DatacenterWorks 05/2018 by Magenta Communicatie

DATACENTERWORKS SEPTEMBER

2018

TECHNOLOGIE

OP WEG NAAR HOGERE VERMOGENSDICHTHEDEN

TREND

BEDRIJVEN HEBBEN ONVOLDOENDE GRIP OP HUN DATACENTER

MARKT

SIEMON HELPT SURFSARA NAAR DE TOEKOMST

Datacenter works IN SAMENWERKING MET

BESCHERM UW DATA AAN DE EDGE. HEEL EENVOUDIG. Wij combineren alle aspecten van een complete bedrijfskritische infrastructuur onder één merk om uw edge-applicaties te ondersteunen. Vertiv leverde aan een wereldwijd vooroplopende leider in de autobranche energiezuinige en schaalbare IT-racks die betrouwbare machine-to-machine communicatie tussen hun dealers en leveranciers over de hele wereld veiligstelde. Uw business is onze business. Zo creëren wij waarde voor onze klanten.

IT Management Power Management Racks & Integrated Solutions

Chloride® Liebert® NetSure™ Trellis™

Services

Meer weten : VertivCo.com/Edge-NL

Software & Controls Thermal Management

DCW SEPTEMBER REDACTIONEEL

JAARGANG 11, SEPTEMBER 2018, NR. 5 COLOFON DatacenterWorks is hét vakblad over de

ROBBERT HOEFFNAGEL HOOFDREDACTEUR DATACENTERWORKS

technische infrastructuur van datacenters. DatacenterWorks verschijnt achtmaal per jaar. Toezending geschiedt op abonnement basis en controlled circulation. UITGEVER Roeland Dobbelaer +31 6 42 22 44 55 rdobbelaer@betapublishers.nl HOOFDREDACTEUR

WE ZIJN IN VERWARRING

Robbert Hoeffnagel +31 (0)6 51 28 20 40 robbert@alibi.nl De laatste tijd krijg ik steeds vaker de vraag

daarnaast die inmiddels wat sleets geworden

REDACTIE-COÖRDINATIE

hoe de ontwikkeling van het datacenter zich de

kreet ‘digitale transformatie’. Ofwel: alle

Ab Muilwijk

komende jaren zal voortzetten. Achter deze

werkprocessen van een organisatie worden

Postbus 19949

vraag blijken vaak tal van andere vragen schuil

gedigitaliseerd. Oud nieuws alweer, zult u

2500 CX Den Haag

te gaan. Moeten we nu allemaal naar Tier 4

zeggen. Klopt wellicht, maar veel organisa-

redactie@datacenterworks.nl

gaan streven? Of is Tier 2 eigenlijk ook prima?

ties zijn nu pas bezig om hun IT-infrastructuur

www.datacenterworks.nl

Moeten we dat aanstormende geweld van

ingrijpend hierop aan te passen. Ze moeten

Open Compute nu wel of niet serieus nemen?

wel. Want de marges krimpen dagelijks, de

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE

Gaan enterprise datacenters ook op de OCP-

concurrentie is ongekend fel en wie succesvol

Jos Raaphorst

trein springen? En colo’s? En wanneer komt die

wil blijven, moet constant zijn werkprocessen

+31 (0)6 34 73 54 24

omslag dan? Of kunnen we nog vele jaren

en dus zijn IT-applicaties aanpassen. Een

j.raaphorst@archermedia.nl

gebruikmaken van onze kennis van het

‘change’ in een netwerk of meer compute-

ontwerpen, bouwen en beheren van - zeg

capaciteit regelen mag dan geen weken

maar - klassieke datacenters?

meer duren. Het moet in 1 of 2 uur (en liefst

VORMGEVING

nog minder).

Content Innovators, Den Haag Flink wat mensen in de datacenter-industrie ABONNEMENTEN

lijken danig in verwarring. En niet geheel ten

Een derde ontwikkeling sluit hier naadloos op

abonnementen@vakbladen.com

onrechte. Er komen veel ontwikkelingen op

aan en gaat uw professionele leven de

+31 (0)88 22 666 80

ons af en al die trends op waarde schatten is

komende jaren volledig beheersen: alles

nog niet zo eenvoudig. Maar wellicht kan ik u

wordt software-defined. Networking, stora-

wat ‘food for thought’ geven.

ge, compute - alles. Begrijp wat dit betekent.

DRUK

En besef wat deze aanpak betekent voor de

Veldhuis Media B.V., Raalte Ga u allereerst serieus verdiepen in de ontwik-

infra-laag van het datacenter. Dat we in de

kelingen in de IT-markt. Alles draait hier om

vorige editie van DatacenterWorks al konden

Datacenterworks werkt samen met kennispartners als BICSI, DDA, Green IT Amsterdam en IT Room Infra.

virtualisatie, ‘containerisatie’ (denk aan Docker

lezen over software-defined power (inder-

en Linux containers) en API’s ofwel ‘application

daad: power), zou voor u een teken aan de

Kopij kan worden ingezonden in overleg met de redactie. Geplaatste artikelen vertegenwoordigen niet noodzakelijk de mening van de redactie. De redactie noch de uitgever aanvaarden enige aansprakelijkheid voor de inhoud van artikelen van derden, ingezonden mededelingen, advertenties en de juistheid van genoemde data en prijzen. Fotokopie en overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk op welke wijze dan ook, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie en onder vermelding van: ‘overgenomen uit Datacenterworks, vakblad over de technische infrastructuur van datacenters’, met vermelding van de jaargang en het nummer.

programming interface’. Van mij hoeft u geen

wand moeten zijn.

developer te worden, maar wat ik u wel dringend adviseer, is u te verdiepen in deze

Tenslotte nog dit: het beheer van infra en IT

technologieën. Probeer daarbij vooral een

integreren met elkaar. Zonder realtime info

beeld te krijgen van wat dit betekent voor de

over de status van servers en dergelijke

IT-infrastructuur waarmee grotere bedrijven en

kunnen we eigenlijk helemaal niets zeggen

overheidsorganisaties

over het beheer van de infra-laag.

komende

jaren

steeds meer zullen werken. En wat dit betekent voor de - zeg maar - ‘plek’ waar zij hun

Verwarrend allemaal? Wellicht wel. Ga nog

applicaties zullen plaatsen. Intern of extern.

meer lezen dan u nu al doet. Ga naar relevan-

‘Praten’ die applicaties vooral binnen een

te events en vooral: bestudeer de IT-wereld.

datacenteromgeving met elkaar? Of juist met

Zij bepalen uw toekomst. n

externe gebruikers? Hoe werkt dit? Bestudeer

DCW SEPTEMBER INHOUD

MARKT

SIEMON HELPT SURFSARA NAAR DE TOEKOMST ONDERZOEK

WAT GEBEURT ER NU ECHT IN EEN RACK? - DEEL 3

TREND

DDA WIL RESTWARMTE-PROJECTEN STIMULEREN MARKT

‘DANKZIJ ALL IT ROOMS GEEN OMKIJKEN NAAR ONS DATACENTER’

BEDRIJVEN HEBBEN ONVOLDOENDE GRIP OP HUN DATACENTER RAPPORT

JURIDISCHE KENNIS DATACENTERS GEBUNDELD IN NIEUW RAPPORT

DCW SEPTEMBER INHOUD

TECHNOLOGIE

OP WEG NAAR HOGERE VERMOGENSDICHTHEDEN

TREND

STRATEGIE

AI EN ML ZORGEN VOOR GROTERE WARMTEPRODUCTIE

OCP KOMT MET UPDATE CHECKLIST

NIEUWS

COVERFOTO SURFsara heeft ter ondersteuning van de nieuwe en krachtige

NIEUWS VAN DDA

NIEUWS VAN IT ROOM INFRA

BICSI-NIEUWS

computerinfrastructuur in haar nieuwe datacenter in de Amsterdam Data Tower gekozen voor de bekabelingsoplossingen van Siemon.

AGENDA

EVENEMENTENKALENDER DATACENTERWORKS

LEES VERDER OP PAGINA

DCWSEPTEMBER DECEMBER DCW DUTCH DATACENTERINDEX INDEXAUGUSTUS NOVEMBER2018 2017 DUTCH DATACENTER

PETER VERMEULEN PETER VERMEULEN TEKST DIRECTEUR PB7 RESEARCH TEKST DIRECTEURVAN VAN PB7 RESEARCH

DDI DDI KLEINE AFKOELING 63/65 DATACENTERACTIVITEITEN 65/67 IN HETWAT VOORUITZICHT NEMEN SNELLER TOE De Dutch Datacenter Index is al het hele jaar vrij stabiel. Op wat seizoensinvloeden na, ontwikkelt de positiefvan zonder datacenters nemen vooral de groei voorzet Hetmarkt laatstezich kwartaal 2017 grote ziet eruitschieters. zeer positiefMulti-tenant uit voor de Nederlandse datacenterwereld. De groei hun terwijl single tenant vooral inzetten consolidatie en optimalisatie. sterkrekening, door en bevestigt de sterke roldatacenters van de Amsterdam regio alsop toonaangevend datacenterknooppunt op Met de zomervakantie dekomende rug nemen de groeiverwachtingen voorgroei de komende het Europese vasteland.achter Voor de twaalf maanden lijkt de sterke wat af te drie gaanmaanden zwakken. weer wat toe.

Met de Dutch Datacenter Index (DDI) brengen

verwachtingen zijn voor de komende drie en

De hete zomer van 2018 heeft ervoor ge-

Pb7 Research en DatacenterWorks de activiteiIn zienNederlandse we dat de groei binnen single tennovember binnen de datacenters kort

twaalf maanden. Het theoretische minimum tacenterbeslissers. Multi-tenant datacenters van de Index is ‘0’, het maximum ‘100’. daaren-

zorgd dat datacenters alle zeilen bij moesten VOORUITBLIK zetten om de apparatuur te koelen. In de DDI

tenant datacenters is stilgevallen. de maand afgeloen krachtig in beeld. We meten Over iedere pen maanden er net zoveel datacenters of dedrie activiteit de zijn afgelopen drie maanden is

tegen latenzitten ook nude weer een zeer groei Tot zover scores ruimsterke boven de zien 50, overpunt de afgelopen drie maanden. Over het geheel het waarbij groeiers en krimpers elkaar in

Voor de november, december en kijken wedrie daarmaanden niet direct naar en zien we een januari groeivertraging verwachten datacenters een kleine lichte op hetnoggebied van

met groeiendedan activiteiten als datacenters met de aftoegenomen wel is afgenomen en wat nemende activiteiten, volgens de ondervraagde da-

zien we welhouden. dat het investeringsniveau nog altijd evenwicht wat achterblijft.

versnellingvan tende opzichte van de driemaandse terugomvang datavloer, gebruikt vermogen blik. Ook single tenant datacenters verwachten wat en investeringen. Deze groeivertraging kungroei,we maar datacentersbeschouwen. gaan als een nen alsmulti-tenant een seizoenseffect speer. Het de optimisme zet voort Ondanks vertraging blijft als de datacenterbeslisgroei aanziensers Datacenters naar 2018 kijken. Ook vooral de nodige single tenant lijk. blijven investeren en datacenters verwachten weer groei. Maar men lijkt qua verhuurde meters groeien multi-tenant

Mei-Jul

Aug-Okt

+ 12 mnd

Vierkante meters in gebruik

Vermogen

Investeringen

Totaal

Multi-tenant

Single tenant

wel te verwachten de groei wat wordt afgetopt. datacenters stevigdat door. In 2018 zouden er wel eens veel vierkante meters VOORUITBLIK bij kunnen komen opdrie de Nederlandse multi-tenant Voor de komende maanden zien we dat datacentermarkt. Er zijn spelers, de groei juist weer watlokale versnelt nu ook alle nieuwe, beslislocaties aanterug het van ontwikkelen. Ook Daarbij marktleiders, sers weer vakantie zijn. zien bijvoorbeeld Digitalop Realty, investeren sterk op uitwe dat de index elk gebied - oppervlakte, breiding. En de markt komt in een fase van volwasvermogen en investeringen - ongeveer een senheid dat grote internationale vinden dat punt is gestegen ten opzichtespelers van de laatste ze het zich niet meer kunnen veroorloven om in de meting in juni. De 12-maandelijkse vooruitblik Amsterdam te zijn. Hoewel de vraag zien we nu,regio na aanwezig een lange gestage toename, door de opkomst van colocatie en vooral hosting stabiliseren op een hoog niveau.

Dutch Dutch Datacenter DatacenterIndex Index, Augustus Mei 20182018

en clouddiensten blijft groeien, is daarmee het De behoefte aansterk datacenterruimte blijft sterk risico van overaanbod in 2018 zeer reëel. ■ doorgroeien, maar voorzichtige twijfels over de economische groei op de lange termijn begrenzen enigszins het optimisme. n

10 JAAR ALL IT ROOMS

ALLROUND DATACENTER SPECIALIST

ONTDEK DE KRACHT VAN ALL IT ROOMS WWW.ALLITROOMS.COM

ALL IT ROOMS MONITORT UW DATACENTER 24/7 DAT GEEFT U TIJD VOOR ANDERE ZAKEN

Advies en audit

Realisatie & Optimalisatie

Service en onderhoud

Beheer en management

DCW SEPTEMBER TECHNOLOGIE

NIEUWE VERMOGENS- EN KOELSTRATEGIEËN IN RACKS

OP WEG NAAR HOGERE VERMOGENSDICHTHEDEN De vermogensdichtheid per rack neemt steeds verder toe. We moeten dus op zoek naar steeds efficiëntere manieren om de uitdagingen op het gebied van vermogen, koeling en ruimte het hoofd te bieden. Bij Delta Electronics past men steeds vaker modularisering toe in producten en oplossingen die zijn ontworpen voor datacenters. Op die manier verkrijgt een datacenter meer flexibiliteit en kan een datacenter manager zich goed voorbereiden op de groeiende werkbelasting.

DCW SEPTEMBER Technologie

JACK CHOU SALES MANAGER BIJ DELTA ELECTRONICS TEKST

De afgelopen jaren zijn datacenters met talloze nieuwe uitdagingen

vermogensdichtheid per kast van maar liefst 43 kW. Met de snelle groei

geconfronteerd. Deze zijn het gevolg van de snel veranderende

van de vermogensdichtheid per kast moeten bedrijven effectieve

IT-technologieën en -trends. Datacenters met een hoge vermogens–

manieren vinden om met de uitdagingen om te gaan die hierdoor

dichtheid vormen een probleem waarmee steeds meer bedrijven te

ontstaan. Een hoge dichtheid zorgt bijvoorbeeld voor een betere

maken krijgen.

benutting van de ruimte. Als er echter een stroomstoring optreedt, kan de enorme warmte die door de vele apparaten in een kleine ruimte

SMALL FORM FACTOR

wordt gegenereerd niet worden afgevoerd en zullen talloze servers

Gebruikers stellen steeds hogere eisen aan de services die zij via

worden uitgeschakeld.

internet benutten. Bedrijven moeten dus manieren bedenken om te kunnen voldoen aan de 24/7-beschikbaarheid die de gebruiker

Tot voor kort was elke kast in een datacenter ontworpen voor een

verwacht. Het aantal servers blijft toenemen, terwijl daarnaast grotere

vermogensdichtheid van 6 kW. Maar als datacenters een hoge dichtheid

rekencapaciteit in steeds compactere behuizing wordt geïntegreerd.

van 15 kW of meer moeten verwerken, dan voldoet de traditionele

Oplossingen zoals Small Form Factor (SFF), blade servers, hyperscale-

infrastructuur duidelijk niet meer aan de vereisten. Ondernemingen die

servers, ‘composable infrastructure’ zijn allemaal speciaal ontwikkeld

technologie gebruiken die enorme IT-resources vereist, zoals cloud

om tot meer flexibele racks te komen. Bij de nieuwe generaties servers

computing of big data-analyses, stoten ook op uitbreidingsproblemen

speelt ook een hoger stroomverbruik per server. Nu de wereld steeds

als ze gaan kijken naar de beschikbare en benodigde capaciteit. Vroeger

meer belang hecht aan energieverbruik, beginnen bedrijven energie-

ging het koelontwerp van datacenters ervan uit dat de IT-workload

efficiëntie en hun verantwoordelijkheid ten aanzien van het milieu

gelijkmatig en goed verdeeld was. In werkelijkheid is dat niet zo, vooral

steeds serieuzer te nemen. Virtualisatietechnologie biedt oplossingen

niet in kasten met hoge dichtheid. Veel datacenters zijn zich er dan ook

voor bedrijven die iedere server in staat stellen een grotere werklast op

inmiddels van bewust dat hun koelcapaciteit ontoereikend is.

zich te nemen, zodat deze optimaal wordt gebruikt. Interessant is dat hierdoor ook de voorzieningen voor backup-power CLOUD ONLY

gaan verdwijnen. De oorspronkelijke UPS- en koelsystemen waren

In de huidige fase van de wereldwijde cloud-trend zien veel onder

ontworpen met een N+1-configuratie in gedachten. De volledige N+1-

nemingen ‘cloud first’ al als een van hun topstrategieën. Steeds meer

capaciteit die in het datacenter aanwezig is, zal bij hogere

IT-budgetten richten zich op cloud-gerelateerde IT-infrastructuur en

vermogensdichtheden echter aangesproken moeten worden. Er kunnen

-software. Sommige gebruikers en IT-leveranciers gebruiken zelfs

zich immers situaties voordoen waarin onvoldoende capaciteit

‘cloud only’ als hun belangrijkste strategie. Wanneer servers echter

beschikbaar is. Deze systemen verliezen hierdoor dus de functie van

dicht bijeen worden geplaatst in cloud-datacenters, zal dit zeker leiden

back-up. Daar komt nog als complicerende factor bij dat IT-medewerkers

tot grotere uitdagingen op het gebied van onderhoud.

na het implementeren van virtualisatie-oplossingen ook virtuele

Sinds de ontwikkeling van mobiele toepassingen en social media-

machines dynamisch kunnen verplaatsen. De capaciteitsbenutting van

platforms zijn de hoeveelheden gegevens en de daarvoor benodigde

het datacenter zal hierdoor ook veranderen en hotspots zullen veel

rekenkracht enorm toegenomen. Al deze data moet

lastiger aangepakt kunnen worden. Stroomvereisten zullen ook

worden geanalyseerd en geëxtraheerd. Met de

veranderen en als we niet oppassen kunnen maar al te gemakkelijk

voortdurende ontwikkeling van het

onnodige shutdowns plaatsvinden.

Internet of Things (IoT) worden gegevens die via sensoren worden verzameld naar backend-datacenters geleid,

alwaar

big

MEER FLEXIBILITEIT Datacenters met een hoge dichtheid kennen nog steeds veel potentiële

data-analyses

problemen, omdat beheerders van dit soort faciliteiten in de regel meer

worden uitgevoerd. Deze veranderingen

onder druk staan dan hun collega’s bij meer traditionele datacenters.

dwingen datacenters ertoe om een hoge

Naast het handhaven van een compute-omgeving met een toenemende

dichtheid te ontwikkelen. Met de snelle groei van

dichtheid en het verbeteren van de beschikbaarheid, moeten ze ook de

de dichtheid voldoen datacenters die zijn gebouwd

kosten verlagen en de efficiëntie verhogen. Gelukkig kiezen de

op basis van traditionele concepten echter niet langer.

professionals in de telecomindustrie steeds vaker voor modularisering in apparatuur. Zij ontwerpen zelf producten voor datacenters om meer

POTENTIËLE PROBLEMEN Uit een onderzoeksrapport van Colocation America (2014) blijkt dat

flexibiliteit te bieden en zich voor te bereiden op de toekomstige workloads.

de vermogensdichtheid van een rack in 2008 nog ongeveer 6 kW bedroeg. In 2016 was dit al gegroeid naar 12 kW. In 2020 zal de

Momenteel hebben de belangrijkste vormen van modularisering

gemiddelde vermogensdichtheid van een kast naar schatting 16,5

betrekking op het ontwerp van de ruimte en de inrichting van een

kW bedragen. Intel heeft al een datacenter gebouwd met een

datacenter. Bij modularisering van de ruimte moeten we denken aan

DCW SEPTEMBER Technologie

het gebruik van modules uit de IT-infrastructuur, kasten en voorzieningen

piekefficiëntie kan oplopen tot 96,5% met een duidelijke besparing op

voor de bediening van IT-apparatuur. Elke module is afhankelijk van en

de energiekosten.

heeft betrekking op de andere. In de praktijk worden de datacenterruimtes bij bedrijven gebruikt om de capaciteitsbehoeften

Een andere overweging is het effectieve ruimtegebruik in de datacenters.

van bestaande diensten en eventuele toekomstige uitbreidingen te

Over het algemeen worden vermogensruimten uitgerust met elektrische

beoordelen, en worden ze verder verdeeld in kleinere ruimtes en

inrichtingen, hoewel de ruimte in de vermogenskamer mogelijk zeer

beschouwd als modules. De modularisering van inrichtingen verwijst

beperkt is. Wanneer datacenters evolueren naar een hogere dichtheid in

naar het gebruik van modulaire ontwerpen voor infrastructuur,

ieder rack, moet ook het back-up-vermogen worden aangepast om

waaronder energiesystemen zoals UPS, vermogens–

toereikend te zijn. Ondernemingen kunnen hun oude UPS-systemen

verdeelkasten, koeling per rij, serverkasten en insluiting

vervangen door nieuwe eenheden met een hoger vermogen. Delta heeft onlangs de Modulon DPH 500 kVA modulaire UPS op de markt gebracht

van koude en warme leidingen.

voor grote datacenters, waarbij deze noodstroomvoorziening slechts de De ontwikkeling op het gebied van IT-technologie

ruimte van één 19-inch kast inneemt en een zeer hoge vermogensdichtheid

infrastructuur

biedt. De parallelle uitbreiding kan ook worden geconfigureerd voor

ontwikkelt zich steeds meer naar ‘microservice’-

maximaal 8 eenheden, waardoor een maximale vermogenscapaciteit van

verandert

elke

dag

architecturen. Om het eenvoudig te stellen,

4 MVA wordt geboden.

verwijst deze architectuur naar het gebruik van

modularisering

complexe,

Het systeem is uitgerust met zelfdiagnose- en ouderdomsdetectie

bouwen.

mechanismen die de staat van de batterijen, de ventilator, de IGBT-

Modulaire oplossingen werden jaren geleden

module, de DC-condensatoren en de AC-condensatoren controleren voor

ontwikkeld voor datacenterinfrastructuur om

preventief onderhoud. Op die manier kan het risico op storingen en

bedrijven voldoende flexibiliteit te bieden om

vermogensverlies worden verminderd en kunnen de investeringen van de

in te spelen op hun uitbreidingsbehoeften, de

klant in de apparatuur goed worden beschermd. Een ander voordeel van

tekorten op het vlak van vermogen en koeling

modulaire

en de uitdagingen op het vlak van ruimte te

vermogensmodules. Afhankelijk van de behoefte van een datacenter is

overwinnen.

zowel een verticale (binnen een enkele systeemkast) als horizontale

grootschalige

toepassingen

UPS-systemen

het

‘plug

and

play’-ontwerp

van

(parallel) uitbreiding mogelijk. Ondernemingen kunnen UPS-systemen MODULARISERING VAN UPS’EN

flexibel inkopen op basis van hun aanvankelijke capaciteitsbehoeften en

Volgens een onderzoek uitgevoerd door een

rekenen op toekomstige operationele uitbreidingen om hun CAPEX verder

UPS-leverancier is ongeveer 50% van mening

te verlagen.

dat een storing in de UPS-apparatuur de belangrijkste oorzaak is van stroomuitval in

ROWCOOL-SYSTEMEN

datacenters. Dit geeft duidelijk aan hoe

Naarmate de dichtheid van server- en IT-apparatuur hoger wordt, worden

belangrijk UPS-systemen zijn voor datacenters.

ook de vereisten voor faciliteiten strenger. Naast een hogere

Naarmate de dichtheid in de datacenters

vermogensdichtheid is koeling een probleem geworden in datacenters.

groter wordt, doen bedrijven er goed aan hun

Het koelontwerp van datacenters gaat ervan uit dat de IT-workload

oude UPS-systemen te vervangen en zich

gelijkmatig en goed verdeeld is, maar in echte bedrijfsomgevingen kan

daarbij vooral te laten leiden door de efficiëntie

ongelijke warmteverdeling worden gegenereerd als gevolg van de

van de systemen. UPS-systemen die tien jaar

dynamische verplaatsing van virtuele machines of verkeerde plaatsing

geleden zijn ontworpen, hebben meestal een

van IT-apparatuur.

rendement van 85% bij een belasting van 40%

voor

servers

met

dubbele

Onvoldoende koeling wordt een veel voorkomende uitdaging voor

vermogensingangen. De energie-efficiëntie

datacenters met een hoge dichtheid. Het voordeel van de RowCool-

van de huidige UPS-systemen is veel groter.

aanpak van Delta is dat deze zich vlakbij hotspots bevindt en verschilt van

Neem bijvoorbeeld een van onze eigen UPS-

RoomCool-systemen waarbij verliezen worden gegenereerd in de

oplossingen. Bij een lichte belasting van 20%

luchtafvoerbaan onder de verhoogde vloer. RowCool-systemen kunnen

kan de AC-AC-efficiëntie voor de UPS DPH

voldoende koelcapaciteit in de buurt bieden om hotspots te elimineren. Ze

500kVA-serie rond de 95% draaien en de

zijn uitgerust met DC- of EC-ventilatoren met een hoog vermogen en een variabele regeling van de ventilatorsnelheid voor meer energiebesparing.

De Delta InfraSuite RowCool 29kW

Een reductie van de ventilatorsnelheid met 10% kan tot 27% van het

koeloplossing.

energieverbruik besparen. Bovendien wordt een N+1-ontwerp gebruikt

DCW SEPTEMBER Technologie

voor de algemene architectuur en de groepsbesturings functies, die kunnen worden gebruikt om hotspot-problemen op te lossen die worden veroorzaakt door een plotselinge toename van de belasting. RowCool-systemen kennen ook een modulair ontwerp. RowCool 29/43kW heeft

bijvoorbeeld

niet

alleen

een

ingebouwde

dubbele

vermogenstoevoer om de betrouwbaarheid en bescherming van het systeemvermogen aanzienlijk te vergroten, maar ondersteunt ook hotswappable vermogenstoevoeren en ventilatoren om de vereiste onderhoudstijd te verkorten. Het variabele ontwerp van de snelheids regeling van de ventilator kan de snelheid aanpassen aan de werkelijke werklast. De modularisering wordt ook toegepast op RowCooleenheden, die waar nodig kunnen worden toegevoegd. SAMENVATTING Technologie gaat elke dag een stap verder. Opkomende trends als IoT, kunstmatige intelligentie en AR/VR zorgt voor een integratie van cloud, mobiel, social media en big data. De uitdagingen voor datacenters voor bedrijven worden hierdoor steeds groter. We blijven ongetwijfeld evolueren naar een hoge dichtheid en de infrastructuur zal de belangrijkste back-up worden wanneer bedrijven hun innovatieve toepassingen promoten. Voor managers zal de ontwikkeling van datacenters met een hoge dichtheid ongetwijfeld meer uitdaging op het vlak van onderhoud en beheer met zich mee gaan brengen. Daarnaast zal ook de beschikbaarheid van datacenters een uitdaging vormen, terwijl de kosten moeten dalen en de efficiëntie moet toenemen. Het gebruik van modulaire ontwerpen en aanverwante

inrichtingen,

zoals

modulariseringen

van

ruimten,

insluitingstechnologie voor warme en koude leidingen, RowCoolsystemen en efficiëntere UPS-systemen, kan een hogere betrouwbaarheid en meer flexibiliteit bieden voor datacenters ■

De DPH 500 kVA UPS.

ZONES MET MEDIUM EN HOGE DICHTHEID NAAST ELKAAR IN ÉÉN DATACENTER Volgens de dichtheidscategorieën van datacenters van AFCOM, de Amerikaanse vereniging van datacentermanagers, spreken we over een omgeving met lage dichtheid als iedere kast minder dan 4 kW haalt. Een gemiddelde dichtheid bedraagt 5 tot 8 kW, terwijl een hoge dichtheid 9-15 kW bedraagt en ultrahoge dichtheid 16 kW en meer. Verschillende datacenters kunnen met verschillende problemen met betrekking tot vermogensdichtheid in het rack worden geconfronteerd. In sommige datacenters is het zelfs mogelijk dat kasten met verschillende dichtheden worden gecombineerd, maar eenzelfde ontwerp gebruiken voor hun vermogens- en koelsystemen. Een toonaangevend IC-ontwerpbedrijf in Taiwan is van plan een nieuw datacenter bij hun hoofdkantoor te bouwen, omdat ze hun bestaande IT-apparatuur en gerelateerde netwerken besturingsomgevingen moeten integreren. Volgens de inspectie ter plaatse zijn er in het datacenter van dit bedrijf tot 80 kasten met een medium en ultrahoge dichtheid, waarbij de kasten met ultrahoge dichtheid tot 25 kW halen. Als ondernemingen zowel kasten met een lage dichtheid als een hoge of ultrahoge dichtheid nodig hebben voor verschillende toepassingen, is het verstandig de ruimte in het datacenter op te delen in een zone met hoge dichtheidkasten en een zone met ultrahoge dichtheidkasten om het ontwerp te optimaliseren. Faciliteitsplanning moet niet alleen de hele vermogens- en koelingbehoeften omvatten, maar ook het ruimtegebruik om IT-systemen in te zetten. Er zijn verschillende mogelijkheden om koeloplossingen aan te wenden. Voor framekasten onder 4 kW volstaat bijvoorbeeld de RoomCool voor een effectieve koeling, terwijl het beter is om RowCool-units te gebruiken bij kasten met een hogere dichtheid van 9 kW tot 15 kW voor een optimale warmteafvoer. In dit geval gebruikte Delta het modulaire ontwerp om de zone met ultrahoge dichtheid voor zijn klant te plannen en werden alle kasten met ultrahoge dichtheid in één zone geplaatst. Voor zijn toepassingen met hoge dichtheid koos de klant voor de Delta’s RowCool 95 kW, die de grootste koelcapaciteit biedt in de branche in een kast van 600 mm breed. Delta adviseerde ook om insluitingstechnologie voor warme leidingen te gebruiken om te voorkomen dat koude en warme lucht vermengt en om een optimale koelingsefficiëntie te garanderen.

DCW SEPTEMBER TREND

STEEDS VAKER BEHOEFTE AAN GEAVANCEERDE KOELINGSSTRATEGIEËN

AI EN ML ZORGEN VOOR GROTERE WARMTEPRODUCTIE IN RACKS EN KABINETTEN Uit recente onderzoeken komt een duidelijke trend naar voren naar een almaar hogere warmte productie in racks. Die ontwikkeling gaat de komende jaren een stevige impuls krijgen door de opkomst van AI en machine learning. De hiervoor benodigde IT-hardware produceert dermate veel warmte, dat voor de aanbieders van geavanceerde (vloeistof)koeling een stevige groei in het verschiet lijkt te liggen. De vraag is alleen wat de invloed van edge computing op deze trend zal zijn.

Het hangt er een beetje vanaf welk onderzoek

ken nog te beheren valt. Is hier al sprake van

opgesteld als min of meer klassieke servers.

we nemen, maar gemiddeld nadert een rack in

een noodzaak van de inmiddels befaamde

Hierdoor ontstaan flinke ‘hot spots’ binnen een

een voor hosting gebruikte colo-faciliteit inmid-

oplossingen voor vloeistofkoeling? Het ant-

verder redelijk standaard datacenter.

dels de 7 tot 7,5 kW. Die groei zet de komende

woord hier is duidelijk: nee. WARMTEPRODUCTIE

jaren door. Uit onderzoek van het Amerikaanse AFCOM blijkt bijvoorbeeld dat twee derde van

HPC, AI EN ML

Waar moeten we wat warmteproductie betreft

de datacenters in de VS verwacht dat de

Anders ligt de situatie bij datacenters waar

nu precies aan denken bij dit soort AI- en

gemiddelde power density per rack de komen-

nieuwe applicaties worden gehost die meer in

machine learning-omgevingen? Er blijkt een

de tijd verder zal toenemen. Inmiddels geeft al

de richting van rekenintensieve toepassingen

fors verschil te zitten tussen de zwaar gespe

bijna 1 op de 5 ondervraagde datacenter

gaan. Denk aan vrij traditionele HPC (high-

cialiseerde AI-hardware die de hyperscalers

managers aan te verwachten dat zij op niet al

performance computing) applicaties waarbij

inzetten en de wat - zeg maar - bescheidener

te lange termijn op een gemiddelde van meer

grote reken- of simulatiemodellen worden

machine learning-toepassingen van webshops

dan 10 kW per rack zullen uitkomen.

doorgerekend.

en dergelijke. In het laatste geval wordt veelal

8-16 KW

Daarnaast zien we meer en meer toepassingen

een uitbreidingskaart (ook wel off-loading card

Andere onderzoeken komen weer met net

die vallen in de categorie machine learning en

genoemd)

even iets andere getallen. Het lijkt echter een

AI. Het idee dat alleen Google en Facebook dit

insteekkaart bevindt zich de gespecialiseerde

veilige inschatting dat we de komende 2 tot 3

soort tools gebruiken klopt allang niet meer.

chip met geheugen- en communicatievoor

jaar gaan doorgroeien naar gemiddeld 8 tot 16

Grote webshops, autofabrikanten, overheden

zieningen die het zwaardere en voor machine

kW per rack in - zeg maar - gewone data

die IoT-projecten ‘runnen’ en tal van andere

learning bedoelde rekenwerk verricht. Tot welk

centers.

organisaties passen inmiddels dit soort tech-

niveau van warmteproductie we met dit soort

standaard server-hardware gebruikt waaraan wordt

toegevoegd.

deze

nieken toe. Vaak wordt hiervoor IT-hardware

hardware gaan groeien is nog niet geheel

Al zitten we daarmee dus al een flink stuk

op basis van grafische processoren toegepast.

duidelijk. Sommige analisten hebben het over

hoger dan enkele jaren terug, voor veel data-

In andere gevallen zijn speciaal ontwikkelde

20 kW per rack. Waarvan men aangeeft dat het

center managers levert dit een omgeving op

FPGA’s en ASIC’s aan boord te vinden. Dit soort

in principe nog altijd mogelijk is om dat weg te

die met redelijk traditionele koelingstechnie-

apparatuur staat veelal in dezelfde faciliteiten

koelen met lucht, al worden de omstandig

DCW SEPTEMBER TREND

VAN DE REDACTIE TEKST

Om te voorkomen dat autonoom rijden straks tot een chaos op de weg leidt, is veel rekencapaciteit bij dit soort verkeersknooppunten nodig.

heden ‘op zaal’ wel wat extremer door de

groeien. Nu al zijn redelijk ‘gewone’ datacenters

enorme hoeveelheden lucht die dan nodig zijn.

bekend waar racks staan opgesteld waarin 5 en

• Waar

zullen

deze

applicaties

worden

geplaatst: centraal of in de edge?

soms zelfs al 10 AI/ML-servers per rack staan 20-25 KW PER RACK

opgesteld. Weg te koelen warmte in zo’n omge-

VERWACHTINGEN

De noodzaak om van lucht- naar vloeistof

ving? Al gauw 35 kW of meer per rack.

Maar laten we ook een derde vraagteken niet

koeling over te stappen ligt naar verwachting

vergeten. En dat is het punt van de almaar

tussen 20 en 25 kW per rack. Daarmee zitten

IMPACT VAN EDGE

verder groeiende rekencapaciteit van smart

we ook meteen volop in het gebied van ‘full-

Blijft deze curve de komende jaren dezelfde stij-

phones. Als veel rekenintensief werk voor VR,

blown’ AI- en machine learning-toepassingen.

gende lijn volgen? Dat is nog maar de vraag.

augmented reality, maar bijvoorbeeld ook foto-

Bij dit soort toepassingen zal vaak gekozen

Veel zal afhangen van de vraag of de veel

bewerking via AI en machine learning op een

worden voor wat inmiddels wel ‘warmwater-

besproken trend naar edge computing inder-

smartphone kan plaatsvinden, dan haalt dat

koeling’ wordt genoemd. Door vloeistof zo dicht

daad doorzet. Het verplaatsen van IT-capaciteit

een stuk van de druk weg bij datacenters.

mogelijk bij de processor en andere hardware te

naar locaties die zich zo dicht mogelijk in de

brengen, kan indirect worden gekoeld.

buurt van de gebruiker bevinden, is op zich een

Daarmee kunnen we tot een voorzichtige

In andere gevallen wordt de IT-hardware

logische ontwikkeling. Zeker bij de zeer reken

voorspelling komen. De gemiddelde warmte-

simpelweg geheel in niet-geleidende olie

intensieve toepassingen die we kunnen ver-

productie per rack zal de komende jaren blijven

gedompeld en is sprake van directe vloeistof-

wachten bij autonoom autorijden en dergelijke.

groeien. In min of meer klassieke datacenters

koeling. De koeling is dan enkel nog nodig om

Het zware rekenwerk dat hierbij komt kijken

zal het gaan om een bescheiden groei per jaar.

de temperatuur van de IT-hardware naar een

kan geen latency gebruiken en kan dus maar

Binnen faciliteiten waar ook meer en meer AI-

niveau te brengen waardoor deze op maximaal

beter zeer dicht bij verkeersaders en -knoop

en ML-applicaties worden gehost, zal de groei

vermogen kan blijven functioneren.

punten worden geplaatst. Dit zou kunnen

echter veel forser zijn. Ga er maar gerust vanuit

Hierbij kunnen vloeistoffen met een relatief

betekenen dat een deel van het stevige AI/

dat dit soort datacenters de komende jaren

hoge temperatuur worden gebruikt.

ML-rekenwerk voor dit doel uit de grote centrale

richting 20 tot 25 kW en wellicht zelfs nog

datacenters verdwijnt en verplaatst wordt naar

meer groeien.

Hoewel AI en machine learning aan een sterke

de edge. Edge computing gaat zeker komen. De vraag is

groei bezig zijn, is het aantal toepassingen waarbij we boven het genoemde niveau van 20

Hoe snel die verwachting werkelijkheid zal

alleen hoe. Hebben we straks op ieder ver-

kW uitkomen nog zeer beperkt. De fabrikanten

worden, moeten we echter nog afwachten.

keersknooppunt een rack vol AI-hardware

van dit soort gespecialiseerde hardware zitten

Daarmee zitten we dus met twee vraagtekens:

staan om autonoom rijdende voertuigen te

echter niet stil. Het gemiddeld aantal servers per

ondersteunen? Of hebben we de edge straks

rack dat AI- en machine learning-applicaties

• Hoe snel groeit de behoefte bij bedrijven en

host zal de komende jaren stap voor stap

overheden aan stevige AI/ML-applicaties?

vooral in onze hand? Waarschijnlijk gaan we allebei zien. n

DCW SEPTEMBER MARKT

SIEMON HELPT SURFSARA NAAR DE TOEKOMST SURFsara heeft ter ondersteuning van de nieuwe en krachtige computerinfrastructuur in haar nieuwe datacenter in de Amsterdam Data Tower gekozen voor de bekabelingsoplossingen van Siemon.

SURF is de gezamenlijke ICT-organisatie voor onderwijs en onderzoek in Nederland. Het biedt wetenschappers, onderzoekers, docenten en studenten toegang tot ultramoderne informatie- en communicatie technologie (ICT) faciliteiten die geavanceerde computer- en dataintensieve onderzoeksprogramma’s ondersteunen. Binnen SURF is SURFsara verantwoordelijk voor het leveren van de hoogwaardige ICT-infrastructuur, -expertise en -toepassingen ter ondersteuning van Big Data en high-performance computerdiensten, data-opslag en data-toegankelijkheid voor onderzoeksinstituten, nationale en internationale universiteiten en faciliteiten voor middelbaar en hoger onderwijs. Tot de instellingen die SURFsara’s diensten voor gegevensopslag gebruiken behoren onder andere CERN en ASTRON. CERN is de Europese Organisatie voor Kernonderzoek en tevens ontwikkelaar van de Large Hadron Collider in Genève, ‘s werelds grootste en krachtigste deeltjesversneller. ASTRON is het Nederlands Instituut voor Radio Astronomie. Deze organisatie is onder andere ontwikkelaar van het grote radiotelescoopnetwerk Low-Frequency Array (LOFAR). Het Meertens Instituut voor onderzoek en studie van de Nederlandse

stappen op een modern colocatie-datacenter. De keuze viel op de

taal en cultuur binnen de Koninklijke Nederlandse Akademie van

Amsterdam Data Tower, gelegen op het Amsterdam Science Park. Het

Wetenschappen maakt eveneens gebruik van het datacenter van

72 meter hoge gebouw wordt geëxploiteerd door Digital Realty en

SURFsara voor het opslaan en analyseren van 1,5 miljoen Twitter-

biedt 5.000 m2 dataruimte en een capaciteit van 9 MW aan elektrische

berichten per dag.

energie. Op dit moment beslaan het nieuwe krachtige datacenter van SURFsara en de National Super Computer voor onderzoek van de

DE KEUZE

organisatie twee verdiepingen binnen het gebouw.

Dit brede en gerenommeerde klantenbestand is sterk afhankelijk van high-performance computercapaciteiten. Met onderzoekswerk waar-

DE EISEN

voor steeds meer rekenkracht nodig is voor Big Data die wordt gegene-

De verhuizing naar de Amsterdam Data Tower bood SURFsara een

reerd door het Internet of Things (IoT) ontstond de behoefte aan een

uitgelezen kans om de IT-infrastructuur te verbeteren. Vanuit het

IT-infrastructuur voor een nieuw gepland datacenter.

perspectief van de netwerkbekabelingsinfrastructuur had de organisatie behoefte aan een volledig nieuw ontwerp voor de bekabelings

Omdat zowel de actieve apparatuur als de bekabeling van de ICT-infra-

architectuur en aan bekabelingsproducten om een flexibele, schaalbare

structuur van SURFsara aan een upgrade toe was, werd besloten over te

en toekomstbestendige datacenterfaciliteit te creëren. De uiteindelijke

DCW SEPTEMBER markt

VAN DE REDACTIE TEKST

‘SURFSARA WAS OP ZOEK NAAR BEKABELINGSOPLOSSINGEN MET EEN HOGE DICHTHEID DIE EENVOUDIG KONDEN WORDEN GECOMBINEERD MET NON-DENSITY OPLOSSINGEN’

DCW SEPTEMBER markt

tender werd gewonnen door Siemon, een wereldwijde aanbieder die

de vier tot vijf jaar onze volledige IT-infrastructuur, inclusief maximaal

gespecialiseerd is in het ontwerpen en produceren van IT-infrastructuur-

50 racks per jaar. Het nieuwe bekabelingsontwerp biedt voldoende

oplossingen en -diensten.

flexibiliteit om dit proces te ondersteunen. Het enige dat we hoeven te doen is kortere patch-kabels opnieuw aan te sluiten als er sprake is van

HET ONTWERP

een upgrade van een actieve component.”

SURFsara ontwikkelde samen met Siemon een dedicated gestructureerde bekabelingsarchitectuur voor de backbone van het datacenter.

Nicolas Roussel, technisch manager bij Siemon en verantwoordelijk

De partijen besloten om een end-of-row configuratie te implemen

voor dit project, was als consultant nauw betrokken bij dit project. Hij

teren. Deze plaatst de switches in kasten aan het einde van elke rij,

gaf onder andere advies over vezelpolariteit om SURFsara te helpen de

samen met patch-panelen in lijn met de switch-poorten en de

juiste keuze te maken voor de glasvezelapplicaties.

bijbehorende servers. Hierdoor kan iedere server via patch-kabels worden aangesloten op iedere willekeurige poort van de switch, zodat

DE OPLOSSING

maximale flexibiliteit ontstaat. Dit ontwerp maakt een optimaal gebruik

Met 75 petabytes inkomend en 130 petabytes uitgaand dataverkeer

van de switch-poorten mogelijk en vereenvoudigt het verplaatsingen,

plus een opslagcapaciteit van 47 petabytes, zal het duidelijk zijn dat

toevoegingen en wijzigingen.

compute-processen van SURFsara’s gebruikers afhankelijk zijn van een bekabelingsinfrastructuur die van hoge kwaliteit is. SURFsara was op

Freek Dijkstra, groepsleider infrastructuurnetwerken bij SURFsara: “In

zoek naar bekabelings-oplossingen met een hoge dichtheid die een-

vergelijking met het point-to-point bekabelingsontwerp dat we eerder

voudig konden worden gecombineerd met non-density oplossingen.

gebruikten, biedt de nieuwe gestructureerde bekabelingsarchitectuur

Daarom stelde Siemon zijn LightStack ultra high-density plug-and-play-

ons de flexibiliteit die we nodig hebben voor voortdurende upgrades en

vezelsysteem voor, evenals 48-poorts koperen patch-panelen voor de

herconfiguraties. Deze aanpak kan ons gemakkelijk de komende 15 tot

end-of-row kasten en panelen die koper en glasvezel combineren in

20 jaar ondersteunen. Om onze gebruikers de kans te bieden gebruik te

elke serverkast om zowel koper- als glasvezelconnectiviteit met de

maken van de laatste ontwikkelingen op ICT-gebied, vervangen we om

servers te bieden.

DCW SEPTEMBER markt

Siemon’s LightStack-behuizingen zowel multivezel MTP-adapters als duplex LC-modules ondersteunen, kunnen ze naar behoefte snelle parallelle optische toepassingen met 40 en 100 Gb/s of duplex toepassingen met 10 en 25 Gb/s ondersteunen. Met LightStack kan SURFsara profiteren van een modulaire oplossing, aangezien glasvezelbehuizingen herhaaldelijk kunnen worden gestapeld met behoud van volledige toegankelijkheid, wat essentieel is in datacenter-omgevingen met een hoge dichtheid. Dankzij het LightStack-ontwerp kan SURFsara tijdens de groei uitbreiden, waardoor deze modulaire oplossing zowel flexibel als

“Ook de modulariteit van het systeem is voor ons van groot belang als

kosteneffectief is. Bovendien levert LightStack ultrahigh density met

we kijken naar de verschillende opties voor glasvezelbekabeling.

maximaal 144 LC of 864 MTP-vezels per rack mount. De LightStack-

LightStack stelt ons in staat om van de multimode-glasvezel die

modules bieden krachtige connectiviteit met lage verliezen.

we vandaag gebruiken over te stappen op single-mode bekabeling

SURFsara maakte ook gebruik van Siemon’s LC BladePatch fiber jumpers

afhankelijk van de toekomstige capaciteitseisen”, aldus Dijkstra.

met zijn push-pull boot-ontwerp. Deze maakt een vergrendeling mogelijk die gemakkelijke aansluiten en verwijderen mogelijk maakt in

“Een belangrijk punt van zorg bij de eindgebruikers van SURFsara is

krappe ruimtes. Op alle 170 racks op elk van de twee verdiepingen zijn

insertion loss”, voegt René Proost, sales manager bij Siemon, toe.

nu koper-, glasvezel- en stroomverdelingsunits (PDU’s) geïnstalleerd.

“Naarmate datacenters migreren naar hogere snelheden van 40 of 100 gigabit Ethernet, worden de eisen die gesteld worden aan insertion loss

EARLY ADOPTER

steeds strenger. Om de applicatie-ondersteuning te waarborgen,

“Wij zijn een early adopter van nieuwe Ethernet-standaarden”, legt

hebben wij SURFsara daarom geadviseerd onze low-loss glasvezel

Dijkstra uit. “Vijf jaar geleden hebben we al 40 Gb/s Ethernet in gebruik

oplossingen in te zetten.”

genomen. Niet alleen in de backbone, maar ook op de servers. Vervolgens hebben we dit jaar 100 Gb/s naar de eindknooppunten voor

Een jaar voor de viering van het 30-jarig bestaan in 2017 opende

opslag gerealiseerd, terwijl de computing node van 10 Gb/s naar 25

SURFsara haar nieuwe datacenter aan de Amsterdam Data Tower.

Gb/s-verbindingen is gemigreerd. Bovendien hebben we glasvezel

Inmiddels combineert de nieuwe faciliteit de opslagcapaciteit en ver-

bekabeling direct aangesloten op de computers. De prestatiemogelijk-

werkingskracht van zo’n 10.000 moderne pc’s. Freek Dijkstra vat de

heden van LightStack voldoen hier volledig aan onze normen.”

resultaten samen: “100 Gb/s is op dit moment onze standaard. We zijn van plan meer van onze diensten van 10 naar 100 Gb/s te migreren.

Een andere belangrijke factor voor SURFsara was het uitbreiden van de

De bekabelingsoplossingen van Siemon hebben dit zeker mogelijk

connectiviteit op basis van de behoeften van gebruikers. Omdat

gemaakt.” ■

DCW SEPTEMBER STRATEGIE

VRAGENLIJST MAAKT DEEL UIT VAN OCP READY-PROGRAMMA VOOR COLO’S

OCP KOMT MET UPDATE CHECKLIST VOOR BESTAANDE DATACENTERS Open Compute heeft een update gepubliceerd van de checklist die colocatie-datacenters in staat stelt inzicht te krijgen in de vraag of een faciliteit geschikt is voor het huisvesten van Open Racks en andere op OCP-principes gebaseerde open source hardware. De aanpassingen zijn vooral ingegeven door de sterk toegenomen belangstelling vanuit enterprise-organisaties om te kunnen beoordelen in hoeverre colo’s OCP Ready zijn.

inderdaad in staat zijn OCP-hardware te ontvangen. Het document dat nu is gepubliceerd, is beschikbaar via de Data Center Facility Project wiki. Het is gericht op het definiëren van de voorzieningen die een Europese colocatiefaciliteit zou moeten bieden om te voldoen aan het nieuwste ontwerp (versie 2) van Open Rack. Dit kabinet kan - indien geheel vol met apparatuur - maximaal 500 kg wegen met een maximale IT-last van 6,6kW. Hoewel binnen het Open Rack-ontwerp de mogelijkheid bestaat om dit kabinet ook in andere geografische regio’s in te zetten en een veel hogere IT-belasting te ondersteunen (bijvoorbeeld 36kW en maximaal 1.400 kg) De checklist is opgesteld door het OCP Data

verre hun faciliteit inderdaad hiervoor geschikt

heeft de projectgroep besloten om zo snel

Center Facility-project. Steeds meer exploitan-

is. Ook biedt het hen een hulpmiddel om een

mogelijk een zogeheten ‘minimaal levens

ten van colocatie-faciliteiten zien de waarde in

overzicht te verkrijgen van de eventuele aan-

vatbaar product’ (MVP of ‘minimal viable pro-

van het gereedmaken van hun datacenter

passingen die nog nodig zijn voordat hun faci-

duct’) document te creëren. Daarom is beslo-

voor het huisvesten van OCP-hardware. Deze

liteit OCP Ready is. Bovendien willen colo’s

ten de checklist te beperken om te voorkomen

checklist helpt hen om vast te stellen in hoe-

graag aan klanten kunnen laten zien dat zij

dat een te complex document zou ontstaan.

DCW SEPTEMBER STRATEGIE

MARK DANSIE CONSULTANT BIJ INFLECTIONTECH EN LID VAN HET DATA CENTER FACILITY PROJECT VAN OPEN COMPUTE TEKST

OCP READY-PROGRAMMA Naast het opstellen van een checklist voor colo-faciliteiten heeft Open Compute tevens een nieuw programma ontwikkeld waarmee colocatiedatacenters zichtbaar kunnen maken dat zij - zeg maar - OCP Ready zijn. Hiervoor dient een datacenter een speciaal programma te doorlopen. Om het proces te starten, neemt de colo-operator contact op met Brevan Reyher (Rackspace) of Mark Dansie (InflectionTech). Beiden zijn lid van het Data Center Facility Project. De colo-operator zal vervolgens worden gevraagd om zich aan te sluiten bij de mailinglijst (voor zover dat nog niet is gebeurd). Vervolgens krijgt de exploitant van de colocatie-faciliteit een scorecard/checklist toegewezen. Zodra de scorecard/checklist is voltooid en klaar is voor beoordeling door de community, dient de colocatie-faciliteit het eigen datacenter en het resultaat van de afgeronde checklist te presenteren aan de community. Hierbij presenteert de colo-operator de resultaten van de checklist en alle ondersteunend informatiemateriaal (tekeningen, gegevens over inbedrijfstelling en dergelijke). De community-leden zullen hierbij vragen stellen, de discussie aangaan en dergelijke. Is deze presentatie met positief resultaat volbracht, dan gaat het proces naar het zogeheten ‘OCP Incubation Committee’ (IC) voor verder onderzoek. De operator van de colocatie-installatie presenteert zich opnieuw aan het IC en als ook deze fase goed wordt doorlopen, is het proces voltooid en kan de exploitant op zijn website en in ander marketingmateriaal de term ‘OCP Ready’ gaan gebruiken.

Het projectteam is bovendien van mening dat,

• Architectuur

direct

indien de minimale ‘must-have’-eis op dit

- Data Center Access

ontvangstruimte kunnen worden getranspor-

lagere niveau zou worden vastgesteld, tot

- White Space

teerd beschouwt het projectteam als must-

80% van de bestaande colo-faciliteiten in

• Electrical Systems

Europa geschikt zou zijn voor een Open Rack.

• Koeling

vanuit

vrachtwagen

naar

have/optimaal.

• Mechanisch

De must-have/acceptabele parameter voor de

Binnen de checklist zijn de attributen van elk

• Klimaat

afleverroute zou 2,7m hoog bij 1,2m breed

datacenter-subsysteem

• Telecommunicatiebekabeling,

zijn. Daarmee biedt de route voldoende vrije

beoordeeld

gerangschikt onder één van de rubrieken:

-infrastructuur,-routes en -ruimtes

hoogte en breedte in de deuropening die leidt

’must-have’, ‘nice-to-have’ of ‘considerations’

- Kabelroutes en -ruimtes

naar de in- en uitpaklocaties. Veel colo’s ken-

ofwel ’overwegingen’. Per attribuut zijn de

- Bekabeling

nen helling richting zaal. Het is dus belangrijk

parameters vervolgens in één van twee

• Netwerkinfrastructuur

kolommen geplaatst: ‘aanvaardbaar’ of ‘opti-

dat de hoek van deze helling bekend is, aangezien een vol Open Rack met een maximaal

maal’. De must-have/acceptabele attributen

ARCHITECTUUR EN TOEGANG

gewicht van 1.500 kg zeer moeilijk te verplaat-

worden door het projectteam beschouwd als

In dit deel van de checklist wordt ingegaan op

sen is bij hellingen die steiler zijn dan 1:12.

de minimale vereiste die de colo moet stellen

de eisen die nodig zijn om een kant-en-klaar

om plaats te bieden aan een Open Rack V2 die

rack vanaf de vrachtwagen in het datacenter

Andere must-have-attributen die hun weg

maximaal 500 kg weegt als hij bevolkt is en

te kunnen brengen. Er zijn ten aanzien van dit

naar de lijst gevonden hebben en die zeer

een maximale IT-belasting van 6,6kW. De

punt talloze attributen overwogen en opgeno-

belangrijk kunnen zijn voor een vlotte inge-

nice-to-have-attributen worden niet essenti-

men in de checklist. Denk aan een must-have/

bruikname, zijn specificaties voor de aflever-

eel geacht voor een introductie, maar kunnen

acceptabele parameter als het feit dat levering

route binnen het datacenter, zoals hoogte en

op basis van een bepaald scenario wel dege-

op straatniveau kan plaatsvinden zonder

breedte van deuropeningen in gangen. Even-

lijk nuttig zijn. De attributen onder de rubriek

opstap en drempelvrij. Een laadperron met

als het maximale gewicht dat een lift kan dra-

‘overwegingen’ kunnen het beste beschouwd

een integrale lift waarmee racks op pallets

gen.

worden als huurderspecifieke eisen. De checklist bevat ook richtlijnen om de parameter van een attribuut als optimaal te beschouwen. Als deze door de colo of huurder wordt geïmplementeerd, kunnen alle voordelen van het Open Rack-ontwerp worden bereikt. De checklist is als volgt opgesplitst:

MEER WETEN? Wie meer wil weten over OCP Ready en de in dit artikel besproken checklist: OCP-website https://www.opencompute.org/ Datacenter Facility Project wiki: https://www.opencompute.org/wiki/Data_Center_Facility Hier vindt u de mailinglijst voor de Datacenter Facility Project: http://lists.opencompute.org/ mailman/listinfo/opencompute-datacenter

DCW SEPTEMBER STRATEGIE

ARCHITECTUUR/WHITE SPACE In de checklist is een aantal attributen overwogen, waarvan er veel als must-have zijn geclassificeerd. Open Racks zijn zwaar van aard en veel van de traditionele colo’s die nog maar 10 jaar geleden zijn gebouwd, zijn niet ontworpen voor pods met 24 racks met een gewicht per kabinet van 500 kg tot 1.500 kg. Een musthave/aanvaardbaar parameter voor de belasting van de toegangsvloer die een rack van 500 kg kan dragen, zou 732 kg/m2 (150 lb/ft2) (7,17 kN/m2) zijn. ELEKTRISCHE SYSTEMEN De IT-apparatuur in een Open Rack wordt gevoed door een of twee in het rack gemonteerde voorzieningen die AC naar 12V DCgelijkrichters bevatten. Deze distribueren via busbars achterin het rack 12V of 48V naar de in

warme gang bevinden, hoeft het onderhouds-

have/optimaal-parameter voor het routeren

het kabinet geplaatste IT-apparatuur. Deze

personeel dus nooit in die ruimte te komen,

van bekabeling naar kabinetten voor netwerk

‘power shelf’ kan ook lithium ion-accu’s bevat-

wat normaal gesproken erg oncomfortabel is

aansluitingen zou zijn deze alleen vanaf de

ten die als back-up dienen (BBU). Dit biedt als

om in te werken. Daarom werd het als een

bovenkant van het rack naar de voorkant te

voordeel dat een colo geen centrale upstream

nice-to-have/optimaal-regeling

leiden.

UPS behoefte hebben.

om over een systeem voor de insluiting van

beschouwd

warme gangpaden te beschikken. De must-

NETWERKINFRASTRUCTUUR

Om een colo in de EU geschikt te maken voor

have-attributen in deze sectie van de checklist

In dit deel van de checklist staan alleen ‘over-

een Open Rack met een IT-belasting van 6,6kW,

omvatten de insluiting van warme of koude

wegingen’ vermeld, aangezien dit aspect van

zou een must-have/aanvaardbaar-eis zijn een

gangpaden, de luchttoevoer- en inlaattempe-

het ontwerp zeer specifiek is voor de eisen en

rack-voeding,

ratuur van voor naar achter en de vochtigheid

wensen van de huurder. Eigenschappen die

binnen de door Ashrae aanbevolen grenzen.

door de huurder moeten worden overwogen,

gevoed

door

een

centrale

upstream UPS met een capaciteit van 3 fase 16A en voorzien van een IEC60309-2 5 kabel.

omvatten maximale verbindingsafstand tussen

Het nice-to-have-attribuut, dat in de checklist

TELECOMMUNICATIEBEKABELING, -INFRASTRUCTUUR,

de netwerk-switches, transmissiesnelheden

als ‘optimaal’ is gecategoriseerd omdat het de

-ROUTES EN -RUIMTEN

van Top-Of-Rack (TOR) switches, mediatype

mogelijkheid biedt om energiezuiniger en flexi-

De must-have/aanvaardbaar opstelling voor

voor de verbindingen van TOR naar de net-

beler te zijn, zou zijn dat de colo het rack niet

het routeren van netwerkbekabeling naar een

werkvertakkingen en de verbindingen tussen

van voeding voorziet via een upstream UPS,

Open Rack zou zijn: boven- of ondertoegang en

de vertakkingen en de core. n

maar via het input distribution board van de

naar de voorkant van het rack. Een nice-to-

UPS. Voor een colo en een huurder is het belangrijk om de opstarttijd van de generator te kennen. Zeker ook als de racks afhankelijk zijn van een BBU als noodstroomvoorziening. Zodat er voldoende autonomie is om het goed functioneren van de IT-apparatuur te kunnen garanderen totdat het stroomaggregaat in gebruik wordt genomen. KOELING Een van de voordelen van het Open Rackontwerp is dat alle onderhoud en bekabeling van de apparatuur in het rack aan de voorzijde kan worden uitgevoerd. Als de racks zich in een

OCP SUMMIT IN AMSTERDAM Op 1 en 2 oktober organiseert Open Compute een zogeheten OCP Regional Summit in de RAI in Amsterdam. Het programma van deze conferentie bestaat uit keynotes, technische workshops, maar ook sessies waarin met name partijen in de datacenterindustrie zich kunnen informeren over de vraag welke mogelijkheden OCP hen te bieden heeft. De summit in Amsterdam is bedoeld voor zowel datacenter managers, IT-managers bij enterprise-organisaties, fabrikanten als channel-partijen. Kijk voor meer info op: https://www.opencompute.org/summit/regional-summit-2018.

DATA CENTER POWER SHOP ALLES ONDER ÉÉN DAK VOOR MODULAIR BOUWEN EN GEGARANDEERDE UPTIME. MET LAGE STARTUP-KOSTEN EN OOG VOOR VLOEROPPERVLAKTE-BESPARING.

Hot-swappable spannend? Met de hot-swappable EiPDU van Elektro Internationaal kunnen distributieracks onder spanning worden geplaatst naarmate de behoefte aan datacentercapaciteit groeit.

Hot-swappable spannend? Volledig modulair bouwen, met lage startup-kosten, vloeroppervlakte-

Met de hot-swappable EiPDU van Elektro en zonder enige downtime. Internationaal kunnenbesparing distributieracks Hoe spannend wil je het hebben? onder spanning worden geplaatst naarmate de behoefte aan datacentercapaciteit groeit. Volledig modulair bouwen, met lage startup-kosten, vloeroppervlakteElektro Internationaal levert hoogwaardige besparing en zonder enige downtime. maatwerkoplossingen voor een betrouwbare Hoe spannend wil je het hebben? en meetbare power distributie: • Schakel- en verdeelsystemen • Economical & Intelligent PDU (EiPDU) • Besturingstechniek Elektro Internationaal levert •hoogwaardige Railkokersystemen maatwerkoplossingen voor een betrouwbare • Energy Management Solutions en meetbare power distributie: • Noodstroomsystemen • Schakel- en verdeelsystemen • Economical & Intelligent PDU (EiPDU) Met doordachte engineering, specialistische • Besturingstechniek • Railkokersystemen warmteberekening, vakkundige montage en • Energy Management Solutions uitstekende 24/7 service bent u verzekerd van • Noodstroomsystemen

Door integratie van techniek levert Elektro Internationaal vanuit haar one-stop-power-shop hoogwaardige maatwerkoplossingen voor een betrouwbare power distributie: een continue elektriciteitsvoorziening. Met doordachte engineering, specialistische Bezoek elektro-internationaal.com warmteberekening, vakkundige montage en uitstekende 24/7 service bent u verzekerd van een continue elektriciteitsvoorziening.

• Schakel- en verdeelsystemen • Economical & Intelligent PDU (EiPDU – hot swappable) elektro-internationaal.com •BezoekBesturingstechniek

• Railkokersystemen • Energy Management Solutions • Noodstroomsystemen

Bezoek elektrointernationaal.com of bel 0348 420 540

Hot-swappable spannend?

Elektro Internationaal Elektro Internationaal Pompmolenlaan 17, Woerden The Netherlands t e

+31 (0)348 420 540 info@ei-woerden.nl

elektro-internationaal.com

Pompmolenlaan 17, Woerden The Netherlands t e

+31 (0)348 420 540 info@ei-woerden.nl

elektro-internationaal.com

DCW SEPTEMBER ONDERZOEK

WAT GEBEURT ER NU ECHT IN EEN RACK? - DEEL 3 In het vorige artikel hebben we geconstateerd dat in een rack ‘van nature’ warme lucht gedeeltelijk recirculeert en dat dat de inlaattemperatuur van de apparatuur tot enkele graden kan verhogen. Daarnaast hebben we gezien dat constructie en installatie van de apparatuur ook oorzaak kunnen zijn van soortgelijke gedeeltelijke recirculatie of van volledige recirculatie, waarbij apparatuur volledig in de warme lucht draait en wel tot 12°C hogere inlaattemperatuur te verduren kan krijgen. In dit artikel kijken we naar wat er gebeurt als we meer of minder lucht aanbieden dan de apparatuur in het rack vraagt. EXPERIMENT 3: (PRECIES) REGELEN VAN LUCHTSTROMEN EN EFFECTEN DAARVAN Simpel gesteld is de situatie in het datacenter zo, dat de fans van de ruimtekoeling lucht aan- en afvoeren aan de racks en dat binnen de racks de fans van de apparatuur ‘nemen wat ze nodig hebben’. Als die luchthoeveelheden kunnen verschillen, is daarover een aantal basale vragen te stellen: 1 Wat is het effect van minder lucht naar het rack dan de apparatuur vraagt?

Recirculatie:

[ geen / minder / meer ]

Inlaattemperatuur server:

[ geen / lager / hoger ]

Uitlaattemperatuur kast:

[ geen / lager / hoger ]

2 Wat is het effect van ‘net genoeg’ lucht, oftewel, net zoveel lucht naar het rack als de apparatuur vraagt?

Recirculatie:

[ geen / minder / meer ]

Inlaattemperatuur server:

[ geen / lager / hoger ]

Uitlaattemperatuur kast:

[ geen / lager / hoger ]

3 Wat is het effect van meer lucht naar het rack als de apparatuur vraagt?

Recirculatie:

[ geen / minder / meer ]

Inlaattemperatuur server:

[ geen / lager / hoger ]

Uitlaattemperatuur kast:

[ geen / lager / hoger ]

Minder/meer en hoger/lager in vergelijking met een kast met voor- en achterdeur waarbij de luchtstroming niet van buiten wordt beïnvloed. Als je jouw kennis of intuïtie wilt testen, is dit een mooi moment om de antwoorden te beredeneren en voor jezelf op een briefje te schrijven, voordat je verder leest op pagina 26.

DCW SEPTEMBER ONDERZOEK

MEES LODDER EN WILLEM VAN SMAALEN WCOOLIT TEKST In deze serie artikelen tonen we u door middel van experimenten ‘wat er nu echt gebeurt in een rack’: 1. Luchtstromen in een standaard rack 2. Temperatuureffecten van luchtstromen 3. (Precies) regelen van luchtstromen en effecten 4. Veilig uitlezen van server-inlaattemperaturen 5. ‘Killing the beast’, hoever kun je gaan met een server? 6. Wat betekent dit alles nu voor datacenters in real life? Om te zien wat er in een rack gebeurt, hebben we een volledig doorzichtige testopstelling ontwikkeld, waarmee je alle klimatologische omstandigheden kunt instellen van een ‘normaal’ datacenter tot aan die van een datacenter ‘from hell’. The GlassDC… Het GlassDC bestaat uit een 3U rack-module met een fysieke scheiding die open en dicht kan, een workhorse server (HP DL380-GL7, 2U, 500W, 2x 6 cores, 8 HDD’s) met regelbare workload en voorzien van flow-indicatoren en temperatuur- en drukmeters. De voor- en achterdeurmodule zijn voorzien van gaasprofiel uit een reguliere Dell-kast en de oppervlakte ervan representeert een volle kast. Met de choke-module kan de lucht worden afgeknepen. Met de fan/heater-module kan extra lucht - ‘voordruk’ - worden gemaakt en hete lucht worden gemaakt. Met de air collector-module tenslotte, kan de temperatuur aan de achterkant van de kast worden gemeten. Kortom, het GlassDC is representatief voor een volle kast in een datacenter, maar waarin je alles kunt zien en waarmee je dingen kunt doen die normaal gesproken tot ontslag op staande voet zouden leiden… Zelf uitproberen? Dat kan in onze workshop - info@wcoolit.com

DCW SEPTEMBER BLOG PETRUS POSTMA BLOC

WAT LEVERT RESTWARMTE NU WERKELIJK OP? In mijn werk mag ik de laatste maanden worstelen met concrete cases

MAAK HET DC TENMINSTE ‘CAPTURE READY’

voor warmtelevering uit datacenters (hopelijk later meer daarover). Dat

In één van mijn vorige blogs heb ik al gezegd dat je niet van de DC-

levert interessante gesprekken op met technici en specialisten waar ik

sector kunt verwachten dat ze zelf duurzame warmte naar de rest van

hartstikke blij van word. Niet alleen omdat ik gek ben op inhoud, maar

de wereld toe gaat brengen. En in alle eerlijkheid, nog lang niet overal

vooral omdat die inhoud er goed uitziet. In deze blog een korte samen-

zijn we zover dat de rest van de keten al kaar staat om de DC-warmte

vatting van een leek aan de hand van een paar one-liners. Natuurlijk

te ontvangen en te exploiteren. Maar die wereld zit in een stroom

veel te kort door de bocht en situatie-afhankelijk, maar reageer vooral

versnelling, dus maak je DC tenminste ‘capture ready’!

als het volgens jou onwaar is! Natuurlijk is het ontzettend lastig om de wereld van duurzame warmte DE CAPEX VOOR EEN DATACENTER GAAT OMHOOG BIJ WARMTELEVERING

te gaan voorzien. Als de warmtebedrijven de pijp nog niet bij je DC

Maar niet veel. Simpel gezegd, systemen met vloeistofkoeling zijn

hebben liggen, ga jij niet meteen je DC capture ready maken. Als het

duurder maar efficiënter waardoor je minder ruimte nodig hebt voor de

warmtebedrijf nog geen klanten heeft gecontracteerd, gaat zij nog

racks. Laten we er vanuit gaan dat je daarmee quitte speelt. Je wilt altijd

geen pijpen leggen. Als de klant niet ziet dat er DC-warmte beschikbaar

100% betrouwbaarheid, dus een standaard pakket met koelinstallaties

komt, blijft ie lekker op aardgas stoken. Iedereen moet tegelijk

komt er hoe dan ook. De meerkosten bij het leveren van warmte zit

bewegen, anders gaat het niet.

dan alleen in het installeren van warmtepompen of warmtewisselaars aan de rand van het DC.

Dat merk ik nu ook met het fenomeen ‘Regiodeal’. Dit is een extra pot subsidie van het Rijk voor projecten die bijdragen aan de ‘brede

DE OPERATIONELE KOSTEN ZULLEN SUBSTANTIEEL LAGER UITVALLEN DAN DE

welvaart’. Prachtig geformuleerd en warmtelevering vanuit DC’s aan

STATUS QUO

andere sectoren past daar perfect in. Maar in het format moet je nu al

En dat is interessant op de langere termijn. Klanten voor jouw warmte

aangeven wie de investeerders zijn en wat de begroting is. En die

komen er steeds meer en dat betekent dat iemand anders jouw rest-

investeerders krijg je niet zonder dat men kan rekenen op geld uit

warmte weg gaat koelen. Veel minder draaiuren voor koelinstallaties

bijvoorbeeld zo’n regiodeal. En die begroting maken we ook niet zonder

dus en dat levert meteen geld op. Tegelijkertijd heb je waardevolle

zicht op een sluitende businesscase. Om gek van te worden soms.

want duurzame warmte in de verkoop. Twee keer verdienen. En tenslotte zijn met vloeistof gekoelde systemen efficiënter qua energie-

En toch - het is een kwestie van gewoon stug volhouden. Formulier

verbruik. Drie keer verdienen dus.

invullen, blijven praten met de DC’s en de warmtebedrijven, de over heden en de afnemers, coalities met lef bouwen, met een kleine

JA, ER ZIJN SUBSIDIES VOOR

bijdrage van alle partners de eerste begrotingen maken en dan vooral

Ook de overheid snapt dat een energietransitie niet vanzelf gaat. Juist

nog langer stug vol blijven houden! n

vanwege die toegenomen capex-kosten of de percepties van toege nomen risico’s. Via ons topsectorenbeleid (TKI), via de additionele

Petrus Postma is mede oprichter van het bureau BLOC in Rotterdam. BLOC

middelen uit het regeerakkoord (300 miljoen per jaar voor energie-

ontwikkelt next generation gebouwen, gebieden en concepten, altijd vanuit

innovatie), Europese Regio-programma’s (EFRO bijvoorbeeld) en via

een maatschappelijk transitieperspectief. Duurzaamheid, inclusiviteit en

decentrale stimuleringsinstrumenten loop je goede kans op aanvullend

circulariteit zijn daarbij de kernbegrippen. Petrus werkt als manager aan de

geld.

circulaire transitie van de Westas, van de Greenports en de Nederlandse industrie. Voor meer informatie, check www.bloc.nl

it-sa showcases trends and innovations in the IT security sector and offers expert lectures.

Get your free ticket now!

Nuremberg, Germany 9 -11 October 2018

it-sa.de/en

DCW SEPTEMBER ONDERZOEK

Figuur 1

Figuur 2

EXPERIMENT EN WAARNEMING

dus geen recirculatie (per definitie). We zien

DISCUSSIE

Op deze pagina’s treft u de foto’s van enkele

de inlaattemperatuur van de server dalen

Net als in de vorige afleveringen kunnen we

experimenten aan, op de website kunt u alle

tot aan de temperatuur van de aangeboden

de waarnemingen verklaren uit de ‘plusjes

foto’s terugvinden.

lucht, de ruimtetemperatuur.

en de minnetjes’.

• Minder lucht realiseren we met het ‘afknij-

• Méér lucht (foto’s rechter pagina) realiseren

pen’ van de lucht met de choke-module. We

we door met de fan/heater module extra

Figuur 1 - Dit is de situatie zoals in de vorige

zien dat de recirculatie toeneemt. We zien

lucht te blazen, zoveel dat de flowindica

afleveringen aan de orde kwam: Met een lucht-

dat de inlaattemperatuur van de server toe-

toren voor de opening in de fysieke schei-

stroom door beide deuren zal er over beide

neemt. We zien dat de uitlaattemperatuur

ding flink naar achteren wapperen. We zien

deuren een drukverschil zijn, hetgeen resulteert

van de kast toeneemt.

dat ‘recirculatie’ omslaat in ‘bypass’, koude

in een dubbel zo groot drukverschil over de

• ‘Net genoeg’ lucht (foto’s linker pagina)

lucht stroomt ‘ongebruikt’ langs de server.

fysieke scheiding. Er zal dus […] lucht gaan stro-

realiseren we door met de fan/heater

We zien de inlaattemperatuur van de server

men van ‘+’ naar ‘-‘, dus van achter naar voren.

module extra lucht te blazen, zoveel dat de

niet (veel) verder dalen en gelijk is aan de

flowindicatoren voor de opening in de fysie-

temperatuur van de aangeboden lucht. We

Figuur 2 - Als minder lucht wordt aangebo-

ke recht naar beneden hangen. Dan weten

zien de uitlaattemperatuur van de kast wel

den, wordt de druk vóór het rack lager. Daar-

we dat alle aangeboden lucht door de ser-

verder dalen.

door vermindert ook de druk achter de voor-

ver gaat en dat alle lucht door de server van

Komen deze waarnemingen overeen met

deur en in de server. De achterdeur zorgt

voor de fysieke scheiding komt. We zien

jouw antwoorden?

voor de inmiddels bekende ‘+’ achter de

DCW SEPTEMBER onderzoek

Figuur 3

Figuur 4

fysieke scheiding. Het drukverschil over de

dus vóór de fysieke scheiding ook een ‘+’.

We zien dus dat te weinig lucht slechtere

fysieke scheiding is in totaal dus toegeno-

Externe fans moeten daarvoor vóór de voor-

koeling voor de IT-apparatuur oplevert.

men (tot ‘+’/’--’) en daarmee de recirculatie.

deur een ‘++’ voordruk maken. Omdat er

Teveel lucht helpt niets (extra) voor de koe-

Die extra hoeveelheid warme lucht zorgt

geen recirculatie is, is de inlaattemperatuur

ling. Het heeft wel consequenties voor de

voor een hogere inlaattemperatuur. Doordat

gelijk aan de ruimtetemperatuur en dus

uitlaattemperatuur van de kasten en daar-

de opwarming door de server constant is, is

lager dan de recirculatie van het standaard

mee voor het overall-koelproces en de kos-

de uitlaattemperatuur daarmee ook hoger.

rack zonder voordruk. De uitlaattemperatuur

ten daarvan. Dat valt echter buiten het kader

Nb.: opwarming door de server is min of

is daarmee ook minder, omdat de opwar-

van deze artikelserie. Wellicht daarover later.

meer constant, zolang inlaattemperatuur en

ming door de server constant is.

CPU-belasting niet sterk wijzigen; zie ook het vorige artikel.

Alleen apparaten die volledig in de warme Figuur 4 - Je kan niet koelen door lucht alleen

lucht draaien, profiteren (iets) van te veel

maar harder te blazen. (Veel) meer lucht zal

lucht, maar dat zijn er uiteindelijk weinig en

Figuur 3 - Omdat we ‘net genoeg’ lucht heb-

de inlaattemperatuur niet verder kunnen

in het vorige artikel hebben we gezien dat

ben gedefinieerd als dat alle aangeboden

laten dalen dan de ruimtetemperatuur. De

daarvoor andere oplossingen voorhanden

lucht 1-op-1 door de server stroomt, mag er

extra lucht zal als ‘bypass’ langs de server

zijn. Kortom, er is in ieder geval reden om

geen lucht langs de server heen- of terug-

stromen en door menging met de warme

‘net genoeg’ te willen aanbieden of daarbij

stromen. Dat is bij een opening in de fysieke

lucht uit de server de uitlaattemperatuur van

aan de veilige kant in de buurt te willen

scheiding alleen als er geen drukverschil is,

de kast wèl verder omlaag brengen.

blijven.

DCW SEPTEMBER onderzoek

HET METEN VAN ‘NET GENOEG’

plastic

ons

aanbieden van ‘net genoeg’ lucht - d.m.v. een

Als we rond ‘net genoeg’ lucht de druk over

GlassDC-demo prima functioneren, is er dus

lichte voordruk - stopt gedeeltelijke recircula-

de fysiek scheiding meten, dan zien we dat

apparatuur beschikbaar om de luchtbalans ter

tie en zorgt dat alle aangeboden lucht door de

we in het ‘sub-Pascalgebied’ zitten - 0,1Pa tot

plekke van de IT-apparatuur precies te meten

IT-apparatuur stroomt. Nog meer lucht aan-

0,4Pa. Daarmee zitten we aan en in de

en (op afstand) onderdeel te maken van het

bieden helpt niets voor de koeling van de

onnauwkeurigheid van de drukmeters die

datacenter-monitoringsysteem.

IT-apparatuur, maar verlaagt wel de uitlaat-

hiervoor in datacenters worden gebruikt.

Wij horen ook vaak de vuistregel ‘5Pa voor-

temperatuur van de kast, met eventuele con-

Hetzelfde geldt voor de gangbare flowmeters,

druk’. Zo ziet 5Pa eruit in ons GlassDC (foto

sequenties voor efficiëntie en kosten en voor

waarvoor de te meten flow te gering is voor

rechts onder). Daar kun je inmiddels zelf een

het overall-koelproces van het datacenter.

de aanloopweerstand van het propellertje.

mening over hebben…

Voor het meten van ‘net genoeg’ zijn reguliere

Omdat we op de markt geen geschikt appa-

CONCLUSIE

ten in het rack, die flow meten ‘in het sub-

raat konden vinden, hebben we bij WCooliT de

Met dit experiment hebben we het volgende

Pascalgebied’ zoals een AirLull dat doet, zijn

AirLull ontwikkeld. De AirLull meet zeer nauw-

geconstateerd:

daarvoor geschikt.

in drie kleuren de luchtstroming in de kast:

Het aanbieden van te weinig lucht aan kasten

Volgende keer kijken we hoe we veilig de

Rood recirculatie, Groen rond nulpunt, Blauw

versterkt gedeeltelijke recirculatie en ver-

inlaattemperatuur van de server zelf kunnen

overmaat aan lucht. Naast de papieren en

hoogt de inlaattemperatuur van de server. Het

uitlezen en gebruiken. ■

flowindicators,

zoals

die

druk- en flowmeters niet nauwkeurig. Appara-

keurig, juist rond het ‘nulpunt’ en presenteert

DCW SEPTEMBER TREND

VAN DE REDACTIE TEKST

DDA WIL RESTWARMTE- PROJECTEN STIMULEREN De Dutch Data Center Association (DDA) heeft internet-veteraan Marc Gauw (58) benoemd als haar nieuwe kwartiermaker ter stimulering van het gebruik van restwarmte van datacenters als nieuwe warmtebron voor Nederlandse huizen en bedrijven.

Vorig jaar maakte DDA al bekend dat de Neder-

KLIMAATAKKOORD

thema’s en onze visie is dat de energietransitie

landse datacenter-sector zijn restwarmte gratis

Met de komst van het Klimaatakkoord wil de

bij de sector zelf begint. We zitten reeds aan

wil aanbieden aan de samenleving. Op die

sector de inspanningen in een stroomver

tafel bij het Klimaatakkoord om richting te

manier wil men een bijdrage leveren aan de

snelling brengen door bestaande projecten te

geven, maar minstens net zo belangrijk is dat

energietransitie. Sindsdien zijn er veel plannen

versterken en verdere initiatieven te initiëren.

we zelf projecten initiëren, die Gauw met frisse

omtrent

gemaakt,

Met het oog hierop zal Marc Gauw zich in zijn

energie gaat oppakken.”

waarvan meerdere inmiddels in uitvoering zijn.

nieuwe rol als kwartiermaker focussen op het

datacenter-restwarmte

bij elkaar brengen van relevante partijen, het

DATACENTER RESTWARMTE & INNOVATIE-

delen van bruikbare kennis en informatie en

CONFERENTIE

waar nodig ondersteuning bieden vanuit de

Een van de eerste projecten waar Gauw zich

datacentersector. Hij brengt ruim 20 jaar erva-

mee bezig gaat houden is de Datacenter Rest-

ring in de internet- en datacentersector met

warmte & Innovatie conferentie 2018. Dit

zich mee, met onder andere management- en

event staat gepland op 10 oktober 2018,

bestuursposities bij AMS-IX, NL-ix, DINL en

tevens de Dag van de Duurzaamheid, in

NLnet.

Amsterdam en zal in het teken staan van presentaties over concrete restwarmteprojecten

“Er was geen mooier moment om aan deze

en andere innovaties in onze sector.

uitdaging te beginnen”, zo stelt Gauw. “Met het nieuwe Klimaatakkoord is er een breed draag-

Gauw: “Datacenter restwarmte heeft de

vlak in Nederland gekomen om snel funda-

potentie om meer dan een miljoen huishou-

menteel anders met energie en warmte om te

dens te verwarmen. Dat is een prachtige kans

gaan. De samenleving zit gelukkig al boordevol

die wij als industrie en samenleving moeten

goede ideeën en initiatieven en de datacenter-

aangrijpen om de energietransitie te accelere-

sector staat hier zeer positief tegenover. Een

ren. Hoe deze rol van datacenters in de

prima uitgangspunt dus om snel te kunnen

energietransitie er precies uitziet, wordt

schakelen!”

geïllustreerd op de conferentie door middel van best practices en lopende projecten.”

Stijn Grove, Managing Director van de DDA, over de uitbreiding: “De DDA maakt een enor-

Tijdens het event verwacht de DDA zo’n 200-

Marc Gauw zal zich in zijn nieuwe rol als kwartier

me groei door en vertegenwoordigt inmiddels

250 bezoekers van diverse pluimage, zoals

maker focussen op het bij elkaar brengen van

bijna 90% van de datacenter capaciteit in

beleidsmakers, professionals actief in het vast-

relevante partijen, het delen van bruikbare kennis

Nederland. De ervaring die Marc Gauw in het

goed en de woningbouw, warmte- en energie-

en informatie en waar nodig ondersteuning bieden

team brengt is ontzettend waardevol. Energie

bedrijven, leveranciers/engineers, financiers,

vanuit de datacentersector.

en duurzaamheid behoren tot onze kern

en deelnemers en partners. n

DCW SEPTEMBER MARKT

24/7 MONITORING HELPT BESCHIKBAARHEID VAN HET DATACENTER TE VERHOGEN

‘DANKZIJ ALL IT ROOMS HEBBEN WE GEEN OMKIJKEN NAAR ONS DATACENTER’ Zowel de gemeente Utrecht, kennisinstituut Deltares als groothandel in kamer- en tuinplanten Hamiplant zijn al jaren klant bij All IT Rooms. De partijen maken alle gebruik van de 24/7 monitoringsdienst voor datacenters All-BaaS van All IT Rooms. Wat zijn de mogelijkheden van deze dienst en waarom kiezen de gemeente Utrecht, Deltares en Hamiplant ervoor de monitoring van hun datacenters uit te besteden?

Het datacenter is voor veel bedrijven van groot belang voor de bedrijfsvoering. Zo draaien er allerlei kritieke bedrijfsapplicaties, waardoor downtime de bedrijfsvoering ernstig kan verstoren. Monitoring is van cruciaal belang om afwijkingen tijdig op te merken en preventief onderhoud mogelijk te maken, zodat even tuele problemen worden opgelost voordat zij tot downtime leiden. DOOR DE BOMEN HET BOS NIET MEER ZIEN Het monitoren van een datacenter is echter geen eenvoudige klus. “In veel datacenters is sprake van een wildgroei aan sensoren, waardoor een enorme hoeveelheid data wordt

den en biedt de garantie dat alarmmeldingen

gehanteerd kunnen worden? All IT Rooms kan

verzameld en beheerders door de bomen het

tijdig worden opgepakt.”

hierbij helpen door monitoring te combineren met onze technische kennis van datacenters,

bos niet meer zien. Het is echter juist de kunst om op de juiste plekken te monitoren, zodat

“Data verzamelen is één ding, maar met deze

waardoor wij deze gegevens voor klanten

bruikbare inzichten ontstaan en een overdaad

gegevens daadwerkelijk iets doen is een

kunnen interpreteren en kunnen helpen het

aan data wordt voorkomen”, aldus Koen

tweede. We zien in de praktijk dat veel klanten

datacenter te optimaliseren”, aldus Ronald Kok,

Terwijn, bij All IT Rooms verantwoordelijk voor

allerlei gegevens over hun datacenter verza-

directeur van All IT Rooms. “Omdat wij voor

de monitoring. “Daarnaast moet een data

melen, maar moeite hebben deze data te

veel klanten hun datacenter monitoren, kun-

center 24/7 worden gemonitord, ook buiten

interpreteren en hier bruikbare inzichten uit te

nen wij de prestaties van de datacenters

kantooruren. Dit vraagt veel van personeel en

destilleren. Hoe kan je bijvoorbeeld op basis

onderling goed vergelijken en op die manier

kan dan ook problemen opleveren. All IT

van historische gegevens bepalen welke instel-

zorgen wij voor een continue optimalisatie van

Rooms neemt de monitoring volledig uit han-

lingen voor de klimaatvoorziening het beste

de gemonitorde datacenters.”

DCW SEPTEMBER markt

WOUTER HOEFFNAGEL JOURNALIST TEKST

seerde racks, ook wordt minder warmte gegenereerd en hoeven de koelinstallaties minder hard te werken. All-BaaS helpt ons in dit proces. Niet alleen kunnen wij via historische gegevens inschatten welke besparing een bepaalde maatregel kan opleveren, ook kunnen wij nauwkeurig de effecten van doorgevoerde maatregelen monitoren”, aldus Willekens. ENERGIEBESPARING DOOR DE TEMPERATUUR IN HET DATACENTER TE VERHOGEN De gemeente Utrecht heeft de monitoring van zijn datacenters eveneens uitbesteed aan All IT Rooms. “De Gemeente Utrecht beschikt op ‘ALL-BAAS HEEFT ZIJN WAARDE AL MEERDERE KEREN

Hamiplant uit Honselersdijk maakt gebruik

dit moment over twee datacenters: een

BEWEZEN’

van All-BaaS. Het bedrijf is in heel Europa

hoofdlocatie en een uitwijkdatacenter. Onze

Het kennisinstituut voor water en ondergrond

actief en bedient verschillende grote klanten,

uitwijklocatie draait sinds 2009 en wordt sinds

Deltares is één van de klanten die voor

waar onder

een paar jaar door All IT Rooms gemonitord.

All-BaaS heeft gekozen. “Wereldwijd werkt

supermarkten. “All IT Rooms heeft in 2010 bij

All-BaaS helpt ons niet alleen de continuïteit

Deltares aan slimme innovaties, oplossingen

de verhuizing naar ons huidige pand voor ons

van het datacenter te bewaken, maar ook de

en toepassingen voor mens en milieu in delta’s,

een nieuw datacenter gebouwd. Deze locatie

werking van het datacenter te optimaliseren”,

kustregio’s en riviergebieden. Hierbij wordt

wordt sinds 2015 door All IT Rooms 24/7 op

stelt John van Weerden, Team coördinator

veel gebruikgemaakt van modelsimulaties in

afstand gemonitord, waardoor wij de zeker-

Infra Beheer bij gemeente Utrecht.

het eigen datacenter. Deltares, al klant bij All IT

heid hebben dat problemen direct worden

Rooms sinds 2008, beschikt over een tweetal

opgemerkt”, vertelt Jordy Willekens, systeem-

“Dit levert ons interessante inzichten en

datacenters: ons hoofddatacenter en een

beheer en ICT-manager bij Hamiplant.

mogelijkheden op. Zo zijn we op dit moment

tuincentra,

bouwmarkten

verouderde apparatuur in het datacenter aan

uitwijklocatie”, zegt Han van Veldhuizen, Ongeveer 160 werknemers zijn in dienst bij

het vervangen door moderne apparatuur, die

Hamiplant. Zij zijn in hun werkzaamheden in

bij een hogere temperatuur kan opereren. De

“Ons uitwijkdatacenter wordt al lange tijd

belangrijke mate afhankelijk van IT. “Indien

temperatuur in het datacenter kan hierdoor

gemonitord door All IT Rooms. Gezien onze

ons datacenter onbereikbaar is, kunnen onze

op termijn worden verhoogd, waardoor wij op

positieve ervaringen met All-BaaS hebben wij

medewerkers bijvoorbeeld geen orders van

de energiekosten kunnen besparen. All-BaaS

All IT Rooms gevraagd ook de monitoring van

klanten meer ophalen waardoor het leve-

helpt ons de mogelijkheden op dit gebied te

het hoofddatacenter op zich te nemen. Beide

ringsproces tot stilstand komt. In ons hoog

onderzoeken en nu alvast voorbereidingen te

datacenters worden dus door één partij gemo-

seizoen kan dit leiden tot miljoenen euro’s

treffen voor deze verandering.”

nitord, waardoor wij één aanspreekpunt heb-

schade en verlies van klanten. Downtime is

ben en zelf naar de monitoring geen omkijken

dus simpelweg geen optie. Door de monito-

“Daarnaast bieden wij aan een aantal externe

hebben”, aldus Van Veldhuizen. “All-BaaS heeft

ring van ons datacenter uit te besteden,

partijen waaronder (semi-)overheidsdiensten

zijn waarde al meerdere keren bewezen. Zo

weten we zeker dat de beschikbaarheid van

colocatie aan in onze datacenters. Ook voor

hebben we enige tijd geleden in een weekend

onze

deze externe klanten is de beschikbaarheid

te kampen gehad met een storing in ons

bewaakt.”

ICT-manager bij Deltares.

ICT-voorzieningen

continu

wordt

van de datacenters uiteraard van cruciaal belang. All-BaaS geeft ons de zekerheid dat

datacenter. Deze is direct door All IT Rooms opgemerkt, waarna wij een belletje kregen en

“We zijn op dit moment bezig onze data

eventuele problemen vroegtijdig worden

korte tijd later een monteur op de stoep stond.

centerapparatuur te moderniseren. Doordat

opgemerkt, zodat direct kan worden ingegre-

Dankzij dit snelle handelen is de impact beperkt

nieuwe hardware aanzienlijk krachtiger is,

pen. De dienst ontzorgt ons hiermee in

gebleven.”

kunnen we het aantal racks in ons datacenter

belangrijke mate”, vertelt Van Weerden. “Op

terugdringen. Dit helpt het energieverbruik

termijn willen we daarom mogelijk ook de

‘WE HEBBEN NAAR DE MONITORING ZELF GEEN

van de IT-voorzieningen in belangrijke mate te

monitoring van ons primaire datacenter aan

OMKIJKEN’

verminderen. Niet alleen hoeft geen energie

All IT Rooms uitbesteden.” n

Ook de groothandel in tuin- en kamerplanten

meer te worden geleverd aan de uitgefa

DCW SEPTEMBER TREND

GROTE KLOOF TUSSEN DIGITALE STRATEGIEËN EN DIGITALE PERFORMANCE

ONDERZOEK GEEFT AAN DAT BEDRIJVEN ONVOLDOENDE GRIP OP HUN DATACENTER HEBBEN Vrijwel iedere decision maker binnen bedrijven vindt dat digitale performance essentieel is voor de zakelijke prestaties. Dat blijkt uit de onlangs gepubliceerde ‘Riverbed Digital Performance Global Survey 2018’. Nog eens 98 procent van de beslissers is het eens (van wie 55 procent zeer eens) met de stelling dat digitaal essentieel is voor de toekomst van hun bedrijf. Daarentegen geeft 95 procent aan dat problemen als budgetbeperkingen, verouderde netwerken en gebrek aan grip op de prestaties van het datacenter hen belemmeren in het grijpen van de kansen die digitalisering te bieden heeft.

Aan het wereldwijde onderzoek deden duizend beslissingsbevoegden

OBSTAKELS

mee van bedrijven in negen landen met een omzet van 500 miljoen

Dat niet goed presterende systemen een belangrijke beperking vormen

dollar of meer. Daaruit blijkt ook dat, hoewel digitale diensten en appli-

voor een succesvolle digitale strategie, wordt door een groot deel van

caties essentieel zijn voor toekomstig bedrijfssucces, tachtig procent

de beslissingsbevoegden erkend. Zo zegt 95 procent te maken te

van de respondenten toch ten minste een aantal keren per maand te

hebben met grote uitdagingen bij het realiseren van een succesvollere

maken heeft met storingen in digitale diensten en applicaties.

digitale strategie. Dit zijn de meest genoemde:

DE NOOD IS HOOG

• budgetbeperkingen (51 procent)

Dat bedrijven klanten, partners en werknemers een succesvolle digitale

• te complexe of te oude IT-infrastructuur (45 procent)

ervaring moeten bieden, wordt breed erkend. Dit blijft ook in belang

• gebrek aan volledig inzicht in de digitale of eindgebruikerservaring

toenemen. Ongeveer 91 procent van de beslissers vindt dat een succesvolle digitale ervaring nu nog belangrijker voor de bedrijfsresultaten is dan het nog maar drie jaar geleden was. Bovendien denkt 99 procent van de decision makers dat hun bedrijf profiteert van het verbeteren van de performance van de digitale diensten en applicaties binnen hun

(40 procent) • gebrek aan beschikbaar personeel of aan personeel met de juiste vaardigheden (39 procent) • gebrek aan medewerking van het management bij het prioriteit geven aan digitale initiatieven (37 procent)

bedrijf. Dit zien ze vooral terug in: Van de bijna tachtig procent die aangeeft ten minste een aantal keren • betere customer/user experience en hogere klanttevredenheid (53 procent)

per maand te maken te hebben met storingen in digitale diensten en applicaties met gevolgen voor productiviteit en de eindgebruikers

• meer flexibiliteit in de markt (49 procent)

ervaring, ervaart bijna een op de vier minimaal een aantal keren per

• meer omzet, verkopen en winst (49 procent)

week storingen. Als essentiële digitale diensten niet werken, telt elke

• betere productiviteit van werknemers (49 procent)

minuut. De helft van de respondenten vindt een half uur de maximaal

• snellere time-to-market (49 procent)

acceptabele tijd om problemen met digitale performance op te lossen. Bijna twintig procent gaat voor enkele minuten. Zij erkennen dat een

DCW SEPTEMBER Trend

VAN DE REDACTIE TEKST

storing van een digitale dienst bedrijven miljoenen aan verloren omzet kan kosten en dat het aanzienlijke gevolgen heeft voor klantloyaliteit en merkreputatie. De beslissers zijn zich terdege bewust van de impact die deze storingen kunnen hebben - en nu vaak al hebben - op hun bedrijf. De volgende gevolgen worden genoemd: • minder verkopen en omzet (42 procent) • vertraging van productintroducties (41 procent) • verlies van klanten (41 procent) • minder merkloyaliteit (41 procent) • minder productiviteit van medewerkers (40 procent) DIGITALE PERFORMANCE MAXIMALISEREN Slimme managers willen meer nadruk leggen op de beheertools en infrastructuur als basis voor de digitale diensten. 99 procent zegt dat inzicht in de digitale ervaring essentieel is om deze succesvol te meten en te beheren. Daarnaast vindt 98 procent van de beslissers dat een moderne IT-architectuur die zorgt voor meer flexibiliteit belangrijk is voor het verbeteren van de digitale performance. Bedrijven vinden ook dat nu het moment is om actie te ondernemen. Meer dan driekwart van de beslissingsbevoegden (77 procent) vindt het essentieel dat hun bedrijf in de komende twaalf maanden investeert in het verbeteren van de digitale ervaring voor gebruikers en klanten. Dit zijn de belangrijkste gebieden waarop ze investeringen verwachten te doen: • netwerk en infrastructuur moderniseren voor meer flexibiliteit (60 procent) • de mogelijkheid om de digitale ervaring van de eindgebruiker beter te monitoren en te beheren (59 procent) • de mogelijkheden van de servicedesk verbeteren (59 procent) • de ontwikkeling van applicaties versnellen (58 procent) Een aanzienlijk aantal beslissers noemt ook cloud-oplossingen en opkomende technologieën als essentiële drivers voor de digitale ervaring. Bijna alle respondenten (99 procent) vinden het gebruik van cloudtechnologieën belangrijk voor de digitale strategie van hun bedrijf. De beslissingsbevoegden zouden graag zien dat hun bedrijf investeert in opkomende technologieën als: • data analytics (60 procent) • Internet of Things (59 procent) • blockchain-technologie (48 procent) • machine learning (47 procent) • artificial intelligence (47 procent) • virtual reality (36 procent) • 5G-netwerken (21 procent) ■

DCW SEPTEMBER RAPPORT

DDA EN ICTRECHT BUNDELEN JURIDISCHE KENNIS OVER DATACENTERS IN NIEUW RAPPORT De Dutch Data Center Association (DDA) en juridisch adviesbureau ICTRecht publiceren de derde editie van het rapport Datacenter & Recht. Het rapport behandelt onder meer de impact van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) op de datacentersector en de discussie omtrent de beveiliging van IoT-apparaten.

Daarnaast wordt gekeken naar de laatste

EU-burgers beter te beschermen. Wat dit

hacker inbreekt op je alarmsysteem of als een

ontwikkelingen op het gebied van continuïteit

concreet inhoudt voor de datacenter branche

netwerk van IoT-apparaten wordt ingezet voor

in de cloud, de juridische situatie aangaande

en wat de laatste ontwikkelingen zijn op dit

een DDoS-aanval. Maar wie kan aansprakelijk

cryptogeld en het level playing field bij ICT-

gebied, wordt duidelijk in het rapport. Grove:

worden gesteld voor schade veroorzaakt door

aanbestedingen.

“De ambitie van de EU om persoonsgegevens

IoT apparaten? En wat moet er gebeuren om

nog beter te beschermen, sluit naadloos aan

de veiligheid van de digitale samenleving te

“Met de toenemende invloed van de digitale

op de kernkwaliteiten van de datacentersector,

waarborgen? Een update van deze discussie

sector in de samenleving en economie, groeit

waar medewerkers, klanten en andere partijen

wordt belicht in deze publicatie.

ook haar verantwoordelijkheid. Verantwoorde-

erop vertrouwen dat datacenters zorgvuldig

lijkheid om continu diensten te leveren en om

met

zorgvuldig met data om te gaan. Immers zijn

Conformeren aan de AVG is een doorlopend

Betalen we in de toekomst alles met crypto-

we inmiddels elke dag afhankelijk van de onli-

proces waarbij de sector investeert in continue

geld? Dit is een vraag die nog niet te beant-

ne diensten, die allemaal in datacenters staan”,

verbetering. Het rapport dat wij hebben

woorden is. Wel zien we dat de wetgever de

constateert Stijn Grove, Managing Director van

opgesteld biedt daar concrete informatie en

toenemende belangstelling hiervoor heeft

de DDA. “Het is daarom van essentieel belang

handvatten voor.”

gesignaleerd. Vanuit Europa is er inmiddels

hun

(persoons)gegevens

omgaan.

dat de sector op juridisch gebied volledig geïn-

CRYPTOGELD

wetgeving op komst om deze geldstromen in

formeerd is. Om deze reden brengen wij

INTERNET OF THINGS

kaart te brengen en de veiligheid voor consu-

samen met ICTRecht - voor het derde jaar op rij

Ook het Internet of Things (IoT) thema komt

menten te verhogen. Hoewel dit nog een lange

- het rapport Datacenter & Recht uit. Gericht op

aan bod. IoT kenmerkt de verschuiving van de

weg zal worden, valt niet te ontkennen dat dit

datacenters, maar ook zeker relevant voor

aanwezigheid van personen op het internet

een fascinerend nieuw rechtsgebied is dat de

andere schakels in de digitale keten.”

naar de aanwezigheid van apparaten op het

komende decennia een stempel op ons dage-

internet. Door apparaten met het internet te

lijkse leven zal drukken. Ook hier staan we in

VERTROUWEN ALS RANDVOORWAARDE

verbinden, krijgen deze steeds meer nuttige

deze publicatie bij stil. Meer informatie over dit

Op 25 mei 2018 werd de AVG in werking

functies. Echter brengt het ook veiligheids

onderwerp is te vinden op www.ictrecht.nl. n

gesteld, met als doel om de gegevens van

risico’s met zich mee. Bijvoorbeeld als een

DCW SEPTEMBER BLOG VASILIKI GEORGIADOU

GREEN IT AMSTERDAM

EEN DC IS VEEL MEER DAN ENKEL ‘EEN PLEK OM DATA TE VERWERKEN’ Voor veel mensen in de datacenter-industrie zal de lancering van de

de transitie die we nu in gang zetten richting duurzaam energiegebruik.

Green Data Centre Stakeholder Group wellicht wat onverwacht zijn

Of zoals het binnen CATALYST heet: ‘CATALYST aspires to turn data

gekomen. Ook het EU-H2020 innovatieproject waar deze groep deel

centres into flexible multi-energy hubs, which can sustain investments

van uitmaakt - CATALYST - is nog relatief weinig in het nieuws gekomen.

in renewable energy sources and energy efficiency’.

Project manager Vasiliki Georgiadou van Green IT Amsterdam legt uit. Datacenters gaan een belangrijke rol spelen in een keten van energieWie snel een definitie van het begrip ‘datacenter’ moet geven, zal vaak

opwekkers en energiegebruikers. Dat klinkt mooi en is een visie die in

uitkomen op iets als: een plek waar data wordt verwerkt. Hoewel een

DatacenterWorks al vaker aan de orde is geweest. Maar hoe doe je dat

dergelijke inschrijving natuurlijk correct is, durf ik toch te stellen dat dit

nu precies? Hoe koppelen we gebruikers, datacenters, distributeurs en

slechts een deel van het verhaal is. Sterker nog, ik denk dat we

bijvoorbeeld energiemarktplaatsen in een energieketen aan elkaar?

daarmee het moderne datacenter tekort doen.

Waarbij we het niet alleen over elektriciteit hebben, maar ook over warmte(koude)netten. Welke tools hebben we daarvoor nodig? En

Maar eerst even een stapje terug. Ik ben werkzaam bij Green IT

welke zakelijke afspraken horen daarbij?

Amsterdam. Wellicht kent u ons. Onze missie: ‘Green IT Amsterdam makes the energy & sustainability transition possible using Smart IT

We willen met CATALYST dus met een brede reeks van partijen in

solutions for the Amsterdam region’. Of in goed Nederlands: ‘Green IT

gesprek. Van datacenters tot gemeentelijke overheden en van net

Amsterdam maakt met slimme IT-oplossingen de energie- en

beheerders tot potentiële afnemers. Vandaar die stakeholder group.

duurzaamheidstransitie mogelijk voor de regio Amsterdam’. Met het

Daarin nemen al dit soort partijen deel. Om van elkaar te leren. En

succes van Amsterdam als vestigingsplaats voor datacenters zal het

samen die visie van datacenter als energiehub tot werkelijkheid te

duidelijk zijn dat we daarbij ook nadrukkelijk kijken naar mogelijkheden

maken.

om de in en om de hoofdstad gevestigde datacenters duurzamer en energiezuiniger te maken.

In volgende edities van deze blog gaan we dieper op dit thema in. En kijken we onder andere naar wat we al bereikt hebben. Zoals de Green

Want gezien onze missie is dat natuurlijk iets wat ons bezighoudt: het

DC Assessment Toolkit bijvoorbeeld. n

idee dat datacenters grootverbruikers van energie zijn. En die energie enkel en alleen gebruiken om data te verwerken. Of dat nu uw of mijn vakantiefoto’s zijn, een streaming video of een gehoste versie van een zakelijk softwarepakket maakt daarbij niet zozeer uit. Maar door bij datacenters uitsluitend naar energieverbruik voor dataverwerking te kijken, lopen we naar mijn mening kansen mis. Juist als we het over verduurzaming en vergroening hebben. Terug naar de stakeholder group. Die groep is bedoeld om de ideeën die we binnen het CATALYST-project aan het uitwerken zijn te helpen realiseren. De deelnemers aan dit Europese project zijn er van overtuigd

Vasiliki Georgiadou is werkzaam bij Green IT Amsterdam als project manager

dat er voor het datacenter ook een rol als energy hub is weggelegd.

van het EU H2020 CATALYST-innovatieproject. Daarvoor was zij onder andere

Waardoor datacenters een belangrijke rol kunnen - en gaan - spelen in

nauw betrokken bij het EU FP7 GEYSER-project.

DCW SEPTEMBER KOELING

OCP START ADVANCED COOLING-PROJECT Het Open Compute Project speelt in op de behoefte van datacenters om samen te werken op het gebied van vloeistofkoeling en andere geavanceerde koelbenaderingen. OCP heeft daarom het subproject Advanced Cooling Solutions opgericht.

Doel van dit project is om de supply chain te

eens tot koelproblemen. In deze gevallen

harmoniseren en zo de levering van bouw

wordt vloeistofkoeling - en in het bijzonder

stenen mogelijk te maken voor een bredere,

warmwaterkoeling - een effectief alternatief

snellere en eenvoudigere toepassing van vloei-

voor warmte-afvoer. Sommige van deze zelfde

stofgekoelde servers, opslag- en netwerk

uitdagingen van efficiënte stroomlevering,

apparatuur. Bovendien wil OCP een community

koeling en dichtheid zijn al aangepakt met

creëren voor toekomstige koeloplossingen. Dit

de OCP OpenRack-architectuur en Olympus-

nieuwe deelproject zal deel uitmaken van het

ontwerp (EIA-310 compatibel).

bestaande Rack and Power-project. Harmonisatie van vloeistofkoeling is een High performance computing maakt al vele

logische stap voor de OCP-gemeenschap, aan-

jaren gebruik van vloeistofkoeling. Deze oplos-

gezien dit ten goede zal komen aan producten

singen zijn kosteneffectief en efficiënt geble-

op basis van OpenRack en Olympus en aan

ken bij warmteafvoer. Met de groei van 5G, IoT,

Project Scorpio in China.

ringsketen voor ogen met verschillende IT-

VR, CDN en latency gevoelige toepassingen

apparaten (servers, opslag, netwerken, enz.)

worden datacenters dichter bij hun klanten

MULTI-VENDOR

die kunnen werken met verschillende racks

gebouwd en vaak in regio’s waar traditionele

Het nieuwe project zal zich richten op standaar-

met vloeibare middelen van vele leveranciers

lucht- en mechanische koeling (bijvoorbeeld

disatie en definitie van kritische interfaces,

van oplossingen. Direct contact, onderdompe-

chillers) vrij duur wordt.

operationele

ling en andere geavanceerde koelopties vallen

parameters

omgevings

condities die een algemene, multi-vendor toeOLYMPUS

leveringsketen voor ‘warm water’-koeling

Een hogere vermogensdichtheid leidt even-

mogelijk maken. Het OCP heeft een toeleve-

‘HIGH PERFORMANCE COMPUTING MAAKT AL VELE JAREN GEBRUIK VAN VLOEISTOFKOELING. DEZE OPLOSSINGEN ZIJN KOSTENEFFECTIEF EN EFFICIËNT GEBLEKEN BIJ WARMTEAFVOER’

binnen het bestek van dit project. n OCP SUMMIT IN AMSTERDAM De werkgroep zal onder andere tijdens de OCP Regional Summit 2018 op 1 en 2 oktober in Amsterdam bij elkaar komen.

DCW SEPTEMBER ONDERZOEK

ONDERZOEK VAN UPTIME INSTITUTE:

VAN DE REDACTIE TEKST

DATACENTERS OFFEREN BETROUWBAARHEID OP VOOR EFFICIËNTIE De datacenterindustrie worstelt met de complexiteit van hybride IT en slaagt er niet in historische niveaus van betrouwbaarheid te handhaven. Dat is een van de bevindingen van de achtste jaarlijkse Data Centre Survey van het Uptime Institute.

Uit de enquête blijkt dat de gemiddelde Power

HYBRIDE IT

Usage Effectiveness (PUE) in de branche een

De enquête lijkt hybride IT aan te wijzen als

recordlaagte van 1,58 heeft bereikt. Tegelijker-

een mogelijke boosdoener. Volgens het Uptime

tijd nam de storingsfrequentie met een kwart

Institute hebben veel organisaties gemeld dat

toe en ook de ernst van elke storing nam toe in

ze moeite hadden om hybride architecturen te

vergelijking met de bevindingen van een jaar

beheren die on-premise infrastructuur, colo

geleden.

catie en public cloud combineren.

UITGEBREID

Hoewel bijna twee derde van de respondenten

De nieuwste enquête van het Uptime Institute

(61 procent) aangeeft dat het gebruik van

is de meest uitgebreide tot nu toe. Er namen

hybride IT hun algehele IT veerkrachtiger heeft

bijna 900 exploitanten van datacenters en

gemaakt, wordt dit niet ondersteund door het

IT-professionals uit 50 landen aan deel.

bewijs: 31 procent ondervond een downtime-incident van de IT of ernstige service- verslechtering in het afgelopen jaar. Dat is een

‘GEMIDDELDE PUE BEREIKT

aanzienlijke toename van 25 procent ten

RECORDLAAGTE, MAAR DE

aantal. Meer dan 80 procent van de respon-

STORINGEN NEMEN TOE’

geweest. De belangrijkste oorzaken van down-

opzichte van het vorig jaar gerapporteerde denten zegt dat hun uitval te voorkomen was time waren - zoals altijd - menselijke fouten, stroomuitval, netwerkstoringen en configuratiefouten.

Uit het onderzoek is gebleken dat een gemid-

onderzoeksdirecteur bij het Uptime Institute, aan DatacenterDynamics.

deld datacenter inmiddels een beter gebruik

EXTRA COMPLEXITEIT

Vooruitkijkend verwachten velen - zo stelt hij -

van zijn energie maakt, maar dat het tegelij-

Operators worstelen met nieuwe uitdagingen,

een aanzienlijke nieuwe hybride en edge

kertijd ook meer kans loopt op een storing.

waaronder een verhoogde complexiteit en

computercapaciteit in te zetten, die nieuwe

Deze onderbrekingen zijn bovendien schade

grote onderlinge afhankelijkheid van systemen

diensten zal ondersteunen, maar een extra

lijker dan vorig jaar.

en datacenters, vertelde Andy Lawrence,

laag van complexiteit zal toevoegen. n

DCW SEPTEMBER DDA STIJN GROVE DIRECTEUR DUTCH DATA CENTER ASSOCIATION

ENERGIETRANSITIE BEGINT BIJ DE SECTOR ZELF De bijdrage van datacenters aan de energie-

dat de energietransitie bij de sector zelf begint.

transitie wordt steeds steviger. Om deze reden

We zitten reeds aan tafel bij de overleggen

gaat veteraan uit de Nederlandse internet

over het verder uit te werken Klimaatakkoord

sector Marc Gauw aan de slag als kersverse

om richting te geven, maar minstens zo be-

kwartiermaker van de DDA ter stimulering van

langrijk is dat we zelf projecten initiëren. Met

het gebruik van datacenter restwarmte als

een nieuwe kracht en een veelbelovende

nieuwe warmtebron voor Nederlandse huizen

conferentie vervolgen we onze weg naar een

en bedrijven. Met het oog hierop zal hij zich in

steeds duurzamer Nederland.

zijn nieuwe rol als kwartiermaker focussen op het bij elkaar brengen van relevante partijen,

Met vriendelijke groeten,

het delen van bruikbare kennis en informatie

Stijn Grove

en waar nodig ondersteuning bieden vanuit de datacentersector. Eén van de eerste projecten waar Gauw zich mee bezig gaat houden is de Datacenter Restwarmte en Innovatie Conferentie 2018 op woensdag 10 oktober 2018, tevens de Dag van de Duurzaamheid (meer hierover verderop in deze DDA update). Wij zijn als DDA van mening

WIE WERKEN ER IN EEN DATACENTER? Wie werken er nu eigenlijk in een datacenter? De meeste jongeren hebben geen idee van de carrièremogelijkheden in de datacenter industrie. Een gemiste kans, vinden wij. Daarom hebben wij onze deelnemers gevraagd welke datacenter talenten wij in de schijnwerpers mogen zetten om zo meer inzicht te geven in de verschillende interessante en uitdagende beroepen in het datacenter. Deze worden gepromoot via de DDA website en sociale media en zullen op termijn worden gebundeld in een publicatie gericht aan de overheid. Tot nu toe hebben we al veel nominaties ontvangen. Waar we nog naar op zoek zijn? Technisch, vrouwelijk datacenter talent! Kent u een geschikte kandidaat? Laat het ons weten via info@dutchdatacenters.nl. n

DCW SEPTEMBER DDA

DATACENTER RESTWARMTE & DDA INNOVATIE CONFERENTIE PUBLICATIES Na het succes van vorig jaar, pakken we dit jaar

zo’n 200-250 bezoekers van diverse pluimage,

• State of the Dutch Data Centers 2018

groots uit tijdens de Datacenter Restwarmte &

zoals beleidsmakers, professionals actief in het

• Het

Innovatie conferentie op woensdag 10 oktober

vastgoed en de woningbouw, warmte- en

in Amsterdam. Het event staat in het teken van

energiebedrijven, financiers,

concrete datacenter restwarmte projecten en

engineers, en uiteraard onze deelnemers en

andere innovaties in onze sector en heeft een

partners.

try’ is een must voor elk bedrijf dat een

duidelijke doelstelling: het bevorderen van de

We zetten momenteel de puntjes op de i van

veilig beheer van relatiegegevens wil

energietransitie door bestaande duurzaam-

een spectaculair programma in de Johan Cruijff

heidsprojecten te versterken en door nieuwe

Arena. Houd onze website dus in de gaten... n

leveranciers/

Datacenter

Recht

rapport

behandelt de belangrijkste juridische aspecten rondom datacenters • De factsheet ‘GDPR in the Digital Indus-

waarborgen • Benieuwd naar de mogelijkheden van datacenter restwarmte in uw regio?

initiatieven in gang te zetten. We verwachten

Het Datacenter & Restwarmte Rapport

SAASWORLD 2019

laat met behulp van warmtekaarten zien waar de kansen liggen Een volledig overzicht van onze

Van 13 tot 14 februari 2019 is Amsterdam de

uit de industrie aan via meerdere netwerk

publicaties vindt u op:

toegangspoort naar SaaSWorld, waar alle

evenementen. SaaSWorld verwelkomt alle

www.dutchdatacenters.nl/publicaties n

bouwstenen van de X-as-a-Service-industrie

bouwstenen van de industrie: big data, applica-

samenkomen. De eerste editie van dit unieke

ties, infrastructuur, open source en analytics.

initiatief brengt de hele gevestigde industrie

Dit alles in het hart van de Digital Gateway to

samen. Door cross-solutions te tonen en de

Europe: Amsterdam. Meer informatie volgt,

kloof tussen product en tech te overbruggen,

houd www.saasworld.com in de gaten voor

trekt SaasWorld top-level beslissers en experts

meer informatie. n

AGENDA 4 SEPTEMBER DDA Q3 Marketing & Sales meeting met aansluitend zomer barbecue in samenwerking met DHPA, ISPConnect en FCA - Zeewolde 13 & 14 SEPTEMBER Neutral Peering Days - Scheveningen 27 SEPTEMBER Holland Strikes Back - Den Haag 10 OKTOBER Datacenter Restwarmte & Innovatie Conferentie 2018 - Amsterdam

DCW SEPTEMBER AGENDA

EVENEMENTENKALENDER DATACENTERWORKS Blijf op de hoogte van de evenementen op datacenter-gebied. Kijk ook op de website www.datacenterworks.nl onder ‘agenda’. Zelf een evenement aankondigen? Stuur een mailtje naar info@datacenterworks.nl

evenement

datum

plaats

land

BICSI Fall Conference & Exhibition

9 - 13 september 2018

San Antonio

Verenigde Staten

Neem een kijkje onder de motorkap van het internet

18 september 2018

Ede

Nederland

OCP Summit

1 - 2 oktober 2018

Amsterdam

Nederland

Industrial Heat & Power

9 - 11 oktober 2018

Den Bosch

Nederland

Datacenter & Restwarmte Conferentie

10 oktober 2018

Amsterdam

Nederland

BICSI Mainland Europe Conferentie

8 november 2018

Milaan

Italië

IT Room Infra

13 november 2018

Den Bosch

Nederland

DCW SEPTEMBER IT ROOM INFRA

PAUL PETERSEN FHI TEKST

ALWAYS ON! Datacenters draaien 24/7, 365 dagen per jaar. Daarbij is de continuïteit en betrouwbaarheid van de energievoorziening cruciaal. Enkele seconden van downtime kunnen al grote problemen opleveren. Het vergt kennis, kunde en investeringen om een uptime van 100 procent te behalen. De lezingen tijdens het IT Room Infra event (13 november 2018) zijn verdeeld over vijf verschillende hoofdtracks. In de track ‘Always on!’ komen onderwerpen gerelateerd aan een veilige en stabiele energievoorziening aan de orde. Sprekers benoemen de voordelen van een zwevend netstelsel en beschrijven hoe de juiste schakelprincipes TIER-verhogend kunnen werken.

back-up

nodig zijn. De spreker gaat in zijn lezing in op

geregeld. De UPS vangt de eerste

ieder

datacenter

een

de mogelijkheden om het op een andere, groe-

periode op en in deze periode

nere manier te organiseren. De ontwikkelingen

moeten de noodstroominstallaties

gaan snel maar er zijn zeker nog uitdagingen

opgestart worden. Voor deze nood-

van een dergelijke energieopslag in het data-

Volgens spreker Raymond Vergouwe (Bender

stroominstallaties zijn er grote voorraadtanks

Benelux) loopt de datacenter industrie achter

met diesel. De hoeveelheid aanwezige diesel

bij het gebruik van zwevende netstelsels.

bij een datacenter varieert van 2.000 liter tot

Andere onderwerpen die in deze track worden

Het juiste netstelsel is mede bepalend voor de

wel 50.000 liter of meer. De brandstofvoorraad

aangestipt zijn TaaS, Timing-as-a-Service en

continuïteit van het proces. Zwevende netstel-

wordt mede bepaald door de hoeveelheid

verschillen tussen traditionele loodaccu’s en

sels (IT-netstelsels) worden veel toegepast in

noodstroomvermogen en wat voor een auto-

moderne lithium-accu’s in UPS-systemen.

een medische omgeving, energiedistributie,

nomietijd er gevraagd / geëist wordt door de

primaire / procesindustrie waaronder olie, gas,

klant. Als een installatie 300 liter per uur ver-

U vindt het totale programma op:

water, papier en chemie. Deze netstelsels

bruikt en er minimaal 48 uur autonomietijd

www.itroominfra.nl n

zorgen ervoor dat de processen niet stoppen

wordt gevraagd, dan is er een voorraadtank

bij een aardfout. Tijdens deze presentatie staat

nodig van 15.000 liter.

center.

IT Room Infra

de spreker stil bij de verschillende netstelsels, NIEUWE SYSTEMEN

13 november 2018

Volgens Lukas van der Zijden van ABB kunnen

Congreslocatie 1931, ’s-Hertogenbosch

BACK-UP

nieuwe energy storage systemen ervoor

www.itroominfra.nl

Mochten er problemen zijn, dan is er vrijwel bij

zorgen dat de voorraadtanks diesel niet meer

voordelen en bewaking methodieken.

DCW SEPTEMBER BICSI

advancing information technology systems

OUTSIDE PLANT NETWERKVERBINDINGEN De juli/augustus editie van BICSI’s ICT Today magazine bevat een aantal artikelen over het ontwerpen en aanleggen van zogenaamde Outside Plant (OSP) netwerkverbindingen. Geen dagelijkse kost voor veel netwerken datacenterontwerpers en -beheerders. Toch vormen die OSP-verbindingen de onmisbare ruggengraat van het huidige internet, campusnetwerken en toekomstige IoT-toepassingen.

OSP IS OVERAL EN VAAK ONDERSCHAT

vereniging van en voor professionals op het

van grote bedrijven en onderwijsinstellingen

Volgens BICSI President Jeff Beavers verdienen

gebied van netwerkinfrastructuren tevens een

en onderwaterverbindingen. Beide worden

OSP-verbindingen meer aandacht omdat ze de

bijbehorende opleiding en examen ontwikkeld

uitgebreid belicht in de zomereditie van ICT

basis

onverzadigbare

voor de internationaal erkende certificering als

Today. Onder andere voor het overbruggen van

behoefte aan breedbandige netwerkcapaciteit.

BICSI Outside Plant (OSP) Designer. Meer hier-

te lange afstanden voor wifi-connectiviteit op

In zijn voorwoord van ICT Today belicht Beavers

over is tevens te lezen op bicsi.org.

de groene zones van de Universiteit van

vormen

voor

een

zowel een aantal OSP-toepassingen als de

Florida. Daar is een mix van wifi en OSP toege-

onlangs geïntroduceerde 6de editie van het

GROENE ZONES EN ONDERWATERVERBINDINGEN

past. Bij onderwaterverbindingen moet de

Outside

Manual

Twee toepassingsgebieden voor OSP-bekabe-

ontwerper uiteraard rekening houden met de

(OSPDRM). Uiteraard heeft de wereldwijde

ling zijn de groene zones binnen campussen

ondergrondcondities voor steunpunten en

Plant

Design

Reference

markeringen om beschadigingen door schepen en baggerwerkzaamheden te voorkomen. Lees BICSI’s ICT Today voor de geleerde lessen en aanbevelingen over deze beide OSPtoepassingsgebieden. Wie wil kennismaken met de BICSI-vereniging, of meer kennis vergaren op één van de vele internationale conferenties, kan daarover alle informatie vinden op www.bicsi.org. Komend najaar is dat mogelijk in Australië, India, Japan, Korea, Puerto Rico en Singapore. Verder is BICSI nog met een stand aanwezig op de Adria Security Summit van 12 tot 14 oktober in de Sloveense hoofdstad Ljubljana. Op BICSI’s website staat ook informatie over alle internationale ontwerpen installatiemanuals en het complete opleidingsprogramma. De Nederlandse contactpersoon voor meer informatie over BICSI is Robbert Hoeffnagel. n

HEt keNNiseveNt Over COMputerruiMtes, DataCeNters eN ClOuD COMputiNg

iT ROOM iNfRA 2018 13 NOveMBer 1931 CONgresCeNtruM DeN BOsCh

• AlwaYs ON! • COst CONtrOl • Risk & SECurity • SustaiNaBility • TreNDs

Registreer u online voor een bezoek aan het event Bekijk de deelnamevoorwaarden op de website