ICT & Tunnelcommunicatie

EEN LIJNTJE MET DE WERELD VaN TUNNELCOMMUNICaTIE

Nederland is met ongeveer vijftig tunnels een heus tunnelland. Er is zelfs een loket opgericht om hier kennis over te delen: het Kennis Platform Tunnelveiligheid (KPT). Om tunnels veilig te houden moet een tunnel ook op communicatiegebied stevig uitgerust zijn. Maar wie levert en installeert eigenlijk die communicatiesystemen? Om wat voor systemen gaat het? En hoeveel geld gaat hierin om? In dit verhaal leggen we buiten de reguliere telecom een lijntje met de wereld van tunnelcommunicatie.

(…) “Hallo…?” – “Ja, hallo! Sorry, ik viel even weg want ik reed een tunnel in.” Wie is het niet overkomen? Soms gebeurt het per ongeluk en soms ‘per ongeluk’. Voor wie in de laatste categorie valt: dit excuus gaat eigenlijk al tijden niet meer op (gelukkig maar dat de meeste schoonmoeders TBM niet lezen). De meeste tunnels in Nederland krijgen bij de aanleg op zwakke plekken een versterker. De meeste telecomproviders zijn welwillend om daar een verbinding te maken zodat hun klant altijd goed contact houdt. We spreken met Roel Scholten, coördinator bij KPT. “Bij de aanleg van een tunnel kunnen zendmasten opgehangen worden. Zo’n zendmast pikt niet zomaar een signaal op dat toevallig in de lucht hangt, telecomproviders krijgen de uitnodiging om daar een signaal naartoe te sturen.”

Slappe Hollandse grond “Er bestaat geen harde definitie voor een tunnel”, verklapt Scholten. “In feite is een tunnel een weg met een dak. Vanwege extreme gevolgen bij ongevallen, denk aan hitteontwikkeling, insluiting van rook en giftige stoffen en het niet kunnen vluchten, verdient een tunnel extra aandacht. Vanaf 250 meter geldt er zelfs specifieke wet- en regelgeving op dit vlak. Je zou daarmee kunnen zeggen dat we in Nederland een tunnel pas vanaf een lengte van 250 meter een ‘tunnel’ noemen.” Waarom heeft Nederland eigenlijk zoveel tunnels? Roel: “Van oudsher heeft Nederland veel rivierkruisingen. Daar zijn de eerste tunnels voor gemaakt. Tegenwoordig gaat het steeds vaker om de aanleg van landtunnels. Die gaan niet onder een rivier door, maar onder een weiland of stad. We zijn expert in de productie van afgezonken tunnels, dat is ook een exportproduct van Nederland. Het is pas sinds relatief korte tijd dat we tunnels boren; dit is namelijk een erg lastige techniek in onze slappe Hollandse grond.”

‘Vanaf 250 meter geldt er zelfs specifieke wet- en regelgeving op dit vlak’

Europese aanbesteding De opdrachten voor de aanleg worden vanuit de overheid gegeven. Die zijn altijd van zo’n formaat dat ze met een Europese aanbesteding in de markt worden gezet. Vaak wordt de aanleg van een tunnel uitgevoerd door grote aannemers als Heijmans, BaM of Volker Wessels. Meestal is het één aannemer of een groep aannemers die een opdracht aanneemt. Het ontwerp en de installatie van de communicatiesystemen wordt dan uitbesteed aan een onderaannemer.

24/7 De aanwezige communicatiesystemen worden pas in gang gezet bij een calamiteit: bij een ongeluk, pech of brand. In die gevallen kunnen weggebruikers geïnstrueerd worden hoe te handelen. Wel wordt de tunnel met allerlei camera’s 24/7 op afstand in de gaten gehouden door de wegverkeersleiders. Om het verwarrend te maken: die worden in deze beroepsgroep ook wel operators genoemd. De connectie van camera naar wegverkeersleider loopt via een, vanuit cyber security overwegingen,dedicated stand alone glasvezelnetwerk. Honderden miljoenen euro’s Een spiksplinternieuwe tunnel met alles erop en eraan is duur; projecten kosten al snel enkele honderden miljoenen euro’s. De aanleg van een tunnel, van aanbesteding tot openstelling, duurt ongeveer vijf jaar.

Akoestische signalen Via luidsprekers kunnen automobilisten toegesproken worden. De akoestische signalen geven aan waar de vluchtdeuren zijn.

Portofoon Wegverkeersleiders communiceren via een portofoonsysteem met mensen in de auto zoals weginspecteurs of mensen die bijvoorbeeld onderhoudswerk verrichten.

Internet zonder huisnummer Er is internet nodig voor de werkplekken van de wegverkeersleiders. Maar een internetverbinding in een tunnel is niet vanzelfsprekend. Want ja, naar welk huisnummer mag die verbinding? Een tunnel heeft geen adres. Vaak moet men naar het kadaster om een huisnummer aan te vragen, zodat de telecomprovider de verbinding kan aanleggen. C2000 Ter ondersteuning van de hulpdiensten kan gebruik gemaakt worden van het C2000-netwerk. Een gesloten communicatienetwerk dat wordt gebruikt door de Nederlandse hulp- en veiligheidsdiensten en dat, helaas, sinds de introductie problemen kent. C2000 is gebaseerd op de wereldwijde TETRa-standaard; de standaard voor mobiele communicatie speciaal voor de openbare orde en veiligheidsdiensten.

Nog meer tunnels Ook dit jaar zitten er nog voldoende tunnels in de pijplijn: de aanbestedingen van het Zuidasdok (Amsterdam) en de Rijnlandroute lopen. Van een aantal tunnels gaat de aanbesteding in 2016 van start: van de Blankenburgtunnel (Rotterdam) en de A16 boog. De tunnel bij de Rotterdamsebaan wordt op dit moment gebouwd. Verder wordt de Gaasperdammertunnel (A9 bij Amsterdam) op dit moment gebouwd en zal de Koning Willem-alexandertunnel (Maastricht) wellicht in 2016 opengesteld worden. In december 2015 is de tunnel Delft-Schiedam (A4) opgeleverd. Over het KPT Het KPT organiseert en faciliteert uitwisseling van informatie en kennis door mensen uit de sector. Dit kan een eenmalig of structureel karakter hebben. Het KPT biedt op haar website ruimte voor discussies, vragen en het uitwisselen van documenten tussen tunnelprofessionals. Het KPT speelt een centrale rol in de signalering van trends, agendering van nader onderzoek en actie, en de definitie van kennis- en beleidsleemten op het gebied van tunnels en tunnelveiligheid in Nederland. Op termijn draagt het KPT actief bij aan het delen van Nederlandse kennis en ervaringen aangaande tunnelveiligheid met belanghebbenden buiten Nederland.