Automation Magazine september 2013

SEPT 2013

193

Hydropneuma

DĂŠ referentie voor aandrijf- en besturingstechniek

Heet staal, koele tandwielaandrijvingen

Antwerpen X - P 309959 - 15 EURO

3de trimester - 43e jaargang - Afgiftekantoor

Driemaandelijks tijdschrift van FIMOP en BELGITRANS -

Dit zijn richtrollen van een nieuwe gietstreng in de staalfabriek van ArcelorMittal in Belval. Ze worden aangedreven door tandwielaandrijvingen. Deze aandrijvingen van het type K139 tonen dat compactheid en robuustheid probleemloos kunnen samengaan met hoge prestaties

7 - DOSSIER Sensoren: the sky is the limit?

15 - Hybride aandrijfsysteem voor bussen

23 - Olievrije en energie-efficiĂŤnte perslucht

Belgische beroepsvereniging voor industriële aandrijftechnieken (mechanisch, elektrisch, mechatronisch en hydro-dynamisch)

vzw FIMOP Tel: +32 (0)2 640 77 35 Fax: +32 (0)2 640 84 80 info@fimop.be www.fimop.be

vzw BELGITRANS Tel: +32 (0)2 534 15 15 info@belgitrans.be www.belgitrans.be

RAAD VAN BESTUUR Yves Meulenijzer: Voorzitter Jo Verstraeten: Ondervoorzitter Marcel De Winter: Secretaris Philippe Consiglio: Penningmeester Hugues Maes: Bestuurder Paul Vermeiren: Bestuurder Philippe Vansevenant: Bestuurder Jean-Pierre Vanderkelen: Bestuurder

RAAD VAN BESTUUR Geert Heyvaert, MGH NV Ludo De Groef, ESCO DRIVES NV Luc Van Hoylandt , ACT IN TIME SPRL Luc Roelandt, GKN STROMAG BENELUX NV Bart Vanhaverbeke, VOITH TURBO NV Steven Cassiers, SIEMENS NV Dick ter Welle, HANSEN INDUSTRIAL TRANSMISSIONS NV

TOEZICHTHOUDERS Jean Schauss, Atlas Copco Maciej Szygowski, Doedijns Fluidap

TOEZICHTHOUDERS Steven Bergia, MEA Marc Goos, Transmo

COMMISSIES Confederatie Toetredingen Algemene voorwaarden CETOP Onderwijs - IHP Events & Beurzen Repertorium Tijdschrift Automation-HP MARCOM GROUP MARKTONDERZOEK - HYDRAULICA - PNEUMATICA - AFSLUITERS E-News - Webstek Beroepsethiek

COMMISSIES MARKETING EXPOSITIONS MEDIA WEBSITE

LEDEN 2013 ABFlex Group AF BELGIUM ASCO NUMATICS BENELUX Atlas Copco Compressors Boge Compressors BOSCH REXROTH Brevini Fluid Power BURKERT CONTROMATIC CLIPPARD EUROPE CQS TECHNOLOGIES COMPAIR GEVEKE DECLEER-GAELENS & PARTNERS Doedijns Fluidap DONALDSON ULTRAFILTER EFC ERIKS + BAUDOIN Euregio Hydraulics FESTO BELGIUM FLUIDTECH GATES EUROPE Hansaflex HYDAC HYDRAULIC ASSISTANCE HYDRAUMEC INTERNATIONAL HYDRAUVISION Hydro Tools INGERSOLL RAND BENELUX IPAR Industrial Partners b.v.

K-FLEX LinMotion Manuli Fluiconnecto nv NORGREN PALL BELGIUM PARKER HANNIFIN PIRTEK BENELUX Poclain Hydraulics PROTEC NV REM B SERVICE HYDRO SMC PNEUMATICS Stäubli TESTO VAN DE CALSEYDE VB Parts Hydraulic VAMECO VEMOFLEX WTS Hydraulics

LEDEN 2013 ABB - ASEA BROWN BOVERI NV ACT IN TIME SPRL ATB AUTOMATION NV AVD BELGIUM SPRL AZ HOLLINK BELGIUM BVBA BAUER GEAR MOTOR BEGE AANDRIJFTECHNIEK BVBA BRAMMER NV BREVINI BENELUX CALDIC TECHNIEK BELGIUM CET MOTOREN NV ERIKS NV - ERIKS+BAUDOIN ESCO DRIVES NV GKN SERVICE BENELUX GKN STROMAG BENELUX NV HABASIT BELGIUM NV HANSEN INDUSTRIAL TRANSMISSIONS NV KTR BENELUX BV MEA BVBA MGH NV MOTOREN FRANCOYS OPTIBELT GMBH RB SOLUTIONS RENOLD PLC ROTERO BELGIUM BVBA SEW - EURODRIVE BELUX NV SIEMENS NV SKF BELGIUM NV/SA TAS L & CO BVBA TRANSMO NV VIALEC BVBA VOITH TURBO NV WEG BENELUX NV YASKAWA EUROPE GmbH

Hydropneuma

SEPT 2013

BELGITRANS

Belgische Verenigingen van Fabricanten, Invoerders en Verdelers van Materiaal voor Industriële Hydraulica, Pneumatica, Automatisatie en aanverwante technieken.

Lid van het Europese comité CETOP

193

FIMOP

Dé referentie voor aandrijf- en besturingstechniek

Omslagverhaal

COLOFON SECRETARIAAT C. VAN KERCKHOVENSTRAAT 106 B- 2880 BORNEM Tel Fimop: +32 (0)2 640 77 35 Tel Belgitrans: +32 (0)2 640 84 32 Fax: +32 (0)2 640 84 80 automation@hydropneuma.be www.hydropneuma.be VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Yves Meulenijzer, FIMOP p/a KHNB, Louisalaan 500, B 1050 Brussel

26-27 - Heet staal, koele tandwielaandrijvingen. Deze richtrollen in een nieuwe gietstreng in de staalfabriek van ArcelorMittal in Belval worden aangedreven door tandwielaandrijvingen. Deze aandrijvingen van het type K139 tonen dat compactheid en robuustheid probleemloos kunnen samengaan met hoge prestaties.

Inhoud DOSSIER Sensoren: the sky is the limit?

Hybride aandrijfsysteem voor bussen

p7 p 15

REDACTIECOMITE Ing. René Decleer, Ing. Roger Stas, Steven Cassiers, Yves Meulenijzer REALISATIE CxO Europe C. VAN KERCKHOVENSTRAAT 106 B - 2880 BORNEM PUBLICITEIT Dirk Vermant – gsm: +32 (0)477 270 787 e-mail: dirk.vermant@cxonet.be

REPORTAGE Heet staal, koele tandwielaandrijvingen

p 26

Techniekpact in Nederland

p 29

Redactie Arn Borstlap - tel: +32 (0)2 640 77 35 e-mail: automation@hydropneuma.be DRUKKERIJ Artoos, Kampenhout Verspreiding 7.500 ex. NL + 3.500 ex FR ABONNEMENT: prijs: 50 euro

DOSSIER Hybrid Hydraulics

p 30

ACTUALITEIT

p 37

NIEUWS EN BIBLIO

p 46

Automation Magazine is een uitgave van de beroepsverenigingen Fimop en Belgitrans.

De advertenties in Automation Magazine worden ter goedkeuring aan het redactiecomité voorgelegd. Alle advertenties die betrekking hebben op de technieken en de producten voor industriële automatisering komen in aanmerking voor publicatie.

Alle artikels en berichten in de redactionele bijdragen van dit tijdschrift werden door de redactie geselecteerd. Zij verschijnen gratis en bevatten geen advertenties. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun teksten.

Volgend nummer: december 2013 AUTOMATION paraît aussi en français Lid van de Unie van de uitgevers van de Periodieke Pers.

ISSN 0773-6252 Copyright FIMOP 2013

193 - SEPT 2013 - P 3

Voorwoord

In het herfstnummer van Automation Magazine, de referentie voor

Ook de Duitse firma Hirschvogel Eisenach GmbH, is een staalfirma.

aandrijf- en besturingstechniek, krijgt u weer een mooie staalkaart

Ze houdt zich vooral bezig met het vormen van staal. De producten

van wat leeft in de Belgische automatiseringsindustrie. Dat het be-

moeten van zeer hoge kwaliteit zijn en uiteraard tijdig worden gele-

grip automatisering in onze bedrijven op een andere manier wordt

verd. Dat betekent dat het bedrijf feilloos moet kunnen rekenen op

gedefinieerd en toegepast, is duidelijk. Voor het ene bedrijf staat

zijn productieapparaat. Vooral het vervoer van gloeiend hete stuk-

automatisering gelijk met hoogtechnologie, terwijl in een ander

ken van de ene post naar de andere is een gigantische uitdaging.

bedrijf automatisering de absolute voorwaarde is om kosteneffi-

Hirschvogel Eisenach GmbH koos voor de tandwielkettingen van

ciënt te werken.

Rexroth Pneumatics om haar nieuwe installaties met elkaar te verbinden.

Een sterk staaltje hoogtechnologie vindt u in het dossier-artikel over sensoren. Sensoren zijn vandaag alomtegenwoordig en in alle

Tot slot keren we terug naar eigen bodem. Dat vernuft, technologie

maten en gewichten aanwezig. U vindt ze zowel in het dagelijkse

en techniek meer dan ooit leven in onze regio’s, blijkt uit de tech-

leven als in fabrieken. Denk maar aan de bewegingssensoren die

nologiebarometer van Agoria. Zoals elk jaar houdt Agoria de vinger

in beveiligingsoplossingen, auto’s en verlichting worden toege-

aan de pols bij de inschrijvingen voor de richtingen met een tech-

past. Automation Magazine ging in de markt op zoek naar trends

nologische oriëntatie aan de hogescholen en universiteiten. Die

en tendensen. De trends naar steeds kleinere sensoren en minia-

barometer geeft nu aan dat het aantal industrieel ingenieurs toe-

turisering zet zich duidelijk door en samen met een hoge mate van

neemt. Dat is goed nieuws want de komende jaren hebben onze

intelligentie zien heel wat nieuwe toepassingen het licht. Het ziet

bedrijven veel technisch geschoold personeel nodig.

er dan ook naar uit dat de sensoren de hoofdrol in de fabriek van de toekomst kunnen wegkapen.

Ook in Nederland leeft die zorg en de Nederlandse regering stelde, samen met het bedrijfsleven en het onderwijs, het zogeheten

We vragen ook speciale aandacht voor het artikel op pagina 11. Een

Techniekpact op. Techniekbedrijven gaan jaarlijks de opleiding van

nieuw lid van Fimop stelt zich voor In Diksmuide, want vlakbij de

1.000 techniekstudenten betalen. Met dit pact willen de onderte-

IJzertoren staan de immense gebouwen van Vameco-Vandezande.

kenaars bereiken dat méér jongeren kiezen voor techniek, leren in

Luc Van Belle en Eric Vandezande nemen er de redactie op sleep-

de techniek en dat méér werknemers gaan en blijven werken in de

touw in de werkplaatsen en magazijnen.

technieksector.

Een ander opvallend en bijzonder actueel artikel gaat over de ope-

Veel leesplezier.

ning van een nieuw assemblagecenter voor motorreductoren (ruim

De redactie.

3.500 m2) in Charleroi. Dankzij dit assemblagecenter kan Siemens samen met zijn partner ABM een aanzienlijke inkorting van de leveringstermijnen realiseren voor de levering van deze aandrijfsystemen.

In dit nummer nemen we u ook mee over de grenzen. Een interessant verhaal vonden we in de Luxemburgse staalindustrie die bekend staat als een zware bedrijfsomgeving en waar de technische en kwalitatieve eisen voor machines en installaties hoog zijn. Bij de aanpassing van een rollenrichtapparaat van staalproducent ArcelorMittal door een gespecialiseerd ingenieursbureau werden kegeltandwieloverbrengingen gebruikt. In het artikel op pag. 26 leest u er alles over.

P 4 - 193 - SEPT 2013

n

TOEPASSING

Rexroth Pneumatics-tandkettingen transporteren onafgewerkte metalen stukken aan 1200 0C.

Transport aan zeer hoge temperatuur De Duitse firma Hirschvogel Eisenach GmbH, leverancier van vermaarde autoconstructeurs, houdt zich vooral bezig met het vormen van staal.

De producten moeten van zeer hoge kwaliteit zijn en uiteraard tijdig worden geleverd.

Dat betekent dat het bedrijf feilloos moet kunnen rekenen op zijn productieapparaat.

De hoge ritmes en de extreme temperaturen waaraan het staal wordt gevormd, zetten het productieapparaat echter zwaar onder druk: vooral het vervoer van withete stukken van de ene post naar de andere is een gigantische uitdaging.

Hirschvogel Eisenach GmbH koos voor de tandwielkettingen van Rexroth Pneumatics om haar nieuwe installaties met elkaar te verbinden.

Extreme omstandigheden De matrijspersen zijn ontworpen om te werken in uiterste omstandigheden en dus bijzonder stevig. Plaattransportbanden zijn onder extreme hitte onderhevig aan vervormingen, geleidingsproblemen en snelle slijtage.

Daarom worden de onafgewerkte metalen stukken, die zijn verhit op 1200°C, vervoerd met de tandkettingen Rexroth Pneumatics.

Die zijn vervaardigd uit een speciaal staal dat tegen dergelijke temperaturen bestand is en de tandwielen zijn vervaardigd uit onder vacuüm gehard staal.

Door hun lamellenvorm zetten de transportbanden slechts zeer weinig uit. De speciale tanden zorgen ervoor dat de vervoerde stukken niet worden beschadigd.

Minieme slijtage Onder invloed van de hitte wordt op de metalen stukken een walshuid gevormd. Tijdens het vervoer kan die zich van de stukken losmaken en zich afzetten op de schakels van de ketting, die daardoor voortijdig kunnen verslijten.

Om aan dit probleem te verhelpen, worden de kettingen bij elke overbrenging op het tandwiel gereinigd door ronde borstels, wat de veilige werking en de lange levensduur van de ketting garandeert. Ondanks de hoge overdrachtssnelheid van één meter per seconde hoeft de ketting niet te worden gesmeerd. Het smeer zou onder het effect van de warmte immers verbranden en nog meer onzuiverheden veroorzaken.

De withete ruwe stukken op de transportband.

het feit dat de stukken vaak dwars op de transportband worden geplaatst, moet de geleiding van de schakels worden versterkt.

Dit zorgt voor een grote stabiliteit en een langere levensduur aangezien de geleiders minder snel verslijten. Voor Dennis Reinhardt van het onderhoudsdepartement van Hirschvogel Eisenach GmbH is de balans bijzonder positief: “Vroeger moesten we de transportband om de drie maanden vervangen.

Nu hoeven we slechts om de 12 maanden nieuwe tandkettingen te voorzien in het kader van het systematische jaarlijks onderhoud van de installatie. De transportbanden moeten we slechts om de twee jaar vervangen”.

Source : Drive & Control, The Bosch RexRoth Magazine, 2013 n

De langste ketting in de fabriek van Eisenach meet tien meter, met een hartafstand van vijf meter. Door deze grote afstand en door

193 - SEPT 2013 - P 5

DOSSIER SENSOREN

Producenten van sensoren en kennisinstellingen zijn intensief bezig met onderzoek om de ‘range’ van toepassingsmogelijkheden nog verder te verruimen.

Sensoren: the sky is the limit ?

Sensoren zijn alom tegenwoordig, zowel in het dagelijkse leven als in fabrieken. Denk maar aan de wijdverspreide bewegingssensoren die in beveiligingsoplossingen, auto’s en verlichting worden toegepast. Of metaaldetectoren die zowel in de beveiliging (onder meer luchthavens) als in pakweg de voedingsindustrie (controle van verpakkingen) een vaste waarde zijn geworden. Ook bij de fabricatie van de meest uiteenlopende producten zijn ze onontbeerlijk: voor het bepalen van de juiste positie, de detectie van vreemde voorwerpen, een vlotte doorstroming op conveyors en rollerbanen, een correcte telling van aantallen, controle op volledigheid van het product (dop, label,...), de reductie van verlies door slecht of verkeerd geproduceerde items/goederen, de standmelding van kleppen, de positionering van rolbruggen, overhangbewaking bij grijp- en graafmachines, belading van vrachtauto’s, ... Er zijn zoveel voorbeelden dat we er zonder twijfel een volledig magazine mee zouden kunnen vullen.

Einde nog niet in zicht

Het lijkt wel alsof de ‘sky the limit’ is. Producenten en kennisinstellingen zich onder meer op de in- of at-line meting van (algemene) kwaliteitsparameters, het op afstand meten van fysische parameters (omgevings- en kerntemperatuur, luchtdruk en dynamische/ statische druk, vochtigheid,…), looptijdmeting van licht en geluid, MEMS voor trillinganalyse en inclinatiemeting, bepaling van de vulhoogte door afstandstandsmeting, controle van sluitingen van verpakkingen, ... Ook sensorsystemen, zoals RFID, worden verder ontwikkeld en geperfectioneerd. Een voorbeeld hiervan zijn de alsmaar kleiner wordende elektronische etiketten. Of de toenemende leesafstand en mogelijkheden voor data-inhoud die nieuwe deuren in het logistieke domein openen.

Sleutelrol in fabriek van de toekomst Daarnaast wordt ook gewerkt aan meer intelligentie en een uitbreiding van de functionaliteit. Want om op te tornen tegen de lageloonlanden, zal de Westerse wereld sneller en kostenefficiënter moeten produceren. Sensoren zijn essentieel om dit te verwezenlijken. Want precies deze componenten laten toe om de automatiseringsgraad, flexibiliteit en bedrijfszekerheid van het productieapparaat te verhogen. Met andere woorden: sensoren zijn essentiële componenten in de fabriek van morgen. En hoewel ze al in grote mate worden toegepast, zal hun gebruik in de komende jaren nog explosief toenemen. Want door een toenemende intelligentie zullen ze alsmaar complexere taken aankunnen en dus menselijke handelingen overnemen. Tevens zullen ze een beslissende rol spelen in het beschikbaar maken van informatie in een productieomgeving die zichzelf aanstuurt.

Hoe reageert de markt?

Automation Magazine deed een rondvraag bij de belangrijkste aanbieders om na te gaan wat zij als belangrijkste tendensen zien en met welke nieuwe producten zij daarop inspelen. Sick is een leverancier van oplossingen voor automatisering. Volgens Jurgen Van Stichel, Product Manager Detectie & Meting zijn het intelligenter worden van de sensoren (onder meer de IO-link) en het toenemende gebruiksgemak de allerbelangrijkste tendensen. “In de toekomst zullen deze automatiseringscomponenten ook steeds meer moeilijke situaties aankunnen. Denk maar aan sensoren die de taken van de PLC overnemen of types die tijdig aangeven wanneer een machine zal uitvallen of onderhoud vereist.” Jurgen Van Stichel stelt tenslotte ook dat de combinatie van meerdere eenvoudige sensoren meer en meer door één enkel visiesysteem worden vervangen. “Dit zorgt voor meer flexibiliteit. Bovendien is de oplossing minder kritisch qua opstelling en trillingen. Tevens kunnen ze gemakkelijker afwijkingen op niet-vormvaste objecten opvangen.”

Sick speelt al op deze tendenzen in: dit getuigen zijn twee laatste nieuwigheden. De ‘DeltaPac’ sensor telt onderbrekingsloos alle soorten van verpakkingen. Door deze informatie tussen aparte machines uit te wisselen, kan het hele verpakkingsproces worden

193 - SEPT 2013 - P 7

t

Productie-automatisering is niet meer denkbaar zonder sensoren. Vandaag zijn er dan ook types in alle maten en gewichten beschikbaar. Niet letterlijk weliswaar, want in dit segment zet de miniaturisering zich eveneens verder door. In combinatie met een toenemende intelligentie opent deze trend echter heel wat perspectieven voor nieuwe toepassingen. Het ziet er dan ook naar uit dat precies sensoren wel eens de hoofdrol in de fabriek van de toekomst zoudenkunnen wegkapen.

DOSSIER SENSOREN

Informatie om nog efficiënter te produceren

Ook Rob Vrijburg, Managing Director van Leuze Electronic NV (dochter van de Duitse producent van optische sensoren en systemen), ziet een toenemende intelligentie als belangrijkste tendens.

“Ontwikkelaars vragen voor de meest uiteenlopende processen meer informatie om nog efficiënter en goedkoper te kunnen produceren. Aanvankelijk hadden de meeste sensoren genoeg aan een aan/uit-status. Maar vandaag moeten ze in staat zijn om meer statusinformatie te leveren om de processen beter beheersbaar en aanstuurbaar te maken. Vandaar dat moderne bustechnieken worden toegepast, zoals Profinet, Profibus of I/O link.”

Onlangs pakte Leuze Electronic met de ‘Line Profile Sensor’ (LPS) uit: een lijnsensor waarmee een product snel kan worden gemeten en die toelaat om volumes te bepalen en maatvoering te doen.

Zo kan de sensor in een krat kijken en detecteren wat deze bevat.

Maar de sensor kan ook worden toegepast om een robotarm aan te sturen om een product op te pakken.

Gepersonaliseerde producten

P 8 - 193 - SEPT 2013

Bij Pepperl+Fuchs, producent van industriële sensoren en process interfacing, krijgen we een soortgelijke mening te horen. Luc Bervoets, Sensor & System Specialist Factory Automation: “Fabrieken zullen meer ‘gepersonaliseerde’ producten moeten maken. Dit vereist kortere productieruns en hogere omstelfrequenties. Hiervoor zijn instelbare, betrouwbare en vooral intelligente sensoren nodig die meer meten in plaats van detecteren, flexibel zijn en een performante interface (IO-link en AS-interface) hebben.”

Pepperl+Fuchs koos ervoor om zijn ultrasone sensoren in de kijker te plaatsen. “Geautomatiseerde processen in logistiek, productie en processing vereisen een robuuste en betrouwbare sensoroplossingen die een brede waaier van toepassingen beslaat,” vertelt Luc Bervoets. “Ultrasone sensoren bieden hierbij tal van voordelen. Ze onderscheiden een groot aantal verschillende materialen, worden niet beïnvloed door problematische oppervlakken en zijn vrijwel immuun voor omgevingsinvloeden. Ze kunnen voorwerpen tot op de millimeter nauwkeurig vastleggen, ongeacht hun kleur of reflecterende eigenschappen. Deze sensoren leveren bij allerlei soorten materialen, zoals metaal, kunststof, hout en zelfs vloeistoffen, nauwkeurige resultaten, en dit ongeacht het feit of het oppervlak transparant, reflecterend, glad of ruw is.”

Doorbraak van IO-Link En ook Balluff, producent van sensoroplossingen en systemen voor de industriële automatisering, confirmeert dat ‘meer intelligentie’ de absolute trend in sensoren is. General Manager, Johan Van De Broeck, vertelt: “Sensoren bieden alsmaar vaker een schat aan informatie. Deze gegevens op een snelle, eenvoudige, betrouwbare en bruikbare manier naar het sturingsniveau brengen, kan vandaag al met IO-Link. Deze technologie die de communicatie tussen de sensor en sturing bevordert en vereenvoudigt, kent momenteel een grote doorbraak in de meest uiteenlopende sectoren. Dit pointto-point open communicatieprotocol is een extensie op de meest populaire industriële veldbussen en geeft de gebruiker de mogelijkheid om op een eenvoudige manier alle sensorintelligentie optimaal te beheren en er de vele voordelen van te benutten, iets wat voorheen niet mogelijk was. ” Johan Van de Broeck ziet ook nog een andere trend, namelijk de ver doorgedreven evolutie om sensoren toe te passen voor de continue traceerbaarheid van producten en onderdelen in een productie- of assemblageproces, opslag, handling, ... “Dit leidt tot een verhoogde kwaliteit, een verbeterd timemanagement en een goed beheersbare productiekost, wat ontegensprekelijk in een grotere klantentevredenheid resulteert.

Identificatie is in de hedendaagse productie- en transportmethodes niet meer weg te denken dankzij de verder evoluerende RFIDtechnologie en de intelligente vision sensoren.”

t

gecontroleerd. Denk maar aan het in gang zetten van downstreamprocessen, zoals het printen van codes, etikettering, lezen van barcodes, barcodecontrole. De ‘W27-3 Multipac’ is dan weer een fotocellensensor voor erg moeilijk te detecteren objecten (bijvoorbeeld met een blinkend, donker en/of niet-homogeen oppervlak).

X: Leuze Electronic

t

DOSSIER SENSOREN

Balluff koos om de Micropulse wegopnemer BTL7 redundant als nieuwe product in de kijker te plaatsen. Het gaat om een robuust, contactloos en absoluut werkend wegmeetsysteem dat vrij configureerbaar is. Tot drie onafhankelijke meettrajecten en drie onafhankelijke elektronica zijn in één staaf compact verpakt. Hierdoor zijn een redundante signaalopwekking en hoge betrouwbaarheid gegarandeerd. De ‘BTL7’ is vooral geschikt voor toepassingen waarbij direct in het drukbereik van bijvoorbeeld hydraulische cilinders aan een verhoogde veiligheidsbehoefte moet worden voldaan.

Een schat aan informatie

Tenslotte contacteerden we ook ifm electronic, producent van sensoren en controle-eenheden voor Factory Automation en Process Control. De meest recente nieuwigheid bij ifm electronic is de OID, een opto-elektronische sensor die volgens het ‘Time of Flight’ meetprincipe functioneert. Deze technologie biedt de mogelijkheid om een sensor heel snel (minder dan drie seconden) in functie van zijn toepassing af te regelen.

Het schakelpunt van de OID is permanent geregeld in reële waarde, onafhankelijk van de externe invloeden, zoals kleurveranderingen, matte of blinkende te detecteren objecten, damp , onvoorziene weerspiegelingen, ... Deze sensor combineert lange bereiken, betrouwbare achtergrondonderdrukking en zichtbaar rood licht in één behuizing. De nieuwste generatie communiceert naar de buitenwereld via IO-Link.

Marc Everaert, Managing Director: “In de toekomst zullen de sensoren veel meer informatie geven dan waarvoor ze nu worden gebruikt.

Bijvoorbeeld: een druksensor geeft nu informatie over de druk, maar zal eveneens gegevens over de temperatuur van de media, drukstoten, aanwezigheid van het product of datalogging functies (historiek van de meting) kunnen leveren. Daarnaast zal nog meer het accent op een betere communicatie tussen de sensoren en zijn omgeving worden gelegd, en dit van het laagste tot het hoogste niveau.”

Auteur: Els Jonckheere n

193 - SEPT 2013 - P 9

P 10 - 193 - SEPT 2013

BEDRIJFSPROFIEL

Vameco-Vandezande: partners in totaaloplossingen in hydraulica de werkplaatsen en magazijnen zijn de twee firma’s fysisch gescheiden. Voor de dienst ‘Openbare Werken” van de Vlaamse Overheid werken de beide firma’s samen. Slechts weinige firma’s hebben een vergunning in Vlaanderen voor die ‘openbare werken’ in hydraulica. Eén daarvan is VandezandeVameco.

Vameco

In Diksmuide, deel Kaaskerke, vlakbij de IJzertoren vinden we de immense gebouwen van Vameco-Vandezande. Luc Van Belle en Eric Vandezande zijn de gesprekspartners en nemen een kijkje in de werkplaatsen en magazijnen. Dit nieuw lid van FIMOP stelt zich voor.

We kijken onze ogen uit in de productiehal van de ‘vijzels’. Wat hier ‘vijzel’ genoemd wordt is een metalen schroef, ettelijke meters lang, met een diameter van anderhalve meter tot meer dan drie meter.Wij konden dit alleen in verband brengen met de open schroefpompen die men langs de Antwerpse Ring kan zien. Daar dienen ze om het water van de Ring op te pompen naar hoger gelegen plaatsen. Andersom kan ook, zegt men ons, het water drijft de schroef aan en aan het boveneinde kan een generator worden gemonteerd. Het water duwt dus de schroef rond en vloeit naar beneden. De helling van dergelijke ‘vijzelpomp’ ligt meestal rond de 45 graden. De hoofdactiviteit is dus waterbehandeling en daar is Vandezande de nummer twee in de wereld. Een bijkomende activiteit is ‘grid cleaning’: vervuild water vloeit door een rooster dat vuil tegenhoud en dat vuil moet worden verwijderd. De firma Vandezande startte in 1933 als monteur van dieselmotoren op trekkers. De eerste ‘vijzelpomp’ werd in 1958 gemaakt.

Vandezande De firma Vandezande en de firma Vameco zijn twee verschillende vennootschappen, maar de personen aan de top zijn dezelfde. Ook in

De firma Vameco kreeg die naam in 1985. Ze werd toen de leverancier van de zusterfirma Luc Van Belle, projectingenieur Vameco voor de hydraulica en aanverwante componenten. In 1990 werd de PVBA gewijzigd in BVBA. Luc Van Belle studeerde aan de KIH-KHBO in Oostende en maakte in 1990 een eindwerk om het diploma, de graad en de titel van Industrieel Ingenieur te bekomen.

Vanaf augustus 2005 wordt Luc projectingenieur bij Vameco bvba en leidt met Koen Cremmery de hydraulica-afdeling. In het begin worden allerhande merken getest maar na een zekere tijd kan men op bepaalde merken rekenen en zelfs een vertegenwoordiging ‘afdwingen’. Vanaf 2009 is Vameco erkend distributeur voor Benelux van YUKEN, een Japans product dat decennia geleden beschouwd werd als een kopie van Vickers. YUKEN heeft nu eigen ontwerpen en ontwikkelingen en een eigen fabricageproces. Naast deze hoofdlijn zijn er nog vertegenwoordigingen, maar het grootste aandeel gaat naar de fabricage van zowel normcilinders als cilinders op maat en ‘hydraulische groepen’ normserie of ook op maat. De cilinders zijn zowel genormaliseerd volgens ISO 6020/2 als wel ISO 6022 en gelaste en telescoopcilinders behoren ook tot het totaalpakket.

‘Groepenbouw’ is een tweede specialiteit, de foto ervan spreekt boekdelen. Daarenboven is Vameco één van de echte die nog leidingwerk aandurven. Kenners weten dat dit meestal geen sinecure is, en als daarbij nog het inbedrijfstellen van hydraulische systemen aangeboden wordt, dan doen wij daarvoor ons petje af.

Totaaloplossingen Vameco is dus een partner voor totaaloplossingen met als key troeven: engineering afdeling in eigen huis, maatwerk, elektrische besturing en totaalconcepten. Of kort: systeemintegrator. Als service biedt Vameco: een eigen interventieploeg, onderhoudscontracten voor hydraulische installaties, proactief onderhoud, hydraulische vloeistoffen behandeling, het updaten van hydraulische installaties, maintenance planning. Vameco is, tot slot, VCA-gecertificeerd. n Vameco bvba Zeepziederijstraat 5 8600 Diksmuide info@vameco.be www.vameco.be Tel: 051/50.01.17 Fax: 051/50.41.17

193 - SEPT 2013 - P 11

P 12 - 193 - SEPT 2013

TOEPASSING

Afsluiters voor inktcartridge-vulmachine Toen aan Sneyders Machineconstructie werd gevraagd om een inktcartridge-vulmachine te ontwerpen, te ontwikkelen en te produceren voor een producent van industriële printoplossingen, kozen ze voor Asco Numatics om een afsluiter te ontwikkelen en te leveren voor deze vulmodules.

Deze afsluiters zijn een essentieel onderdeel in het assemblageproces. Asco Numatics heeft de productie- en engineeringmiddelen om de ATEX goedgekeurde, zelflozende aseptische membraanventielen te leveren.

In overleg met het ontwerpteam van de klant, stelden de Asco Numatics’ application engineers de productspecificaties vast met betrekking tot de mechanische eigenschappen, afmetingen, aansluitingen, ingangs- en uitgangsposities en de naleving van de normen - waaronder ATEX certificering. Het bedrijf maakte een Solidworx 3D tekening van de op maat ontworpen aseptische afsluiters. De afsluiters werden in zes weken geleverd.

Industriële printers Het printoplossing bedrijf produceert industriële printers die gebruikt worden om barcodes, houdbaarheidsdata, enzovoort af te drukken terwijl de producten bewegen op een lopende band. De inkt die wordt gebruikt door de printers wordt geleverd in 750ml cartridges en het bedrijf zocht een machine om de cartridges met inkt of een reinigingsmiddel te vullen.

Asco Numatics leverde ATEX goedgekeurde aseptische ventielen voor de inktcartridge-vulmachine.

Omdat de machine de cartridges met verschillende kleuren inkt zou vullen, diende deze gemakkelijk te reinigen zijn om vermenging te voorkomen.

Belangrijk is dat de gekleurde inkten die worden afgegeven, niet worden vermengd en daarnaast werden aseptische kleppen gekozen omdat ze zelflozend zijn. Dit is essentieel, want zonder deze zelfledigende functie zou een bezinksel van inkt achterblijven in de afsluiters. Dit residu is moeilijk te verwijderen en zou diepgaande reiniging vereisen om ervoor te zorgen dat de resterende inkt volledig wordt verwijderd.

Speciale flenzen De ATEX goedgekeurde afsluiters waren een voorwaarde, omdat de inkt die wordt afgegeven ontvlambaar is. Daarnaast diende de afsluiters met speciale flenzen geleverd te worden om de compatibiliteit met andere verbindingsflenzen op de machine te garanderen. Hierdoor verdween de behoefte aan het gebruik van aparte adapters voor de afsluiters, die alleen maar zouden hebben bijgedragen aan extra kosten en engineeringtijd van het project.

Sneyders Machineconstructie, een onderdeel van Seamco, is een toonaangevende leverancier van vul- en verpakkingsmachines.

Het bedrijf is gespecialiseerd in de productie van lineaire vulmachines die geschikt zijn voor een breed scala aan toepassingen, waaronder het bottelen van oliën, zepen, detergenten, lichaamsverzorgings- en chemische producten.

Sneyder selecteerde Emerson’s Micro Motion flowmeters gebaseerd op de Coriolis technologie voor accurate massaflowmeting.

Sneyders oplossing voor de inktcartridge vulapplicatie was een machine gebaseerd op zowel op maat gemaakte modules als standaard componenten. De vultoepassing vereist zeer nauwkeurige en consistente resultaten met snelle vulsnelheden. Sneyders selecteerde Emerson’s Micro Motion sanitaire flowmeters gebaseerd op Coriolis-technologie voor de massa flowmeting. Twee uitwisselbare modules zorgen ervoor dat één module in gebruik is, terwijl de andere wordt gereinigd. Een Programmable Logic Controller (PLC) zorgt voor de aansturing van de machine. n

193 - SEPT 2013 - P 13

P 14 - 193 - SEPT 2013

ACTUALITEIT

De toenemende nood aan mobiliteit leidt tot een sterke toename van het stedelijk verkeer. Dit leidt in onze grote steden tot een toenemende vraag naar innovatieve alternatieven voor het openbaar vervoer. Met elektrische aandrijfsystemen worden bussen en andere commerciële voertuigen in onze steden milieuvriendelijker en verbruiken ze minder energie. Met zijn ELFA modulaire hybride aandrijfsysteem beschikt Siemens over een oplossing die aan deze vereiste kan voldoen.

Hybride aandrijfsysteem voor bussen Siemens Drive Technologies levert een hybride aandrijfsysteem voor het innovatieve Mettis-transportproject, dat het probleem van de verkeersopstoppingen aanpakt in het centrum van Metz, een stad in het oosten van Frankrijk. Van Hool, een onafhankelijke fabrikant van bussen, autocars en industriële voertuigen, integreert in 27 bussen de aandrijfmotoren, generatoren, vermogenselektronica en stuursoftware van Siemens.

Een dieselgeneratorset voedt de elektromotoren van de uitstootarme, brandstofefficiënte diesel-hybride voertuigen, terwijl een batterijsysteem de overtollige energie opslaat. Een permanent bekrachtigde aandrijfmotor verzekert ook een betrouwbare werking met gering onderhoud. De tandwielloze motorinstallatie vermindert lawaai en trillingen, wat dan weer bijdraagt tot het algemene comfort voor de reizigers.

Redundant batterijsysteem Een generator die verbonden is met een dieselmotor levert elektriciteit aan de elektromotoren. De remenergie wordt door de aandrijfmotor gerecupereerd en naar het batterijsysteem gevoerd. Voordien werden in hybride aandrijfsystemen slechts één batterij gebruikt. Voor dit project werd het batterijsysteem redundant uitgevoerd waardoor de levensduur van de individuele batterijen wordt verlengd; elke batterij moet minder vermogen leveren. Het batterijsysteem werd speciaal voor deze toepassing ontwikkeld en is perfect afgestemd op de start- en remcycli van bussen in het openbaar vervoer – het kan snel

grote hoeveelheden energie opslaan en net zo snel weer afleveren.

Weinig onderhoud Siemens voorziet de voertuigen van betrouwbare, permanent bekrachtigde motoren die weinig onderhoud vergen. De aandrijfmotoren kunnen rechtstreeks op de assen worden geïnstalleerd en vergen geen transmissie-eenheid. Dit vermindert lawaai en trillingen waardoor het algemene comfort van de reizigers wordt verhoogd.

Speciale busbanen De dubbel gelede bussen zijn 24 meter lang en 3,3 meter hoog. Ze rijden door de stad in speciale busbanen, gescheiden van de rest van het verkeer. Hun brandstofverbruik is vergelijkbaar met dat van klassieke dieselbussen van 12 meter lang, maar ze kunnen bijna twee keer zoveel reizigers vervoeren. Tegelijk vermindert de diesel-hybride aandrijving ook de voor het milieu schadelijke uitstoot en worden het brandstofverbruik en de CO2-uitstoot significant verminderd tot de laagste uitstootniveaus in dit marktsegment.

25.000 reizigers Het project met alternatieve transportmiddelen zal tegen eind 2013 van start gaan op twee routes met een totale lengte van 23 kilometer.

Het stadsbestuur van Metz verwacht dat er in eerste instantie dagelijks 25.000 reizigers zullen worden vervoerd. Later zullen naar verwachting tot 36.000 reizigers het nieuwe transportsysteem gebruiken, als aantrekkelijk alternatief voor de klassieke stadsbussen, trams en privéwagens. n

193 - SEPT 2013 - P 15

TOEPASSING

PPS-demping beperkt slijtage en onderhoud Het is een lange weg te gaan voordat uit een boom een plank ontstaat. In het fabricageproces mag zo weinig mogelijk van de waardevolle grondstof verloren gaan. Dit is een taak voor de nieuwe high-speed plankensnijder van de Zweedse machinebouwer Söderhamn Eriksson. DSBC-normcilinders met PPS (Pneumatic Cushioning Adjustable)-demping geven zachtheid en een lange levensduur. Op de planken, klaar, start!

Zweden is met meer dan 50 procent bos bedekt en daarmee het Europese land met het hoogste percentage bos. Geen wonder dat de houtverwerkende industrie hier een hoge positie bekleedt.

De Zweedse machinebouwer Söderhamn Eriksson heeft zich gewijd aan deze hele industrietak en maakt machines voor de zagerij-industrie, zoals plankensnijsystemen.

Bij het trimmen worden de afgeronde buitenkanten, die door de afronding van de boomstam ontstaan, door zagen verwijderd. Het is belangrijk om slechts zoveel als nodig schors en bast te verwijderen en tegelijk zo weinig mogelijk afval te produceren.

Twaalf keer sneller De high-performance plankensnijder van Söderhamn Eriksson beweegt planken met een snelheid tot 450 meter per minuut en bereikt zo 75 planken per minuut.

Acht beweegbare armen zorgen voor het snelle transport van de planken. Ze transporteren de planken, stoppen ze voor het bewerken en werpen ze ten slotte uit.

Snelheid is goed, maar dit betekent ook een hogere belasting voor alle bewegende machinedelen. De slijtage kan verhogen en kortere onderhoudsintervallen kunnen het aantal machinestilstandtijden opdrijven.

Opdat het niet zo ver zou komen in de nieuwe machine, vertrouwt het Zweedse bedrijf op DSBC-normcilinders van Festo met PPSdemping.

De applicatie bepaalt de grootte: de normcilinders DSBC passen zich dankzij verschillende maten aan de meest uiteenlopende eisen.

Ontziet mens en machine In de stoffige omgeving werken in totaal 30 normcilinders van het type DSBC. Hun grootste voordeel: dankzij PPS-demping moeten ze niet worden aangepast. Een moeizame en tijdrovende synchronisatie per instelschroef valt weg.

Zo worden alle cilinders van de machine precies hetzelfde ingesteld. Bovendien reduceert de zelfinstellende pneumatische demping de trillingen, mens en machine worden ontzien en de levensduur van de installatie neemt toe.

Productie versnelt Ulf Bodare, Managing Director bij Söderhamn Eriksson Catech AB, is meer dan tevreden met de keuze van DSBC-normcilinders van Festo: “De PPS-demping versnelt onze productie omdat ze zichzelf altijd exact instelt.

Het bespaart onze klanten tijd omdat het achteraf aanpassen van vele cilinders niet meer nodig is. “Voor langdurig gebruik in de houtverwerkende industrie hebben de normcilinders DSBC een uitgebreide afdichtingsmodule.

Dichtingen en schrapers, ontworpen voor verschillende behoeften, beschermen zelfs tegen hardnekkig vuil. Niet in het minst overtuigt de DSBC-normcilinder door zijn gewichtgeoptimaliseerde ontwerp op beweegbare delen.

Klanten van Söderhamn Eriksson kunnen zich dus zelfs bij hoge snelheden concentreren op hun kerncompetenties en hoeven zich over de functionaliteit van de pneumatiek geen zorgen te maken. n

Snel en zonder aanpassing: de zelfinstellende PPS-demping aan de normcilinders DSBC brengt de armen van de plankenstopper altijd in de juiste positie.

193 - SEPT 2013 - P 17

ACTUALITEIT

Besturing met veiligheidsfuncties Elektronicafabrikant E.D.&A. heeft een nieuwe besturing met veiligheidsfuncties voor één van zijn klanten ontwikkeld. Naast de besturing met motorcontroller heeft E.D.&A. ook de user interface ontwikkeld. De komende jaren zal E.D.&A. deze besturingen ook zelf produceren, assembleren en testen.

De klant is niet over één nacht ijs gegaan. Na een strenge selectieronde en na verschillende uitgebreide audits heeft deze apparatenbouwer voor E.D.&A. gekozen. In hun eindverslag stond te lezen dat de ontwikkelings-, productie- en testafdeling bij E.D.&A. op “World Class” niveau presteren.

Normen voor hard- en software Vanuit kostenaspect worden meer en meer functies geïntegreerd in de besturing. Dit zijn niet enkel functionele zaken die de werking van de machine bepalen. Ook veiligheidsfuncties die moeten voorkomen dat een machine een gevaar oplevert voor zijn omgeving of de operator worden mee geïntegreerd in de besturing.

Bijgevolg zijn er geen externe componenten meer nodig om deze functies te garanderen.

Besturingen met geïntegreerde veiligheidsfuncties

worpen aan een strenge reglementering met specifieke eisen per toepassing. Voor deze case moet de besturing ondermeer voldoen aan de IEC 60335-1 en IEC 60730-1. Deze normering schrijft voor dat een besturing “1-fout veilig” moet zijn. Dit betekent dat als er één elektronisch onderdeel defect gaat, er toch geen onveilige situatie mag optreden. Als onderdeel van de risicoanalyse werd voor de hardware een FMEA (Failure Mode and Effects Analysis) op componentniveau gemaakt. n

Het integreren van veiligheidsfuncties in een besturing is onder-

SMC vacuümoplossing SMC heeft een oplossing gevonden voor een klant in de textielindustrie, dankzij een flowversterker. Deze is klein van formaat, maar levert grote voordelen omdat hij het energieverbruik reduceert met 20 procent.

De ZH20-X185 flowversterker uit het Energy Saving en Vacuümassortiment maakt gebruik van persluchttechnologie voor het afzuigen en blazen en heeft zich bewezen als een effectief en kostenefficiënt alternatief voor traditionele blaas- en zuigtoepassingen..

Verwijdering of afzuiging van kleine deeltjes of gassen

tjes of gassen nodig is, is de ZH20-X185 ideaal. Hij wordt gecertificeerd als de beste in zijn soort en het perfecte alternatief voor traditionele afzuigtoepassingen.

In dit voorbeeld had een klant van SMC een oplossing nodig om stofresten af te zuigen die vrijkomen tijdens het gebruik van een ultrasone snijmachine.

De bestaande afzuiging gebruikte niet alleen 3,75 kW aan elektriciteit, maar was ook een buitensporige en luidruchtige oplossing, die bovendien veel onderhoud vereiste omdat er veel bewegende delen in zaten. De specialisten van SMC zagen al snel de voordelen die een flowversterker kon bieden voor de klant, omdat de stof op een efficiëntere manier opgezogen kon worden.

In processen waarbij verwijdering of afzuiging van kleine deel-

Energy Saving programma Door gebruik te maken van SMC’s Energy Saving programma, werd er berekend dat het energieverbruik van de flowversterker voor de afzuigtoepassing slechts 0,75 kW was. Hierdoor vielen de energiekosten een vijfde deel lager uit.

Daarbij kwam bovendien ook dat SMC’s flowversterker aan nog meer eisen van de klant voldeed. De ZH20-X185 is een klein apparaat (zo groot als een nozzle), extreem stil en - belangrijker nog – vrijwel onderhoudsvrij omdat hij geen bewegende onderdelen heeft.

Omdat hij door lucht aangedreven wordt, is hij bovendien een stuk veiliger te gebruiken. Omdat er geen elektriciteit aan te pas komt, wordt explosiegevaar vermeden. n

P 18 - 193 - SEPT 2013

TOEPASSING

Industriële gasveer voor veiligere mobiele vouwkranen Constructeurs verbinden met industriële gasveren meestal machine-elementen die het openen en sluiten van deuren, kappen, deksels of luiken ondersteunen en van de gebruiker een gedeelte van de operationele krachten overnemen. In dit toepassingsgeval verlangt het bewegen van een metalen pen weliswaar niet veel kracht, maar het helpt tonnen zware massa’s in geval van nood veilig af te remmen.

De toepassing van gasveren bij mobiele vouwkranen bewijzen dit op indrukwekkende wijze. Industriële gasveren voor de noodstop en in de parkeerpositie van kranen belangrijk. Vanwege de pure afmetingen van de individuele kraanopdrachten en omdat continu hoge eisen aan stevigheid en veiligheid worden gesteld, heerst tijdens de productie grote zorgvuldigheid. Maar hoe goed een mobiele kraan ook is ontworpen, een uit te sluiten restrisico ligt in de bedieningen van de bewegende kraandelen.

Kabels Bijzondere aandacht verdienen de kabels, die hiervoor als middel dienen. Want onder de enorme belastingen dreigt op de lange duur een kabelbreuk. De daarbij behorende stroomuitval zou in schuine stand tot een ongecontroleerde beweging van de kat leiden. De hoge massa’s zouden weer, eenmaal in beweging gebracht, tot immense schades kunnen leiden. Dit verhinderen was

Twee industriële gasveren van het type GS-19-50-AA-350N zorgen in de constructie voor tegendruk. en is de taak van industriële gasveren. Door katrollen voorgespannen, schuiven deze in geval van nood uit, drukken een borgpen uit, die dan in de steunbalkconstructie van de boom inhaakt en daarmee de kat samen met het gewicht in korte tijd stopt. Naast de noodstopfunctie spelen gasveren bovendien een belangrijke rol bij de positionering van de kraandelen in geparkeerde toestand: Ze zorgen dan voor een veilige houvast van de dankzij de gasveren geborgde delen. n

NIeuwe elektrische aandrijflijn van Flanders’ Drive Het Vlaams onderzoekscentrum voor de voertuigindustrie, Flanders’ DRIVE, werkte de voorbije drie jaar samen met twaalf Vlaamse partnerbedrijven aan het project ‘Electric Powertrain’.

Het consortium heeft een aandrijflijn voor de volgende generatie elektrische voertuigen ontworpen, ontwikkeld en gevalideerd in een Range Rover Evoque.

De focus van het onderzoek lag op de realisatie van een energiezuinige elektrische aandrijving met individueel aangedreven wielen, met het oog op een optimale voertuigcontrole en rijcomfort.

Twaalf bedrijven in het consortium De leden van het consortium zijn: Arteco, CTS, DANA, EIA Electronics, Imec, Inverto, LMS, NXP, Punch Powertrain, Triphase, Umicore en Voxdale. Jaguar Land Rover zorgde voor inhoudelijke ondersteuning.

Het project werd financieel ondersteund door de Vlaamse overheid. Voor dit project was een totaal budget van meer dan 3,5 miljoen euro voorzien. Het consortium heeft van de Vlaamse overheid via IWT een subsidie van 2,8 miljoen euro ontvangen.

Aandrijflijn met innovatief batterijpakket “We opteerden in dit onderzoeksproject voor in Vlaanderen ontwikkelde geschakelde reluctantiemotoren. Deze zijn robuust en veilig, bevatten geen dure magneten en lenen zich uitstekend voor het remmen op de motor en het gebruiken van de energie die hierbij vrijkomt”, zegt Renilde Craps, directeur Flanders’ DRIVE. De aandrijflijn omvat naar verluidt ook een innovatief batterijpakket waarmee kennis kan verworven worden over regeneratief remmen. “De ontwikkelde technologie zal toepasbaar voor alle configuraties van hybride en elektrische voertuigen”,aldus Craps.

De verschillende componenten en systemen zijn in een compacte aandrijfeenheid als voorwielaandrijving geïntegreerd en gevalideerd in een Range Rover Evoque.

In het onderzoekscentrum van Flanders’ DRIVE is vooral gewerkt aan het thermisch- en energiebeheer van de aandrijflijn. Het rijgedrag van het voertuig werd onderzocht op de testbanen van Lommel Proving Ground. n

193 - SEPT 2013 - P 19

ACTUALITEIT

Siemens en ABM lanceren nieuw assemblagecenter voor Simogear-motorreductoren in Charleroi.

Nieuw assemblagecenter van Siemens verzekert korte leveringstermijnen

De Simogear-productreeks staat garant voor geavanceerde technologie. De motorreductoren zijn compatibel met de door de markt vereiste afmetingen.

Het nieuwe assemblagecenter geeft een duwtje in de rug van de Waalse economie en de regio rond Charleroi in het bijzonder.

Sinds begin juni staat ABM in België in voor de assemblage en distributie van de reeks Simogear-motorreductoren vanuit het nieuwe assemblagecenter in Fleurus, nabij Charleroi. Dankzij dit assemblagecenter kan Siemens samen met zijn partner ABM een aanzienlijke inkorting van de leveringstermijnen realiseren, evenals een verhoging van de capaciteit, de productiviteit en de flexibiliteit voor de levering van deze hoogperformante aandrijfsystemen.

met 10 % uitgebreid en het is nu ook mogelijk meer in de hoogte te werken. Uitgerust met opslagrekken die tot zes meter hoog kunnen reiken, is het magazijn ook voorzien op langetermijngroei.

Sinds 10 juni jongstleden wordt de Simogear-reeks van voor de Belgische markt door het Siemens-partnerbedrijf ABM (Atelier Belge de la Manutention) geassembleerd. Hun nieuwe Siemens Assembly Center in het Waalse Fleurus kreeg een officiële Siemens-certificering. ABM is tevens actief op het vlak van herstelling en onderhoud van mechanische aandrijfsystemen.

Voor alle sectoren en toepassingen Hoewel ABM motorreductoren voor verschillende industrietakken verdeelt, legt het Simogear Assembly Center zich hoofdzakelijk toe op oplossingen voor aandrijvingen in de chemische, farmaceutische en voedingsindustrie, en de logistieke en waterbehandelingsector.

Producenten van transportbanden, cementfabrieken, metaalconstructiebedrijven en de glasindustrie behoren eveneens tot hun klantenbestand. “De Simogear-motorreductoren zijn geschikt voor alle toepassingen”, aldus Jean-Pierre Feltrin, afgevaardigd bestuurder van ABM. Behalve wormwieloverbrengingen en tandwieloverbrengingen met parallelle as, conische en coaxiale systemen, assembleert ABM ook lantaarndrijfwerken van type K4 voor de montage van IECmotoren. Ook de assemblage van Siemens Simotics GP-motoren voor een reeks van motorreductoren gebeurt in Fleurus. In totaal beslaat het nieuwe gebouw een oppervlakte van 3.727 m2, waarvan 256 m2 voorbehouden aan de nieuwe Simogear-reeks. Dankzij een investering van in totaal bijna een miljoen euro, verdubbelt ABM zijn assemblagecapaciteit voor industriële systemen. De productieruimte werd

P 20 - 193 - SEPT 2013

Korte leveringstermijnen Dankzij de opening van het assemblagecenter kan Siemens de snelle montage van zijn Simogear-motorreductoren verzekeren en bijgevolg zeer korte leveringstermijnen realiseren. “Zowel voor onze klanten in de mechanische constructie als in de industrie, betekent de indienststelling van dit nieuwe gespecialiseerde assemblagecenter een enorme tijdswinst”, zo verduidelijkt Jean-Pierre Feltrin . “Dankzij onze 20 jaar ervaring in de verkoop en herstelling van Siemens-koppelingen, geavanceerde montagetechnieken en moderne en gecertificeerde installaties kunnen we voortaan op zeer korte termijnen zeer hoge kwaliteit leveren.” De standaard leveringstermijn bedraagt nu zeven dagen, een grote meerwaarde voor onze klanten.

Langetermijnstrategie Het nieuwe assemblagecenter geeft een duwtje in de rug van de Waalse economie en de regio rond Charleroi in het bijzonder. Volledig in de lijn van de algemene bedrijfsstrategie voor het creëren van duurzame meerwaarde op basis van technische uitmuntendheid zorgen Siemens en ABM voor de permanente opleiding, d.m.v. cursussen en trainingen, van het in Fleurus tewerkgestelde personeel. Dankzij het Belgische assemblagecenter verlaagt de onderneming tevens haar CO2-uitstoot, omdat er niet langer geassembleerde onderdelen ingevoerd moeten worden. Bovendien is de samenwerking tussen Siemens en ABM zeer duurzaam. Deze gaat al terug tot in de jaren 1990. In 2010 ondertekenden de twee partners een overeenkomst waardoor ABM het exclusieve verdeelrecht in Wallonië kreeg voor de reeks Motoxmotorreductoren van Siemens. Hiernaast is ABM sinds 2011 ook een gecertificeerd revisiecenter voor Motox-motorreductoren. Met het nieuwe Simogear Assembly Center geeft Siemens ook blijk van zijn vertrouwen in een vruchtbare en duurzame samenwerking, gericht op hoogkwalitatieve en technisch geavanceerde producten en een uitstekende dienstverlening door specialisten. n

REPORTAGE

Een wereldwijd netwerk van bedrijven, een reeks van hoge kwaliteit producten en een solide familie-georiënteerde organisatie vormen het succes van Endress+Hauser: 60 jaar na de oprichting breidt Endress+Hauser nog steeds uit.

Endress+Hauser BeLux viert 50-jarig bestaan + 60 jaar van de groep Endress+Hauser, de specialist in meetinstrumenten en automatisering voor de procesindustrie viert haar 60-jarig bestaan van de groep en 50e verjaardag van het kantoor Endress+Hauser België/Luxemburg. Het familiebedrijf verwelkomde de 10.000ste medewerker en in het afgelopen jaar alleen al werden meer dan 500 banen gecreëerd over de hele wereld.

‘Eerst dienen, dan verdienen’ was één van de motto’s van oprichter Georg H Endress (1924-2008), wiens principe het was om altijd te voldoen aan de behoeften en vragen van de klanten en dit geldt nog tot op de dag van vandaag!

Hoofdkantoor in Zwitserland Het hoofdkantoor is gevestigd in Reinach (Basel) te Zwitserland.

Het onafhankelijke familiebedrijf is wereldleider in meet- en regeltechniek, met producten die staan voor precisie en betrouwbaarheid. Stevig verankerd zijn ook de fundamentele beginselen van de Endress+Hauser groep: een bedrijfscultuur gebaseerd op vertrouwen en gevoel voor verantwoordelijkheid. Dit geeft een solide basis voor duurzame groei en technologische innovatie. Deze ‘Spirit van Endress+Hauser’ maakt waarden zoals bescheidenheid, loyaliteit, betrokkenheid en eerlijkheid de speerpunten voor de onderneming.

Gedreven door de markt De laatste 60 jaar is er veel veranderd in positieve zin: Endress+Hauser werd een full-range leverancier. Dit betekent dat Endress+Hauser haar klanten gedurende de hele uitvoering van hun processen de ondersteuning biedt om de productieprocessen betrouwbaar, efficiënt en milieuvriendelijk te laten verlopen.

“Onze kracht is dat we volledig worden gedreven door de markt”, zegt CEO Klaus Endress. “We leren van onze klanten en streven ernaar om duurzame en uitstekende voordelen en waarden voor hen te creëren.”

Endress+Hauser, de specialist in meetinstrumenten en automatisering voor de procesindustrie, viert haar 60-jarig bestaan van de groep. den er, door Endress+Hauser, producten, diensten en oplossingen geleverd. In 12 landen zijn er productielocaties betrokken bij de productie en ontwikkelingen van nieuwe producten. Door deze wereldwijde aanwezigheid in de verschillende regio’s en industrieën kan het bedrijf snel en flexibel reageren.

De viering van haar 60-jarig bestaan van de groep Endress+Hauser valt samen met nog een opmerkelijke mijlpaal, namelijk 50-jarig bestaan van het verkoop- en service kantoor Endress+Hauser BeLux.

Vooruitzicht Ondanks een sterke Zwitserse franc en een haperende economie in Europa, heeft de Endress+Hauser groep een omzet gehaald in 2012 van 1,7 miljard euro. “Wij vertrouwen op onze kracht en kijken met vertrouwen naar de toekomst, maar we moeten alert blijven’’ zegt CEO Klaus Endress. “ Met gerichte acquisities in de biotechnologie, gasanalyse en energiebeheer, heeft Endress+Hauser haar productportfolio verstevigd.

40 verkoopkantoren Met meer dan 40 eigen verkoopkantoren en 70 onafhankelijke vertegenwoordigers over de hele wereld wor-

n

Met diepe droefheid hebben we gelezen dat collega Hubert Lahaut, hoofdredacteur Maintenance, overleden is. Wij kenden hem niet zó goed, maar weten dat het een erudiet, integer en aimabel persoon was.

René Decleer, hoofdredacteur Automation Magazine//Hydropneuma.

193 - SEPT 2013 - P 21

P 22 - 193 - SEPT 2013

TOEPASSING

Olievrije en energie-efficiënte perslucht Op zoek naar een manier om olievrije perslucht kostenen energie- efficiënt te produceren, kwamen de managers van Valuepak uit bij de Bluekat-serie van Boge. Deze produceren met een olie gesmeerde compressor klasse 0, gecertificeerd door de TÜV.

Valuepak Valuepak produceert kartonnen drinkbekers voor de premium ‘take-away’ markt. Zij stellen om die reden hoge eisen aan het productieproces. Michael Olsacher, een van de twee gedelegeerd bestuurders. “Voor ons is olievrije perslucht nodig daar het eindproduct in contact kan komen met de perslucht, wij opereren in een uiterst competitieve omgeving en kosten overwegingen spelen een belangrijke rol ook bij de productie van olievrije perslucht”.

Olievrije perslucht produceren Als het gaat om de productie van olievrije perslucht zijn er meerdere mogelijkheden. Deze mogelijkheden werken zonder olie, maar comprimeren eveneens de hoeveelheid olie-/koolwaterstoffen die in de aanzuiglucht aanwezig zijn.

Na uitvoerig overleg en afweging van alle pro’s en contra’s heeft Valuepak GmbH besloten voor een derde, geheel nieuwe, manier om olievrije perslucht te produceren: met de frequentiegeregelde compressor Boge Bluekat SLF 40 met ingebouwde warmteterugwinning Duotherm.

Basis van de Bluekat compressoren zijn de zeer efficiënte oliegeïnjecteerde schroefcompressoren van de S-3 serie - met conventionele olie-injectie. De innovatieve highlight: in de compressorbehuizing is een converter geïntegreerd, waarin de olie in de lucht tot koolstofdioxide en water worden geoxideerd. Een uitstekend resultaat wordt verkregen ongeacht de kwaliteit van

Door bewaking van de procestemperatuur in de katalysator, min – max, wordt de kwaliteit van de perslucht en de veiligheid continu bewaakt.

de inlaatlucht: zelfs oliehoudende inlaatlucht (uit bvb. industriële omgeving) wordt betrouwbaar olievrij. De verkregen perslucht is gelijkwaardig aan ISO klasse 0 - officieel bevestigd door TÜV. Bijkomend voordeel; het condensaat achter de compressor is zonder behandeling loosbaar.

Katalysatortechnologie Door bewaking van de procestemperatuur in de katalysator (zie foto), min–max, wordt de kwaliteit van de perslucht en de veiligheid continu bewaakt. De hete perslucht van de compressor wordt op een efficëntie manier in de convertor ingebracht. n

193 - SEPT 2013 - P 23

Luchtbediende slede SMC, de belangrijkste leverancier van pneumatische oplossingen ter wereld en de oorspronkelijke uitvinder van sledes, heeft een nieuwe generatie luchtbediende sledes gelanceerd die inspeelt op de huidige eisen van de markt.

De nieuwe MXQ-Z serie bestaat uit vier uitvoeringen in één geleider – met poorten aan twee zijden, met een kleinere boring maar robuuster, met de poorten aan één zijde en met een gelijke hoogte als bestaande serie – en biedt klanten zo een grotere veelzijdigheid. De MXQ-Z is ook 44% lichter en 23 lager dankzij de dunnere slede. Die is gemaakt van een speciaal, buitengewoon sterk roestvrij staal, waardoor de stijfheid niet wordt beïnvloed. Daarnaast voorkomen het compacte ontwerp en het lage zwaartepunt onnodige bewegingen van de geleidingseenheid en elimineren ze knikken, vervormingen en trillingen. De dubbele drijfstangconstructie levert aanzienlijk betere, algemene prestaties en hogere duw- en trekkrachten. Dankzij het compacte, symmetrische ontwerp is de slede bijzonder geschikt voor toepassingen in krappe ruimtes.

De werkstukken en machines worden beschermd tegen schade dankzij de slaginstellingen die de schok van de slede absorberen: een metalen stop met rubber rand, een schokdemper en een rubberen stop. Zo beperkt de rubberen stop de impact met 50 % en garandeert de metalen stop met rubberen rand een versnelde cyclustijd (tot 300 mm/s). n

P 24 - 193 - SEPT 2013

ACTUALITEIT

Aandrijvingen voor de bagagebehandeling NORD DRIVESYSTEMS ontwikkelt klantspecifieke onderhoudsarme aandrijfoplossingen voor handlingsystemen.

De internationale producent heeft al talrijke luchthavens over de hele wereld voorzien van haar aandrijvingen.

Hamburg, London, Johannesburg en Taipei om er maar enkele op te noemen.

De economisch interessante aandrijfsystemen van NORD zijn van het type 2-traps kegelwielreductor die uitblinken door hun lichtgewicht behuizing. Bovendien zorgt de uniforme elektronische sturing er voor dat de uitgebreide range aan motoren voor deze toepassingen op dezelfde manier kan afgeregeld worden. De luchthavenoplossingen behelzen ten eerste de aandrijving voor horizontale transportbanden, zoals die gebruikt worden aan de check-in balie. Deze hebben een simpele start-stop werking. Daar bovenop zijn ook drives beschikbaar met een grote belastingscapaciteit en de mogelijkheid tot remmanagement. Deze worden ingezet voor hellende en verticale transportbanden.

Efficiënte geïntegreerde frequentieregelaars verzekeren een dynamische werking en accuratesse in lift- en sorteertaken. Een basis schroef- en plugverbinding is het enige wat nodig is voor een makkelijke installatie van deze motoren. NORD’s snelle en excellente klantenservice ondersteunt luchthavens en OEMs vanaf de planningsfase tot levering en plaatsing en voorziet ook in het regelmatige onderhoud.

Internetportaal De aandrijfexpert heeft een speciaal internetportaal - http://airport.nord.com/ – waarin de oplossingen voor deze sector duidelijk voorgesteld worden. n

DOSSIER SENSOREN

Sensoren voor landbouw- en gebouwautomatisering Na redesign beschikken de multispanning fotocellen in de E3JK-familie van automatiseringsspecialist Omron over detectieafstanden die tot acht keer groter zijn dan de voorgangers.

Toepassingen voor deze sensoren vinden we daarom in opslagen mechanische distributiesystemen, alsook in landbouw- en gebouwautomatisering omdat het vermogen om te opereren vanaf een standaard VAC-netvoeding een voordeel is. Deze modellen gebruiken tevens rood licht, dat de uitlijning sterk vereenvoudigt omdat de lichtbundel duidelijk zichtbaar is.

De heldere statusindicatie-LED’s worden gezien over grote afstanden. Andere belangrijke verbeteringen zijn de grote robuuste insteltoetsen die aanpassingen eenvoudig maken, en een handige light-on/dark-on schakelaar die het mogelijk maakt de sensorbediening direct aan te passen aan de vereisten van de toepassing. De relaisuitgangmodellen van deze nieuwe sensoren hebben een universele werking (VAC of VDC-voeding selecteerbaar) in de range 24 tot 240 V. De E3JK-familie wordt aangevuld door NPN/ PNP transistoruitgangmodellen geschikt voor gebruik met een VDC-voeding in de range 10 tot 30 V.

Vooraf bedrade verbindingen De fotocellen in deze sensorfamilie worden geleverd in het veelzijdige en meest gebruikte 50 x 50 mm formaat, en hebben vooraf bedrade verbindingen met een standaardlengte van 2 m. De familie omvat zender-ontvanger modellen met een detectiebereik tot 40 m, retroreflectie modellen met een bereik tot 7 m, en diffuse reflectie-modellen met een bereik tot 2,5 m. n

193 - SEPT 2013 - P 25

REPORTAGE

Heet staal, koele tandwielaandrijvingen De staalindustrie behoort tot de zwaarste bedrijfsomgevingen, wat impliceert dat de technische en kwalitatieve eisen voor machines en installaties in deze branche dan ook ontzettend hoog zijn. Bij de aanpassing van een rollenrichtapparaat van staalproducent ArcelorMittal in het Luxemburgse Belval door het ingenieursbureau TBR Casting Technologies (onderdeel van de Inteco Groep) werden ook kegeltandwieloverbrengingen van Watt Drive (lid van de WEG Groep) gebruikt. Deze aandrijvingen van het type K139 tonen dat compactheid en robuustheid probleemloos kunnen samengaan met hoge prestaties.

Met een staalproductie van 130 miljoen ton per jaar en zowat 245.000 werknemers is ArcelorMittal één van de grootste staalproducenten ter wereld. In de fabriek in het Luxemburgse Belval maakt deze industriereus onder meer lichte en middelzware draagbalken evenals damwandstaal en gebruikt hiervoor een vlamboogoven en een grote continugietinstallatie. De jaarcapaciteit van de volledige fabriek bedraagt om en bij de 1 miljoen ton staal.

ArcelorMittal wilde het aanbod van gietformaten uitbreiden door op een 6-strengige gietinstallatie één streng om te schakelen naar een ander gietformaat, Beam Blank 4 (BB4). Om dit te realiseren moest deze streng onder andere uitgerust worden met een nieuw rollenrichtapparaat voor het gieten van het BB4-formaat, aangezien dit formaat zowat 30% groter zou zijn dan het tot dan gebruikte grootste formaat, dat voortaan wordt geproduceerd op de vijf overblijvende strengen (BB3). Dit nieuwe gietformaat is vooral bedoeld voor de productie van draagbalken en speciale profielen

verderop in de walserij. De BB4-streng zou per jaar circa 100.000 ton staal moeten voortbrengen.

Voor de aanpassing van de installatie deed ArcelorMittal een beroep op de gespecialiseerde firma TBR Casting Technologies (het vroegere Technisches Büro Rumpler). Dit ingenieursbureau levert innovatieve, klantspecifieke high-end oplossingen voor de metallurgie-industrie en is gevestigd in Leoben.

TBR nam de engineering en de planning voor zijn rekening, maar zorgde ook voor de levering van de componenten, zoals de gietvormen, het segment met secundaire koeling en het rollenrichtapparaat. Dit laatste werd als eerste aangepast.

Voor de aandrijving van de richtrollen klopte TBR aan bij Watt Drive.

De keuze viel uiteindelijk op de K139-kegeltandwieloverbrenging, die via een holle as heel eenvoudig kan worden gemonteerd op de as van de installatie zelf.

Watt Drive leverde in totaal vijf van deze modellen als tandwielmotoreenheden. Vier hiervan zijn ingezet op het rollenrichtapparaat; de vijfde dient als reserve.

Weinig plaats en hoge temperaturen Over het algemeen is de temperatuur bij de staalproductie continu hoog. Om aan deze hitte te kunnen weerstaan moeten er voor de tandwielaandrijvingen speciale materialen en dichtingen worden gebruikt. De grootste uitdaging bij het ontwerpen van de rollenrichtinstallatie in Belval was ongetwijfeld de beperkte ruimte, een gevolg van het vergrootte gietformaat, en de kleine strengafstand van nauwelijks 1400 mm. Daarnaast moesten alle frames van het rollenrichtapparaat uitermate stabiel, onderhoudsvriendelijk en binnen de installatie onderling verwisselbaar zijn.

Richtrollen van een nieuwe gietstreng in de staalfabriek van ArcelorMittal in Belval aangedreven door K139-tandwielaandrijvingen van Watt Drive.

P 26 - 193 - SEPT 2013

REPORTAGE

Om aan deze hoge klanteneisen te kunnen voldoen paste Watt Drive de standaardversie van de K139-kegeltandwieloverbrenging aan. Op de BB4-streng moesten de motoren van de aandrijvingen bestand zijn tegen hoge temperaturen en tegelijk een groot draaimoment kunnen genereren. En dit allemaal in een zo compact mogelijke behuizing, gezien de beperkte inbouwruimte. Bij het ontwerpen van de motor en de tandwielaandrijving heeft Watt Drive niet alleen rekening gehouden met hoge temperaturen, harde omgevingsvoorwaarden en het grote toerentalbereik van de zelfventilerende motor, maar ook met de wens van de klant om in het drijfwerk een waterkoeling te integreren.

Compacte, robuuste constructie van doorslaggevende betekenis De aandrijvingen zijn ontworpen voor een omgevingstemperatuur van max. +100°C, zonder bijkomende oliekoeling. Op vraag van de klant hebben de ontwerpers van Watt Drive de tandwielaandrijving extra tegen oververhitting beschermd door inbouw van een aanvullende waterkoeling. Via een intern buizensysteem zorgt deze waterkoeling ervoor dat de olietemperatuur daalt. Bij dergelijke hoge temperaturen moeten motor en aandrijving ook voorzien zijn van speciale afdichtingen. Watt Drive gebruikt hiervoor hittebestendige dichtingringen (Viton) op een gehard loopvlak.

Het BB4-formaat is bijna 100 mm breder, waardoor bij gelijke strengafstand de ruimte tussen de strengen heel erg klein wordt.

Dankzij de ontzettend compacte en slanke constructie van de door Watt Drive ontwikkelde tandwielaandrijving kon de nieuwe rollenrichteenheid toch gewoon naast de vijf bestaande strengen worden geplaatst. De behuizing is uitgevoerd in uniblock design (‘Multimounting’) en kan aan alle zijden worden bevestigd. Door het modulaire MAS-principe van WATT drive kon de standaardaandrijving snel worden aangepast aan de toepassingsspecifieke eisen van de klant.

Elk van de motoren van de K139-kegeltandwieloverbrenging op de richtrollen levert een aandrijfvermogen van 5 kW, een draaimoment van 17.580 Nm en een rotatiefrequentie van 2,2 toeren/min. bij 50 Hz. Het drijfwerk is bedoeld voor gebruik met een frequentie-regelaar, die dient om de rotatiefrequentie van de aandrijfmotor aan te passen en dus ook om de snelheid van de strengen in te stellen – hoe groter de geproduceerde Beam Blank-formaten, hoe langzamer de streng moet lopen. Een ingebouwde rem van 100 Nm met manuele vrijgave – eveneens speciaal ontworpen voor de hoge omgevingstemperatuur – moet de startketting bij het binnenkomen vasthouden, omdat bij het begin van het gietproces de uitlaatopening van de gietvorm afgesloten is met een ‘dummy bar’ en de rem de startketting in een vaste positie houdt. Dankzij deze manuele vrijgave kan de rem in noodgevallen handmatig worden gelost, waardoor de streng kan bewegen.

Voor een groter onderhoudscomfort heeft Watt Drive de olieniveau-indicator nog duidelijker zichtbaar en leesbaarder gemaakt.

Aanvullend beschikken de gebruikte tandwielaandrijvingen over een speciale expansietank of een olie-expansievat. Door de verticale opstelling heeft het drijfwerk veel olie nodig en deze olie zet uit bij hoge werkingstemperaturen. De uitgezette olie wordt opgevangen in het expansievat om te voorkomen dat de druk stijgt, wat dan weer bijdraagt tot een langere levensduur van de dichtingelementen en tot een grotere bedrijfszekerheid.

‘Het relatief slanke design van de K139-tandwielaandrijving was

TBR opteerde voor de K139-kegeltandwielover-brenging van Watt Drive, die via een holle as heel eenvoudig op de as van de installatie zelf wordt gemonteerd.

een basisvoorwaarde voor de bouw van een betrouwbaar en onderhoudsvriendelijk richtapparaat’, aldus Leonhard Paar, Design Manager bij TBR Casting Technologies. ‘De compactheid en de robuustheid zorgen ervoor dat het grotere BB4-formaat met de vereiste kwaliteit kan worden gegoten in de omgebouwde installatie, ondanks de kleine beschikbare ruimte, en dat tegelijk de onderhoudskosten afnemen’.

Een tandwielaandrijving voor alle behoeften De staalindustrie wil hogere prestaties, gecombineerd met robuustheid en warmtebestendigheid. Met de speciaal voor deze nieuwe toepassing aangepaste kegeltandwieloverbrenging voor de aandrijfrollen van de nieuwe richtapparatuur in de staalfabriek van ArcelorMittal in Belval heeft Watt Drive duidelijk aangetoond dat zijn aandrijvingen snel en heel precies kunnen worden aangepast aan extreem veeleisende omstandigheden. De geleverde K139-modellen zijn robuust en compact en vervullen dan ook alle toepassingspecifieke eisen. Daarnaast zijn ze ook uitermate onderhoudsvriendelijk. Het partnership met TBR Casting Technologies zou snel een vervolg kunnen vinden, aangezien ArcelorMittal in Belval ook de aanpassing van een andere streng denkt in te plannen. n

193 - SEPT 2013 - P 27

P 28 - 193 - SEPT 2013

ACTUALITEIT

De Nederlandse regering stelde, samen met het bedrijfsleven en het onderwijs, het zogeheten Techniekpact op.

Techniekbedrijven gaan jaarlijks de opleiding van 1.000 techniekstudenten betalen.

Nederland lanceert TechniekPact voor meer jongeren in technieksector Aandacht voor techniek op alle basisscholen in 2020. Een investeringsfonds om techniek in het onderwijs te stimuleren en duizend beurzen per jaar voor techniekstudenten om ze te binden aan het bedrijfsleven. Honderd miljoen euro om de technische kennis van docenten te vergroten en drie honderd miljoen euro voor bij- en omscholing van mensen met interesse in techniek.

Dit zijn enkele van de 22 afspraken die vertegenwoordigers van werknemers, werkgevers en het onderwijsveld hebben afgesproken met het kabinet en regionale overheden. De afspraken zijn vastgelegd in het zogeheten nationaal Techniekpact 2020 en markeren de start van een langjarige aanpak om te zorgen voor meer technisch geschoolde vakmensen. Naast de concrete acties zit de meerwaarde van het Techniekpact in het feit dat het gesteund wordt door alle betrokken partijen. Het onderwijsveld, de werkgevers, studenten en de landelijke regio’s slaan de handen ineen met de overheid om het tekort aan technisch geschoolde vakkrachten tegen te gaan.

Investeringsfonds Om dat te bereiken komt er onder meer een investeringsfonds met daarin 300 miljoen euro. Dat geld wordt gebruikt om scholen en bedrijven beter te laten samenwerken. Zo kunnen bedrijven met het geld hun personeel aan scholen uitlenen voor gastlessen en kan er voor opleidingen modernere apparatuur worden gekocht.

Daarnaast beloven bedrijven dat er voor iedere student die een technische MBO-opleiding gaat doen, er een stage- of leerwerkplaats beschikbaar komt.

Tekort aan technici De Nederlandse regering wil dat meer jongeren, na hun examens, kiezen voor een technische opleiding. Want de komende jaren hebben bedrijven veel technisch personeel nodig. Met dit pact willen de ondertekenaars bereiken dat méér jongeren kiezen voor techniek, leren in de techniek en dat méér werknemers gaan en blijven werken in de technieksector. Daarmee behoudt Nederland haar positie in de wereldtop als het gaat om concurrentiekracht, innovatie en wetenschappelijk onderzoek. Terwijl de werkloosheid in Nederland oploopt ontstaat er in sommige sectoren echter een tekort aan tienduizenden technische arbeidsplaatsen. Tot 2020 zijn er jaarlijks 30.000 extra technici nodig

22 afspraken In dit pact staan 22 afspraken die de aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt in de technieksector versterken en het tekort aan technisch personeel tegen te gaan. Enkele voorbeelden van die afspraken zijn:

• In 2020 bieden alle 7.000 basisscholen in Nederland structureel wetenschap en technologie aan.

• Er komt een investeringsfonds waar regering, werkgevers en regionale overheden ieder 100 miljoen euro in stoppen om meer te kunnen investeren in techniekonderwijs. Bedrijven doen dat door bijvoorbeeld personeel af te staan voor gastlessen, te investeren in opleidingen of door technische installaties, werkplaatsen, laboratoria of machines beschikbaar te stellen voor mbo-opleidingen.

• 50 procent van de leerlingen in het vmbo (voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs) kiest in 2015 voor een vakkenpakket met natuur- en scheikunde. Om dit te bereiken komen er in de diverse regio’s en provincies mavo’s (middelbaar algemeen voortgezet onderwijs) gericht op techniek, de TechMavo.

• Het kabinet reserveert 300 miljoen euro in 2014 en 2015(600 miljoen totaal) voor bij- en omscholing van mensen met interesse in techniek. Werkgevers en vakbonden gaan samen zij-instroom in techniek bevorderen. Ook wordt het voor werklozen makkelijker om zich met behoud van WW-uitkering om te scholen naar een baan in de techniek.

• Bedrijven uit de Topsectoren stellen jaarlijks 1.000 topbeurzen ter beschikking voor een betere instroom van techniektalenten.

• Het georganiseerde bedrijfsleven gaat een digitaal loket – “techniek-onderwijs.nl”- opzetten. Via dit loket kunnen onder meer basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs zich melden wanneer zij ondersteuning van het bedrijfsleven nodig hebben voor het geven van techniekonderwijs op locatie en in de klas. n

193 - SEPT 2013 - P 29

DOSSIER HYBRID HYDRAULICS

Hydraulisch – hybride: hype voor off-highway machines?

“Een heleboel ‘hy’s’ voor wat eindelijk de doorbraak betekent voor wat in de Verenigde Staten ‘Lift-truck technology’ heet.” Dat is toch de mening van Ettore Cosoli van de Dana Holding Corporation in het Italiaanse Arco.

In het tijdschrift ‘AdvanceLift-truck Technology International 2013’ schrijft Ettore Cosoli: “A much needed boost: the materials handling industry can be notoriously conservative when it comes to embracing new technologies. But there is a new hybrid solution that could give a real shot in the arm.”

Spicer Power Boost Daarom heeft Dana een systeem ontworpen dat kan worden aangepast worden op, in principe, alle bestaande machines. Alleen de nieuwe ‘powertrain’ moet de (oude?) aandrijving vervangen; de bestaande machine blijft en wordt ‘upgraded’.

Het systeem heet ‘ Spicer Power Boost’ en nergens is er sprake van hydraulica of hybride.

Het resultaat mag er zijn en eindelijk na ongeveer negen jaar van ideeën spuien, onderzoek doen, over en over, again and again, was Dana present op de BAUMA beurs Daar waren ze, waren ze, de ‘derde’ generatie hybride aandrijvingen.

Hybride werkvoertuigen (uit: Industrie Technisch Management -maart 2008- pag. 20) Terreinvoertuigen voor materiaalbehandeling scoren laag op het vlak van energie-efficiëntie.

Samen met het FMTC en Vito onderzoekt Spicer Off-Highway hoe verloren energie kan worden opgeslagen om ze nadien nuttig te gebruiken.

Constructeurs van geavanceerde heftrucks vinden het steeds moeilijker om de incrementele rendementsgroei waar te maken.

Maar als de staat steeds meer en mee een regelgeving opdringt voor emissievermindering en hogere brandstofkosten de pan uitswingen en aldus de werkkosten drastisch verhogen, is men daardoor meer geneigd om toch innoverende elementen op de planning te brengen.

Conservatief of innovatief?

De firma Dana focust op de ontwikkeling van nieuwe technologieën en spendeerde daartoe 161 miljoen dollar in 2012. De materiaalbehandeling industrie is zeer conservatief omdat bepaalde systemen al meerdere decennia gebruikt worden zonder veel rendementsvragen. Deze machines vertegenwoordigen grote investeringen voor de eigenaars en een betrouwbaar werkend voertuig is de sleutel tot productiviteit en rentabiliteit. Daarom ook hebben weinigen zin om als proefkonijn te figureren.

Daarbij komt dat de onderhoudsmogelijkheden eveneens een belangrijke bekommernis voor kopers zijn. De uitrusting voor materiaalbehandeling wordt in regio’s gebruikt waar weinig of geen onderhoudsnetwerken zijn en een beperkte toegang tot technici met geavanceerde vakkennis. Daarom blijven de kopers ver van die nieuwigheden met producten die ze niet kennen en niet begrijpen. Het risico op zeer dure herstellingen en kostelijke stilstandtijd is wel degelijk bestaande. Geavanceerde technologie geeft soms het idee dat men de bestaande machines moet vervangen door de supercomplexe nieuwe.

P 30 - 193 - SEPT 2013

In Brugge produceert Spicer Off-Highway (SOH) transmissies voor werkvoertuigen als kranen, bulldozers, mijnbouwmachines, containerstapelaars en vorkheftrucks. Een van de pistes op innovatievlak die wordt verkend, is de transmissie voor hybride voertuigen.

Uitdagingen als brandstofefficiëntie en lage geluidsproductie komen nu ook op de off-highway markt af.

Energiemanagementsysteem “We spreken over een energiemanagementsysteem dat er heel anders moet uitzien dan bij een hybride auto. Want waar een auto hoofdzakelijk vooruit rijdt, hebben onze voertuigen een zogenaamde Y-cyclus: een lading opnemen op plaats A, achteruit rijden, vooruit rijden en de lading afzetten op plaats B, en terug naar A. Voortdurend versnellen en afremmen dus, voortdurend van versnelling veranderen, lading tillen en laten zakken, wat allemaal zorgt voor een hoog brandstofverbruik.

Door de energie die bij dat versnellen en afremmen vrijkomt op te nemen via batterijen of door high capacitators (opslagmedia) te gebruiken, zou de motor op een constant toerental en in een meer optimaal emissiepunt kunnen werken, wat de CO2-uitstoot vermindert. En met die remenergie kan men dan de piekcermogens opvangen die anders door de motor moeten worden geleverd.

Daardoor kan men een motor met een lager vermogen installeren wat een bijkomende kostenbesparing oplevert.

Door die korte Y-cycli moeten we heel vlug energie kunnen opnemen en heel vlug weer afgeven .Ontwikkelingen uit de automobiel overnemen gaat niet; Er moeten specifieke energie-opnemers worden ontwikkeld.

DOSSIER HYBRID HYDRAULICS

Het motorvermogen wordt rechtstreeks overgebracht op een planetair stelsel. Dit vermogen wordt in een constante verhouding door het zonnewiel omgezet in een mechanisch gedeelte en door het ringwiel in een hydrostatisch gedeelte. Het planetair stelsel maakt het mogelijk de motorbelasting variabel op het mechanisch gedeelte en het hydrostatisch gedeelte te verdelen.

Het snelheidsbereik van de VARIO-versnelingsbak:

versnelling 1 versnelling 2

voorwaarts 0-32 km/u 0-50 km/u

achterwaarts 0-20 km/u werk op het veld 0-38 km/u transport op de weg

- Bij het starten verloopt de aandrijving voor 100% hydrostatisch - De aandrijving verloopt voor 75% hydrostatisch en voor 25% mechanisch. Het mechanisch verloop naar de koppelingsas verloopt via het zonnewiel. Rijsnelheid 8 km/u - Om een goede werking te bereiken, verloopt de aandrijving volledig mechanisch.De twee hydromotoren zijn volledig ingezwenkt zo dat geen hydrostatische aandrijving mogelijk is.

- In feite komt het hier op neer: waar het moeilijk werken is, is hydraulica de werker; waar het snel moet is mechanica de werker.

Het basisidee van de ‘hyd.mec’ versnellingsbak De landbouwtractor met (hybride) aandrijving: mechanica+hydraulica De FENDT – VARIO versnellingsbak: samenspel van rendement en comfort (uit het tijdschrift ‘Landbouwleven 1998-2000’).

t

Na Fendt kwamen nog meer tractorfabrikanten op het idee zoals hierbij beschreven.

193 - SEPT 2013 - P 31

P 32 - 193 - SEPT 2013

t

DOSSIER HYBRID HYDRAULICS

De verscheidenheid van rendementen bij de keuze van het hydrostatisch deel, te weten: Ingang gekoppeld - Uitgang gekoppeld - puur hydrostatisch + ingang gekoppeld.

In een volgend nummer van Automation Magazine belichten we de elektrische versus de hydraulische hybride.

Auteur: René Decleer n

De testopstelling van de Hydraulic Hybrid Wheel loader

Het interview met Carl Dousy en Nick Muylle, zie foto, werd in Brugge gedaan. Carl kennen we het best, want bij twee TETRA-projecten bij Howest was hij projectingenieur. Het laatste project heette Hydraulica bij Mobiele Machines. In een van de hoofdstukken kwam de term ‘Hybride Aandrijvingen’ naar voren. De stap naar DANA was bijna vanzelfsprekend. Nick kenden we niet maar volgens Carl vullen ze elkaar aan; en dat is heel wat, Carl kennende.

Deze twee ingenieurs zijn de enige Belgen in dit project en alleen zij beheren de testopstelling in Brugge. Het prototype wordt in Italië uitgetest waar Ettore Cosoli de scepter zwaait.

De testopstelling: - Dieselmotor: 186 kW - Axiale plunjerpomp met veranderlijk slagvolume: 147ml/ omw.piekdruk: 450 bar (45 Mpa).

- Axiale plunjermotoren met veranderlijk slagvolume, met nulslagregeling;--max 420 bar een motor met 160 ml/omw. en een motor met 110 ml/omw.

maximale snelheden: - 160 ml/omw >3300 omw/min bij 32°(max) en 5250 omw/min bij 6°(min) - 110 ml/omw >3700 omw/min bij 32°(max) en 5950 omw/min bij 6°(min) - Motor 160 omw/min bedient 1ste en 2de versnelling - Motor 110 omw/min bedient 1ste en 3de versnelling - Accumulatoren: 32 l 20 l 20 l 12 l hoogdruk 32 l 20 l 20 l 12 l laagdruk - Testbelasting : elektromagnetische rem.

Opmerking: deze gegevens gelden uitsluitend voor de testopstelling.

Naar gelang de toepassing zijn de gegevens aangepast.

Toekomst: Dana wil de hydraulische hybrid aandrijving ook toepassen op bijvoorbeeld: verreikers, containerbehandeling, vorkheftrucks en…..

193 - SEPT 2013 - P 33

P 34 - 193 - SEPT 2013

TOEPASSING

Nauwkeurigheid verbeterd met IAI elektrische actuators.

Veranda’s op maat met vernieuwde CNC machine

Dankzij de flexibiliteit in posities en kracht van de 32 elektrische cilinders, worden de klauwen automatisch aan ieder verschillende vorm van profielen aangepast.

Met de nieuwe cilinders worden fouten in een vroeg stadium voorkomen tijdens het zagen.

Demasure Gebroeders is een innovatieve verandabouwer uit Anzegem-Tiegem. Eigenaar Frans Demasure heeft een CNC machine voor het automatisch op maat zagen en frezen van verschillende types verandaprofielen vernieuwd. De 32 IAI elektrische actuators die de profielen klemmen, verbeteren de nauwkeurigheid, productiviteit en flexibiliteit van de machine.

tijd om een redelijk continue nauwkeurig te behouden. Tienden van millimeters zijn belangrijk voor het juist passen van de verandaprofielen. En de fout op de klem wordt nog verdubbeld met het zagen. Dat zorgt voor problemen tijdens montage. Het oude systeem gaf ook regelmatig storing door vastlopen vanwege vloeistof en spaandeeltjes tussen de spindel.

Het ontwerp en de afmetingen van de verandaprofielen worden vertaald naar de CNC zaagmachine om automatisch bewerkt te worden.

Op een aanvoerband achter de zaagmachine worden de profielen gelegd voorzien van een barcode. Een aanvoersysteem grijpt het profiel, de barcode wordt gescand en het profiel wordt in de CNC machine aangevoerd. De CNC machine weet zo de vorm, lengte en benodigde hoek van de zaagsnede van het aangevoerde profiel, zodat de klauwen die het profiel klemmen hun positie kennen.

De acht klauwen per zijde worden volautomatisch ingesteld door 32 IAI elektrische cilinders. Per klauw regelen twee elektrische actuators met een horizontale en verticale beweging het sluiten en openen. Door de verschillende vormen van de profielen, verschilt per profiel ook het aantal in te stellen klauwen, de posities en de kracht.

Problemen oude systeem Voorheen positioneerden spindels met perslucht de klauwen. Het systeem had geen constante nauwkeurigheid en het kostte veel

Oplossing met elektrische actuators De nieuwe elektrische actuators die de klauwen positioneren zijn flexibel instelbaar in posities en meten de hoeveelheid kracht nauwkeurig. Deze actuators zijn in tegenstelling tot de oude spindels goed afgeschermd, zodat stilstand door vastlopen tot het verleden behoort. Demasure heeft nu vertrouwen in de betrouwbaarheid van de CNC machine. Daarnaast kunnen ook zwakkere profielen door de machine gezaagd worden, omdat selectief per elektrische actuator de hoeveelheid kracht ingesteld wordt.

Serviceverlening Voordat Demasure de IAI cilinders aankocht, gaf ATB Automation een demo. Dankzij de eenvoudige regeling van de actuators kon Demasure de programmering en inbedrijfstelling zelf verwezenlijken. Voor klanten die de software engineering, programmering en inbedrijfstelling willen uitbesteden, heeft ATB Automation een serviceafdeling met gespecialiseerdesoftware engineers. Daarnaast wordt telefonische ondersteuning geboden. n

ACTUALITEIT

Hoogwaardige infraroodthermometer

Certificaat voor igus kabelrupsen

Industriële stekkers

Inleiding Fluke, wereldmarktleider in draagbare elektronische test- en meetinstrumenten, heeft een nieuwe hoogwaardige infraroodthermometer geïntroduceerd met een verbeterd prestatievermogen in het bijzonder voor gebruik in omgevingen met hoge temperaturen, zoals in de glas-, cement- en petrochemische industrie, bij het zuiveren en smelten van metalen en in de productie van elektrische energie. Met een verhouding tussen afstand en meetoppervlak van 60:1 biedt de nieuwe Fluke 572-2 nauwkeurige metingen op grote afstand van niet-toegankelijke of mogelijk gevaarlijke locaties. De robuuste, eenvoudig te gebruiken Fluke 572-2-infraroodthermometer is gemaakt voor gebruik in veeleisende industriële, elektrische en mechanische omgevingen, en biedt temperatuurmetingen van -30°C tot +900°C met dubbele laser als richtmiddel voor snel, nauwkeurig richten. Ook geschikt voor contacttemperatuurmetingen met een thermokoppel. Met de drie eenvoudige softkey-toetsen kunt u via het grafisch display snel navigeren naar geavanceerde functies om het emitterend vermogen aan te passen (met behulp van een voorgeïnstalleerde materialentabel), het loggen van maximaal 99 datapunten te starten of alarmen in en uit te schakelen.

Inleiding igus vertrouwt op eigen onderzoek en wordt daarvoor beloond met topscores. Nu is systeem E6.1 in de cleanroom-kwaliteitstest van het Fraunhofer Institut met glans geslaagd. Daarnaast kregen ook andere systemen van de wereldwijd leidende aanbieder van kabelrupsen het begeerde cleanroom-certificaat. Al meer dan 15 jaar behoort igus tot de pioniers op het gebied van energietoevoeren in cleanrooms. De onderneming biedt een breed, IPA-gekeurd assortiment kabelrupsen aan waarmee de energietoevoer in cleanrooms machinespecifiek en door eenvoudige montage kan worden gerealiseerd.

Omdat zowel de kwaliteitseisen van de klanten als de door de keuringsnormen gestelde eisen op het gebied van cleanroom-techniek steeds strenger worden, werkt igus voortdurend aan de verbetering van de producten.

Met het nieuwe systeem E6.1 kunnen gebruikers van het beproefde systeem E6 nu teruggrijpen op een nog eens verbeterde versie die de in de cleanroom-techniek internationaal erkende norm DIN EN ISO 14644-1 meteen heeft vervuld en die tot de ISO Class 1 behoort. Het slijtvaste ‘verbinderprincipe’ van de E6.1 is ideaal voor de voorwaarden in een cleanroom en kan universeel worden toegepast.

Inleiding Zowel optisch als technisch zijn de bestaande behuizingen aangepast. Door een bijkomende speciale isolering zijn de behuizingen nu standaard geschikt voor toepassingen tot 690V zodat het aantal varianten beperkt wordt en er dus ook in de voorraad kan worden gesnoeid. Verder werd de corrosiebestendigheid verder verhoogt en zijn de behuizingen verkrijgbaar met verschillende wartelaansluitingen of met enkel schroefdraad, in IP 54 tot IP 68.

Het nieuwe verbindingsraam of koppelplaat zorgt voor een “zwevende” verbinding voor stekkers uit de Revos families BASIS, FLEX, POWER od DD. Ze is gemaakt uit RVS en kan tot 500 cycli worden her-aangesloten. De koppelplaat bestaat voor 6, 10, 16 of 24-voudige stekkers. n

www.igus.be n

www.fluke.be n

193 - SEPT 2013 - P 37

DISCOVER THE FIMOP PRODUCT GUIDE (164 p) THE MOST COMPLETE GUIDE IN FLUID POWER AND FLUID CONTROL • Presentation of the participating Fimop members • Product guide • Formulas & symbols > Online: www.fimop.be (click on Productengids-Guide de produits) > Print: send an e-mail to: automation@hydropneuma.be

P 38 - 193 - SEPT 2013

ACTUALITEIT

DEiTech vriesdrogers leveren budgetvriendelijke lucht

Olievrije schroefcompressoren

xEffect serie schakelmateriaal voor industriële toepassingen

De nieuwe generatie DEiTech vriesdrogers werd ontworpen om op een gecontroleerde en zuinige manier droge perslucht te leveren voor uw productie. Het gamma, dat wordt gecommercialiseerd door AF Belgium, geeft een nieuwe betekenis aan het concept van thermische opslag en biedt een uiterst performante, zuinige en ecologische oplossing. Het nieuwe gamma DEiTech vriesdrogers, dat AF Belgium - de specialist van de perslucht - op de markt brengt, wordt gekenmerkt door een robuust ontwerp en een opmerkelijke efficiëntie. De DEiTech drogers omvatten tal van innovaties, die werden gepatenteerd door de fabrikant. Dankzij hun Impulse technologie passen de DEiTech vriesdrogers zich aan in functie van de werkelijke productiebehoeften, zodat het elektriciteitsverbruik vermindert naargelang het te drogen luchtdebiet. Ze zijn uitgerust met sensoren in het koelen het persluchtcircuit. Die helpen de microprocessor de meest efficiënte en energiezuinige werking te kiezen in functie van de specifieke werkomstandigheden. Voor grote en middelgrote debieten werkt de volstrekt waterdichte koelcompressor onafgebroken en maakt hij gebruik van de Impulse technologie om de droogcapaciteit te regelen. Voor lagere debieten werkt hij in ON/OFF-modus voor een maximale betrouwbaarheid en zuinigheid van het systeem. De overtollige koelcapaciteit wordt aangewend om de alles-in-één wisselaar af te koelen, die dan als thermisch opslagmedium functioneert.

CompAir Dryclon’s vernieuwde olievrije schroefcompressoren (75 t/m 160 kW) leveren 100% olievrije perslucht (conform ISO 8573 Klasse 0) en zijn daardoor geschikt voor kritische toepassingen waarbij olievrije gecomprimeerde lucht vereist is. De Dryclon-compressoren hebben een lager energieverbruik door een verbeterd rendement. Ze zijn leverbaar met een vast of variabel toerental en passen zich daardoor nauwkeurig aan op het afnamepatroon. Nieuw is de effectieve blokkoeling; hierdoor zijn de compressoren in omgevingstemperaturen tot 45 ºC toepasbaar.

De Dryclon-compressoren zijn voorzien van een nieuwe XL touch screen bediening, ze zijn onderhoudsvriendelijk ontworpen (slechts één onderhoudsbeurt per jaar) en zijn leverbaar in zowel lucht- als watergekoelde uitvoeringen. Ze worden geleverd met een siliconenvrij & ISO 8573 Klasse 0 certificaat.

Eaton breidt de xEffect serie schakelmateriaal uit met NZM vermogensautomaten, framegrootte 3 en 4 met geïntegreerde monitoringfuncties, voor wereldwijde industriële toepassingen. Zonder dat de afmetingen zijn veranderd, kunnen de schakelaars nu ook gegevens over energieverbruik opnemen en makkelijk doorgeven.

Gebruikers kunnen nu dus ook energieoptimalisatie volgens ISO 50001 implementeren. Nieuwe NZM3/4 vermogensautomaat. Dankzij de nieuwe monitoringfuncties, zijn de NZM3 en NZM4 vermogensautomaten van de xEffect serie nu in staat om fasegerelateerde stroom- en spanningwaarden te meten en door te geven inclusief de bijbehorende vermogen- en energiewaarden. Ondanks hun uitgebreide functionaliteit, zijn extra accessoires en bekabeling voor stroomtransformatoren of spanningaftakkingen niet nodig. De integratie van de monitoringfuncties in het apparaat maakt zo de paneelbouw eenvoudiger. De kleine automaten met geïntegreerde monitoringfunctie completeren het bestaande programma van hoogkwalitatieve xEffect schakelapparatuur. Dit omvat tevens de digitale RCD en gecombineerde RCD/MCB schakelaars die via drie LEDs een indicatie geven van reststromen als een geavanceerde waarschuwing van de aanwezigheid van fouten in de installatie. Het type B+ digitale RCD apparaat voor speciale brandbeveiliging geeft ook een indicatie van de actuele reststroom in real time. Het detecteert en schakelt betrouwbaar alle soorten reststromen, waaronder DC reststromen en reststromen in het hoge frequentiebereik. www.eaton.eu n

www.af-belgium.be n

info@geveke-persluchttechniek.nl n

193 - SEPT 2013 - P 39

ACTUALITEIT

Koppeling tussen Eplan en Teamcenter

GlobalSpiral Maximum™: stripvrij tot 2”

Hybride koelers

Sinds half april is Eplan officiële Siemens PLM Solution Partner. Het doel van de samenwerking is het bieden van een koppeling tussen twee marktleidende systemen - Eplan en Teamcenter. Deze integratie sluit een lacune in het PLM proces: de configuratiegegevens voor het Eplan platform kunnen nu worden verwerkt in Teamcenter. Bedrijven uit verschillende branches kunnen profiteren van deze geïntegreerde aanpak, die deel uitmaakt van een consistent productcreatieproces.De integratie van Eplan in Teamcenter stelt onze klanten in staat interdisciplinaire samenwerking te optimaliseren en Teamcenter te gebruiken als een consistent platform voor alle betrokkenen bij de productlevenscyclus. Het elektrisch ontwerp wordt beschouwd als een belangrijk onderdeel van het productcreatieproces. Eplan heeft een universele module ontwikkeld om het Eplan platform te integreren in PLM systemen.

De Teamcenter integratie unit, die met deze module is verbonden, integreert nu de Eplan platformoplossingen naadloos in de PLM omgeving. Dit maakt het elektrisch ontwerp onderdeel van het digitale productmodel.

Deze geïntegreerde werkwijze verbetert de dataconsistentie, niet alleen in het productontwikkelingproces, maar ook gedurende de hele levenscyclus van een product. Door de uitgebreide en consistente basisgegevens, kunnen werkzaamheden als onderhoud en reparatie, optimaal worden ondersteund, hetgeen direct leidt tot kortere tijden en lagere kosten.

De hydraulische GSM-koppeling bestaat uit een vooraf geïnstalleerde huls en een schacht die uit één stuk staal vervaardigd is om de sterkte en stevigheid te verbeteren. Deze koppeling staat garant voor een langere levensduur, een grotere betrouwbaarheid en minder stilstand voor hydraulische toepassingen tot 2” en 420 bar.

Dit is een absoluut lekvrije oplossing die het risico op verontreiniging van hydraulische aandrijfsystemen elimineert en voorkomt dat de koppeling wordt afgeblazen door verkeerd strippen.

Naar aanleiding van de ontwikkeling van de GlobalSpiral Maximum™koppelingen, heeft Gates het assortiment uitgebreid met de nieuw ontwikkelde 32EFG6K-slang. Deze nieuwe combinaties zijn helemaal in lijn met de filosofie van Gates ten aanzien van spiraalslangsystemen en weerstaan 1.000.000 impulscycli bij +121°C zonder enig bewijs van spanningsscheuren in de slangen!

Een “hybride” koeler beschikt over de unieke eigenschappen van zowel platenwarmtewisselaars als pijpenbundelkoelers gecombineerd in één product.

Universal Hydraulik is producent van diverse typen olie-/waterkoelers voorzien van aluminium koellamellen.

Deze “hybride” koeler is net zo compact als een platenwarmtewisselaar, maar met een groot warmtewisselend oppervlak aan oliezijde. De koellamellen (platen) worden over de waterpijpjes getrokken en vervolgens mechanisch met elkaar verbonden.

Daarnaast blijven de voordelen van een pijpenbundelkoeler aan de waterzijde behouden. Door de grote, gladde pijpen bestaat er een geringe kans op vervuiling en verstopping. Bovendien is dit koelertype eenvoudig te reinigen en het binnenwerk makkelijk te vervangen. Aanvullende voordelen zijn de hogere werkdruk (35 bar) en de unieke optie tot integratie van een intern bypass ventiel. Standaard zijn alle pijpenbundelkoelers uitgevoerd met CuNi pijpen en te leveren met keur (o.a. Lloyd’s, Veritas, ABS en RINA). IPAR Industrial Partners heeft de kennis en ervaring om de juiste oplossing voor uw koelprobleem te verzorgen. Uw partner op koelergebied.

www.eplan.be n

P 40 - 193 - SEPT 2013

www.gates.com/europe n

www.ipar.be n

ACTUALITEIT

16 bar vloeistofpomp

Slijtagevrije softstarter en reverse starter

Sysmacgeïntegreerde veiligheid

De nieuwe NF2.35 van KNF Verder is de kleinste 16 bar membraanpomp op de markt en past in de palm van je hand. De NF2.35 is de nieuwste telg uit de KNF serie “hoge” drukpompen en levert 100 ml/min bij een druk van 16 bar en dat continu gedurende de totale levensduur. De NF2.35 is uitgevoerd met een gepatenteerd ventielsysteem en een snelkoppel-systeem voor de aansluitingen. Deze hoogefficiënte pomp biedt een uitstekende verhouding tussen afmetingen en prestatie. De pomp is zelfaanzuigend, mag droog lopen en is onderhoudsvrij over de gehele levensduur. De pompkop is gemaakt van PEEK, membraan en ventielen naar keuze van PTFE, FFPM of EPDM, waardoor de pomp vele neutrale en agressieve vloeistoffen kan verpompen. De NF2.35 is inzetbaar voor diverse toepassingen zoals brandstofcellen, reinigings- en desinfecteersystemen, naaldwassen in medische apparatuur, vloeistof vernevelsystemen, druk- en lekdichtheid testsystemen en vele ander.

NORD DRIVESYSTEMS lanceert een nieuwe starter voor motormontage. De verbeterde prestaties garanderen een economische implementatie van soft starts en ‘reverse’functies voor motoren tussen 0,25 tot 7,5 kW. De compacte SK 135 E biedt de gebruiker bescherming tegen overbelasting dankzij de PTC thermistor monitoring, net- en faseuitval, I2t monitoring en bewaking van de magnetiseringsstroom. De elekronische slijtagevrije schakelapparatuur vervangt de vermogensschakelaars, magneetschakelaars en remgelijkrichters waardoor het plaatsen van enorme schakelkasten voor grote installaties overbodig wordt. Omdat voedings- en remcontrolebekabeling voor de PTC thermistor niet nodig is, wordt de installatie over het algemeen kostenefficiënt, ruimtebesparend en sneller. De aandrijvingen kunnen besteld worden met bekabelde motor, reductor en starter waardoor de assemblage beperkt wordt tot het vastzetten van de schroeven en de elektrische verbindingen te maken.

Dit laatste kan optioneel ook via stekkerverbinding gedaan worden. Afbeelding: De SKE 135E motorstarter heeft een compacte, eenvoudig schoon te maken behuizing. Dankzij de zachte motorvriendelijke opstart is hij ideaal voor aandrijvingen in tal van sectoren. De ‘soft start’-functie vermindert mechanische belasting en verhindert schokken tijdens het starten en het remmen. Een spanningtoename kan voorgeprogrammeerd worden voor toepassingen waar een groot startkoppel vereist is.

Ook zijn er diverse remprocedures mogelijk. De starter heeft 4 potentiometers en 4 DIP-switches voor het regelen van de voornaamste parameters. Via led wordt de status van de starter aangegeven.

De introductie van de Sysmac NJ-serie controllers voor machineautomatisering was een doorslaggevende stap in de richting van de volledige integratie van besturing, motion en vision binnen het ‘Eén software’-platform (Sysmac Studio), met behulp van het ‘Eén machine-netwerk’ (EtherCAT) en gericht op het ‘Eén besturingssysteem’ (Sysmac NJ-controller). Het ontwerp en de ontwikkeling van een machine zijn nooit af zonder functionele veiligheid. Het ontwikkelen van een passende veiligheidsstrategie is essentieel bij het ontwerpen van alle machines en dient al in een vroeg stadium te worden meegenomen, aangezien het enorme gevolgen kan hebben voor de levensduurkosten en dan vooral de ontwikkeltijden en onderhoudscycli. Machines moeten zo worden ontworpen, dat ze intrinsiek veilig zijn, dus wanneer een gevaarlijke situatie met conventionele engineering niet kan worden vermeden, bijvoorbeeld door afscherming van bewegende delen, moeten er aanvullende maatregelen worden genomen om de benodigde veiligheid te garanderen.

En hier maken de geïntegreerde veiligheidsoplossingen van Sysmac het verschil.

www.knf.be n

industrial.omron.be/nx-safety n

www.nord.com n

193 - SEPT 2013 - P 41

ACTUALITEIT

Nieuwe VP1-130 hydraulische pomp

Borstelloze DC-motor met ijzerloze en groefloze stator

Nieuwe Schunk klauwencataloog

Parker brengt een nieuw type variabele hydropomp op de markt voor truck toepassingen. Door het grotere slagvolume (130 cc) en zijn maximale continue werkdruk (400 bar) is het één van de meest krachtige variabele load-sensing pompen op de markt voor truck toepassingen zoals, kranen, vuilniswagens, vacuümzuigers alsook voor combinaties zoals kippers, zoutstrooiers en sneeuwploegen. De VP1-130 met een slagvolume van 130 cc/tr levert buitengewone prestaties, zelfs tot 245 l/min met een maximale druk van 420 bar. De uitzonderlijke resultaten danken we aan de jarenlange ervaring van onze Parker fabriek in trucktoepassingen.

De VP1-130 zorgt voor een soepele bediening wat neer komt op een snellere manier van werken waarbij precisie erg belangrijk is. Dit resulteert in een lager geluidsniveau en opwarming wat het milieu ten goede komt.

De uiterste lichte en compacte VP1130 is zeer eenvoudig te monteren op vrachtwagens, voor elk Load -Sensing systeem, hetzij op een versnellingsbak- of motor PTO.

Pittman Motors, een merk van Ametek Precision Motion Control (US), in Benelux verdeeld door Rotero, introduceert de serie BI-05 borstelloze DC motoren, speciaal ontworpen voor precisie-apparatuur waarbij een compacte omvang van cruciaal belang is. Denk hierbij aan chirurgische, tandheelkundige en medische instrumenten en andere apparaten in de gezondheidszorg. Aangezien de trend binnen de medische sector verschuift van pneumatische apparatuur naar DCmotoren, vereisen het platform, het ontwerp en de fabricage van de motor een hoog-technologisch niveau om aan de eisen van deze toepassingen te voldoen.

Het motorontwerp met ijzerloze stator elimineert de magnetische cogging die nogal eens voorkomt bij traditioneel gewikkelde borstelloze DC-motoren. De tanden van de stator vervallen door het inkapselen in kunststof van de hele statorwikkeling langs het binnenoppervlak van de behuizing. Dit resulteert in lage inductie en een extreem snelle respons, en geen restkoppel. De BI-05 motor heeft een diameter van 12,7 mm en kan in onbelaste toestand snelheden aan tot 60.000 omwentelingen per minuut, met een continu koppel van maximum 0.0064Nm. De motorconstructie bestaat uit een combinatie van verschillende soorten RVS, de 4-polige rotor wordt gebouwd met energierijke neodymium magneten. Drie hallsensoren staan in voor de feedback van de stand van de rotor. Standaard zijn ook de afgeschermde kogellagers en een perfect uitgebalanceerde rotor voor een soepele en stille werking bij hoge snelheden. Er is ook een autoclaveerbare versie van de BI05 beschikbaar.

Het innovatieve familiebedrijf SCHUNK komt dit jaar met een nieuwe en uitgebreide versie van hun klauwencataloog. In ´s werelds grootste standaard spanklauwen programma vindt u nu ook klauwen die passen op klauwplaten van Samchully. In totaal biedt SCHUNK meer dan 1200 standaardklauwen aan. Deze passen niet enkel op de klauwplaten van Samchully maar ook op die van Berg, Forkardt, Howa, Kitagawa, Röhm, SMW-Autoblok en natuurlijk SCHUNK. Om dit geheel voor onze klanten overzichtelijk te houden, kunnen deze snel en eenvoudig de geschikte klauwen voor hun klauwplaat opzoeken via de gratis Quickfinderapp van SCHUNK. (www.schunk.com/BackenQuickfinder.)

www.parker.com/be n

www.rotero.com n

P 42 - 193 - SEPT 2013

www.be.schunk.com n

ACTUALITEIT

Intelligente camera’s: Pictor M16xx

OD Mini afstandssensor

Nieuwe aanvulling elektrische actuators

De nieuwste generatie intelligente camera’s uit de Pictor familie onderscheiden zich doordat deze nog sneller te integreren zijn in de productie omgeving door de gebruiksvriendelijkheid van deze camera’s. Door middel van het licentievrije softwarepakket VCWIN is een applicatie in een handomdraai gerealiseerd waarbij u op een overzichtelijke manier toch over alle denkbare meetfuncties kan beschikken.

In een industriële metalen behuizing kunnen deze intelligente camera’s volledig stand-alone producten op volledigheid en kwaliteit controleren.

De aanwezigheid van een directe real-time SVGA-monitoruitgang zorgt er voor dat een toepassing snel en effectief tijdens de productie in bedrijf kan worden genomen.

Doordat deze intelligente camera’s over een C-mount schroefdraad aansluiting beschikken heeft u de mogelijkheid om verschillende soorten lenzen aan te sluiten afhankelijk van de grootte van het te inspecteren product en de hierbij gewenste werkafstand.

Met de nieuwe OD Mini afstandssensor met kort bereik levert SICK een van ’s werelds lichtste en nauwkeurigste verplaatsingssensoren af met een gebruiksvriendelijk display en intuïtieve bediening. De OD Mini van SICK meet in een tijdspanne van één milliseconde tot op een micrometer nauwkeurig. Hij is compact en licht, en daardoor ideaal voor precisiemetingen en positie- bepalingen waarbij nauwkeurigheid van het grootste belang is, vooral bij hoge snelheden. De OD Mini is beschikbaar in twee stevige behuizingen van 18x31x41 mm met beschermingsklasse IP 67. De versie in roestvrij staal weegt 70 gram, terwijl de sensor met aluminium behuizing niet zwaarder is dan 40 gram. Er is keuze uit drie detectiebereiken: 10 mm tot 20 mm, 20 mm tot 60 mm en 60 mm tot 150 mm, met een resolutie van respectievelijk 3 µm, 8 µm en 30 µm. Met een responstijd van 1 ms op elk bereik geeft de OD Mini nauwkeurige meetresultaten in veeleisende technische toepassingen. De OD Mini afstandssensor kan perfect gebruikt worden in de elektronica (om de grijparmen van de robot te positioneren voor de assemblage van elektronische onderdelen), in de auto-indus- trie (om de grijparmen van de robot te positioneren in productie- processen) en ook in andere geautomatiseerde applicaties (om de grijparmen van de robot te positioneren of in het kader van precisiebewerking). Dankzij zijn buitengewone meetcapaciteit kan de sensor ook ingeschakeld worden voor kwaliteitscontrole, zoals de inspectie van fabricagetoleranties, en zelfs als hulpmiddel voor sorteer- en classificatieprocessen.

Voor veel fabrikanten is ruimtegebrek een punt van aandacht en daarom heeft SMC een platte elektrische actuator met glijlagergeleiding aan zijn uitgebreide programma elektrische actuatoren toegevoegd. Dankzij het compacte ontwerp, het lage profiel en de eenvoudige platte constructie is de LEL-serie ruim 50% minder hoog. Dit wordt mogelijk gemaakt door de motor aan de zijkant te plaatsen en gebruik te maken van een geleiding die contact tussen het werkstuk en de motor voorkomt, ongeacht de lengte en breedte van het werkstuk. Een van de belangrijkste voordelen van de elektrische geleide actuator met glijlagers van SMC is een geluidsreductie van 60 dB(A). Ook levert het de klant kostenbesparing op door de maximale snelheid van 500mm/s waarmee hij tot 3 kg gewicht kan verplaatsen in verschillende toepassingen.

Voor grote momentbelastingen ontwikkelde SMC ook een variant, namelijk met kogelbussen. Ideaal voor hogere snelheden en nauwkeurigheden, kan deze snelheden van 1000 mm/s aan. Beide producten kunnen in industriële machines worden gebruikt voor zowel transport als specifieke toepassingen als pick & place. De herhalingsnauwkeurigheid van beide uitvoeringen bedraagt ca.

0,1mm en kunnen op 64 punten gepositioneerd worden. Bovendien kunnen in het profiel naderingsschakelaars worden gemonteerd waardoor einden tussenposities kunnen worden gesignaleerd.

www.sensors.be n

www.smcpneumatics.be www.sick.be

n n

193 - SEPT 2013 - P 43

ACTUALITEIT

Uitbreiding gamma

Nieuwe prestatieklasse: de PFC200 controllers

Flenzen sneller, gemakkelijker en veiliger uitlijnen

L. TAS & Co breidt zijn lineair programma verder uit Naast de producten van GRAESSNER the gear company, NEFF Gewindetriebe en MAX linear mit system, wordt het gamma verder uitgebreid met onder meer precisie geharde geleidingsassen, lineaire kogelbussen en toebehoren, looprollen, railgeleidingen en kruisrollen geleidingen en Kaydon thin section kogellagers.

Tegelijk komt er een gans gamma lineaire sub assemblages samengebouwd met deze componenten:

Automatiseringsoplossingen voor iedere toepassing: tussen de industriële PC’s van de serie 758 en de controllers van de serie 750 heeft WAGO de serie PFC200 besturingen geëtableerd. Gebaseerd op een real time Linux®-besturingssysteem werd met de PFC200 een performant automatiseringsplatform gecreëerd dat compact, krachtig en universeel inzetbaar is. Met de nieuwe serie controllers komt WAGO tegemoet aan de toenemende behoefte aan ruimtebesparende besturingen die naast klassieke PLC-taken ook de communicatie met onder- en bovengeschikte systemen voor hun rekening kunnen nemen. De PFC200 met Cortex-A8procesarchitectuur is compatibel met alle besturingen en modules van het WAGO I/O-SYSTEM 750. Dankzij de doordachte constructie (zonder ventilator en batterij) met SDHC-geheugen zijn de controllers onderhoudsvrij en uitermate robuust.

Enerpac wil flenzen sneller, gemakkelijker en veiliger kunnen uitlijnen.

Enerpac presenteert daarom de vernieuwde ATM-serie, een uitgelezen selectie flensuitlijngereedschappen van de hoogste kwaliteit met interessante nieuwe functies. Deze gereedschappen zijn zo ontworpen dat ze eenvoudig kunnen worden bediend door één operator die tot wel 10 ton kracht kan toepassen om de flenzen zonder externe krachtbron in elke willekeurige positie uit te lijnen.

De flensuitlijngereedschappen uit de ATM-serie zijn lichtgewicht en autonome, mechanische oplossingen, die zorgen voor de uitlijning die nodig is om verbindingen te maken. In slechts enkele minuten worden uitlijningsfouten gecorrigeerd en kunnen bouten in de verbindingen worden geplaatst. De flenzen worden uitgelijnd tijdens de bouw of het onderhoud van pijpleidingen. Dankzij deze gereedschappen beschikken monteurs van pijpleidingen en onderhoudspersoneel over één van de eenvoudigste, veiligste en meest productieve oplossingen voor flensuitlijning die op dit moment verkrijgbaar zijn. Enerpac is leider op het gebied van hydraulisch hogedrukgereedschap dankzij een breed assortiment producten, plaatselijke expertise en een wereldwijd distributienetwerk. n

- Lineaire systemen combineren op compacte en eenvoudige manier de voordelen van lineaire geleidingssystemen en mechanische aandrijvingen.

- De lineaire sledes zijn voorzien van precisiegeleidingen. Als alternatief kunnen de units ook worden voorzien van zelfsmerende lineaire glijlagers.

- De lineaire systemen maken gebruik van een profielrailgeleiding, een glijgeleiding of een rolgeleiding. Gevat in een vierkant profiel van aluminium resulteert dit in een zeer compact krachtig lineair systeem. Als aandrijfvarianten zijn kogelschroefdraadaandrijvingen en tandriemen beschikbaar.

- Railgeleidingstafels zijn het ideale systeem voor lineaire bewegingen met hoge eisen aan de stijfheid. De bodemplaat van de railgeleidingstafels bestaat uit bewerkte aluminium profielen of staal met aanslagranden.

Op de montageplaat worden de kogelrailgeleidingen bevestigd met vier lange geleidingswagens per tafeldeel. De aandrijving gebeurt optioneel via kogelschroefdraadaandrijvingen, tandriemen of lineaire motoren. n

P 44 - 193 - SEPT 2013

www.wago.be n

193 - SEPT 2013 - P 45

Nieuws en Biblio Atlas Copco investeert in huurvloot Atlas Copco heeft ruim 10 miljoen euro geïnvesteerd in haar Europese huurvloot van stroomaggregaten en perslucht- compressoren. Een belangrijk onderdeel van deze investering betreft de PTS 1600 IIIB, een 100% olievrije perslucht-compressor met schroeftechnologie. Deze mobiele compressor met dieselmotor voldoet aan de nieuwe, strengere emissienormen EU stage III B en EPA Tier4A.

Vakhandboek ondersteunt bij invoering DIN EN 61439 Met het eerste deel van haar technologiebibliotheek, ‘Normconforme schakel- en sturingskastenbouw’, biedt kastenbouwer Rittal belangrijke ondersteuning bij de vereiste invoering van maatregelen om te voldoen aan de nieuwe norm DIN EN 61439. Het 88 bladzijden tellende handige pocketformaat biedt diepgaande achtergrondinformatie bij de nieuwe norm, actuele oplossingen voor toepassing van normconforme systeemproducten en handige tips bij de productie van kasttypes en onderdelen. www.rittal.com

Stikstofgeneratoren Stikstofgeneratoren van Parker Domnick Hunter produceren stikstof uit perslucht en bieden een kosteneffectief en veilig alternatief voor traditionele stikstofvoorzieningen zoals flessengas of vloeibaar stikstof. Stikstof wordt voornamelijk gebruikt als een schoon, droog, inert gas voor het verwijderen van zuurstof uit producten en/of processen. Deze generatoren dienen als een direct opvraagbare en doorlopende bron voor stikstof, toepasbaar in vele industrieën zoals voedingsmiddelen, dranken, farmacie, elektronica, transport, olie- en gasindustrie en laser snijden.

Kenmerken: • ter plaatse op te wekken door te koppelen aan bestaande persluchtinstallatie • de gewenste zuiverheid is door u zelf te bepalen • logistieke verplaatsing van flessen is niet meer nodig

Maintenance 2014 Voor de agenda: op 26 en 27 maart 2014 vindt in Antwerp Expo de vakbeurs Maintenance plaats. Dit is een vakbeurs voor industrieel onderhoud, shutdown technologie, asset management en productiebetrouwbaarheid.

P 46 - 193 - SEPT 2013

Technologiebarometer: aantal industrieel ingenieurs neemt toe Zoals elk jaar houdt Agoria de vinger aan de pols bij de inschrijvingen voor de richtingen met een technologische oriëntatie aan de hogescholen en universiteiten. Daarvoor werd een technologiebarometer ontwikkeld waar alle associaties en betrokken hogescholen aan meewerken.

Na bijna vier weken inschrijvingen worden de eerste trends zichtbaar. Het aantal industrieel ingenieurs neemt toe, de burgerlijk ingenieurs laten op zich wachten.

Effect van academisering De reden van deze verschuiving is nog onduidelijk, maar veel denkpistes wijzen volgens Agoria in de richting van de ‘academisering’ van de opleiding Industrieel Ingenieur waardoor ook meer ASO-studenten wellicht worden aangetrokken (o.a. meisjes). Daarnaast kan ook het feit dat deze opleiding slechts vier jaar duurt een impact hebben op de keuze van de jongeren. De masterrichtingen Informatica kennen als vijfjarige opleiding vooralsnog nog niet de grote toeloop. De Professionele Bachelors Technologie en Informatica doen het voorlopig wel zeer goed.

Nog steeds te weinig meisjes

INDEX

Met betrekking tot het aandeel vrouwen is een verschuiving zichtbaar, namelijk van 23 procent naar 17 procent bij burgerlijk ingenieur en van 7,5 procent naar elf procent bij industrieel ingenieur. De technologiefederatie vindt het aandeel van de vrouwelijke studenten in de technologische studierichtingen nog steeds te klein. Door tal van acties en imagocampagnes zoals ‘Technogirls’, de bekroning van de ‘Young Technolady’ en ‘Go2Work’ probeert de federatie het belang van vrouwen in de sector toch te benadrukken.

ADVERTEERDERSINDEX

ARTIKELENINDEX

TITEL

PAG.

ABB

28

TITEL Transport aan zeer hoge temperatuur

PAG.

Asco Numatics

22

Sensoren: the sky is the limit?

7

ATB

22

Vameco-Vandezande – partners in totaaloplossingen in hydraulica

11

AZ Hollink

34

Klantspecifieke afsluiters voor inktcartridge-vulmachine

13

Balluff

10

Hybride aandrijfsysteem voor bussen in Frankrijk

15

Belgitrans

45

PPS-demping beperkt slijtage en onderhoud

17

Boge

35

Besturing met veiligheidsfuncties

18

Brevini

24

SMC vacuümoplossing

18

Control Technics

28

Industriële gasveer voor veiligere mobiele vouwkranen

19

Euregio Hydraulics

24

Nieuw assemblagecenter van Siemens verzekert korte leveringstermijnen

20

Festo

16

Endress+Hauser BeLux viert 50-jarig bestaan + 60 jaar van de groep

21

Fimop

45

Olievrije en energie-efficiënte perslucht

23

Hansa-Flex

14

Luchtbediende slede

24

Leuze Electronics

9

Aandrijvingen voor de bagagebehandeling

25

MGH

14

Sensoren voor landbouw- en gebouwautomatisering

25

Norgren

6

Heet staal, koele tandwielaandrijvingen

26

Parker

12

Nederland lanceert TechniekPact voor meer jongeren in technieksector 29

Pepperl Fuchs

12

Hydraulisch-hybride: hype voor off-highway machines?

30

REM B

32

Veranda’s op maat met vernieuwde CNC machine

35

Sensor Partners

14

Actualiteit

37

Service Hydro

32

Nieuws en biblio

46

SMC Pneumatics

23

Tas & Co

34

Testo

10

Wago

2

5