DJB#63 Festival Special

MUSIC, ART & LIFESTYLE SINCE 2002 FREE MAGAZINE FESTIVAL SPECIAL

14

VOORWOORD BEELD 310K

Klaar. Het is zondagmiddag 12:00 uur, over precies een etmaal moeten we deze Festival Special aanleveren bij de drukker. Nu alleen het voorwoord nog.

Ik had me voorgenomen om hier een haarscherpe voorbeschouwing op het komende festivalseizoen voor je uiteen te zetten, maar vergeet het. Het enige wat nog haarscherp is zijn de zwarte wallen onder mijn ogen.

In aanloop naar dit papieren exemplaar publiceerden we online een duizelingwekkend aantal festivalaankondigingen en line-ups. De zomer van 2014 zit tjokvol feesten waar ons DJB-hart sneller van gaat kloppen. Het is niet overdreven om te zeggen dat in werkelijk ieder gehucht festivals worden georganiseerd met line-ups waarvoor liefhebbers van alternatieve elektronische muziek smelten.

Een kleine greep. Eibergen verwelkomt de Pampa-stal van DJ Koze, Xosar en Willie Burns gaan naar Alkmaar, het valt te hopen dat Bergschenhoek in de GPS van John Talabot en Omar S staat en Redshape’s nieuwe lievelingsstad na 9 augustus heet Groningen.

Nog meer euforie. Al zes maanden mag ik dagelijks werken met mensen die het nieuwste album van Martyn belangrijker vinden dan het Wereldkampioenschap voetbal.

Mensen die zich voor hun plezier onderdompelen in de wondere wereld van ticketservicebedrijven, en mensen die al hun leven lang muziekjournalist zijn en al naar festivals gingen toen een festival nog geen festival heette.

Of mensen die de noodzaak van een gay-evenement als Milkshake op waarde weten te schatten, en mensen die doodleuk aan de directeur van Ableton durven te vragen of hij de boel bij elkaar aan het jokken is. Het is dankzij jullie dat ik dit voorwoord met een grote glimlach zit te tikken.

Je staat op punt om te gaan bladeren in de meest onderhoudende DJB Festival Special ooit gemaakt. Heb een mooie zomer.

Eelco Couvreur Hoofdredacteur

16

INDEX

12 VOORWOORD 14 INDEX 16 COLOFON 18 MEDEWERKER VAN DE MAANDAG 20 FREELOADER 23 NEWS 33 LOCATOR 34 FILM 38 BOEKEN 40 DIGIBROADCAST 41 GAMES 42 DE MIXTAPE VAN… 44 TEES & SNEAKERS 46 KUNSTWERK 48 HOTSHOP 50 ACHTER DE SCHERMEN BIJ PAYLOGIC EN TICKETSCRIPT 56 TOBIAS 60 MARTYN 64 COPELAND 68 MILKSHAKE FESTIVAL 78 DE MOEDER ALLER FESTIVALS 88 BEN IK EEN ROESKNOEIER? 96 3 CHAIRS 100 DARKO ESSER 104 DJB GALLERY: DANCE VALLEY 116 DJB FESTIVAL AGENDA 136 ESSENTIAL ALBUM 138 REVIEWS 148 LEVEN NA SAE 154 TESTLAB: KORG 156 TESTLAB: INSIDE ABLETON

18

COLOFON UITGEVER

Eric van den Bogaard (eric@blueprintmedia.nl) HOOFDREDACTEUR DJBROADCAST NL

Eelco Couvreur (eelco@blueprintmedia.nl) HOOFDREDACTEUR DJBROADCAST INTERNATIONAL

Dan Cole (dan@blueprintmedia.nl) REDACTIE

Jorn van Elden (jorn@blueprintmedia.nl) Tom van Haaren (tom@blueprintmedia.nl) Rik Hermans (rik@bluerpintmedia.nl) Thijs van Kruisbergen (thijs@blueprintmedia.nl) Francesca Smit (francesca@blueprintmedia.nl) René Passet (passet@gmail.com) MEDEWERKERS

Alfred Bos, Guuz Hoogaerts, Willem Endfest, Bert de Rooij, Lisanne van Rookhuijzen, Maria Mouk, Ruud Lekx, Rolinde Hoorntje, Joshua Glazer DISTRIBUTIE

Flyerman

VORMGEVING

Maslow

GRAFISCH DESIGN

310K COVER

Boter B (nathalie.sital@gmail.com) FOTOGRAFIE

Laila Cohen, Catharina Gerritsen, Michael Mann, René Passet, Tim Pen, Katja Rupp, Julia Ziegler, Buddy Suwijn, Pim Warnars ILLUSTRATIES

Boter B, Friso Blankevoort, 310k, Sven Franzen STYLING

Laila Cohen SALES / MARKETING

Victor Bakhuis (victor@blueprintmedia.nl) Minggus Dorpmans (minggus@blueprintmedia.nl) Lisanne Bervoets (lisanne@blueprintmedia.nl) Jorn Liefdeshuis (jorn@blueprintmedia.nl) DRUKWERK

PRinterface

SOCIAL NETWORKS

twitter.com/djbroadcast facebook.com/djbroadcast twitter.com/djbroadcastINT facebook..com/djbroadcastINT mixcloud.com/DJBroadcast soundcloud.com/djbroadcast DJBROADCAST MAGAZINE IS EEN UITGAVE VAN BLUEPRINT MEDIA BV REDACTIEADRES

DJBroadcast.nl, Postbus 3952, 1001 AT Amsterdam PERSBERICHTEN

info@djbroadcast.nl CONTACT

020 6868600 info@djbroadcast.nl www.djbroadcast.nl www.djbroadcast.net www.djbroadcast.tv

20

MEDEWERKER VAN DE MAAND TEKST TOM VAN HAAREN BEELD MAURITS WEEBER

Rik Hermans Onze breedgeschouderde bimbo van een limbo is sinds anderhalf jaar betrokken bij ons aller DJBroadcast. Niet vreemd dat hij zo breed is. Als wij zo’n knap zusje hadden, zouden we die halters ook minimaal drie keer in de week liften om het pronkstuk van de familie te beschermen tegen bronstige kroeggangers.

Want óóh wat is ze knap, die donkere manen en die perfecte jukbeenderen brengen haar foto’s ook de mannelijke redactieleden alhier van hun stuk.

Gelukkig is zijn zusje oud en wijs genoeg om er zelfstandig op uit te trekken. En dus is Rik Hermans naar de Domstad verhuisd. De lokale horeca uitbaters zijn daar erg mee in hun nopjes. Men zegt dat in Brabant de nachten langer zijn, maar wij vermoeden dat ze in Limburg simpelweg niet slapen als we Rikkies nachtelijke zapojsessies gadeslaan. Daarmee is hij natuurlijk de perfecte reporter om nachtjournalistiek te bedrijven. Want gezellig een pilsje doen met Hermans voelt voor fervente nachtbrakers zoals Ben Westbeech als een warm bad. Open wonden weet hij onder verdoving van zijn fluweelzachte G open te rafelen, terwijl hij met een jenevertje tussen zijn vingers de zojuist verkregen waarheden neerpent. Met zijn opleiding journalistiek vers in de pocket voorspellen we hem een gouden toekomst. Hunter S Thompson en Jack Kerouac eat your heart out! In 2050 is de omgeving Sittard geheid een bedevaartsoort voor de neo-hipster van de toekomst.

22

FREELOADER

KNOW V.A PAKKET In ons vorige magazine riepen we het duo Know V.A. uit tot een van de grote talenten van Nederland in De 5 van 2014. Iets verder in het jaar is het talent alweer tot verder wasdom gekomen met de release van de EP O Horizon op het Lowriders Recordings, welke support kreeg van ondermeer DJ Shadow. Het sterrendom is voor de heren aangebroken en dat betekent groupie love galore! Wij geven twee tickets weg voor hun eerst volgende live-show, een t-shirt met het artwork van de nieuwe releases om front row tijdens het optreden bij de heren in de kijker te vallen en een vinyl-versie om ze richting huis te verleiden. Voor de mogelijke herenwinnaars kan het tonen van wat bro love natuurlijk ook geen kwaad. soundcloud.com/know-va

KORG TAKTILE 49 Naast analoge bakken vervaardigt de Japanse firma Korg ook gear voor de laptop-producer. De Korg Taktile is een nieuwe USB Controller Keyboard met mogelijkheden te over. Voor mensen die werken met bekende DAW-software als Ableton, Logic of Cubase, is de Taktile een handige keuze. Voor zeven van deze programma’s is de Taktile helemaal voorgeprogrammeerd. Maar ook met veel andere programma’s kun je vrijwel instant aan de slag. Het bevat extra trigger pads, draaiknoppen, pitchbend, modulewielen, transporteerknoppen en een uitgebreide arpeggiator en autochord functie. Aan de slag en gaan! korg.com Surf naar djbroadcast.nl/win om kans te maken op de prijzen

25

NEWS

OUTLOOK FESTIVAL IN KROATIË Kroatië doet al een tijd haar best om als festivalland te boek te staan. De ligging hebben ze in ieder geval mee. Zo pal aan de Middellandse Zee is het net een goedkopere variant van Italië. Outlook richt zich op bass en boekt daarmee massaal artiesten uit de verschillende subgenres. Zo komen onder anderen Busta Rhymes, Barrington Levy, Jah Shaka, Goldie en Daddy G van Massive Attack optreden.

Oh ja: wij doen er verslag van.

Behalve de waslijst aan artiesten zijn het de locaties die Outlook het bezoeken waard maken. Voor de zevende editie zal het festival weer plaatsvinden rondom Fort Punta Christo. In de loop der jaren heeft de organisatie stukje bij beetje landjepik gespeeld rondom het fort. Zo kun je, behalve op stranden en festivalweides, ook feesten in ommuurde arena’s, smalle slotgrachten en andere delen van het fort. Dan zijn er ook nog eens dertig bootfeesten aangekondigd en wordt het festival geopend in een gigantisch 2000 jaar oud amfitheater. Maar goed, we komen natuurlijk voor de muziek. Als we hier een selectie aan artiesten zouden neerzetten slaan we er nog te veel over. Check even de website, want als je van bass houdt zit er gegarandeerd iets voor je tussen. outlookfestival.com

SAMENWERKING DJBROADCAST & INCUBATE FESTIVAL Het Tilburgse Incubate haalt zo’n tweehonderd acts uit de volledige breedte van de indie-cultuur en schaart ze in verschillende Tilburgse locaties. Van kerken tot kroegen, van clubs tot theaters en zelfs boerderijen. Tijdens de tiende editie zal DJBroadcast ook verslag gaan doen van de ‘cutting edge’ acts die de stad tijdelijk gaan vullen. Daarnaast zullen we een aantal Q&A’s verzorgen. Het festival duurt van 15 tot en met 21 september. Passe-partouts kosten 99 euro.

Qua muziek staan voor de komende editie alvast James Pants en Untold geboekt. Raum, Ancien Ocean, Aidan Baker en Caudal zullen de ambient-hoek vertegenwoordigen. Incubate kenmerkt zich al jaren door een uitermate veelzijdig program. Een afgemeten mix van psychedelische rock, metal, punk, hip hop, folk, ambient en een handjevol technoen houseartiesten. Vorig jaar stond elektronische muziek iets centraler. Tijdens ‘Acid Flashback: 25 Years Of Acid House’, dat onderdeel was van Incubate, kwamen onder anderen 808 State, A Guy Called Gerald en DJ Pierre naar Tilburg.

Incubate is overigens niet alleen muziek. Er is ook plek voor kunstdisciplines die je ogen en je brein voeden. Film, theater, kunst en debat zijn goed vertegenwoordigd. Het volledige programma volgt in de loop van de zomer. incubate.org

27

NEWS

SAE AUDIOBOT-COMPETITIE MET AWANTO3 Attentie alle producers! De SAE Institute Audiobot Competition geeft jullie weer de mogelijkheid om een dagje aan je tracks te sleutelen in hun studio. Meedoen kan door een van je beste tracks op te sturen. Onze redactie maakt een selectie en de lezer stemt je de studio in. Prijs: een dag aan je track sleutelen met Steven van Hulle, alias Awanto3.

Samen met Steven en de sound engineers van SAE Institute ga jij aan je nummer werken, terwijl je professioneel en diepgaand advies krijgt.

Steven van Hulle is een alleskunner. Hij maakte programma’s voor VPRO’s Villa Achterwerk, stond op het podium met multidisciplinair kunstcollectief PIPS:lab en is uitvinder en lobbyist van zijn aanwijsstokjes. Maar wij kennen hem natuurlijk van zijn muziek. Hij is bekend onder zijn eigen naam als DJ, maar ook onder zijn alter ego Awanto3. Ooit startte hij samen met Kid Sublime Rednose Distrikt op. Na Kid Sublime’s vertrek ging hij met Aardvarck verder.

Wat moet je doen? Zet je track op SoundCloud en stuur de link door naar info@djbroadcast.nl o.v.v. SAE Audiobot Competition. Wij selecteren de vijf beste tracks waarna de DJB-lezers mogen stemmen. Kijk voor meer informatie over de einddatum op onze website. djbroadcast.nl/testlab

DELTA FUNKTIONEN BEGINT EIGEN LABEL Delta Funktionen (Niels Luinenburg) gaat zijn eigen label starten en trapt af met een release van eigen hand. Het label krijgt de naam Radio Matrix mee, en gaat zich vooral richten op talent uit zijn eigen regio: Leeuwarden. De eerste plaat komt in juni uit en gaat de wereld in als D-Wave Two.1.

De plaat bevat vier tracks met een wat donkere sound die balanceert tussen house, techno en acid.

In een interview met Juno vertelt Luinenburg meer over het label. De Fries wilde vooral eigen tracks uitbrengen op het label, maar nadat hij zoveel goede muziek kreeg van vrienden, kon hij dat niet laten liggen. In het interview kondigt hij releases van Area Forty One en VC-188a aan. De eerstvolgende release komt van Bodem, een van Luinenburgs vrienden. Radio Matrix wil zich niet op een bepaalde sound richten, maar vooral de omgeving van Leeuwarden vertegenwoordigen. Het label dankt haar naam overigens aan een elektronicawinkel in de stad waar Luinenburg (uit pure noodzaak) naartoe ging om nieuwe gear te kopen.

Nooit leuk, want hij werd er vaak afgezet. Een inside joke die rondom die uitbater ontstond, inspireerde Luinenburg blijkbaar om iets terug te claimen. deltafunktionen.net

29

NEWS

SECT NIEUWE CLUBAVOND IN TILBURG

Tussen het ontstaan van verschillende Tilburgse feestinitiatieven komt er in 013 nog een clubavond voor kwaliteitsmuziek.

Sect zal 24 mei voor het eerst plaatsvinden en brengt meteen Cosmin TRG naar Tilburg. De avond is een reactie op de ontstane nachtcultuur in Tilburg. Wij spraken kort met organisator Joost van den Berkmortel over de eerste editie van Sect.

Het avondleven van Tilburg bruist meer dan een aantal jaar geleden, maar ‘het aanbod is, op enkele sterke uitzonderingen na, vrij veel van hetzelfde en gaat te weinig om waar het om zou moeten gaan: muziek, dansen en samenkomen,’ vertelt Van den Berkmortel. ‘Ik vind dat we iets missen. Wij

willen een feestje geven dat kaalgestript is van al die rariteiten als early-birds, ambassador tickets en partyfotografen.

Dat heeft niks met een feest te maken. Het gaat ons puur om de muziek.’

Daarom kiest Sect er voor om de headliner zo lang mogelijk te laten draaien. Zo beheert Cosmin TRG drie uur lang de draaitafels. Behalve Cosmin TRG komen Tilburger Archie Koba (Radio Kobayashi Records) en Jonathan Mendiola optreden. De clubavond richt zich niet op één muziekstijl maar wil genre-overstijgend te werk gaan.

013.nl

DJ-CONTEST EXIT FESTIVAL Talentvolle DJ’s opgelet! Altijd al voor een groot publiek in het buitenland willen spelen? Ostfest organiseert samen met DJB een DJ-wedstrijd, en de winnaar zal mogen openen op het EXIT Festival in Servië. Wat je moet doen? Stuur je eigen house- of technoset (30-45 minuten) naar info@ djbroadcast.nl. Uit alle inzendingen zal DJB de beste vijf uitkiezen, de rest is aan de lezers.

De gelukkige krijgt een volledige reis aangeboden naar Servië. Dit is allemaal inclusief vlucht, accommodatie, toegang tot het festival én een openingsslot in de Dance Arena, het mooiste podium van Exit Festival. Let wel, de prijs is voor één persoon, dus je schatje zal zelf een ticket moeten boeken.

Het festijn vindt 10 t/m 13 juli plaats in het Petrovaradin Fort te Novi Sad. Wie weet staat jouw naam tijdens dit weekend in het blokkenschema naast die van onder anderen Carl Cox, Green Velvet, Carl Craig, Disclosure, Ben Klock en Marcel Dettman. Dat is lekker thuiskomen. djbroadcast.nl/exit

31

NEWS

INTO THE WOODS FESTIVAL GAAT NAAR TWEE DAGEN Als de zomer bijna ten einde is en de herfst langzaam haar gezicht laat zien is het feest in Amersfoort. Into the Woods festival vindt daar al vijf jaar lang in september plaats (dit keer op 5 en 6) en dit jaar zal het evenement verlengd worden naar twee dagen. De festivalorganisatie wurmt zich door de natuur om dit kleinschalige Amersfoortse festival op te zetten. Sindsdien ontvangen ze veel lof voor hun initiatief, een festival waar progressief wordt geprogrammeerd.

Zo stonden er in het verleden namen als James Holden, Prosumer, Jungle By Night en Medlar.

Het creatieve productieteam van Into the Woods is 250 (!) man sterk, en dat voor een kleinschalig festival met zo’n 5000 bezoekers. ‘Je werkt met kleine paadjes waardoor je niks groot kan aanpakken. Dat is niet erg, daardoor heeft het een intieme, knusse sfeer’, aldus de organisatie. Vanwege de relatief lange opbouwtijd is er een belletje gaan rinkelen bij Into the Woods. Waarom zo lang opbouwen en vervolgens maar een dag kunnen genieten van een creatieve houtje-touwtje setting? ‘Relatief gezien blijven de mensen maar kort op het festival. Als je de gemiddelde bezoekduur van acht uur tegenover de opbouwtijd zet, is die verhouding scheef. Het is zonde om alles op te bouwen voor slechts een dag.’ Zodra de line-up van Into the Woods bekend is lees je dat op DJBroadcast. intothewoodsfestival.nl

MAGNEET FESTIVAL GERED DANKZIJ ID&T Het voortbestaan van het Amsterdamse Magneet Festival was in gevaar nadat het festival in 2013 met financiële tekorten werd afgesloten. De Stichting Magneetbar beschikte over onvoldoende middelen om alle schuldeisers te betalen. Eind 2013 een saneringsvoorstel gedaan, dat inmiddels door de overgrote meerderheid is geaccepteerd.

De stichting trekt zich terug als organisator van de aankomende edities. Gelukkig voor oprichter Jesse Limmen steekt ID&T nu de helpende hand toe als nieuwe financiële partner van Magneet Festival.

Ontstaan op Ruigoord en groot geworden op Lowlands: de Magneet Bar werd uiteindelijk Magneet Festival. Even leek het er op dat een vierde editie van het festival niet zou plaatsvinden deze zomer. Evenementenorganisator ID&T ziet het belang in van het voortbestaan van Magneet Festival. Het zal de komende jaren worden georganiseerd door een nieuwe organisatie: Magneet Festival BV. Goed nieuws is dat de creatieve leiding in handen blijft van de festivaloprichters Jesse Limmen en Isis van der Wel. magneetfestival.nl

33

NEWS

PIETER WILLEMS (PRESK) NIEUWE ASSISTENT-PROGRAMMEUR STUDIO 80 Sinds februari is Pieter Willems actief als assistent-programmeur bij de Amsterdamse Studio 80. Willems, die als DJ en producer bekend is als Presk en helft van Will & Ink, assisteert programmeur Tessa Nijdam die sinds ADE de creatieve leiding heeft overgenomen van het tandem Gert van Veen en Jaap Mutsaers. Momenteel is Willems twee dagen in de week werkzaam op het kantoor van Studio 80 waar hij zich bezighoudt met conceptontwikkeling en programmering.

Onlangs lanceerde hij zijn nieuwe avond Year Of The Horse waarbij experimentele techno en visuals centraal staan.

De Amsterdamse DJ/producer Willems staat met Presk bekend om zijn UK-garage geĂŻnfecteerde house op labels als Fourth Wave, Ten Thousand Yen en Audio Culture.

Samen met Steve Mensink vormt hij daarnaast het meer techno georiĂŤnteerde Will & Ink (wat ook de naam is van het sublabel onder de Delsin-vlag). studio-80.nl

SAMENWERKING RUSH HOUR, CLONE EN DJBROADCAST

Goed nieuws voor vinylliefhebbers: Rush Hour, Clone en DJBroadcast slaan de handen ineen. Om beurten zullen de twee vinyl power houses wekelijks voor ons een top vijf samenstellen, met daarin de beste releases van dat moment.

Rush Hour (Spuistraat 98, Amsterdam) en Clone (Mauritsweg 60, Rotterdam) gelden sinds jaar en dag als twee van de allerbeste vinylwinkels van ons land. Naast een ruime

selectie aan oude en nieuwe house, techno en electro, specialiseren de fysieke winkels zich ook in minder gangbare genres als afrobeat, (new) wave, EBM, italo, disco en Braziliaanse muziek. Check elke vrijdagmiddag DJBroadcast.nl voor de exclusieve tips van deze kenners. clone.nl rushhour.nl

35

LOCATOR TEKST FRANCESCA SMIT BEELD ALWIN SLOMP

Westergasterras Het Amsterdamse cultuurpark Westergasfabriek in het Westerpark bestaat uit veel verschillende horecaondernemingen. Westergasterras, Westerliefde en Westerunie zijn na de renovatie in 2007 begonnen met hun exploitatie. Een restaurant, een club en een ruimte voor de zakelijke markt of bruiloften. Maar waar ze vooral in uitblinken is in de nacht. Waarbij alle ruimtes worden ingezet voor clubevenementen in Amsterdam.

Dit jaar is ook club WGT opgericht, waarbij het Westergasterras na het diner transformeert tot een club en ruimte biedt aan jong talent. Manager en programmeur van club WGT Dino Alexakis spreekt hoopvol over aankomende zomer. ‘Met festivals als PITCH, Amsterdam Fashion Week en De Wereld Draait Buiten letterlijk voor de deur wordt het één groot gekkenhuis hier.’

Gelegen op een stuk historische grond en midden in de natuur met drie locaties, kun je spreken van een divers en uniek horecacomplex. Van ‘s ochtends aan het water een kop koffie drinken in de zitzakken, ’s avonds dineren in het restaurant tot des nachts opkomend talent spotten in club WGT en megafeesten in de Westerunie. Deze zomer heeft elk festival z’n eigen identiteit, inclusief passende locatie. Cultuurpark Westergasfabriek heeft in Amsterdam de meeste evenementvergunningen (zes) binnen de ring en is

enorm gewild door organisaties. ‘Wat wij binnen deze festivals bieden met onze locaties is een capaciteit van meer dan 20.000 bezoekers.’ Club WGT kan gezien worden als het kleine zusje van de Westerunie. Na het diner wordt er vijf euro gevraagd aan de deur, het geld gaat naar de organisatie. Als een concept succesvol is, bestaat de een kans dat de organisatie kan doorstromen naar de grotere Westerunie.

De Meyer-geluidsinstallatie en gevestigde namen als CLiCK, Straf_Werk, Verknipt, Backspace, Qult en FunHouse maken de club tot wat het is. Een brede programmering waarin je disco, house, techno en zelfs hardstyle kunt verwachten.

Opmerkelijk aan het complex van de Westerunie, Westerliefde en Westergasterras is dat verschillende doelgroepen in grote getale wekelijks komen feesten. FunHouse is bijvoorbeeld het grootste indoor gayfeest van Amsterdam en ‘altijd uitverkocht.’ Maar de volgende dag is het alsof er niets gebeurd is en vindt er een bruiloft plaats. Het leuke van de zomer is dat je elke donderdag met ongeveer 2.000 man kan salsadansen op het plein op verschillende soorten muziekstijlen uit Latijns-Amerika, zie het als een wekelijks mini-festival. ‘Ik werk voor een vrij dynamisch bedrijf met meerdere kwaliteiten. Het is uniek wat hier allemaal speelt, mensen hebben er soms geen idee van.’ westergasterras.nl

36

FILM TEKST RENÉ PASSET

Our Vinyl Weighs a Ton Eigenwijze docu over het invloedrijke Stones Throw-label

‘Don’t go swag, just stay cool’, rapt Dâm-Funk in de openingsscène van Our Vinyl Weighs a Ton. Om hem heen poppen vrienden ontspannen een biertje en grinniken om de improvisaties van de markante zwarte Amerikaan.

We zijn beland op een huisfeestje van Peanut Butter Wolf, al 18 jaar de motor achter Stones Throw. Het eigenwijze, onafhankelijke platenlabel uit Los Angeles dat artiesten bracht als Jay Dilla, Aloe Blacc en Mayer Hawthorne en zichzelf regelmatig opnieuw heeft moeten uitvinden om te kunnen overleven.

Stones Throw werd in 1996 opgericht door een ‘vreemde blanke snuiter uit San José’, zoals Chris Manak (Peanut Butter Wolf’s echte naam) over zichzelf zegt. Our Vinyl Weighs a Ton van regisseur Jeff Broadway volgt dezelfde grillige route als Manak de afgelopen jaren nam. In plaats van een chronologisch overzicht met obligate scènes langs opnamestudio’s en pakhuizen deelt de Amerikaanse regisseur zijn documentaire op in acht hoofdstukken met titels als The American Dream, Stones Throw Today en The Wild West.

Er trekt een imposante rij pratende hoofden voorbij, waaronder Geoff Barrow van Portishead, Common, Flying Lotus, Tyler the Creator en Kanye West (die en passant bewijst dat hij wel degelijk als een volwassen man over muziek kan praten). Allemaal uiten ze hun liefde en bewondering voor het label en het brein erachter.

LUNCHGELD

Natuurlijk horen we hoe Manak al vroeg verslingerd aan muziek raakte. We zien peuter Peanut achter een speelgoedpiano en er zijn schattige, uitgebleekte filmbeelden waarop tiener Manak samen met zijn jeugdvriend Steve radioprogramma’s in elkaar knutselt en cassettebandjes vol speelt. Al zijn lunchgeld gaat dan al naar platen. Samen met rapper Charizma vormt Peanut Butter Wolf een rapduo, dat wordt getekend door Hollywood Basic Records.

Maar echt succesvol is die deal niet, omdat het door Disney beheerde platenlabel niet investeert in de twee. Die teleurstelling legt de kiem voor Stones Throw. Als Charizma bij een mislukte carjack in 1993 om het leven komt, krijgt Manak een enorme klap te verwerken. ‘I just turned off’, zegt hij zelf over de tragische dood van zijn vriend.

Drie jaar later begint Peanut Butter Wolf, dan al gerespecteerd DJ en samensteller van LA hiphopcompilaties, Stones Throw. De eerste plaat op het label is My World Premier, als eerbetoon aan Charizma.

Maar Stones Throw neemt pas echt een vlucht als Manak de dj/producer Madlib ontmoet. Iemand die ‘dag en nacht bezig is met het knutselen van beats’ en zeer belangrijk zal blijken voor de ontwikkeling van het platenlabel. In de documentaire heeft hij zelfs zijn eigen hoofdstuk. Samen met rapper MF Doom begint Madlib het Madvillain-project, al onthuld hij in de docu dat ze nauwelijks samen in de studio zaten. ‘We aten voornamelijk chocoladekoekjes samen.’

MADLIB

38 OUR VINYL WEIGHS A TON

CHARIZMA

Scharnierpunt in zowel documentaire als de geschiedenis van Stones Throw is de dood in 2006 van de iconische hiphopproducer J Dilla. ‘Een roos die uit beton groeide’, noemt Kanye hem poëtisch. Rapper Questlove beschrijft hem zelfs liefkozend als ‘onze dalai lama’. Na Dilla’s dood verandert de koers van het label drastisch. Na de rouwperiode tekent Peanut Butter Wolf een hele rij onwaarschijnlijke artiesten. Zoals de blanke mafketel Gary Wilson, die zich uitdost als een soort Dame Edna van de vuilnisbelt, met gaffatape en vuilniszakken om zijn lijf. Ook indie-smaakmakers als Ariel Pink, Vex Ruffin en Jonti worden binnengehaald. ‘Voor ons freakin’ die hard hiphop boys was dat nogal verwarrend’, kreunt Gaslampkiller in de docu.

KRAAMKAMER

Maar er volgen ook weer hits. Van soulcrooner Mayer Hawthorne en van Aloe Blacc, die als enige niet geïnterviewd wilde worden voor Our Vinyl Weighs a Ton. Beide artiesten verlieten het label inmiddels, verleid door het grote geld van de majors.

Geeft niks, vindt Peanut Butter Wolf. ‘We zijn de kraamkamer van nieuw talent’. Talent dat soms gewoon op kantoor werkt. Zo liepen zowel Flying Lotus als James Pants ooit stage op de burelen van Stones Throw. Dâm-Funk werd zes jaar geleden weggeplukt van de luchthaven, waar hij een kansloos, slecht betaald baantje had. Zijn eerste album was een box met vijf plakken vinyl. ‘Dan val je tenminste op, als beginnende artiest’, lacht Wolf over de stunt rond DâmFunks debuut. Precies dat lef typeert Stones Throw, dat in 2014 nog net zo relevant is als 18 jaar geleden.

Our Vinyl Weighs a Ton komt in mei op dvd uit. stonesthrow.com

J DILLA

39 OUR VINYL WEIGHS A TON

DAM FUNK © MATTHEW SCOTT

PEANUT BUTTER WOLF (R)

MADVILLAIN

40

BOEKEN TEKST TOM VAN HAAREN

Pandaogen tollen van ambitie, luchthavens en pillenstrips

Daar lig je dan op zo’n druilerige dinsdagmiddag in juni op een tochtig zolderkamertje terwijl je vrienden in Spanje zitten. Op zo’n moment zit er weinig anders op dan een roman te pakken en met de geest een vlucht te nemen naar een andere bestemming. Dan kun je kiezen voor een literair werk over een Roomskatholiek gestoeld familiedrama in Noord-Brabant in de jaren vijftig. Of je kan een vlucht nemen richting de jetset. Een wereld van luxe hotels, modellen, vliegvelden, zelfmedicatie, Felliniesque diners en hedonistische escapades in het decadente nachtleven – keuze snel gemaakt, nietwaar?

De bekendste moderne beschrijver van deze decors is waarschijnlijk Bret Easton Ellis, die op nihilistische wijze werelden weet te beschrijven van de rijke tieners van de studiobazen in L.A., beurshandelaren in het Reagan tijdperk of de gehaaide modewereld van de jaren negentig.

Joost van Bellen’s debuutroman Pandaogen vindt ook in zo’n door geld en status gedreven wereld plaats. We belanden in de modewereld waar we met Eva Akkerman langs modeweken van New York en Parijs struinen en snel doorschieten naar photoshoots op exotische oorden. Een rusteloze wereld waarbij de verschillende tijdzones enige regelmaat teniet doen, waar de gekte regeert, maar waar je immer sterk en alert moet overkomen en slaap- en pepmiddelen om de hoek komen kijken. Een leven waar

nieuwe contacten oplossen na een dagdeel en langdurige vriendschappen vrijwel enkel via de telefoon kunnen worden onderhouden. De prijs van een tomeloze ambitie, het leven van een superster anno nu.

Joost van Bellen heeft vier jaar gewerkt aan het 400 pagina’s tellende boek. Dat hij een begenadigd schrijver is wisten we van de columns die hij jaarlijks schrijft voor 3voor12 tijdens de Miami Winter Music Conference. De keuze voor de modewereld is niet vreemd aangezien hij die van binnenuit kent vanwege zijn soundtracks bij modeshows. Maar natuurlijk is Van Bellen nog bekender als gerenommeerd DJ, voormalig artistiek leider van Club RoXY en zijn RAUW-feesten. De dancescene mag dan niet leidend zijn in deze roman, veel van de kleurrijke personages kunnen niet anders dan gemodelleerd zijn naar personen die hij gaande de jaren heeft ontmoet in de krochten van het nachtleven. Karakters die met al hun onvolkomenheden wel de sympathie opwekken, al blijft constant de vraag of ze uiteindelijk niet gedoemd zijn te transformeren tot zombies ontdaan van enig realiteitsbesef. Want na het lezen van Pandaogen valt te betwijfelen of je op je tochtige zolderkamertje nog steeds droomt van een internationaal supermodel of superstar-DJ bestaan.

Pandaogen is verschenen bij Karakter Uitgevers.

42

DIGIBROADCAST TEKST THIJS VAN KRUISBERGEN

JAMCAM APP

DRUMPANTS

Je loopt over straat, luistert naar de muziek op je telefoon en hetgeen wat zich voor je afspeelt past perfect bij die plaat die je aan het luisteren bent. ‘Filmen!’ denk je, maar zodra je de camera activeert, valt de muziek weg. Dat filmt een stuk minder leuk. Behalve als je JamCam hebt. Met deze app kun je je camera gebruiken terwijl de muziek van je telefoon blijft spelen. De app ript meteen het geluid van je track waardoor de kwaliteit hetzelfde blijft. Resultaat: Je filmpje mét de muziek die de situatie zo compleet maakte. Wat een luxe.

Over lopende drumstellen gesproken. Met Drumpants kun je overal waar je bent blijven drummen zonder dat je drums nodig hebt. Een muzikaal designteam heeft strips ontworpen die je gemakkelijk onder je kleding kan dragen. Je kan verschillende geluiden instellen op de pads die verspreid zijn over je kleding, oftewel je lichaam. Door op jezelf te trommelen kun je er zo een drumsolo uitrollen. Je voeten doen overigens ook gewoon mee. Het geluid gaat naar je oordopjes of een geluidsboxje dat je mee kan dragen.

Drumpants is zo geavanceerd dat je met een pets je telefoon op kunt nemen of van slide naar slide kan gaan in een presentatie door alleen maar aan je kleding te zitten. Ja mensen, welkom in 2014!

LIVR APP

Dat alcohol je sociaalvaardiger maakt, is niets nieuws.

Maar nu is er een applicatie waarbij je aangeschoten moet zijn wil er je überhaupt gebruik van kunnen maken. LIVR App meet het alcoholpercentage van je adem door middel van een klein opzetstukje. Als je genoeg alcohol op hebt, word je ‘binnengelaten’. Eenmaal binnen kun je je met andere zuipschuiten wagen aan truth or dare of je opent de kaart waarbij alle drinkers in jouw buurt te zien zijn. Zit je alleen aan de bar en wil je gewoon met iemand praten? De drunk dial functie kiest een willekeurige LIVR-gebruiker uit waar je mee kan bellen. En ben je een beetje te ver gegaan met truth or dare of de andere mogelijkheden? De black out functie verwijdert al het bewijs van die avond zodat je echt niet meer weet wat je allemaal hebt uitgespookt.

LIGHTWAVE

Lightwave, een armband die het DJ’en makkelijker moet maken volgens de makers. De armband meet de lichaamstemperatuur, de hoeveelheid beweging en het volume van de muziek. Die data wordt live naar de DJ gestuurd zodat hij weet of zijn muziek aanslaat. Dat je als DJ vaardig moet zijn om het publiek aan te voelen komt niet bij de makers op. Maak de DJ lui inderdaad. En laten we vervolgens ook al het vinyl weggooien en alleen nog maar voorgeprogrammeerde sets spelen – met supervet vuurwerk én hete vrouwen op het podium.

43

GAMES TEKST JORN VAN ELDEN

Sony Playstation 4 Vorig jaar, zo rond 15 november, ben ik bijna een hele dag bezig geweest met het bestellen van een Playstation 4. Ik was veel te laat, de zogeheten pre-orders na 1 augustus hadden volgens de nieuwsberichten helemaal geen kans op een ‘levering op releasedatum’. Het was zelfs zo dat je voor het nieuwe jaar geen Playstation kon verwachten. Ik had geen zin om te wachten, ik ben van de instant gratification-generatie. Ik moest en zou een Playstation 4 hebben, direct. Dus ik begon het internet af te zoeken naar fora met gelijkgestemden en vond al snel een groep op Tweakers. Via deze groep kon ik via een persoonlijke link alsnog een PS4 bestellen bij Bart Smit en die de volgende dag ophalen.

Zo gezegd, zo gedaan. Ik had op de releasedatum een PS4! Ik was zo blij als een kind, bijna net zo blij als het dikke jochie voor mij dat krijsend in de rij bij de Bart Smit zijn PS4 op kwam halen. Nu, bijna zes maanden later, heb ik mijn PS4 al bijna twee weken niet meer aangeraakt.

Ik kocht direct bij de release twee spellen, een daarvan (Battlefield 4) heb ik al eerder besproken en kampt sinds het begin al met zo veel grote en kleine problemen dat het spelplezier er niet echt uit is gekomen. Het andere spel, Fifa 14, is prima, maar na een half jaar ben ik er enigszins op uitgekeken.

Ik wil dus graag een nieuw spel, een goed spel, iets waar je tenminste een paar weken zoet mee bent. Een spel dat goede reviews en kritieken krijgt, waar voor je geld. In de zes maanden na de verschijning van de PS4 zijn er welgeteld twee van dit soort spellen uitgekomen. Maar de onderwerpen van beide spellen interesseren me niet, dus laat ik deze links liggen. In Nederland ‘won’ de PS4 de race van de Xbox One, de next gen console van Microsoft die in Nederland nog steeds moet uitkomen. Maar tegen welke prijs? De helft van de door Sony beloofde functies op de PS4 is (nog) niet beschikbaar en de grote titels worden keer op keer uitgesteld of vallen simpelweg tegen.

Elke keer als ik naar mijn PS4 kijk denk ik aan die kleine Cartman in de speelgoedwinkel en weet ik stiekem dat ik zelf geen haar beter ben, of was, want ik hou mezelf voor dat me dit niet nog een keer gaat gebeuren. Totdat er natuurlijk een nieuwe console uitkomt. Of een nieuw spel. nl.playstation.com

44

DE MIXTAPE VAN...

TEKST DJB REDACTIE BEELD MASLOW

Guido van Dieren Voor obsessief gepassioneerde muziekfreaks hebben wij bij DJB een zwak. De Rotterdamse duizendpoot Guido van Dieren past in dat rijtje. Sterker nog, hij voert de troepen van programmeurs met ‘t hart op de juiste plek aan. Naast zijn werk als promotor van de Rotterdamse BIRD is hij ook verantwoordelijk voor de ijzersterke clubavonden 360 Degrees en All Eyes On, en vult hij de Amsterdamse North Sea Jazz Club met live acts. Dit is zijn idee van een mixtape, de online versie luister je binnenkort op onze site.

45

SATHIMA BEA BENJAMIN - MUSIC Een gedeelte van mijn muzikale opvoeding kwam via Gilles Peterson. Zijn radioshows en compilaties waren een openbaring. Via Gilles ontwikkelde ik een liefde voor de spirituele jazz sound. Dit nummer van Sathima Bea Benjamin got all things spiritual for me.

K. FRIMPONG & HIS CUBANO FIESTAS – ‘HWE HWE MU NA YI WO MPENA’ Ik heb dit nummer zelden als verzoekje gehad tijdens mijn DJ-sets. Wel de ‘Lambada’ en laatst nog bij Floating Points werd er om Whitney Houston gevraagd (!).

Ik vermoed dat er weinig mensen zijn die deze titel juist kunnen uitspreken, dat is vast het probleem. Wanneer je deze plaat op de juiste plek en op de juist tijd draait kunnen de reacties overweldigend zijn.

SIAH & YESHUA DA POED – ‘THE VISUALSZ’ Eind jaren negentig was volgens velen het tweede gouden tijdperk voor hiphop. Ik treinde regelmatig vanuit Rotterdam naar Fat Beats in Amsterdam om daar platen te kopen. Labels als Rawkus, Stones en Fondle’M speelden een belangrijke rol. The Visualsz EP is voor mij een van de mooiste releases op laatstgenoemd label en bevatte onder andere een hiphopnummer van meer dan tien minuten. Tegenwoordig heb ik moeite met het genre.

In mijn ogen is hiphop gedeeltelijk hetgeen geworden waar het zich vroeger tegen afzette: establishment.

HILTON FELTON – ‘BEE BOP BOOGIE’ De eerste keer dat ik dit hoorde was via de radioshow van Lefto. Een DJ die hoog op mijn lijst staat als het gaat om sets met een hiphop attitude en iemand die een regelmatige gast bij BIRD is.

MARCOS VALLE – ‘ESTRELAIR’ Ook iemand die ik al lange tijd volg. Mijn eerste kennismaking was via het Londense Far-Out-label van Joe Davis waar hij een LP op uitbracht. Vorig jaar mocht ik hem op North Sea Jazz live zien. De 72-jarige Valle stond als een jonge god op het podium.

CAMEO – ‘THE SOUND TABLE’ Cameo de man die de oudere lezers (en misschien de jongere ook wel) vooral kennen van hits zoals ‘Word Up’ en ‘Candy Girl’ en van zijn nogal bijzondere podiumpresentatie. Dit nummer zit altijd in mijn platentas.

RONNIE LAWS – ‘YOUNG CHILD’ (VOLCOV EDIT) Een fantastische edit van Volcov op het Neroli-label.

Volcov is een Italiaanse DJ die in het begin van deze eeuw een belangrijke rol in de broken beats scene speelde en nog steeds een ongeëvenaarde DJ is.

ROY HAYNES – ‘QUIET FIRE’ Nog een Gilles Peterson-plaat. Een belangrijke invloed op mij was een avond waar ik nooit geweest ben: Dingwalls! Het woord avond moet eigenlijk vervangen

worden door middag want het evenement vond in de middag plaats. Dit was de plek waar de jazz dancers hun moves lieten zien en DJ’s elkaar aftroefden met obscure jazzplaten.

CRUE-L GRAND ORCHESTRA – (YOU ARE) MORE THAN PARADISE (THEO PARRISH TRANSLATION LONG VERSION 2) Ik ben groot Theo Parrish fan en ik ben niet de enige geloof ik. Ik ken maar weinig DJ’s die zoveel verschillende emoties in een set kunnen stoppen. Van jazz naar acid, naar disco, naar Pharell naar platen met drumsolo’s van acht minuten. Dit nummer draai ik niet vaak, omdat dat simpelweg niet kan. Wederom een kwestie van timing en setting.

SEVEN DAVIS JR – ‘ONE’ Dé vocale house tune van vorig jaar werd gemaakt door Seven Davis Jr. Ik draaide een aantal jaar geleden veel vocale house en US garage. De laatste tijd is soulful house mij wat te gepolijst. Seven Davis Jr. is dan ook een geschenk uit de hemel. Rauw en sexy.

RON TRENT – ‘BLOOD & FIRE’ Ron Trent is een all time hero. Een producer die zweeft tussen soul, elektronisch en Afrikaanse invloeden en iemand waarvan ik vaak blind weet dat het zijn werk is.

Deze track draai ik vaak en ik krijg constant de vraag: ‘Wat is dit?!’

LEGOWELT – ‘TEEN ROMANCE’ Het lastige van DJ-en is dat je snel in een hokje wordt gestopt. Vroeger zat ik in het vakje nu soul en hiphop, daarna was ik een jazzy DJ, vervolgens werd ik een disco-DJ. Maar eigenlijk ben ik gewoon een muziekliefhebber en draai ik net zo graag een stevige house/ techno-set als een jazz-set. Dit nummer komt de laatste tijd vaak voorbij als ik dat eerste doe.

PENDER STREET STEPPER – ‘OPENIN UP’ Een van mijn favoriete tracks van de laatste maanden.

Het doet me qua sfeer denken aan Iz en Diz met ‘Mouth’.

DEGO & KAIDI – ‘DON’T REMAIN THE SAME’ Een gigantisch grote muzikale invloed voor mij is broken beats. Een genre wat het goed deed in Rotterdam met de legendarische Circle of Sole-feesten. Eigenlijk heb ik vrijwel nooit meer zo’n sfeer in onze stad meegemaakt als bij die avonden. Gelukkig is er nu een soort revival op gang aan het komen en staat Dego binnenkort in de Panoramabar in Berlijn én in november bij ons in BIRD. FLOATING POINTS – ‘J&W BEAT’ Hoor de invloed van broken beats op het heden.

Op vrijdag 16 mei is er in Bird een nieuwe 360 Degrees met Osunlade, Seven Davis Jr. en Sassy J, op vrijdag 20 juni is Motor City Drum Ensemble te gast.

47

TEES & SNEAKERS FOTOGRAFIE & STYLING LAILA COHEN & ANOUK DINGELSTAD

Van links naar rechts van boven naar beneden Loafer, zwart kant, Tom’s via Hartje Oost Tee, palmbomen-skyline, Gsus via MEN_at_WORK Rugtas, tie & die print, Mipac via MEN_at_WORK Sneaker, indianenstijl, Dolfies via Hartje Oost Shorts, blauw met zwaluwprint, Reell Jeans Sneaker, geel met zebraprint, Vans Tee, cactusprint, Gsus via MEN_at_WORK Tanktop, grijs met psychedelic-print, 8mm via MEN_at_WORK Sneaker, grijs, HUB Tee, kustlijn Rio print, Gsus via MEN_at_WORK

48

KUNST WERK TEKST FRANCESCA SMIT BEELD DAF

DAF Creatief ondernemerschap staat centraal in de rubriek Kunst Werk. Ditmaal namen we een kijkje op Ruigoord om ons onder te dompelen in festivaldecors van de DutchAcidFamily. Deze kunstenaars scheuren heel Nederland door met hun houtwerken.

Dennis Bast en Ian Franzen hebben in 1998 de stichting DutchAcidFamily opgericht, oftewel de DAF. Een groep kunstenaars afkomstig uit Amsterdam en omstreken die een passie delen voor unieke decors. Hun oorsprong is terug te vinden op Ruigoord, het gekraakte kunstenaarsdorp vlakbij Sloterdijk. Hier begonnen ze met het maken van opvallende decoraties. Ze werken bijna alleen maar met hout en creëren hiermee een natuurlijke setting op een festival. De sfeer die daarbij wordt opgeroepen is van cruciaal belang voor de familie. Festivals als Dance Valley, Zwarte Cross, Defqon, Georgie’s Wuntergarten, Landjuweel, Shoeless, Woodlands en Next Monday’s Hangover hebben hun evenementen al laten aankleden door de DAF. Wie vooraf een bouwplan wilt heeft pech, deze jongens werken namelijk puur op creatieve ingevingen. ‘Het plan is dat er geen plan is.’ Met een grote rode Hainje stadsbus reist het gezelschap heel Nederland door. Het unieke aan DAF is dat ze op een festival het decor bouwen en tegelijkertijd een area hosten. Ze nemen hun eigen artiesten mee, creëren een soort van mini-dorpje en plaatsen een DJ-booth voor de bus. ‘Als de bus het terrein niet op mag, gaat de klus niet door.’ dutchacidfamily.nl

50

HOTSHOP TEKST TOM VAN HAAREN

PHONESOAP UV SMARTHPHONE SANITIZER Loop je te klagen dat de wc’s zo vies zijn op festivals? Ja getverderrie inderdaad! Maar weet je wat doorgaans nog viezer is? Jouw smartphone.

Op je iPhone zitten gemiddeld achttien keer meer bacteriën dan op een openbaar toilet. Op een van de zes telefoons zit zelfs ontlasting. Jaja, lekker smakelijk. Want wie verstuurd er nou niet eens een Whatsappje tijdens het eten? Met de PhoneSoap UV Smarthphone Sanitizer ontsmet je deze hippe ziektekiem. In vier minuten tijd is je smartphone weer helemaal fris, en als je hem wat langer laat zitten, ook meteen weer opgeladen. Er komen geen schadelijke chemicaliën, hitte of vloeistoffen bij kijken. Het apparaat is geschikt voor de meeste modellen. Prijs: 59,95 dollar. phonesoap.com STONES THROW X AIAIAI TMA-1 KOPTELEFOON Oké iets minder smart, maar des te meer street cred, dat is wat de samenwerking oplevert tussen het Amerikaanse platenlabel Stones Throw en het Deense audiomerk AIAIAI. Samen smeedden ze deze mooie subtiele zwartpaarse TMA-1 koptelefoon inclusief labellogootje en fraaie jewellbox. Deze koptelefoon maakt het helemaal af als je in de DJ-booth staat te stralen met je hiphop plaatjes of P-funk gems.

Opgepast: als je lelijke deephouse draait en je hebt deze TMA-1 op zie je er natuurlijk uit als een retard. Prijs 200,- euro. aiaiai.dk

DASH SMART EARPHONES Wie had ooit gedacht dat zelfs je oordopjes Smart zouden worden. Het Duitse bedrijf Dash brengt de Smart Earphones binnenkort op de markt nadat het bedrijf via Kickstarter ruim drie miljoen dollar ophaalde waar 260,000 de doelstelling was. Inmiddels kun je al een pre-order plaatsen.

En dat moet je doen! Niet alleen heb je geen last van kabeltjes, er zit zelfs een intern geheugen in van 4 GB waardoor je duizend tracks kunt opslaan. Of wat te denken van de optie noise cancelation om omgevingsgeluid uit- of aan te zetten. Ook meten ze hartritme, snelheid en stappen enen stappen en is zijn ze waterproof. Prijs 299,- dollar. store.bragi.com AEROBULL BLUETOOTH IPHONE SPEAKER Dit is het type speaker waar een kunstenaar als Jeff Koons een moord voor zou plegen. Want meer pop-art dan deze Aerobull Bluetooth iPhone Speaker van Jarre Technologies zien we ze niet vaak. Deze noeste bulldog is verkrijgbaar in de kleuren rood, goud, zilver, wit en zwart. De afstandsbediening is geheel bijpassend in de vorm van een bot. De speaker is geschikt voor iPhone of iPod, maar is via de line-in en bluetooth ook met andere spelers te verbinden. Met een prijs van 1000,- dollar heb je niet alleen een geluidsysteem, maar een boeven angstgegner in huis. jarre.com/aerobull

DERBY CITY MONEY CLIP Straks dwaal je weer in de zomer langs de stranden van Ibiza in je linnenbroekje met een modelletje om de linkerarm die je gisteren uit de Space hebt getrokken, en de telefoon aan het rechteroor omdat het impresario je belt met een lucratieve opdracht. Overal drommen de paparazzi’s zich om jullie heen waardoor je constant gracieus moet ogen. Als die Russische stoot van een dame dan tegen een leuk armbandje aanloopt waarvan haar mimiek duidelijk maakt dat ze graag wil dat jij hem voor haar koopt. Hoe wil je de vakantie pret dan niet bederven, door niet in een keer zowel je opdracht en modellenvriendinnetje te verliezen, en zonder een foto in de bladen te krijgen waar je ordinair lukraak een handvol geld in de hand van de verkoper douwt? Het antwoord is de Derby City Money Clip. Hoeveel swag kan een mens hebben als je met dit fraaie minminimalistische gouden klipje op de cover staat van het magazine van Evert Sandegoeds. Prijs 44,- dollar. genmfg.co/products/derby-city-money-clip-brass

52

FEATURE TEKST RIK HERMANS BEELD FRISO BLANKEVOORT

Achter de schermen bij Paylogic en Ticketscript

Vlak voor het aanbreken van de zomer snorren hun servers het hardst. Ticketscript en Paylogic ontwikkelen zich in razend tempo en innoveren er op los. Wat gaan we daar van merken? En hoe zat dat ook weer met die servicekosten? DJB nam een kijk in de keuken bij twee ticketbureaus die in 2013 samen goed waren voor de verkoop van bijna tien miljoen kaartjes.

Nederland is een grote speler op de wereldwijde ticketmarkt, met Paylogic en Ticketscript als snelst groeiende exponenten. Eind 2013 werd Paylogic net als ID&T geSFX’t.

Het van oorsprong Groningse bedrijf regelt de voorverkoop van de evenementen van ID&T en clubs als AIR en Studio 80. Ticketscript kwam voort uit muziekplatform Beatfreax en draaide vorig jaar een omzet van 100 miljoen euro en zorgt ervoor dat je binnenkomt bij onder andere Awakenings, Voltt en Valtifest.

Ze zijn opgericht om tegenwicht te bieden aan servicekosten die geregeld tegen de vijftien euro aanhikten. Zeven, acht jaar later is er alweer een nieuw tegengeluid in de vorm van de startup Ik Ben Aanwezig, een organisatie die zich verzet tegen extra kosten die rond de 3 euro liggen.

Volgens Ticketscript en Paylogic is het aan de organisator om wel of geen servicekosten te rekenen. Waarom gebeurt het dan toch? Frans Jonker, medeoprichter en directeur: ‘Wij reguleren de servicefees niet, maar de concurrentie is ontzettend groot in de festivalmarkt. Dan communiceer je liever de laagst mogelijke prijs. Het is nou eenmaal zo dat je geld moet betalen voor een dienst. Als je 1,60 extra moet betalen op een kaartje van twintig euro, lijkt me dat niet echt een struikelblok.’

Jan Willem van der Meer, commercieel directeur van Paylogic: ‘Het eerste wat wij riepen was: wij gaan de servicekosten aanpakken! Maar het bleek al gauw dat organisatoren niet met je willen of kunnen werken als jij die kosten niet wilt rekenen. We leggen ze aan niemand op. Het is een heel makkelijke claim om te maken, vooral als je de markt niet helemaal goed hebt doorgelicht.’ Volgens de Paylogic-baas kom je er niet omheen. ‘De ongelofelijke hoeveelheid infrastructuur die klaar moet liggen om alles op een goede manier te laten verlopen zal toch ergens mee betaald moeten worden. Bij de presale van een festival als Tomorrowland staan er bijna een miljoen mensen uit meer dan honderd landen aan onze frontdesk. We moeten de banken weken van tevoren inlichten om te voorkomen dat hun servers eruit klappen.’

INFRASTRUCTUUR EN ADVIES

Toch zijn Paylogic en Ticketscript geen ticketwinkels, maar consultants. ICT-bedrijven die festivals voorzien van infrastructuur voor het verkopen van kaarten. Waar Ticketmaster en SeeTickets in wezen een webwinkel bestieren, zorgen zij ervoor dat je als organisator de verkoop zelf kunt beheren. Bijvoorbeeld door de ticketshop te integreren in de website. Jan Willem van der Meer: ‘Zo kunnen organisatoren zélf een relatie opbouwen met de bezoeker, in plaats van dat wij dat doen.’ Bij Ticketscript houden ze er eenzelfde filosofie op na. De relatie van het ticketingbedrijf met de consument is van secundair belang. Jonker: ’Het is essentieel dat je ticket binnen een aantal kleine handelingen op je telefoon staat, en dat alles binnen de webomgeving van het festival gebeurt. Het liefst op je telefoon. Je moet alles kunnen doen met dat ene apparaatje.’

53 TITEL

54 ACHTER DE SCHERMEN BIJ PAYLOGIC EN TICKETSCRIPT

Bijkomend voordeel: ze verzamelen data. Heel veel data.

Ticketscript en Paylogic vergaren tijdens een voorverkoop gegevens over wie je bent, waar je woont en hoe oud je bent. Aan de festivalpoort wordt duidelijk op welk tijdstip je binnenwandelt. Zijn mannen eerder binnen dan vrouwen?

Of zijn jonge bezoekers later dan de oudjes? Die gegevens komen (al dan niet geanalyseerd) op het bureau van de organisator. Die kan er een minutieus marketingbeleid mee opzetten. Met een papieren ticket is dat onmogelijk. Jan Willem van der Meer: ‘Als je acht jaar lang evenementen verkoopt vergaar je veel informatie, kennis en feedback. Dat proberen we te vertalen naar een adviserende rol. Welke doelgroep ga je als eerste benaderen, met welke tarieven start je?’

CASHLESS, PAPERLESS

Het papieren kaartje lijkt dood en begraven. Waar je nu nog even voor de zekerheid je e-ticket uitprint, zal dat de binnenkort toch echt verleden tijd zijn. Van der Meer denkt dan ook dat het een van de laatste ‘papieren’ zomers zal worden. ‘Tickets koop je volgend jaar gewoon met je smartphone. Veel mensen zijn daar nu nog niet vertrouwd genoeg mee, maar het gaat sowieso gebeuren. De mobiel

wordt een steeds belangrijker onderdeel van een festival.

Het papieren programmaboekje is ook al bijna verdrongen door de festival-app. Het is heel logisch dat die applicatie je programmaboekje, plattegrond én ticket wordt.’

Misschien nog wel de belangrijkste innovatie voor de festivalbezoeker is de intrede van RFID (Radio-Frequency Identification) technologie. Hetgeen je, inderdaad, kent van je OV-chippas, maar dan ingezet als betalings- en verificatiemiddel op een feest of festival. Paylogic heeft meegewerkt aan 25 evenementen waar die technologie werd geïmplementeerd. Onder andere op Tomorrowland waar de chip verwerkt zit in het festivalbandje. Ook events als Coachella en SXSW werken er mee. Van der Meer is enthousiast. ‘Die systemen worden steeds intelligenter en het lijkt er op dat we binnenkort naar cashless evenementen toe gaan. Dat betekent dat je kunt gaan betalen met je polsband.’

Bijkomend voordeel: het voorkomt diefstal, bestrijdt ticketfraude en het is bovenal razendsnel waardoor wachtrijen verleden tijd zijn. Dat is althans de claim. Maar in een tijd van NSA-openbaringen, big data en een hernieuwd priva-

55 ACHTER DE SCHERMEN BIJ PAYLOGIC EN TICKETSCRIPT

’Het is logisch dat de festivalapp je programmaboekje, plattegrond én ticket is.’

56 ACHTER DE SCHERMEN BIJ PAYLOGIC EN TICKETSCRIPT

‘Zo’n cashless festival is hartstikke mooi, maar lost het ook echt iets op?

Is het zo’n groot probleem dat je muntjes uit een machine moet trekken?’

cy-debat is het een heikel punt. De chip is gekoppeld aan jou en jou alleen. Als bezoeker wordt je aangemoedigd om zoveel mogelijk persoonlijke informatie en zelfs je Facebook-account op de chip te laden, in ruil voor aanbiedingen of om mee te dingen naar die prachtige rode Peugeot die je altijd al op je oprit had willen hebben.

GECHIPT ALS EEN KOE IN DE FESTIVALWEIDE

Met zo’n chip in je polsbandje is werkelijk alles wat je doet te traceren. Vorig jaar laaide er een discussie op over Rock Werchter die de technologie onder het mom van ‘crowd control’ implementeerde. ‘Gechipt als een koe de festivalweide in’, luidde het. Orwelliaanse praktijken in het Vlaamse. Ook Lowlands experimenteerde er vorig jaar mee. Van der Meer vindt dat een beetje nuance wel op zijn plaats is: ’Dat hele big data is weer zo’n populaire term die door een heleboel belangrijke mensen wordt geroepen. In een keer ziet iedereen dat dan als hét gevaar of dé kans. Er moet voorzichtig met die gegevens om worden gegaan, maar het bestaat natuurlijk al veel langer. Alle creditcardmaatschappijen of banken weten ook precies waar je bent geweest en waar je geld aan uitgeeft. Inééns is dat iets engs.’

Frans Jonker vindt het vooral te omslachtig. De bandjes moeten eerst allemaal op de post. ‘Het is maar de vraag of er behoefte aan is. Zo’n cashless festival is hartstikke mooi, maar lost het ook echt iets op? Is het zo’n groot probleem dat je muntjes uit een machine moet trekken? Ik denk dat het pas toegevoegde waarde heeft als je het allemaal met je mobiel kunt doen. Ticket bestellen, ontvangen en inchecken aan de poort. We zijn er klaar voor, maar willen het niemand opleggen.’

Jonker heeft een punt. RFID-bandjes maakten in 2012 hun intrede, maar hebben nog geen vlucht genomen. Al is het waarschijnlijk een kwestie van tijd voordat het zover is. Alleen festivals waarbij de vraag naar tickets veel groter is dan het aanbod hebben ze geïntroduceerd. De bezwaren vallen in het niet bij de haast sacrale aantrekkingskracht van dat zeldzame ticket. Privacy versus gemak, de strijd wordt vrijwel altijd beslist in het voordeel van het laatste. Als er beloning tegenover het delen van gegevens staat volgt er vaak al gauw genoeg een pavlovreactie.

Het is een interessant vraagstuk. De jonge generatie festi-

57 ACHTER DE SCHERMEN BIJ PAYLOGIC EN TICKETSCRIPT

valbezoekers is gewend om stukje bij beetje meer en meer informatie prijs te geven over wie ze zijn en wat ze doen.

Maar volgens onderzoek van de Canadese non-profit organisatie MediaSmart ziet 85 procent van de (jonge) internetgebruikers liever niet dat hun gegevens bij derden terechtkomen. Desondanks is het hartstikke normaal om die data in te zetten als valuta. Je koopt er gemak of een dienst mee. En zeg nou zelf, buiten wat irritante reclames merk je er weinig van. Misschien zijn het appels en peren, maar het is nooit onverstandig om je af te vragen wat er met jouw persoonlijke gegevens gebeurt. Wil je wel dat een festival alles van je weet? Hoe worden ze beschermd en gebruikt en bovenal: wat kan er misgaan?

Het is de emancipatie van de festivalorganisator, die volgens Van der Meer ook begint door te krijgen dat ze op een heel interessante (en lucratieve) doelgroep zit. ‘Het gaat er om dat je die zo goed mogelijk bedient, door te kijken en weten wat ze wil. Vóór en tijdens het festival. Tegelijkertijd kunnen organisaties die informatie gebruiken om allerlei interessante proposities aan te bieden van sponsors’. Jonker wil daar niets van weten. ‘Ticketscript is binnen Nederland

de enige onafhankelijke ticketservice, die niet in handen is van een externe partij. De data die wij verzamelen zijn volledig in handen van de festivalorganisator, en niet van een grote promotor a la SFX of Live Nation.’ Volgens Van der Meer heeft SFX niets van doen met die gegevens. ‘Die zijn alleen voor de organisatoren. Dat weet Ticketscript en dat weten onze klanten gelukkig ook.’

Daar wringt hem natuurlijk wel de schoen: komen derde partijen dankzij die festivals aan jouw gegevens? In wezen is het niets anders dan wat Google, Facebook en vrijwel ieder social media-bedrijf doet om geld te verdienen. Het kan een onbehaaglijk gevoel opleveren. Van der Meer is er van overtuigd dat een festival dat daar te ver in gaat keihard wordt afgestraft. ‘Ik denk dat het goed is dat een organisator meer van zijn bezoeker weet. Er moet voorzichtig mee worden omgegaan, maar de ervaring wordt er wel persoonlijker door. Dan denk ik weleens: tja, privacy, je hebt zelf je gegevens ingevuld. Het is toch geen geheim wat je daar doet?

Je beslist zelf hoeveel je prijsgeeft.’

59

FEATURE TEKST RENÉ PASSET BEELD MICHAEL MANN

Tobias.

Schokkend nieuws uit Berlijn Goede beslissing was dat destijds, van Tobias Freund. In 2003 trok hij de deur van Boney M’s hitfabriek achter zich dicht en verruilde de smeerkaas voor de underground.

Onlangs verscheen Tobias.’ tweede album A Series of Shocks. ‘Ik wilde een donker technoalbum maken.’

Er staat een schattige foto op de website van Tobias Freud, waarop we hem als tiener zien naast zijn jeugdvriend Lars Mueller. Ze zitten op de rand van een balkon en kijken brutaal de lens in. Tuinbroek, witte sportsokken, sluik haar.

Duidelijk de jaren zeventig. Samen zijn ze op dat moment Vo Ese. Het tienerduo experimenteert met de eerste synthesizers die ze van hun spaargeld hebben gekocht en zetten het resultaat daarvan op zelf geknutselde cassettes.

‘Ik wil ze ooit nog eens heruitbrengen’, lacht Freund zo’n dertig jaar later door de telefoon. ‘Het was een opwindende, inspirerende tijd, niet alleen voor ons. De elektronische muziek stond nog in de kinderschoenen.’

Inmiddels is Tobias Freud (1963) gepokt en gemazeld in de muziekindustrie. Niet alleen als technoproducer maar ook als geluidenalchemist voor anderen. Lange tijd was dat zelfs zijn belangrijkste inkomstenbron. Zo fungeerde hij de jaren tachtig en negentig als geluidsman van Frank Farian, de hitmaker die Boney M, Milli Vanilli en Meat Loaf onder zijn hoede had.

Was dat niet gek, dat buiten de studiomuren de houserevolutie woedde terwijl hij binnen kazige pophits aan het bakken was? ‘Oh, maar ik heb nooit het gevoel gehad dat ik daar geen onderdeel van uitmaakte’, vindt Freund. ‘Ik produceerde toen zelf als Sieg Über Die Sonne ook al dansmuziek.’

Dat is waar ook. Dat vroege project met zijn Chileense vriend Martin Schopf (die zich later Dandy Jack ging noemen) was destijds goed voor heel wat Duitse danceklassiekers. In de stille uurtjes in Farians hitfabriek kroop Freund achter de drumcomputer voor danceplaten die uitkwamenen onder pseudoniemen als Metazone, Phobia en Pink Elln.

Als Farian in 2003 zijn hele bedrijf naar Miami verhuist en Freund vraagt om mee te emigreren maakt die laatste een verstandige beslissing. Hij neemt ontslag en reist samen met Schopf naar Berlijn. Daar bouwt Freund op het voormalige vliegveld Tempelhof samen met Max Loderbauer (ex-Sun Electric) een flinke studio waar hij sindsdien tientallen singles en albums van anderen langs zijn mengtafels zag schieten.

BERGHAINISH

In die Berlijnse studio zag onlangs Tobias.’ tweede langspeler A Series of Shocks het licht. Een album waarop zijn link met technotempel Berghain prominenter naar voren komt dan op het debuut Leaning Over Backwards uit 2011.

A Series of Shocks bevat dansmuziek voor betonnen ruimtes waar het vocht langs de muren stroomt en ontblote bovenlijven je in het halfdonker passeren. ‘Ik ben blij dat je dat hebt opgepikt, want dat was precies wat ik met dit tweede album wilde bereiken. Het moest donker en metaalachtig klinken. Berghainisch.’

Ondanks de duistere fundamenten op nummers als Instant en Testcard is er altijd ruimte om te ademen tussen de massieve kicks en synthesizerslierten door. Zelden wordt de trance doorbroken door storende factoren als melodie

60 TOBIAS.

of zang. ‘Die openheid is voor mij als producer het belangrijkste doel. Het gaat bij mij niet zozeer om de harmonie maar om de juiste plek van geluiden. Als er nog ruimte is in een nummer dan bedenk ik liever een nieuwe frequentie dan dat ik me bezig hou met melodie of een lekkere drumgroove.’

Met concepten heeft Freund weinig. ‘Ik begin meestal gewoon en laat me leiden door de machines. Ik wist alleen dat mijn tweede plaat een donker technoalbum moest worden.’ Twee nummers op A Series of Shocks kwamen tijdens een live improvisatie tot stand. In Amsterdam nog wel. ‘Ik speelde vorig jaar op een festival (Voltt, rp). Eigenlijk was ik gewoon aan het jammen en liet de recorder meelopen. Over twee nummers was ik achteraf erg tevreden.

Die nummers, Testcard en The Scheme of things, staan op dit album.’

A Series of Shocks verschijnt op Berghains huislabel Ostgut Ton, dat vorig jaar ook Functions bejubelde Incubation uit bracht. Een album waarbij Freund als geluidsman nauw betrokken was. Logisch dus dat Dave Sumner (de man achter Function) op zijn beurt aanschoof bij de tweede van Tobias. ‘Dave en ik zitten op dezelfde golflengte. We snappen elkaar. Van hem heb ik geleerd hoe ik met de groove om moet gaan. Hoe je een groove vloeiend en zacht kunt maken. Door bijvoorbeeld minder nadruk te leggen op zoiets als open hi-hats.’

PIANO

Als producer en livemuzikant is Tobias Freund een man van de hardware. Zijn eerste synthesizer was ooit een Korg MS20, die hij nog altijd heeft. ‘Ik heb als kind wel gitaar geprobeerd te spelen maar dat vond ik veel te moeilijk. Het deed zeer aan mijn vingers, haha. Je hoeft bij een synthesizer maar een toets in te drukken en er gebeurt al van alles.

Dat vond ik veel interessanter.’ Wel staat er sinds kort een piano in de studio, gekregen van zijn ouders. ‘Daar zit ik nu vrijwel dagelijks achter, akkoorden te oefenen. Ik ben telkens weer verbaasd wat er dan gebeurt. Nog altijd heb ik geen idee hoe je een liedje componeert achter de piano, maar het is goed voor het harmoniegevoel.’

Helemaal onbekend met de piano is Freund trouwens ook weer niet. Jaren geleden maakte hij er samen met de Chileense producer Uwe Schmidt (beter bekend als Atom TM) een heel album mee. ‘Na afloop van een optreden in Japan zaten we met ze tweeën in de hotellobby. Daar stonden twee piano’s waarop we toen wat zijn gaan jammen. Al snel haalde een van ons de recorder.’

Ondanks zijn enorme staat van dienst en indrukwekkende discografie hou je bij de bescheiden en vriendelijke Tobias. het gevoel dat er meer in had gezeten als hij ook als dj aan de slag zou zijn gegaan. De sterrenstatus van vrienden als Villalobos en Luciano heeft hij nooit bereikt. ‘Daar ben ik me van bewust ja. Maar ik heb nimmer de behoefte gehad om zelf een plaat op te zetten. Ik zou er niet gelukkig van worden. Het is veel leuker om mensen op mijn eigen muziek te laten dansen.’ Maar ook dan prefereert Freund een rol in de coulissen. ‘Ik ben liever de man op de achtergrond dan de ster in de spotlights, ja. Dat is ook een van de

DE BRILJANTE GELUIDSMAN

Wie zich op de discografie van Tobias Freund stort, begint het al snel te duizelen. Naast zijn eigen producties en samenwerkingen als (diepe ademteug) Tobias., Sieg Über Die Sonne, Metazone, Pink Elln, Odd Machine, Phobia en Non Standard Institue blijkt Freunds naam ook op meer dan honderd platenhoezen te staan in zijn hoedanigheid als engineer. Op net zoveel hoezen staat zijn naam niet, maar zat hij wel degelijk aan de knoppen. Freund leerde het vak in de studio van Frank Farian, waar hij van 1983 tot 2003 werkte. MIDI moest nog worden uitgevonden destijds. Farians studio nabij Rosbach was de kraamkamer van veel pophits van Boney M, Meatloaf en Milli Vanilli maar ook van mindere goden als No Mercy, Try ‘n’ B en La Bouche.

Freund zorgde dat ze uit de speakers knalden in clubs en op de radio. Schamen doet Freund zich niet om die periode. ‘Ik ben trots dat ik met Milli Vanilli heb gewerkt en ik kan nog steeds van hun liedjes genieten’, vertelde hij een paar jaar terug aan Resident Advisor. Ook nu maken danceproducers nog altijd gretig gebruik van Freunds fenomenale studiokennis. Zo mixte hij in zijn Berlijnse studio albums af van onder meer Nina Kraviz, The Orb, Marcel Dettmann en Moritz von Oswald; zorgt hij ervoor dat de Ostgut Ton mixalbums je houten vloer doen trillen en leverde hij remixes voor een lange rij artiesten als Efdemin, Ellen Allien en Rui da Silva. Je kunt het allemaal nalezen op Freund’s Discogs-site die zestien (!) pagina’s behelst.

voordelen van dansmuziek: er is geen frontman, zoals bij traditionele bandjes.’

Wie wil weten waar de muzikale wortels van Tobias. liggen vindt het antwoord in zijn podcasts, keurig verzameld op zijn website. Want ondanks het feit dat hij geen-DJcarrière ambieert, maakte Freund door de jaren heen toch een aantal mixes voor websites als Little White Earbuds en Resident Advisor. Niet met obligate dance maar met avontuurlijke elektronische muziek en avant garde uit de jaren tachtig, van groepen als Clock DVA, Chris & Cosey en Suicide. ‘Allemaal pioniers. Toen ik die muziek voor het eerst hoorde voelde ik direct een verwantschap. Alles lag nog open in die tijd.’

Wie de titels van zijn platen langs loopt, komt tal van verwijzingen uit die periode tegen. Soms rechtstreeks, zoals op albumtrack He Said (een zijproject van de invloedrijke groep Wire, die ook de titel van zijn debuutalbum leverde), soms subtieler. ‘Toen ik met A Series of Shocks begon, luisterde ik naar een oud nummer van David Bowie: Up The Hill Backwards. Daarin zingt hij letterlijk de albumtitel. Ik wist gelijk: dat ga ik gebruiken.’

A Series of Shocks van Tobias. is uit op Ostgut Ton. tobiasfreund.com/Podcasts

62

FEATURE TEKST RENÉ PASSET BEELD MEL D. COLE

Martyn WEGFLIKKEREN EN OPNIEUW BEGINNEN

Hij wil het niet ronduit toegeven maar eigenlijk was Martyn achteraf helemaal niet zo tevreden over Ghost People. Zijn tweede album klonk te geforceerd, te plastic. Ook het multivisuele spektakel rond zijn liveshow beviel maar matig. ‘Ik vond het te gekunsteld.

Het was niet mijn weg’. De in Amerika woonachtige Brabander schoof alles van het tafelblad en hervond het plezier in muziek maken dankzij een mengtafel en een boel gitaarpedalen.

Amerika aan de lijn. Vijf jaar woont Martijn Deijkers inmiddels in de Verenigde Staten. Hij is er volledig ingeburgerd.

Al verzamelt hij als dj waarschijnlijk meer airmiles dan een ambassadeur van een gemiddeld Europees land. Deze maand verschijnt Martyn’s derde album The Air Between Words. Niet op zijn eigen label 3024 maar op het Britse Ninja Tune. ‘Ik moet er niet aan denken om zelf alle promotie te moeten doen’, zegt hij daarover. Het is wellicht zijn beste en beslist zijn evenwichtigste album tot nu toe. Minder complex dan Ghost People maar veel meer in balans.

Op twee nummers op je nieuwe album – ‘Lullaby’ en ‘Fashion Skater’ – spelen skateboards een hoofdrol. Was je vroeger zelf een skater?

‘Zeker. Ik heb tien jaar geskated. ‘Lullaby’ is geïnspireerd op de skatevideo’s van vroeger. Die waren onderverdeeld in segmenten met meerdere rijders. Die hoofdstukken hadden altijd muziek en ik ben daar vroeger erg door beïnvloed. Zo heb ik allerlei punkrock leren kennen. Maar steevast beginnen die filmpjes met een paar trucs zonder muziek. Daarna begint het liedje pas mee te lopen. Dat heb ik nagedaan. ‘Fashion Skater’ refereert aan een trip in Parijs. Daar kwamen we een gast op een skateboard tegen die helemaal gehuld was in een outfit van Rick Owens. Hij had voor minstens achtduizend dollar aan spullen om zijn lijf hangen. Terwijl hij op zijn skateboard stond. Compleet over de top’.

64 MARTYN

Ik heb het idee dat je op dit album vrijer bent gaan musiceren. Klopt dat?

‘Ja dat klopt wel, denk ik. Als ik deze plaat vergelijk met de vorige, dan klinkt die nu een beetje geforceerd, gepushed.

Heel erg digitaal en plastic-achtig, met veel hoog. Ik wilde van die sound af. Ik raakte er steeds minder door geïnspireerd. Ik merkte dat ik minder muziek wilde maken en meer live wilde spelen. Langzaam verzamelde ik meer apparatuur en ging ermee experimenteren. Er veranderde iets toen ik thuis een grote mengtafel neerzette. Ineens tekende ik geen muzieknootjes meer op de desktop. Ik kreeg de lol in het muziekmaken terug. Het ging weer om het experiment en het geluid en niet om hoeveel lagen ik had. Dit album is daardoor simpeler dan het vorige. Het zijn hele eenvoudige composities maar ze klinken heel goed. Andere dingen die ik maakte waren misschien ingewikkelder, maar klonken niet zo tof. Weet je, ik denk dat je af en toe het roer moet omgooien als muzikant. Je bouwt langzamerhand een bibliotheek van geluid op, waar je maar dingen uit blijft halen en recyclen. Zo bouw je je eigen sound.

Maar soms is het fris om alles weg te flikkeren en gewoon opnieuw te beginnen’.

Het klinkt alsof je achteraf niet zo tevreden bent over Ghost People.

‘Jaaaaa… (aarzelend lachend). Kijk, elke lp is een afsluiting van een bepaalde periode. Je bent een tijd bezig met een bepaald geluid en daar rolt dan een album uit. Dus dan is het achteraf moeilijk om te zeggen of ik er blij mee was of niet. Het is gewoon iets wat ik op dat moment gemaakt heb. Ja ik weet niet. Ik luister sowieso niet zo veel naar mijn eigen muziek nadat het klaar is. Dan ga ik weer iets anders doen. Ik vind de laatste dingen die ik maak altijd de beste’.

Drones is wel een van de interessantere nummers op het album. Je hoort bijna die toenemende dreiging van de onbemande vliegtuigen boven je hoofd. Hoe gaat zoiets: denk je bij jezelf ik wil een nummer over drones maken of leverde een geluid de inspiratie voor de titel?

‘Meer dat laatste. Ik heb dat nummer al een tijd geleden gemaakt, nog voordat het nieuws over de NSA naar buiten kwam. Maar het was wel mijn bedoeling om iets over drones te doen. Het was in de VS nou niet een onderwerp waar veel over gesproken werd. Dus ik wilde de aandacht vestigen op het woord, snap je?’

Het viel me bij Drones en bij een aantal andere tracks op dat er een transitie in zit. Ze eindigen heel ergens anders dan waar ze beginnen.

‘Dat is het freestyle idee van de plaat ja. Heel veel muziek die ik tof vind heeft dat ook wel. Ik heb voor dit album veel naar oude dingen van Warp geluisterd, naar Autechre en Polygon Window bijvoorbeeld. Niet zozeer qua sound maar wel om wat te leren van opbouw en structuur. Hoe ze met een thema omgaan en hoe ze dat langzaam ombuigen naar iets anders. Gewoon omdat het zo uitkomt. Heel veel nummers op mijn nieuwe album zijn ook ontstaan uit een soort van jams.

Ideeën waar ik een heel nummer omheen bouwde. Ik ben

© EROSIE

echt wel trots op deze plaat. Ieder nummer is wel een soort van kunstwerkje. Ik heb er lang aan gewerkt maar toch hoor je dat het spontaan ontstaan is. Het is simpel maar er zit wel diepte in. Ik heb dit keer ook veel meer aandacht besteed aan de volgorde van de nummers. Ik draai het album ook het liefst helemaal, niet in fragmenten’.

Net als Function ben je als dj onlangs teruggekeerd naar vinyl. Waarom is dat?

‘Het ligt een beetje in het verlengde van dat back to basicsidee waar we het eerder al over hadden. Toen ik weer begonnen was om met vinyl te draaien, merkte ik ineens hoe gestrest ik was toen ik nog met een laptop draaide. Hoe ik me druk maakte over dat ik alles wel op tijd aangesloten kreeg. Ik begon altijd a-relaxed aan mijn sets. Ik dacht bijna dat het erbij hoorde. Maar die stress was ik kwijt zodra ik weer met platen begon te draaien. Je komt gewoon binnen, legt de plaat op en begint. Heerlijk, die vrijheid. Het geeft de muziek meer ruimte. Bovendien klinkt het beter’.

Hoewel sommige clubs niet meer zijn ingesteld op vinyl-dj’s.

‘Dat klopt. Maar vaak is het ook een kwestie van technische kennis. Als je weet hoe een draaitafel werkt en je neemt je eigen naalden mee, kun je zelf heel veel problemen oplossen’.

Dat is het wel weer spannend of je platen van de bagageband rollen als je uit het vliegtuig stapt.

‘Inderdaad. Maar dat heb ik nog nooit gehad. (klopt af). Ik vind het ook wel iets hebben om weer met een zware platenkoffer rond te sjouwen en te moeten kiezen uit 65 platen in plaats van uit de 10.000 nummers die op je laptop staan.

Ik geef het je te doen, om voor drie nachten op rij een aantal singles uit te kiezen waarmee je drie nachten uit de voeten kunt. Dat is een skill die heel veel mensen verleerd zijn of

65 MARTYN

misschien wel nooit gehad hebben. Ik moest er ook even voor gaan zitten, toen ik weer met platen begon’.

Ben je ook alweer in je platenpakhuis in Eindhoven geweest?

Want daar heb je destijds veel opgeslagen, vertelde je ooit.

‘Natuurlijk. Hahaha. Ik heb ook heel veel dingen opnieuw moeten kopen. En nu dus dubbel. Maar dat is ook leuk. Ik hou van het fysieke element, je moet goed zorgen voor je platen. Ik miste het vasthouden van platen, het omdraaien van de hoes en het lezen van de liner notes. Het is echt een ding’.

Ik zag dat je albumtitel The Air Between Words aanvankelijk The Air Between YOUR Words was. Waarom heb je dat veranderd?

‘Dat was een werktitel. Ik heb onder die vlag ook een aantal liveshows gedaan, onder meer op STRP in Eindhoven en in Canada. Maar ik vond het uiteindelijk niet zo goed’.

De show niet of de titel?

‘Nee, ik doel op de show. Hoe kan ik dat nou goed uitleggen? Als je kijkt naar de carrière van een (dance)muzikant dan begint dat heel vaak met dj-en. Je begint naam te maken, je produceert een eerste single, iets later een album en je gaat optreden. Je komt in een tredmolen. Om de industrie te blijven bedienen moet je telkens met iets nieuws komen. Het is een wat cynische manier om te kijken naar je eigen kunst, maar je snapt me vast wel. Ik had na een aantal liveshows het idee dat ik ook een volgende stap moest maken, dat ik een visueel element moest toevoegen.

Want iedereen doet dat. Dat werd The Air Between Your Words, waarin ik probeerde om samen met Jeroen Erosie en Xavier Magot mijn muziek te vertalen naar beelden. Dat is tot op zekere hoogte gelukt. Maar als ik erop terugkijk was ik toch niet helemaal tevreden’.

Hoe kwam dat dan?

‘Nou kijk, een heleboel liveshows die een visuele kant hebben zijn eigenlijk niet zo interessant. Vaak komt het neer op een gast met een laptop en een heleboel flippende lichten en vliegende kubussen. Maar achteraf kunnen maar weinig mensen het visuele deel navertellen. Het blijft toch een beetje hangen in het idee van een drive-in disco. Na een paar van mijn eigen shows keek ik er op terug en vond het niet veel toevoegen. Ik vond het te gekunsteld. Dus parallel aan dat back to basics-idee met mijn muziek besloot ik dat dit niet mijn weg was’.

Ik las dat je begonnen bent met een studie politicologie.

Hoe is het daarmee?

‘Goed. Daar ben ik nog wel een paar jaar mee bezig. Maar ik haal goede cijfers. Mijn gemiddelde is hoog, haha’.

Hoe kijk je als buitenlandse Nederlander tegen de politieke capriolen in Nederland van de afgelopen maanden?

‘Het zijn interessante maar ook droevige tijden. Dat gedoe in Deurne bijvoorbeeld. Het is toch een beetje angstwekkend. Zeker als je het vergelijkt met Amerika, waar ze bijna overdreven politiek correct zijn. In Nederland lijkt het met

‘Als ik programma’s als De Wereld Draait Door of Pauw & Witteman kijk, dan valt het me op hoe ongenuanceerd mensen zich soms uiten’ de vrijheid van meningsuiting te zijn doorgeslagen. Als ik programma’s als De Wereld Draait Door of Pauw & Witteman kijk, dan valt het me op hoe ongenuanceerd mensen zich soms uiten. Mensen reageren vaak kort door de bocht. Misschien valt dat minder op als je zelf in Nederland woont. Maar ik schrik er af en toe wel van. Of neem nou dat hele minder-Marokkanen ding. Wat me nog het meeste stoort daaraan is dat de mainstream politiek ook daaraan meedoet. Dat ze hetzelfde vocabulaire gebruiken. Ik weet niet wat nou kwalijker is: een partij die redelijk rechts van het midden opereert en daar ook gewoon voor uit komt of een linkse partij die op slinkse wijze hetzelfde zegt’.

Het is voor de bühne. Ook links is bang kiezers te verliezen.

‘Ja. Maar het kwalijke is dat je het wel gewoon over Nederlanders hebt. Je noemt ze Marokkanen, maar het zijn Marokkaanse Nederlanders. Je kunt ze helemaal niet wegsturen. Dit land (de VS, red.) is gebouwd op buitenlanders.

Maar ik wordt hier nooit uitgemaakt voor Nederlander. Nu ben ik ook geen problematische minderheidsgroep, maar toch. Je hebt hier in Amerika heel veel Indiërs. Maar niemand noemt ze zo. Iedereen is Amerikaan. Het begint met die uitzondering, dat mensen anders genoemd worden.

Dat is het begin van het einde’.

‘Die nieuwe Amerikaanse ambassadeur zei laatst iets over Wilders. Iedereen viel over hem heen. Het was vast zijn onervarenheid, zei men. Maar probeer je nou gewoon voor één keer te verplaatsen in de ander. Misschien kom je dan tot een soort inzicht. Aan de andere kant, je hoeft een Amerikaan ook niet te vertellen wat hij zou moeten doen, haha’.

The Air Between Words van Martyn komt 16 juni uit op Ninja Tune. Op 23 mei staat hij samen met Steffi in Trouw, Amsterdam. Komende zomer volgt een live toernee.

67

FEATURE TEKST EELCO COUVREUR

copeland met ‘n kleine c Conclusie na 45 minuten interview met Inga Copeland (niet haar echte naam): wat ze doet stelt niet zoveel voor, er zit geen concept achter haar in mijn oren zeer conceptuele muziek, als ze zingend advies geeft aan jonge meisjes wil dat niet zeggen dat ze uit haar eigen ervaring put en muziek maken is helemaal niet zo moeilijk. Zolang je maar over je angst heenstapt en gewoon een instrument oppakt. Inga Copeland veranderde onlangs haar artiestennaam naar copeland. Met een kleine ‘c’. Ik vind haar een van de meeste boeiende producers van dit moment.

68 COPELAND

Tot vorige zomer vormde ze samen met Dean Blunt het duo Hype Williams. Over die twee is weinig bekend. Of beter gezegd, over die twee bestaat verwarring. In de wereld geholpen door Inga en Dean zelf. Want wat is er eigenlijk waar van de sporadische interviews die ze gaven?

Stal Dean echt opgezette dieren van verzamelaars, en is hij lid van de religieuze Nation of Islam-beweging die voor segregatie tussen blank en zwart is? Vinden ze – zoals ze tegen The Guardian zeiden – (What’s the Story) Morning Glory van Oasis echt het beste album allertijden, en hoe rijmt dat met hun eigen krakkemikkige, trippende en poppy elektronica die is uitgebracht door experimentele labels als Hippos In Tanks en Hyperdub? En speelde Inga echt voor het dameselftal van Arsenal? ‘Ik heb ooit gevoetbald, ja,’ zegt ze met een stalen gezicht als ik hardop mijn twijfels uitspreek. Maar een antwoord krijg ik niet.

Dezelfde zweem van mysterie hangt over de muziek van copeland. Op 19 mei brengt ze haar debuutalbum uit.

Niet op een label, maar in eigen beheer. De titel is een knipoog – al weet je dat bij haar nooit helemaal zeker – naar de nogal achterlijke reclameslogan van L’Oreal: Because I’m Worth It. ‘Ik maak muziek omdat ik… ik maak muziek omdat… Er zijn verschillende redenen denk ik’, antwoord ze weloverwogen als ik haar die basale vraag stel. Vooraf moest ik beloven dat dit interview niet online zou komen te staan.

Alleen in het magazine, en anders niet. ‘Zaken als de pers: voor mij staat zoiets er totaal los van. Het heeft niks te maken met het proces van muziek maken. Maar het is de zakelijke kant die erbij hoort. Ik bedoel, ik ben niet geïnteresseerd in het geven van interviews, maar als dat part of the job is, ga ik hier zitten en geef ik een interview.’

Ik vraag naar het Hype Williams-artikel in The Guardian, een interview dat meer vragen oplevert dan het beantwoordt. ‘Men zoekt achter alles een bepaalde logica, ik vind dat onzinnig,’ aldus haar voormalige muzikale partner Dean Blunt. ‘Met andere woorden, met mijn werk als muziekjournalist kan ik beter stoppen?,’ probeer ik te grappen tegen Inga. Haar antwoord is bloedserieus. ‘Platen uitbrengen en optreden is mijn werk, jij als journalist moet vragen bedenken die volgens jou ergens op slaan. Zo werkt de muziekindustrie nou eenmaal. Mensen hebben behoefte aan labels. Maar om eerlijk te zijn, voor mij heeft muziek niks te maken met de industrie die er omheen is gebouwd noch met genres of labels. Maar als je kijkt naar de manier waarop muziek wordt gedistribueerd dan zie je een afgebakende industrie. Een industrie waaraan labels, genres, winkels en muziekjournalisten verbonden zijn. Ik wil die dingen liever scheiden. Als ik muziek maak wil ik aan niks anders denken dan dat.’

COPELANDIAANS

Ik probeer haar te overtuigen van mijn kant van het verhaal.

Dat ik geraakt ben door haar muziek, dat ik graag wil weten wat de maker ervan drijft. Wat haar achtergrond

is – ‘ik ben geboren in Rusland, tegenwoordig pendel ik heen en weer tussen Estland en London’ – en, om bij het begin te beginnen, want ook dat is onbekend, waar ze precies vandaan komt en opgroeide. Ze pareert die laatste vraag op z’n copelandiaans. ‘Ik vraag me af in hoeverre je echt iets over een persoon te weten kan komen via een interviewformat. Ik weet niet in hoeverre dat soort zaken relevant zijn in relatie tot het uitbrengen van mijn album. Bovendien: dat verhaal is helemaal niet interessant. Ik ben niet opgevoed met overdreven veel muziek om mij heen. Het is nooit mijn droom geweest om muzikant te worden, het is toevallig zo gelopen. De eerste band waarin ik speelde was Hype Williams.’

Ze is klein van stuk, haar haren peroxideblond geverfd en kort geknipt (en nee inderdaad, ze lijkt momenteel in niks op de vrouw die staat afgebeeld op de enige zwart-wit persfoto die er van haar bestaat). In een café aan het Singel bestellen we bier. Ze antwoord ontwijkend maar vurig op mijn vragen, zonder dat ze mij daarbij aankijkt. Het is geen gebrek aan respect, eerder de oprechte ongemakkelijkheid van een artiest die liever haar muziek laat spreken.

Over het proces van muziek maken doet ze allesbehalve gewichtig. ‘Je gebruikt de instrumenten die voorhanden zijn. Als er een keyboard beschikbaar is gebruik ik een keyboard en probeer ik dat zo goed mogelijk te doen.’ Dan lachend: ‘Je kan het echt snel onder de knie krijgen hoor, zolang je maar over je eigen onzekerheid heenstapt en je ego aan de kant zet. Probeer het gewoon, er komt altijd wel iets uit. Misschien is het niet meteen interessant, maar het is een kwestie van uitproberen. En nee, het is niet zo makkelijk als het klinkt, ik kan best een beetje spelen haha.’

Because I’m Worth It een album noemen vindt ze teveel eer. Ik herhaal zo vaak dat ik de plaat briljant vind dat het gênant wordt, maar ik weet me moeilijk raad met de onverschillige antwoorden van mijn gesprekspartner die ziet dat ik worstel met het interview. Dus lacht ze erbij als ze zegt: ‘Het is nét aan een album, er staan maar acht tracks op. Soms voelt het een beetje alsof ik ermee weg kom, snap je wat ik bedoel? Ook de term album is door de industrie bedacht. Mij maakt het niet zoveel uit of iets een album is of niet, maar met dat label wordt het verkocht.’

Om precies die reden startte Rush Hour een sublabel getiteld No ‘Label’. Copeland bracht er haar eerste solo EP uit. Ze kon toen nog niet weten dat No ‘Label’ uit zou groeien tot een van de meest gewaarde underground imprints van dit moment. ‘Dat label is er niet op uit om een hype te creëren, het gaat puur om de muziek. Om onbaatzuchtigheid. Tenminste, dat is het idee wat ervan krijg. Maar eigenlijk zou je het ze zelf moeten vragen.’

Zowaar sluipt er enige ontspanning in ons gesprek. Dat kan te maken hebben met onze nu bijna lege glazen, maar steeds vaker breekt er een glimlach door op het gezicht van Inga en dus dat van mij. ‘Sorry,’ zegt ze opeens verontschuldigend. ‘Ik wil je niet beledigen of zo, maar

69 COPELAND

‘Muziek is niet alleen een sonische ervaring, het heeft context nodig want daardoor krijgt het zijn waarde’ het is wat het is. Ik maak muziek wanneer ik kan en met wat ik kan, een groter plan zit er niet achter.’ Over de albumtitel die hint naar de ‘stupid’ reclamecampagne van cosmeticamerk L’Oreal wil ze nog wel iets kwijt.’ [Lacht hardop] ‘Dat is toch het meest achterlijke ooit? Wat betekent dat überhaupt? Dat is toch een grote grap?!

Waarom ben jij het waard? Waarom ben ik het waard?

Het is een compleet waardeloze slogan, en zo slecht dat het grappig wordt.’

Een van de boeiendste tracks op Because I’m Worth It is de samenwerking met Actress. De ongrijpbare Engelse producer maakte begin dit jaar bekend dat hij er wat betreft muziek maken mee ophoudt. ‘Advise To Young Girls’ is wellicht een van zijn laatste kunstjes. Een experimentele synthjam met een soort heipaal-beat, waarin Inga jonge meisjes adviseert om toch vooral uit het slaapkamerraam te klimmen als je ouders beneden in de keuken ruzie staan te maken.

[Lacht]: ‘Dat zijn niet hele radicale teksten hè?! Die samenwerking met Actress is toevalligerwijs ontstaan. We bleven elkaar tegen komen wanneer we onafhankelijk van elkaar op tournee waren. Hij is een fantastische producer en een echte muzikant.’ Een andere opvallende track is ‘Insult 2 Injury’. Een ijskoude, gortdroge kick contrasteert in alles

met de dromerige synths die het nummer body geven. De track is exemplarisch voor het werk van copeland: futuristische elektronica die je constant op het verkeerde been zet maar altijd snoeihard binnenkomt. ‘Hoe ik dat nummer heb gemaakt? Goh, geen idee meer eigenlijk.’ Zo verrassend als haar muziek is, zo voorspelbaar zijn na een half uur interview haar antwoorden. Waar ze wel enthousiast van wordt? ‘Het spelen van live-shows! That’s quite cool.

Vooral vanwege het feit dat je je muziek over een fatsoenlijk geluidssysteem af kan spelen. Maar wat me vooral boeit is de sociale functie van muziek, en die komt tot uiting in een club. Als je vraagt naar mijn invloeden, dan is die sociale functie er zeker een. De context is belangrijk voor mij.

Hoor je muziek in een club? Op de radio? Als je over straat loopt? Muziek is niet alleen een sonische ervaring, het heeft context nodig want daardoor krijgt het zijn waarde. Dat is iets wat ik in gedachte houd op het moment dat ik muziek maak. Optreden voelt daarom voor mij heel natuurlijk, omdat die specifieke ruimte op dat specifieke moment een verlengstuk is van mijn muziek. Dan wordt het interessant.’

Inga Copeland brengt Because I’m Worth It op 19 mei uit in eigen beheer. In Nederland komt is het ‘album’ onder anderen te koop bij Rush Hour. youtube.com/user/copeland657

70

FEATURE TEKST TOM VAN HAAREN BEELD ARCHIEF MILKSHAKE

Milkshake Festival ver weg van de grijze massa AIR en Paradiso hebben in de overvolle festivalkalender iets weten te realiseren wat weinigen gegeven is.

Een festival ontwikkelen dat uniek is in zijn soort en uitverkoopt zonder grote namen, met een totaal eigen bezoekersprofiel in de leeftijd van 18 tot 65 jaar, en dat als geen ander de oergedachte van house weet te vertalen middels een positieve, geëmancipeerde boodschap. Op zondag 20 juli vindt de derde editie van het festival plaats in het Westerpark in Amsterdam. Een ode aan de diversiteit waar gay, hetero en alles wat er tussen zit door elkaar lopen.

‘Het is zelden dat ik achteroverval, ook binnen mijn smaak feesten, dat ik denk: ‘‘Yes dit is het!’’, vertelt Marieke Samallo, geestelijk moeder van Milkshake festival. ‘Ik wil stomende feesten, waarbij je de seks bij wijzen van spreken ruikt en de mensen door de lucht ziet vliegen in combinatie met veel humor en feelgood vibes. Dat je niet weet waar je moet kijken of hoe je moet dansen. Dat je het maar als een gloed over je heen moet laten komen en je vervolgens ‘‘Can You Feel iT?’’ uit wilt schreeuwen. Dat gevoel! Dat van als je dan een keer ecstasy wilt gebruiken je het beter nu kan doen.’

WEG VAN DE GRIJZE MASSA

Sander de Graaf ziet dat er een grote aantrekkingskracht uitgaat van een festival dat één keer per jaar in het midden van de zomer plaatsvindt en waarbij het geen fuck uitmaakt wie je bent, wat je denkt of wat je seksuele voorkeur is. Samen met zijn tweelingbroer Maurice vormt hij het DJ-duo Doppelgang en is resident bij de clubavond Supertoys in AIR, dat tevens een stage host op het festival. Ondanks dat ze beiden een vriendin hebben zijn ze veel actief binnen de LGBTscene (Lesbian, Gay, Bi, Transgender), wat volgens hem komt door hun gender bender feel. Ze draaiden op zowel de vorige twee Milkshake-edities als de komende. De Graaf zag het tolerante gedachtegoed vooral heel sterk terugkomen op de tweede editie. ‘Het eerste jaar in 2012 voelde je binnen de gay-community iedereen denken “hèhè eindelijk”, met mensen die van heinde en ver kwamen om dit samen te vieren. Bij de tweede editie was het enthousiasme heel erg overgeslagen op de niet-gays die zich geroepen voelden om dit tolerante gedachtegoed te uiten.’

‘Het valt mij elke keer op wat voor vrolijk en vrij gevoel er heerst’ zegt Maz Weston, programmeur van Paradiso en Milkshake. Ze is tevens pionier wat betreft het organiseren van één van de allereerste housefeesten in Nederland: de Soho Connection. ‘Het is een festival waar mensen heen gaan om elkaar te ontmoeten, waarbij men rondloopt in de meest fantastische kostuums. Ik ervaar veel grote EDMfestivals vaak als één pot nat voor een grijze massa die he-

lemaal geen individualiteit uitstraalt. Dat is het verschil met het merendeel van de feesten in de gayscene waar men die individualiteit juist wil uiten. En die kleurrijke diversiteit geeft enorm veel energie.’

Met Down The Drain is internationaal topfotograaf Erwin Olaf in 2014 terug met één van de zes hoofdpodia. Tijdens de eerste editie van Milkshake in 2012 hoste hij een stage met The Black Pool Party. Ook was hij de eerste editie verantwoordelijk voor het artwork van het festival. Vorig jaar pakte hij het wat bescheidener aan met een ballengooikraampje. Olaf is geen onbekende in het nachtleven. In het verleden organiseerde hij onder meer samen met Joost van Bellen de Les Fucque les Balles-feesten in Paradiso alwaar hij ook in 2011 The Black Tea Party organiseerde na zijn pleidooi in Zomergasten tegen de hernieuwde intolerantie en het homogeweld op straat. ‘Voor mij gaat het altijd om een zo divers en gemêleerd publiek op de dansvloer te krijgen. Daarmee bedoel ik niet alleen een seksuele melange, maar ook dik, dun, klein, groot, mooi, lelijk en alle kleuren van de regenboog. Het gaat erom dat je jezelf uniek voelt, de ster van de avond. Niet op de manier van kijk mij nou eens even geweldig zijn, maar meer dat je jezelf op je gemak voelt. Een klein gebrek geen bezwaar zal ik maar zeggen. Iedereen die zichzelf misschien anders of lelijk voelt moet zich in een weldadig bad voelen. Voor mij is een feest het meest geslaagd als iedereen dan met elkaar staat te lullen of al dansend door het plafond gaat.’

73 MILKSHAKE

Wanneer de dansvloer bomvol staat zonder dat er mensen omver worden gebeukt omdat er altijd respect is, dat zijn voor Olaf de beste feesten. ‘Dan hoop ik, zonder direct een boodschap uit te dragen, dat iedereen wat meer begrip voor elkaar krijgt. Dat als je doordeweeks op de fiets zit en je scheldkanonnades naar je hoofd krijgt van ‘ga eens aan de kant met je dikke reet’, dat je jezelf dan bedenkt; dat is eigenlijk ook een leuk wijf ook al heeft ze een beetje overgewicht, of met die gekke nicht heb ik toch ontzettend gelachen. Door diversiteit te vieren kun je op een optimistische manier laten zien dat de uitzondering heel leuk kan zijn op de regel.’

OP WELK FESTIVAL ZIE JE NOU TWEE JONGENS ZOENEN?

Marieke Samallo is oprichter van Milkshake festival. Zelf is ze al jarenlang actief in de dancescene. Tussen 2000 en ‘02 was ze creatief producent bij de Rotterdamse club Now&Wow van Ted Langenbach, de Rotterdammer die dit jaar voor de derde keer een stage host. Sinds de opening in 2010 is ze werkzaam bij AIR in Amsterdam. De club heeft tevens een evenementendivisie (AIR Events), dat in samenwerking met productiehuis The Good Guyz naast Milkshake medeverantwoordelijk is voor de festivals Amsterdam Open AIR (AOA), Buiten Westen, Valhalla en TikTak. Toen AIR in 2011 met AOA zijn eerste festival organiseerde en de ideeën voor de verschillende festivalconcepten voorbij kwamen, vond Samallo het vreemd dat er geen festival was die het liberated gevoel dat ze kende van het begin van haar vijftienjarige carrière in het nachtleven wist te vertalen. ‘Ik kon niet één festival opnoemen waar een hysterische travestiet rondloopt (die er niet aan het werk was) met ernaast twee jongens die zoenen. Het is niet zo dat het niet kan of dat ik andere festivals in een hokje wil plaatsen, maar ik mistte dat gevoel van doe lekker wat je wilt want alles is liefde.’

Maar bedenken welke boodschap het festival nu concreet moest uitdragen was wel een vraagstuk voor Samallo. Het werd uiteindelijk een vrolijk festival bedekt met een roze saus, want ze wilde een festival waar niet alleen haar LGBTvrienden maar ook vriendinnen en vriendje het leuk zouden hebben. De aanpak van Ted Langenbach bij Now&Wow was een belangrijke leidraad voor haar. ‘Hij gooide het nooit in een hokje. Het ging om gekke kunstzinnige dingen waarbij iedereen welkom was. Je zag daar de oude housers met een rond blauw brilletje losgaan naast een drag die haar ding deed.’

OVERSTAG

Al snel betrok ze toenmalig Paradiso-programmeur Peter van Vught (momenteel Club NYX) bij het uitwerken van het concept. Op kantoor had ze niemand op de hoogte gebracht van de vele brainstormsessies in de avonduren.

Toen het concept was uitgewerkt werd het voorgelegd bij de directie. Samallo: ‘Men vond het een leuk idee, maar ze vroegen zich wel af of er genoeg markt voor was. Want tijdens een avond als Can You Feel iT? is het volle bak in AIR

met 1200 man, bij Supertoys staat er 800 man. Het is echter niet zo dat je daarmee hele grote organisaties neerzet.

Ik heb toen echt lopen pushen dat we het perse moesten doen. Gelukkig gingen ze overstag om het project samen met Paradiso te initiëren.’

Sander Groet, de man achter AIR, vertelde ons recent dat er plannen zijn om in de toekomst Milkshake uit te zetten in verschillende landen. Samallo geeft aan dat deze plannen pas na het festival nader uitgewerkt gaan worden omdat de organisatie zijn handen vol heeft met het evenement.

‘Dan hoop ik, zonder direct een boodschap uit te dragen, dat iedereen wat meer begrip voor elkaar krijgt’ OVERLAPPEND PROGRAMMA

Waar Samallo de rol van PR- & Art Director vervult, is Weston verantwoordelijk voor de programmering. De indeling is volgens Weston dit jaar als volgt. Er is een Paradiso Pop Queer-stage met veel popbandjes met tussendoor DJ’s. Met Can You Feel iT? van Mayday wordt het oude iTgevoel uit de jaren negentig teruggebracht. De Nattepoezen Plek is een hiphop/ R&B-podium. De Supertoys-stage richt zich op electro-house met naast veel Amsterdamse DJ’s ook internationale hoogvliegers als Miss Kitten. Superbimbo by Now&Wow richt zich op de Rotterdamse club-DJ’s en dan is er het Down The Drain-podium van Erwin Olaf in het Transformatorhuis, dat ‘donker en ranzig’ moet worden met DJ’s als Bob Sinclair en Larry Tee. Opvallend is dat bijna de helft van de muzikale programmering uit vrouwelijke artiesten bestaat.

Weston: ‘Het festival is zeer gevarieerd met organisaties met ieder een heel eigen stijl. We proberen het niet te veel te categoriseren qua muziekstromingen maar meer op gevoel. Wel pogen we twee dezelfde soort artiesten niet op hetzelfde moment te laten optreden. Iedere stage heeft een eigen karakter en soort mensen dat het aantrekt. Daarmee is het echt een festival waarbij mensen zappen langs alle tenten. Het idee is dat het een sociaal feest is waarbij mensen veel rondlopen en elkaar ontmoeten.’

Het verschil met veel reguliere dancefestivals is volgens De Graaf van Doppelgang dat Milkshake draait om de hele dag keihard feesten. ‘Je hoeft daarvoor niet te zoeken over het terrein want het gaat overal vanaf het eerste moment los.

Dat komt natuurlijk omdat de mensen er echt zin in hebben, de aankleding en de performances er naar zijn. Verder zijn er een aantal te gekke DJ’s als Kim-Ann Foxman die laten zien dat er serieus geprogrammeerd wordt.’

76 MILKSHAKE

WAAR ZIJN DIE INTERNATIONALE KANONNEN?

Maar waarom zien we veel huidige internationale trends uit de LGBT-scene relatief weinig terug? De gayscene staat in de mode en in de kunst te boek als voorvechter van vernieuwing en avant-garde. Ook als je de geschiedenis van de clubcultuur induikt ontdek je dat het gros van de legendarische clubs voortkwam uit de gayscene. Ik vraag Weston waarom de sound van de beroemdste club van de huidige eeuw – Berghain/Panoramabar - er niet echt tussen staat. Of de momenteel baanbrekende Homopatik feesten in ://about blank in Berlijn? En uit een andere hoek, de hiphop-queer scene van Mykki Blanco, Zebra Kat, Frank Ocean of de seksueel ambivalente Kreayshawn?

Weston: ‘We boeken veel Nederlandse DJ’s en artiesten omdat er veel talent is in Nederland dat we in de spotlights willen zetten. Daarbij zijn veel grote buitenlandse artiesten qua budget lastig te boeken. Uit de hiphop queer-scene hebben we dit jaar wel de Britse rapper Q-Boy en op de Secret Stage zal een meer underground geluid uit Berlijn te horen zijn. Daarbij liggen onze prioriteiten anders dan festivals die puur gericht zijn op grote headliners omdat we in verhouding veel investeren in performances en aankleding.’

HET OOG WIL OOK WAT

Als Samallo met haar vrienden naar een feest gaat hebben ze nooit zo heel veel focus op welke DJ er op dat moment staat te draaien. ‘Natuurlijk heb ik wel mijn voorkeuren.

Maar voor mij is een feest pas echt te gek als er ook wat te zien is. Mij spreekt techno weer niet zo aan omdat dit voor mij een soort minimalistisch paardengegaloppeer is, waarbij iedereen in zijn eigen bubbel zit. Ik mis vaak het vertier en levend decor.’ Op de editie in 2013 had ze bijvoorbeeld 430 dansers geboekt.

Waarom zien we dat theatrale en kunstzinnige element niet meer zo dominant terug in de dancescene, zoals vroeger in de iT, RoXY en Now&Wow wel het geval was? Volgens Samallo werden feesten toen niet zo zeer gegeven door promotors maar veel meer door kunstenaars. Soms ziet ze het nog wel, zoals tijdens de voormalige BAF-feesten in Trouw. ‘Ik zag daar Monsieur Plastique op het podium staan kotsen. Het deed me denken aan een act van Frans Piek die zoiets deed met kattenvoer lang geleden tijdens SuperBimbo Complex in het Maastheater. Maar dit was anders, de bewegingen en de contouren van het licht waren zo de shit, dat je dacht ik vind het eigenlijk ranzig, maar ik ben zo geobsedeerd door het beeld. En dat is waar de kunst in zit, want je kan zoiets niet even snel bedenken. Ga er maar aanstaan. Er werd best hoge kwaliteit geleverd.’

Volgens Olaf is het niet vreemd dat kunstenaars het nachtleven niet meer zo nadrukkelijk als platform kiezen. Het grote wiel is volgens hem wel uitgevonden. ‘Misschien kunnen we straks vieren dat de triljoenste pil is geperst.

In 1987 was het iets compleet nieuws en iedereen dook erop. In Engeland had je bijvoorbeeld Leigh Bowery en Boy George. Het is nu wat algemener geworden en dan krijg je fenomenen als Sensation White. Dan is het avant-gardisti-

sche gevoel er wel helemaal af. Het was marginaal en verscholen, nu is het out in the open. De hele vrijetijdscultuur is veel geëmancipeerder geworden. Iedereen gaat uit en staat op Ibiza. Ik kan me voorstellen dat de jonge kunstenaar dan een ander platform kiest. En voor mij persoonlijk geldt dat ik inmiddels gewoon vroeg naar bed moet, haha.’

‘Ik ben natuurlijk niet in de iT/Roxy geweest en als ik de verhalen mag geloven kan het nooit meer zo booming worden als toen.’ Volgens De Graaf van Dopppelgang is het nachtleven van nu echter wel explosiever dan ooit. Door het grote aanbod ziet hij weer een reactie ontstaan vanuit de scene hier in Amsterdam, waarin enthousiast wordt geprobeerd om verschillende werelden bij elkaar te brengen. ‘Je ziet bij de nieuwe generatie dat er behoefte is om identiteit te behouden. Agencies met club kids of partyorganisaties verspreiden ieder op geheel eigen wijze hun verhaal, daardoor kan er veel naast elkaar bestaan in Amsterdam.’

AAPJESKIJKEND DAGJESVOLK

Met festivals als mainstream vrijetijdscultuur is er altijd het risico dat ook een festival als Milkshake gevuld wordt met mensen die een dagje aapjes komen kijken zoals bij de botenparade tijdens Gay Pride. Samallo is er huiverig voor dat Milkshake een hip en trendy feest wordt. Ze schrok toen ze het festival afgelopen jaar terug zag komen bij televisieprogramma Spuiten en Slikken tussen evenementen als De Zwarte Cross en Lowlands. Enerzijds vond ze het leuk dat het festival bij de programmamakers opviel, maar het moet volgens haar ook weer niet het nieuwe dingetje worden dat de gays denken ‘flikker op’. Volgens haar heb je dat niet echt in de hand omdat iedereen in principe welkom is.

Daarom denkt ze erover na om dit jaar een olijke darkroom te plaatsen en samenwerkingen met partijen uit bepaalde subculturen aan te gaan, waardoor het misschien meer in balans komt. Ze was afgelopen editie niet gecharmeerd van een groepje jongens die aan de deur nog wat tickets hadden gekocht. ‘Het waren vervelende ballen die aan het klieren waren. Ze waren mensen aan het uitlachen en nawijzen.

Misschien is dat een teken dat de drempel omhoog moet.’

Ze is blij dat Erwin Olaf er weer bij is met een stage omdat sommige mensen vonden dat het vorig jaar wel wat liefjes was, zeker nadat ze hadden gehoord wat er in zijn Black Pool Party-tent het jaar ervoor zo al gebeurde. Maar Olaf vertelde eerder dat hij het gemixt wil houden. Is hij niet bang een heteropubliek af te schrikken met zijn gewenste portie ranzigheid?

Olaf: ‘Ho ho, ik heb het over de hetero’s, die zijn hartstikke ranzig! Maar nee, ik ben net als Vrouwe Justitia erg blind ten aanzien van seksualiteit in het nachtleven. Het is ook niet zo zeer als seksueel bedoelt, het is meer het spelen met een thema. Als iemand zich helemaal opkalefatert, speelt hij of zij als het ware met gender en seksualiteit. Als een meisje er dan heel sexy uitziet wil dat niet zeggen dat ze helemaal platgeneukt wil worden. De vette knipoog, daar gaat het om.’

79 MILKSHAKE

SNELTEST LOKET

Een festival als Milkshake draagt ook een serieuze boodschap over tolerantie met zich mee. Niet voor niets werd de organisatie vorig jaar overspoelt met aanvragen van emancipatiestichtingen. Samallo: ‘Tot drie keer toe kregen we zelfs de vraag of we HIV-sneltests op een festival wilden zetten. Sorry!!? Kijk ik snap wel waarom men dit verzoek indient. Maar ik wil op het festival de diversiteit vieren. Want door de gays draag ik deze schoenen en doe ik mijn haar zo. Op het moment dat ik er een educatieve homobeurs van ga maken is het geen Milkshake meer.’

Het publiek wil volgens haar maar één ding en dat is vertier. Alles wat qua goede doelen gebeurt moet een grappig element hebben en er mooi uitzien, anders heeft het geen effect. Momenteel is ze aan het brainstormen met Pride Fonds dat werkt aan projecten met Amnesty International en COC. Als voorbeeld noemt ze een goed doel dat ze vorig jaar koppelde aan theatermaker Art-Jan de Vries. Alle genodigden met een guestticket moesten bij de ingang vijf euro betalen. ‘Hij heeft met dat geld een theatershow gemaakt over eenzame mensen. Dat stond in theater Bellevue en draaide om het werven van buddy’s. Dat vind ik een te gek lokaal goed doel in de vorm van een kunstdiscipline, een sector die het al moeilijk genoeg heeft.’

TOLERANTER KLIMAAT

Mede door een festival als Milkshake denkt Olaf dat er weer een beter klimaat is in de stad. Hij ziet dat het festival beter bezocht is dan ooit voor mogelijk gehouden. Het heeft volgens hem een sterke uitstraling als op zo’n dag een kleine twintigduizend bezoekers door de stad zwerven. Daarnaast vindt hij dat de Amsterdamse politiek de laatste paar jaar erg alert is ten aanzien van discriminatie in het algemeen, maar ook zeker ten aanzien van afwijkende seksuele voorkeur.

Olaf: ‘Ik voel me weer wat meer thuis in de stad. Ik hoor dat ook van jongeren. Die hebben weer wat meer haar op hun tanden gekregen. Want het is natuurlijk niet zo dat alleen de mensen die een probleem hebben met homo’s een lesje moet worden geleerd. Iedereen moet altijd zijn eigen positie in het leven veroveren. Je komt niet in een gespreid bedje terecht. Er was een soort gevoel dat na het homohuwelijk alles geregeld was, en toen bleek dat je opeens niet hand in hand met je vriend of man over straat kon lopen.’

Hij denkt dat het de beste manier is om op een vredevolle manier terug te vechten, de straat te heroveren en de mentaliteit te beïnvloeden. Toch is dat niet zijn belangrijkste motivatie om mee te doen aan Milkshake. Olaf: ‘Ik geef zo’n feestje vooral voor mijzelf. Het gaf me een enorme kick toen ik eindelijk op mijn feest een schuimmachine kon neerzetten. In Paradiso kon dat nooit en toen had ik er ineens twee!

Binnen no-time stond de hele klerezooi onder twee meter hoog schuim. Haha, ik heb wat travestieten en leernichten zien weghollen omdat hun outfit naar de klote ging!’ milkshakefestival.nl

80

FEATURE TEKST GUUZ HOOGAERTS BEELD ARCHIEF BAREND TOET, ARCHIEF MOJO CONCERTS

De moeder aller festivals Een duik in de geschiedenis van het Nederlandse festival

Lowlands is het beste festival van Nederland. Dat is geen mening, dat is een feit. Het festival dat méér is dan een festival, heeft een aantal ‘moeders’ gehad.

Met exotische namen als Casa Nova en Pandora. Een duik in de geschiedenis, met drugs, drank en dansjes.

En gigantische tekorten.

Tijdens de nacht van 24 op 25 november 1967 zullen er geweldige dingen gaan gebeuren in de Margriethal van de Kon. Ned. Jaarbeurs te Utrecht (Croeselaan). Deze gebeurtenis zal onder de naam Flight to Lowlands Paradise geschiedenis maken in de Nederlandse popwereld. Deze Flight zal een baanbreker zijn voor toekomstige soortgelijke activiteiten overal in Nederland.’

De tekst op de poster laat er geen twijfel over bestaan: het aanstaande festival kan niet anders dan legendarisch worden. Het is niet het eerste indoorfestival van Nederland.

De eerste editie verkoopt niet uit, er treden nauwelijks buitenlandse bands op en volgens de recensies is een volksdansgroep het hoogtepunt. Toch is de tekst op de poster profetisch. Flight to Lowlands Paradise (FtLP) is de moeder van alle popfestivals in Nederland.

Of nee, de moeder van alle popfestivals in Nederland die méér willen zijn dan de optelsom podium+bandjes+bierpomp.

Want op FtLP staan dichters, dansgroepen en een draaiorgel, naast beatbands als Outsiders, Les Baroques en Ro-d-ys.

KRALINGEN / HOLLAND POP FESTIVAL 1970 © BAREND TOET

KRALINGEN / HOLLAND POP FESTIVAL 1970 © BAREND TOET

‘Popfestivals zijn in de late jaren zestig in Nederland iets bijzonders, net als popconcerten’ LÉON RAMAKERS, BERRY VISSER (RECHTS), CIRCA 1972

83 DE MOEDER ALLER FESTIVALS

Uit het verslag in dagblad Het Vrije Volk: ‘Alle geweldige mensen hadden hun meest uitstekende kledij uit grootmoeders kast gehaald en waren per fiets (soms met de trein of de bus) naar de Margriethal in Utrecht gekomen. Op drie podia ging het er meteen goed op. Drie oorverdovende beatorkesten boden tegen elkaar op in volume.’ Pas toen er volgens de krant genoeg wierook was ontstoken, was het moment rijp voor iets onverwachts. Volksdansgroep ‘De Skotsers’ uit het Gelderse Laren. Hun ‘dansjes van tien generaties geleden’ sloten toen pas aan ‘bij die ontspannen gemoedsgesteldheid’ van de circa 8000 bezoekers.

Onthoudt dat aantal even.

De verwachte overlast van ‘verdovende middelen’ bleef uit.

‘Het gebodene maakt drugs volledig overbodig’, had de organisatie, die ondanks hun anarchistische inslag toch een subsidie had losgepeuterd bij de gemeente, al laten weten.

Alleen een beeldhouwer uit Amsterdam werd gearresteerd omdat hij een ‘verboden striptease uitvoerde op een der podia en vervolgens beschilderd en wel een rondedans uitvoerde in de hal.’ Verder werd een bezoeker vanwege een hartaanval overgebracht naar het ziekenhuis.

FtLP is geïnspireerd op popfestivals in Amerika (Newport, Monterey) en Engeland. Flight-organisator en kunstschilder Bunk Bessels was in 1967 op de ‘14 Hour Technicolor Dream of Love’ in Londen geweest. Er werd daar met meelzakken gegooid, papiersnippers dwarrelden uit het plafond en ook stimulerende dansjes van halfnaakte hippiemeisjes hadden indruk gemaakt. Dat moest ook naar Utrecht komen. In 1968 volgt nog een editie, met meer bezoekers maar ook met zoveel financiële problemen dat een vervolg er niet meer in zit.

PINKNIK

In Lochem wordt in 1968 het eerste Nederlandse buitenfestival ‘Pilgrimage’ georganiseerd. Een jaar later zet Jan Smeets met een paar vrienden in het Zuid-Limburgse Gulpen tijdens Pinksteren het popfestival ‘Pinknik’ neer. Dan is ook ene Albert James (‘Berry’) Visser in Delft bezig met de voorbereidingen van het grootste buitenfestival wat Nederland tot dan toe heeft meegemaakt: Holland Pop. Popfestivals zijn in de late jaren zestig in Nederland iets bijzonders, net als popconcerten. Clubzalen als Paradiso en Effenaar waren er nauwelijks, een band van enig formaat heeft in Nederland maar een paar plekken om te kunnen spelen: de Rotterdamse Doelen, het Concertgebouw en het Scheveningse Circustheater.

Berry, die eerder vooral cabaret en singer-songwriters neerzet in een Delftse studentenkroeg, doet in korte tijd ervaring op als concertorganisator. En komt zo in 1969 in contact met de organisator van een groot festival in het Engelse Bath. Visser spreekt af dat hij vrijwel alle Amerikaanse bands die in Bath spelen, ook naar Nederland zal halen. Een geschikt terrein vinden is echter niet zo eenvoudig. Pas als parttime jeugdwerker en vertegenwoor-

diger Georges Knap zich in Delft meldt, komt er schot in.

Het duo is min of meer tot elkaar veroordeeld: Knap wil in zijn Rotterdamse wijk een festivalletje organiseren en hoort tot zijn verbazing tijdens een persconferentie dat de gemeente dat een prima idee vindt. Sterker, het zou hét festival worden waarmee de stad 25 jaar na de oorlog de bevrijding viert.

Knap regelt sponsoring en een terrein in het Kralingse Bos. Zo wordt in vier maanden tijd (!) het driedaagse Holland Pop festival uit de grond gestampt. Santana, Jefferson Airplane, The Byrds, Pink Floyd; de affiche doet iedere fan van sixtiesrock watertanden. Er worden vele tienduizenden fans verwacht. Het worden er in juni 1970 uiteindelijk tachtig- tot honderdduizend. Meer dan de helft daarvan heeft niet betaald voor zijn kaartje, maar wordt binnengelaten door de stewards die de tekst op hun T-shirts, ‘We help you’, iets te letterlijk nemen.

Hoewel er weinig aandacht voor is in de pers, probeert Berry er in de aankleding wat anders van te maken dan andere festivals in die tijd. Het festivalterrein ligt aan een meertje, daarop laat hij nauwelijks geklede meisjes in grote plastic ballen ronddobberen. En er zijn DJ’s, waaronder Radio Veronica-medewerker Lex Harding, die ’s nachts zo hard draait dat van slapen geen sprake kan zijn.

Er lopen agenten rond, maar drugsgebruik wordt getolereerd dankzij een voor die tijd unieke afspraak tussen politie en festivalorganisatie. ‘Het leek wel alsof er boven het festivalterrein permanent een enorme hashwolk hing’, schrijft Peter Sijnke in het terugblikboek ‘Holland Popfestival 1970’.

Sijnke herinnert zich zijn LSD-trip nog levendig: ‘Ik zag het grote podium voor mijn ogen instorten, mijn handen werden groen en verschrompelden, en de mensen om mij heen kregen vervormde gezichten. Het leken net personages van de schilderijen van Jeroen Bosch. Ik liep raaskallend over het terrein en werd later opgevangen en kreeg wat water te drinken. Ik geloof dat die trip acht à negen uur heeft geduurd.’

Het meest tot de verbeelding spreken optredens van The Byrds (in de regen), Mungo Jerry (in de zon) en Pink Floyd, bij het opkomen van de zon. Financieel is het festival een debacle. De parallellen met het Woodstock-festival zijn frappant: ook daar kwam pas laat een terrein vrij, ook daar viel een hoop regen, ook daar kwamen veel mensen gratis binnen en ging de organisator failliet. Bij Holland Pop blijkt, als alle rook is opgetrokken, een tekort van ruim acht ton.

Onthoudt ook dat aantal.

Visser laat zich ondanks dat faillissement niet uit het veld slaan en gaat door met organiseren van popconcerten. Hij krijgt hulp van Léon Ramakers, een gesjeesde student aan de Delftse Technische Universiteit die zich opwerkt van chauffeur tot rechterhand van Berry.

84 DE MOEDER ALLER FESTIVALS

Ramakers houdt Mojo Concerts bijna een jaar alleen draaiende als Berry zich op de organisatie van Casa Nova 1979 stort. Een tiendaagse lifestyle-beurs voor jongeren, de eerste van een hopelijk lange reeks die een vaste bron van inkomen moet worden voor Mojo. Concerten organiseren is leuk, maar ook zeer risicovol. Winst kan alleen maar gehaald worden uit kaartverkoop, schat je de populariteit van een artiest verkeerd in, dan ga je het schip in.

Casa Nova vindt plaats in Ahoy Rotterdam, en kent een zeer uitgebreid programma. Naast muziek (van onder meer The Commodores, Randy Newman, Cheap Trick, FischerZ) zijn er dichters, cabaretiers, circusacts, lezingen (door consumentenrechtenvoorman en latere presidentskandidaat Ralph Nader en kernenergie-expert Dan Ford), er zijn demonstraties van computers als de Apple II en Viewdata (‘simpel gezegd de tv aan de telefoon’). Er is een classic cars show, er wordt een complete Parijse nachtclub overgevlogen , de film ‘Hair’ gaat in première en er is een modeshow met aansluitend ‘The Great American Disco Disaster’.

DJ van dienst op zowel de modeshow als de wat aangekondigd wordt als de grootste indoor-disco van Europa, is Eddy de Clercq. De geboren Belg kan zich, mede dankzij zijn fenomenale archief, de beurs makkelijk terughalen in zijn geheugen. ‘Er liepen topmodellen mee in die modeshow, waaronder Jerry Hall, toen net de vriendin van Mick Jagger, en de Nederlandse Apollonia van Ravenstein. De catwalk stond in de grote zaal van Ahoy, die was echter zo lang dat de meiden veel langer onderweg waren dan gedacht. Er stonden ook bodybuilders in hele kleine slipjes op de catwalk. Ik draaide dubreggae en instrumentale dub-disco, met veel geluidseffecten. Ik dacht dat ik een half uurtje moest draaien, dat werd bijna anderhalf uur. Ik heb mijn platen een paar keer moet herschikken om de tijd vol te krijgen, want er mocht geen stilte vallen.’ Voor de aankleding waren kosten noch moeite gespaard. Net opgerichte bedrijven als Ampco en Flashlight hadden het neusje van de zalm aan geluid en licht neergezet.

kopje onder is gegaan. Een paar maanden na het faillissement wordt de naam door Berry en Leon teruggekocht.

Het Engelse Futurama-festival in het Noord-Engelse Leeds, waar in 1979 en 1980 onder meer Cabaret Voltaire, Joy Division, Echo & the Bunnymen en andere bands uit de voorhoede van de new wave spelen, is de blauwdruk voor Pandora’s Music Box. Léon Ramakers pleit blijkens vergadernotulen voor een ‘totaalfestival’ waar ook ruimte is voor kunst en theater.

Voor de programmering worden programmeurs van diverse clubzalen in Nederland, zoals de Effenaar en Tivoli, ingeschakeld. Berry Visser en zijn kompaan, modern componist Michel Waisvisz tekenen voor ‘de verschijnselen.’

Wat dat zijn, blijkt pas op de eerste editie van Pandora’s Music Box, in september 1983. Bij binnenkomst stuit de bezoeker op een begraafplaats waar, blijkens de namen op de witte kruisen, de lichamen liggen van president John F. Kennedy, zangeres Janis Joplin en komiek Lenny Bruce. Er loopt een rouwstoet door het gebouw, Japanse toeristen en taartendragers. Er is er de organisatie veel aan gelegen om ervoor te zorgen dat Pandora zo veel mogelijk afwijkt van een ‘normaal’ festival. In het blokkenschema staan vooruitstrevende bands als Clock DVA, SPK, Die Haut en, als grootste naam, Siouxsie & the Banshees met op gitaar Cure-voorman Robert Smith.

Pandora houdt het drie edities vol. De eerste editie is met bijna 8000 bezoekers op het nippertje uitverkocht, de daarop volgende afleveringen verkopen razendsnel uit. De laatste editie, in 1985, is de meest legendarische. Berry en Michel gaan helemaal los: er loopt een kudde schapen door het publiek en zwervers die uit blikjes kattenvoer eten, de security is gekleed als obers en serveersters en een mooi meisje serveert limonade uit een enorm aquarium, waar ze tot haar heupen in staat. Optredens worden aangekondigd alsof het vertrekkende treinen zijn.

Disco is dan nog een betrekkelijk nieuw fenomeen in Nederland, wat onder meer blijkt uit het onbegrip van aanwezige recensenten. ‘Veel erger was de op walgelijke discomuziek doordreunende modeshow van Viva’, schrijft jazz-criticus Ruud Kuyper in het Algemeen Dagblad. Collega Han van der Leur van Het Vrije Volk concludeert: ‘ The Great American Disco Disaster maakte verder duidelijk wat disco is. Plezier voor twee, of voor tweeduizend, maar wel van een grenze-, bodem- en troosteloze leegheid.’ De Clercq: ‘Dat zegt alles over de calvinistische mentaliteit in Nederland toentertijd. Een jongerenbeurs die wordt verslagen door twee bejaarden.’

De Clercq mag in een van de zalen zijn dan fameuze Pepclub op lokatie neerzetten, inclusief burleske aankleding.

Daar komen ook artiesten als Nick Cave, The Cult en The Butthole Surfers een kijkje nemen. De laatste band is de sensatie van het festival. Een losgeslagen Amerikaanse gitaarband met een compleet van de pot gerukte zanger, die wasknijpers in zijn haar heeft en spuugt, boert en kotst in plaats van zingt. Alsof een vulkaan uitbarstte, zo omschrijft een bezoeker de drie kwartier durende waanzin.Pandora 1985 is een succes, maar in een gebouw met een beperkte capaciteit (maximaal 3000 bezoekers per avond) een dure grap. Een paar weken na de laatste editie wordt met een maf persbericht het einde van het festival aangekondigd.

De Clercq is ook present op Pandora’s Music Box, een tweedaags ‘totaalfestival’ in De Doelen in Rotterdam, opnieuw uit de koker van Mojo. De eerste keer dat het Delftse bedrijf zich weer aan de organisatie van een festival waagt nadat het vanwege de grote verliezen van Casa Nova 1979

Een paar jaar later, in 1991, wordt de geest van Pandora voor één keer tot leven gewekt middels Ein Abend in Wien, opnieuw in De Doelen. De festivalnaam komt, net als Holland Pop en Pandora’s Music Box, uit de koker van Berry Visser, die opnieuw verantwoordelijk is voor ‘de verschijnselen’.

86 DE MOEDER ALLER FESTIVALS

EIN ABEND IN WIEN, 1991 © ARCHIEF MOJO CONCERTS

Dit keer ziekenhuisbroeders, walsende paren, een heuse Duitse Bierstube inclusief serveersters in Dirndl-jurkjes en kinderwagens vol slachtafval. Security gaat gekleed als ziekenhuispersoneel.

‘Thank you! You’re a wonderful audience! No really!’ in de microfoon brult, gaat Cobain de geluidsinstallatie te lijf. Als die om dreigt te vallen, grijpen de ‘ziekenhuisbroeders’ in.

Schade: bijna 1500 gulden. Gage van de band: 750 gulden.

In de recensies gaat het later over Smashing Pumpkins, rapper Paris en gitaarband Magnapop, maar het dan nog volslagen onbekende trio Nirvana maakt achteraf gezien het meeste indruk. Vanwege de liedjes van het dan nog niet verschenen album Nevermind, maar vooral vanwege het podiumgedrag van zanger/gitarist Kurt Cobain. De band heeft al stevig ingedronken als ze rond half twaalf ’s avonds het podium op mogen. Hoewel het vertoonde spel geen bezopen indruk maakt, krijgt Cobain het tegen het einde van show op zijn heupen: hij gooit zijn gitaar in het drumstel, springt er bovenop en probeert de losse onderdelen te slopen. Terwijl drummer Dave Grohl als een idioot

Maar Mojo’s Leon Ramakers droomt van een buitenfestival. Er wordt met argusogen gekeken naar het alsmaar groter groeiende Pukkelpop festival in België. Kan zoiets ook in Nederland? Als een geschikt terrein wordt gevonden in de Flevopolder, blijkt dat in 1993 te kunnen. Er is aandacht geschonken aan de aankleding, er is meer dan alleen muziek.

En er is een camping. Berry Visser bedenkt de naam van het nieuwe festival: A Campingflight to Lowlands Paradise.

De eerste editie trekt achtduizend bezoekers. En heeft een tekort van achthonderdduizend gulden. Maar waar alle ‘moeders’ vervolgens het loodje legden, houdt Mojo nu vertrouwen. En dat al meer dan twintig jaar.

88

FEATURE TEKST TOM VAN HAAREN BEELD SVEN FRANZEN, 310K

BEN IK EEN ROESKNOEIER? Je leest nu de Festival Special van DJBroadcast, een magazine vol met festivals die voor het grootste deel geĂŤnt zijn op elektronische muziek. Maar er is natuurlijk een woord dat geen van die organisaties in hun mond neemt als ze hun fantastische line-ups, totaalbeleving, intimiteit en kunstzinnigheid belichten. Maar jij en ik weten, dat als wij straks op een grasweide staan voor een podium, met een paar Dixies en een hekwerk eromheen, dat pak hem beet 80 procent van onze metgezellen met uitpuilende doppen staat. En iedereen die weleens een pil heeft genomen, weet dat deze geestelijke staat, in zekere zin, toch de overhand krijgt op de beleving.

89 TITEL

Dat aan drugs gevaren kleven hoeven we niet uit te leggen.

Toch denk ik als schrijver van dit artikel dat een pilletje hier en een snuifje daar weinig kwaad kan. De risico’s van dien horen bij het spel, net als een surfer die op een metershoge golf staat of een skiër die van een berg af raast. Maar een tijdje terug kreeg ik voor de derde keer in mijn leven (28 jaar inmiddels) te maken met iemand die ‘mijns inziens’ zijn drugsgebruik niet onder controle had en dreigde af te glijden. Na eerst coke en GHB was nu ketamine de boosdoener. De drug werd door hem dagelijks gebruikt.

Voor het artikel – met de insteek hoe om te gaan met roesknoeiers? – ging ik onder meer langs bij dokter Ton Nabben, die voor het Bonger Instituut al jarenlang de hoofdstedelijke uitgaans- en drugsscene bestudeert middels het Antenne-onderzoek. In het verleden heb ik Nabben al vaker geïnterviewd en ontmoet, en als ik hem in een ongedwongen sfeer nog een keer de aanleiding van het artikel uitleg, zegt hij: ‘Als dit de derde keer is dat dit je overkomt, moet je misschien ook wel bij jezelf te rade gaan waarom dit in jouw omgeving gebeurt?’

PARTYDRUGS VOOR DE SUCCESVOLLE

Het is een vraag die ik mijzelf natuurlijk stel. Want ja, ik gebruik weleens drugs op feesten. Toch zie ik mijn gedrag als relatief sober en verantwoord. Sinds mijn zestiende ga ik op stap in de hoofdstedelijke clubscene, en sindsdien neem ik weleens een pil of andere substantie. Ik stelde mij

de voorbije weken natuurlijk wel de vraag of ik dit nou zo en plein public moet verkondigen. Als ik straks wijs en verstandig wordt en bij een bank of bij de overheid ga solliciteren, krijg ik misschien wel de stempel ‘probleemgeval’.

Maar ik word nogal moe van artikelen in kranten met schreeuwerige titels als ‘Jeugd Feest Toekomst Kapot.’ Wat nou kapot? Als ik mijn Facebook-vriendenlijst erbij pak weet ik dat het merendeel weleens een spulletje heeft gepakt dat door oom agent verboden is. Ik wil niet al te veel pochen met mijn sociale leven, maar het zit vol met hoogopgeleide jonge professionals die lekker aan de weg timmeren. Mijn eerdere interview met Nabben had dan ook de titel ‘XTC is de meest sociale drugs van de twintigste eeuw’. Veel mensen die deze liefdespil hebben genomen, waarbij de horizon voor enkele uren van een roze gloed werd voorzien, weten dat als je dit eens in de zoveel tijd toedient, dit waardevolle herinneringen achterlaat waar je met een glimlach aan terugdenkt.

In dat eerdere interview vertelde Nabben mij dat je de roeskunstenaar of roesknoeier hebt. ‘Allebei vertegenwoordigen ze het aspect van het dionysische; de niet rationele, feestende, verspillende, grensoverschrijdende krachten.

Maar ook in het dionysische heb je als roeskunstenaar wel de apollinische krachten nodig: beheersing, kennis, maat houden. Roeskunstenaars durven risico’s te nemen maar weten wel waar ze mee bezig zijn. De kans dat het misgaat is geminimaliseerd.’

91 BEN IK EEN ROESKNOEIER?

Als je iemands gedrag definieert als roesknoeier en het wilt veranderen, in hoeverre moet je dan niet eerst onderzoeken welke dynamiek er zich voltrekt rond je eigen persoon?

De grootste crackhead zal immers ook een tijd hebben gekend waar hij bij het zien van een doorgeleefde junk dacht: ‘Hoe heb je het zover kunnen laten komen?’ Dus, wanneer schuurt mijn eigen partydrugsgebruik en dat van mijn omgeving tegen het problematische?

NORMALISERING VAN INVLOED OP DROP-OUTS?

Charles Dorpmans werkt al sinds 1988 bij het Brabantse verslavingszorgcentrum Novadic-Kentron. Hij ziet dat verbieden en straffen van drugsgebruik niet werkt. Toch vraagt hij zich af of we zo blij moeten zijn met de normalisering van partydrugs. Hij leest in het laatste onderzoek van het Trimbos Instituut dat zo’n 60 procent van de respondenten drugs gebruikt. Een gigantisch hoog cijfer volgens hem.

Dorpmans: ‘Nou accepteren wij het als een fenomeen en gaan we ervan uit dat iedereen daar op zijn eigen manier goed mee omgaat. Maar er blijven wel altijd mensen over die dat niet doen. En de vraag is in hoeverre je een inschatting kan maken op basis van wat we nu weten. Wie komen er straks bij ons de kliniek binnenwandelen?’

minder schadelijk is?’ Want waarom zijn alcohol en tabak niet strafbaar als ze zo gevaarlijk zijn en blijft XTC of LSD verboden als daar relatief weinig nadelen aan kleven?’

Ook de centrale verslavingszorgcijfers uit 2011 vertellen een dergelijk verhaal. Deze cijfers van mensen die zich aanmelden bij de verslavingszorg zijn gespecificeerd op 100.000 inwoners. Geregistreerd is met welk middel primair een probleem is. Hieruit valt op te maken dat op de honderdduizend Nederlanders één persoon primair een probleem heeft met XTC. Bij alcohol (265), opiaten (90), cannabis (80), cocaïne (76) en amfetamine (12) zijn de problemen significant hoger.

‘WAAROM IS EEN MIDDEL STRAFBAAR TERWIJL HET MINDER SCHADELIJK IS?’

Suzanne Ronde is neuropsycholoog en onderzoeker bij verslavingskliniek SolutionS. Ook zij maakt zich zorgen om de normalisering. ‘Een jong brein regelmatig blootstellen aan heftige toxische middelen is op zichzelf al onverstandig gedrag. Maar wanneer je als jongere het algemeen maatschappelijk beeld hebt dat het heel normaal is dat je drugs gebruikt tijdens het uitgaan, dan wordt het geen uitzondering maar eerder een regel. De beschikbaarheid en sociale acceptatie spelen een belangrijke rol. Je raakt bijvoorbeeld makkelijker aan de drank dan aan de heroïne.

En of je kwetsbaarder bent voor het ontwikkelen van een verslaving weet je niet altijd van tevoren.’

Het intrinsieke effect van een middel bepaalt voor een deel welke problemen er uit voortkomen stelt Nabben: ‘Cocaïne is geestelijk veel verslavender. Leg een lijntje en een pil neer en laat iemand kiezen die beide middelen kent. De meesten zullen voor cocaïne kiezen omdat deze persoon weet dat de impact daarvan minder groot is. Met XTC ben je wel even zoet. Maar die ene lijn is vaak niet genoeg. Dus door dat repeterende zit je met coke in een ander patroon.

Van LSD weten we dat het heftig is en dat je er zelfs van uit het raam kan springen. Aan de andere kant staan hallucinerende middelen er om bekend dat ze niet geestelijk of lichamelijk verslavend zijn.’

Dr. Nabben laat mij een tabel zien. ‘Jouw hypothese is dat als er een grotere groep gebruikers is, er ook een grotere groep is die in de problemen komt? Dat klopt. Bij het ene middel is dat alleen wel sterker dan het ander.’ Hij toont mij de Rangschikking van Drugs door David Nutt uit 2009.

Het onderzoek rangschikt (aan de hand van tal van criteria zoals acute- en chronische toxiciteit, kosten gezondheidszorg, verkeers- en vermogensdelicten) welke drugs het meest schadelijk zijn en welke het minst. Crack scoort in de lijst het hoogst, gevolgd door heroïne. Nabben: ‘Omdat ze desastreus verslavend zijn waardoor je je hebben en houwen kwijt raakt, terechtkomt bij de hulpverlener en het de maatschappij veel geld kost.’

De normalisering van partydrugs is volgens Nabben dan ook vooral van toepassing op XTC onder jongeren en jongvolwassenen. Hij ziet dat je over XTC vrij openlijk kan spreken tegen je vrienden, bij coke ligt dat nog moeilijker.

‘We gooien het op een hoop maar het imago is heel verschillend. Dat zijn hele subtiele nuanceverschillen. Mensen weten dondersgoed wat de gemene deler is. Je zegt niet zo snel dat je doordeweeks coke gebruikt, terwijl in het weekend een pilletje oké is.’

ZUIPEN, SLIKKEN OF PRIKKEN?

Maar verder in de rangschikking van Nutt volgen op nummer drie tabak en op vier alcohol, nog voor middelen als coke, amfetamine, GHB en XTC. Nabben: ‘Bij tabak is de acute toxiciteit laag want je merkt er weinig van. Maar als je veertig jaar rookt krijg je longkanker. De vraag die wij ons stellen is: ‘Waarom is een middel strafbaar terwijl het

GENOTCENTRUM

95% van ons gedrag is onbewust zeggen wetenschappers.

Om het gedrag van onszelf en onze omgeving te begrijpen duiken we daarom diep het brein in tegen de hersenschors aan, daar waar de kern wordt gevormd van wat het ‘belonings-’ en ‘genotscentrum’ wordt genoemd.

‘Laat een hongerige een boterham zien en het beloningscentrum wordt actief,’ vertelt Suzanne Ronde. ‘Zou je met een fMRI-scanner (speciale MRI-techniek) op dat moment naar de hersenen kijken dan zal het gebied dat we de nucleus

92 BEN IK EEN ROESKNOEIER?

noemen hevig opgloeien: ‘Lekker, eten’, denkt de hongerige, die de actie ervaart als een gevoel van groot welbehagen.

En meteen daar achteraan: ‘Dit gaan we vaker doen’. Een orgasme geeft hetzelfde effect, of water voor de dorstige.

Een nuttig mechanisme voor de instandhouding van het individu en van de soort. Maar wat een orgasme en een slok water kunnen, dat kunnen heroïne, cocaïne, drank of nicotine veel beter. Die geven het beloningscentrum een klap waar niet tegenop te vrijen of eten valt. En dat heeft grotendeels te maken met een stofje dat dopamine heet.’

Weinig dopamine in het genotscentrum geeft gevoelens van somberheid en verveling; veel geeft gevoelens van welbehagen. Ronde: ‘Dopamine is een chemische stof die in de hersenen een rol speelt bij beweging, motivatie, genot en aandacht. Drugs als cocaïne en amfetamine verstoren de dopamine-balans. De eerste paar keer dat deze middelen gebruikt worden, gaat het dopamine-niveau in de hersenen omhoog, wat een heel plezierige kick oplevert.

Maar als zo’n middel langer gebruikt wordt, verandert er iets in de hersenen: het aantal dopamine-receptoren in het brein neemt af, waardoor de gevoeligheid voor dopamine vermindert. Niet alleen kan de gebruiker daardoor ook van alledaagse dingen steeds minder genieten, hij of zij heeft ook steeds meer van de verslavende stof nodig om dezelfde kick te ervaren. De start van afhankelijkheid..’

ONVERSTANDIG GEBRUIK

Als hulpverlener zit Charles Dorpmans in het voortraject wat valt onder de noemer harm reduction, waarbij hij probeert te voorkomen dat gebruikers echt de verslavingszorg inrollen. Hij maakt zich zorgen over het feit dat hij ziet dat de spelregels voor risico vermijdend gebruik nauwelijks worden gehanteerd. ‘Er kleven risico’s aan recreatief gebruik en daarom zou je eigenlijk niet recreatief moeten gebruiken.

Natuurlijk kan je het doen. Maar als je het dan doet kijk dan naar de spelregels: hoe zit het met milligrammen, wat zijn de werkzame stoffen, hoe zit het met mijn gezonde leefgewoontes in de dagen voor het gebruik? Want als in je basis geen evenwicht zit kan zo’n pil heel anders vallen dan je had verwacht.’

Dorpmans ziet dat het aantal ernstige gezondheidsverstoringen is toegenomen, mede doordat een groep jonge clubbers niet beseft hoe zwaar de XTC momenteel gedoseerd is.

Maar gaat het daarmee momenteel vaker mis in verhouding tot het toegenomen aantal gebruikers? Dat is dus weer niet het geval. ‘Over de hele linie genomen zou je kunnen concluderen dat men in de partyscene er verstandiger mee omgaat. Maar er is een groep die we niet kunnen bereiken die er onverstandiger mee omgaat dan voorheen, met in verhouding meer ernstige gezondheidsverstoringen zoals psychoses .’

Hoe de wisselwerking verloopt tussen informatieversterker Novadic-Kentron en de consument is daarom constant aan het onderzoek onderhevig. Dorpmans ziet dat op internet alle informatie wel aanwezig is, maar dat deze nauwelijks gelezen wordt. De jonge doelgroep raadpleegt veel liever gebruikerservaringen op Pillreports of Partyflock. ‘Als je in gesprek raakt en vertelt dat er aan een bepaalde manier van gebruik grote risico’s kleven, dringt dat niet door omdat men vanuit de eigen ervaring denkt dat de manier waarop zij het doen oké is, ook als dit niet zo is. Want een hoge dosis MDMA kan heftige dingen op leveren: black-outs, psychoses of epileptische aanvallen. Daar staat men niet bij stil.’

BEN IK EEN ROESKNOEIER?

Als ik eerlijk ben heb ik nog nooit drugs laten testen. Vaak ontstaat het idee in een opwelling en wordt op de avond zelf een drugskoerier gebeld om een bestelling af te leveren, of er is een centraal persoon die het regelt. Als ik om mij heen kijk zie ik dat bij anderen vaak niet anders gaan.

Volgens Nabben ben ik daarmee niet meteen het prototype roesknoeier, want er is een hele schaal aan indicaties.

Maar wat zijn indicatoren dat je zelf een probleem hebt?

Als probleemgebruikers ergens immers een handje van hebben is het hun eigen gebruik afzwakken. Een fenomeen dat volgens Ronde het ‘bagatelliseren van gebruik’ heet.

Daarmee treedt ook het fenomeen op dat ‘valse consensus’ wordt genoemd. Dorpmans vertelt dat de Radboud Universiteit heeft onderzocht dat gebruikers vaak hun gebruik afstemmen op wat ze denken wat anderen gebruiken.

Maar daar zit een probleem aangezien intern vaak niet de waarheid wordt gecommuniceerd. ‘Men zwakt het eigen gebruik af of schept er juist over op. Als ik jou vraag wat je gisteren gedronken hebt zeg je waarschijnlijk een paar biertjes. Maar wat zijn nou een paar biertjes? We zijn van origine gewend om niet de waarheid te spreken over de genotsmiddelen die we gebruiken, omdat er een negatief label aanhangt.’

HELLEND VLAK

Wanneer zou ik zelf eigenlijk eerst even goed in de spiegel moeten kijken? Een indicatie van problematisch cokegebruik is volgens Nabben bijvoorbeeld: het moment dat je merkt dat een pak coke veel sneller op is. ‘Dan kun je het probleem bij jezelf zoeken, maar vaak geeft men de schuld aan de dealer. Hij zou minder in het envelopje stoppen of de kwaliteit is slechter.’ Andere punten van zorg zijn als iemand sowieso een middel op zak heeft als zekerheidje, omdat ze weten dat ze het nodig hebben als ze alcohol gaan drinken.

Nabben ziet dat na een tijd de lijnen dikker worden omdat gewenning optreedt en deze met meer souplesse worden genuttigd. Volgens hem wordt vaak bij comazuipende tieners geredeneerd dat ze enorme hoeveelheden drinken.

Dat is vaak niet het geval. Het lichaam is simpelweg niet gewend aan alcohol. Een doorgewinterde alcoholist kan na een fles Jack Daniels immers nog recht over een streep lopen, waar een ander in een zwaar delirium zou zitten.

David Linden vertelt in het boek ‘Genot Als Kompas’ dat verslaving niet in een keer tot stand komt, maar zich ontwikkelt in fases. Zelfs bij heroïne ben je na een dosis niet verslaafd. Wanneer een drugsgebruiker voor het eerst high wordt van cocaïne, heroïne of amfetamine brengt deze ervaring een intens euforisch genot en welbevinden met zich mee. Op het moment dat herhaling op gaat treden gaat het mis, vooral als deze snel op elkaar volgen.

Wanneer een middel als cocaïne langer gebruikt wordt verandert er iets in de hersenen waardoor de gevoeligheid voor dopamine veranderd. Ronde: ‘Geef je brein dus de tijd om te herstellen. Wanneer je wekelijks drugs gebruikt heeft dat een effect op je dopaminereceptoren waardoor je de kans hebt dat de hersenen te weinig tijd krijgen om te herstellen. Veel mensen die wel eens hebben gebruikt kennen de ‘afterdip’, hierdoor kun je van alledaagse dingen minder genieten, of ga je sneller dingen saai vinden en is er de kans dat je op andere momenten weer drugs wilt gebruiken. Dat kan dan ook doordeweeks worden of zonder gezelschap.’

PSYCHISCHE CONDITIE

Dorpmans vertelt dat amfetamineachtige allemaal een beloning geven omdat ze op het dopamine-systeem werken.

Hallucinerende middelen als ketamine hebben in die zin geen verslavende werking. ‘Bij die middelen zit het gevaar nog veel meer in de persoon. Jouw vriend bijvoorbeeld.

Waarom blijft iemand dagelijks ketamine gebruiken? Als je het een keer gebruikt moet je het na die ervaring wel even gehad hebben zou je zeggen. Waarom dan blijven doorgaan? Dan zit het probleem niet in het middel.’

Ook Nabben benadrukt dat het niet alleen ligt aan hoe we het middel gebruiken, er moet ook gekeken worden naar wie die persoon is. Daarbij spelen vragen op of hij hoog of laag is opgeleid en waarom hij het doet? Nabben: ‘Is het omdat hij niet dronken wil worden of is hij een stresskip die zo beter presteert? Maakt hij lange dagen of is hij verdrietig?’

Tegen mijn moeder kan ik gelukkig wel zeggen: ‘Maar ik rook niet’. Voor dit artikel bladerde ik toch even door het boek ‘Stoppen met Roken’ van verslavingsgoeroe Allen Carr. Hij stelt ook dat de periode van de meeste spanning voor ieder mens de vroege jeugd en adolescente periode is. Je zou zeggen dat jonge partygangers daarmee veel vatbaarder zijn voor gebruik dat uit de hand loopt.

Ronde stemt daarmee in en geeft een voorbeeld: ‘Jonge mensen maken bijvoorbeeld voor het eerst eigen heftige dingen mee en zijn nog bezig met het ontwikkelen van coping strategieën om met stressvolle situaties om te gaan.

94 BEN IK EEN ROESKNOEIER?

Bijvoorbeeld je eerste echte relatie gaat uit. Wanneer je dan leert dat alcohol dat pijnlijke gevoel ‘even laat verdwijnen’ kan dat je coping strategie zijn bij pijnlijke gevoelens. Alcohol of cocaïne, of welk middel dan ook, krijgt dan een functie. Een groot aantal jongeren komt vervolgens op een punt waarop ze bedenken dat dit niet de manier is om met zijn verdriet om te gaan. Ze stoppen met drank en drugs als verdover en confronteren het verdriet. Maar een klein aantal jongeren lukt dit niet.’

Dorpmans: ‘Dat betekent vanuit mijn optiek, dat alles wat we tot nu toe gedaan hebben qua preventieve interventie, slechts effectief kunnen beschouwen voor de enkeling die het heeft opgepikt.’ Hij ziet dat de ontwikkelingen in hersenonderzoek de laatste jaren tal van nieuwe inzichten heeft opgeleverd. Aannames van jaren terug konden daardoor bij het oud vuil, en het blijft de vraag in hoeverre aannames die momenteel gelden ook in de toekomst valide blijken te zijn.

OMGEVING

ZORGEN OM PSYCHEDELISCHE REVEIL

Novadic Kentron kijkt voor haar benadering van het begrip ‘verslaafd zijn’ naast de facetten erfelijke aanleg en psychische condities naar iemands omgeving. Dorpmans vertelt dat je naar deze drie niveaus moet kijken om het gedrag van een persoon te begrijpen zoals het nu is, waarbij je de verschillende niveaus niet uit elkaar kan halen.

We hebben het in dit stuk voornamelijk gehad over partydrugs die werken op het dopamine-systeem. Een ontwikkeling die Dorpmans op de drugsmarkt de laatste tijd opmerkt is voor hem echter een punt van zorgen. Bij de drugstest ziet hij steeds meer hallucinerende drugssoorten langskomen.

‘Ik heb laatst weer een lijstje gekregen van tien nieuwe psychotrope stoffen, waarvan er acht alleen maar hallucinerend werken. Voorheen kregen we bijvoorbeeld twaalf nieuwe middelen waarvan er elf stimulerend waren. We zien meer aanbod aan nieuwe psychoactive substances. Maar daar ligt ook mijn zorg. Want als er een omslagpunt komt van stimulerend naar hallucinerend, dan moeten we ons goed gaan bedenken hoe we de toekomst ingaan.’

Daarbij spelen ten eerste culturele zaken mee. Zo is het volgens Ton Nabben in de Westerse maatschappij algemeen geaccepteerd dat doordeweeks werk of studie vooropgesteld worden en we in het weekend de teugels mogen laten vieren. Om die reden wordt vaak aangenomen dat wanneer je alleen in het weekend gebruikt, er niet echt een probleem is (even afgezien van hoe bont je het maakt).

Nabben: ‘Het gevaar voor een middel als coke is dat het zich binnen onze lifestyle veel beter dan andere middelen leent voor doordeweeks gebruik, zeker als je het combineert met een slaapmiddel.’

Wanneer we vervolgens inzoomen ziet Nabben dat in het algemeen gebruik plaatsvindt in groepen waar interne controlemechanismes gelden. Binnen deze sociale netwerken is vaak consensus over de hoeveelheid die geoorloofd is om te gebruiken, waarbij je al snel hoort: ‘Neem je nu al weer?’ of ‘laat je nog wat voor mij over?’ op het moment dat de grens wordt overschreden. Bij problematische gebruikers heeft een vriendengroep echter vaak niet door wat iemand op andere momenten gebruikt. Veel vrienden zie je immers alleen in het weekend en zo ontstaat er een wereld die anderen niet zien. ‘Dan kan een situatie van schaamte ontstaan waarbij je niet wilt toegeven dat je te veel gebruikt. Doordeweeks gebruik is immers een taboe, ook onder gebruikers.’

Maar in hoeverre zijn dit soort interne controlemechanismes betrouwbaar? Het Europees Waarnemingscentrum (EWWD) presenteerde in haar bevindingen van 2012 dat jongeren meer risico’s nemen in aanwezigheid van leeftijdsgenoten, omdat hersenen dan meer beloningsgericht zijn en minder impulscontrole kennen. Op beslissende momenten kunnen jongeren in groepen geen ‘geïnformeerde keuzes’ maken of risico’s rationeel beoordelen. Een ander voorbeeld. Eind maart presenteerde de San Diego School of Medicine resultaten die weergeven dat mensen die incidenteel drugs gebruiken, herkenbaar zijn aan een specifiek patroon van hersencapaciteit in gebieden die invloed hebben op zelfcontrole en vooruitdenken: men wordt impulsiever.

‘Er is een opwaartse psychedelische beweging gaande,’ vertelt Nabben. De fase waar we nu in zitten doet hem denken aan de jaren negentig, met een groep die XTC, amfetamine en cocaïne geprobeerd heeft en die nu ook verder kijkt naar andere middelen. Ook hij ziet dat er momenteel ook relatief veel van dit soort middelen voorradig zijn als 2C-B (een milde tripper), methoxetamine (een psychedelisch narcosemiddel dat via internet aan populariteit won) of de truffels (paddo-achtige). ‘Het hele arsenaal trippers is best wel groot.’

Toch moeten we ons hier niet al te veel zorgen over maken volgens Nabben: ‘Dit is een relatief kleine groep. We weten dat die middelen relatief moeilijk in een sociale setting te nemen zijn omdat de impact groot is. En natuurlijk wordt ketamine op festivals gebruikt, maar dat zijn kabouterhoeveelheden.’

96

FEATURE TEKST RENÉ PASSET BEELD RENÉ PASSET

3 Chairs Niks geen halfgoden

Hun platen zijn schaars, interviews ook en gezamenlijk optreden doen ze zelden. Toch lukte het Dekmantel om de ‘supergroep’ 3 Chairs te strikken voor een optreden in het Amsterdamse Bos. ‘3 Chairs gaat over het overbrengen van het Detroit-gevoel. Over samenwerking.’

Als je als supergroep een single met de titel Demigods uitbrengt, dan kan dat twee dingen betekenen. Of je neemt jezelf veel te serieus of het is een dikke vette knipoog naar al die anderen die jou te serieus nemen. Probleem is: met 3 Chairs uit Detroit weet je het nooit helemaal zeker. Interviews zijn schaars en zelfs de Britse krant The Guardian moest het een paar jaar terug doen met een handvol quotes, opgepikt op een festival in Kroatië.

Het mysterie rond de 3 Chairs draagt bij aan de mythe, die al voortduurt sinds 1997 toen de naamloze debuutsingle van het (toen nog trio) uitkwam. Afzonderlijk hadden de drie leden toen net Detroit weer op de kaart gezet als relevante

dansmuziekstad. Kenny Dixon Junior met zijn debuutalbum als Moodymann op Planet E; Theo Parrish met zijn platenlabel Sound Signature waarop hij net de eerste markante baslijnen had geschetst en Rick Wilhite als veelzijdig DJ en vinylspecialist. Al had hij toen ook al een samenwerking met techno-uitvinder Juan Atkins op zijn CV staan.

TRADITIES

Uiteindelijk is Wilhite de enige die bereid is tot een interview.

Maar gemakkelijk gaat dat niet. De Amerikaan praat langzaam, kiest zijn woorden zorgvuldig en begint zijn zinnen vaak opnieuw. Alsof hij bang is om verkeerd begrepen te worden. ‘3 Chairs bestaat als groep al meer dan 19 jaar’, bromt Wilhite met zware stem door de telefoon. ‘Kenny, Theo en ik zaten destijds vaak bij elkaar in de studio. Zo is ook de naam ontstaan. Er stonden altijd drie stoelen.

We hadden toen alle drie al onze eigen plek waar we dingen produceerden. Daar waar we gezamenlijk eindigden,

97

v.l.n.r. Theao Parrish, Rick Wilhite, Moodyman

deden we de opnames voor 3 Chairs.’

De sound van 3 Chairs is allesbehalve modieus en ligt in het verlengde van hun afzonderlijke producties. House in slow motion, met stroperige baslijnen, warme keys en slepende ritmes. Alles draait om de groove, die nonchalant voortmeandert en nimmer haast lijkt te hebben.

Traditie lijkt een sleutelwoord bij 3 Chairs. Zo is vinyl sinds jaar en dag het belangrijkste medium voor hun schaarse releases. Aan mp3’s doen ze niet en Spotify is al helemaal de dood in de pot. Wel verschijnen er uiteindelijk twee cd’s, waaronder eentje als Japanse import. Voor iedere 3 Chairs-release moet je echt je best doen, wil je hem bemachtigen. ‘Platenwinkels vervullen een functie als netwerk en zijn erg belangrijk’, benadrukt Wilhite. ‘Hoe lang blijf je hangen in een digitale muziekwinkel? Hooguit een kwartier toch? In een fysieke winkel maak je een praatje, kom je vrienden tegen en ontdekt onverwacht nieuwe muziek. Dat is belangrijk.’

ODE AAN DETROIT

3 Chairs is daarnaast een ode aan Detroit. Alle muzikanten waarmee ze de afgelopen jaren samenwerkten, komen uit hun eigen stad. Zo deden aan het bejubelde dubbelalbum Three Chairs 3 (2004) onder meer Sherard Ingram, bassist Bubz Fiddler (broer van Amp Fiddler) en percussionist/producer Andrés mee. ‘We hechten aan die link met Detroit’, bevestigt Wilhite. ‘3 Chairs gaat over samenwerking met bevriende muzikanten.’

Sleutelnummer 3 Chairs Theme is daarvan een prima voorbeeld. Je weet bijna dat de nonchalante handclaps uit de koker komen van Kenny Dixon Junior terwijl Parrish ongetwijfeld verantwoordelijk was voor de bassynthesizer die af en toe grommend overeind komt. Ondertussen klinkt in de verte de verleidelijke sax van Norma Jean Bell.

Staat op de eerste singles nog duidelijk te lezen wie verantwoordelijk was voor welk nummer, vanaf All Over (2003) verdwijnen de liner notes en presenteert 3 Chairs

Marcellus Pittman

99 3 CHAIRS

zich meer als groep. ‘Het gaat niet om de personen, het gaat om de muziek’, vindt Wilhite. ‘3 Chairs draait om het gemeenschappelijk overbrengen van het Detroit-gevoel en het bijeenbrengen van onze kennis.’

In 2003 schuift bovendien Marcellus Malik Pittman als vierde lid een stoel aan, maar de bandnaam blijft onveranderd. ‘Marcellus stond nog aan het begin van zijn muzikale carrière toen we hem erbij vroegen’, vertelt Wilhite bij wie Pittman destijds in zijn platenwinkel werkte. ‘Hij was jong en gretig. Door hem een plek te geven wilden we hem een zetje geven in de muziekindustrie.’ Maar een herhaling van een dergelijk scenario voor jonge Detroitse talenten als Kyle Hall en Jay Daniel acht Wilhite onwaarschijnlijk.

‘Maar eerst zal er waarschijnlijk een box-set verschijnen van de oude singles, waarvan de meesten nooit herperst zijn’ URENLANGE SESSIES

Dat de discografie van 3 Chairs op een half A4’tje past, heeft vooral te maken met het drukke toerschema van de vier leden. Wilhite: ‘Het gebeurt niet zo vaak meer dat we alle drie tegelijk in de stad zijn en tijd hebben om samen muziek te maken.’ Maar als dat dan gebeurt, levert het volgens Wilhite veel materiaal op. ‘De meeste 3 Chairsnummers komen live tot stand. De microfoon staat aan terwijl we aan het musiceren zijn. Veel van onze nummers zijn onderdelen van urenlange sessies. Soms zitten we wel twee dagen achter elkaar in de studio.’

Volgens Wilhite was Demigods (2013) een opmaat voor een nieuw album. Aan materiaal geen gebrek, beweert hij. Maar eerst zal er waarschijnlijk een box-set verschijnen van de oude singles, waarvan de meesten nooit herperst zijn. Waarmee hopelijk een einde komt aan de absurde prijzen (tot $ 250 voor de eerste ep) die af en toe op Discogs voorbij komen.

Komende zomer komt 3 Chairs op volle sterkte naar het Dekmantel Festival, voor wie de leden afzonderlijk al verschillende optredens deden. Wat kunnen we verwachten?

‘Dat is nog een verrassing’, bromt Wilhite. ‘We weten het zelf nog niet. Misschien nemen we wel een bevriende muzikant mee. Maar het staat nog helemaal open, zoals altijd bij ons.’ En hoe zat het nou met die titel Demigods? Ach, je moet dat niet te letterlijk nemen. Geloof me, we zien onszelf beslist niet als halfgoden.’ dekmantelfestival.com

101

FEATURE TEKST RIK HERMANS BEELD KATJA RUPP

Darko Esser volwassener dan ooit

‘Ken je dat gevoel?’, hoor ik door mijn telefoon. ‘Dat je als kind ging tekenen en dat het niet uitmaakte wat het zou worden? Dat heb ik teruggevonden.’ De man aan de andere kant van de lijn is bijna 37 jaar oud, maar Darko Esser is naar eigen zeggen volwassener dan ooit. ‘Ik heb alle onzekerheid van me afgeschud.’

102 DARKO ESSER

Als een artiest zijn album Anipintiros doopt (een anagram van ‘inspiration’), mag je ervan uit gaan dat er een frisse wind door zijn leven waait. Darko Esser heeft het roer omgegooid en een koers uitgestippeld naar de grens van zijn comfort zone. De Nijmegenaar hoort al jaren bij het meubilair in de huiskamer van de Nederlandse dance. Hij is producer, labelbaas, DJ, promotor, programmeur van Doornroosje én booker voor festivals. Een octopus. Een man die nooit slaapt.

Esser heeft er ogenschijnlijk weinig moeite mee om al die balletjes in de lucht te houden. Benny Rodrigues, alom bekend als de hardst werkende DJ van Nederland, is er jaloers op: ‘Time management en discipline zijn key. Wat dat betreft is Darko één van de meest uitgebalanceerde en punctuele personen die ik ken,’ zegt hij over zijn beste vriend. ‘Ik bewonder dat in hem, maar ik ben er ook ontzettend jaloers op.’ Volgens Esser is dat een proces van vele jaren. Hij heeft leren delegeren, hoofd- en bijzaak leren scheiden. Hij kon zich verliezen in details.

PUNK

Darko Esser wordt muzikaal grootgebracht met Pink Floyd, Jean-Michel Jarre en Phillip Glass. Zijn ouders stimuleren hem om piano en gitaar te spelen. Dat laatste komt goed van pas als hij naar het hoge noorden trekt om in Groningen biologie te studeren. Hij gaat veel naar Vera en Simplon voor punkconcerten. Hoe vager het bandje, hoe leuker hij het vindt. Esser richt er met studiegenoten een band op. Ze spelen van alles, van hardcore punk tot lo-fi, als het maar ronkt. Halfweg de jaren negentig vindt de Nijmegenaar zijn weg naar illegale raves in kraakpanden en begint de fascinatie met de muziek waar hij zijn leven omheen heeft gebouwd.

Punk heeft nog steeds een weerslag op Essers geluid.

Muzikale regeltjes hangen hem grandioos de keel uit.

Net als die bandjes trouwens. ’Hoe leuk het samenspelen ook was, op een gegeven moment werd ik gek van al dat gesteggel en overleg. Ik wilde het alleen doen. Punk zit er nog heel diep in, ja. Waarom moeten akkoorden op een bepaalde manier gestructureerd worden? Als het goed klinkt, klinkt het toch gewoon goed? Ik had liever schijt aan de conventies. Ik wilde de regels herschrijven.

Elektronische muziek was daar bij uitstek geschikt voor.

Er was nog geen blauwdruk.’

een resultaat komen. Dat opende nieuwe deuren. Ik zag opeens overal mogelijkheden.’

Tripeo is geboren. ’Een stortvloed aan inspiratie’, noemt hij het zelf. Dat is een abstract begrip, inspiratie. Een gevoel dat zich niet zomaar in een paar woorden laat vangen. Esser kan het zelf ook niet zo goed duiden. ‘Dat kan ik eigenlijk alleen uitdrukken in muziek. Muziek is niets anders dan een gedachtestroom, uitgedrukt in klank. Of herinneringen in de vorm van geluid. Ik maakte vorig jaar een reis door Australië en Japan. Dat hoor ik erin terug, maar de luisteraar heeft er waarschijnlijk geen idee van.’

Tja, je kunt lang of kort lullen over muziek, je moet het maar gewoon voelen.

BALANS

Ergens mag het een klein wonder heten dat Esser de weg naar de studio heeft hervonden. De rek leek er een beetje uit te zijn, maar de inspiratie die hij uit zijn nieuwe project put is ‘overweldigend’. Het triggert hem, en is een opmaat naar zijn eerste langspeler sinds vijf jaar. ’Ik werd gewoon een keer wakker met het idee om een nieuwe plaat te maken. Serieus. Ik wilde er wel eens achter komen hoe rekbaar Tripeo is. De grenzen van het alter ego opzoeken. Ik gaf mezelf drie maanden de tijd om dat voor elkaar te krijgen. Weet je, tegenwoordig worden albums nog wel eens uitgebracht omdat het moet. Om een persmoment te creëren. Dat is een instelling waar ik weinig mee kan. Een plaat is meer dan dat.’ Spannend vond hij het. Tripeo richtte zich vooral op de dansvloer.

‘En het moest een plaat worden die je ook thuis kunt opzetten. Er moet variatie en toch een bepaalde flow in zitten, zodat dat het als een album klinkt. Dat vond ik eigenlijk het spannendste. Lukt dat wel? Of wordt het een verzameling dansvloertracks?’

‘Er moet variatie en toch een bepaalde flow in zitten, zodat dat het als een album klinkt’

CONTRAST

Het is nogal een contrast. Verenig punk maar eens met punctualiteit en perfectionisme. Daar heeft zelfs zijn ‘broeder’ Benny moeite mee. Toch is het die combinatie die het nieuwste hoofdstuk inluidt, dat van Tripeo. Esser moet zijn eigen regels overtreden. ‘Ik ben een gewoontedier. Ik heb altijd vastgehouden aan een bepaalde manier van produceren. Dat werkt prettig en voelt bekend, maar is niet per se de meest frisse of beste benadering.

Ik begon anders te werken. Andere apparatuur, minder melodieën en meer percussie. Met andere middelen tot

Esser is tevreden met het resultaat. ’Hoe meer ik er mee bezig was, hoe meer plezier ik erin kreeg. Ik heb nog nooit zo’n leuke tijd in de studio gehad. Alle producers kunnen beamen dat je fases hebt waarin je denkt: ‘Ik ga nooit meer een goede track maken.’ Al die onzekerheid heb ik de afgelopen tijd goeddeels afgeschud. Mijn vorige album, Balans (uitgebracht onder zijn eigen naam, red.) moest echt een statement zijn. Dat is het nu natuurlijk ook, maar ik kan alles veel beter relativeren. Ik ben

volwassener geworden. Het waardeoordeel laat ik over aan de rest van de wereld. Dat beïnvloedt niet meer in hoe ik er zelf over denk.’

Die wereld oordeelt positief. Het lijkt er zelfs op dat, ondanks zijn omvangrijke palmares, Essers grootste succes nu pas gestalte begint te krijgen. ‘Tripeo is in héél korte tijd een eigen leven gaan leiden. Dat heb ik niet ingecalculeerd of zo, het balletje is vanzelf gaan rollen. Misschien dat het puristische karakter (vinyl-only, red.) wel goed getimed is. Lekker credible white label-werk’, lacht hij. ‘Maar het is niet dat dat mijn intentie was.’

‘De eerste keer dat ik wist dat Tripeo de juiste snaar had geraakt, was toen ik een halfjaar na mijn eerste release de Berghain in wandelde. Ik had op zondagochtend de wekker gezet. Rødhåd draaide en die had ik nog nooit aan het werk gezien. Ik liep de trap op, en het eerste wat ik hoorde was ‘The First Trip’. Ik dacht: hè? Ik ken dit!

Bleek mijn track daar een wekelijks anthem te zijn.’ Fijn compliment, maar de Nijmegenaar laat zich niet afleiden.

‘Het is een mooie bijkomstigheid dat mensen waarderen wat ik doe, maar ik maak muziek vooral voor mezelf. Als ik vroeger ging tekenen, maakte het niet uit wat het resultaat zou zijn. Dat plezier heb ik weer teruggevonden.’

DOORNROOSJE

Dan is er nog dat andere nieuwe hoofdstuk in het leven van Darko Esser. Het boek van de meest roemruchte club van oostelijk Nederland is bijna uit, maar ‘Roosje’ maakt een doorstart. Esser: ‘We zitten al 44 jaar in een gebouw dat nooit bedoeld is geweest om op deze manier gebruikt te worden. Het hangt van ducttape aan elkaar, eigenlijk is het een wonder dat het zo lang heeft volgehouden. Gelukkig hebben we een goede onderhoudsman, haha. Ach, ik heb waanzinnige herinneringen aan het oude Roosje. Ik ga zeker een paar traantjes tijdens de laatste avond, maar ik weet dat we door moeten.’

‘We zullen er alles aan doen om de ziel van Doornroosje, dus wij, de artiesten en het publiek mee te nemen naar het nieuwe gebouw. Voorlopig gaan we op dezelfde voet verder. We verkopen ieder jaar relatief veel shows uit.

Zeker voor een podium in de provincie. Maar we beginnen conservatief. We willen het gebouw ontdekken en leren kennen, zonder dat we te ambitieus beginnen en onszelf voorbij hollen. Het is een hele puzzel, die moeten we eerst in kaart brengen. Vanuit rust opereren, die grotere shows en namen komen vanzelf.’ soundcloud.com/darko-esser

104

FEATURE TEKST DJB REDACTIE BEELD ARCHIEF DANCE VALLEY

DJB Gallery: 20 jaar Dance Valley

De heuvels van recreatiegebied Spaarnwoude, ingeklemd tussen IJmuiden en Amsterdam, vormen al 20 jaar lang het decor voor een van de oudste festivals voor elektronische muziek. Op zaterdag 2 augustus viert Dance Valley haar jubileum, twintig jaar nadat de allereerste editie op zaterdag 23 juli 1995 op hetzelfde terrein plaatsvond. Twintig jaar Dance Valley in beeld. dancevalley.com

1994 © PIM WARNARS

1996 © BUDDY SUWIJN

CARL COX (MIDDEN) EN OPRICHTER RICARDO STEGEMAN (RECHTS), 1999 © PIM WARNARS

DAVE ANGLE, 1999 © PIM WARNARS

2001 © ARCHIEF UDC

2001 © PIM WARNARS

2005 © DENNY YAU

2009 © ARCHIEF UDC

2012 © ARCHIEF UDC

2013 © ARCHIEF UDC

FAITHLESS, 2013 © ARCHIEF UDC

117

DJB FESTIVAL AGENDA BEELD SVEN FRANZEN, 310K

- Kaartje - Zonnebrand - Tent - Zonnebril - Regenponcho - Condooms - Pinpas - Toiletpapier - Oordoppen - Knakworsten

119 DJB FESTIVAL TITEL AGENDA

SOENDA Het festival kampte vorig jaar met een meteorologische tegenvaller waar niemand blij van werd. Alles veranderde in een grote drek en de organisatie kon gaan dweilen met de kraan open. Wellicht had de storm de Soendagebroeders Joris en Jasper Coenen wakker geschud, want het totaalconcept moest anders. Het Soenda-team trok zich terug en dacht na over een nieuwe koers. DJB sprak ze een aantal maanden geleden over de aanpak van de komende editie op 17 mei.

‘Als je in een aantal jaar zo snel groeit, verlies je soms wat beginwaarden uit het oog’, vertelt Jasper. ‘Je laat je meeslepen en beïnvloeden door de groei die je maakt. Daarom hebben we een paar maanden terug een break genomen met ons team en onszelf een week opgesloten in een hutje op de hei. ‘Soenda moest weer dichter bij ons komen te staan’, vult Joris aan. ‘We hebben een aantal wijzigingen doorgevoerd, waaronder al het artwork en een gewaagdere programmering met onbekende namen. Tenslotte wilden we de intimiteit terugbrengen. Hoewel we vorig jaar uitverkochten gaan we niet de capaciteit vergroten, we willen niet meer groeien. In dat hutje zijn we weer terug naar het gevoel gegaan dat ertoe doet; zelf bezoeker willen zijn van Soenda.’ soenda.net

Mei KINDERGARTEN Leijpark, Tilburg 10 mei € 35 kindergarten.nu Joost van Bellen, Gorgon City, Darko Esser, Space Dimension Controller, Homework

PARK AM SEE FESTIVAL De Oeverlanden, Amsterdam 24 mei € 28 parkamsee.com Tiefschwarz, Ruede Hagelstein, Pachanga Boys, Doctor Dru

PACHA FESTIVAL Java Eiland, Amsterdam 17 mei € 52,50 pachafestival.com Roger Sanchez, Mark Knight, Nic Fanciulli, Dennis Ferrer

HET KUNSTENAARSBAL FESTIVAL Koninklijk Instituut voor de Tropen, Amsterdam 24 mei Overdag gratis, avondticket € 22,50 facebook.com/HetKunstenaarsbal2014 Secret Cinema, Isis, Esteble, Velatropa, Daniel Zuur, Some Chemistry

SOENDA FESTIVAL Ruigenhoek, Utrecht 17 mei € 39,75 soenda.net Robert Hood, Shifted, Gerd, Matador, Oliver Koletzki, Nuno dos Santos

DE ZON De Oeverlanden, Amsterdam 25 mei € 30 dezon.in Line-up wordt op de dag van het festival bekendgemaakt

GROOVE GARDEN FESTIVAL De Nieuwe Hatenboer, Sittard 17 & 18 mei Combiticket € 45 groovegarden.nu Benny Rodrigues, Detroit Swindle, Joran van Pol, De Sluwe Vos, VØID

CHATEAU TECHNO locatie nog geheim 25 mei € 22,70 chateautechno.com Function, Redshape, Sterac aka Steve Rachmad, Qindek

DRIFT FESTIVAL Vasim, Nijmegen 24 mei € 38 driftfestival.nl Ben Sims, Joy Orbison, Ben UFO, Brent Roozendaal

PRIMAVERA SOUND FESTIVAL Parc del Forum, Barcelona 28 t/m 31 mei Combiticket € 99 primaverasound.com Laurent Garnier, Disclosure, SBTRKT, Jamie XX, Moderat

POLLERWIESEN BOOT Keulen, Duitsland 29 mei Gratis entree pollerwiesen.org Line-up blijft een verrassing WELCOME HOME Strand E3, Eersel 29 t/m 31 mei Weekendticket € 60 welcomehomefestival.nl Marco Bailey, Nymfo, Michel de Hey, Dominik Eulberg, Remy LENTE KABINET ‘t Twiske, Oostzaan 31 mei € 39 hetkabinetfestival.nl Addison Groove, Actress, Awanto 3, Tom Trago, Dixon EDIT FESTIVAL Veerplas, Haarlem 31 mei € 35 editfestival.com Carl Craig, Monika Kruse, Andhim, Dimitri, San Proper 909 FESTIVAL Amsterdamse Bos, Amsterdam 31 mei €29 909.nl Danny Tenaglia, Laurent Garnier, Mathew Jonson (live)

121 DJB FESTIVAL TITEL AGENDA

DRIFT FESTIVAL In waalhalla weten ze wat feesten is en Drift Festival lijkt dat ook dit jaar weer te bevestigen. Op de festivalposter voor 24 mei prijken de namen van Ben Sims, Joy Orbison, Ben UFO, Steffi & Prosumer, Levon Vincent, Martyn én Skudge.

Dat is nog maar de helft, want ook Anthony Parasole, Legowelt & Xosar (als Xamiga), Paranoid London, Job Jobse en pater familias Brent Roozendaal zelf zullen acte de présence geven in de Vasim. Met een beetje pech is het een van de laatste Drifts aldaar. Er liggen sinds 2012 plannen klaar om de creatieve broedplaats om te toveren tot een oorlogsmuseum. Het verzet is groot, maar voorlopig is de toekomst nog even ongewis. De aanstaande zomer- en herfsteditie van Drift gaan in ieder geval gewoon door. Dus voorlopig kun je nog even doordansen in de Vasim. driftomtedansen.nl

© KATJA RUPP

DEPOT Het collectief dat bekend is van Henk op de Helling komt met een nieuw festival dat wederom op de NDSM-werf in Amsterdam-Noord plaatsvindt. DEPOT is de naam en 14 juni de datum waarop Henk zijn nieuwe concept presenteert. De locatie is de lege vlakte tussen de twee loodsen waar vroeger de Docklandshal stond. De NDSM-werf is sinds jaar en dag al de thuishaven voor het Henk-collectief, dat elke editie met kunstenaars samenwerkt om het publiek meer te geven dan alleen muziek.

Elkaar kwijtraken en timetables afstemmen zal hier niet nodig zijn. Er is maar één podium. ‘Voor een keer gaan we niet rennen tussen de vele podia, maar kiezen we voor één ruimte,’ aldus Henk. Hij benadrukt de excentrieke programmering, met een eigenzinnig en uitgesproken geluid. ‘DEPOT wordt een conceptueel festival dat zich richt op architectuur. Het muzikale programma wordt aangevoerd door een veelbelovende en exclusieve back2back set van de oprichter van Underground Quality, Jus Ed samen met de alom gerespecteerde held Move D. Daarna neemt Italiaan Donato Dozzy het over, gevolgd door Ron Morelli, labelbaas van L.I.E.S. Ook is er een vertrouwde naam uit Roemenië: Petre Inspirescu.

Giegling frontman Konstantin is ook present net als Awanto3. depot-ndsm.nl

123 DJB FESTIVAL TITEL AGENDA

AWAKENINGS FESTIVAL Pak even een stoel. De line-up voor de 14e editie van Awakenings Festival is namelijk nogal een waslijst. Het festival dijt uit, en beslaat voor het eerst in zijn geschiedenis een heel weekend. Op zaterdag 28 en zondag 29 juni 2014 moet je voor je portie compromisloze techno in recreatiegebied Spaarnwoude wezen. Meer dan 100 (inter)nationale artiesten geven acte de présence. De combi- en zaterdagtickets waren in recordtempo uitverkocht, er zijn echter nog wel een aantal zondagtickets beschikbaar voor 40euro p/s.

Het festival biedt met zijn veelvoud aan area’s ruimte aan bijna het hele technospectrum. Awakenings staat erom bekend de crème de la crème van de techno uit te nodigen, van internationaal gevestigde namen tot nieuw talent. DJ’s als Carl Cox, Jeff Mills, Joris Voorn, Joseph Capriati, Adam Beyer en Sven Väth keren ook dit jaar graag terug. Onder anderen Clouds, Breach, Midland, Blawan en Pangaea & Pariah zijn er ook. Deze zomer worden de twee immense buitenpodia op de zondag in samenwerking met internationale grootheden Carl Cox (Carl Cox & Friends) en Adam Beyer (Drumcode) geprogrammeerd. De tweede dag is met ‘maar’ zes areas iets kleiner en intiemer van opzet. awakenings.nl

Juni HOLLAND FESTIVAL Diverse locaties Amsterdam 1 t/m 29 juni Prijs variabel, gedeelte is gratis toegankelijk hollandfestival.nl Oneothrix Point Never, Philip Glass RUIS FESTIVAL Greenport, Venlo 6 juni t/m 8 juni Dagticket €25 / weekendticket €35 ruisfestival.nl Todd Terry, Sandeep, Mørbeck, Detroit Swindle WEATHER FESTIVAL Parijs, Frankrijk 6 t/m 9 juni Dagtickets variërend van €24 tot €47 weatherfestival.fr DJ Deep, Moodymann, Mount Kimbie, Underground Resistance AMSTERDAM OPEN AIR – THE WEEKENDER Gaasperpark, Amsterdam 7 & 8 juni Dagticket €44,50 / Weekendticket €69,50 amsterdamopenair.nl Hudson Mohawke, Gerd, Agoria, Juan Sanchez, Tensnake VOLT 2014 Uppsala, Zweden 7 juni Dagtickets €20 voltfestivalen.se Actress, Laurel Halo, Helena Hauff, Vatican Shadow

FREE YOUR MIND Stadsblokken, Arnhem 7 juni Dagticket €28,50 freeyourmindfestival.nl Dennis Ferrer, Surgeon, Abstract Division, Jay Daniel, King Shiloh SÓNAR FESTIVAL Diverse locaties, Barcelona, Spanje 12 t/m 14 juni Dagticket €48 / nachtticket €72 / combi-ticket 195€ sonar.es Massive Attack, Bonobo, Todd Terje, Forest Swords MEADOWS IN THE MOUNTAINS Polkovnik Serafimovo, Bulgarije 13 t/m 15 juni Combi-ticket €121 meadowsinthemountains.com Maayan Nidam, Rude Hagelstein (live), Jazzanova, San Proper INDIAN SUMMER FESTIVAL Geestmerambracht, Broek op Langedijk 14 & 15 juni Dagticket €53,50 / combi-ticket €68,50 indiansummerfestival.nl Lily Allen, Michel de Hey, Erick E, DJ Remy DEPOT NDSM-werf, Amsterdam 14 juni €29 depot-ndsm.nl Jus-Ed B2B Move D, Ron Morelli, Donato Dozzy, Petre Inspirescu

HORIZON Woodstock 69, Bloemendaal 15 juni Early bird €15 woodstock69.nl Mano le Tough & support acts FESTIFEST Café Noorderlicht, Amsterdam 21 juni Dagticket €20 / Dag + afterticket €25 facebook.com/fest Space Dimension Controller, Eric Duncan, Job Jobse, SHMLSS, HNNY FUSION FESTIVAL Munster, Duitsland 26 t/m 29 juni €114 fusion-festival.de n.n.b.

EXPEDITION FESTIVAL Openluchtrecreatie, Bergschenhoek (bij Rotterdam) 28 juni €29 expeditionfestival.nl Carl Craig, Gerd, Interstellar Funk, I-F, Xosar AWAKENINGS FESTIVAL Deelplan Houtrak, Spaarnwoude 28 juni & 29 juni Dag ticket €50 & €40 / combi-ticket €75 awakeningsfestival.nl Blawan, Sven Väth, Nina Kraviz, Karotte, Carl Cox

125 DJB FESTIVAL TITEL AGENDA

EXPEDITION FESTIVAL Geen randprogramma. Geen kunst. Geen cultuur. Wel hamburgers en friet. Na het succes van de eerste editie is het Epedition Festival ook dit jaar te vinden in het Bergse Bos bij Rotterdam op zaterdag 28 juni 2014. Dit keer niet met twee maar vier podia, gehost door jazzpodium Bird, Clone, Pip Den Haag en de Rotterdamse primeur van Boiler Room.

Verschillende grote artiesten zullen verdeeld over de dag hun opwachting maken op het festival in het bos. Wat dacht je van bijvoorbeeld Fritz Kalkbrenner, Carl Craig of Kaytranada? De vier hostende partijen hebben elk hun eigen podium met zijn eigen karakter. Opvallend dit jaar is de stage van Boiler Room. Daarnaast heeft Pip Den Haag ook een eigen podium. Pip is een cultuurpodium met wekelijkse clubavonden en een verrassende programmering. Naast de eerder genoemde namen zullen o.a. Marek Hemmann, John Talabot, Pional, Omar S, Fred P, Marcellus Pittman, Jeff Solo en Interstellar Funk ervoor zorgen dat je je tot de afsluiting tien uur lang niet zult vervelen. revolt.info

KAYTRANADA

FESTIVAL MUNDIAL Spoorzone, Tilburg 27 t/m 29 juni Dagticket €17,50 / combi-ticket €30 festivalmundial.nl Dubfactory, Meta & the Cornerstones, Mongoose

GEORGIE’S WUNDER GARTEN Ruigoord, Amsterdam 5 juli €25 georgies-garage.com Burnski, Nhan Solo, Kotelette & Zadak, Marcel Freigeist

Juli

PITCH FESTIVAL Westergasfabriek, Amsterdam 4 & 5 juli Dagticket € 47,50 / weekendticket € 85 pitchfestival.nl Massive Attack, Richie Hawtin, Moderat, Caribou, Little Dragon, Joy Orbison

ROCK WERCHTER Werchter, België 4 t/m 6 juli Combiticket € 205 rockwerchter.be Crystal Fighters, The Subs, Ellie Goulding, Katy B, Major Lazer WISH OUTDOOR De Aa, Beek & Donk 4 t/m 6 juli Combiticket € 82,50 wishoutdoor.com Oliver Heldens, Egbert (live), Brennan Heart, Blasterjaxx HAVE A NICE DAY FESTIVAL Openluchttheater, Elbergen 5 juli € 29 haveanicedayfestival.nl n.n.b.

METROPOLIS Zuiderpark, Rotterdam 6 juli Gratis metropolisfestival.nl n.n.b.

BALATON SOUND Balaton Meer, Hongarije 10 t/m 13 july Dagticket €50, weekenticket € 150 sziget.hu Deep Dish, Butch, Disclosure, Sven Väth EXIT FESTIVAL Novi Sad, Servië 10 t/m 13 juli Combiticket € 115 exitfest.org Carl Cox, Skrillex, Disclosure, Ben Klock, Green Velvet, Damon Albarn NORTH SEA JAZZ FESTIVAL Port of Rotterdam, Rotterdam 11 t/m 13 juli Variërend van € 82 - € 249 Pharrell, Darkside, Dorian Concept, Jameszoo, Sohn

LOVE FAMILY PARK Mainwiesen/Hanau, Duitsland 6 juli € 39 lovefamilypark.com n.n.b.

GRAEFENTHAL IV KLOOSTERFESTIVAL Ottersum, Duitsland 11 t/m 14 juli Combiticket € 69 graefenthal.nl Marcus Worgull, Benny Rodrigues, Gerd, Einmusik, Sidney Charles, Melon, Patrice Bäumel

STEREO SUNDAY Julianapark, Venlo 6 & 7 juli Gratis stereosunday.nl Showtek, Yellow Claw, Remy, Alle Farben, Oliver Schories

A DAY AT THE PARK Amsterdamse Bos, Amstelveen 12 juli € 45 adayatthepark.nl Paul Kalkbrenner, Derrick May, Moodymann, Dirtcaps, Jorn Liefdeshuis

127 DJB FESTIVAL TITEL AGENDA

HAVE A NICE DAY FESTIVAL Bij de Achterhoek denk je misschien eerder aan bier, brommers en boeren. Maar al tien jaar lang kun je ook daar terecht voor alternatieve dance. Have A Nice Day Festival zal deze zomer op 5 juli voor de tiende keer plaatsvinden in het Gelderse Eibergen. De line-up houden ze geheim tot de dag zelf, maar daar hoef je het kopen van het kaartje niet voor uit te stellen. De organisatie weet elk jaar weer gewaardeerde artiesten naar het kleine dorpje te loodsen en het publiek is echt niet alleen maar Achterhoeks.

De Oosterse locatie doet veel mensen twee keer denken om dit festival aan te doen. Maar er rijden pendelbussen vanuit verschillende grote steden in Nederland. Zo kun je opstappen in Utrecht, Nijmegen, Rotterdam, Amsterdam, Zutphen, Deventer, Enschede en Arnhem. Vorig jaar lieten ze onder anderen Tama Sumo, Motor City Drum Ensemble, Cari Lekebusch overvliegen naar de Achterhoek. Maar dit jaar is het de tiende keer voor het festival. Dat zullen ze zeker niet zomaar voorbij laten gaan. Er komen in ieder geval acht stages en ze hebben ons laten weten dat de mainstage wordt gehost door Pampa Records. De rest houden ze voor zich. haveanicedayfestival.nl © KATJA RUPP

10 DAYS OFF Wat ooit begon als een tiendaags techno-evenement in het Belgische Gent, mondde uit in een evenement voor zowat alle vormen van elektronische muziek. Deze zomer is het weer tien dagen weinig slapen, veel muziek en vooral genieten van de selectie artiesten die de organisatie gemaakt heeft. 10 Days Off haalt onder anderen Richie Hawtin, Ghost Culture, Mind Against, Dave Clarke, Erol Alkan, Tale Of Us, Daniel Avery, Mano Le Tough, Whyt Noyz en Matador (live) naar Gent. Je hoeft niet meteen voor de volle tien dagen te gaan; dagtickets zijn te koop voor €20.

Het evenement duurt van 17 juli tot en met 27 juli. Dat zijn elf dagen. Er is namelijk een rustdag ingepland zodat je even op adem kan komen. Verschillende labels en artiesten gaan de andere dagen invullen. Zo zal Diynamic dag twee voor haar rekening nemen. Onder anderen Solomun, H.O.S.H. en Karmon zullen namens dit label draaien. Het New Yorkse Body & Soul vindt op dag vier voor een keer plaats in Gent met aanwezig: Danny Krivit, Joe Clausell en François Kevorkian. Julio Bashmore nodigt onder anderen Funkineven, Velour en Kowton uit op dag zeven. Nog lang niet alle dagen zijn gevuld. Houd de website van 10 Days Off in de gaten voor de volledige line-up.

10daysoff.be

129 DJB FESTIVAL TITEL AGENDA

SOLAR WEEKEND FESTIVAL Onder anderen Hudson Mohawke, Octave One, Hercules & Love Affair, Dave Clarke, Green Velvet en Marcel Fengler komen naar het vierdaagse festival aan de Maasplassen bij Roermond. Dit jaar viert Solar zijn tiende verjaardag. Het festival vindt plaats van 31 juli tot en met 3 augustus. Traditiegetrouw is er ook veel ruimte voor kunstenaars en creatieve collectieven. Daarnaast heeft Solar ook weer een thema. Dit jaar gaan ze voor ‘Sprook’ om sages op hun manier nieuw leven in te blazen.

Het festival telt dit jaar zes stages met nog eens twee extra stages op de campings. Als de reguliere stages op de vrijdag nog dicht zijn, mag FeestDJRuud’s Knaltival het festival openen op de campingstage. De andere podia worden onder andere gehost door Vage Gasten, Joris Voorn op de zaterdag en Dave Clarke op de zondag. Bespoke & Missing Links gaan de hiphopstage hosten en net als vorig jaar is Joost van Bellen er weer met zijn Rauwlab-stage. Als je overigens zelf in de festivalprogrammering wil staan kan dat geregeld worden. Dan moet je er voor zorgen dat jij de beste technoset aan elkaar mixt voor de DJ-competitie op onze website. solarweekend.com

18HRS FESTIVAL Balkenhaven, Zaandam 12 juli € 37 18hrsfestival.nl Monika Kruse, Cassy, Benny Rodrigues, Ninetoes EXTREMA OUTDOOR Aquabest, Eindhoven 12 juli € 49 extrema-outdoor.nl Jeff Mills, Len Faki, Ben Sims, James Ruskin, Fedde Le Grand 10 DAYS OFF Vooruit, Gent 17 juli t/m 27 juli Dagticket €25 10daysoff.com Dave Clarke, Richie Hawtin, Julio Bashmore, Mind Against, Tale of Us MELT! FESTIVAL Ferropolis, Gräfenhainichen, Duitsland 18 t/m 21 juli € 124 meltfestival.de Alle Farben, Boys Noize, The Martinez Brothers, Jeff Mills BUITEN WESTEN Westerpark, Amsterdam 19 juli € 42,50 buitenwesten.am Pachanga Boys, Apparat, Claptone, Michael Mayer, Skudge

MONSEGROS DESERT FESTIVAL Fraga, Spanje 19 juli € 65 monegrosfestival.com n.n.b.

LOST IN A MOMENT Mebin Betoncentrale, Amsterdam 20 juli n.n.b. lostinamoment.nl Dixon, Âme, Gerd Janson, KiNK, Baikal MILKSHAKE Westerpark, Amsterdam 20 juli € 42,50 milkshakefestival.nl n.n.b.

ZWARTE CROSS De Schans, Lichtenvoorde 25 t/m 27 juli Combiticket € 75 zwartecross.nl Airbourne, Bart B More, Benny Rodrigues, Feest DJ Ruud KLAMME HANDJES n.n.b 26 juli € 19,50 jongensvandewereld.nl Bodhi, Session Victim (Live), Jordan Peak, Samuel Deep

WELCOME TO THE FUTURE ’t Twiske, Oostzaan 26 juli € 46,50 welcometothefuture.nl Loco Dice, Groove Armada, Chris Liebing, Ricardo Villalobos EDELWISE FESTIVAL Rembrandtpark, Amsterdam 26 juli € 37,50 edelwisefestival.nl Kraak & Smaak, Joost van Bellen, Joshua Walter STEKKER IN HET PARK Voorveldse Polder, Utrecht 26 juli € 27 stekkerinhetpark.nl Modern Deep Left Quartet, Sebastian Mullaert, Francesco Tristano, Chymera, Junior Boys DOUR FESTIVAL Dour, België 17 t/m 20 july Combticket + camping € 127, dagtickets vanaf € 50 dourfestival.be Acid Arab, Boddika, Daniel Avery, The Gaslamp Killer, Tale of Us FAT FREDDY’S DROP Woodstock 69, Bloemendaal aan Zee 30 juli € 32,50 woodstock69.nl Fat Freddy’s Drop & supporting acts

131 DJB FESTIVAL TITEL AGENDA

APPELSAP Het was kielekiele, maar ook dit jaar gaat Appelsap Fresh Music Festival gewoon door. Op 9 augustus strijkt het hiphopfestival andermaal neer in het Amsterdamse Oosterpark, met namen als Hudson Mohawke, DJ EZ en Travi$ Scott op de rol en tickets die voor 29 euro voor je klaarliggen.

Voor die dertig piek krijg je ook De Jeugd van Tegenwoordig, FS Green, Typhoon en Vic Crezée op je bordje. Net als vorig jaar cureert Cinnaman de Electronic Stage, die zich dit jaar meer zal richten op live-acts. De perikelen rondom het festival lijken eindelijk afgelopen. Tijdens eerdere edities klaagden omwonenden van het Oosterpark steen en been over geluidsoverlast, en dit jaar gooide een renovatie van het park bijna roet in het eten. Gelukkig lijkt Appelsap voorlopig even veilig voor de grillen van de gemeente en de buurt. Het terrein ligt er ook volgende zomer weer panklaar bij. Mooi meegenomen: kinderen tot twaalf jaar komen gratis binnen. appelsap.net

SOLAR WEEKEND FESTIVAL Maasplassen, Roermond 31 juli t/m 3 augustus Dagticket € 49, Weekendticket € 79 solarweekend.com Hudson Mohawke, Dave Clarke, Marcel Fengler, Joris Voorn, Mirella Kroes

Augustus DEKMANTEL FESTIVAL Amsterdamse Bos, Amsterdam 1 t/m 3 augustus Dagticket €42, Combiticket €105 dekmantelfestival.com DJ Harvey, 3 Chairs, Moodymann, DJ Koze, Levon Vincent NACHTDIGITAL Olganitz, Duitsland 1 t/m 3 augustus Uitverkocht nachtdigital.be Cuthead, Dixon, Donato Dozzy, Heatsick, Job Jobse, Karenn BOOTHSTOCK FESTIVAL Zuiderpark, Rotterdam 2 augustus €37,50 boothstock.nl Dimitri, Michel de Hey, Secret Cinema, Benny Rodrigues

DANCE VALLEY Spaarnwoude 2 augustus € 55 dancevalley.com 2000 and One, Cinnaman, Kabale und Liebe LANDJUWEEL Ruigoord, Amsterdam 6 t/m 10 augustus Dagticket €20 ruigoord.nl n.n.b.

APPELSAP Oosterpark, Amsterdam 9 augustus €29 appelsap.net Travi$ Scott, Hudson Mohawke , DJ EZ, Cinnaman OUTSIDERS FESTIVAL Hoornse Vaart, Alkmaar 9 augustus € 22,50 / € 25 facebook.com/OutsidersOUTCAST Xosar, Delta Funktionen, Carl Craig PARADIGM FESTIVAL Paradigm, Groningen 9 augustus €39,50 paradigm050.com Speedy J, Lucy, AnD, Subjected, Giorgio Gigli

GAASPERPLEASURE Gaasperplas Zuid, Amsterdam 9 & 10 augustus Combiticket €45, Dagticket €27,50 gaasperpleasure.nl Sandrien, Qindek, Stimming, Fairmont, William Kouam Djoko LOVELAND FESTIVAL Sloterpark, Amsterdam 9 augustus €49 lovelandfestival.com Adam Beyer, Audiojack, Dubfire, Boris Werner, Joris Voorn SZIGET FESTIVAL Óbudai-eiland, Boedapest, Hongarije 11 t/m 18 augustus Dagticket €50 / combiticket €209 szigetfestival.com The Prodigy, Skrillex, Bonobo, Darkside PUKKELPOP Kievit, Hasselt (België) 14 t/m 16 augustus Dagticket €85, Combitickets uitverkocht pukkelpop.be Nina Kraviz, Klangkarussell, Tensnake, Cashmere Cat, Kaytranada LOWLANDS Walibi Holland, Biddinghuizen 15 t/m 17 augustus €195 lowlands.nl Chet Faker, James Holden, Milky Chance, Shlohmo, Die Antwoord

133 DJB FESTIVAL TITEL AGENDA

PARADIGM FESTIVAL Op 9 augustus vindt in Groningen het Paradigm festival plaats met als thema La Maison De Paradigme. De eerste namen die bekend gemaakt zijn: Speedy J, Lucy, AnD, Subjected en Giorgio Gigli. Eén van de stages wordt gehost door Electric Deluxe. Op het hoofdpodium staan in ieder geval Redshape, Clockwork en Ten Walls.

Dit jaar is er nog meer ruimte voor de creatieve aspecten die van Paradigm Groningen maken tot een collectief van andersdenkenden, die de hedendaagse club- en festivalervaring wil omtoveren tot een unieke beleving. Paradigm Festival 2014 zal de ultieme ontmoetingsplek zijn voor de vrijdenkende bezoeker. Een plek waar iedereen één liefde met elkaar deelt, namelijk die voor de muziek. In tegenstelling tot de voorgaande jaren is er door de organisatie besloten niet meer te groeien in omvang. Intimiteit wordt verkozen boven massaliteit. Creativiteit staat voorop en zal samen met de rauwe en stoere uitstraling van de loods en haar omgeving zorgen voor de kenmerkende Paradigm-sfeer. Daarbij zorgt Paradigm weer voor een diverse en kwalitatief hoogstaande line-up bestaande uit internationale en nationale headliners op vijf verschillende podia. Op naar Groningen! paradigm050.com

8BAHN HARBOUR FESTIVAL Na veelvuldig gebruik van een oude havenloods voor bijzondere clubnachten, gaat 8Bahn dat Arnhemse paradepaardje gebruiken voor een nieuw kleurrijk festival. Op zaterdag 23 augustus vindt het 8Bahn Harbour Festival plaats. De line-up liegt er niet om. Artiesten als Karizma, Gerd Janson, Legowelt, Truss, Efdemin en Space Dimension Controller zijn een greep uit de line-up voor die dag.

De focus bij deze nieuwe 8Bahn-telg ligt voor 100% op de muziek. Een open-minded festival waarin experimentele muziek samen gaat met de energie en dansbaarheid die je van 8Bahn gewend bent. Het festival biedt ruimte voor ongeveer 2000 bezoekers. ‘We willen deze zomer bekronen met een zomerfestival waar we gaan laten zien wat we met deze locatie kunnen doen’, aldus 8Bahn’s Pascal Rietman. Daarbij grijpen we het aan als een voorproefje van wat we in 2015 allemaal willen laten horen. Het is onze ambitie om volgend jaar weer een festival te organiseren waar we het campinggevoel kunnen terugbrengen.’ Onlangs vertelde Rietman ons dat 8Bahn zich meer wil gaan focussen op artiesten uit Amerika. Deze lijn wordt ook bij het festival doorgetrokken. ‘Het maakt voor ons eigenlijk niet uit waar het vandaan komt, als het maar gruwelijk is.’

8bahn.nl

135 DJB FESTIVAL TITEL AGENDA

TODAYSART FESTIVAL Het TodaysArt Festival viert dit jaar een jubileum. De tiende verjaardag zal plaatsvinden op 26 en 27 september op verschillende locaties in Scheveningen en het Haagse Statenkwartier, waarbij het Gemeentemuseum, de Pier, Museon, Omniversum, de Visafslag en een groot aantal andere locaties, publieke ruimtes, maar ook het strand en de haven zullen dienen als stedelijk en cultureel podium voor het festival.

Naast grootschalige projecten in de publieke ruimte, concerten, audiovisuele optredens, moderne dansvoorstellingen en theatervoorstellingen presenteert TodaysArt ook installaties, clubavonden, tentoonstellingen en conferenties. Net als vorig jaar moest TodaysArt op zoek naar nieuwe locaties. Tijdens de laatste editie kwam dit eigenlijk alleen maar ten goede aan het festival. Ze moesten kiezen voor kleiner en specifieker, wat resulteerde in een festival met drie locaties in gigantische overheidsgebouwen in het midden van de stad. De programmering voor 2014 is nog niet bekend, maar als je kijkt naar de voorgaande jaren zul je niets tekort komen. Pantha Du Prince, Ikonika, Ben Frost en nog ongeveer 100 andere artiesten en kunstenaars kwamen allemaal een kijkje nemen op het grootste kunstzinnig/muzikale spektakel van Den Haag. todaysart.nl © BARBARA NORDHJEM

MAGNEET FESTIVAL Oostpunt, Amsterdam 22 augustus t/m 31 augustus n.n.b. magneetfestival.nl n.n.b.

MYSTERYLAND Floriade, Hoofddorp 23 augustus €72,50 mysteryland.nl Loco Dice, Chris Liebing, Rusko, Art Department, Ben Sims STRAFWERK FESTIVAL Sportpark Riekerhaven, Amsterdam 23 augustus €32,50 strafwerkfestival.nl Jamie Jones, Âme, Noir, Finnebassen, Job Jobse 8BAHN HARBOUR FESTIVAL Havenloods, Arnhem 23 augustus €26 8bahn.nl Karizma, Gerd Janson, Legowelt, Truss, Efdemin, Space Dimension Controller VOLTT LOVES SUMMER NDSM-werf, Amsterdam 30 augustus €42,50 voltt.com Richie Hawtin, Sven Väth, Dixon, Joseph Capriati, Tiga, Awanto3

September OUTLOOK FESTIVAL Fort Punta Christo, Kroatië 3 september €172 outlookfestival.com DJ EZ, Moodymann, Boddika, Busta Rhymes, Massive Attack VALTIFEST NDSM-werf, Amsterdam 6 september n.n.b valtifest.nl n.n.b SMEERBOEL Leidsche Rijn, Utrecht 13 september n.n.b smeerboel.com n.n.b INCUBATE FESTIVAL Diverse locaties, Tilburg 15 t/m 21 september Passe-partout €99 / weekendticket €74,99 Incubate.org James Pants, Untold, Moon Duo SUMMERLAKE OUTDOOR FESTIVAL Molenvlietpark, Woerden 20 september € 30 summerlake.nl The Advent, Michel de Hey, Gabriel Ananda, Mark Sherry

TODAYSART FESTIVAL Diverse locaties, Den Haag 27 & 28 september n.n.b. todaysart.nl n.n.b.

Oktober AMSTERDAM DANCE EVENT Diverse locaties, Amsterdam 15 t/m 19 oktober Uiteenlopende prijzen amsterdam-dance-event.nl n.n.b.

136

ESSENTIAL ALBUM TEKST RENÉ PASSET BEELD (RECHTS) MEL D. COLE

MARTYN THE AIR BETWEEN WORDS NINJA TUNE

***** Soms moet je jezelf als muzikant opnieuw uitvinden. Het is een cliché, maar voor producers die bij hun derde of vierde album aankomen is het vaak onvermijdelijk. Ook de in Washington woonachtige Martijn Deijkers ontkwam er niet aan. En die had zich de afgelopen jaren al zo vaak opnieuw uitgevonden. Begonnen als drum ‘n bass-dj in Eindhoven en via de dubstep in de basshoek (en Rotterdam) beland, waar hij met Vancouver in 2008 een blauwdruk voor het nog prille genre schreef. Om in 2011 voor het Amerikaanse Brainfeeder van Flying Lotus een technoachtig album te maken: Ghost People. Opvolger van het bejubelde debuut Great Lengths (2009).

Over Ghost People is Deijkers achteraf maar matig tevreden. Het album klonk te geforceerd, te digitaal ook. En de mastering was niet goed. En dus vroeg Martyn dit keer Matt Colton, volgens kenners de Lionel Messi in de masteringbizz.

Iemand die het analoge karakter van The Air Between Words zou kunnen vertalen naar de plaat. Het moet gezegd: de dynamiek op de tien tracks is fenomenaal. Maar bovenal is Martyns derde gelijk ook zijn beste en meest afgewogen album.

Een plaat waarop Deijkers lekker deed waar ‘ie zelf zin in had, zonder zich druk te maken over verwachtingspatronen en reputaties. In plaats van ‘nootjes over een beeldscherm te schuiven’, kwam The Air Between Words grotendeels achter een dikke mengtafel tot stand, waar Deijkers gedurende het proces steeds meer hardware op aansloot. Gewoon pielen met keyboards en drumcomputers en kijken waar je uitkomt.

En vooral niet te moeilijk doen. Vandaar ook een titel als ‘Two Leads And A Drumcomputer’. Het is wat het is.

De grondtoon van Martyns sound is nog altijd basgedreven maar de composities zijn door die nieuwe aanpak vrijer dan ooit. Veel nummers eindigen totaal ergens anders dan waar ze begonnen zijn. Zo start ‘Forgiveness Part 2’ met een nerveuze zeemeeuw op een gebroken golf van beats om halverwege te transformeren in een melancholiek elektronisch sfeerplaatje dat zo in de Artificial Intelligence-reeks van Warp Records had gepast. Ook ‘Drones’ is een goed voorbeeld van die non-elliptische aanpak. Het nummer trapt af met jazzy keyboardakkoorden en een robuuste kickdrum, waarna halverwege de helikopters opduiken en steeds bru-

taler duikvluchten maken en schijnaanvallen doen. Je hoort de dreiging als het ware toenemen. Heel sterk.

Ook lijkt Martyn van zijn samenwerkingsvrees af. Op zijn vorige album liet hij al een bevriende vocalist als SpaceApe (Kode9) toe. Dit keer is de stem van Inga Copeland op twee nummers te horen en is clubklapper ‘Glassbeadgames’ de eerste vrucht van de samenwerking met Four Tet’s Kieran Hebden. Die bedwelmend goede dansplaat met als kern een gefilterd vocaal haakje (‘show me baby’) ga je waarschijnlijk de hele zomer horen in clubs en op festivals. Het combineert de warmte en de sfeer van Martyns producties met de energie en vocale kracht die veel van Four Tet’s platen zo onweerstaanbaar maakt.

The Air Between Words komt uit op Ninja Tune. Dat is minder gek dan het lijkt, want het Britse bastion doet de Europese en Aziatische distributie van Brainfeeder, waarop Martyns vorige langspeler uitkwam. Het Britse label lijkt zich hersteld te hebben van een creatieve dip en brengt weer platen uit die er toe doen.

Dit album doet er toe. Het heeft de energie en de frisheid van een debuut maar de diepgang van iemand die al meer dan een decennium meerolt in het dancecircus. Juist door het dit keer simpel te houden, raakt The Air Between Words je precies op de juiste plekken: in je hoofd en rond je heupen. ninjatune.net

138

REVIEWS

Ruim tien jaar nadat de Haarlemse Aroy Dee (echte naam Steven Brunsmann) als producer debuteerde op zijn eigen M>O>S Recordings is er een eerste album. Sketches is het voorlopige magnum opus van een artiest wiens naam met veel respect wordt uitgesproken in de underground (Chicago) housescene. En terecht. Zijn label staat sinds dag een synoniem voor kwaliteit, Sketches past perfect in dat rijtje. Bij Aroy Dee kom je zelden tot nooit voor verrassingen te staan. Wij geld neertelt voor zijn producties of het werk op zijn M>O>S (afkorting voor Muziek Over Steden, Brunsmann is architect) waar klasbakken als Morphosis, John Heckle en Traxx thuis zijn, weet zich verzekert van rauwe, op klassieke leest gestoelde maar tijdloze house. Diep en emotief, muziek die over 20 jaar nog net zo fris klinkt als de dag waarop het is gemaakt. Sketches kan je in je collectie zonder schuldgevoelens in het vakje classic Chicago house albums schuiven, naast bijvoorbeeld het werk van Larry Heard, Innerspace Halflife en Orgue Electronique.

Brunsmann werkte twee jaar lang aan Sketches en noemt de plaat ‘een persoonlijk document, waarmee ik slechts mijzelf blij wil maken.’ Dat laatste is niet gelukt.

AROY DEE SKETCHES M>O>S

EELCO COUVREUR

*****

SHINEDOE ILLOGICAL DIRECTIONS INTACTO

*****

Dit jaar viert Shinedoe haar lustrum als muzikant en labeleigenaar van Intacto Records. Als DJ is de Amsterdamse Chinedum Nwosu nog veel langer actief. Op haar derde album Illogical Directions combineert ze de soberheid van vroege Detroit en Chicago-dansmuziek met haar eigen veelzijdige muzieksmaak. Illogical Directions is qua titel een variant op No Boundaries, Shinedoe’s vorige album uit 2009. Daarop verrijkte Nwosu haar technoproducties met elementen uit jazz en Afrikaanse percussieve muziek en werkte samen met zanger Mr. Bumpy en technoduo Innersphere. Wat dat betreft heeft Shinedoe weinig bakens verzet. De basis is nog altijd techno met een funky twist, zonder al teveel franje. Gastrollen zijn er dit keer voor Jayson, Miss Bunty en The Knife’s Karin Dreijer, voor wie Shinedoe ooit een remix deed. Met de voor haar zo typerende vervormde en knauwende stem zing Dreijer over hoe ze haar kont schudt terwijl ze de trap oploopt, over lichaamssappen en over hoe ze bij verschillende meisjes in bed duikt. Het is een opzwepende, lekker ontregelende track die iemand als Miss Kittin in haar beste dagen ook had kunnen schrijven. Productioneel gezien houdt Shinedoe de zaken overzichtelijk en simpel. Haar techno grijpt terug op de hoogtijdagen van Chicago en Detroit, toen complexe arrangementen nog achter de horizon lagen. Niet ieder pad dat Shinedoe op Illogical Directions inslaat, leidt tot iets moois maar effectief is haar soepele techno vrijwel altijd.

RENÉ PASSET

140

REVIEWS

Er zijn maar weinig artiesten die zich kunnen meten met de productiviteit van Matt ‘Lone’ Cutler. Zes albums in zeven jaar, je moet het hem nageven. En dan lijkt elke plaat de vorige nog eens te overtreffen ook. Dat het bij nummer zes nét niet wil lukken zal niemand deren. Zie een hoogstandje als Galaxy Garden maar eens te toppen. Toch komt Cutler er met Reality Testing dicht in de buurt. De beproefde receptuur van dromerige, euforische synths en een dik pak ritmelagen treffen alweer doel. Luister naar de hyperactiviteit van ‘Restless City’, ‘Vengeance Video’ en ’Airglow Fires’, de hip-hopbeats van ‘2 is 8’, of de loomheid van ‘Jaded’ en ‘Begin To Begin’ en je begrijpt wat ik bedoel. Cutler gaat gewoon verder waar hij gebleven was en gooit zijn trukendoos wagenwijd open. De plaat is een energieke, diepe, onweerstaanbaar vrolijke viering van het leven waarin geen plaats is voor melancholiek. Verrassen doet het album nauwelijks, maar het is ook maar de vraag in hoeverre dat wenselijk is. Reality Testing is een zonnig kunstwerk van een artiest op de toppen van zijn kunnen.

Daar wil je alleen maar meer van horen.

RIK HERMANS

LONE REALITY TESTING R&S

*****

PLAID REACHY PRINTS WARP

*****

Ze behoren bij de originele inboedel van Warp Records en bleven het Britse platenlabel altijd trouw. Dit jaar viert het duo Plaid zijn 25e (!) verjaardag. De laatste jaren legden Ed Handley en Andy Turner zich meer en meer toe op soundtracks. Logisch, want net als de albums van labelgenoten Boards of Canada schreeuwt de subtiele en melodieuze elektronica van Plaid om verbeelding. Hun tiende album Reachy Prints is daarop geen uitzondering. De negen composities zijn gelaagder dan ooit. Tintelende, glinsterende geluiden buitelen in harmonie over elkaar heen terwijl polyfone ritmes links en rechts afbuigen. Op slotnummer ‘Liverpool St’. hangt het plafond helemaal vol met koperen belletjes. Dat klinkt allemaal vreselijk new age en wollig maar geloof me, dat valt reuze mee. Verloor Plaid zich in het verleden soms iets teveel in edelkitsch, op Reachy Prints is genoeg spanning te vinden. Neem alleen al prachtsingle ‘Hawkmoth’, een stoombad vol met stotterende melodieën. Het zonnige nummer ‘Matin Lunaire’ lijkt een ode aan de synthpop van The Human League, maar dan wel op zijn Plaids. Met subtiele ondertonen en speelse drums. Hoe vaak je ‘Reachy Prints’ ook draait, het blijft boeien. Je kunt alleen maar bewondering hebben voor de consistente output van Plaid. Ze leveren altijd kwaliteit en je weet nu al dat je Reachy Prints over tien jaar nog met plezier zult draaien.

RENÉ PASSET

142

REVIEWS

JOAN BIBILONI EL SUR MUSIC FROM MEMORY

*****

GUSGUS MEXICO KOMPAKT/NEWS

*****

Music From Memory is een reissue-label dat je aandacht verdient. Zeker wanneer je geïnteresseerd bent in niet alledaagse maar boeiende lo-fi funk (check MFM 001 van Leon Lowman) of epische ambient en elektronica (Gigi Masin). Release nummer drie staat in het teken van de zonovergoten boogie en disco van de van Mallorca afkomstige elektronische gitaarvirtuoos Joan Bibiloni. Abel Nagengast en Tako Reyenga zijn de uitbaters van het Amsterdamse vinylwalhalla dat Red Light Records heet. Samen met Jamie Tiller zijn ze bezig aan een missie. Doel: ‘Vergeten muziek waar wij een fascinatie voor hebben opnieuw uitbrengen.

Er is verschrikkelijk veel goede muziek gemaakt die heel erg onbekend is, dat is het idee achter het label,’ vertelde Reyenga ons een jaar geleden. En die missie mag na amper drie releases al succesvol worden genoemd. El Sur (het zuiden) brandt dikke zonnestralen door je speakers. In de jaren tachtig experimenteerde Bibiloni met drumcomputers en synthesizers en precies dat werk is verzameld op deze vrolijk stemmende compilatie. De potpourri van genres bewijst dat Bibiloni meerdere genres in de vingers heeft – van boogieknaller ‘The Boogie’ tot disco/funk/jazz-orgies ‘El Cumpleaños Se Jaimito’ en ‘Valerie’, en van drumcomputer-en synthesizerkrachttoer ‘Sobrevivir’ tot het vredige ‘La Española’. Met El Sur haal je het zuiden in huis.

EELCO COUVREUR

‘When you woke up, I guess you didn’t know I would steal you from your girlfriend.’ Kijk, dat zijn nog eens openingszinnen. Het illustreert bovendien haarfijn hoe apart het IJslandse gevoel voor humor is. Ooit een indiepopcollectief van 10+ mensen, werd de kern van GusGus in de loop der jaren steeds kleiner. Tegelijkertijd sijpelde meer en meer house het geluid van GusGus binnen. Ook zanger Daníel Ágúst verliet het schip, maar keerde in 2007 terug, waarna de groep aan zijn grootste successen begon. Zo groeide voorganger Arabian Horse (2011) uit tot het best verkochte album op het Keulse Kompakt Records in jaren. Een plaat waarop trance, pop en house een monsterverbond sloten. Ook Mexico gaat het weer goed doen, want de plaat staat wederom ramvol gelikte clubhits. Met stille kracht Birgir Þórarinsson als bedenker van breed opgezette akkoorden die telkens net niet over het kaasrandje vallen. Neem single ‘Crossfade’, een zuigende houseplaat van Pachanga Boys-proporties met sloganeske zang van Ágúst en de sappigste toetsenpartijen die je in Reykjavik maar kunt vinden. Het lijkt allemaal zo simpel, maar er valt een hoop te ontdekken tussen de ruim opgezette housebeats van GusGus. Zo is het subtiele strijkersarrangement in opener ‘Obnouxiously Sexual’ echt fantastisch. Enige domper is de malle afsluiter ‘This Is What You Get When You Mess With Love’. Eigenlijk een mislukt liedje. Maar voor de rest is Mexico een prima opmaat voor de 20e verjaardag van GusGus volgend jaar. Nu al feest.

RENÉ PASSET

144

REVIEWS

GLITTERBUG DUST NOTOWN

*****

Blazen maar. En zien wat er te voorschijn komt. Misschien wel iets moois. De Duitse technoproducer Til Rohmann alias Glitterbug heeft iets met conceptalbums. Na het even persoonlijke als grimmige Cancerboy (2012) – waarop Rohmann zijn overwinning van de slopende ziekte als centrale thema koos – draait zijn vierde album Dust om vergeten plekken en herinneringen. Om associaties en dromen.

Daarbij blijft de drumcomputer meestal op de achtergrond.

Pas op ‘1st of July’ floept hij aan voor een Border Community-achtig, arpeggiogedreven technonummer. Gestileerd, sober en elegant, zoals we Glitterbug op albums als Supershelter (2008) en Privilege (2010) hebben leren kennen.

Maar op de overige nummers kiest Rohmann meestal voor een veel ingetogener geluid. Vloeiende, langzaam in elkaar schuivende harmonieuze melodieën die soms rechtstreeks teruggrijpen op de ambientklassiekers van mannen als Eno en Harold Budd en een enkele keer – ‘Apparition’ – Afrikaanse invloeden lijken te hebben. Niet alles beklijft, maar op nummers als ‘Far Far Light’ en ‘Silent Glory’ is de warmte in de machines bijna voelbaar. Dat Dust op Gold Panda’s platenlabel Notown Records verschijnt is geen toeval. Na een ontmoeting in Amsterdam bleken de twee een liefde te delen voor complexe, moderne grotestadsmuziek waarin een groot hart klopt. Daar is niks stoffigs aan.

RENÉ PASSET

Andy Carthy is wat heet een veteraan. De man die op het podium door het leven gaat als Mr. Scruff bouwt al dik twee decennia aan een dijk van een palmares. Hij gaf zijn carrière luister bij het gevierde label Ninja Tune, verkoopt al jarenlang biologische thee via zijn webshop, en heeft een bijzondere fascinatie voor Engelse taartjes. Tja, je bent Brit of je bent het niet. Het was even wachten op Friendly Bacteria, Carthys eerste album in ruim zes jaar. Dat is lang, zeker om dat-ie naar eigen zeggen al drie jaar ‘bijna af’ was. De Mancunian heeft er in die tijd een eclectisch (om maar een platitude te gebruiken) en sterk geheel van weten te maken.

Niet in de laatste plaats dankzij vocalisten Denis Jones en Robert Owens. Owens neemt met zijn sensuele stem het fijne ‘He Don’t’ voor zijn rekening, maar het is Jones die er met de eer vandoor gaat. De track ‘Render Me’ is dankzij zijn inbreng misschien wel de beste op het album. Friendly Bacteria is een gebalanceerde plaat. Een album zonder misstappen (het licht irritante ‘What’) daargelaten, maar vooral ook zonder echte pareltjes. Jammer, want bij Mr. Scruff lijkt het onderste eigenlijk nog niet uit de kan.

RIK HERMANS

MR. SCRUFF FRIENDLY BACTERIA NINJA TUNE

*****

146

REVIEWS

COPELAND BECAUSE I’M WORTH IT IN EIGEN BEHEER

*****

YOUNG MARCO BIOLOGY ESP INSTITUTE

*****

Toen we de eerste track van copelands’ (met een kleine c graag) debuutalbum Because I’m Worth It afspeelden op de redactie ontstond er paniek. ‘Het brandalarm gaat af.’ Nee collega’s, dit is muziek. En verdomd goeie ook.

Samen met Dean Blunt vormde Inga Copeland tot vorig jaar het experimentele duo Hype Willams, bekend van releases op onder andere Hyperdub. Copeland wordt in bio’s vaak aangekondigd als slechts de vocalist, maar haar eerste soloplaat (en eerdere EP’s) laten zien dat dat onzin is.

Copeland is eigenlijk meer een kunstenaar dan producer.

Ze maakt geen muziek, maar creëert sfeer. Dat ze daar toevallig een zooitje synths voor gebruik, is eigenlijk niet relevant. Op dit album en ook in haar zuinige media-optredens horen we een verlegen, maar maatschappijkritische artiest. De tracks verschillen heel erg in intensiteit, bpm en gebruik van geluiden. Wat eigenlijk de enige constante is, en dat ontdek je pas na enkele malen luisteren, is de nostalgische en verwarde sfeer van de muziek. ‘Fit 1’ is daarvan een prima voorbeeld: een dromerige synth arpeggio, een mompelende Inga, een kick met de attack wijd open en een niet al te conventioneel arrangement. Ook de track die ze samen maakte met Actress, ‘Advice To Young Girls’, bewandelt zo’n experimenteel pad. Het zijn spannende tracks die soms net wat langer hadden mogen duren om er echt diep in te verzinken.

BERT DE ROOIJ

Wereldberoemd in het buitenland (terwijl je dit leest is Marco Sterk op Amerikaanse tournee) waar zijn platen gedraaid worden door de Todd Terjes en Mano le Toughs van deze wereld. Maar in Nederland bij veel mensen nog onder de radar: Young Marco. Wellicht verandert dat met zijn debuutalbum Biology, dat uitkomt op het Amerikaanse liefhebberslabel ESP Institute. Op de LP legt de Amsterdamse producer, vinyl-DJ en grafisch ontwerper zijn liefde voor melodie en vintage disco op tafel. Verpakt in zeven even fraaie als rijke nummers die vaak meer weg hebben van geslaagde jams dan dat het doordachte composities zijn. Het geeft Biology dezelfde speelsheid die clubhits als ‘Video Days’ (2012) en ‘NoNoNo’ (2011) ook al hadden. Bovendien hoor je dat Sterk kan putten uit een fikse platencollectie. Zo heeft het door strings gedragen ‘Suzako’ lijntjes naar de seventies disco van Giorgio Moroder en Cerrone, terwijl het tegelijkertijd de Ibiza-avondzonnegloed heeft van goede ambient. Italofreaks herkennen in het intro van Psychotic Particle direct ‘Dirty Talk’, de italoklassieker van Klein MBO uit 1992, maar Sterk geeft het iconische baslijntje daarna een zwieper richting Chicago acidhouse. Af en toe stapt Young Marco van de dansvloer af voor introspectieve nummers als ‘Trippy Isolator’ en ‘Out of Wind’, waarop heldere, vriendelijke synthesizerklanken een utopisch holodecklandschap schetsen. De tinten grijs en zwart komen in het universum van Young Marco simpelweg niet voor.

RENÉ PASSET

148

TESTLAB TEKST RIK HERMANS BEELD TIM PEN

LEVEN NA SAE INSTITUTE SAE Institute (School of Audio Engineering) werd in 1976 opgericht in Australië. Nu, 38 jaar en 55 faculteiten in onder andere in Amsterdam, Rotterdam, Spanje, maar ook Mexico, de VS en zelfs Saudi Arabië later, is er nog steeds maar één opleiding waar je terecht kunt als je een serieuze liefde hebt voor het masteren van geluid en werken in de studio. Wanneer moet je je inschrijven en wat leer je er precies? DJB sprak alumni Tim Franke, Patrice Bäumel en Marcel Vogel over de opleiding.

MARCEL VOGEL

151 LEVEN NA SAE INSTITUTE

TIM FRANKE

PATRICE BÄUMEL

MARCEL VOGEL (35)

De Duitse Amsterdammer Marcel Vogel is DJ en labelbaas van Lumberjacks in Hell én Intimate Friends. Hij studeerde af als sound engineer aan SAE Institute. ‘SAE connected the dots for me.’

Wat heb je aan SAE? ‘Allereerst denk ik dat je zelfvertrouwen krijgt. Ik heb er geleerd om niet meer bang te zijn. Daarnaast is het erg handig voor je netwerk. Je ontmoet er veel mensen waar je in een latere fase van je carrière mee kunt samenwerken.

Ten derde was het voor mij belangrijk om met deadlines te werken. Als je voor jezelf werkt en niet helemaal weet wat je moet doen, hoor je altijd wel iets wat niet goed genoeg is.

Soms stop je helemaal met het werken aan een nummer.

Maar als je weet dat je de ochtend erna iets moet inleveren omdat je anders je vak niet haalt, zorg je er wel voor dat het gedaan wordt. Dat is een waardevolle les. Het feit dat je een raamwerk krijgt om in te werken en constant feedback krijgt, betekent dat je veel efficiënter kunt zijn.’

Meest waardevolle les?

‘De realisatie dat je er uithaalt wat je erin stopt. Toen ik er studeerde, zorgde ik ervoor dat ik de meeste studio-uren

van iedereen had. Zodra het kon boekte ik er een plek. Ik heb er zelf voor gezorgd dat ik zoveel mogelijk kon leren en doen. Als je die motivatie niet hebt wordt het een moeilijk verhaal. Je krijgt niets gratis. Het is niet zo dat je geld neerlegt en je overspoeld wordt met kennis en vaardigheden.

Dat is nergens zo. Je moet inzet tonen.’

Hoe heeft SAE je carrière beïnvloedt?

‘Uiteindelijk heeft SAE me het zelfvertrouwen gegeven om te doen wat ik nu doe. Ik heb er technische vaardigheden geleerd, en ik heb dankzij hen stage kunnen lopen bij de Red Bull Studios en heb er de mixtafel van leren ‘besturen’.

Maar bovenal weet ik dankzij die opleiding dat dit is wat ik met mijn leven wil doen. It connected the dots for me.’

Wanneer moet je je inschrijven?

‘Als je weet dat muziek je passie is. Ik ken zoveel mensen die daar hebben gestudeerd. Neem Olaf (Boswijk, directeur van Trouw, red.), Juju & Jordash en Patrice Bäumel.

Het is een investering, maar je kunt er ontzettend veel voor terug krijgen. Als je er maar genoeg energie en focus instopt. Eigenlijk laat ik geen mogelijkheid onbenut om mensen in de richting van SAE te duwen.’

152 LEVEN NA SAE INSTITUTE

‘SAE IS DE BESTE AUDIO-ENGINEER OPLEIDING DIE ER BESTAAT, DIE BOVENDIEN VOOR EEN BREDERE MASSA TOEGANKELIJK IS’

PATRICE BÄUMEL (38)

Patrice Baümel, producer, dj en Black Magician volgde de cursus Electronic Music Production aan SAE in Amsterdam.

‘Maak zoveel mogelijk gebruik van de infrastructuur die ze hebben en de experts die ze ter beschikking hebben.’

Belangrijkste vaardigheid ‘Toen ik bij SAE begon was ik al redelijk vaardig in het produceren. Dus het meest belangrijkste wat ik heb meegenomen is geen kennis of vaardigheid. Het belangrijkste dat ik op SAE heb geleerd is dat, waar je ook studeert of mee bezig bent, het aan jou is om er alles uit te halen. Ik heb er ontzettend veel goede contacten opgedaan. Ik leerde studioproducers en -engineers kennen. Het echte werk gebeurt eigenlijk pas op het moment dat je iets met die contacten doet. Maak zoveel mogelijk gebruik van de infrastructuur die er ligt en de experts die ze ter beschikking hebben. Het is voor honderd procent aan jou om er een succes van te maken. Dat gebeurt alleen met een actieve instelling.’

Hoe ziet zo’n cursus er uit?

‘Toen ik er zat hebben we bijvoorbeeld alle ins en outs van MIDI geleerd en hebben we een samplebased synthesizer binnenstebuiten gekeerd. Aan dat soort dingen moet je denken.’

Wanneer moet je je inschrijven bij SAE? ‘SAE is de beste audio-engineer opleiding die er bestaat, die bovendien voor een bredere groep toegankelijk is. Als je een toekomst voor je ziet in de studio, is dat de beste stap die je kunt maken. De enige plek waar je meer kans maakt op kennis en contacten is als je een stage weet te strikken bij bijvoorbeeld Abby Road. Dat is natuurlijk maar voor heel weinig mensen weggelegd. Voor mensen die hun leven willen maken van muziekproductie is SAE dé manier.

Je kunt je in tegenstelling tot andere opleidingen helemaal richten op de muziek, dus de intensiteit waarmee je je op de materie kunt gooien is veel hoger dan ergens anders.

Daarbij is de hardware die er tot je beschikking staat erg goed. Je kunt bijvoorbeeld mixen aan een SSL-desk en er zijn mooie opnameruimtes die je kunt gebruiken om samen met bands of artiesten aan de slag te gaan. Als je initiatief neemt, kan het de beste opleiding ter wereld zijn.’

153 LEVEN NA SAE INSTITUTE

TIM FRANKE (23)

Tim Franke ken je als DJ en producer onder de noemer Karma Initiative. Hij heeft net de laatste hand gelegd aan zijn bachelor Audio Production en voltooide eerder de fulltime opleiding Audio Engineering. Hij werkt momenteel als hoofd-engineer bij de Red Bull Studios in Amsterdam.

Meest waardevolle les?

‘Een studio kan best indrukwekkend zijn als je een jonge engineer bent. Er kunnen veel dingen fout gaan en je staat onder druk omdat je met muzikanten werkt. Bij SAE heb ik geleerd om daar rustig en kalm mee om te gaan. Een stukje crisismanagement, en duidelijk leren communiceren met de artiesten. Ik weet nu hoe ik op een professionele manier een studiosessie kan runnen. Je leert hoe alle elektronica werkt en daardoor kun je je volledig focussen op het creatieve. Daarbij is mijn netwerk ontzettend gegroeid. Omdat je op een professionele manier bezig bent, gaan mensen je ook op die manier benaderen. Op productievlak heb ik ontzettend grote stappen gezet. Je leert op een andere manier naar muziek te luisteren.’

Hoe ziet zo’n cursus er uit?

‘Bij SAE staan analoge mixtafels. Eén van de examens was het leren begrijpen van de signal flow van zo’n paneel. Dat

is heel complex, maar zo kom je er wel achter hoe zo’n console werkt, wat elke component doet. Datzelfde kom je te weten over compressors en equalizers. Simpel gezegd: je leert op een creatieve manier omgaan met elektronica.’

Wanneer moet je je inschrijven bij SAE? ‘Als je een tijdje bezig bent met muziek en je dat naar een volgend niveau wil tillen, zeker op engineersvlak, zou ik dat gewoon gaan doen. Op dat vlak is het de beste manier om te komen waar je wilt zijn.’

Wat heb je aan SAE? ‘SAE biedt heel veel kansen om naar verschillende plekken te gaan. Iedereen die in de Red Bull Studios werkt, komt daar bijvoorbeeld via SAE. Ik heb er gewerkt met mensen als Akkachar, Mr. Probz, Kris Berry, Eprom en Musclefarm.

Je kunt er een mooi CV mee opbouwen. Ik heb vorig jaar bijvoorbeeld ook de Bravo stage opgenomen bij Lowlands.

Dat liep allemaal via die school. Er zijn veel kansen, maar je moet er wel zelf achteraan. Het is keihard werken. Als je dat doet kun je het ver schoppen.’ amsterdam.sae.edu

154

TESTLAB TEKST WILLEM ENDFEST

REVIEW KORG TAKTILE 25/49 CHIQUE VERFDOOS

De Japanse firma Korg zorgde de afgelopen jaren voor een ware revival van de analoge synthesizer. Met een serie op analoge leest gestoelde verkoopsuccessen als de Monotribe en Mini MS-20, sloeg Korg een brug tussen het spanningsgestuurde verleden en het digitale heden. Je zou bijna vergeten dat ze bij Korg ook producten voor muzikanten met een laptop maken. In deze review werpen we een blik op de Korg Taktile. Een nieuw USB Controller Keyboard met een karrevracht aan mogelijkheden.

De Taktile bestaat uit een chique zwart frontpaneel met een grijze jas. Het eerste wat me opvalt bij het uitpakken van de doos is het gewicht. De Taktile is licht. Je tilt ‘m nog net niet met één vinger op. Ik ontving de Taktile in twee uitvoeringen. Een kleine variant met een klavier van 25 toetsen en een groter familielid, dat 49 toetsen telt. Daarbij beschikt de grote versie over 8 extra trigger pads en 8 draaiknoppen. Het klavier van de Taktile voelt degelijk aan. Op de website van Korg lees ik dat de Taktile is uitgerust met semi-gewogen toetsen. Dezelfde toetsen die zijn gebruikt voor de KingKorg en Krome. Dat zit wel snor. Verder is een pitchbend en vrij te draaien tweede modulatiewiel aanwezig. Met twee transponeerknoppen kun je het bereik van je klavier verder vergroten.

KNOPPENPARADIJS

Aangezien uit het apparaat zelf helaas geen geluid komt, heb ik de Taktile als eerste getest op twee synthesizers met een beperkt aantal knoppen, de Mutable Instruments Shruthi en Waldorf Blofeld. Het toffe aan deze twee synthjes is dat ze reageren op een uitgebreid scala aan Midi codes, die je weer stuk voor stuk kunt toewijzen aan de knoppen en pads van de Taktile. Hierdoor worden ineens een twintigtal extra functies uit je synthesizer ontsloten en krijgt je machine een tweede leven. Zo moduleerde ik bijvoorbeeld het filter van mijn Shruthi via de touchpad van de Taktile. Je bent dan ineens zo vingervlug en kunt zulke gekke handbewegingen maken, dat je synth klanken uitstoot die je echt nog nooit eerder hebt gehoord. Je gooit er wat delay met reverb achter en voor je het weet zweef je zo op een vliegend tapijt je studio uit. Erg inspirerend!

LEKKER VINGEREN

Een feature die de Taktile van andere controllers onderscheidt is het aanraakgevoelig touchpad. Een concept dat we al kenden van bijvoorbeeld de Korg Kaossalitor. Je beweegt je vingers over een vierkant vlak opgebouwd uit X en Y coördinaten en binnen een handomdraai gebeuren de meest wonderlijke dingen. Handig daarbij is dat je op het display enkele seconden ziet op welk coördinaat je vingers zijn blijven steken.

DE BEDIENING

Via een USB-kabel haalt de Taktile zijn stroom uit je laptop.

Wil je ‘m standalone gebruiken, dan zal je even naar de winkel moeten voor een USB adaptertje. Rechts van het midden zit een klein display, dat overigens prima leesbaar is. Het menu valt uiteen in twee smaken. Ten eerste een serie schermen om tijdens het spelen te schakelen tussen bijvoorbeeld tempo, toonsoort of het octaaf bereik van je arpeggiator. Dit is de performance mode. Daarnaast is er een scherm voor je settings, waarmee je functies en knoppen aan je Taktile toewijst. Dat laatste is een fluitje van een cent. Je raakt een knop aan en kent een waarde toe. Een beetje verwarrend is wel dat je met de pijltjestoetsen onder het display door het menu van de display scrollt, terwijl je op het moment dat je waardes aan knoppen wilt toekennen juist weer de data slider onder het touch pad moet gebruiken.

Verder beschikt de Taktile over een uitgebreide arpeggiator en autochord functie. Vooral producers met een voorliefde voor Rave of Detroit kunnen met deze laatste mogelijkheid hun hart ophalen. Met een druk op één van de aanslaggevoelige triggerpads creëer je waanzinnige akkoorden.

Voor mensen die werken met bekende DAW-software als Ableton, Logic of Cubase, is de Taktile een handige keuze.

Voor zeven van deze programma’s is de Taktile helemaal voorgeprogrammeerd. Zelf werk ik met Reaper en Renoise.

Ook deze computerprogramma’s herkenden de Taktile meteen. Binnen enkele minuten zat ik te componeren en scrollde met het grootste gemak door de sequencer op mijn scherm.

Handig is dat je verschillende templates kunt aanmaken, zestien in totaal. Zo kun je aan meerdere muziekapparaten

155

of computerprogramma’s knoppen toewijzen en deze instellingen vervolgens weer makkelijk oproepen.

ken geluiden van de bekende Korg Triton zijn gestopt (die je nadat je er aan gesleuteld hebt overigens niet apart kunt opslaan, onhandig!).

HET EINDOORDEEL

Korg heeft met de Taktile een puike controller op de markt gebracht. Het klavier, de modulatie wielen, de triggerpads en het unieke touchpad voelen heerlijk aan, de schuiven en draaiknoppen wat minder.

Het is een chique verfdoos, de Taktile, maar wel eentje zonder verf. Een pistool zonder kogels, dat je zelf moet laden met een dikke synth of VST. Mensen met een beperkt klankarsenaal kunnen voor een slordige 100 euro meer uitkijken naar de Korg Triton Taktile. Dit is een uitgebreidere, workstation versie van de Taktile, waarin 250 vrij te bewer-

Reikt je interesse verder en wil je ook graag eigen geluiden bouwen zonder laptop, kijk dan eens rond op Synthforum.nl of Marktplaats. Met een beetje speuren vind je daar, voor de prijs van de Taktile 25, een Korg DW-8000 of Korg Poly-800.

Twee übertoffe synthesizers uit de jaren ’80 die een heel eigen ingang in de magische wereld van klanksynthese bieden. Eén waar tijd en Facebook niet bestaan.

AVP: Korg Taktile 49: € 380,- / Korg Taktile 25: € 261,korg.com

157

TESTLAB TEKST JOSHUA GLAZER VERTALING LISANNE VAN ROOKHUIJZEN BEELD JULIA ZIEGLER

INSIDE ABLETON MUZIKANTEN EERST

Met de release van Push is Ableton vorig jaar een serieuze speler geworden op de markt van elektronische instrumenten. Maar dit recente succes is slechts een klein deel van een groter verhaal.

Een gammele piano die zijn beste tijd heeft gehad staat in de hoek van een simpel ingerichte studio in het hoofdkantoor van Ableton in de Berlijnse yuppenwijk Mitte. Er bovenop staat een blauwe iMac G3 uit het Y2K tijdperk, en op een plank daarboven ligt een boombox die zeker nog een decennium ouder is. Het is niet ongebruikelijk dat technologiebedrijven hun kantoor inrichten met oude versies van nieuwe technologie, maar in het sober ingerichte kantoor van Ableton is deze studio een van de meer comfortabele plekken om te zitten.

In de studio staat ook een strak opgestelde DJ set-up met twee Technics 1210 draaitafels en een Rane Sixty-Eight mixer die dateert uit de Bridge samenwerking tussen Ableton en Serato in 2010, een project uit de verder magere periode tussen april 2009 en maart 2013. Er zat in die jaren onverwachts een pauze tussen de oude en de nieuwe versies van Ableton Live Studio, het handelsmerk van Ableton en de marktstandaard.

‘Dat was een moeilijke periode’, zegt Olaf Bohn, Ableton’s PR en AR-manager. ‘Mensen vroegen zich af wat er aan de hand was’. Zijn titel verraadt de belangrijke positie die hij had toen er een verklaring moest worden gegeven voor de lange pauze van een product dat bijna jaarlijks werd geüpdatet sinds de eerste versie in 2001 uitkwam. ‘Bestaande gebruikers waren een bepaalde cyclus gewend.

Drieënhalf jaar is een lange onderbreking.’

Het resultaat van die tussenpoos was Live 9, een substantiële, zo niet revolutionaire upgrade van de bestaande Live-software. Ableton kwam met een nieuw product dat de positie van het merk zowel intern als binnen de muziekgemeenschap compleet zou veranderen.

158 INSIDE ABLETON

PUSH-REVOLUTIE

Dat product heette Push, een controller die speciaal voor Live was ontworpen. Het bood een scala aan mogelijkheden die eerdere producten van Ableton en hun hardware partners - Akai en Novation - nog niet hadden.

Eén van die mogelijkheden gaf muzikanten de kans om muziek vanaf nul te creëren, zonder naar de computer met Live 9 te hoeven kijken.

‘Mensen willen muziek met hun handen maken’, zegt Bohn. Het is een veelgehoorde klacht in de wereld van de elektronische muziek sinds producten als Ableton laptops in studio’s te veranderden. ‘Daarom hebben we besloten een hardware product te maken dat je de mogelijkheid geeft een volledige track te maken zonder dat je naar je computer hoeft te kijken.’

‘Er staan zoveel dingen op je computerscherm die je af kunnen leiden’, bevestigt User Experience Researcher Johannes Russ terwijl hij de mogelijkheden van Push laat zien. Het scherm met Live 9 is aan, maar dat is voornamelijk voor de DJB-fotograaf die foto’s maakt terwijl Russ en Bohn discussiëren over de inspiratie voor de controller. Tegelijkertijd blijft Russ de drums, toetsen en effecten-loops vormgeven, en al snel begint het op een track te lijken.

‘Iemand die goed is met een instrument, maakt muziek met zijn handen, niet met zijn ogen’, onderbreekt Bohn.

‘Een muis en keyboard zijn wel handig wanneer je iets wilt aanpassen of verfijnen’, geeft Russ toe. ‘Maar vooral tijdens de creatiefase voelt het natuurlijker om je handen te gebruiken.’

De muziekgemeenschap was het met hem eens. De eerste partij Ableton Push controllers, meer dan 1000 stuks, was binnen twee uur uitverkocht. En dat terwijl het bestaan van het product slechts drie weken van tevoren was aangekondigd. De enige mensen die Push vóór valentijnsdag 2013 hadden gezien, waren de ontwerpers zelf en een selecte groep artiesten. Door Ableton uitgenodigd om input en feedback op het product te geven, om het zo gebruiksvriendelijk mogelijk te maken.

THOM YORKE PUSHT

Een van die artiesten is Daniel Miller, de man achter Mute Records, vertelt Bohn. En ook Radiohead-voorman Thom Yorke mocht een blik op Push werpen toen hij in Berlijn optrad met zijn andere band, Atoms For Peace.

‘Yorke zei: dit omvat 75 procent van mijn creatieve proces’, vertelt Bohn enthousiast, voordat hij onthult dat alle vijf leden van Radiohead nu werken met Live en Push in hun creatieve proces. Ik vertel Bohn dat ik me een foto kan herinneren van Yorke die genomen is tijdens zijn bezoek aan Ableton in Berlijn, die circuleert bij verschillende tech-bedrijven. Bohn verzekert me dat die foto niet uit zijn kantoor komt.

‘Het doel van onze ontmoeting was niet om te laten zien dat we contact hebben met Thom Yorke’, legt hij uit. ‘Het doel was om zijn feedback te krijgen. Ik denk persoonlijk dat als ik hem had gevraagd een foto te maken, het hele doel van de meeting was veranderd.’

Een Google-search later en ik zie dat de foto afkomstig was van een aantal enthousiaste vrienden die bij een ander Berlijns bedrijf werken. Het was een makkelijke fout, zeker wanneer je weet dat de Berlijnse creatieve gemeenschap een hechte is. Aannemen dat Ableton in gevecht is met bedrijven als Native Instruments en Beatport om marktleider te zijn is makkelijk, en tegelijkertijd oneerlijk. De technohoofdstad mag dan het thuisfront zijn van enkele van de meest innovatieve en succesvolle technologiebedrijven, maar zoals vaak bij creatieve gemeenschappen geldt ook hier: het gevoel van gemeenschap overstijgt de gevoelens van concurrentie.

‘We zijn vrienden en hebben een gedeelde achtergrond, benadrukt Bohn, wanneer ik hem vraag naar zijn evenknie bij Native Instruments, Andreas Allen. ‘We ondersteunen elkaar, vooral bij de relaties met artiesten. Ik denk dat het goed is voor Berlijn en voor deze gemeenschap dat beide bedrijven hier gevestigd zijn. We vinden dat allebei prettig.’

‘Natuurlijk is er concurrentie. Zij hebben Maschine, wij hebben Push’, gaat hij verder. ‘Maar dat betekent niet dat we op persoonlijk niveau niet weten dat we allemaal dezelfde passie voor muziek en technologie delen.’

Die betrokkenheid bij het creatieve proces en de mensen die zich daarmee bezig houden, ‘de gebruikers’ zoals ze eindeloos in onze gesprekken worden genoemd, zijn van het allergrootste belang voor iedereen die ik spreek bij Ableton. Dit kan een resultaat zijn van de werknemers die aangeboden werden als sprekers voor dit artikel, maar hoe verder je graaft, hoe oprechter de betrokkenheid lijkt.

MONOLAKE

Met zijn scherpe Duitse gelaatstrekken en een op maat gesneden pak, onderscheid Ableton CEO Gerhard Behles zich in een hoofdkantoor vol jonge technologieprofessionals in een T-shirt en spijkerbroek. Hij heeft nerdy trekjes, natuurlijk, als een van de medeoprichters van het bedrijf en daarvoor als helft van het pientere technoduo Monolake. Het is meer dan een decennium geleden dat Behles Ableton startte met zijn bekendere Monolakepartner Robert Henke en ontwikkelaar Bernd Roggendorf. Naarmate het bedrijf groeide, stapte Henke op om zich meer op zijn creatieve werk te focussen. Roggendorf nam afscheid om een altruïstischer pad te bewandelen.

Dit liet Behles – samen met de huidige CFO/COO Jan Bohl, die in 2001 bij Ableton kwam werken, het jaar dat Live 1.0 uitkwam – aan het roer van het 180 personen

OLAF BOHN (PR/AR-MANAGER), GERHARD BEHLES (CEO), JOHANNES RUSS (ONTWIKKELAAR)

‘MENSEN WILLEN MUZIEK MET HUN HANDEN MAKEN’

160 INSIDE ABLETON

tellende bedrijf. Verwacht wordt dat de grens van 200 werknemers snel in zicht komt in het ‘post-Push tijdperk’.

Maar wanneer we plaatsnemen in de eerder genoemde studio wordt zijn huidige focus duidelijk. En van iemand waarvan de bedrijfsinkomsten bijna verdrievoudigd zijn in de afgelopen twaalf maanden, is die focus opvallend te noemen.

PAASSTILTE

Behles is net terug van een Paasvakantie zonder internetconnectie. Hij houdt van stilte en heeft het zelfs nodig. ‘Ik probeer zoveel mogelijk invloeden te verwijden, omdat ik over het algemeen merk dat het teveel is’, geeft hij toe. Dat is best een uitdaging voor iemand wiens bedrijf gefocust is op het voldoen aan de behoeften van artiesten. Een soort dat bekend staat als een behoorlijk veeleisend en kieskeurig.

‘Je bent geneigd om te accomoderen. Zo goed mogelijk voldoen aan de vraag van de gebruikers’, zegt hij diplomatiek. ‘Maar aan de andere kant heb je zelf ook een idee waar jij heen wilt en waar je verder geïnteresseerd in bent om mee door te gaan. Je moet een balans vinden, want je kan niet één van de twee doen.’

Die uitdaging tussen de klanten geven wat ze denken dat ze nodig hebben, en wat de experts bij Ableton weten dat zal werken, is iets dat het bedrijf heel serieus neemt. In sommige gevallen is dat makkelijk omdat er veel vraag naar is. Zoals de duale monitor-ondersteuning voor Ableton 9, die acht maanden na de eerste release werd toegevoegd. Maar vaak nemen individuele verzoeken een plek in achter de algehele functionaliteit en stabiliteit van het systeem. Een systeem dat overweldigd kan worden wanneer je teveel persoonlijke wensen in vervulling laat gaan.

‘Artiesten hebben wensen die ze in de toekomst graag gerealiseerd willen zien. We nemen de meeste van die verlangens serieus en noteren ze’, vertelt Russ me. ‘Maar iedere wens van iedere artiest uitvoeren is simpelweg niet haalbaar. Heb je de Homer-auto van The Simpsons gezien? Toen ze die auto bouwden zag hij er belachelijk uit, omdat ze iedere wens en ieder idee van iedereen hadden toegevoegd.’

‘Je denkt aan hetgeen dat belangrijker is. Is het belangrijker om items van een lange lijst features af te strepen?’, vraagt Behles voordat hij een meer conceptuele blik op de kwestie geeft. ‘Je moet lang met een persoon gaan zitten en kijken wat ze echt dwars zit. Vaak gaat het niet om meer knoppen of functies.’

Daarom hebben Behles en Russ het afgelopen jaar Ableton-gebruikers thuis opgezocht, geleerd hoe zij het systeem gebruiken terwijl ze uitzochten wat verbeterd kan worden. Daarbij keken ze verder dan een extra knop of functie.

OBSESSIE

‘Wat me het meest opviel had weinig te maken met het programma’, herinnert Behles zich van een recente trip waarbij tien Ableton-gebruikers werden bezocht. ‘We zijn langs een aantal plekken geweest die erg sober waren.

Een eenkamerappartement in een oud, vervallen gebouw.

Je ziet zo’n persoon die gedreven wordt door zijn behoefte om muziek te maken. Ze hebben verder geen interesse in meubels of in een duurder huis. Dat is een lifestyle die mensen kiezen, iets als: ik ga muziek maken en dat is prioriteit nummer één. Al het andere is secundair en moet en zal plaats maken als het conflicteert.’

Ik vraag Behles of die situaties hem nostalgisch maken naar de vroege dagen van Ableton, toen zijn enige drijfveer het maken van de software was.

‘Die focus was soortgelijk. Je doet maar één ding. Je slaapt niet, je eet niet en je maakt je geen zorgen over andere aspecten van het leven. Je verwaarloost dat allemaal. Er is maar een ding belangrijk en dat is de software zo snel mogelijk klaar hebben.’

Hij erkent dat deze doelgerichte vasthoudendheid niet eeuwig kan duren, ongeacht waar je naar streeft. ‘Je kan die manier van werken als persoon niet langer volhouden dan een paar jaar. Dan ben je gewoon op. Je moet ooit slapen. Inzien dat je een mens bent, en geen machine.’

Je kan ook geen bedrijf zo groot als Ableton leiden zonder te leren hoe je moet omgaan met alle verschillende eisen, die vaak afleiden van de creatieve en conceptuele

impulsen die de geboorte van het bedrijf tot stand brachten. Behles zoekt de balans niet langer werk en rust. Hij wil een goede leider zijn. Een kapitein die zijn grote schip door de veelal onbekende wateren van innovatie leidt.

‘Sommige CEO’s van bedrijven veel groter zijn dan Ableton krijgen het voor elkaar om regelmatig in contact te blijven met iedere werknemer’, zegt hij bijna weemoedig. ‘Ik bewonder dat, maar weet tegelijkertijd dat ik dat niet goed kan. Ik vind het belangrijk om drastisch van houding te kunnen veranderen. Van een extraverte houding: omgaan met de 180 mensen en iedereen daarbuiten – de Abletongebruikers en de wereld – naar introverte houding, waar ik alleen moet zijn om alles rustig te verwerken. Het is een dunne scheidslijn.’

162 INSIDE ABLETON

VERFRISSEND

Dit zijn niet de loze klachten van een succesvolle zakenman, maar juist verfrissende inzichten in de competitieve technologie industrie waar juist zoveel entrepreneurs een soort ondoordringbaar schild van ambitie voorhouden. Het kan natuurlijk komen doordat Behles al meer heeft bereikt dan iemand had kunnen verwachten van een technologiebedrijf uit Berlijn, dat begon voordat het woord start-up met een Duits accent werd uitgesproken.

Of het is omdat Behles, ondanks zijn succes, nog steeds intens meeleeft met de problemen die de gebruikers van zijn producten meemaken.

‘Dan is er nog de huur die betaald moet worden. Er zijn geen platencontracten meer en je moet je eigen optredens promoten. Dat is heel moeilijk. Onze missie is om te helpen bij de uitdagingen die centraal staan bij het leven als artiest. We focussen dan ook volledig op de mensen die dat leven kiezen.’

‘Het leven van een muzikant is moeilijk’, zegt hij. ‘Het is een keuze die heel belonend, mooi en verrijkend kan zijn, maar ook vol met obstakels.’

We verplaatsen ons naar de Ableton kantine, waar zowel Bohn als Russ wachten om voor dit artikel op de foto te gaan met hun baas. Geen van hen is gewend om in de spotlight te staan. Dat wordt al snel duidelijk wanneer de drie beginnen te praten terwijl de fotograaf hun aandacht vast probeert te houden voor de foto. Misschien praten ze wel over geheime nieuwe functies die worden toegevoegd aan Live 10 of Push 2.

Hij gaat verder: ‘Het kan moeilijk zijn om jezelf te motiveren. Dat je denkt: wat ik aan het doen ben is slechter dan artiesten in de jaren negentig hebben gedaan. Of: dit is allemaal al een keer gedaan en wat kan ik in godsnaam toevoegen?! Aan de andere kant kan het probleem zijn dat je precies weet wat je wilt, de muziek in je hoofd hoort, maar dat je het niet op die manier in geluid kunt vertalen.’

Helaas kan ik, dankzij mijn zeer beperkte kennis van de Duitse taal, niet met zekerheid achterhalen waar ze het over hebben. Maar het is aannemelijk dat áls het iets te maken heeft met toekomstige Ableton producten, ze het vooral hebben over hun duizenden gebruikers. Van internationaal gerenommeerde artiesten tot thuisstudio-nerds die de innovaties van Ableton zullen gebruiken om een stap dichterbij het verwezenlijken van hun artistieke ambities te komen.

Go to palladiumboots.com and see how young creatives from all over the world explore their favourite cities in the ‘Palladium Boots Explorer Series’.

PALLADIUMBOOTS.COM