkent dat zijn prijs te hoog is en dat hij deze wil verminderen. Joris Wouters, GSJ advocaten

De termijn van 10 jaar betreft een vervaltermijn. In principe is deze termijn niet vatbaar voor stuiting of schorsing zodat ontkennend moet geantwoord worden op de vraag of er nieuwe termijn van 10 jaar begint te lopen. De stelling dat wanneer ingevolge een fout herstellingen worden uitgevoerd en dan een nieuwe termijn begint te lopen, wordt in de Belgische rechtsleer en rechtspraak niet algemeen gevolgd. Enkel zou een nieuwe termijn een aanvang nemen indien, naar aanleiding van herstellingen, nieuwe werken worden uitgevoerd die aanvankelijk niet waren voorzien. Partijen kunnen evenwel steeds in onderling overleg beslissen een nieuwe contractuele periode van 10 jaar te voorzien. De redenering dat het feit dat de aannemer die herstellingwerken uitvoert, zou erkennen een fout te hebben gemaakt waardoor de tienjarige termijn alsnog opnieuw zou beginnen lopen, gaat veelal niet op. De herstellingen die worden uitgevoerd gebeuren dikwijls uit goede wil en uit commerciële overwegingen (zo ook in de hier voorgelegde casus). Het feit dat hersteld wordt, kan dan ook niet zonder meer gezien worden als een bewijs van fout van de aannemer. Joris Wouters, GSJ advocaten

De NAV helpdesk heeft als doel eerstelijnsvragen van zijn leden op te lossen binnen een redelijke termijn van enkele dagen. NAV doet in dit kader beroep op een netwerk van adviseurs en specialisten: architecten, UNIZO/FVIB, SBB Accountants & Adviseurs en het advocatenkantoor Goossens-Sebreghts-Jacqmain en het adviesbureau VEKMO. NAV en de beantwoorders zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud en interpretatie van de antwoorden. DIMENSION

@HOME

Chri

sti

DIMENSION

‘Is d an Kiecken s at n iet z - CKA waa r, al t ijd

al d ie

baga ge m eedr agen ?’

@HOME

We hebben afgesproken op de Brusselse Handelskaai, waar hij in 2004 zijn bureau vestigde na negen jaar in het huis van Pieter De Bruyne nabij het Aalsterse station te hebben doorgebracht. Over zijn band met die meubelontwerper en interieurarchitect vertelt hij elders in dit nummer meer. “Toen ik in 1974 afstudeerde, betreurde ik het dat ik nooit les had gekregen van bOb Van Reeth en van Pieter De Bruyne. Twintig jaar later gaf ik samen met bOb Van Reeth les en woonde ik in het huis van Pieter De Bruyne.” Dat hij diens woning zo lang huurde, was een statement. Maar het voorhuis met zijn dwingende ruimtes - de blauwe kamer, het rode salon -, het beperkte wooncomfort, de vraagprijs en de restauratiewerken die zich opdrongen maakten dat hij niet inging op de vraag om de woning te kopen. “2004 was een soort cesuur. Het huurcontract liep af. Mijn vader was gestorven. Na twee jaar aan de prestigieuze Londense Architectural Association School for Architecture vond ik mijn draai niet meer in Aalst. Brussel bood ademruimte.” En Londen? “Ik heb mijn opdracht daar stopgezet om financiële redenen. De vergoeding volstond net om mijn treintickets en hotel te betalen. Je deed dat voor de eer, niet voor het geld.” De banden met zijn geboortestad werden niet bruusk doorge-

knipt. In 2002 had hij de wedstrijd voor het masterplan fase 1 van de Aalsterse stationsomgeving gewonnen. De invulling is intussen al tien jaar aan de gang en zal nog eens acht jaar in beslag nemen. “Het is een schizofreen gegeven. Na tien jaar moet ik vaststellen dat het zeker niet allemaal geworden is wat ik in gedachten had. Van de twaalf deelprojecten stonden er zeven onder mijn supervisie, maar dat laatste begrip moet je met een korrel zout nemen. Voor de reconversie van de Post-site die niet tot die zeven behoorde, heb ik mijn kandidatuur ingediend voor de Open Oproep, maar ik werd niet weerhouden. Achteraf bleek dat ik daardoor ook niet als supervisor in de jury voor die Open Oproep kon zetelen. Je moet dat loslaten, herhaal ik samen met u, ook al zie je dat maar 50% van de geambieerde doelstelling wordt ingevuld. Intussen word je natuurlijk wel afgerekend op wat er materiaal aanwezig is: een tekst, een tekening, een gebouw of plein.” Dat de stad zijn naam verkeerd spelde op de uitnodiging om te komen spreken op de opening van het stationsplein, deed de wat stroeve relatie geen deugd, evenmin als de aanpassing van het verlichtingsplan zonder hem daarover te consulteren. Masterplannen krijgen soms een zeker master/servant gehalte …

Met Le Corbusier op Interieur Op de Interieurbiënnale 2012 geeft hij de stand van Llinell vorm. Llinell is het bedrijf van Bart Spillemaeckers, zoon van de vroegere patron van de gekende Brusselse kunstgalerij MTL, dat op Interieur een eigen verlichtingscollectie presenteert. Christian Kieckens pikt hierop in met een portret van een tijdens de opening van het dominicanerklooster Sainte Marie de La Tourette naar boven blikkende Le Corbusier, dat van fotograaf Lucien Hervé de veelzeggende legende ‘Ah vous qui regardez la lumière’ meekreeg. “Tijdens Interieur is het 125 jaar geleden dat Le Corbusier werd geboren. De link lag dus voor de hand.” Het ging allemaal snel voor de jonge Christian Kieckens nadat hij in 1974 afstudeerde aan Sint-Lucas Gent. Vanaf 1980 begon hij met lesopdrachten, in 1981 werd hij onderscheiden met de Godecharle-prijs voor architectuur en drie jaar later stond hij mee aan de wieg van de Stichting Architectuurmuseum die het werk van jonge architecten promootte. Uit deze stichting vloeiden later de jaarboeken architectuur en voor een deel ook de Vlaamse Bouwmeester voort. “Omdat ik toen te weinig werk had, was er ruimte voor culturele initiatieven die ook anderen ten goede kwamen. Niemand kan ons verwijten dat we voornamelijk met onze generatie bezig waren.” Nog een jaar later, in 1985, werd hij geselecteerd voor de architectuurbiënnale van Venetië, in 1991 was er de presentatie » DIMENSION

Christian Kieckens (°1951) is, zonder tromgeroffel, opvallend aanwezig dit najaar. In het Design museum Gent loopt nog tot 21 oktober de tentoonstelling over Pieter De Bruyne die hij meticuleus heeft samengesteld en voorzien van een hoogwaardige catalogue raisonné. Op de Interieurbiënnale 2012 in Kortrijk, die hij in het verleden drie edities lang gestalte gaf, verrast hij met een stand waar licht en Le Corbusier helemaal niet verbaasd zijn elkaar te treffen. In Aalst krijgt zijn masterplan aan de Denderoever steeds meer gestalte, soms tot zijn eigen verbazing en zelfs deceptie. En als de zwaar gehypothekeerde tijd het toestaat, presenteert uitgever Christian Kieckens nog voor de jaarwende een boek over het recente werk van architect Christian Kieckens.

@HOME

‘Architetti (della Fiandra)’ in het Belgische Paviljoen tijdens de Biënnale en in 1999 kreeg hij de Vlaamse Cultuurprijs voor architectuur. “In 1992 bezorgde ik op eigen initiatief Geert Bekaert een schets voor de lay-out van de biënnale Interieur. Een jaar later stond Moniek Bucquoye aan mijn deur: of ik het plan van Interieur ’94 niet wou tekenen. Op basis van een schets van Andrea Branzi heb ik het eerste plan gemaakt met blokken van vier bij vijf units, waartussen je kon dwalen zonder te verdwalen. In feite was het een stedenbouwkundig plan met een groot plein, een boulevard, kleine straten en poortjes waar je doorheen cultuur naar de commerciële standen stapte. Alleen zag iedereen een beurs, geen stedenbouwkunde. De lay-out van de volgende twee edities heb ik ook ingevuld, deze keer met Marc Dubois als intendant. Het internationale karakter en de eregasten Jasper Morrison, Jean Nouvel en Rolf Fehlbaum spraken mij erg aan.”

Bergen Op Zoom, “Villa Veneta”, 2003-2007. Geheel met 16 wooneenheden.

DIMENSION

In 1999 trok Christian Kieckens eens te meer een streep, deze keer onder Interieur. Het vertrek van zijn kompaan bOb Van Reeth uit de ontwerpstudio die ze samen aan studenten gaven in Antwerpen naar het kantoor van de pas in het leven geroepen Vlaams Bouwmeester, gaf ook hem een nieuwe impuls. Hij trok naar Eindhoven en naar Londen voor lesopdrachten, en zijn bureau draaide op volle toeren. Volgden de verhuizing naar Brussel en de lesopdracht aan Artesis, waar hij verantwoordelijk werd voor de jaarlijkse Antwerp Design Seminars & Lectures, in vlot-communicatieve newspeak afgekort tot ADSL. Deze in alle opzichten grensoverschrijdende designworkshopweek verwierf onder zijn leiding een ijzersterke faam. “Londen was een fantastische voedingsbodem voor reflectie, die tot vandaag doorwerkt. In Antwerpen had ik het geluk dat er voor die ADSL een nieuwe lichting jonge Europese professoren kwam opdagen die iets te vertellen had. Zelf kwam ik voor de dag met thema’s als sampling, serendipity, happiness, transformer. Hoe integreer je dat in architectuur? Stuk voor stuk onderwerpen die tot onderzoeksprojecten hadden kunnen leiden, wat jammer genoeg niet is gebeurd.” Met dezelfde overtuiging tracht hij zijn studenten te laten zien tijdens studiereizen, net zoals hij zelf barokkoepels, wolken, licht en heel uiteenlopende situaties fotografeert en in al dan niet digitale boekvorm giet via zijn eigen uitgeverij. Ook in zijn samenwerking met kunstenaars, een gegeven dat in heel zijn carrière terugkeert, vormt zien de rode draad. Doordringen onder het laagje werkelijkheid, op zoek naar betekenis. Zijn eigen architectuur getuigt van hetzelfde principe. “Een gebouw moet goed zijn op het eerste zicht, maar moet ook

Zware rugzak

secret slide

Fabrikant van innovatieve deuroplossingen Brems maakt deurencollecties die oplossingen aanreiken in verschillende stijlen en afwerkingsniveau’s. Bovendien is deze belgische fabrikant gespecialiseerd in het ‘custom’-werk. Ontdek alle mogelijkheden op www.brems.be of vraag uw documentatiepakket aan via info@brems.be Showroom Antwerpen : Londenstraat 39 Showroom Halen : Hagelandstraat 30 tel 013 460 280 - info@brems.be - www.brems.be

plafondhoog detaillering

@HOME

Lommel, Hertog Jansite, Projectzone 2, 2002-2008. Geheel met 40 wooneenheden, 8 commerciële ruimtes en een ondergrondse parking. In samenwerking met D&A.

een tweede en een derde lezing overleven. Je moet niet alles in een keer uitleggen. Voor het ontwerp van het crematorium in Zemst, waarmee we vorig jaar laureaat waren in de Open Oproep, heb ik drie teksten geschreven. De eerste legde uit wat het was. De tweede ging in op de theorie daarachter. De derde belichtte het filosofische en theoretische kader waarbinnen het ontwerp zich bevindt: welke wereld vertegenwoordigt het? Ik heb daar veel energie in gestoken omdat ik het ontwerp als een sleutelmoment beschouwde dat overeind moest blijven, ook als het niet zou winnen.” Of die aanpak soms niet te veel vergt? Fijntjes: “Een medewerker vroeg me ooit: is dat niet zwaar, altijd al die bagage meedragen?”

Zot van Zwitserland

DIMENSION

Is hij nog altijd even zot van Zwitserland, vragen we met een slip of the tongue. “Zeg gerust zot, want dat is het juiste woord. Uit Zwitserland keer ik altijd lichtjes gedeprimeerd terug omdat wat daar mogelijk is inzake kunde, opdrachtgeverschap, ambitie, fierheid in ambacht en in uitvoering, hier niet kan. De lat ligt daar gewoon veel hoger. Om mijn opdrachten op z’n Zwitsers te kunnen uitvoeren, zou ik steevast het dubbele van het voorziene budget nodig hebben. Ik ben daar ook

heel graag. Hun architectuurscholen staan op topniveau en ze blijven uiterst intelligente buitenlandse professoren binnenhalen. Ik zou dolgraag samenwerken met iemand als Jürg Conzett, maar tot nu toe waren de middelen niet voorhanden. Voor het crematorium van Zemst heb ik een boeiend ontwerp van de Zwitserse landschapsarchitecten Vogt, maar intussen zijn het budget en de situatie daarvoor bijna gedecimeerd. Voor datzelfde crematorium opteer ik als kunstinterventies voor een lichtingenieur en voor iemand die een muziekstuk moet schrijven dat komaf moet maken met de obligate Vivaldi.” Wat heeft Zwitserland dat wij in ons kleine landje niet hebben? “Precisie. Uurwerken. Geld. De gave om overeen te komen met elkaar, wat noodzakelijk is als 95% van de bevolking op 5% van de oppervlakte woont. Ik heb mij eens gebogen over de C van CH: waarvoor zou die kunnen staan inzake architectuur? Al rijdend over die heerlijke wegen doken de begrippen in snel tempo op: citizenship, conscioussness, contemporary,… Ik heb er dan maar een tekst over geschreven.” Zoals wel vaker gebeurt. Christian Kieckens is een doener maar meer nog een denker die graag abstraheert.

@HOME

jaar gerealiseerd omdat het stadsbestuur op zeker ogenblik zijn poot stijf hield. Intussen ligt de markt in Nederland er uitgeteld bij. Tegenover dat slenteren staat het gegeven dat uiteindelijk wel de gebouwde ontwerpen tellen voor een architect, tenzij ze beeldmatig zo zijn opgevat dat ze zich vanzelf een plaats opeisen in ieders hoofd. Maar mijn opdrachten waren zo niet bedoeld, die waren bestemd om ergens te staan en overeind te blijven.”

Marketing & sales “Een ander gegeven waarmee CKA worstelt, is dat we alles doen, van XS tot XL: meubels, winkels, scenografie, renovatie, nieuwbouwwoningen, publieke en utiliteitsopdrachten, stadsplanning. De meeste mensen kunnen daar niet bij. Iemand vertrouwt niet zomaar het ontwerp van zijn woning toe aan een bureau dat een crematorium heeft ontworpen. Mensen weten niet waaraan ze zich moeten verwachten als ze ons een opdracht geven. Het lijkt alsof wij veel van hen zullen vragen. Wij dringen bij onze opdrachtgevers ook aan op een duidelijke projectdefinitie en een programma van eisen. Met »

Sint-Lievens-Houtem, heraanleg van het centrale marktplein, 20062014. In samenwerking met Grontmij.

DIMENSION

Zo komen we tot het onvermijdelijke thema: de economische situatie van de architect vandaag. Moet ik het daar echt over hebben, reageert hij stil. “Ik zit in een wat warrige situatie, omdat ik een lesopdracht van 70% heb, terwijl op de studenten na iedereen mij kent via die resterende 30%. In het onderwijs moet je eigenlijk kiezen: of je gaat voor 100%, of je wordt gevraagd om vanuit je praktijk iets aan het onderwijs toe te voegen via een 30% opdracht. Met die 70% is het erg moeilijk om een bureau op langere termijn te organiseren, zeker nu nagenoeg al onze opdrachten de laatste jaren aan het slenteren zijn gegaan. Daardoor heb ik met veel spijt afscheid moeten nemen van enkele medewerkers. De wedstrijd voor het marktplein in Sint-Lievens-Houtem heb ik in 2006 gewonnen, maar er is nog niets gebeurd. Voor Vooruitzicht heb ik in 2006 een ontwerp gemaakt voor woongelegenheden op Antwerpen Linkeroever, maar dat Regatta project is alvast tot 2014 uitgesteld, en ik weet nu al dat de vraag van de ontwikkelaar dan heel anders zal zijn dan in 2006. De situatie in Aalst heb ik al geschetst. Het woningproject Meyboom in Brussel is na zes jaar en veel vallen en opstaan eindelijk in realisatie. Het project op de Céramique in Maastricht is na elf

70-30

Meyboom, Brussel, 2006-2013. Geheel van 65 appartementen met een ondergrondse parkeerplaats. In samenwerking met ASA.

een lichting architecten de buitenwereld in, dat klopt. Maar dikwijls kiezen die niet voor een bestaan als zelfstandig architect. Vandaag zijn er veel andere mogelijkheden: planning, onderzoek, beleidsmedewerker. Zelf werk ik noodgedwongen met zelfstandige medewerkers, hoewel ik het graag anders had gezien. Maar dan had ik een veel commerciëlere aanpak moeten hanteren. Die klik heb ik nooit gemaakt. Ik ben niet zo sterk in het uitbouwen en onderhouden van contacten.” www.christiankieckens.be Tekst: Colette Demil & Staf Bellens

DIMENSION

Crematorium Zemst, Open Oproep 2011. In samenwerking met DAE en Vogt Landschaftsarchitekten.

carte blanche moet je bij mij niet afkomen, dat werkt niet. Maar veel opdrachtgevers zijn daar niet klaar voor.” “Meer in het algemeen worden architecten momenteel volop tegen elkaar uitgespeeld. Zelfs in de Open Oproep beland je in een onderhandelingsprocedure met soms al lage startpercentages. Projectontwikkeling levert je een ereloon van 5% op plus de eis dat je een maximumprijs per vierkante meter moet garanderen. Sommige projecten doe je louter voor het overleven van het bureau, terwijl je er aan het einde van de rit nog verlies op maakt.” Is hij als lesgever niet mee schuldig aan het overaanbod aan architecten? “Ik stuur elk jaar opnieuw

@HOME

http://moderncomfort.grundfos.com

GRUNDFOS SOLOLIFT2 en sanitair wordt overal mogelijkâ&#x20AC;Ś

Gyptone ACTIV air, het meest duurzame akoestische plafond Gyptone ACTIV air akoestische plafonds zijn de referentie op het gebied van akoestisch comfort in scholen, instellingen, hospitalen, burelen en woningen. De Gyptone ACTIV air akoestische plafonds verminderen de nagalmtijden* en waarborgen een betere spraakverstaanbaarheid. Het vernieuwde assortiment Gyptone ACTIV air is leverbaar in demonteerbare inlegtegels en in panelen die na plaatsing een naadloos oppervlak vormen. De ACTIV air technologie die verwerkt zit in deze Gyptone producten neutraliseert de grootste groep binnen de VOS (vluchtige organische stoffen) en combineert akoestisch comfort met een beter leef- en werkcomfort. Gyptone ACTIV air plafondtegels en -platen verkregen de beste score qua ecologische voetafdruk** door de volledige recycleerbaarheid, het lage water- en energieverbruik en de lage CO2 uitstoot bij productie.

Wilt u hierover meer weten, consulteer dan www.gyproc.be. * het geluid dat heen en weer kaatst tussen twee wanden waardoor er snel opeenvolgende echoâ&#x20AC;&#x2122;s veroorzaakt worden. ** gebaseerd op een vergelijk met gepubliceerde EPDâ&#x20AC;&#x2122;s voor verschillende plafondtypes op hoofdparameters: energieverbruik, waterverbruik en CO2 uitstoot.

SAINT-GOBAIN CONSTRUCTION PRODUCTS BELGIUM

- Sint-Jansweg 9 - Haven 1602 - 9130 Kallo - Tel. +32 3 360 22 11 - www.gyproc.be

DEBAT

Veiligheid op de werf

Op werven kleiner dan 500 m² moet de architect normaal de veiligheidscoördinator ontwerp en de veiligheidscoördinator uitvoering aanstellen. Welke problemen kunnen daarbij rijzen? Patrick Godelie: “In de ontwerpfase is er slechts zelden sprake van veiligheidscoördinatie. Pas als daardoor de stedenbouwkundige vergunning wordt geweigerd of nadat de uitvoering van start is gegaan, komt dat aan het licht en wordt er in allerijl nog wat papierwerk geproduceerd. Nochtans moet de veiligheidscoördinatie in de ontwerpfase volgens mij zwaarder wegen dan die in de uitvoeringsfase. De maatregelen die de veiligheidscoördinator ontwerp eventueel had kunnen adviseren, zijn bij ontstentenis van diens tussenkomst niet ingecalculeerd in het lastenboek. Die maatregelen vooralsnog adviseren tijdens de uitvoeringsfase, leidt alleen maar tot meerwerken, prijssupplementen en oeverloze discussies.”

Op zoek naar meerwaarde “Het verzaken aan die aanstellingsplicht is een fout die de architect dikwijls maakt. Die ziet de veiligheidscoördinator ontwerp vooral als een extra partij die zich komt bemoeien met het ontwerp. Als niet de architect maar de opdrachtgever-werkgever voor de aanstelling instaat en dat in de ontwerpfase nalaat, staat de architect dan weer in een moeilijke positie. In principe moet hij zijn opdracht stopzetten als er geen coördinator wordt aangesteld, maar moet hij daardoor ook verzaken aan een nieuwe opdracht.” “De veiligheidscoördinator verkeert in een vergelijkbare situatie. Als hij zich te lastig opstelt tijdens het bouwproces en zich tegen zijn broodheer richt, kiest deze de volgende keer liever een andere coördinator. Omgekeerd zijn ook de veiligheidscoördinatoren niet vrij te pleiten. Te weinig coördinatoren hebben een grondige kennis van en ervaring met het soort projecten waar ze een prijs voor indienen en leveren dus geen noemenswaardige meerwaarde. Logisch dat de architect dan afhaakt. Die dubbele spiraal weegt negatief op de wil tot samenwerking van bij de start.” Luc Proesmans: “In de praktijk zien wij inderdaad dat de coördinator ontwerp dikwijls niet of te laat wordt aangesteld. Achteraf moet de aannemer dan bepaalde maatregelen treffen inzake de te gebruiken arbeidsmiddelen - bijvoorbeeld steigers voorzien of het werk uitvoeren met een hoogtewerker - die niet zijn opgenomen in de prijs of een hogere prijs tot gevolg hebben, en gaan de poppen aan het dansen. Normaal moet de coördinator ontwerp in zijn VGP (veiligheids- en gezondheidsplan) de mogelijkheid geven aan de aannemers om in verschillende oplossingen te voorzien om bepaalde risico’s aan te pakken. Hetzelfde verhaal gaat op voor collectieve voorzieningen zoals toiletten, een refter en dergelijke. Als die vooraf gezamenlijk worden gepland, daalt het prijskaartje voor de verschillende aannemers.”

» DIMENSION

De veiligheidscoördinatie staat in een slecht daglicht. Architecten en aannemers zien er dikwijls de meerwaarde niet van in. Opdrachtgevers hikken aan tegen weer eens een extra factuur. Nochtans heeft de veiligheidscoördinator wel degelijk veel te bieden, aldus onze gesprekspartners. We stellen ze snel even voor. Luc Proesmans is adviseur sociale zaken en veiligheid bij Bouwunie. Meester Gert Geerts is advocaat bij GSJ-advocaten. Patrick Godelie is directeur-generaal van VEKMO, een organisatie die instaat voor de opleiding van veiligheidscoördinatoren en die ook zelf coördinatie aanbiedt.

DEBAT

Is een veiligheidscoördinator verplicht in geval van zelfbouw?

Patrick Godelie

Patrick Godelie: “De aannemer kan alleen maar een risicoanalyse maken voor zijn eigen werken, niet voor de hele werf. De coördinator ontwerp daarentegen kijkt ook naar de risico’s die gepaard gaan met de andere werken die tegelijkertijd worden uitgevoerd, en naar de te verwachten werfomstandigheden en de omgeving. Een goede coördinator is iemand met de nodige verbeelding. Hij moet zich bijvoorbeeld bij sloop- en heropbouwwerken vooraf kunnen inbeelden, waar de kritieke fases liggen en welke mogelijke oplossingen hij daarvoor kan aandragen. Heeft de aannemer dan andere en gelijkwaardige oplossingen in petto? Oké. Zijn die niet gelijkwaardig? Dan kan in overleg worden gezocht naar een vergelijk dat minstens beantwoordt aan de wettelijke bepalingen.” Luc Proesmans: “Daarbij kijkt de coördinator ook naar externe factoren. Ligt er een ziekenhuis vlakbij en moeten er damplanken worden geheid? Is er een school in de buurt, zodat er ’s ochtends en ’s avonds beter geen intensief werfverkeer is? Vinden de werken plaats in een winkelcentrum waar voortdurend klanten rondlopen? Is er een markt op een bepaalde dag?”

DIMENSION

Gert Geerts: “Ik wil hier graag het aspect verbeelding beklemtonen. Een goede coördinator ontwerp doet eigenlijk hetzelfde als een goede architect, maar dan op een ander front. Hij beknot de architect niet en veroorzaakt geen extra administratieve rompslomp, maar draagt ertoe bij dat een gebouw zo wordt geconcipieerd dat het voor de gebruikers een meerwaarde heeft. Daarom moet de architect zeker niet meeheulen met de bouwheer die de coördinator alleen als een extra kost ziet. De extra kost is er vooral als je te laat nog bepaalde veiligheidsvoorzieningen moet treffen, zoals hier al werd aangegeven. Door te besparen op de coördinator loopt de opdrachtgever heel wat mogelijke voordelen mis en krijgt hij uiteindelijk alleen maar de klassieke papierwinkel.”

Patrick Godelie: “De wet zegt dat er een veiligheidscoördinator moet worden aangesteld zodra twee of meer aannemers achtereenvolgens of tegelijkertijd op de werf werken. Het begrip aannemer dekt een brede lading: iemand met personeel, een onderaannemer, een zelfstandige, een nutsmaatschappij die graafwerken uitvoert, een leverancier die met een kraan spanten op het dak plaatst. Gezien die brede definitie bestaat zelfbouw eigenlijk niet volgens de letter van de wet, zeker niet als het om de realisatie van een volwaardige woning gaat. In de rechtspraak werd bijvoorbeeld de niet-aanstelling van een veiligheidscoördinator bestraft in het geval van een werf waar ouders gezamenlijk een scoutslokaal bouwden, waarbij er een ongeval plaats vond. De rechter was van oordeel dat die mensen samenwerkten om een meerwaarde te creëren.”

Op welke zaken moet de architect letten bij de aanstelling van een veiligheidscoördinator? Gert Geerts: “Zijn plicht reikt verder dan de loutere aanstelling, en dat wordt wel eens uit het oog verloren. In feite gaat de architect enkele resultaatsverbintenissen aan. Hij moet tijdig een coördinator aanstellen. Hij moet in principe de juiste coördinator aanstellen, wat enig inzicht in de regelgeving vergt. Hij moet er op toezien dat de coördinator zijn taak naar behoren uitoefent en minstens de wettelijk verplichte coördinatie-instrumenten aanmaakt: VGP, een coördinatiedagboek, een PID (postinterventiedossier). Hij moet dat allemaal opvolgen, minstens formeel. Of de coördinator ook inhoudelijk zijn job doet, moet hij natuurlijk slechts marginaal controleren. Ieder zijn job.” Patrick Godelie: “Het contract kan afgesloten worden tussen coördinator en architect of tussen coördinator en bouwheer. Belangrijk vind ik wel dat de architect het niet als een soort gratis extra dienst aanbiedt om de opdracht te krijgen, maar dat de rol van de coördinator naar waarde wordt geschat. De coördinator mag een zelfstandige zijn of iemand van de opdrachtgever, de aannemer, het architectenbureau of het studiebureau. Van belangenvermenging is geen sprake in de wetgeving. Aannemers moeten alleen vermijden dat ze voor de uitvoeringsfase het uitvoeren van werken niet in hetzelfde contract stoppen als het leveren van diensten. Als het om een werknemer van de aannemer gaat, moet die uiteraard voldoen aan de vereiste kwalificaties en een bepaald aantal uren krijgen om die taak uit te voeren. Door dat in een overeenkomst vast te leggen, bevestigt de werknemer dat die tijd zal volstaan voor hem.” “Wat de kwalificatie betreft, moet een veiligheidscoördinator voldoen aan vijf criteria. Hij moet een technisch basisdiploma

DEBAT

hebben. Hij moet bepaalde relevante ervaring kunnen aantonen, afhankelijk van zijn diploma. Hij moet een extra opleiding volgen of een examen afleggen voor niveau A of B of als preventieadviseur niveau I. Hij moet de relevante wetgeving kennen. Hij moet een verzekering BA voor coördinatieopdrachten afsluiten. Het probleem is dat die zaken dikwijls niet nagekeken worden, tot er een ongeval gebeurt. Als dan blijkt dat iemand van niveau B op een te grote werf is aangesteld, weigert de verzekering wellicht om tussenbeide te komen.” “Hoe los je dat op? De federale overheid laat een eventuele certificering over aan de sector. Maar die is zo versnipperd en telt mensen uit zoveel verschillende achtergronden, dat je daar niet tot een consensus komt. We hebben de opportuniteit van een certificeringsinstelling bekeken, maar die zou slechts een beperkt aantal coördinatoren bereiken en dus een serieus prijskaartje moeten hanteren. Als die mensen dan hun investering proberen te recupereren via hun vergoeding, prijzen ze zichzelf helemaal uit de markt.” Gert Geerts: “Als de overheid en de sector in gebreke blijven om een dergelijk kader te creëren, kan je moeilijk van de architect verwachten dat hij, op straffe van zijn aansprakelijkheid, geval per geval over de kennis beschikt om precies te weten welke coördinator moet worden aangesteld op die concrete werf, om vervolgens te checken of de kandidaten daaraan beantwoorden. Die aansprakelijkheid moet trouwens gerelativeerd worden. Als de architect een verkeerde coördinator aanstelt en er achteraf een ongeval gebeurt op de werf, is er niet noodzakelijk sprake van een fout van de architect en van een oorzakelijk verband tussen die eventuele fout en het ongeval. Maar alleen al het feit dat je betrokken kunt raken in een dergelijke aansprakelijkheidsprocedure zou architecten tot de nodige voorzichtigheid moeten aanzetten. Als het om een dodelijk ongeval gaat, is er immers een correctionele vervolging en beland je tussen misdadigers van het gemeen recht.”

het over de uitvoering gaat, is dat vooral een opdracht voor de aannemer. Maar ook voor de architect werkt het als een bezwarende factor: hij moet de aannemer er op wijzen dat die, gezien de adviezen van de coördinator, moet optreden. En als de coördinator manifest in gebreke blijft in zijn opdracht, moet de architect tegen hem optreden. Met de kanttekening dat dit in de praktijk helemaal niet zo eenvoudig is, natuurlijk.” Patrick Godelie: “De coördinator gaat zowel een middelenals een resultaatsverbintenis aan. De coördinator stelt zijn kennis en tijd ter beschikking in een middelenverbintenis. Maar het aanleveren van de coördinatiedocumenten op de gestelde tijdstippen vormt een resultaatsverbintenis. Soms hangt hij daarvoor af van de input die andere partijen moeten leveren. De architect blijft in gebreke als hij niet de nodige documenten levert opdat de coördinator zijn werk kan doen en bijvoorbeeld het PID kan samenstellen. Ik denk dan aan het as built plan architectuur of riolering. Hetzelfde geldt voor de aannemer wat het as built plan elektriciteit, sanitair, verwarming of klimaatregeling betreft, en voor de leveranciers wat de technische fiches betreft. Als die documenten niet volgen, kan de coördinator in het PID alleen noteren: hier ontbreekt dit en dit.” “Die resultaatsverbintenis van de coördinator slaat ook op de momenten van tussenkomst. In zijn contract moet hij voor grote werken bijvoorbeeld bepaalde momenten van tussenkomst laten opnemen: het vastleggen van de planning en van de

Luc Proesmans

Neemt de aansprakelijkheid van architect en aannemer dan niet af dankzij de aanwezigheid van een veiligheidscoördinator? Luc Proesmans: “De veiligheidscoördinator moet de risico’s coördineren die gemeenschappelijk zijn voor alle aannemers op de werf, maar is niet verantwoordelijk voor de veiligheid op de werf. Dat blijft een zaak voor de verschillende werkgevers die moeten instaan voor de veiligheid van hun personeel.”

DIMENSION

Gert Geerts: “Omdat er een veiligheidscoördinator is, neemt de verantwoordelijkheid van de andere partijen niet af, integendeel. Een goede coördinator zal adviezen geven die de andere partijen moeten toepassen en eventueel afdwingen. Als

DEBAT

riode werken uitvoeren die bepaalde risico’s met zich mee brengen, één vertegenwoordiger voor alle werknemers bij de onderaannemers en de partijen die beslissingen nemen over de bouwplaats: de architect als bouwdirectie belast met de controle op de uitvoering, de opdrachtgever, de veiligheidscoördinator. Een frequentie is wettelijk niet bepaald. Meestal legt de opdrachtgever een maandelijkse bijeenkomst op. Elke betrokken partij kan om de bijeenroeping vragen wegens een gegronde reden, bijvoorbeeld een arbeidsongeval. Jammer genoeg wordt de coördinatiestructuur in de praktijk te weinig gebruikt als een instrument om vooruit te blikken.”

Gert Geerts

werkstructuur – hoofdaannemers, onder/nevenaannemers -; de invloed op de buurt met bijvoorbeeld de noodzaak van aangepaste signalisatie; de uitvoeringsmethodes en materialen. Als zijn aanwezigheid op die momenten contractueel is vastgelegd, is het een resultaatsverbintenis. De architect moet hem dan uitnodigen voor die vergadering en de coördinator begaat een fout als hij hierbij afwezig blijft. Als de architect hem niet uitnodigt, ligt het natuurlijk anders. Elke partij heeft zijn verantwoordelijkheden. Als de architect de prestaties van de coördinator tot een minimum wil beperken om de kost te drukken, moet de coördinator reageren. Als een coördinator uitvoering ontdekt dat er geen coördinator ontwerp is geweest en de vraag krijgt naar een VGP, moet hij noteren dat het om een VGP a posteriori gaat en dat hij dus niet verantwoordelijk kan zijn voor de ontbrekende suggesties die een coördinator ontwerp had kunnen geven.” Gert Geerts: “Of de aanlevering van bepaalde informatie door de architect of de aannemer als een resultaatsverbintenis kan worden beschouwd, lijkt mij voer voor een debat. Maar dat de architect een dusdanige ruime aansprakelijkheid draagt dat hij beter twee keer nadenkt over hoe hij de veiligheidscoördinatie aanpakt, staat als een paal boven water.”

Wanneer moet een coördinatiestructuur worden opgezet?

DIMENSION

Patrick Godelie: “Een coördinatiestructuur is verplicht op bouwplaatsen waar drie of meer aannemers tegelijkertijd aan de slag zijn en waar ofwel de kostprijs van de werken minstens 2,5 miljoen euro bedraagt, exclusief btw en indexatie, ofwel de geschatte workload minstens 5 000 mandagen bedraagt. Wettelijk is er een hele batterij deelnemers vastgelegd, maar in de praktijk wordt oogluikend toegestaan dat de structuur wordt ingevuld met de eventuele hoofdaannemers, de eventuele onderaannemers die de komende pe-

Wat moet er gebeuren om de tussenkomst van een veiligheidscoördinator beter te doen verlopen? Patrick Godelie: “Ontwerpers en aannemers moeten overtuigd zijn van de meerwaarde die de coördinator kan leveren dankzij zijn kennis en ervaring met andere projecten. Coördinatoren moeten beschikken over de gepaste kennis. Dat is nu niet altijd het geval. Er wordt in de opleiding alleen een onderscheid gemaakt tussen ontwerp en uitvoering, maar niet tussen de aard van de opdrachten: woningen, kantoren, ziekenhuizen, waterbouwkundige werken, wegenwerken, spoorweginfrastructuur, … Met het oog daarop zou de opleiding beter georganiseerd worden in modules met bijhorende attesten, afhankelijk van de aard van de opdracht. Aansluitend kunnen dan de selectie- en gunningscriteria voor overheidsopdrachten worden aangepast, zodat niet langer de laagste reglementaire inschrijving de gunning moet krijgen.” “Coördinatoren moeten ook komaf maken met het gebruik van standaarddocumenten. Zij moeten redelijk betaald worden voor hun inbreng. Ze moeten zichzelf beter verkopen en hameren op de meerwaarde die zij te bieden hebben, niet alleen qua veiligheid tijdens de uitvoering maar ook wat de veiligheid en uitbating van het gebouw zelf betreft. In projecten van PPS en DBFM, waar de ontwerpfase in eer wordt gehouden, maakt de naam van het coördinatiebureau soms het verschil uit voor de opdrachtgever. Waarom bijvoorbeeld geen andere invulling geven aan het PID? Uiteindelijk is dat het enige tastbare dat overblijft na de interventie van de veiligheidscoördinator. Je kan daar een soort gebruikershandleiding van maken.” “Tot slot is de wetgeving aan herziening toe. Wij zijn het er allemaal over eens dat die momenteel niet goed is en dat ze echt wel beter kan. Waarom zou de sector niet samen naar een consensus zoeken om te komen tot een nieuw en rationeler concept voor een koninklijk besluit, dat wij dan voorleggen aan de wetgever?” Met dank aan Mobica voor de locatie. Foto’s: Studio Dann - Tekst: Staf Bellens

FLONTEC - Anti-graffiti coating

ArcelorMittal Construction Belgium Systems, Solutions and Components for creative Architecture Arval by ArcelorMittal stelt u profielen, panelen en bekledingen voor in FLONTEC. Dit unieke voorgelakte staal zorgt ervoor dat graffiti en markeerstiften makkelijk te verwijderen zijn met enkel koud water. Graffiti op publieke en private gebouwen vermindert vaak de waarde van een gebouw. Het nieuwe FLONTEC systeem beschermt niet alleen tegen markeerstiften en graffiti maar uw gebouw ArcelorMittal Construction Belgium NV Industrieterrein Geel West - Z4 - Lammerdries 8 B-2440 Geel. Tel.: 0032 14 56 39 43

blijft ook langer proper door de vuilafwerende eigenschappen. FLONTEC is beschikbaar in verschillende kleuren. Contacteer onze commercieel vertegenwoordigers voor meer informatie. Bekijk zelf de werking van FLONTEC op ons YouTubekanaal: ArvalbyAM. FLONTEC - the easy way of removing graffiti!

> www.arcelormittal.com/arval_belux

transforming tomorrow

REPORTAGE

Arval by ArcelorMittal

Sterk staaltje architectuur ‘Staalvriendelijk Vlaanderen’ Het Metal Structures Center of MSC moet de kennis en expertise inzake ontwerp, verwerking en evaluatie van stalen constructies coördineren, consolideren en uitbreiden. Het nieuwe onderzoekscentrum maakt deel uit van het project ‘Staalvriendelijk Vlaanderen’ en ontwikkelt specifieke kennis op het gebied van constructie en kostenefficiënte, duurzame staalconstructies voor de productie, transport en opslag van energie. Denk aan windturbines en hoge druk pijpleidingen. Sinds midden 2011 voeren meer dan 200 wetenschappers en ingenieurs er onderzoek uit naar het ontwerp, de productie en het gebruik van allerhande materialen, met een bijzondere focus op staal.

Sinds kort biedt het Metal Structures Center in het Technologiepark in Zwijnaarde een nieuw onderdak aan het OnderzoeksCentrum voor de Aanwending van Staal, enkele onderzoekscentra van de Universiteit Gent en het Belgisch Instituut voor Lastechniek. Het MSC werd gerealiseerd met vernuftige staaloplossingen van Arval by ArcelorMittal. velbekleding bestaat uit een combinatie van Isofran panelen met Krystal afwerking, enerzijds, en Coques MD cassettes in verweerd staal, voor wat betreft de bekleding van de patio naast de hoofdingang, anderzijds.

Afwerking in Krystal Harmonie tussen staal en beton

DIMENSION

Bouwheer van het MSC waren de Vlaamse Gemeenschap en OCAS - het OnderzoeksCentrum voor de Aanwending van Staal dat ressorteert onder ArcelorMittal. Voor het ontwerp tekenden de Gentse architecten Paul Lefebure en Paul Van Eygen. De bekleding werd ontwikkeld door Gilles Lacroix en zijn team van Arval by ArcelorMittal dat reeds jaren een goede faam geniet omwille van zijn innovatieve en duurzame staaloplossingen. De algemene aanneming van het project was in handen van de Gentse firma Wyckaert. De plaatsing van de gevelbekleding werd uitgevoerd door de firma MSB uit Zelzate. Het nieuwe gebouw waarin het onderzoekscentrum is ondergebracht, is volledig opgetrokken uit staal en beton. De ge-

De Isofran gevelbekledingspanelen werden vervaardigd in plaatstaal buiten- en binnenzijde, gevuld met versterkte textielvezel dat een perfect glad oppervlak garandeert. De Isofran panelen – goed voor een totale oppervlakte van 1.415m² - werden geproduceerd in de fabrieken van Arval by ArcelorMittal, nabij Bordeaux. De panelen werden verticaal geplaatst en gemaakt in dezelfde afmetingen als de venster gordijn muren. Voor deze gevelpanelen werd een speciale Krystal aluminiumzink afwerking gekozen. Het betreft een metallische coating die op het paneel wordt aangebracht door het paneel continu onder te dompelen in een bad van gesmolten aluminium en zink. Aluminium zorgt namelijk voor een natuurlijke, metaalkleurige glans en tegelijkertijd voor de corrosiebestendigheid van de panelen.

REPORTAGE

Evolutie in Indaten De patio naast de hoofdingang is bekleed met op maat gemaakte vlakke MD Cassettes in Indaten met geaccentueerde verbindingen. Het bijzondere aan dit systeem is dat de cassettes aan een secundaire structuur worden vastgehaakt in plaats van vastgeschroefd. Een dergelijke cassette kan eenvoudig verwijderd worden in geval van beschadiging. De cassettes zijn vervaardigd uit 3 mm dik verweerd staal – Indaten -, een gelegeerde staalsoort die een speciale roestlaag vormt die – in plaats van het materiaal te vervormen – het beschermt tegen verdere corrosievorming. De vorming van deze roestlaag of patina duurt meerdere jaren, de kleur evolueert van licht oranje over diep donkerrood tot grijs. Dit ruw, evoluerend materiaal staat mooi in contrast met de gladde, blinkende Isofran panelen.

ba 5.200.50B gevelpanelen, eveneens met Krystal afwerking om de uniformiteit van het gebouw te bewaren. Dit gevelbekledingspaneel uit de Oceane reeks heeft een asymmetrische vorm en is golfvormig. De platen werden rolgevormd en bevestigd door middel van zichtbaar blijvende schroeven op een secundaire structuur.

Dakbedekking Voor de dakbedekking werden - over een totale oppervlakte van 2.500 m² - Hacierco 106 profielen met een dikte van 0.88 mm in de structuur verwerkt. Deze structurele steeldeck profielen ondersteunen de isolatie en het waterdichtingsmembraan. De Hacierba 90.500 binnendozen tenslotte – die eveneens een dikte van 0.88 mm hebben - werden, net als de steeldeck profielen, gebruikt om de gevel aan de binnenzijde af te werken.

Beweging met golfvormige panelen www.arcelormittal.com/arval_belux

DIMENSION

Voor de bekleding van de gangen en de laboratoria – een oppervlakte van ongeveer 600 m² - werd geopteerd voor Hacier-

Ik zoek een verwarmingssysteem dat economisch en ecologisch is.

Kies dan de Genia Hybrid van Bulex. Dat is de lucht/waterwarmtepomp van de toekomst.

Meer informatie

Warmtepompen van Bulex De warmtepompen van de toekomst… zijn nu al verkrijgbaar! Ontdek het nieuwe gamma waterpompen Genia Air van Bulex, een nieuwe reeks innoverende waterpompen met een intelligente regeling, die op elk moment bepaalt welke de meest zuinige warmtebron is: de warmtepomp of de condensatieketel. Ze werken zelfstandig of in combinatie met een Bulex verwarmingsketel of een andere warmtebron en zijn dé ideale oplossing voor elke verwarmingsinstallatie. De Genia Air warmtepompen, met een vermogen van 8, 12 of 15 kW, zijn makkelijk te installeren en werken in gesloten circuit.

Tel. 02 555 13 13 www.bulex.be

Efficiënte oplossingen. Verwarming. Warm Water.

REPORTAGE

ACO Passavant

Het nieuwe marktplein van Middelkerke

Marc Latruwe schetst het verhaal achter de herinrichting: ‘De Koninklijke Baan verbindt de kustlijn van Knokke tot De Panne en is bijgevolg een toeristische trekpleister. Middelkerke ligt op de as, maar het centrum valt er net buiten en trekt aldus iets te weinig mensen van buiten de gemeente aan. Door een sfeervolle herinrichting moet het publieke leven hier openbloeien. Het gemeentebestuur wil Middelkerke een ander gezicht geven via de Kerkstraat en dit plein naar het binnenland toe. Er is meer dan het casino en de dijk. Voor de bewoners zelf moet het plein een ontmoetingsplaats worden. Het verbindt het zwembad, de bibliotheek, het sportcentrum en het gemeentehuis op de hoek. Tegelijkertijd moeten bewoners er tot rust kunnen komen. Een bovengrondse megaparking zou het sfeeraspect weggenomen hebben.’

Zomer versus winter In het hoogseizoen moet de grote toestroom aan toeristen wel opgevangen worden. Marc Latruwe: ‘Alle partijen waren het erover eens dat een ondergrondse betaalparking de oplossing

biedt. Er zijn 3 niveaus met op elk van die verdiepingen garageboxen voor de bewoners en zo’n 300 open parkeerplaatsen. Langs de Populierenlaan zijn er nog parkeerplaatsen, ook voor personen met een handicap, maar beperken was de boodschap. In de zomer zou het plein anders vol staan en in de winter een verlaten aanblik bieden. Kustgemeenten zijn sowieso speciaal vanuit infrastructureel oogpunt. In het toeristisch seizoen wordt het bevolkingsaantal nagenoeg verdubbeld, de riolering moet dus gedimensioneerd zijn op basis van een stadsriolering.’

De leegte opgevuld Marc Latruwe legt uit hoe de leegte op het plein nu wordt opgevuld: ‘Het project omsluit ongeveer een hectare en de centrale open ruimte is de uitvalsbasis voor de wekelijkse markt en tal van evenementen. Vrij uniek is dat een deel overdekt is om een zuiders gevoel te creëren. We verkozen een overkapping op vrij grote hoogte en met een zekere doorkijk om de lichtinval te garanderen. Aan de bibliotheek bevindt zich de ‘agora’, waar de gemeente frequent een mobiel podium zal plaatsen voor evenementen. Speciale zitbanken uit architectonisch beton in diverse designs en kleuren staan opgesteld in de vorm van een theater. Moderne glaskokers dalen af naar de parking en brengen er natuurlijk licht. Aan de buitenzijden van het plein staan er bomen. Speciale fonteinen en bloembakken uit architectonisch beton moeten nog opgesteld worden. En er is het granieten kunstwerk ‘Transcendente Metamorfose’ van ereburger Raoul Servais dat het marktplein siert.’ Graniet is alomtegenwoordig in de bestrating. Marc Latruwe: ‘Graniet is een stijlvol en een sterk materiaal. Alle gebruikte materialen hebben duurzame eigenschappen. In openbare ruimten is er vandalisme, dan moet je materialen gebruiken die tegen een stootje kunnen. En ook tegen de natuur moeten we het plein wapenen. Zo moet de grote oppervlakte goed afgewaterd worden. Plassen kunnen nefast zijn voor de duurzaamheid van de onderbouw.’

» DIMENSION

Marktpleinen en openbare ruimten worden steeds meer met oog voor detail ingericht, naast functionaliteit en duurzaamheid staat design voorop. Vaak worden eyecatchers in het ontwerp opgenomen, van kunstwerken tot fonteinen en zitbanken. In het pas heringerichte centrum van Middelkerke hadden we een gesprek met Marc Latruwe van studiebureau Lobelle en Reggy Dekeyser van afwateringsspecialist ACO Passavant over de nieuwe ziel van het gemeenteplein... waar zelfs de afvoergoten speciaal zijn.

REPORTAGE

De voordelen van gootlijnen Waterinfiltratie valt al helemaal uit te sluiten, zeker naar de ondergrondse parkings toe. Marc Latruwe: ‘Daarom werden er op de centrale as gootlijnen gelegd door aannemer Persyn, die de parkingniveaus opbouwde. Dit vermijdt discussies omtrent verantwoordelijkheid bij eventuele problemen met waterinfiltratie. Aannemer Seru stond in voor de bovenbouw en legde de oppervlakteverharding aan. Wij werken graag met afvoergoten. De gebruikte Multiline afvoergoten zijn niet enkel kwalitatief goed, ze garanderen ook dat het plein vrij vlak blijft met een beperkt aantal hellingen naar de goten toe. Bij puntafwatering, met kolken, moet je werken in een diamantstructuur naar een punt toe. Zo krijg je een golvend terrein en is plasvorming niet uit te sluiten als het niet perfect gelegd is.’ Reggy Dekeyser vult aan: ‘Het ondergronds netwerk van buizen wordt zo ook gereduceerd. Verstopte buizen vragen vaak breekwerk. Gootlijnen daarentegen zijn snel toegankelijk voor onderhoudsdiensten, vandalismebestendig en bestand tegen zware verkeersbelasting. Grof vuil zal niet door de sleufopeningen van de roosters vallen. Kleinere deeltjes worden met het regenwater afgevoerd door de gladde wand en het V-profiel van de polyesterbetonnen goot.’

Gietijzeren roosters lijken gecoat

DIMENSION

Reggy Dekeyser: ‘Het gietijzer van de roosters is initieel zwartgrijs en krijgt na verloop van tijd een oxydatielaag aan de oppervlakte, zeker op plaatsen waar er geen wagens rijden. Dat is een natuurlijk, beschermend proces. Kwaliteitsvol gietijzer zal niet roesten. De roosters hier werden dan weer

speciaal behandeld om weerstand te bieden aan de agressieve zeelucht. Daarom zijn de opranden van de goten, waar de roosters tussen klemmen, ook in inox uitgevoerd. En de kleurcoating, die ACO verzorgde, is een extra designelement.’ Waarom die kleur en wat is het nut van die volle afdekplaten in dezelfde kleur? Marc Latruwe: ‘We kozen voor een kwalitatieve poedercoating in lichtgrijs RAL 7035 die mooi aansluit bij de granietverharding. De kleurlijn trokken we door in de kabelgoten, die we terugvinden op het voetpad van de Populierenlaan. Dit zijn dezelfde goten, maar met een volle traanplaat. De mobiele fonteinen en bloembakken zullen op deze lijn gepositioneerd worden.’

Discrete aanblik Reggy Dekeyser: ‘Aan het speelplein zie je nog een ander type Multiline afvoergoot met inox opzetstukken. Je ziet ze door de fijne sleuf slechts heel discreet liggen, door toegangsluiken zijn ze toch onderhoudsvriendelijk. Deze afvoergoot vormt een leuke overgang tussen de granieten verharding en de gele harsvloer die het speelplein afbakent.’ Marc Latruwe: ‘Met materialen spelen om tot een mooi geheel te komen, zo zie ik dat. En de afwatering zal ook gegarandeerd zijn. Producten en materialen moeten samen functionaliteit en design bieden en duurzaam en veilig zijn, dat zijn de trefwoorden voor de inrichting van een modern marktplein.’

www.aco.be www.studiebureaulobelle.be

SYMPOSIUM 05 OKTOBER 2012 BRUSSEL THEMA’S • Nul energie • Wijkontwikkeling • Doorgedreven renovatie • Gedeelde architectuur • Scholen renovatie • Passieve scholen • Bewoners ervaringen • Efficiënte verwarming en koeling

Z en ero e re rgy ad y

• 10 jaar passief DOELPUBLIEK Architecten • Ingenieurs • Studiebureaus • Installateurs • Beleidsmakers • Projectontwikkelaars • Publieke organisaties

vOLLEDIgE PrOgrAMMA & INSCHrIJvINgEN:

www.passivehouse.be ORGANISATIE

SPONSORS

Passie voor Passief

De plaat die voor je door het vuur gaat

FERMACELL kan wel wat vuur verdragen. En dat kunnen we niet van alle gipsplaten zeggen...! FERMACELL Gipsvezelplaten zijn niet alleen brandwerend, maar ook stootvast, geluidswerend, extreem belastbaar en vochtbestendig. Dat maakt ze tot de ideale afbouwplaat voor zowel nieuwbouw als renovatie. In iedere denkbare situatie.

Kijk op www.hetidealeplaatje.be

Het ideale plaatje is brandwerend

PROJECT

^ BURO II & ARCHI+I voeren een studieopdracht uit naar een uitbreiding van de gemeentelijke basisschool van Oostduinkerke met een passiefbouw kleuterafdeling. Om de impact op de omgeving te beperken, verdwijnt het

School is out? Vergeet het maar, Alice Cooper. School is in als nooit tevoren. Zowel Vlaanderen als de Franstalige Gemeenschap spannen zich in om hun verouderde scholenpatrimonium versneld nieuw leven in te blazen. Ook naar de theorievorming over de architectuur van scholen ging de laatste jaren veel energie. Wat dat de komende jaren zal opleveren of recent heeft opgeleverd, tonen de illustraties bij dit artikel. Nog de hele maand oktober kunt u in het Center for Architecture in New York de tentoonstelling The Best School in the World gaan bezichtigen. Die is gewijd aan zeven schoolvoorbeelden van Finse schoolarchitectuur, die in 2010 al eens verzameld waren op de Architectuurbiënnale van Venetië. Dat de Finse schoolarchitectuur de wereld nu al jaren in haar ban houdt, zal niemand verwonderen. In de PISA-ranking (Programme for International Student Assessment) van de OESO, die wereldwijd de leesvaardigheid en de kennis van wiskunde en wetenschap bij leerlingen in kaart brengt, prijkt Finland steevast in de top drie, omringd door overwegend Aziatische landen of regio’s. Het geheim van dat succes zit ‘m in een stevig doortimmerde publieke financiering van zowel de onderwijsgebouwen als het onderwijs dat daarin wordt aangeboden, aldus de publicatie die bij de tentoonstelling hoort. Met andere woorden: de kwaliteit van de architectuur bepaalt in grote mate de kwaliteit van het onderwijs.

overdekte binnenplaats beschikken. © BURO II + ARCHI+I.

Het beroepsveld onderwijs steunt die visie volledig, zoals blijkt uit de resultaten van een internetrondvraag bij het lerarenkorps in Engeland in opdracht van de British Council for School Environments. Het (leer)gedrag van leerlingen wordt volgens bijna negen op tien van de geënquêteerden beïnvloed door de omgeving waarin ze zich bevinden. Een op drie vond de schoolgebouwen slecht ontworpen. Kritiek was er onder andere op te smalle gangen die de agressiviteit en aanvaringen aanwakkeren, op de onmogelijkheid om zelf de temperatuur in een lokaal te regelen of de meubels te herschikken, en op de verwaarlozing van cruciale aspecten als daglicht en frisse lucht. Als leerlingen de indruk krijgen dat het gebouw er niet echt toe doet, vinden ze al snel dat wat zij in dat gebouw uitrichten evenmin veel belang heeft, aldus een scherp verwoord commentaar.

De school van morgen Er ligt hier dus een fikse taak weggelegd voor architecten, want scholen ontwerpen vergt een 360° benadering. Om te beginnen moet een schoolgebouw aansluiten bij het pedagogisch project. Dat vergt een sterke participatie van de gebruikers die zich moeten kunnen identificeren met de school: inrichtende macht, leerlingen, leerkrachten, ouders. Ontwerpen vanuit een autoritaire visie of vanuit algemene normen is uit den boze. Een school en haar bestanddelen moeten ook kunnen inspelen op de nieuwe methodieken die vandaag opmars maken, zoals ICT, projectwerk, zelfstudie en levenslang leren. Maar evengoed moet de school voorbereid zijn op mogelijke wijzigingen in de toekomst. Een school moet een omgeving zijn waarin kinderen zich

» DIMENSION

School is in

nieuwe gebouw gedeeltelijk onder het terrein. De kleuters zullen over een

PROJECT

School is cool, school is hot

DIMENSION

De schoolkoorts heeft heel het land in haar greep. Om de lange wachtlijsten voor investeringen in schoolgebouwen aan te pakken hebben Vlaanderen, Brussel en Wallonië speciale programma’s opgezet. Eindelijk, want het scholenpatrimonium is overal zwaar aan het verkommeren en de middelen om in te grijpen zijn schaars. Met de nv DBFM Scholen van Morgen wil Vlaanderen 200 schoolgebouwen realiseren. Via de Open Oproep van het Team Vlaams Bouwmeester en een ontwerpcompetitie van Scholen van Morgen werden daarvoor 66 architectenteams geselecteerd. In de PPS-constructie staan de publieke partners AGIOn (Agentschap voor Infrastructuur in het Onderwijs) en PMV (Participatiemaatschappij Vlaanderen) zij aan zij met de private partners AG Real Estate en BNP Paribas Fortis. De private partners staan in voor de bouw/renovatie en nemen dan 30 jaar lang het onderhoud en de herstellingen op zich. In ruil krijgen ze een beschikbaarheidsvergoeding. Na 30 jaar wordt de infrastructuur eigendom van de inrichtende macht. Op unaniem applaus kan de PPS-formule zeker niet rekenen. Zij blijkt op een dergelijke grote schaal complex en tijdrovend. De beroepsverenigingen van architecten voerden actie tegen de verregaande verbintenissen die architecten moesten aangaan in het obese contract, de onduidelijkheid of de wettelijk vastgelegde onafhankelijkheid van de architect daarbij niet in het gedrang kwam en de twijfels bij de verzekerbaarheid van zijn activiteiten. Niet alleen Vlaanderen hapt naar adem voor een broodnodige inhaalbeweging. De Franstalige Gemeenschap stelde enkele jaren geleden al een programma op voor de renovatie van 49 scholen en de creatie van 10 555 nieuwe plaatsen voor leerlingen in Brussel en Wallonië. Aanvankelijk zou dit ook via een PPS-constructie gebeuren, maar dat pad werd verlaten. Een kritische studie van het CRISP (centre de recherche et d’information socio-politiques) stelde immers enkele pertinente vragen bij deze oplossing. De kosten-batenanalyse bleek wel heel optimistisch, en PPS alleen maar gebruiken als een boekhoudkundige kunstgreep om uitgaven voor scholenbouw uit de overheidsschuld te weren, komt neer op een oneigenlijk gebruik van de formule. De financiering zal nu gebeuren via het CRAC (centre régional d’aide aux commune). De Duitstalige Gemeenschap waagt het er wel op. Voor het ontwerp, de renovatie en de bouw van meerdere scholen op drie verschillende locaties in Eupen heeft zij voor 27 jaar een DBFM-contract afgesloten met de PPS-vennootschap Schulen Eupen. In die nv zitten CFE België, SKE Facility Management en het Nederlandse investeringsfonds DIF Infrastructure II. De financiering wordt geregeld door een consortium van banken. In de projecten staat energiezuinigheid centraal, met passieve klassen voor de nieuwbouwdelen, een lage-energielabel voor de ateliers en sportinfrastructuur, en een energetische optimalisering voor de gerenoveerde gebouw(del)en.

^ Een van de twee proefprojecten van Scholen van Morgen is dit ontwerp van Abscis Architecten voor de campus van MPI Zonneken, SBSO Baken en het internaat Zonneken in SintNiklaas. De gebouwen liggen langs een nieuwe centrale as, afgewisseld met een verscheidenheid aan speelruimtes. De schoolvoorzieningen worden duidelijk afgescheiden van het internaatsgedeelte. Intern werd de intimiteit van een geclusterde organisatie gecombineerd met de flexibiliteit van een indeling volgens kloostermodel. De leefgroepen worden per twee aan elkaar gekoppeld met een gemeenschappelijke circulatiegang. Een schuifwand tussen twee leefgroepen maakt dat men gemakkelijk samen activiteiten kan organiseren en dat een begeleider snel hulp kan bieden aan zijn collega. © Abscis Architecten

fysiek, psychologisch en sociaal veilig weten. Zij moet beantwoorden aan de hedendaagse vereisten van licht, lucht, temperatuur, akoestisch comfort, toegankelijkheid en ruimtelijkheid. Ook moet zij ingebed zijn in een goed mobiliteitsplan met ruimte voor voetgangers en fietsers. Zo moet zij de groei, gezondheid en het leervermogen van een kind bevorderen, en een positieve interactie met de leraars en medeleerlingen mogelijk maken. Een school moet economisch en ecologisch duurzaam zijn. Grondstoffen, materialen, energie en water zijn belangrijke ecologische aandachtspunten. Economisch gezien is kostenefficiëntie een must, zowel bij de bouw als bij het onderhoud en de herstellingen achter-

PROJECT

central garden

sportsfield and forest

new entrance through orchard

Bogdan & Van Broeck Architects waren de

1e laureaat van de Open Oproep voor een modelproject Scholen van Morgen in 2011 met dit ontwerp voor de verbouwing en uitbreiding van de basisschool en het atheneum in Koekelberg. Het bestaande modernistische gebouw wordt gestript en opnieuw ingevuld. Ook komt er een nieuwe vleugel. Beide scholen krijgen een eigen identiteit zonder de samenhang van het geheel aan te tasten, en delen de collectieve functies in een centrale benedenbouw. Een nieuwe sporthal biedt mogelijkheden voor gebruik door de buurt. © Bogdan & Van Broeck architects. new sportshall

covered carpark

new wing

existing kindergarten

af. Een economische maar ook culturele duurzaamheid houdt ook in dat de school nog een leven moet kunnen hebben na haar school-zijn. Een school moet de visie, de esthetische gevoeligheiden en de technische expertise van haar tijd weerspiegelen. Ze moet een eigen identiteit hebben. Vandaag moet een school flexibel kunnen inspelen op een verweving van functies zodat de schaarse ruimte optimaal wordt benut: dagonderwijs, kinderopvang, sport en andere recreatie, avondonderwijs, … Een school moet breed en open zijn, zich waar nodig integreren in de omgeving en het stedelijk weefsel en daar fungeren als trekker voor gebiedsontwikkeling en als sociale condensator, zonder in te boeten aan veiligheid, herkenbaarheid en identiteit.

Wat die sociale en culturele integratie betreft, heeft Nederland al een hele weg afgelegd. Al jaren wordt daar gewerkt aan de zogenaamde brede school, een school die een verweving van functies mogelijk maakt: kinderopvang, bibliotheek, zorg en wonen, welzijnswerk. In plaats van het traditionele speelplein met hekken komt er een open buurtplein met de nodige aandacht voor groen. We moeten het onderscheid tussen school en niet-school opheffen en de dichotomie schoolplein versus niet-schoolplein opgeven, aldus Herman Hertzberger, recent in een artikel in Vrij Nederland uitgeroepen tot de beste architect van Nederland. De overgang van binnen naar buiten moet op een zachte manier gebeuren. In eigen land is de publicatie ‘Beeldkwaliteitplan Open School’ een aanrader. Zij werd ontwikkeld door GO! en AGIOn in samenwerking met Buro II & Archi+I, en giet het concept open school in een ruimtelijke en ontwerpmatige vertaling. Opvallend in de hierboven al vermelde Finse scholen is bijvoorbeeld de aanwezigheid van een grote, multifunctionele hal,

» DIMENSION

Open en duurzaam

PROJECT

Informatie ligt voor het rapen Wat dat allemaal in de praktijk kan betekenen, vindt u in de voorbeelden waarmee deze bijdrage is geïllustreerd.

DIMENSION

GO! En AGIOn werkten, deze keer in samenwerking met evr-Architecten, ook het ‘Instrument voor duurzame scholenbouw’ uit. Daarin wordt het concept duurzaamheid vertaald in 10 thema’s met de daarbij horende concrete aanbevelingen, en wordt een vierstappenplan naar een zero impact building voorgesteld. Het stappenplan vertrekt van de maatregelen die de minste financiële investering vergen en bouwt zo op: van concept (onderzoek, compact, compartimentering, zonering, oriëntatie) over smart building (isolatie, winddicht, warmtecapaciteit, zonwering) en low tech (mechanische ventilatie, zuinige verwarming/ koeling/verlichting/toestellen, sturingssystemen) naar zero emission (groene stroom, hernieuwbare stroom, waterzuivering). Intussen tellen Vlaanderen, Brussel en Wallonië al meerdere passiefscholen. Tekst: Colette Demil & Staf Bellens

Andere voorbeelden en veel informatie vindt u op www.scholenbouwen.be van het Team Vlaams Bouwmeester en AGIOn. De verweving met andere functies komt uitgebreid aan bod op de website van de Nederlandse overheid www.bredeschool.nl en op de wat bescheidener Vlaamse tegenhanger www.bredeschool.be. Diezelfde Nederlandse overheid besteedt aandacht aan het binnenklimaat en de energiezuinigheid op www. frissescholen.nl. De BNA, de beroepsvereniging van Nederlandse architecten, verzamelt al haar onderzoek naar onder andere schoolgebouwen op www.bna.nl/Onderzoek/. Het Institut Français de l’Education (IFE - http:// ife.ens-lyon.fr/ife) besteedt ruim aandacht aan het thema scholenbouw, onder andere met een bijdrage van Marie Musset die u terugvindt op http://ife.ens-lyon.fr/vst/DA/detailsDossier.php ?parent=accueil&dossier=75&lang=fr. Interessant is het Britse rapport ‘21st Century Schools. Learning Environments of the Future’ van het RIBA (Royal Institute of British Architects) en CABE (Commission of Architecture and the Build Environment), dat dateert uit 2004 en dat u kunt downloaden op www.buildingfutures. org.uk/projects/building-futures/learning-environments-of-the-future-schools/outputs/. Ook Brits en de moeite waard is www.school-works. org, een non profit organisatie die zich onder andere over schoolgebouwen buigt. Uitgebreide, praktische en concrete informatie over alles wat met scholenbouw te maken heeft figureert verder op www.ncef.org, de site van het Amerikaanse National Clearinghouse for Educational Facilities. Een andere Amerikaanse aanrader is www.design-share.com. De OESO tenslotte biedt u de kans om op www. oecd-ilibrary.org per land te zoeken naar publicaties over het thema ‘education’.

die dankzij haar brede inzetbaarheid kan bijdragen tot de opbouw van een gemeenschapsgevoel. In de school bieden slim ingebrachte private plekken de leerlingen ruimte om even afgezonderd zaken te bekijken of op adem te komen, zonder dat daarvoor extra maatregelen of voorzieningen inzake supervisie nodig zijn. Een – ook technisch – grote flexibiliteit om de ruimtes in te delen maakt ze aanpasbaar aan diverse vormen van gebruik.

^ Zopas opende de Europese school in Laken haar deuren. Zij is ondergebracht in de vroegere Koninklijke Kadettenschool en omvat een kleuter-, een lagere en een middelbare afdeling. Voor de architectuurstudie tekende de tijdelijke vereniging 4à4, een samenwerking tussen Archi

PROJECT

2000, Atelier d’Architecture du Sart Tilman, Conix Architects, DMV Architecten en Marcq & Roba. De historisch en architecturaal belangrijke gebouwen werden gerenoveerd. Later bijgebouwde delen zonder bijzondere architecturale waarde werden vervangen door nieuwe, hedendaagse gebouwen met een sterke uitstraling. Centraal op de site zitten de gemeenschappelijke functies: refter, sportzalen, administratie, kunstateliers, bibliotheek, parking. Daarrond zijn de drie schoolclusters georganiseerd met elk een eigen speelplaats of patio. Veel aandacht ging © POLO architects.

naar duurzaamheid via materiaalkeuze, geluidsbeheersing, daglichttoetreding, zonwering, een cogeneratiesysteem en een gemiddeld K-peil van 49 voor de gerenoveerde en 27 voor de nieuwe gebouwen. © 4à4

Het winnend wedstrijdontwerp van POLO architects in samenwerking met Jaspers-Eyers

voor de Artesis Hogeschool Antwerpen kan flexibel inspelen op veranderende noden. De gemeenschappelijke hoofdfuncties zijn geschikt rond en via een beglaasde rondgang verbonden met een centrale groene patio. De parkhelling brengt het Park Spoor Noord tot aan de patio. De bovenbouw van het middelhoog gebouw kraagt uit over de parkhelling. Door de beperkte hoogte en een oordeelkundige aanplanting van bomen vormt het geheel het groene sluitstuk van de fel gesmaakte ontwikkeling Park Spoor Noord. © POLO architects. ^

De campus Kantienberg van de Gentse Arteveldehogeschool, een ontwerp van CBA - Crepain © POLO architects.

Binst Architecture, werd vorig jaar gelauwerd met de Arch School Awards en de provinciale architectuurprijs Oost-Vlaanderen. Rond een centrale patio staan een torenvolume in glas met beweegbare aluminium zonweringslamellen, en een laagbouw in gelijmde rode baksteen. De functies met de meest intensieve circulaties die de grootste toegankelijkheid vereisen, bevin-

den op het laagste niveau. De toren is flexibel functioneel invulbaar. © CBA.

REPORTAGE

Albintra

Duurzame doorstart voor scholencampus

Op de campus van het KTA en de Basisschool De Bij in Liedekerke bouwt Architectenbureau BARO uit Gent 2 nieuwe gebouwen: een atelier voor de afdeling mechanica en een nieuwbouw met 8 klassen - annex polyvalente zaal - voor de basisschool. Het resultaat van een wedstrijdofferte waarbij BARO de beste analyse maakte van de volledige campus en aandacht had voor duurzaamheid, onder meer wat betreft de koudebrugarme detaillering van de bouwknopen. Vroegere assen hersteld Zoals vele scholencampussen was ook deze van Liedekerke onderhevig aan een uitdeinende paviljoenenbouw. Architect Geert Willemyns van BARO: “De ‘tijdelijke’ paviljoenen uit de jaren zestig en de recente ‘containerpaviljoenen’ werden ingeplant volgens de directe noodzaak en zonder toekomstplan. Intussen was een aantal paviljoenen reeds terug verlaten, had brand het vroegere atelier mechanica in de as gelegd en werd de groene campus aan de randen van de site meer en meer overwoekerd. Hoog tijd dus voor een grondige herstructurering. Ondanks het beperkte bouwprogramma was het uitgangspunt van bij de start het streven naar een duurzame ontwikkeling van de volledige campus. Door de inplanting van de nieuwe gebouwen worden de vroegere assen hersteld en beogen we een duidelijke clustering van de site.”

Toekomstgericht concept

DIMENSION

Op een tweede duurzaamheidsniveau werd met de opdrachtgever gezocht om binnen het voorziene budget toch te zoeken naar uitbreidingsmogelijkheden voor toekomstig gebruik. Een deel van het atelier wordt hoger opgetrokken zodat er later nog een bijkomend niveau kan ingebouwd worden. Het klassenblok - dat nu alleen voorziet in klassen op het gelijkvloers - werd zo voorzien dat er een tweede laag kan worden opgebouwd. De liftput werd reeds uitgevoerd, de dakplaat voor het latere trapgat voorlopig dichtgelegd. Op een derde duurzaamheidsniveau werd gestreefd naar een E-peil van minder dan E70 voor het klassenblok. Dit kan alleen mits een

correcte oplossing van de bouwknopen. De vloeren worden geïsoleerd met 6 cm gespoten PUR. Voor de continuïteit onder de dragende muren werd op advies van de stabiliteitsingenieur gebruik gemaakt van de isolerende delen Marmox THERMOBLOCK®. Deze blokken zijn gemaakt van XPS en bevatten cilinders uit nano polymeerbeton. De klassieke oplossingen voor koudebrug onderbreking volstonden niet om het gewicht van twee verdiepingen klaslokalen op te vangen.

Innovatief, gepatenteerd isolerend deel De Marmox THERMOBLOCK® nano blokken werden zorgvuldig geplaatst door Dero Construct uit Zele. Het project werd opgevolgd door een technisch adviseur van de firma Albintra. Deze invoerder-distributeur van bouwspecialiteiten uit Broechem verdeelt het Marmox THERMOBLOCK® gamma in ons land. Tom Van den Branden, projectleider bij Dero Construct, verduidelijkt: “Bij het Marmox THERMOBLOCK® nano systeem gebeurt de koudebrugarme detaillering van de bouwknopen door middel van een gepatenteerd isolerend deel. Dit bestaat uit een geëxtrudeerd polystyreenschuim, met daarin – op regelmatige afstanden – dragende cilinders uit nano polymeerbeton. Boven- en onderzijde zijn bekleed met nano polymeer cementmortel, gewapend met een glasvezelnet. De XPS blokken worden naadloos geplaatst door middel van overlap.” Marmox THERMOBLOCK heeft een goede verticale R-waarde van 2m² K/W - voor slechts 6 cm dikte -, een hoge gemiddelde druksterkte ≥ 6 N/mm², en is waterdicht en makkelijk verwerkbaar. www.albintra.be www.marmoxthermoblock.be www.architectenbureaubaro.be

HOTELS & LEISURE CONCEPT EEN EXTRA STER VOOR JEE PROJECT

Totaalbenadering voor exclusieve hotel- en vrijetijdscomplexen: • innoverende producten • intelligente kleurenstrategie & advies • betrouwbare dienstverlening & onderhoudsplan • 4 kant-en-klare kleurconcepten : Hip Design Classical Chic Modern Simplicity Easy Living Vraag de brochure Hotel & Leisure aan via sikkens.be@akzonobel.com

www.sikkens.be

*****

REPORTAGE

Onlangs nam Architectenbureau Claeys uit Zonnebeke, genoemd naar architect-oprichter Jan Claeys, zijn intrek in een nieuw, duurzaam en multifunctioneel gebouw in deelgemeente Passendale. De combinatie van verschillende types lamellen van Renson® in de voorgevel zorgt voor strakke lijnen en maakt – samen met de grote glaspartijen - van dit gebouw een eyecatcher in het klassieke straatbeeld met gesloten bebouwing. Visibiliteit Tot voor kort was Architectenbureau Claeys gevestigd in de privé-woning van de architect langs de ’s Graventafelstraat in Zonnebeke. Jan Claeys: “Dit gebouw dateert uit 2003, toen ik mijn zaak opstartte en alleen werkte. Inmiddels zijn er zes medewerkers. Door de groei van het kantoor was er een manifest gebrek aan ruimte en waren de werkruimtes en het sanitaire blok niet meer aangepast. Uitbreiden of verbouwen was geen optie. Een nieuwe uitvalsbasis zoeken in de directe omgeving leek een betere oplossing. Bij de keuze van de locatie speelde ook het element visibiliteit mee. Een bestaande woning op een oppervlakte van 280 m² langs de drukke Molenstraat in het nabijgelegen Passendale kon worden aangekocht en werd volledig gesloopt. De vrijgekomen ruimte werd bijna volledig dichtgebouwd. Het gelijkvloers van de gerealiseerde nieuwbouw vangt het ruimtegebrek ruimschoots op.” Hoe voelt dit eigen bouwproject aan voor de architect? Claeys: “Het is goed als architect nu en dan eens in de schoenen van een bouwheer te staan. Een architect kan zich meestal een perfecte visuele voorstelling maken bij een bepaalde materialenkeuze, een bouwheer vaak niet. Keuzes maken voor je eigen project is moeilijker dan een bouwheer adviseren.” Niet alleen de accommodatie is nieuw, ook de website van Architectenbureau Claeys krijgt een volledig nieuwe look aangemeten.

Gevelconcept dicteert ruimtegebruik

DIMENSION

Aan de achterzijde van het perceel werd een stuk onbebouwd gelaten en zorgt een gevelbrede glaspartij - met zicht op een kleine binnentuin - voor voldoende daglichtinval. Op de eerste en tweede verdieping werden appartementen ingepland. Naar indeling en vormgeving concipieerde Jan Claeys het gebouw dusdanig dat

Renson®

Glaspartijen en lamellen zorgen voor transparante architectuur

REPORTAGE

E-peil punten scoren met vraaggestuurde ventilatie en warmtepomp Zowel voor het gelijkvloers als de appartementen - bedoeld als opbrengsteigendommen - werd er geopteerd voor vloerverwarming in combinatie met een warmtepomp. Ook de keuze van het ventilatiesysteem was weloverwogen. Claeys: “Door de gecombineerde kantoor- en woonfunctie bleek een ventilatiesysteem type C - met natuurlijke toevoer van buitenlucht en mechanisch gecontroleerde afvoer - de beste oplossing. Voor de appartementen was dit een betere oplossing dan een balansventilatiesysteem, omwille van de onderhouds-vriendelijkheid. Logischerwijze werd ook op het gelijkvloers voor dit ventilatieprincipe geopteerd. Elke bouwlaag beschikt over een afzonderlijke afzuiging, motor en kanalen. De keuze viel op het Systeem C+® EVO II van Renson®. Zelfregelende ventilatieroosters type Invisivent® EVO AK en de Screenvent® Mistral, die ventilatie combineert met een windvaste doekzonwering, zorgen voor de toevoer van verse lucht in de droge ruimtes. Die verluchtingen worden bovenop het raamprofiel gemonteerd en zijn van buitenaf bijna onzichtbaar. Door het akoestisch materiaal bij de Invisivent® EVO AK wordt de invloed van het buitenlawaai sterk beperkt. De mechanische afvoer gebeurt met de Healthbox®II. Dynami-

sche CO2- en vochtsensoren analyseren 24 uur per dag de afvoerlucht en passen het ventilatieniveau aan de behoefte van de gebruikers aan. Door de keuze voor het nieuwe SmartZone principe wordt het gebouw in zones verdeeld en wordt er automatisch meer geventileerd in die ruimtes, waar de bewoners zich bevinden.”

TouchDisplay bediening Het E-peil van het gebouw werd nog niet bepaald. “Met onze vraaggestuurde ventilatiesystemen hebben we al projecten gerealiseerd die resulteerden in een E-peil van E60. Hier zal de warmtepomp nog voor een verdere verlaging van het aantal punten zorgen. Een E-peil van E45 of zelfs E40 moet haalbaar zijn. Al spelen ook andere factoren mee. De blower door test heeft alvast reeds goede resultaten opgeleverd”, aldus Thijs Denoulet, Concept Adviseur van Renson®. Inmiddels lanceerde Renson® ook de complementaire TouchDisplay bediening met kleurenscherm. “Deze bediening met geïntegreerde CO2-sensor geeft de gebruiker op elk moment feedback over aspecten zoals het CO2-niveau in de woning, het ventilatieniveau en de ingevoerde programma’s. De display visualiseert hoe het ventilatiesysteem de kwaliteit van de binnenlucht verbetert”, vult Johan Debaere, Communication Manager van Renson®, aan.

Functionele en esthetische lamellen De voorgevel van het gebouw wordt gekenmerkt door diverse types aluminium lamellen van Renson®. Denoulet: “De Linius® lamellen zorgen meestal voor de toevoer van verse lucht via de gevel. Ze kunnen ook voor andere toepassingen gebruikt worden, zoals het verbergen van lelijke installaties. Een andere toepassing is de montage van lamellen op de sectionale poorten van L-Door, waardoor ze esthetisch en bijna onzichtbaar verwerkt kunnen worden in een aluminium gevel. De integratie van akoestische lamellen maakt dit lamellenwandsysteem ideaal voor toepassingen in lawaaierige omgevingen, bijvoorbeeld parkeergarages. In dit kantoorgebouw zorgen de Linius® L.033 CL lamellen gewoon voor een esthetische bekleding van de gevel.” Naast Linius® lamellen werden er ook Icarus® lamellen van Renson® in de voorgevel geïntegreerd. De keuze voor dit type lamellen werd mee geïnspireerd door de grote glaspartij - in het midden van de voorgevel - die over twee bouwlagen doorloopt. De lensvormige lamellen werden horizontaal en in een vaste uitvoering voor de ramen gemonteerd en zorgen ervoor dat de zonneïnstraling beperkt wordt. In deze toepassing dienen ze onder meer om inkijk van de woningen aan de andere zijde van de straat te temperen. Naast deze aluminium lamellen houdt ook de Screenvent® Mistral met de windvaste doekzonwering onnodige zonnestralen buiten. www.renson.be www.architectenbureauclaeys.be DIMENSION

de verdiepingen - indien nodig - als kantoorruimtes kunnen worden ingeschakeld. De vestiairekast in de inkomhal verbergt een doorgang naar de lift en de trap naar de appartementen. De indeling van de appartementen is niet identiek wat vooral te maken heeft met het concept van de voorgevel. De voorgevel van de eerste verdieping, bekleed met donkere Linius® lamellen van Renson®, komt meer naar voren dan de bovenste verdieping met een witte gevel. Ook achteraan is die tweede verdieping minder diep doorgetrokken. Dit appartement heeft wel een duplex-ruimte die in het dak verwerkt is.

SPECIALIST

In de bouwsector zijn verschillende btw-tarieven van toepassing. Welk btw-tarief juist moet worden aangerekend wordt in hoofdzaak bepaald op basis van de aard van de geleverde dienst. Meer bepaald moet men zich de vraag stellen of het gaat om werken aan een nieuwbouwwoning, om renovatiewerken of eerder om afbraak en wederopbouw van een gebouw.

Specialist aan het woord

Bouwen en verbouwen. Hoe ziet een btw-controleur dit? Het eventueel verminderde tarief zal gelden voor het werk van allerlei vakmannen in de bouwsector, onder andere loodgieters, schrijnwerkers, schilders. De aannemer kan tegen de lamp lopen tijdens een btw-controle, wanneer de btw-administratie niet akkoord is met het verlaagd btw-tarief. Het is dan aan hem om de controleur te overtuigen dat er voldoende btw werd aangerekend en afgedragen aan de Staat. Hieronder worden de belangrijkste richtlijnen op een rij gezet.

één wordt met het onroerend (bijvoorbeeld installatie van het sanitair en plaatsen van vloerbekleding). Opgelet, gewone herstellings - of onderhoudswerken zijn uitgesloten, evenals reinigingswerken, de aanleg van de tuin, het bouwen van een zwembad, tennisterrein of vijver. De werken mogen betrekking hebben op een garage, maar enkel indien ze geïntegreerd is in de woning. Eigenaars, huurders en vruchtgebruikers kunnen in dit geval het verminderde btw-tarief genieten.

Nieuwbouw: normaal tarief van 21% Op de werken in verband met de bouw van een nieuwe woning, betaalt de bouwheer 21% btw. Deze werken omvatten de waarde van de materialen zowel als de uren arbeid. Dit tarief geldt ook wanneer de bouwheer zelf aan het werk gaat. In dat geval kan hij nooit genieten van een verlaagd tarief. Al de materialen die hij aankoopt zijn onderworpen aan 21% btw.

Renovatie van een bestaande woning: verlaagd tarief van 6% Het moet hierbij gaan om werken die tot doel hebben de woning geheel of gedeeltelijk te transformeren, te renoveren, te verbeteren, te herstellen of te onderhouden.

DIMENSION

Het verschil met nieuwbouw zit hem in het feit dat de renovatiewerken op een relevante wijze moeten steunen op de oude dragende muren (ook de buitenmuren) en, meer algemeen, op de wezenlijke elementen van de structuur van het te renoveren gebouw. Daarnaast geldt ook het leveren en aanhechten van een roerend goed op zodanige wijze dat het

De woning moet wel tenminste 5 jaar tevoren voor de eerste keer bewoond zijn en moet hoofdzakelijk voor privégebruik worden aangewend. Gebruikt u de woning voornamelijk privé, maar ook deels beroepsmatig en hebben de werken betrekking op de hele woning dan is de totale factuur voor de renovatie onderworpen aan 6% btw. Is het privégedeelte slechts bijkomstig, dan is het verlaagd btw-tarief enkel van toepassing op de werken die betrekking hebben op dat privégedeelte. De woning wordt hoofdzakelijk voor privédoeleinden gebruikt van zodra de oppervlakte van het privégedeelte meer dan 50% van de totale oppervlakte van de woning uitmaakt. De factuur van de aannemer moet wel de reden vermelden waarom het verlaagd tarief van toepassing is. Hierbij kan verwezen worden naar een attest dat de bouwheer aan de aannemer overhandigt, waarin hij volgende informatie vermeldt: aard van de werken, ligging van het gebouw, ouderdom en bestemming van de woning. Dit kan de aannemer ontlasten van aansprakelijkheid.

REPORTAGE

Afbraak en wederopbouw: verlaagd tarief van 6% Om verkrotting tegen te gaan is er ook een verlaagd btw-tarief van toepassing op werken in die betrekking hebben op de afbraak en heropbouw van bepaalde gebouwen in één van de 32 opgesomde steden. Het betreft gebouwen gelegen in één van de volgende steden: Aalst, Anderlecht, Antwerpen, Bergen, Brugge, Brussel, Charleroi, Dendermonde, Doornik, Elsene, Etterbeek, Genk, Gent, Hasselt, Kortrijk, La Louvière, Leuven, Luik, Mechelen, Moeskroen, Namen, Oostende, Roeselare, Schaarbeek, Seraing, Sint-Gillis, Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Joost-ten-Node, Sint-Niklaas, Ukkel, Verviers en Vorst. De bestemming die het gebouw had voor de afbraak is irrelevant. Wel moet het gaan om een uit zijn aard onroerend goed dat met het oog op duurzaamheid werd opgetrokken. Het nieuwe woonhuis moet niet op exact op dezelfde plaats staan als het afgebroken gebouw, maar het moet wel op hetzelfde perceel worden gebouwd. Het is enkel degene die een zakelijk recht (eigenaar of vruchtgebruiker) of een recht van genot (huurder) bezit op de woning, die zich aan het verlaagde btw-tarief kan laten factureren. Hij moet ook degene zijn die de oorspronkelijke woning laat afbreken en heropbouwen. Het verlaagd tarief is dan ook niet van toepassing wanneer een bouwpromotor een stuk onbebouwde grond verkoopt en een aannemingscontract sluit met de koper voor de bouw van de nieuwe woning. In dit geval heeft de bouwheer/koper de woning niet zelf laten afbreken.

een solide bescherming EEN SOLIDE voor een BESCHERMING stevig beroep VOOR EEN

STEVIG BEROEP

Ainb wordt ondersteund door:

AiNB wordt ondersteund www.argentalu.be door:

www.giroflex.be

www.dedon.be

www.desso.be www.glazz.eu

www.silestone.com

www.vescom.be

www.vola.be

www.bosspaints.be

www.gira.be

www.interfaceflor.be www.aquaconcept.be

www.lambrechts.eu www.aro.be

www.sigma.be

the future of Glass since 1665 www.saint-gobain-glass.com

www.deltalight.be

www.formica.be

www.abet.be

www.sv.be www.giorgetti.eu

Gezamenlijke voorwaarden verlaagd tarief Zowel in het kader van renovatie als in het kader van afbraak en wederopbouw, moet de bouwheer tijdig een verklaring indienen bij het btw-controlekantoor waar het gebouw is gelegen. In deze verklaring moet staan dat het gebouw na de werken hetzij uitsluitend of hoofdzakelijk zal worden gebruikt als privéwoning. Hierbij moet hij een afschrift van de bouwvergunning meesturen en het aannemingscontract. De voorwaarde dat de werken door een geregistreerd aannemer moeten worden uitgevoerd werd reeds afgeschaft sinds juni 2010.

DIMENSION

Leslie Rottiers, SBB

www.ainb.be

REPORTAGE

Onlangs verbouwde architectenbureau PCp architects een Genkse eengezinswoning tot een duurzame en tijdloze woning. De Alterna ruitleien van Eternit passen als gegoten binnen de strakke gevel- en dakarchitectuur en maken van de woning een sober icoon in het straatbeeld.

Eternit

Een sober icoon in vezelcementleien cept werd dan ook met deze bestaande elementen rekening gehouden.”

Donkergrijze leien versus pleisterwerk

Hoofdvolume behouden

DIMENSION

De eengezinswoning in de Genkse Schepersweg dateert van kort na de Tweede Wereldoorlog. In de jaren 90 werd de woning uitgebreid met enkele bijgebouwtjes die vanuit architecturaal oogpunt weinig toegevoegde waarde hadden. Architect Peter Cornoedus van PCp Architects uit Genk: “In overleg met de bouwheer werd beslist deze te slopen zodat het gebouw weer in zijn oorspronkelijke staat werd hersteld. Enkel de stereotype vormgeving van de woning met zadeldak werd als hoofdvolume behouden. Door de bekleding van de gevels en het dak in eenzelfde materiaal – vezelcementleien van Eternit – uit te voeren wordt deze vormentaal nog extra geaccentueerd. Het hoofdvolume fungeert binnen het ontwerp als drager voor andere architecturale ingrepen zoals de verdere uitbouw van de woning en de carport. De bouwheer was eveneens vragende partij om het hoofdvolume maximaal te behouden. In het recente verleden werden de leefruimte en de keuken namelijk vernieuwd. Binnen het renovatiecon-

Gevel en dak werden dus in hetzelfde materiaal uitgevoerd: Alterna vezelcementleien van Eternit. Deze vlakke leien – formaat 40 x 40 cm - hebben een licht gewicht. De in ruitvorm aangebrachte leien met donkergrijze kleur geven de statische woning een dynamisch karakter mee. Peter Cornoedus: “Benevens enkele - op basis van het bestaande ontwerp - noodzakelijke hulpprofielen in aluminium werden zo weinig mogelijk detailleringen aan gevel en dak van het hoofdgebouw toegevoegd. Om contrast te creëren werd het nieuwbouwgedeelte met pleisterwerk bekleed. Hier zijn er grote raampartijen die mooi contrasteren met de kleinere ramen in de - met vezelcementleien beklede - gevels van het hoofdgebouw. Dit geeft de woning in zijn totaliteit een sober en tijdloos karakter mee. Ook de omgevingsaanleg past naadloos in dit concept. De bestaande tuintjes rond de woning werden geïntegreerd in één doorlopende, rustgevende tuin met hedendaagse accenten. De grote ramen in de achtergevel geven bovendien een prachtig uitzicht op het zwembad met natuurstenen wand.”

Duurzaam en energie-efficiënt Bij deze renovatie werd ook heel wat aandacht besteed aan de duurzaamheid en de energie-efficiëntie. Cornoedus: “De nieuwe schil rond de bestaande woning bood de mogelijkheden om extra isolatie te voorzien. De isolatiedikte bedraagt 15cm in de wanden en 20cm in het dak. Ook werd er een volledig nieuw mechanisch ventilatie systeem geïntegreerd. Het nieuwe buitenschrijnwerk in aluminium vervolledigt het energieplaatje. Door deze ingrepen behaalt deze gerenoveerde woning goede U-waardes.” www.eternit.be - www.pcp.architects.be

Foto’s: Marcel Van Coile

Waarom de nieuwe ecoTEC plus? Omdat we de beste nog beter gemaakt hebben!

De ecoTEC plus is altijd al een winnaar geweest. Maar nu heeft hij zichzelf nog overtroffen. Wat goed is nog beter maken, is een echte uitdaging. Met name bij de ecoTEC plus was die bijzonder pittig. Toch zijn we erin geslaagd de efficiĂŤntie nog te verhogen. Zo zorgen de hoog rendement pomp en de up-to-date elektronica voor een lager stroomverbruik. Het gasverbruik wordt nog verder verlaagd dankzij de geoptimaliseerde verbranding en het dieper modulatiebereik. Ook aan de installateurs is gedacht. De bediening is een stuk eenvoudiger en dankzij het Plug & Play-systeem kan hij zeer eenvoudig en snel met een calorMATIC regelaar gecombineerd worden. Kortom de ecoTEC plus: helemaal Vaillant, kwaliteit made in Germany!

Voor meer informatie: www.vaillant.be

Condensatieketels

Zonne-energie

Warmtepompen

N EW

VELUX platdakvensters houden uw beloftes.

Bent u geïnspireerd? Beveel dan het VELUX platdakvenster aan. • Dubbele veiligheidsbeglazing met een beschermingsafdekschelp U-waarde

= 0,72 W/m²K (EN 1873)

• Uitstekende thermische en akoestische isolatie • Hedendaags design • Electrisch geventileerde versie

Meer info op velux.be PERFECTE ISOLATIE

Licht en isolatie liggen in uw handen.

TECHNIEK

Vloeistofdichte betonconstructies

nieuwe aanbevelingen

In de praktijk blijkt de eis van vloeistofdichtheid sneller gesteld dan gerealiseerd. En zelfs met die definitie loopt het al vaak mis: bestekteksten in de zin van “de constructie moet vloeistofdicht zijn”, of nog “er wordt gebruikt gemaakt van

Vloeistofdichtheidsklasse

Plaatsing van een staalplaat als waterstop, gecombineerd met een verloren bekisting als hernemingsvoeg, voor de uitvoering van een hernemingsvoeg voor een vloerplaat.

vloeistofdicht beton” zijn eigenlijk zinloos. Eerst en vooral omdat de graad van vloeistofdichtheid beschreven moet worden, hetgeen mogelijk is via de zogenaamde vloeistofdichtheidsklassen sinds het verschijnen van de Eurocode 2-3 in 2006. De keuze van de waterdichtheidsklasse heeft immers een belangrijke invloed op de keuzes voor een bepaald concept en ontwerp, de materialen en de uitvoeringsdetails. Ten tweede omdat de eis van vloeistofdichtheid zou moeten leiden tot een aangepast ontwerp, en zich niet kan herleiden tot een materiaalkeuze. Indien bijvoorbeeld de wapeningsberekening niet leidt tot de juiste beperking van de scheurwijdtes, zullen gebruik van uitstekend beton en gespecialiseerde voegsystemen wellicht niet kunnen verhinderen dat er lekken optreden.

Tabel 1: Vloeistofdichtheidsklassen

Eisen voor lekken

Ontwerpeisen voor scheurvorming (1)

Een zeker lekdebiet, of het voorkomen van lekken zonder gevolgen, is toegelaten.

0,3mm

De lekken moeten beperkt blijven tot een kleine hoeveelheid. Enkele vlekken of vochtplekken op het oppervlak zijn toegelaten.

0.05 – 0.2 mm, afhankelijk van de waterdruk

De lekken zijn miniem. Het oppervlak mag geen vlekken vertonen.

Geen doorlopende scheuren, minimale drukzone x >50mm

Lekken zijn niet toegelaten.

Alternatief concept, zoals dubbele bekuiping, voor- of naspanning, enz.

(1) Vereenvoudigde voorstelling van de eisen, raadpleeg de desbetreffende documenten voor een gedetailleerde beschrijving

DIMENSION

Infiltratie van water is de oorzaak van heel wat problemen voor ondergrondse constructies, zeker als de ondergrondse lokalen gebruikt worden als bijvoorbeeld woning of kantoor, inclusief vochtgevoelige afwerking. Voor een toepassing zoals parkeergarages wil de bouwheer wellicht binnenstromend water vermijden, maar enkele vochtplekken hier en daar op de muren zullen geen probleem opleveren. Afhankelijk van het gebruik zal men dus naar een zekere waterdichtheid of vloeistofdichtheid van de constructie willen streven.

TECHNIEK

Het realiseren van een vloeistofdichte constructie is dan ook een teamwerk van ontwerper en aannemer, met gedeelde verantwoordelijkheid. Het WTCB zal binnenkort twee documenten publiceren die ingaan op het ontwerp en de uitvoering van waterdichte betonconstructies: een nieuwe Technische Voorlichtingsnota (TV) en een bijhorend rapport met meer berekeningsdetails. Voor andere constructietypes wordt verwezen naar bestaande referenties [5, 6].

Hoe vloeistofdichtheid specificeren? Een eerste stap is de keuze voor een vloeistofdichtheidsklasse, in principe een keuze van de bouwheer. Deze klassen worden gedefinieerd in Eurocode 2-3 [1, zie ook Tabel 1]. Hoewel de klassen niet geheel eenduidig worden beschreven, geven ze toch een gradatie aan, die zich vervolgens vertaalt in heel specifieke ontwerpeisen. Deze eisen worden gelinkt aan eisen voor de maximale scheurwijdte. Deze eisen variëren van een standaard scheurwijdte van 0.3 mm volgens Eurocode 2 voor waterdichtheidsklasse 0, tot het opleggen van alternatieve concepten voor waterdichtheidsklasse 3. Het mag duidelijk zijn dat deze eisen een heel grote invloed hebben op de ontwerpkeuze’s en de bijhorende kosten. Om de keuze voor een vloeistofdichtheidsklasse te vereenvoudigen, hiervoor bestaan momenteel immers geen normatieve referenties, zal de Technische Voorlichtingsnota aanbevelingen geven voor de meest voorkomende constructietypes (zie Tabel 2). In het geval van een ondergrondse parkeergarage die niet vochtgevoelig wordt afgewerkt, maar wel tijdelijke of permanente wateraccumulatie heeft tegen de wanden, wordt vloeistofdichtheidsklasse 2 aanbevolen.

Toepassing (met specificatie) Woonlokalen, parkings, liftschachten, archiven, ...

Figuur 1: Stroomschema voor het realiseren van een vloeistofdichte constructie

Oorzaken infiltraties bij betonconstructies

Bij de realisatie van vloeistofdichte betonconstructies komen verschillende expertises samen, waarvan elk detail de nodige aandacht verdient om problemen te vermijden. Veelal kunnen de oorzaken van infiltraties bij betonconstructies ook teruggebracht worden tot één of meerdere van de volgende aspecten: niet-aangepast concept en wapeningsberekening, verkeerd gekozen of slecht uitgevoerde voegsystemen, slechte betonkeuze of nog uitvoeringsfouten bij de betonneringswerken die leiden tot bijvoorbeeld grindnesten. Elk van deze aspecten moet gezien worden in functie van de belastingen op de constructie: opgelegde belastingen enerzijds, en verhinderde vervormingen als gevolg van krimp- en temperatuurswerking anderzijds. Vooral deze laatste componenten worden soms over het hoofd gezien, terwijl ze tot grote spanningen – en dus scheurvorming- in de constructie kunnen leiden. VolVloeistofdichtheidsklasse gende paragrafen behandelen kort de vermeldde aandachtspunten. 0 1 2 3 Figuur 1 geeft schematisch het x stroomschema voor het realiseren van een vloeistofdichte constructie. »

Tijdelijke of permanente wateraccumulatie tegen de wand

Binnenbekleding gevoelig voor vocht (verf, behang, kalk, ...)

Geen wateraccumulatie (zeldzaam)

Binnenbekleding gevoelig voor vocht (verf, behang, kalk, ...)

Binnenbekleding weinig gevoelig voor vocht

Tabel 2: Aanbevolen vloeistofdichtheidsklasse in functie van het type constructie

Zwembaden Waterzuiveringsstation, collectief

x x

DIMENSION

wordt aanbevolen een dampscherm aan te brengen tegen de buitenkant van de struc-

Reservoirs voor stockage gevaarlijke stoffen Reservoirs drinkwatervoorziening

* Klasse 1 wordt toegestaan, maar toch

x x

tuur om deze waterdicht te maken. Dit dampscherm wordt best beschermd tegen degradatie door de tegenliggende gronden.

Possibilities

VOLA studio I Tour & Taxis I Havenlaan 86C I 1000-Bruxelles I Tel.: 03 440 46 19 I sales@vola.be I www.vola.be

De multi-energetische oplossingen! ACV, 100% Belgisch en de beste technologie die u zich kan wensen Klanten zijn zich steeds bewuster van de diverse aspecten bij de keuze van een verwarmingsinstallatie: comfort, ecologie, budget en premies, duurzaamheid. Daarom biedt ACV innovatieve producten die aan alle moderne eisen voldoen op het gebied van comfort en warm water en die ook milieuvriendelijk zijn. Boilers Smart SLME 200-800 als hart van een economische en duurzame oplossing! Multi-energie boiler met hoog rendement De aansluiting van meerdere verwarmingssystemen is mogelijk: ketels, warmtepomp, elektrische weerstand, zonnepanelen zelfs een inbouwhaard, maar ook een combinatie van al deze systemen Aansluiting verwarming hoge en lage temperatuur Tank-in-Tank-systeem Boiler in inox Isolatie van hoge kwaliteit 5 mogelijke capaciteiten 200L – 300L – 400L – 600L – 800L

De Smart SLME 200-800 boilers voldoen dus aan alle warm water behoeften van de moderne familie! De kwaliteit en duurzaamheid van inox Dankzij de keuze voor dit materiaal, hebben ACV-producten een extreem lange levensduur, terwijl het onderhoud beperkt blijft tot een minimum. Het unieke concept voorkomt kalkaanslag en zorgt voor een constant hoog rendement. 10 jaar Garantie! De consument kan genieten van een unieke garantie van 10 jaar als hij beroep doet op een PartnerPlus installateur.

ACV Belgium nv Kerkplein 39, 1601 Ruisbroek Tel. 02/334 82 40 belgium.info@acv.com www.acv.com

SYMPOSIUM

2011

BEURS

2011

TECH

Wood Building Solutions

2011 2012

Stand A34

7,8,9 september 2012

Structurele bouwplaten • Durélis® Vapourblock®: luchtdicht - dampremmend • RWH: luchtdicht - dampopen Isolerende houtvezelplaten • Onderdak • Bepleisterbare gevelisolatie • Akoestische ondervloeren Flexibele houtvezelisolatie • Diktes van 40 tot 240mm • Lambda waarde λD = 0.037 W/(m.K)

Materialen en advies voor energiebewust bouwen met hout. Wenst u meer informatie, advies of stalen? Tel.: +32 (0)56 66 70 21 • mail: sales@spanotech.be

Structurele balken en I-Joists • I - Joists • LVL • LSL PEFC/07-31-21 Promoting sustainable forest management www.pefc.org

www.spanotech.be

Spanotech Dimensions PH 2012 - N1 1

10/07/2012 8:42:59

TECHNIEK

gisch onder controle gehouden worden, en zo de wapeningspercentages soms zelfs halveren. Naast een toelichting over de wapeningsberekeningen, vermeldt de Technische Voorlichtingsnota ook de minimale muurdiktes die gehanteerd kunnen worden, in functie van elementtype, vloeistofdichtheidsklasse en uitvoeringsmethode (zie Tabel 2).

Weinig voegen, maximale verhindering per betonelement

Keuze en uitvoering voegsystemen Elke constructie zal een aantal voegen bevatten, met doorgaans minstens een aantal hernemingsvoegen, dilatatievoegen en krimpvoegen. Deze voegen vormen een onderbreking in bijvoorbeeld de muur of vloer die als een waterkering zou moeten dienen. Zonder speciale maatregelen zal deze onderbreking een (groot) lek vormen. Het inbrengen van één of meerdere waterstoppen is de meest courante methode om met deze onderbreking om te gaan. Het principe van de waterstop is – letterlijk - het creëren van een vloeistofdichte stop ter plaatse van de voeg. Een goede verankering van deze vloeistofdichte stop in beide betonfases moet verhinderen dat de vloeistof langs de stop, of via een kleine omweg in het be-

Veel voegen, minimale verhindering per betonelement

Figuur 2: Twee ontwerpfilosofieën voor verhindering en voegen van lange elementen

Concept en wapeningsberekening: Wetende dat de scheurvorming veelal geïnitieerd wordt door verhinderde vervormingen, kan de ontwerper hier op twee manieren mee omgaan: A. Maximale verhindering gecombineerd met weinig voegen: lange betonmoten met relatief hoge wapeningspercentages. B. Minimale verhindering gecombineerd met veel voegen: korte betonmoten met relatief lage wapeningspercentages.

Figuur 3: Principe van een waterstop

In het tweede geval volstaat de minimale (technologische) wapeningshoeveelheid zoals gedefinieerd in §9 van Eurocode 2. In het eerste geval zijn veel hogere wapeningspercentages noodzakelijk om de scheurwijdte te beheersen, zoals beschreven in § 7 van Eurocode 2-3. Het basisprincipe voor de beperking van de scheurwijdtes onder een bepaald criterium is het beperken van de spanning in de wapening gekoppeld aan een minimale wapeningspercentage. Interessant te vermelden is dat de hoeveelheid wapening veelal teruggedrongen kan worden door de belastingen en vervormingen goed te begrijpen en te manipuleren. Vervormingen van krimp en temperatuurseffecten kunnen technolo-

Type element Muren Vloerplaten

Vloeistofdichtheidsklasse

Fase 2 nog te storten

Fase 2

Fase 1

Zwakke plaats in de wand: vermoede-

De waterstop stopt de vloeistof

lijke locatie van scheurvorming ach-

in de voeg/scheur, en vormt een

teraf, en dus erg gevoelig voor lekken

voldoende lange omweg

Uitvoeringsmethode Ter plaatse gestort

Premuren

Geprefabriceerde muren

200

240*

100

≥2

240

200

150

100

≥2

250

200

* Indien er een specifieke betontechnologische studie wordt uitgevoerd, kan deze dikte beperkt worden tot 200 mm.

DIMENSION

Tabel 3: Minimale muurdiktes in functie van onder meer de uitvoeringsmethoden en te bereiken vloeistofdichtheidsklasse

TECHNIEK

Figuur 4: Welke lekken zijn aanvaardbaar? Best wordt dit aangegeven in het bestek, evenals de controletechniek.

Oplevering

ton, toch doorheen de voeg kan vloeien. De waterstop zou plaatselijk de vloeistofdichtheid minstens op hetzelfde niveau moeten brengen als van het nietonderbroken beton (zie ook vorige pagina Figuur 3). Een waterstop kan via veel methoden gerealiseerd worden, inbetonneren van staalplaten of flexibele kunststoffen voegbanden worden het meest toegepast. Zwelbanden en injectieslangen zijn minder gebruikte alternatieven of aanvullingen. Het is van belang de keuze van de waterstop af te stemmen op de belastingen van de voeg, in eerste instantie de verwachte vervormingen en vloeistofdrukken. Typische punten waar het misloopt: slechte aansluitingen bij hoeken, voegbanden die niet op hun plaats blijven tijdens de betonnering, overlap tussen twee stukken die niet goed werd uitgevoerd, enz.

Betonkeuze De betonkeuze vormt een derde aandachtspunt: er wordt gewerkt met een beton met een lage doorlaatbaarheid. Vermits hiervoor geen normatieve referentie bestaat, zal de Technische Voorlichtingsnota de nodige aanbevelingen formuleren: in ieder geval de water/cement-factor van het beton beperken tot 0.45, en afhankelijk van de toepassing wordt soms aanbevolen een specifieke waterabsorptie te specificeren als bijkomende eis (gedefinieerd in NBN B15-001), of nog gebruik te maken van speciale cementtypes zoals HSR- of LA-cementen, bijvoorbeeld in het geval van een agressieve omgeving. In het geval van een parkeergarage zou dit bijvoorbeeld tot volgende betonspecificatie kunnen leiden, op basis van NBN EN 206-1, NBN B15-001 en de aanbevelingen uit de TV:

Het is aanbevolen om reeds in het bestek duidelijk te maken op welke wijze de constructie gecontroleerd zal worden bij de oplevering. Elke constructie zal onvermijdelijk scheuren bevatten, en vooraf criteria vastleggen voor de beoordeling vereenvoudigt de discussies (Figuur 4). De bestaande documenten geven hierover geen richtlijnen. In ieder geval moeten de criteria focussen op de functionaliteit, eerder dan op een pure evaluatie van de scheurwijdtes die slechts onrechtstreeks werden vastgelegd, via het specificeren van een vloeistofdichtheidsklasse.

Samengevat De uitvoering van vloeistofdichte constructie vergt veel aandacht en kennis van zowel ontwerper als uitvoerder. Ontwerper en uitvoerder delen dan ook de verantwoordelijkheid voor het eindresultaat. De aandachtspunten kunnen ondergebracht worden in drie aspecten: (1) voegconcept en –uitvoering, (2) scheurbeheersing en (3) betonkeuze. Idealiter werken ontwerper en aannemer samen om de goede keuze’s te maken voor elk aspect. Uiteraard ligt de verantwoordelijkheid van het studiebureau meer bij de conceptkeuze en de wapeningsberekeningen om de scheurwijdtes te beperken. De aannemer staat vooral in voor de uitvoeringsaspecten, de vloeistofdichtheidssystemen, de betonkeuze en de nabehandeling. Maar de keuzes kunnen elkaar onderling beïnvloeden, en fouten binnen één van de aspecten zullen leiden tot constructies die meer risico op lekken vertonen. Referenties 1. NBN EN 1992-1-1: Eurocode 2 - Ontwerp en berekening van betonconstructies - Deel 1-1: Algemene regels en regels voor gebouwen. 2. NBN EN 1992-3: 2006 - Eurocode 2 - Ontwerp en berekening van betonconstructies - Deel 3: Constructies voor keren en opslaan van stoffen. 3. NBN EN 206-1: Beton - Deel 1: Specificatie, eigenschappen, vervaardiging en conformiteit. 4. NBN B15-001: Aanvulling op NBN EN 206-1 - Beton - Eisen, gedraging,

DIMENSION

Basiseis

Specificatie (keldermuren met vorst, zonder contact met agressieve agentia)

C30/37

B1 B2

GB EE4 (dus: min cement = 340 kg/m³, max W/C = 0.45

vervaardiging en overeenkomstigheid. 5. WTCB – Technische Voorlichtingsnota 210: Vocht in gebouwen – Bijzonderheden van opstijgend vocht. 6. WTCB – Technische Voorlichtingsnota 190: Bescherming van ondergrondse konstructies tegen infiltratie van oppervlaktewater. Foto’s: © WTCB Auteurs: Cauberg Niki en Benoit Parmentier (WTCB), opgesteld in het kader van de Technologische Dienstverlenging “Prestatiegerichte beton-

S3-S4

soorten in hybride constructies”, met steun van het IWT.

20-22-32

Disclaimer: De tabelwaarden in deze publicatie werden opgesteld op

WAI(0.50), LA

basis van de voorlopige versie van de Technische Voorlichtingsnota, en kunnen mogelijk nog licht wijzigen.

Upgrade in plaats van update. De TRILUX Aurista LED. Nieuw Licht maakt iets los.

Met de TRILUX Aurista hebben onze productontwikkelaars meer dan alleen een nieuwe inbouwarmatuur gecreĂŤerd. De combinatie van innovatieve reflectortechniek, lichtgeleidende elementen en zichtbare LEDâ&#x20AC;&#x2DC;s resulteert in een uniek designobject dat in iedere ruimte een meerwaarde betekent. De Aurista schept niet alleen een aangename werksfeer, maar zorgt ook voor een unieke lichtwerking dankzij de door TRILUX ontwikkelde LCL (LowContrast-Light)--technologie. Aangezien de armatuur een energiebesparing van wel 56 % kan opleveren, is de TRILUX Aurista een duurzame upgrade voor conventionele roosterinbouwarmaturen. www.trilux.be/aurista

REPORTAGE

Urbis

Zitbanken golven mee met rotondes De Grand-Place van Nijvel heeft een complete gedaante verwisseling ondergaan. Het plein werd op een elegante manier omgetoverd tot een openbare ruimte waar wandelen en verpozen centraal staan. Met haar Curl zitbanken - die de curves van de rotondes op de Grand Place volgen - gaf Urbis dit project mee vorm. Sobere inrichting, strakke lijnen De herinrichting van de Grand-Place van Nijvel kadert binnen de krijtlijnen van het stedelijk mobiliteitsplan. Architectenbureau DDV tekende voor het ontwerp. De indrukwekkende aanwezigheid van de Collegiale - de Nijvelse kathedraal - vroeg een sobere inrichting met zeer strakke lijnen. Het plein werd opgedeeld in diverse zones die elk hun eigen bestemming hebben. Hoofdbetrachting was niet langer de auto, maar wel de voetganger een centrale rol te geven op dit plein. Drie rotondes regelen de doorgang op en rond de Grand-Place. Op één van deze rotondes prijkt ‘Le Perron’, dat deel uitmaakt van het rijke Nijvelse gebouwenpatrimonium. Het voorplein van de Collegiale werd verlengd om het imposante voorgebouw van de kathedraal volledig

DIMENSION

VMZINC, de meest modieuze gevelbekl

tot zijn recht te laten komen. De bekleding van het plein in blauwsteen wordt geaccentueerd door een netwerk van LEDlichtpunten. Op andere plaatsen werd er gebruik gemaakt van tegels en leien in natuursteen. Enkel het wandelpad werd aangelegd in Gobertange composiet steen.

en gepoedercoat staal. De latten in tropisch hardhout worden in de breedterichting geplaatst en vastgeschroefd op het onderstel in RVS. Het ontwerp en de variërende golvingen van dit modulaire zitbanksysteem brengen harmonie in het Nijvelse project.

Variërende golvingen

Vijf verschillende configuraties

Om de voetgangerszones op de Grand-Place zo aangenaam en gebruiksvriendelijk mogelijk in te richten werden zitbanken en afvalbakken langsheen het wandelpad geplaatst. Met haar Curl zitbanken had Urbis een belangrijke inbreng in de nieuwe configuratie die door het Nijvelse architectenbureau DDV werd uitgetekend. De standaard elementen van dit modulaire zitbanksysteem kunnen worden aangepast in functie van het project. De zitbank kan worden opgebouwd uit diverse modules recht, gebogen concaaf/convex en met of zonder rugleuning - met een lengte van 1 m. Zowel zitbanken met een licht of een sterk gebogen radius behoren tot de mogelijkheden. De Curl zitbanken zijn samengesteld uit een zitvlak in tropisch hardhout dat bevestigd wordt op een onderstel uit verzinkt

Opmerkelijk is dat de zitbanken op de Grand-Place meegolven met de diverse rotondes. Het modulaire Curl-systeem maakt variabele lengtes mogelijk, de zitbanken werden dan ook telkens precies in functie van de beschikbare ruimte gepositioneerd. Uiteindelijk werden niet minder dan 5 verschillende Curl zitbank configuraties - over een totale lengte van 93 meter – uitgewerkt. Naast de Curl zitbanken leverde Urbis 20 afvalbakken, strategisch verspreid over de diverse zones van de Grand-Place, en 25 grote bloembakken - 92x92x100cm - uit staal en hout, uitgerust met een Ecoflor-systeem dat het mogelijk maakt om het aantal sproeibeurten drastisch te verminderen.

114668

www.urbisonline.be

p pireren o Laat u ins

ion.be

zincfash

VMZINC, de collectie die past bij elk bouwproject. Zink is dé bouwtrend van het moment. En dat is niet toevallig. Een VMZINC gevel- of dakbekleding geeft uw project een tijdloze uitstraling. Of u nu nieuw bouwt of renoveert, in een klassiek elegante of eigentijds strakke stijl. Zink heeft bovendien een onderhoudsvriendelijk en duurzaam karakter. Wist u bijvoorbeeld dat het 100% recycleerbaar is? Zorg dus dat u mee bent. Ontdek onze meest modieuze zinken gevel- en dakbekledingsystemen op www.zincfashion.be

DIMENSION

leding.

REPORTAGE

REPORTAGE SPECIALIST

De bouwheer verandert van gedachten en is niet meer van plan om het project verder uit te voeren. Hij verkoopt de plannen en de grond aan een andere opdrachtgever. Maar waar staat u als architect in dit verhaal? Wat zijn uw rechten en plichten?

Specialist aan het woord

Mijn opdrachtgever verkoopt zijn project Een belangrijke vraag in deze situatie is: zullen de nieuwe opdrachtgever en de architect samenwerken voor het verdere verloop van het project? Dit is in principe niet verplicht. Wil de architect wel met deze bouwheer werken? Of heeft deze bouwheer een andere architect in gedachten? En wat met de auteursrechten op het werk?

Is een ‘contractoverdracht’ mogelijk? De zogenaamde ‘contractoverdracht’ is als rechtsfiguur niet geregeld in het Burgerlijk Wetboek. Evenwel is er een tendens waarin wordt aangenomen dat zulke overdracht mogelijk is door een combinatie van de regels inzake de overdracht van de actieve bestanddelen van een overeenkomst en de regels inzake de overdracht van de passieve bestanddelen ervan. Om te spreken van een ‘volkomen contractoverdracht’ is de instemming van de architect als schuldeiser van de eerste opdrachtgever vereist. In dat geval zal de architectenovereenkomst verder worden uitgevoerd tussen architect en de overnemende opdrachtgever zonder dat de eerste opdrachtgever nog kan worden aangesproken. De architect dient met deze gang van zaken uitdrukkelijk akkoord te gaan. Daarentegen maakt men gewag van een ‘onvolkomen contractoverdracht’ wanneer de architect niet akkoord gaat. Dit heeft als gevolg dat de architect de eerste opdrachtgever kan blijven aanspreken tot betaling van datgene verschuldigd is.

Is doorverkopen een indicatie van opzegging?

DIMENSION

In de praktijk kan de overdracht aanleiding geven tot discussies. De architect is niet steeds vragende partij om ver-

der te werken met een (onbekende) opdrachtgever waarmee hij aanvankelijk niet heeft gecontracteerd. Daarnaast is het mogelijk dat de overnemende opdrachtgever niets te maken wil hebben met de eerste architect of dat hij zelf een andere architect heeft aangesteld. De architect kan dan zijn opdracht niet verder uitvoeren. In die optiek kan het doorverkopen van een project waarvoor de opdrachtgever een architectenovereenkomst had gesloten met een architect, gezien worden als een opzegging van deze overeenkomst. Teneinde elke betwisting te vermijden over de vraag of er sprake is van een opzegging, is het aangewezen dat in de architectenovereenkomst een clausule wordt opgenomen die stipuleert dat de overeenkomst niet kan worden overgedragen dan behoudens het uitdrukkelijk akkoord van alle partijen en dat bij gebreke aan zulk akkoord (vanwege de architect) de overdracht aanzien wordt als een opzegging van de overeenkomst door de opdrachtgever. Door de verkoop van het project geeft de opdrachtgever immers te kennen de architectenovereenkomst zelf niet meer te willen uitvoeren. De architect heeft in het geval van een opzegging recht op een opzegvergoeding die hem schadeloos moet stellen voor al zijn uitgaven, al zijn arbeid, en alles wat hij bij de opdracht had kunnen winnen (zie artikel 1794 Burgerlijk Wetboek). Concreet betekent dit dat de opdrachtgever de architect moet betalen voor de reeds geleverde prestaties en de winst die de architect had kunnen maken wanneer het project voltooid zou zijn geworden. Het is daarbij aan de architect om zijn schade te bewijzen. Dit is dikwijls geen evidente kwestie nu het niet vanzelfsprekend is om aan te tonen wat de winstmarge is die de architect bij een bepaald project had kunnen realiseren. Indien daarover discussie bestaat, zal een gerechtsdeskundige dit alles in gebeurlijk geval onderzoeken en de gederfde winsten van de architect begroten.

www.wever-ducre.com

visit our new website

LOPE WALL

LOPE FLOOR

INCH

W&D_Advertisement_2012-05.indd 15

Om discussies over de omvang van de schadeloosstelling te vermijden, kan deze bij ondertekening van de overeenkomst reeds worden bepaald. Zo kan worden gestipuleerd dat in geval van verbreking van de overeenkomst door de opdrachtgever een forfaitaire vergoeding verschuldigd is van bv. 20% van het ereloon verschuldigd voor het overblijvend deel van de opdracht van de architect. Voordeel van zulke clausule is dat de architect zijn schade niet in concreto dient te bewijzen. Wanneer er sprake is van een verbreking dient de architect melding te maken van het feit dat hij van zijn opdracht is ontheven aan de vergunningverlenende overheid en de Raad van Orde. Bovendien moet hij de opdrachtgever informeren dat er geen werken mogen worden uitgevoerd zonder controle door een architect.

Wat met het auteursrecht? Tegen het louter doorverkopen van het ontwerp, kan de architect zich moeilijk verzetten. Wel komt de creatie van de architect in aanmerking voor auteursrechtelijke bescherming doch enkel in de mate deze creatie voldoende origineel is en reeds in bepaalde mate concreet werd uitgewerkt. De architect bezit als auteur het exclusief recht op reproductie en adaptatie van zijn werk. Het reproductierecht houdt onder meer in dat de architect zich kan verzetten tegen de reproductie van zijn werk met inbegrip van het omzetten van een tweedimensionaal plan in een driedimensionaal ontwerp. De architect kan zich derhalve verzetten tegen de verdere uitvoe-

MILES

25.05.12 14:28

ring van zijn plannen. Dit lijkt volkomen gerechtvaardigd te zijn in het geval waar de architect nog niet is betaald voor zijn ontwerpen. In de mate dat de verbintenissen ten aanzien van de architect zijn voldaan (hij is volledig betaald voor zijn prestaties) heeft de architect in principe dezelfde mogelijkheid om zich te verzetten. Evenwel kan zich in deze laatste hypothese de vraag stellen of de vordering tot stopzetting van het gebruik van de plannen geen rechtsmisbruik uitmaakt. Dit zal geval per geval door de rechter worden beoordeeld afhankelijk van de specifieke omstandigheden van het dossier. De rechter zal daarbij een afweging maken van de belangen van partijen en zich de vraag stellen of de architect de eerder gesloten architectenovereenkomst niet zinledig maakt door zich te beroepen op zijn exclusief reproductierecht. Indien de rechter van oordeel is dat de architect zich schuldig maakt aan rechtsmisbruik, bestaat de sanctie er in beginsel in dat de architect een schadevergoeding verschuldigd is die overeenkomt met (een deel van) de reeds ontvangen erelonen. Joris Wouters, GSJ advocaten DIMENSION

new product highlights

REPORTAGE

Met haar ‘Model Home 2020’ project heeft VELUX op zes plaatsen in Europa een CO2-neutrale woning gebouwd. Deze Model Homes moeten netto-energieproducerend en comfortabel zijn. In de experimentele woning in de Parijse voorstad Verrières-le-Buisson is het spel van hellende dakvlakken opvallend. Het dak wordt gebruikt als bron van licht, verse lucht en energie. Spel van hellende dakvlakken Op Batibouw riep de Europese Commissaris voor het Klimaat op aan een versneld tempo werk te maken van de Europese 2020-doelstelling. “Zeker in gebouwen waar 40 procent van de totale energieconsumptie wordt verbruikt, zijn er oplossingen – zoals de Model Homes van VELUX – voorhanden”, aldus Connie Hedegaard. Deze experimentele woningen in Denemarken, Oostenrijk, Groot-Brittannië, Duitsland en nu ook Frankrijk worden gedurende één jaar door een testgezin bewoond. Alle relevante parameters worden zorgvuldig geregistreerd om het comfort gevoel in kaart te brengen. Ir.arch. Jeroen Geuens van VELUX Belgium: “In Maison Air et Lumière is het spel van hellende dakvlakken opvallend. Hier wordt het dak gebruikt als bron van licht, verse lucht en energie. Door het dak slim te gebruiken wordt er als het ware een vijfde gevel gecreëerd. De hellingshoek en de oriëntatie van het dak werden in functie van omgevingstemperaturen aangepast om maximaal van daglicht en zonne-energie te kunnen genieten. Het modulaire architecturale concept dat werd gehanteerd, kan ook in andere omgevingen – landelijk, kleine of grote woning - worden toegepast, uiteraard rekening houdend met de positie van het huis en de ramen ten opzichte van de zonen windrichting.”

Venster-vloerverhouding van 1:3

DIMENSION

Dit flexibele bouwconcept uit zich ook in de binneninrichting. Via dakvensters van verschillende grootte komt het licht in de juiste richting en hoeveelheid binnen. Dit resulteert in een speelse binneninrichting, met afwisselend individuele en gemeenschappelijke ruimtes op de niveaus. Het huis telt anderhalf verdiepingen en een bewoonbare oppervlakte van 130 m². Vermits de niveaus in functie van de perceelhelling liggen ontstaat er een tussenverdieping tussen het gelijkvloers en de eerste verdieping. Daglicht is dé cruciale factor in deze woning. Met een venster-vloerverhouding van 1:3 baden de

Velux

Slim dak als vijfde gevel ruimtes van Maison Air et Lumière de hele dag in het licht en vermindert de vraag naar kunstlicht. De precieze hoeveelheid licht en de verdeling daarvan werden berekend aan de hand van de VELUX Daylight Visualizer software. Via deze tool kan iedere gewenste ruimte driedimensionaal worden samengesteld, kunnen dakvensters worden toegevoegd en de effecten van daglichttoetreding in ruimten vooraf worden gevisualiseerd.

Sensoren in actieve gevel Een hybride systeem van natuurlijke en mechanische ventilatie zorgt voor een gezond binnenklimaat, door warmteterugwinning in de winter, en door natuurlijke ventilatie wanneer er geen behoefte is aan verwarming. De betonplaat van het Maison Air et Lumière is aangebracht op een aarden platform die de woning van beneden geïsoleerd houdt. Ook al is de dakconstructie onconventioneel, toch is de houtskeletstructuur efficiënt geïsoleerd. Het zuidelijk gerichte dak is uitgerust met zonnecollectoren, verbonden met een warmtepomp voor sanitair warm water en vloerverwarming. Bij maximale zonnewinst ligt de warmtevraag op minder dan 15 kWh/ m² per jaar. De verwarmingstijd bedraagt ongeveer 1500 uur per jaar. De 35 m² fotovoltaïsche cellen in het dak leveren de energie voor de elektrische verlichting, apparaten en multimedia-apparatuur. Sensoren in de actieve gevel reageren op veranderingen in de buitentemperatuur en de zonneintensiteit, en dringen het elektriciteitsverbruik verder terug. Rolluiken, bijvoorbeeld, worden automatisch bediend om het binnen koel te houden. Maison Air et Lumière is uitgerust met geautomatiseerde VELUX-dakvensters en bovenlichten. De erkerruimte bedraagt meer dan 33 procent. Verder zijn er 2 lichttunnels en 8,4 m² zonnecollectoren van VELUX. www.velux.com/sustainable_living/model_home_2020 www.viz.velux.com

VRF TECHNOLOGIE / 2-PIJPSSYSTEEM

Dankzij geavanceerde techniek aan de top De wereldwijd unieke VRF R2-reeks van Mitsubishi Electric koelt en verwarmt tegelijk grote gebouwen met warmterecuperatie. Het gepatenteerde 2-pijpsconcept kan tot 50 individueel aanstuurbare binnenunits combineren met slechts één City Multi buitenunit via de centrale BC-controller. De nieuwe VRF R2-buitenunit met XL-omkasting is uitgerust met grotere warmtewisselaars. Zo garanderen we u topwaarden als het op energie-efficiëntie aankomt – met exact hetzelfde lage geluidsniveau.

Een flexibel ontwerp, een vereenvoudigde installatie en een energiezuinige werking! De grote waaier binnenunits, de lange leidinglengtes en aansluitbare watermodules maken van de bijzonder efficiënte R2-reeks een veelzijdige serie voor een gezond binnenklimaat.

www.mitsubishi-electric.be

ACTUA

Vitruvius Vervolmakingscursus energieprestatie regelgeving EPB-verslaggeving is een specialiteit op zich. Maar de energieprestatieregelgeving raakt onvermijdelijk verweven met de architectenpraktijk. Een basiskennis van deze regelgeving is een must voor elke architect. Maar wie streeft naar energetisch verantwoorde projecten, dient zich meer te verdiepen. Zo wordt geïntegreerd ontwerpen gemakkelijker en zijn pareltjes van energiezuinige projecten mogelijk. In april-meijuni konden architecten zich in Mechelen vervolmaken in de EPB materie. De knepen van de energieprestatieregelgeving werden aangeleerd via een combinatie van theorielessen en praktijkgerichte inoefening op pc. Dit gespreid over 10 lesmomenten. Gezien de grote interesse groeide de wachtlijst snel en werd een nieuwe reeks gelanceerd in september, regio Gent.

Renovatiedag brengt 6.000 bezoekers op de been

DIMENSION

De veertiende editie van de Vlaamse Renovatiedag bracht zondag 20 mei opnieuw duizenden enthousiaste toekomstige verbouwers op de been. In de bijna 80 te bezoeken woningen dienden zich alles samen ruim 6.000 bezoekers aan, goed voor meer dan 24.000 bezoeken. Het gros van hun vragen aan de architecten en eigenaars had betrekking op het thema energiezuinig renoveren. De bezoekers toonden zich opgetogen over het gevarieerde aanbod aan te bezichtigen woningen. Zij wisten de gastvrijheid en de mogelijkheid om hun vragen voor te leggen zeer te appreciëren. Uit die vragen blijkt dat toekomstige verbouwers de boodschap hebben begrepen dat we zuiniger moeten omspringen met onze energiebronnen. De hoge energieprijzen indachtig informeerden ze zich bij de architect over de mogelijkheden om energiezuinig te verbouwen. Het isoleren van het dak, plaatsen van hoogrendementsbeglazing en het isoleren van de bestaande muren staan bovenaan hun verlanglijstje. Daarnaast verloren de bezoekers het belang van een prettige woonomgeving niet uit het oog. Tijdens de rond-

leidingen stelden ze duizend-en-een vragen over het materiaalgebruik en de architecturale ingrepen. Daar draait dan ook alles om op de Renovatiedag: inspireren & informeren. www.renovatiedag.be

Meer dan 300 architecten op infoavonden ‘Efficiënt verwarmen van grote ruimtes’ De term grote ruimtes beslaat een breed spectrum: sporthallen, atria, logistieke gebouwen, industriële loodsen, showrooms, maar ook scholen, kantoorgebouwen, lobby’s, bioscoopzalen, musea,… Door hun omvang bieden ze zowel economisch als ecologisch een groot besparingspotentieel wat verwarming betreft. Grote hoogtes, wisselende en intensieve bezetting, grote glasoppervlakken,… zorgen voor extra uitdagingen. Ook de aard van een project -nieuwbouw of renovatie- zal de keuze voor een verwarmingssysteem bepalen. De NAV infoavonden ‘Verwarmen van grote ruimtes’ in april kenden een ruime opkomst. Frederik Heedfeld (Studiebureel Heedfeld) gaf de aftrap van de sessies met een ruim overzicht van diverse mogelijke technieken. Dit met een analyse met de plus- en minpunten en het toepassingsgebied. Tweede spreker was Bram De Meester (Arcadis) die een aantal concrete cases naar voor bracht, met de link naar energieberekeningen en -winsten. Als afsluiter voor het informatieve gedeelte werden een aantal huidige systemen op de markt voorgesteld. Het informele gedeelte bestond uit een gezellige receptie, met mogelijkheid tot bezoek van de standen van de partners: Bulex, Echo, Eandis, Henco, GEA Happel, Schwank. Architecten en studiebureaus konden deelnemen in Leuven, Kortrijk en Melle.

Vitruvius cursus: Het platte dak

Van een kleine aanbouw tot een gebouwencomplex, telkens wordt u geconfronteerd met platte daken. Een goede kennis van de mogelijke plat-dakconcepten is noodzakelijk voor een architect.

Een totale benadering van uw visie

nav partners 2012:

Kleidakpannen

The future of Glass since 1665 www.saint-gobain-glass.com

www.ar-co.be

www.xella.be

www.rockwool.be

The future of Glass since 1665 www.saint-gobain-glass.com The future of Glass since 1665 www.saint-gobain-glass.com

www.ar-co.be www.ar-co.be

Bouwverzekeringen: onze ervaring, uw zekerheid www.protect.be Bouwverzekeringen:

The future of Glass since 1665 www.saint-gobain-glass.com www.rockwool.be

www.rockwool.be www.xella.be www.xella.be

www.rockwool.be

www.renson.be Innovation is a tradition www.renson.be www.comap.be www.renson.be

www.c3a.be

www.c3a.be www.colorcoat-online.com www.c3a.be

onzeBouwverzekeringen: ervaring, uw zekerheid www.xella.be www.protect.be onze ervaring, uw zekerheid www.protect.be

www.velux.be

www.velux.be www.c3a.be www.velux.be

Bulex … ik kick op warmte !

Bulex … ik kick op warmte Bulex ! …www.bulex.be Bulex … ik www.sika.be kick op warmte ! ik kick op warmte ! www.sika.be www.bulex.be www.bulex.be www.sika.be www.bulex.be

www.reynaers.be

www.sika.be www.reynaers.be www.reynaers.be

www.cbr.be

www.atab.be www.cbr.be www.cbr.be

Kleidakpannen

www.derbigum.be Bouwverzekeringen: onze ervaring, uw zekerheid www.protect.be www.derbigum.be www.derbigum.be

www.gira.be

www.gira.be www.velux.be www.gira.be

www.henrad.com

www.cbr.be www.henrad.com www.henrad.com

Kleidakpannen

www.koramic.com

www.inter-ceram.be www.koramic.com www.koramic.com

www.masser.be

www.masser.be www.eurosunkeukens.be www.masser.be

www.koramic.com

www.masser.be

www.nav.be www.silestone.com www.nav.b www.nav.be www.nav.be

www.nav.be

ACTUA

De cursus ‘Het platte dak: een performante constructie van concept tot uitvoering’ gaf 120 architecten wegwijs in: Welke materialen kan u combineren in uw dakopbouw? Waar zitten de aandachtspunten naar stabiliteit? Wat met installaties op het dak? Hoe gaat u om met de renovatie van een bestaand plat dak? Aansluitingen en doorboringen zijn kritieke punten die uw aandacht vragen. En wanneer kiest u voor een gravitaire afvoer of een afvoerinstallatie onder druk? Hoe ziet de dakopbouw bij groen- en waterdaken eruit? Zowel in Leuven als in Gent konden geïnteresseerden terecht voor deze cursus over 2 namiddagen.

Vitruvius cursus: Energiezuinige technieken voor de architect

Een systeem of techniek is nooit energiezuinig op zich. Correcte toepassing, dimensionering, uitvoering en afstelling zijn cruciaal. Zowel bij verwarming, ventilatie en verlichting zijn er diverse mogelijkheden. Als ontwerper moet je keuzes maken op basis van bezettingsgraad, werkingssnelheid, onderhoud, efficiëntie,… Welke systemen zijn toe te passen en rendabel bij nieuwbouw en renovatie? En wat leveren deze technieken op in functie van EPB? Tijdens twee namiddagen kwamen vijf specialisten aan bod over de thema’s ‘Verwarming, ventilatie en verlichting’. NAV energieconsulent Benny Craenhals bekeek de integratie van deze technieken in de energieprestatieregelgeving. Een 140tal architecten kwam zich bijscholen. Deelnemen kon in Leuven of Gent.

In 5 sessies worden de deelnemers bijgeschoold op het vlak van strategie, financieel beleid, HRM, leiderschap skills en timemanagement. Hierbij wordt telkens de theorie aangevuld met verhalen uit de praktijk. Deze sessies konden op grote interesse rekenen. In enkele dagen tijd waren reeds 78 architecten ingeschreven en waren de drie locaties (Gent, Leuven en Antwerpen) volzet. In maart ging deze opleiding van start. De deelnemers konden reeds heel wat opsteken van de eerste twee sessies. Na een korte pauze in de paasvakantie werd de opleiding in april en mei verdergezet.

620 deelnemers voor infosessies bouwaanvraagdossier

Het opstellen van een bouwaanvraag is al lang geen eenvoudige opgave meer. Daarom organiseerde NAV, samen met BVA en de Vlaamse Overheid, hierover een reeks infoavonden in april. De deelnemers werden geïnformeerd over de nieuwe instrumenten die werden ontwikkeld om de architect beter voor te bereiden. Dit gebeurde door adviseurs van het Departement Ruimtelijke Ordening. Zij hadden het verder ook over de samenstelling en inhoudelijke invulling van de verschillende soorten vergunningsaanvragen (o.a. de melding). Tenslotte probeerde meester Yves Loix (GSJ advocaten) de aanwezigen nog een beter inzicht te geven in het afwegingskader van de vergunningen. Deze infoavonden gingen door in Gent, Antwerpen, Brugge, Leuven en Hasselt. Op deze avonden werden in totaal 620 deelnemers verwelkomd.

NAV geeft architecten inzicht in het bureaumanagement

DIMENSION

In de context van het continuïteitsproject ‘inGroeien in een Ontwerpomgeving’ merkte NAV dat er bij architecten vaak nog een gebrek aan management skills en -kennis is. Dit is voor mogelijke intreders een grote drempel om de stap tot zaakvoerder te zetten. Voor huidige zaakvoerders belemmert dit vaak de groei of een efficiënte werking.

Voor alle actuele NAV initiatieven, bekijk de kalender op www.nav.be Voor Vitruvius cursussen kun je terecht op www.vitruviusacademy.be

ACTUA

De drukkende aansprakelijkheid, het gebrek aan commerciële bewegingsvrijheid en de administratieve rompslomp waren de thema’s van het eerste Architectencongres dat NAV op 7 juni jongstleden organiseerde in de Gentse Handelsbeurs. Ruim 400 geïnteresseerden woonden het congres bij. VRT-journalist Wim De Vylder kondigde als eerste spreker meester Rik Honoré aan. Die betoogde dat alleen een wijziging van de fameuze wet van 1939 iets kan veranderen aan de situatie van de architect. In een eerste panelgesprek werd hier verder op ingegaan. De aansprakelijkheid is groot, de uitbreiding van de verplichte verzekering naar andere bouwpartners lijkt niet meteen voor morgen en samenwerking tussen architecten onderling en met andere bouwpartners is de boodschap. Kort werd ook de situatie van de architect in Nederland geschetst. Daar is de inzet van een architect niet verplicht, neemt de aannemer meer taken over omdat hij meestal met resultaatsverbintenissen werkt, en liggen voor de architect de verzekeringspremies lager en de verdiensten hoger. De discussie werd afgesloten met een stemming over enkele aansprakelijkheidtopics. Negen aanwezigen op tien vonden dat de architect de werfcontrole aan een niet-architect moet kunnen uitbesteden. 64% gaf de NAV het mandaat om de wet van 1939 bij te sturen. Danny Windmolders maakte hier meteen de kanttekening bij dat NAV nooit cavalier seul zal spelen, maar altijd met de rest van de sector zal overleggen. Architect Patrick Lootens (POLO architects) leidde het tweede thema, de commerciële bewegingsvrijheid, in met de stelling dat de architectuur de laatste decennia aan kwaliteit heeft gewonnen, maar dat de architect in de kou is blijven staan. Via vragen aan de zaal werd gepeild naar de gewenste verruiming van de werkingsmogelijkheden. De aanwezige architecten

Administratieve lasten Het thema administratieve lasten werd ingeleid door de resultaten van een NAV-internetenquête. De administratieve last is te groot (97%), de laatste vijf jaar is het er helemaal niet beter op geworden (78%) en de grootste pijnpunten zijn in dalende volgorde monumentenzorg/erfgoed, de epb-regelgeving, de wetgeving overheidsopdrachten en de veiligheidscoördinatie. Een tweede panel reageerde op de enquête. Architect Koen Willem schetste de lawine aan recente wetgeving, met als laatste klap op de vuurpijl het voorstel om de inbraakbeveiliging verplicht mee in de bouwvergunning op te nemen. Hilde Masschelein, gedelegeerd bestuurder van Bouwunie, vulde het lijstje voor de aannemers aan met de sociale wetgeving, de vele vergunningen die tot tijdverlies leiden, en de recent ingevoerde whereabouts. Architect Koen Willem zag in de epb-regelgeving vooral problemen met de software, de veel te snelle evolutie, de te grote nadruk op dure technieken en op de individuele woning. VEA-directeur Luc Peeters ontkende niet dat er veel regels zijn, maar noemde die broodnodig om effectief aan handhaving te kunnen doen. Luc Martens, voorzitter van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten VVSG en burgemeester van Roeselare, pareerde de kritiek op de vele lokale verordeningen met de tip dat architecten zich in een vroeg stadium moeten informeren bij de gemeente, en dat een streven naar een meer uniforme aanpak alleen maar tot een hele rist uitzonderingen zou leiden die alles nog ondoorzichtiger zouden maken. Aansluitend op het debat presenteerde Koen Willem 10 concrete actiepunten die u, evenals een uitgebreid verslag, terugvindt op www.architectencongres.be. DIMENSION

08Het eerste Architectencongres

vonden telkens met een ruime meerderheid dat de architect samen met de aannemer financieel moet kunnen participeren in een PPS-project, dat hij de commerciële partner moet kunnen zijn van een promotor die vastgoed verkoopt en dat het echt niet nodig is dat alle zaakvoerders van een architectenvennootschap zelf ook architecten zijn. Als afsluiting van dit eerste deel pleitte NAV-voorzitter Danny Windmolders voor een aan de huidige realiteit aangepast werkkader, zonder het monopolie op te geven.

REPORTAGE

Onlangs stelde Itho Daalderop haar nieuwe HP Cool Cube warmtepomp oplossing voor in de Lofts Ter Bachte, een kleinschalig, eigentijds loftproject in Bachte-MariaLeerne, een schilderachtige deelgemeente van Deinze.

Itho Daalderop

Hybride lucht water warmtepomp met topkoeling voor loft De voorstelling van de nieuwe warmtepomp vond plaats in de ruime loft-penthouse van dit gebouw, een ontwerp van Architectengroep Atelier4 uit Gent. Het aansluitend houten terras van 150 m² biedt een prachtig panorama op de achterliggende weilanden. De bouwheer opteerde voor de HP Cool Cube van Itho Daalderop, een nieuwe hybride lucht water warmtepomp die uit 2 delen bestaat: een warmtepompdeel en een CV-deel. Marc Meeus, Technical Director van Itho Daalderop België: “Met de HP Cool Cube en de HP Cube brengen we 2 vrijwel identieke, hybride lucht water warmtepompen op de markt. De koelfunctie maakt het verschil. De nieuwe Cool Cube kan zorgen voor topkoeling, de HP Cube niet. Bij de HP Cube en de Cube One zijn er 3 CV-zones mogelijk, en kan de Cube One links of rechts van de HP Cube geplaatst worden. Bij de HP Cool Cube - combineerbaar met een zonneboilersysteem - en de Cube One is er topkoeling mogelijk. Opmerkelijk aan het Cube One gas gedeelte bij beide oplossingen zijn verder de afwezigheid van een driewegklep en een platenwisselaar, en het bijzonder onderhoudsvriendelijke karakter van het toestel.”

raturen op te wekken, en doet dit met een hoger energetisch rendement. Doordat er bij vloerverwarming een groot stralingsoppervlak is met een lagere temperatuur kan - bij goed geïsoleerde woningen - de vloer koud aanvoelen door de lage cv-temperatuur. Daarom moet de vloerverwarming per vertrek transmissiedekkend zijn.”

Geluidsarm Naast een goede installatie vormt de plaats van het toestel in de woning de basis voor een optimale werking. Indien de Cube One en HP Cool Cube worden geïnstalleerd in een kast of technische ruimte met voldoende geluidsisolatie, bijvoorbeeld gipsblokkenwanden van 10 cm dik, met een goed sluitende deur, varieert de geluidsproductie van 40 dB tot 46,5 dB. In de aangrenzende verblijfsruimten mag het geluidsniveau - bij nieuwbouw - niet meer dan 30 dB bedragen. Voor de ophanging van de installatiedelen ontwikkelde Itho Daalderop een speciaal montageframe. Een andere mogelijkheid is het systeem aan een vlakke stenen wand met een soortelijke massa van 200 kg/m² te bevestigen, zeker niet op een gips- of houtwand.

Hoog tapwaterrendement

DIMENSION

Bij beide Itho Daalderop oplossingen onttrekt en transporteert het warmtepompdeel warmte uit de buitenlucht, eventueel aangevuld met ventilatie lucht, naar de woning. De energie vanuit deze luchtstroom wordt door de warmtepomp overgedragen aan het water van het afgiftesysteem en verwarmt op die manier de woning. De CV-ketel zorgt voor warm tapwater en verwarmt bij, of neemt over, als het bijvoorbeeld hard vriest. Zo is er altijd voldoende warmte en wordt er toch op energiekosten bespaard. Met behulp van het twee-zones-systeem kunnen de slaapkamers een ander afgiftesysteem - hogetemperatuurverwarming - krijgen dan de begane grond - lagetemperatuurverwarming. Meeus: “Door het gebruik van lagetemperatuurverwarming wordt de energiebesparing die met de HP Cube wordt gerealiseerd, verdergezet. Tussen bron- en afgiftetemperatuur is er slechts een klein verschil. De warmtepomp hoeft slechts lagere tempe-

Speciale buitenvoeler Het warmtepomp-deel en cv-deel zijn eenvoudig te koppelen. Het cv-deel kan zowel links als rechts van het warmtepomp-deel worden gemonteerd. Zo kan gekozen worden voor een optimale plaatsing van de luchtkanalen. De HP Cool Cube wordt weersafhankelijk geregeld: de watertemperatuur wordt aangepast aan de temperatuur buiten. Deze kan worden opgemeten via een speciale buitenvoeler. De Cenvax CC5000 modulerende thermostaat regelt – naast de centrale verwarmingsinstallatie -, modulerend, ook de HP Cool Cube op basis van de gemeten en gewenste ruimtetemperatuur. De koelfunctie kan eveneens ingesteld worden met de Cenvax CC5000. www.ithodaalderop.be www.atelier4.be

Welkom in het leven, welkom thuis. ABB-Welcome, de nieuwe deurcommunicatie.

De nieuwe deurcommunicatie – ABB-Welcome. Biedt fantastische perspectieven met XXL-touchdisplay. Een combinatie van comfort, veiligheid en efficiëntie – en ook nog eenvoudig te installeren. Voor meer informatie surf naar www.abb.be

ABB n.v. Hoge Wei 27, B-1930 Zaventem Tel. +32 (0)2 718 63 11, Fax +32 (0)2 718 66 66

ABB adv welcome dimensionA5BE 2012.indd 1

ROOFMATE LG-X ROOFMATE LG-X ROOFMATE LG-X ››› ››› ››› ›››

18-01-12 15:33

ROOFMATE™ LG is een unieke combinatie van ROOFMATE™ LG is een unieke combinatie van van ROOFMATE™ is een unieke combinatie thermische isolatie enLGballast. ROOFMATE™ LG-X is een unieke combinatie van thermische isolatie en één ballast. thermische isolatie en ballast. De isolatieplaat is aan zijde voorzien thermische isolatie en ballast. De isolatieplaat is aan één zijde voorzien isolatieplaat is aan één zijde voorzien van een De laag gemodificeerd en vezelgewapend De isolatieplaat is aan één zijde voorzien van een laag gemodificeerd en vezelgewapend van een laag gemodificeerd en millimeter. vezelgewapend beton met een dikte van minimaal 10 van een laag gemodificeerd en vezelgewapend beton een dikte vanen minimaal 10 millimeter. beton met eenmet dikte van minimaal 10 millimeter. Het totale gewicht van isolatie ballast bedraagt beton met een dikte van minimaal 10 millimeter. Het totale isolatie bedraagt Het gewicht van 2isolatie en2ballast bedraagt (25van kg/m ). enenballast niet totale meer dan 250gewicht N/m Het totale gewicht van ballast bedraagt 2 isolatie 2 2 kg/m2). niet meer dan 250 N/m (25 ). niet meer dan 250 N/m (25 kg/m niet meer dan 250 N/m2 (25 kg/m2). ROOFMATE LG is een ideale oplossing voor ROOFMATE LGideale is eenoplossing ideale oplossing voor ROOFMATE LG isdie een voor dakconstructies niet zijnoplossing op een voor ROOFMATE LG-Xberekend is een ideale dakconstructies die niet berekend dakconstructies die niet berekend zijn locaties opzijn eenop een zware ofdakconstructies additionele ballast. Ookberekend voor die niet zijn op een zware of additionele ballast. Ook voor locaties zware of additionele ballast. Ook voorislocaties waar het moeilijk of zelfs onmogelijk omvoor grind zware of additionele ballast. Ook locaties waar het moeilijk of zelfs onmogelijk is om grind waar het moeilijk of zelfs onmogelijk is om grind op het dak te het brengen, biedt ROOFMATE LG een waar moeilijk of zelfs onmogelijk is om grind op het dak te brengen, biedt ROOFMATE LG een op het dak te brengen, biedt ROOFMATE LG een geschikte opoplossing. het dak te brengen, biedt ROOFMATE LG-X een geschikte oplossing. geschikte oplossing. geschikte oplossing.

voor lichtgewicht omkeerdak voor het lichtgewicht omkeerdak ›››het voor het lichtgewicht omkeerdak voor voor dakrand-opstanden ›››dakrand-opstanden voor dakrand-opstanden

RAVAGORAVAGO PLASTICS N.V. PLASTICS N.V. Moerenstraat 89, 2370 Arendonk RAVAGO PLASTICS N.V. Moerenstraat 89, 2370 Arendonk Tél : (014) Tél 67 :20 Moerenstraat 89,012370 Arendonk (014) 67 20 01 Fax::(014) (014)Fax 6720 22 67 21 22 Tél 67 01 :21 (014) E-mail : finprod@ravago.com E-mail finprod@ravago.com Fax : (014) 67 21:22 E-mail : finprod@ravago.com

®™ Handelsmerk van The Dow Chemical (“Dow”) of van een tot de behorende vennootschap. ®™ Handelsmerk van TheCompany Dow Chemical Company (“Dow”) of Dow-groep van een tot de Dow-groep behorende vennootschap. ®™ Handelsmerk van The Dow Chemical Company (“Dow”) of van een tot de Dow-groep behorende vennootschap.

www.styrofoam.be www.styrofoam.be www.styrofoam.be

REPORTAGE

Riello

Warmtepomp en vijver verwarmen De Kromme Boom

perfecte bouwschil, enkel de passiefhuisnorm was net iets te hoog gegrepen. Voor de technieken (sanitair, vloerverwarming, ventilatiesysteem D) kon onder meer op de goodwill van groothandel in sanitair en verwarming Blanco uit Wetteren – die met onder meer Riello samenwerkt – worden gerekend.

De vijver…

In het psychopedagogisch zorgproject De Kromme Boom wordt de laatste hand gelegd aan een nieuw gebouw, opgetrokken rond een modulair zeecontainersysteem. Deze ‘alternatieve passiefwoning’ wordt verwarmd door een water water warmtepomp van Riello die gevoed wordt door de nabijgelegen vijver. Eigenzinnig De Kromme Boom in Oostakker staat open voor mensen die in een echte noodsituatie verkeren. Het betreft een eigenzinnig psychopedagogisch project voor mensen die niet kunnen aarden binnen de reeds aanwezige voorzieningen van het zorgsysteem. Marnix Boes, voorzitter van De Kromme Boom: “Het nieuwe gebouw zal voornamelijk functioneren als therapiegebouw, ontvangstruimte voor ouders en familie en conciërgerie. Dit project kan alleen gerealiseerd worden dankzij de steun van heel wat sympatisanten en bedrijven, en de handenarbeid van onze residenten.”

Recuperatiematerialen

DIMENSION

Het gebouw werd ontworpen door architect Rudi Coopman van het gelijknamige Gentse architecten- en studieburo. Het concept is gebaseerd op het Trîdom-systeem, een modulair bouwsysteem waarbij alle componenten waaruit het gebouw is opgebouwd, vervoerd worden in één container die mee wordt ingebouwd in het Trîdom-gebouw. De realisatie kan volledig op manuele basis en door niet-professionelen worden uitgevoerd. Op maat van de mensen van De Kromme Boom als het ware. Het skelet van de woning bestaat volledig uit recuperatiematerialen, gaande van C-profielen, isolatiewol, vloerisolatie tot driedubbel glas. Met als resultaat: een

Steve De Schuyteneer, verantwoordelijke projecten collectief en industrie bij Riello: “Initieel was het de bedoeling om fotovoltaïsche panelen te plaatsen en met een lucht water warmtepomp te werken. Voor deze oplossing was de oriëntatie van de woning evenwel niet optimaal. Een andere mogelijkheid bestond erin een water water warmtepomp te installeren. Investeren in een geothermische warmtepomp is op zich niet duur. Het installeren ervan en vooral het uitvoeren van de boringen is dat wel, zeker als het over een groot vermogen gaat. Gezien het beperkte budget zochten we een andere manier. In de vijver die op een 50-tal meter van het nieuwe gebouw ligt, vonden we een geschikt alternatief. De oplossing bestaat uit een Riello HP GEO warmtepomp van 8 kW en een zonneboiler - combi buffervat - van 1000 liter, dit in combinatie met 6 vlakke zonnepanelen. Door een grondige studie van alle parameters - onder meer de diepte van de vijver en de ijsvorming in de regio - kon de warmtepomp optimaal worden gedimensioneerd door installateur Dirk De Caluwe uit Merelbeke.

… of het zwembad “Normaal wordt de Riello HP GEO toegepast bij nieuwbouw of totaalrenovatie, en bijvoorbeeld ook bij woningen uitgerust met een zwembad. De water water warmtepomp verwarmt dan in de zomer het zwembad, in de winter de woning. Het is een compacte machine die de warmte opneemt vanuit een warmtebron, bijvoorbeeld een gesloten glycolwaterkring van een geothermische sondering, die de warmte aan de bodem onttrekt. De warmtepomp kan ook warmte onttrekken aan bronwater, grondwater, een waterloop of eventueel een vijver, zoals hier het geval is. De warmte wordt rechtstreeks opgenomen via een open kring of idealiter via een warmtewisselaar met waterafscheider”, aldus De Schuyteneer. www.riello.be www.blanco.nu

RIELLO Riello S.A./N.V. - Waverstraat 15 - 9310 Moorsel - T: 053/769.030 - F: 053/789.440 - info@riello.be - www.riello.be

EVENT

Design September Brussel Designaficionado’s riskeren dit najaar een fatale overdosis. Naast Interieur 2012, waarover u elders meer leest, ruimt Brussel de straten, pleinen en geesten voor de zesde editie van Design September. Belgische en internationale designers nodigen u een hele maand lang uit voor een creatieve clash tijdens meer dan 100 culturele en commerciële evenementen. Architecten en interieurarchitecten kunnen zich inschrijven voor een VIP-tour van een halve of hele dag langs de deelnemende shops, om daar de nieuwste designproducten te ontdekken. Doen! Tentoonstellingen

DIMENSION

Design September hanteert een brede, inclusieve aanpak waarin plaats is voor architectuur, meubels, objecten, textiel en grafische vormgeving. Het evenement heeft een culturele en een commerciële zijde en is opgebouwd rond vier grote thema’s: tentoonstellingen, lezingen, opendeurdagen en shops. Voor de lange lijst met tentoonstellingen verwijzen wij u naar www.designseptember.be. Interessant is onder andere de productievideo die het ontwerp en de fabricatie toont van de bank ‘Atom’, een architecturaal zit- en ligmeubel in een schaal van hoogstens 30 mm dik polymeerbeton. Wolfgang Bregentzer (www.wbdesign.be) ontwierp deze bank speciaal voor de tentoonstelling ‘Architectonic’ (Atomium, 2012) als hommage aan het werk van de ingenieur. Het meubel is vervaardigd in een oplage van tien exemplaren. Het heeft een zo groot mogelijke overspanning met zo weinig mogelijk steunpunten en zonder metalen wapening, en weegt verrassend licht. Te ontdekken in het Atomium. Veelbelovend is ook de tentoonstelling over het werk van de Spaanse architecten Elii (www.elii.es) in het CIVA, meer bepaald over hun concept van een dynamisch, evoluerend en interactief stedelijk landschap. Wie houdt van interieurarchitectuur, moet zeker even passeren in het Vintage Hotel waar een kamer is omgetoverd tot een Airstream room (www.vintageairstreamroom.be). De vakantie wordt meteen een stukje verlengd. In BOZAR kunt u vanaf 27 september gedurende twee maanden de tentoonstelling ‘XX Models. Young Belgian Architecture’ zien. Aan de hand van twintig maquettes krijgt u een selectie uit de jonge Belgische architecten die de afgelopen vier jaar in BOZAR deelnamen aan het platform voor jonge bureaus, georganiseerd in samenwerking met A+. Een laatste tip: op 20 september bent u in het gebouw van Fedustria vanaf 18 uur welkom voor Wooderfull world & super-

textiles, een tentoonstelling met mogelijkheid tot debat over de kruisbestuiving tussen design en innovatieve materialen en technieken uit de hout-, textiel- en meubelsector.

Opendoors, lezingen en shops De Designers Opendoors vinden plaats op vrijdagavond 14 september (18-21 uur) en op zaterdag 15 september (1119 uur). Zij vormen een mooie gelegenheid om persoonlijk kennis te maken met een hele rist ontwerpers. Onder hen bevinden zich ook enkele architecten. In de Huidevettersstraat bent u welkom bij adn (www.a-dn.be), een bureau dat op een frisse manier architectuur met meubeldesign combineert. Design for everyone is het streven van Atelier 4/5 in de Bodeghemstraat (www.atelier4cinquieme.be), een initiatief van twee architecten die nu ook een eigen architectenbureau hebben opgestart. AV[z] in de Venetiëstraat (www.avz. be) groepeert eveneens twee architecten die zich buigen over architectuur, installaties en design, geïnspireerd door de Arte Povera en de zelfbouw in de steden van het Zuiden. Synergyinternational in de Driebruggenstraat (www.synergy-international.com) is een internationaal bureau voor architectuur en stedenbouwkunde dat mikt op een duurzame ontwikkeling en in het verlengde daarvan design creëert. Interieurarchitect David Richiuso van DeFact studio in de Kloosterdreef (www. defact.com) jongleert met de nodige humor met interieurs, meubilair en diverse objecten. Tijdens de lezingen kunt u luisteren naar en debatteren met ontwerper Michael Young (17 september, Flagey, 21 uur), creatief directeur Minna Kemell-Kutvonen en ontwerper Maija Louekari van Marimekko (19 september, Flagey, 20u15), Matali Crasset (25 september, BOZAR), industrieel ontwerper Benjamin Hubert (26 september, Flagey, 20u15) en ontwerpster Ionna Vautrin die onder andere samenwerkte met de Bouroullec brothers (27 september, Flagey, 20u15).

EVENT REPORTAGE

De vorm van de zitbank ‘Atom’ van ontwerper Wolfgang Bregentzer is gebaseerd op de spanning van een zeepfilm op een driehoekig kader.

Wat het commerciële circuit betreft, presenteren alle deelnemende designwinkels, pop-up en flagship stores een speciale inrichting rond een merk en/of een designer en diens nieuwe producten. Boeiend wordt ongetwijfeld de confrontatie tussen

de architectuur van het Praags Huis (1897) in de Europese wijk met het werk van een aantal Tsjechische glas- en meubelontwerpers. BTicino ontvangt in zijn concept store ontwerper Nicolas Bovesse. Kartell zwaait de deuren van de flagship store aan de Dansaertstraat wijd open. Homepage in de Edelknaapstraat is een bezoekje meer dan waard met de presentatie over Lightyears, een Deense fabrikant van lampen. Voor de edele kracht van hout kunt u terecht bij Naturellement aan de Handelskaai, waar het Oostenrijke TEAM7 en het Duitse ZEITRAUM hun meubelontwerpen tonen.

VIP-tour voor (interieur)architecten

Tijdens de tweede helft van de maand organiseert Design September een tweetal dagen een VIP-tour langs de deelnemende shops voor (interieur)architecten. Op de website www. designseptember.be vindt u de precieze data en kunt u zich inschrijven voor deelname aan een halve of een hele dag. www.designseptember.be Tekst: Colette Demil & Staf Bellens De maquette van Dierendonckblancke architecten die deel uitmaakt van de tentoonstelling ‘XX Models. Young Belgian Architecture’ in BOZAR.

Symposium PassiveHouse 2012

Op vrijdag 5 oktober 2012 organiseren Passiefhuis Platform vzw en Plateforme Maison Passive hun 11de symposium over passief bouwen en verbouwen. Het programma loopt in twee zalen met 30 lezingen. Experts uit binnen en buitenland bieden ver-

nieuwende projecten uit de woningenbouw, scholen- en kantoormarkt. Als deelnemer kan je kiezen tussen twee parallelle sessies. Een achttal grote thema’s worden aangesneden: nulenergie projecten, doorgedreven renovatie, wijkontwikkelingen, economisch ventileren en verwarmen, 10 jaar passief bouwen in België. Het toonaangevende symposium trekt elk jaar een 450 tal architecten. Het symposium is dé uitgelezen kans om je onder te dompelen in boeiende projecten, kennis te maken met de nieuwste ontwikkelingen, ervaringen uit te wisselen én contacten te leggen met de talrijk aanwezige bouwprofessionelen en projectverantwoordelijken. Het gedetailleerde programma van het PassiveHouse Symposium 2012 vind je op www. passivehouse.be www.passivehouse.be DIMENSION

Als architect wil je op de hoogte blijven van innovatieve ontwikkelingen en projecten in je werkveld.De vraag naar laag energie, passieve en nul energiegebouwen neemt ondanks de crisis toe, je klanten stellen er vragen over. Ze zoeken comfort zonder dat het geld door kieren en spleten naar buiten vliegt. Als architect kunnen we dat bieden. Brussel bouwt alles passief vanaf 2015, Wallonië vanaf 2017. Dit is een tussenstap naar het Europese groeitraject van near zero energy projecten. Met de kennis en kunde die je ter beschikking gesteld wordt tijdens de lezingen kan je dit vandaag al aan je klanten aanbieden.

BEURS

Interieur 2012

Een Biënnale in de stad Van 20 tot 28 oktober trekt de Biënnale Interieur 2012 weer alle registers van het design open. Dit keer gebeurt dat niet alleen in Kortrijk Xpo, maar op meerdere locaties in de stad. Enkele gebouwen worden tijdelijk gekraakt om er spin-offs van de 23e editie van de Biënnale te organiseren. Curator Lowie Vermeersch wil met die verruiming de designbeurs een nieuw elan en een breder draagvlak geven. ‘Een Biënnale in de stad is gelijk aan een stad in de Biënnale’, is zijn streven. Een doelstelling die de Kortrijkse burgervader Stefaan De Clerck maar al te graag ondersteunt, met woorden en met euro’s.

Het stadsplan van de hallen wordt doorkruist door verschillende diagonalen die de plekken aangeven waar tentoonstellingen worden ge-

DIMENSION

organiseerd.

BEURS

Wie enkele decennia geleden in de designhoofdstad Milaan de naam Kortrijk liet vallen, kreeg steevast te horen: where the hell is that? Die onwetendheid behoort intussen tot het verleden. Designaddicts zakken om de twee jaar maar al te graag af naar Kortrijk Xpo om er rond te struinen op een attractieve beurs van een hoogstaand niveau. In die zin was Interieur sinds de start in 1968 een citymarketinginstrument avant la lettre voor Kortrijk. Het is dan ook geen verrassing dat de stad maar al te graag inging op het aanbod voor een intensere samenwerking en 300 000 euro investeert in deze editie en in die van 2014. Kortrijk kan de Biënnale maar al te goed gebruiken als hefboom om meer visibiliteit te genereren, haar imago als stad van innovatie, creatie en design uit te dragen en meer toeristen te lokken. Een citytrip naar Kortrijk, waarom niet? Interieur is het idee alvast genegen. Daarom worden als het ware Interieur-arrangementen aangeboden met een overnachting, een ticket voor de Biënnale, een dagen avondprogramma, een shuttledienst vanuit de

Curator Lowie Vermeersch: “Interieur heeft als evenement een vernieuwde, inhoudelijke aanpak en een breder draagvlak nodig. Daarom willen we ook de stad integreren in het gebeuren.”

belangrijkste luchthavens en stations richting Kortrijk Xpo en terug. Complementaire satellietevenementen moeten het publiek na het beursbezoek naar de stad lokken en zo lang mogelijk daar houden, liefst tot de volgende dag.

< Zicht op de prachtige gevel van de Paardenstallen van het Broelmu-

Tijd voor vernieuwing

een grote tentoonstellingsruimte van 200 m², de andere is onderverdeeld

lingsruimte. > Binnen bestaan de Paardenstallen uit twee beuken. De ene beuk omvat in kleinere lokalen. Alles werd grondig gerenoveerd en ingericht als tentoonstellingsruimte.

» DIMENSION

Dat Interieur zal plaatsvinden op meerdere locaties in Kortrijk en niet enkel in Kortrijk Xpo, sluit aan bij de strategische vernieuwingen die de curator wil implementeren. “Het grote

seum. Het gebouw werd grondig gerenoveerd en ingericht als tentoonstel-

BEURS

Het architectenbureau 51N4E tekende voor de renovatie van de 3000 m² grote Budafabriek. Het gebouw werd deels opengemaakt zodat het daglicht kan binnendringen tot diep in de ruimten. De Budafabriek lijkt samengesteld uit twee vijfhoeken: een eerste pentagoon in de bestaande gebouwen en een tweede op de plek waar een stuk van het oude gebouw werd gesloopt.

DIMENSION

verschil met vroeger is dat de informatie over design nu overvloedig aanwezig is”, aldus Lowie Vermeersch. “Er zijn volop designpublicaties en designblogs, en iedere ontwerper en producent heeft zijn eigen website. Vandaar de behoefte aan nieuwe impulsen. Zo stelt Interieur niet langer een centrale gast in de schijnwerpers. Als alternatief pakt de Biënnale uit met zeven project rooms waarin ontwerpers, beeldende kunstenaars en architecten hun visie op de toekomst van woonbeleving etaleren.” Voor de invulling van de project rooms viel de keuze op David Bowen (USA), Ross Lovegrove (UK), Greg Lynn (USA), Makkink & Bey (NL), Muller Van Severen (BE), Nendo (JP) en Troika (UK). De Interieur Design Awards 2012 zijn in de vernieuwde versie herleid tot twee categorieën: Object en Space. Het werk van de laureaten is te bekijken op de beurs. Een pareltje uit de talrijke tentoonstellingen en nevenmanifestaties is de première op dinsdag 23 oktober van de documentaire over leven en werk van Maarten Van Severen en zijn vier zonen, gerealiseerd door het jonge Brusselse productiebedrijf Pain Perdu. Een aanrader. Lowie Vermeersch: “De beurs telt 300 nationale en internationale exposanten die uitpakken met een boeiend aanbod. In tegenstelling tot vroeger moet Interieur anno 2012 de bezoekers minder informeren over wat er aanwezig is op de markt van design. Dat impliceert dat Interieur veeleer moet evolueren naar een evenement dat alle zintuigen prikkelt, een belevenis creëert en nieuwe ideeën aanreikt. Vandaar het uitzwermen naar de stad waar voldoende ruimte is voor evenementen, ontmoetingen, gezellig tafelen, napraten en discussiëren. Die extra locaties maken het mogelijk nieuwe formules voor deelname te ontwikkelen en jong nationaal en internationaal talent en avant-garde brands een platform te bieden voor het lanceren van nieuwe ideeën.”

Op naar de stad Bij het afsluiten van de redactie was nog niet duidelijk welke gebouwen deel uitmaken van het evenementenparcours, en wat er waar precies te beleven valt. Ruggengraat van het stedelijk parcours vormt alleszins het Buda-Eiland met de gerenoveerde Budafabriek, de Budatoren, de Budascoop en de paardenstallen van het Broelmuseum met hun expozalen en artiestenateliers. Midden september opent de door het Brusselse architectenbureau 51N4E gerenoveerde Budafabriek de deuren. Zij wil een platform bieden aan kunstenaars, designers, ondernemers, wetenschappers en studenten. De voormalige textielfabriek Desmet-Dejaegher beslaat 3000 vierkante meter over drie verdiepingen en moet via de inbreng van negen partners de ontmoetingsplek worden voor creatief ondernemerschap, onderwijs, wetenschap, technologie en cultuur. Tijdens Interieur worden enkele evenementenruimten ingepalmd door creatief talent. Design Marketo, een Londens collectief, installeert een pop-up restaurant op de bovenste verdieping van de Budafabriek. Een ander evenement is ‘De Strijd’ van De Invasie waarop jonge designers, ontwerpers, koks, grafici, fotografen en andere creatieve geesten de kans krijgen om hun werk te maken, tentoon te stellen en aansluitend te verkopen tijdens het laatste weekend van de beurs.

Praktisch Interieur 2012 loopt van 20 tot 28 oktober in Kortrijk XPO. De beurs is elke dag open van 10 tot 18 uur. Maandag 22 en dinsdag 23 oktober zijn gereserveerd voor professionelen. Het volledige programma vindt u op de website. www.interieur.be Tekst: Colette Demil & Staf Bellens

Platen in fineerhout die even gemakkelijk te verwerken zijn als melamine platen Optimale thermische isolatie Continu regelbare ventilatie Oplossingen om meer licht te creĂŤren Uitgebreid gamma aan accessoires Inbraakvertragende kwaliteiten Conform nieuwe norm NBN S 23-002 Comfortabel gebruik met handgreep onderaan Hoogwaardige afwerking en houtkwaliteit Ook in PVC verkrijgbaar 20 jaar garantie op glas

Shinnoki is een assortiment kant-en-klare fineerhouten platen voor toepassingen in de bouwen de interieursector. > 16 designs die aansluiten bij de hedendaagse trends > Consistente kleuren door industriĂŤle verwerking > Consistent houtdesign door mixmatch techniek > Snel uit voorraad leverbaar > FSC gecertificeerde en formaldehyde vrije versie beschikbaar > Eenvoudige en snelle verwerking > Bijpassende vloeren te verkrijgen (www.par-ky.com)

www.shinnoki.com

Contacteer onze fineerexpert wouter.polfliet@decospan.com voor een gratis stalenmap

www.fakro.be

www.albintra.be

Shinnoki is a product of

EVENT

Expo - Design museum Gent

Pieter De Bruyne (1931-1987) pionier van het postmoderne

Bergmeubel “Hommage aan mijn vader”, 1980. Beperkte productie, ambachtelijke uitvoering. Zwart, wit en blauw hoogglanzend gelakt, met zwart gelakt, palissander, spiegel.

Pieter De Bruyne studeerde binnenhuisarchitectuur, gaf les en ontwierp zelf interieurs. Toch is hij vooral bekend geworden als meubelontwerper. Het meubel zat hem in de genen, want zijn vader Emiel was een getalenteerd meubelmaker. In het begin van zijn carrière, halfweg de jaren 1950, tekende Pieter De Bruyne meubels die betaalbaar moesten zijn voor een breed publiek, zonder toegevingen te doen aan het esthetische. Maar de kloof tussen de gedreven ambities van de ontwerper en de commerciële doeleinden van de fabrikanten bleek immens. Omstreeks 1960 besloot De Bruyne zijn meubels ambachtelijk te laten vervaardigen, met de hulp van zijn vaders atelier. Intussen kreeg hij steeds meer internationale erkenning, vooral in Italië waar hij stages liep in het atelier van Gio Ponti. In zijn ontwerpen zoekt hij naar de essentie, de zuivere vorm, de harmonie, daarbij puttend uit de geschiedenis en de symboliek. Illustratief is zijn onderzoek naar het verborgen meetsysteem in de Egyptische beschaving, waarvan de resultaten jammer genoeg samen met hem verdwenen zijn. In zijn streven het te ver doorgedreven functionalisme te corrigeren, werd hij een voorloper van het postmoderne. Christian Kieckens stelde de tentoonstelling samen en verzorgde samen met Eva Storgaard de catalogus. In 1976 beleefde hij zijn Aha-Erlebnis. “Op een expo van Pieter De Bruyne in de Sint-Pietersabdij in Gent zag ik plots hoe geschiedenis en abstrahering op een zinvolle manier omgezet werden in een hedendaagse vormgeving. Kan dat ook met architectuur, vroeg ik mij meteen af.” Aangespoord door Pieter De Bruyne trok hij naar Italië. Later maakte hij ook een studie naar de piramide van Cheops, die ontbrak in het onderzoeksveld van De Bruyne. Hij legde de meester zijn resultaten voor. “Doodstil zat hij daar in die befaamde blauwe kamer. Tot zijn verdicht viel: ‘niet stoppen, doorgaan’.” Voor de tentoonstelling inventariseerde hij alle meubels (207) en hun oplages, en bracht hij de exemplaren met een verhaal samen voor een hommage aan de unieke vormgeverkunstenaar die 25 jaar geleden overleed.

Praktisch Bergmeubel “Ruimtelijke Constructie III”, 1983. Unicaat, ambachtelijke productie. Gelakt hout Foto’s: © Gé Meijnen,

DIMENSION

Vlaardingen.

Design museum Gent - Jan Breydelstraat 5 - 9000 Gent. Tel. +32 (0)9 267 99 99 - museum.design@gent.be Tot en met zondag 21 oktober 2012. Elke dag doorlopend van 10 tot 18u gesloten op maandag.

www.designmuseumgent.be

museum Gent.

Tekst: Colette Demil & Staf Bellens

REPORTAGE

Matali Crasset Works, de eerste monografie over het werk van Matali Crasset, toont het veelzijdig oeuvre van dit boegbeeld van het Franse avant-garde design. Matali Cras-

set, geboren als Nathalie Crasset op 28 juli 1965 in Châlons-en-Champagne, groeide op de ouderlijke boerderij op. Toen de tijd rijp was om een studierichting te kiezen, besloot ze marketing te studeren. Een foute keuze bleek al snel, maar ook een keuze die haar als bij toeval naar het design dirigeerde. Toen ze als taak kreeg met het oog op de lancering van een parfum het flesje en de verpakking ervoor te ontwerpen, ontdekte ze haar fascinatie voor design en besloot ze het roer om te gooien en een opleiding tot industrieel designer te volgen in Parijs. Na haar studies trok Matali Crasset eerst naar Milaan, waar ze acht maanden in de leer ging bij Denis Santachiara. Daarna keerde ze terug naar Parijs waar ze onder de vleugels werd genomen door Philippe Starck, toen nog artistiek directeur van Thomson Multimédia. Voor Thomson ontwierp ze Soundstation, een innovatieve wekkerradio die meteen de toon zette voor haar volgende ontwer-

pen. In 1998 besloot Matali Crasset zelf haar vleugels uit te slaan en startte ze in Parijs haar eigen bedrijf op. Het werkterrein van Matali Crasset is veelzijdig en eclectisch: meubelen, verlichting, objecten, textiel, scenografie, grafiek, multimedia, binnenhuisarchitectuur,… Die variatie stimuleert het out of the box denken, het in vraag stellen van wetmatigheden, het realiseren van kruisbestuivingen, het zoeken naar een nieuwe logica en alternatieven voor dagelijkse handelingen en verworvenheden. Als designer is Matali Crasset op haar best als ze kan experimenteren met vormen en materialen, en nieuwe typologieën kan ontwikkelen rond aspecten zoals modulariteit, functionaliteiten en flexibiliteit. Elk object staat symbool voor die voortdurende queeste. ‘Matali Crasset - Works‘- 320 pagina’s - Norma Editions- Frans - ISBN 978-29155-4245-5.

Architectuur in Nederland - Jaarboek 2011/12

DIMENSION

Dit jaar bestaat het Jaarboek Architectuur in Nederland 25 jaar en daarom mocht het, niettegenstaande de crisis in de bouw, toch iets meer zijn. Het resultaat is een extra dikke jubileumeditie met naast 30 toonaangevende, vorig jaar opgeleverde projecten een apart inleidend deel met een terugblik op tien markante bouwwerken uit de afgelopen 25 jaar. Het jubileumhoofdstuk opent met een interessant essay waarin Bernard Colenbrander een kritische analyse maakt van de evolutie van de architectuurproductie de afgelopen kwarteeuw. Aanvullend zoomt het jaarboek in op tien toonaangevende gebouwen uit de voorbije 25 jaar. Grensverleggende projecten waren volgens de jury het appartementsgebouw Piraeus in Amsterdam van Hans Kollhoff/Christian Rapp, het Hoofdkantoor Randstad in Diemen van Wim Quist, het Ecohuis in Steenwijk

van Solvir, het Möbiushuis in ’t Gooi van UNStudio, de Universiteitsbibliotheek in Utrecht van Wiel Arets Architects, de multifunctionele schuur in Noordlaren van Onix, het woonproject Luderhof met het geredde kerkje in Lichtenvoorde van atelier PRO, de Mariaplaats in Utrecht van bOb Van Reeth en zijn architectenwerkgroep (awg), de Kunsthal in Rotterdam van OMA, en de Hoofdzetel Waterschap Brabantse Delta in Breda van Claus en Kaan Architecten. De teneur van het Jubileumjaarboek is niet feestelijk te noemen. De gouden tijden van uitbundige groei en torenhoge winsten zijn voorbij, de luchtbellen doorprikt. De auteurs roepen op tot reflectie, het herdenken van de rol van de architect, het herdefiniëren van de samenwerkingsverbanden met de andere actoren in het bouwproces. De architect bevindt zich aan het begin van een

nieuw tijdperk. Dat laatste geldt overigens niet alleen voor Nederland … ‘Architectuur in Nederland - Jaarboek 2011/12‘ - 272 pagina’s - Nederlands en Engels - NAi Uitgevers - ISBN 97890-5662-849-9.

architectFrançois FrançoisEddy Eddy architect

170 inspirerende huizen te bezoeken tijdens Mijn Huis Mijn Architect Het openhuizenweekend Mijn Huis Mijn Architect is meer dan zomaar huisjes kijken… Tijdens het weekend kunnen kandidaat (ver)bouwers 170 woningen bezoeken in Vlaanderen en Brussel. Bezoekers krijgen de kans om binnen te kijken bij de bewoners en kunnen bovendien ook een praatje slaan met de architect. Zo krijgen (ver)bouwers een voorsmaak van zijn vakbekwaamheid. De architect is een onmisbare steen in het bouwproces. De Orde van Architecten – Vlaamse Raad neemt daarom dit initiatief, zodat bezoekers zich kunnen informeren en inspireren. De architecten en bouwheren ontvangen u graag op zaterdag 29 en zondag 30 september en dit van 14u tot 18u.

Over heel Vlaanderen en Brussel Naast renovatie en nieuwbouw, wordt bij deze wel noodzakelijk om vooraf te registreren op dertiende editie extra aandacht besteed aan www.mijnhuismijnarchitect.com. Stippel compacte woningen. De 170 architecturale uw eigen inspiratieroute uit op de website. parels zijn gratis te bezoeken, het is echter

architectenbureau Galle

architectenbureau Leysen

DMOA architecten

architect Wauters Niko

29 - 30 september 2012

HASA-architecten

Inspiratieboek ‘Mijn Huis Mijn Architect 2012’ Het unieke inspiratieboek ‘Mijn Huis Mijn Architect 2012’ is een bron van informatie over bouwen en verbouwen. Artikels over de architect, energiezuinige investeringen, financiering, renovatie, wonen in de stad, compacte woningen... komen aan bod. Alle deelnemende woningen van het openhuizenweekend zijn opgenomen met foto en omschrijving en gegroepeerd per provincie. Om uw bezoek aan het ‘Mijn Huis Mijn Architect’ goed voor te bereiden, is het inspiratieboek een goede handleiding. En tevens ook een inspirerende must have…

Het inspiratieboek is verkrijgbaar in Standaard Boekhandel of bij Delhaize, GB, Press Shop, Carrefour hyper, Club en de betere persverkopers.

Praktisch Datum: zaterdag 29 en zondag 30 september, van 14u tot 18u Initiatief: Orde van Architecten - Vlaamse Raad Deelnemende projecten: Een overzicht en beschrijving van de deelnemende vindt u in het inspiratieboek of op de website www.mijnhuismijnarchitect.com Bezoek: Toegang tot de deelnemende woningen is gratis. U dient zich wel op voorhand te registeren op de website. Bezoeken op afspraak: Sommige projecten zijn enkel te bezoeken op afspraak. Respecteer de privacy van de bouwheer en maak op voorhand een afspraak.

ATIEWAA L O

B P E

E RD

HOGE I S

Bijt u zich stuk op de nieuwe energienormering?

ENBESP

zendow#neo

Ramen & Deuren

Ontdek vandaag het raam van morgen. Kwaliteit in harmonie met doordachte universele kleuren. Isolatie. Comfort. Ruimte. Veiligheid. Exclusiviteit. Een elegant design. Het innovatieve zendow#neo raam- en deursysteem biedt het u allemaal.

innovation

ecology

design

Building a sustainable home

Deceuninck nv - Benelux Bruggesteenweg 164 • BE-8830 Hooglede-Gits (BE) T +32 51 239 272 • F +32 51 239 261 • belux@deceuninck.com • www.deceuninck.be (NL) T +31 76 561 78 34 • F +31 76 750 23 53 • deceuninck.kunststof@deceuninck.com • www.deceuninck.nl

MEDIA

Het duurzame ontwerpproject Het begrip duurzaamheid dreigt een cultwoord te worden, te pas en te onpas gebruikt en gestoffeerd met telkens weer een andere definitie. Duurzaamheid is vandaag dan ook big business. “Het is het meest duurzaam om niet te bouwen. Zeker in deze tijd van grote leegstand is het de vraag in hoeverre het maatschappelijk verantwoord is om dat wel te doen. Het verduurzamen van de bestaande voorraad heeft prioriteit”, poneert Alijd van Doorn in Het duurzame Ontwerpproject. Wie toch andere paden wil bewandelen, geeft ze de raad te opteren voor een duurzaam ontwerpproject, zowel bij nieuwbouw als renovatie. Alijd van Doorn, docent ontwerpmanagement aan de faculteit bouwkunde van de Technische Universiteit Delft, werkt als zelfstandig projectmanager aan de ontwikkeling van duurzame projecten op het vlak van stedenbouw en

architectuur. Vanuit haar ervaring pleit ze voor duidelijker omschreven ambities en doelstellingen, voor het aftoetsen van de kosten en baten, voor een adequate aanpak en voor een doelgericht voorbereidingsproces bij de uitwerking van een duurzaam ontwerpproject. Specifieke aandachtspunten zijn onder meer de invloed van het aspect duurzaamheid op het ontwerpproces, het budget, de bouwtijd, de materiaalkeuze, het beheer en het gebruik van het gebouw. Alle bouwpartners moeten zich engageren en bereid zijn samen te werken op basis van het beoogde eindresultaat. Dat impliceert dat ze soms moeten afstappen van hun vertrouwde werkwijze om tot innovatieve duurzame oplossingen te komen. Talrijke praktijkvoorbeelden illustreren de mogelijkheden en de aanpak, zetten aan tot reflectie en reiken richtlijnen en praktische tips aan.

‘Het duurzame ontwerpproject’- Alijd van Doorn - 196 pagina’s - Uitgeverij Sun - ISBN 978-9-4610-5727-3.

Architectuur als klimaatmachine: Handboek voor duurzaam comfort zonder stekker In het theoretische deel belicht Architectuur als klimaatmachine de geschiedenis van de klimaatbeheersing in gebouwen, duurzaam bouwen, thermisch comfort, luchtkwaliteit, visueel en akoestisch comfort, gebruikersadaptatie, elektriciteit, watergebruik, materialen en groen. Elk onderdeel schetst de basiskennis en bouwtechnische principes en wordt gestoffeerd en geïllustreerd met studies en inspirerende voorbeeldprojecten met een onderscheid tussen actieve en passieve klimaatbeheersing. Extra aandacht gaat naar energieneutrale woningen en gebouwen, zonnecollectoren, warmtepompen, warmte- en koudeopslag. Praktisch zijn de tips en aandachtspunten bij de integratie of installatie van bepaalde oplossingen en systemen. Net dat soort informatie maakt dit boek ook interessant voor aannemers en installateurs.

‘Architectuur als klimaatmachine‘ Vera Yanovshtchinsky, Kitty Huijbers, Andy van den Dobbelsteen - 334 pagina’s - Uitgeverij Sun - ISBN 978-94610-5726-6.

Tekst: Colette Demil & Staf Bellens DIMENSION

Architectuur als klimaatmachine focust op het resultaat van een duurzaam project: een gebouw waar het prettig verblijven is. De auteurs beschrijven de toepassing van materialen en systemen die het binnenklimaat verbeteren én duurzaam zijn. Vanuit die context benaderen ze het gebouw als een tweede huid, waarbij de duurzaamheidsingrepen, de installaties en uitrusting geïntegreerd worden in de architectonische oplossingen. Integratie in het ontwerp primeert boven het toevoegen van duurzame ingrepen. Ook al omdat de intentie om achteraf duurzame oplossingen toe te voegen vaak sneuvelt als blijkt dat er bespaard moet worden. Om dat risico te voorkomen, pleiten de auteurs ervoor om van bij de start een integraal duurzaam ontwerp uit te werken, met aandacht voor een gezond en comfortabel binnenklimaat en een zuinig energieverbruik.

REPORTAGE NEWS

BTICINO Monoblok deurstation in anti-vandalisme uitvoering Hedendaagse gebouwen hebben meestal grote glaspartijen BTicino, merk van de Legrand Group, brengt een nieuwe brochure uit over haar assortiment deurstations voor videofonie-installaties mét anti-vandalisme features. De nieuwe deurstations van BTicino zijn extra beschermd tegen vandalenstreken. De frontplaat in aluminium en inox is 4 mm dik, de inox versie heeft een IPX4 norm, waarmee de slagbestendigheid van het toestel bevestigd wordt. Wie gaat voor een goede prijs/kwaliteits verhouding én anti-vandalisme, kiest voor de uitvoering met aluminium frontplaat. Het deurstation bestaat uit een inbouwdoos, een modulehouder, de elektronica en de afdekplaat. Voor zowel de aluminiumversie als de versie in inox zijn er telkens 5 referenties voor een modulair aanbod van 4 tot 32 drukknoppen. Voor alle uitvoeringen is er ook telkens een opbouwdoos beschikbaar. Ook dit deurstation is een tweedraadssysteem, met integratie van gekende ‘Design for All’-elementen zoals akoestische en led-signalisatie. De module zelf bestaat uit een microluidspreker met onder meer ingebouwde kleurencamera, drukknoppen en retroverlichte led’s. Het geheel werd afgestemd op een verzonken wandmontage. www.bticino.be

SILESTONE® innoveert met nieuwe spoelbak Na de lancering van het model ONE met zijn ronde vormen, wordt de reeks Silestone® spoelbakken uitgebreid met DUE, een nieuw model met rechte, zuivere lijnen. DUE is, net als zijn voorganger, gemaakt uit één stuk Silestone®, maar heeft strakke lijnen. Silestone® combineert daarmee de trends in keukenland: duurzaamheid, natuurlijke elementen én design. Bij de ONE spoelbak van Integrity by Cosentino® zijn het geheel van spoelbak en blad uit één stuk van dit bacteriostatische materiaal vervaardigd. De Integrity by Cosentino® lijn heeft dezelfde troeven: bestand tegen vlekken, stoten en krassen, een lage vochtabsorptiegraad en een bacteriostatische eigenschap. In tegenstelling tot het model ONE, dat wordt geleverd in één maat - 41x51x15.5cm -, is de Silestone Integrity DUE verkrijgbaar in 2 verschillende maten: 37x34x15.5 voor een dubbele wastafel en 37x51x15.5 voor een enkele wastafel. Zowel het ONE als DUE model is verkrijgbaar in een breed scala van Silestone® kleuren. www.silestone.com www.cosentinogroup.net

HELIOSCREEN PROJECTS introduceert nieuw oprolbaar binnenscreen EOS®500 Hedendaagse gebouwen hebben meestal grote glaspartijen om de hoeveelheid binnenvallend licht te verhogen. Helioscreen Projects, een divisie van Hunter Douglas Belgium, voorziet een nieuw oprolbaar binnenscreen:EOS®500, ontworpen om grote glasoppervlakten elegant te bekleden in de projectenmarkt. Het nieuwe binnenzonweringsysteem biedt een esthetische oplossing en bespaart tegelijkertijd energie dankzij lichtcontrolerende, isolerende eigenschappen en levert een positieve bijdrage aan het thermisch comfort. Gestroomlijnde installatiesteunen dragen het gewicht van de oprolbuis van het rolgordijn zonder de esthetische kwaliteit van het raamontwerp in het gedrang te brengen. Eos® 500 wordt op maat gemaakt en is beschikbaar in verschillende afmetingen om grote glaspartijen af te dekken. In totaal werd een speciale selectie van meer dan 20 verschillende doeken (inclusief verduistering) samengesteld, beschikbaar in meerdere kleuren en openingsfactoren.

DIMENSION

www.hunterdouglas.be/NL/EOS500

www.VideoWave.be

Volgens Bose is dit

GEEN TV.

NIEUW Bose VideoWave ll entertainment-systeem. ®

HD-beeld. Home cinema-geluid. Geen zichtbare luidsprekers. De complete home cinema ervaring bestaat uit haarscherpe beelden én omringt u met meeslepend geluid. Veel HD flatscreen tv’s presteren prima qua beeldkwaliteit, maar het geluid laat vaak te wensen over. De enige manier waarop u volledig kunt opgaan in het sensationele gebulder van een autosport race of het stille knakken van een twijgje in een bloedstollende thriller kunt ervaren, is door een apart home cinema-geluidssysteem te installeren. Tot nu toe. Het Bose VideoWave ll entertainment-systeem – beschikbaar in 46” en 55” beeldscherm – is ®

het enige HD flatscreen met een compleet ingebouwd home cinema-geluidssysteem van Bose. Dankzij exclusieve Bose-technologieën wordt geluid gereproduceerd vanuit plaatsen waar geen luidsprekers staan, met als resultaat een ervaring die u niet eerder voor mogelijk had gehouden. Eén compleet en gebruiksvriendelijk home entertainment-systeem dat een resolutie van 1080p combineert met Bose home cinema-geluid. Zoveel meer dan zomaar een tv.

Als u denkt aan een nieuwe tv, kom dan eerst kennismaken met het Bose VideoWave ll-systeem. ®

023

Bereik lagere U-waardes • Uitstekende thermische prestaties • Perfect aansluitend tand & groef systeem aan de 4 zijden • Prefab hoekpanelen voor nog betere detaillering • Stevig en vormvast • Specifieke producten per toepassing

Hoog rendement PIR isolatie voor muur, dak en vloer

www.xtratherm.be

NEWS

Rockfon Color-all™ Geef kleur aan akoestiek In samenwerking met Carlin International introduceert Rockfon een nieuw kleurengamma. Het gebruik van kleuren biedt nog meer ontwerpvrijheid om een aangename sfeer te creëren. Het Rockfon Color-all gamma bestaat uit 34 exclusieve kleuren, van heel subtiel tot zeer opvallend, ingedeeld in 6 inspirerende thema’s. De 34 kleuren zijn beschikbaar als vlak inleg, shadowline of verdekte toepassing in verschillende afmetingen voor totale ontwerpvrijheid. Het gebruik van nieuwe technologieën en productietechnieken resulteerde in tijdloze en homogene kleuren. De oppervlakken van Rockfon Color-all hebben een verbeterde gladheid en de matte glans laat de kleuren optimaal uitkomen. Rockfon Color-all heeft zich laten zich inspireren door de maatschappelijke trends in decoratie en architectuur en richt zich op het welzijn, zelfbewustzijn en de wil om onderscheidend te zijn vanuit het oogpunt van zowel de gebruiker als de locatie.

GYPROC Akoestisch comfort en binnenluchtkwaliteit gaan hand in hand Gyproc zal vanaf oktober 2012 de gekende akoestische corrigerende Gyptone plafondproducten enkel nog aanbieden met de luchtzuiverende ACTIV air werking. Gyptone ACTIV air is de nieuwe serie van geperforeerde tegels en - platen waarmee creativiteit door de vele designs kan gecombineerd worden met een luchtzuiverende werking onder de vorm van een akoestisch tegelplafond of een naadloos akoestisch plafond. De Gyptone ACTIV air werking zorgt voor een optimaal comfort in de leef- en werkomgeving doordat deze producten de concentratie van schadelijke stoffen in de binnenlucht enorm doen dalen. Gyptone ACTIV air plafondtegels en - platen verkregen de beste score qua ecologische voetafdruk door de volledige recycleerbaarheid, het lage water- en energieverbruik en de lage CO2 uitstoot bij productie. www.gyproc.be

www.rockfon.be

MITSUBISHI ELECTRIC • Optimale prestatie, zelfs bij minimumtemperaturen De nieuwe Ecodan warmtepompen van Mitsubishi Electric zijn de perfecte oplossing voor verwarming en productie van sanitair warm water. Dankzij de maximale energie-efficiëntie van deze toestellen kunt u tot 50 % van de verwarmingskosten sparen, in vergelijking met conventionele verwarming op gas of stookolie. Met de intelligente regeling van de vloerverwarming en/of conventionele verwarmingselementen creëert u een aangename warmte in het hele huis. U kunt nu ook probleemloos profiteren van twee verwarmingskringen. Een comfortabel opstartprogramma voor vloerverwarming en een volwaardige warmtepompregelaar maken het plaatje van de nieuwe Ecodan-systemen af. Voor grotere applicaties kunnen er tot zes Zubadan-warmtepompen in cascade worden geschakeld. De gepatenteerde Zubadan-technologie staat garant voor het volledige verwarmingsvermogen tot -15 °C. U kunt deze technologie combineren met de nieuwe boiler van 200 liter of met de nieuwe Hydrobox met geïntegreerde koelfunctie.

DIMENSION

www.mitsubishi-electric.be

NEWS

Deceuninck kleurt uw huis met een online kleurensimulator Met de deuctone®- collectie biedt Deceuninck een ruime waaier aan kleuren voor ramen en deuren aan. Zowel bij renovatie als bij nieuwbouw is het echter altijd bijzonder moeilijk in te schatten hoe de gekozen kleuren met de woning en de leefomgeving zullen samengaan. Vandaar dat de marktleider in pvc-, in navolging van de bestaande deuctone®- kleurendisplay, een heuse online kleurensimulator introduceert. Het principe is even eenvoudig als geniaal: surf naar www.deceuninck.be of www.haalmeeruituwramen.be, laad een foto van uw (toekomstig) huis op, selecteer één van de onderhoudsvriendelijke en duurzame kleuren die Deceuninck aanbiedt en bewonder het oogstrelend resultaat. www.deceuninck.be

BULEX Uniek hybride warmtepompsysteem: de Genia HYBRID Het unieke concept combineert een milieuvriendelijke warmtepomp lucht/water met de zuinige techniek van de condensatiegaswandketel. Dankzij deze combinatie is het gebruik van de elektrische weerstand als bijverwarming verleden tijd. Een intelligente sturing berekent voortdurend de COP en op basis van de buitentemperatuur en kamertemperatuur kiest het systeem de interessantste warmtebron; of de warmtepomp of de ketel. De regeling kan steeds de werking omschakelen tussen warmtepomp en ketel waardoor de klant op ieder moment zo zuinig mogelijk verwarmt. De Genia HYBRID kan met elke Bulex condensatieketel worden gecombineerd die uitgerust is met het E-bus communicatieprotocol. Het systeem is zo ontworpen dat elke verwarmingsinstallateur dit toestel kan plaatsen en afstellen. De makkelijke en draadloze gebruikersinterface zorgt er eveneens voor dat de gebruiker steeds 100% controle heeft over het systeem. De Genia HYBRID is toepasbaar voor elke energiezuinige woning voorzien van een lage temperatuur verwarmingssysteem.

SCHREDER • scoort op EURO 2012 Schréder leverde performante verlichtingsoplossingen voor twee hoofdstadions van Euro 2012, onder meer voor het gerenoveerde Olympisch Stadion in Kiev dat werd uitgekozen voor de finale. Er werden meer dan 1.200 Cubo-verlichtingstoestellen geïnstalleerd. De armaturen, uitgerust met traditionele lichtbronnen, zijn speciaal ontworpen om aan de eisen van het ontwerp van het Duitse verlichtingsbureau Conceptlicht te kunnen voldoen. De Cubo’s verlichten de hoofdingang, de VIP- en bezoekersruimten. Meer dan 600m LEDbeams verlichten de ring boven de zitplaatsen. Deze verlichtingstoestellen worden beheerd door een DALI-systeem dat voor leuke dynamische effecten tijdens evenementen zorgt. 640 speciaal ontwikkelde verlichtingstoestellen creëren spectaculaire verlichting op het stadiondak en beschikken over een DALI-kleurvariatiesysteem dat de toestellen kan dimmen tijdens wedstrijden. Schréder leverde ook de verlichting voor de ingang van het Nationaal Stadion in Warschau, waar 280 Tubulus Maxi-armaturen de ingang en omgeving verlichten. www.schreder.com

DIMENSION

www.bulex.be

NEWS

TUINGOTEN

ACO Self®

Euroline & Gallo ‘Harmony’ Afvoergoten en vloerafvoerputten met designroosters in de kleur van het buitenschrijnwerk

De tuin groeide uit tot een idyllische omgeving, liefst met zo weinig mogelijk onderhoud. Daarom werden afvoergoten een begrip bij de aanleg van de buitenverharding. Aanvankelijk werd de vraag beantwoord met geulen met een klassiek sleufrooster. Ondertussen is er een breed aanbod. Naast roosters met een antraciete luxe-coating, dat perfect in balans ligt met de donkere accenten van kleiklinkers en natuursteen, biedt ACO nu de Euroline ‘Harmony’ afvoergoten aan. De kwaliteitsvol gepoederlakte designroosters integreren zich harmonieus in de buitenverharding en gaan hand in hand met de kleur van het buitenschrijnwerk. ACO onderzocht welke kleuren in België courant gekozen worden voor ramen, deuren, garagepoorten, carports, dakoversteken, poorten van opritten, ... en kwam tot een selectie van 7 RAL-kleuren die direct uit stock leverbaar zijn. Andere RAL-kleuren zijn op aanvraag verkrijgbaar. Last but not least, voor onder het kraantje ... Het kleurenpalet wordt ook toegepast op de roosters van de Gallo afvoerput. Harmonie is nogmaals het sleutelwoord! Meer info? Raphaël Van Overstraeten T. 052/38.10.69 harmony@aco.be

LANDSCHAPSGOTEN Vandaag kan u een eigen roosterdesign ontwerpen. Initialen, symbolen, namen of logo’s van gemeenten en bedrijven, ... ACO luistert graag naar uw wensen om te komen tot een gietijzeren rooster dat de identiteit van uw project accentueert! Kies voor ‘Freestyle’ met de Multiline afvoergoten als onderbouw. Beschikbaar voor 4 gootbreedten - 100, 150, 200 en 300 mm - tot een belastingsklasse D 400 kN. Het is een afwateringssysteem voor de publieke buitenomgeving dat de nodige functionele en esthetische functies vervult, ontwikkeld volgens EN 1433. ACO kijkt er wel op toe dat de inloopcapaciteit en de sterkte van de roosterstructuur gewaarborgd blijven! Nog één voorwaarde ... De productie vraagt minstens 200 stuks of 100 lopende meter, een relatief lage instap voor een eigen, exclusief rooster. Uw rooster kan bovendien nog eens gecoat worden in een RAL-kleur naar keuze!

ACO Drain®

MULTILINE ‘FREESTYLE’ Ontwerp als architect uw eigen rooster!

Meer info? Stefan Willaert T. 052/38.10.65 freestyle@aco.be

bezoek onze website ACO Passavant NV, T 052/38.17.70, info@aco.be

›› WWW.ACO.BE

Isover G3, de nieuwe generatie isolatie

G3 staat voor een nieuwe generatie minerale wol met 3 Garanties. Het resultaat van 70 jaar ervaring en innovatie.

1. Prestaties 2. Milieu 3. Gezondheid

www.isoverg3.be

REPORTAGE NEWS

DERBIGUM lanceert Derbilight® lichtkoepel Met Derbilight brengt Derbigum een energiebesparende lichtkoepel op de markt, speciaal ontworpen voor industriële toepassing op platte daken. Het daglicht wordt opgevangen en in een afgesloten buis naar de werkplek geleid om deze op een efficiënte manier te verlichten. Ook bij een lage stand van de zon geeft het opgevangen daglicht een maximale opbrengst. Overdag zorgen sensoren bij voldoende zonlicht voor een automatische vermindering of uitschakeling van het kunstlicht. Derbilight heeft een diameter van slechts 56,5 cm; er kunnen meerdere lichtkoepels op het dak geplaatst worden. Binnenin het gebouw wordt het daglicht homogeen verspreid. Enkel puur wit licht bereikt de werkruimte. Derbilight weegt amper 9.5 kg, vraagt weinig onderhoud en is een geïntegreerd systeem. Het optimale resultaat wordt bereikt door het gebruik van de daglichtbuis in combinatie met energieefficiënte verlichtingsarmaturen en een controlesysteem met automatische lichtsturing. Het kunstlicht wordt automatisch gedoofd wanneer voldoende daglicht de werkruimte bereikt. www.derbigum.be

Vaillant lancering van de ecoCRAFT exclusiv In het najaar brengt Vaillant een aantal nieuwe producten op de markt. Het huidige gamma condensatiewandketels ecoTEC plus en pro zal vervangen worden door een nieuw, nog performanter gamma. Het gaat steevast om compacte maar robuuste ketels die eenvoudig zijn in installatie, onderhoud en bediening. Daarnaast biedt Vaillant, met de lancering van de ecoCRAFT exclusiv, nu ook een antwoord op de stijgende vraag naar energiezuinige systemen voor industriële of collectieve verwarmingsinstallaties. Deze condensatievloerketel op gas is beschikbaar in 6 types, tussen 80 kW en 280 kW. Ideaal voor bijvoorbeeld scholen of kantoorgebouwen. www.vaillant.be

VMZINC • 3D-effect op gevel van Brugs Dak Centrum De nieuwe VMZ MOZAIK Relief van VMZINC is een cassettesysteem dat toelaat om met vormen, tinten en dieptes een uniek 3D-uitzicht te geven aan een gebouw. Brugs Dak Centrum, verdeler van onder meer VMZINC-producten, nam de proef op de som. De nieuwe showroom werd gedeeltelijk bekleed met deze zinken cassettes. Voor de bekleding van de zijgevel koos het bedrijf voor zink, een keuze waarvoor het ondersteuning kreeg van VMZINC. Traditie en moderniteit worden belichaamd door de aspecten PIGMENTO-rood en ANTHRA-ZINC met elkaar te combineren. Het uitzicht van de gevel legt zo de link naar een Vlaams bouwmateriaal: baksteen in waalformaat. Er werd niet ‘zomaar’ zink gekozen. Als eerste Belgisch bedrijf maakte het Brugs Dak Centrum gebruik van de zinkafwerking VMZ MOZAIK Relief, en dit in 3 dieptes: 40, 60 en 100 mm. Naast de standaardpaneeldiepte van 40 mm, zijn er namelijk 3 nieuwe dieptes: 60, 80 en 100 mm. Uitspringende accenten, reliëf- en schaduweffecten worden mogelijk. De Mozaik®-cassettes zijn er in 5 tinten: ANTHRA-ZINC, QUARTZ-ZINC, PIGMENTO rood, PIGMENTO blauw en PIGMENTO groen.

DIMENSION

www.vmzinc.be

NEWS

recticel insulation isoleert ‘Zorgwoning van de Toekomst’ In Heusden-Zolder bouwt Living Tomorrow, bekend van het ‘Huis van de Toekomst’, de ‘Zorgwoning van de Toekomst’. Het gaat om een ambitieus project dat met Recticel® isolatie geïsoleerd wordt. De ‘Zorgwoning van de Toekomst’ gaat open in 2013 en is het grootste ‘living lab’ in Europa, waar nieuwe technologieën, diensten en producten ingeschakeld worden in dienst van levenslang wonen. Recticel en andere bedrijven, uit diverse sectoren, nemen deel aan dit project om samen een antwoord te bieden aan de uitdagingen die de vergrijzing van onze maatschappij met zich brengt. De ruwbouwwerken zijn aan de gang, waarbij gekozen is voor Silka kalkzandsteen elementen, aangevuld met Eurowall® spouwisolatie van Recticel Insulation. Deze isolatieplaten hebben een goede isolatiewaarde - λD 0,023 W/mK waardoor met een beperkte dikte van 60 mm een RD-waarde bereikt wordt van 2,60 m²K/W. Dankzij het tand- en groefkliksysteem van de platen rondom verloopt de plaatsing vlot. Recticel Insulation heeft als enige fabrikant van harde isolatieplaten in polyurethaan Keymark kwaliteitslabels. www.recticelinsulation.be

L-DOOR CRE-8-IVE • organiseert Archevent In haar nieuwe showroom in Liedekerke laat L-DOOR architecten kennis maken met haar design oplossingen om zowel de poort als de gevel in een modern en strak jasje te steken. Luc De Bisschop, General Manager van L-DOOR Group: “Archevent wil een antwoord bieden op de toenemende vraag van architecten en bouwheren om de sectionele garagepoort te integreren in de gevelbekleding. Deze projecten brengen we voortaan onder in L-DOOR CRE-8-IVE, dat is uitgegroeid tot onze derde business-lijn. Puma Line staat voor onze creatieve en innovatieve producten, met de nadruk op design en maatwerk. Per project bekijken we alle mogelijkheden en wordt er een concept op maat uitgewerkt. L-DOOR biedt verschillende gevelbekledingen aan, gaande van lamellen van RENSON® of houten lamellen, tot gevelbeplating van TRESPA, Rockpanel of Eternit.“ Danny Pitteurs, Technical Manager van L-DOOR Group, bespreekt de technische aspecten van het integreren van een sectionele poort in de gevelbekleding. Partners van Archevent zijn TRESPA, RENSON®, Rockpanel en Eternit. Archevent wordt afgesloten met een netwerkdiner, verzorgd door Belgian Chocolate Ambassador Bart Van Cauwenberghe. Op 18 oktober as. vindt de laatste Archevent-sessie bij L-DOOR CRE-8-IVE plaats. www.archevent.be - www.cre-8-ive.be

ACV • Comfort boilers en nieuwe mazout condensatieketels De Comfort boilers vormen de nieuwe instap-range voor het assortiment legendarische ACV boilers. Het is een multi-positieboiler, voor plaatsing op de vloer of verticaal tegen de muur. Ze zijn beschikbaar met capaciteiten van 100 tot 240 liter en beschikken uiteraard over een roestvrij stalen watertank voor een extreem lange levensduur. ACV stelt twee nieuwe mazout condensatieketels voor. De BNE Condens is een mazoutketel met dubbele functie (verwarming en sanitair warm water) van het accumulatortype met een vermogen van 35.7 kW. De N Condens is een stalen verwarmingsketel enkel voor CV met een vermogen van 21.5 kW. Beide ketels bieden tal van voordelen: ingebouwde condensor in roestvrij staal en gemakkelijk in onderhoud. Bovendien kunnen ze gecombineerd worden met een klimaatregeling (N Condens ook met een boiler). De BNE Condens heeft een roestvrij stalen gegolfde boiler van 120 liter.

DIMENSION

www.acv.com

BRICKS & BRICK SOLUTIONS

MONOLITISCHE UITSTRALING, TRADITIONEEL METSELWERK

Niemand weerstaat aan Zero®. U, als architect, realiseert er de modernste projecten mee. Uw aannemer metselt deze unieke steen op zĳn vertrouwde manier: met truweel en mortelspecie. En de bouwheer? Hĳ is in de wolken met zĳn prachtige bakstenen gevel met voegloos uitzicht. Eenvoud op z’n mooist.

Meer weten of uw gratis stalenpakket ontvangen? Bel +32 (0)89 51 01 40 Mail naar info@vandersanden.be Wĳ komen u graag persoonlĳk informeren. www.zerobrick.be

Architect: ZAmpone architectuur

U I T L I E F DE VOO R J E OM G E V I NG Er gebeurt wat als je huis wordt bekleed met Eternit. Daken en gevels die het oog strelen en het milieu koesteren, lokken heel wat kijklustigen. En Eternit maakt de mooiste oplossingen niet duurder, maar duurzaam. Ook de vakman is er weg van, dus die plaatst ze met de grootste liefde. Breng een bezoekje aan onze site en ga gerust uit uw dak. Doet u het niet voor uw omgeving, doe het dan tenminste voor uzelf.

www.eternit.be

daken gevelbekleding