GAZETA E SHOQATËS SË KOMUNAVE TË SHQIPËRISË - Nr. 10

SHOQATA E KOMUNAVE TË SHQIPËRISË Mundësia më e mirë për Komunat dhe drejtuesit e tyre!

Organ i Shoqatës së Komunave të Shqipërisë.

Nr. 10 Tetor 2009

Adresa: Rr. “Dervish Hima”, Kulla 2, Apt.33 (mbrapa stadiumit “Qemal Stafa”), Tirana - Albania. P.O. Box. 2377.

Tel&Fax: +355 4 22 59 318. E-mail.aac@abcom.al. Webpage:www.aac-al.org.

Çelësi i vërtetë i një qeverisjeje efikase qëndron në decentralizimin e pushtetit V

izita e Kryeministrit Sali Berisha më 15 tetor, në aktivitetin e organizuar me rastin e Javës Europiane të Demokracisë Lokale dhe fjala që mbajti me këtë rast ishte shprehje e kujdesit të qeverisë për forcimin e vazhdueshëm të qeverisjes lokale. Ne nderojmë javën e decentralizimit, që në thelb është java e demokracisë, u shpreh Kryeministri.

Fjala e Kryeministrit në këtë takim është programatike për qeverisjen vendore. Kryeministri Berisha i kushtoi rëndësi të veçantë decentralizimit dhe thellimit të tij. Ai do ta vlerësonte decentralizimin e pushtetit demokracinë e vërtetë të qeverisjes. Çelësi i vërtetë i një qeverisjeje efikase qëndron në decentralizimin e pushtetit, tha Kryeministri, duke vlerësuar decentralizimin një nga 2–3 parimet më themelore, një nga 2-3 shtyllat më kryesore të sistemit demokratik. Kryeministri u shpreh se qeveria që ai drejton do të vazhdojë të thellojë e konsolidojë më tej procesin e decentralizimit, në interesin më të mirë të një qeverisjeje eficente për qytetarët shqiptarë. Në këtë kuadër, Kryeministri tha se, në rast se deri më sot qeveria ka katërfishuar grantin për qeverisjet vendore, shumëfishime të tjera do të bëhen. “Ne kemi vendosur të krijojmë Fondin e Zhvillimeve të Rajoneve. Qëllimi është që të ulim maksimalisht kompetencat e dikastereve qendrore dhe t’i kalojmë ato tek ju... Unë ju garantoj se këto katër vite, që do të jenë vite të transformimit të madh që vendi ka njohur në tërë historinë e tij, llogaris si Kryeministër, që levë kryesore do të jetë decentralizimi, do të jetë partneriteti me ju, do të jetë autonomia juaj.

Kryeministri vlerësoi lart rolin e qeveritarëve vendorë. Ju jeni qeveritarët direkt të qytetarëve, qeveritë e tyre direkt, që përballeni çdo ditë me hallet

Kërkohen ritme e këndvështrime të reja

N

më jetike të tyre, që duhet t’u jepni përgjigje çdo ditë problemeve të mëdha dhe të gjithanshme të komuniteteve që drejtoni. Zoti Berisha duke shprehur respektin dhe mirënjohjen për punën e çmuar të drejtuesve vendorë, në shërbim të qytetarëve të komunave, u shpreh se Qeveria e konsideron jetik dhe vendimtar partneritetin me pushtetin lokal, për realizimin e programit të saj të Shqipërisë europiane. Përpara pjesëmarrësve përfaqësues të pushtetit vendor kryeministri Berisha u ndal te përparësitë e qeverisjes që ai drejton dhe siguroi të gjithë përfaqësuesit vendorë se nga qeveria nuk ka dhe nuk do të ketë asnjë lloj diskriminimi të vetëm zonash, për sa i përket përkatësisë partiake. “Për mua, ju jeni qeveritar të

Veprimtari

JAVA EUROPIANE E DEMOKRACISË LOKALE

S

MBLEDHJA E KOMITETIT DREJTUES

hoqata e Komu-nave të Shqipërisë në bashkëpunim me Komunën Bradashesh, Elbasan, ndërmori iniciativën për të organizuar Ditën e Hapur në këtë Komunë në kuadër të Javës Europiane të Demokracisë Lokale.

Komuna Bradashesh së bashku me 47 njësi të tjera vendore të Këshillit të Europës është një nga njësitë pilot për vitin 2009.

Tema e kësaj dite të hapur ishte Pjesëmarrja e Të rinjve në jetën Lokale. Aktiviteti u zhvillua në datë 16 Tetor 2009.

Aktivitetet e zhvilluara ishin: y Një vizitë e shkurtër në zyrat e Komunës; y Një takim i shkurtër në zyrën e Kryetarit të Komunës; y Prezantim i shkurtër mbi Javën Europiane të Demokracisë Lokale dhe Këshillit të Europës; y Prezantim i Kartës Europiane mbi Pjesëmarrjen e Të rinjve në jetën Lokale.

Pjesëmarrës në këtë aktivitet ishin të rinj nga shkollat e kësaj komune të cilët u njohën më nga afër me funksionimin dhe organizimin e Komunës Bradashesh.

qytetarëve shqiptarë dhe e vetmja gjë që unë kërkoj është të hartoni projekte, projekte, sa më shumë projekte, në mënyrë që të absorbohen investimet”, u shpreh Kryeministri”. Kreu i Qeverisë nënvizoi se në vitin 2010 përparësi absolute do të ketë ultësira bregdetare turistike. Çdo rrugë që zbret drejt detit do të asfaltohet brenda vitit 2010, të gjitha pa përjashtim. Dhe më pas, po me kaq insistim qeveria do t’u rikthehet të gjitha zonave të tjera.

Duke iu referuar disa lëvizjeve fiskale të bëra nga qeveria, të cilat mund të kenë prekur qeveritë vendore, Kryeministri siguroi se qeveria do t’u përgjigjet një për një. “Secili prej jush do të llogarisë sa është humbja që keni pësuar nga kjo lëvizje e qeverisë qendrore dhe

Veprimtari

KONFERENCA MBI PRAKTIKAT MË TË MIRA TË QEVERISJESVENDORE

N

ë datat 17-18 Shtator 2009, me mbështetjen e USAID u organizuar Konferenca mbi Praktikat më të Mira të Qeverisjes Vendore, në të cilën morrën pjesë Shoqata e Komunave dhe disa komuna.

Njësitë vendore paraqitën jo vetëm rastet e tyre studimore, por edhe iniciativat e tjera lokale (për shembull, buxheti në disa fletë, strategjitë e komunës, planet e biznesit për ndërmarrjet e tyre, studime fizibilitetit, etj). Në stendat së tyre, bashkitë dhe komunat paraqitën punën e tyre dhe ekspozuan kopje të materialeve të tyre të shtypura, harta, postera, foto, prezantime në PowerPoint, përfshirë këtu projektor dhe/ose kompjuter.

(Vijon në faqen 3)

ën drejtimin e Presidentit të Sho qatës së Komunave të Shqipërisë Sabri Sollaku, më 15 shtator 2009, u zhvillua mbledhja e Komitetit Drejtues të ShKSh. Në këtë mbledhje u trajtuan probleme që kanë të bëjnë me rritjen cilësore të veprimtarisë së shoqatës, për të ndikuar gjithnjë e më shumë në cilësinë e qeverisjen vendore të komunave, pasi pa zhvillimin rural nuk mund të ketë zhvillim të vendit. Komiteti Drejtues u njoh me aktivitetin e Shoqatës gjatë periudhës 6 mujore, miratoi veprimtaritë e zhvilluara si dhe përcaktoi detyrat për gjashtëmujorin e ardhshëm.

Z. Sollaku kërkoi nga të gjithë anëtarët e komitetit më shumë përgjegjësi e seriozitet, më shumë angazhim në kryerjen e detyrave si dhe ritëm të lartë në arritjen e objektivave për të qenë në lartësinë e kërkesave të kohës.

Zoti Sollaku edhe një herë ngriti me forcë rritjen e ndjenjës së përgjegjësisë nga çdo anëtar komiteti për zbatimin e detyrave që burojnë nga statuti i shoqatës. Ai u ndal fort në forcimin e disiplinës statusore, duke theksuar se pa zbatimin e kësaj disipline statusore, të rregullave dhe normave që kemi caktuar bashkërisht, nuk mund të sigurohet mbarëvajtja normale e Shoqatës. Ai tërhoqi vëmendjen se vetëm 35 përqind e komunave (deri në atë periudhë) kanë shlyer detyrimin kuotor të anëtarësisë. Kryetari argumentoi se pagesa e kuotave të anëtarësisë është një detyrim i padiskutueshëm sepse nga derdhja e kuotave bëhet e mundur jo vetëm përmbushja e kontratës, por sidomos për të arritur objektivin e vënë për vetfinacim e vetqëndrueshmëri të Shoqatës. Pra shkurt nga derdhja e kotave varet siguria e veprimtarisë së Shoqatës.

Në lidhje më këtë problem u shprehën dakord të gjithë anëtarët e komitetit. Z. Broz Marku, në mbështetje të shqetësimit të kryetarit tha se duhet ta konsiderojmë pagesën e kuotave përgjegjësi të çdo anëtari e të çdo komune.

Ndërsa z. Kujtim Qefalia, në lidhje me këtë problem tha se duhen përdorur forma e metoda të pranueshme dhe efektive. Ai propozoi që të krijohen grupe të vogla me anëtarë të KD të cilët të shkojnë nëpër qarqe të bisedojnë konkretisht me kryetarët e komunave për t’i sensibilizuar ata që të realizojnë këtë detyrë. Z. Qefalia tha se u duhet shpjeguar hollësisht e konkretisht se cili është objektivi dhe veprimtaria e Shoqatës. Propozimi u përkrah nga të gjithë dhe do të vihet në zbatim.

Z. Sollaku në mbështetje të këtij propozimi u shpreh se duhet të njihemi me eksperiencat më të mira dhe t’i shkëmbejmë ato.

(Vijon në faqen 2)

SHOQATA E KOMUNAVE TË SHQIPËRISË

Nr.9. Qershor

2009

/2

FJALA E SPECIALISTIT:

PJESËMARRJA E QYTET ARËVE NË QEVERISJEN QYTETARËVE VENDORE TË KTHEHET NË NORMË Pjesëmarrja qytetare në qeverisje është një element kyç për demokracinë. Ajo rrit transparencën në procesin e vendimmarrjes.

Thellimi i mëtejshëm i proceseve demokratike në Shqipëri kërkon nga qeveritë vendore, sidomos nga komunat, të angazhojnë banorët në qeverisjen demokratike. Një proces i tillë krijon e do të krijojë edhe më shumë një mjedis transparent e të besueshëm në çdo njësi të qeverisjes vendore.

Pse duhet pjesëmarrja qytetare në vendimmarrje?

Pjesëmarrja e qytetarëve në qeverisjen vendore është shumë e domosdoshme sepse pushteti afrohet të qytetarët dhe se në këtë mënyrë në qendër të vëmendjes së proceseve zhvilluese demokratike vendosen aspiratat e përparësitë që kanë qytetarët në tërësi. Ndodh që qytetarët nuk i kanë shumë të qarta të drejtat dhe përgjegjësitë e tyre dhe, si rrjedhojë, nuk janë në gjendje të shprehin opinionet e shqetësimet e tyre. Prandaj duhet kuptuar drejt nga kushdo se pjesëmarrja publike është një element kyç për thellimin e demokracisë, pasi një veprim i tillë rrit transparencën në procesin e vendimmarrjes. Qytetarët, duhet të përfshihen në politikat e zhvillimit, sepse kështu ata do të jenë të aftë të nxisin nëpunësit e këshillin e komunës për të qenë më të përgjegjshëm për vendimet që do të marrin. Individët mund te përfshihen në procesin e vendimmarrjes dhe kontributi i tyre padyshim ndihmon në gjetjen e zgjedhjeve të volitshme a praktike të problemeve të shumta që paraqiten, por sidomos për ato probleme që janë të ndjeshme, si strehimi, arsimimi, shërbimet shëndetësore etj. të cilat janë pjesë integrale e jetës së tyre të përditshme.

Kush duhet të marrë pjesë në qeverisje?

Janë persona që duhet të caktohen që më parë apo jo? Në procesin e qeverisjes vendore mund dhe duhet të marrë pjesë çdo qytetar, çdo anëtar i komunitetit të komunës, sepse në një farë mënyre, çdokush duhet të influencohet nga politikat e zbatuara nga qeveria dhe, duke u përfshirë në proces, influencojnë ne vendimmarrje. Kështu qytetarët kthehen në aktorë, në pjesëmarrës të vendimmarrjes. Por ata që marrin më shpesh në procesin e qeverisjes vendore janë persona që kanë interes në politikat e zhvillimit dhe kanë dëshirë të shprehin opinionet e tyre në qeverisjen e njësisë së tyre ku jetojnë e punojnë, pavarësisht se nuk janë të zgjedhur. Duhet kuptuar nga të gjithë se në veprimtaritë me pjesëmarrje të qytetarëve kërkohet gjithpërfshirje. Pjesëmarrja e qytetarëve mund të bëhet edhe me planifikim të pjesëmarrjes ku do të kihet parasysh gjinia, mosha e grupeve të ndryshme të interesit etj. Kështu veprimtaritë mund të bëhen të pjesshme, me grupe të caktuar ose duke thirrur në një takim të gjithë aktorët e mundshëm të fushës ose vetëm me grupe të caktuara të interesit. Kur themi këtë kemi parasysh që një qytetar që është i integruar për zhvillimin e sporteve nuk mund të jetë i interesuar edhe për pyjet…

Por asnjë qytetar nuk mund të marrë pjesë në qeverisje nëse nuk njeh mjetet e format e pjesëmarrjes. Janë pikërisht drejtuesit e komunës që kanë vullnetin politik për të informuar e komunikuar me komunitetin dhe për t’i njohur ata me këto mjete. Këshilli i komunës, për të qenë në gjendje t’u shërbejë qytetarëve të vet, si organi përfaqësues i komunitetit, duhet të veprojë gjithnjë ne dobi te tij, duhet të gjejë mjetet, mënyrat dhe mundësitë

për të përfshirë sa me gjerë komunitetin në qeverisje.

Duke qenë të njohur me veprimtarinë qeverisëse, duke qene aktivë dhe sa me te përfshirë, ata janë njëkohësisht me te ndërgjegjësuar në angazhimet e tyre për plotësimin e detyrimeve qytetare. Nuk është thjesht interesi i qytetarëve, por është edhe interesi drejtuesve të komunës. Në këtë kuptim interesi është i ndërsjellët sepse edhe organet drejtuese të komunës, duke afruar sa më shumë qytetarë që të marrin pjesë në qeverisjen vendore dhe të japin opinionet e mendimet e tyre, aq më mirë do të njohin gjendjen dhe do të realizohet transparenca në marrjen e vendimeve.

Cilat janë drejtimet e punës për transparencë dhe pjesëmarrje të qytetarëve?

Dy janë drejtimet: Pjesëmarrja masive me kufizim, pra thjesht për informim dhe pjesëmarrja aktive. Mirë është që të përdoren drejt të dy drejtimet e pjesëmarrjes së qytetarëve në qeverisje. Shkurt: komuniteti duhet të jetë i përfshirë sa më gjerë në procesin e qeverisjes. Ai bëhet i dobishëm kur përfshihet aktivisht në procesin e gjetjes së zgjidhjeve më të mira, por në të njëjtën mënyrë ai mund të kontribuojë efektivisht në procesin e realizimit. Duhet të mbahet mirë parasysh se pjesëmarrja e qytetareve në qeverisjen vendore nuk duhet të jetë kurrsesi spontane, por e përhershme. Ajo duhet të kthehet në normë dhe nuk duhet kërkuar vetëm në situata te veçanta, por duhet te jetë pjesë e jetës së përditshme të qytetarëve. Pjesëmarrja publike nuk është një ngjarje sezonale. Është e drejtë dhe detyrë e çdokujt të marrë pjesë në qeverisje jo vetëm gjatë periudhës së zgjedhjeve, por më shumë akoma gjate kohës së qeverisjes midis zgjedhjeve. Dhe pikërisht kjo është më e rëndësishme.

Si bëhet shpërndarja e informacionit rreth politikave dhe çështjeve në zhvillim?

Mund të bëhet nga poshtë lart, që do të thotë që qytetaret t’i shprehin shqetësimet e tyre në komunë nga lart poshtë që do të thotë që nëpunësit informojnë qytetarët rreth politikave që po zhvillohen dhe për të drejtat e detyrat e tyre për mocion. Për këtë duhet të bëhet menaxhimi. Çfarë kërkohet që të realizohet një menaxhimi i mire i pjesëmarrjes së publikut?

Organizimi i veprimtarive me pjesëmarrje të publikut shoqërohet me kosto për të financuar mjetet e komunikimit. Kjo kërkon që, organet e zgjedhura në komunë të mbajnë një qëndrim konstruktiv për përballimin e tyre.

Këshilli i komunës duhet të mbajë qëndrim të drejtë si ndaj justifikimeve të paargumentuara për pamundësi financiare apo materiale që mund të paraqiten nga zyrtarë të ndryshëm, të mos pajtohet me dembelizmin për të marrë përsipër probleme, dhe as të mos bjerë në nënvleftësimin e mendimeve, sugjerimeve dhe rezultateve të të tjerëve, perceptimin afatshkurtër qe nuk lejon te shihen gjerat në perspektivën e tyre për një zgjidhje të qëndrueshme etj. Faktori tjetër i rëndësishëm është koha. Duhet të organizohet marrja e mendimeve ne kohen e duhur, që do të thotë përpara se te merret vendimi.

Ky proces kërkon dite, jave apo muaj. Prandaj pjesëmarrja dhe angazhimi i qytetar në qeverisje duhet të jetë i vazhdueshëm, gjithëpërfshirës dhe me efektivitet.Për të gjitha problemet që lindin në komuna SHKSH është e gatshme të ofrojë kurdoherë ndihmën e vet duke organizuar seminare, trajnime apo duke ardhur në bazë me specialistë të kualifikuar.

Çelësi i vërtetë i një qeverisjeje efikase qëndron në decentralizimin e pushtetit (Vijon nga faqja 1) unë ju garantoj se qeveria do t’iu përgjigjet qindarkë për qindarkë me buxhetin tuaj”. Por ai kërkoi nga pushteti vendor konsolidimin e disiplinës fiskale.

Drejtuesit vendorë të tregojnë “zero tolerancë” ndaj autoriteteve të tyre tatimore, për sa i përket regjistrimit të bizneseve, duke nënvizuar se janë gjetur edhe deri në 50 për qind biznese të paregjistruar.

“Njerëzisht ju kërkoj, tha ai, që ta shndërrojmë këtë vit që vjen në një përpjekje tonën më të fuqishme për konsolidimin e disiplinës fiskale, si kushtin më themelor për qeverinë qendrore dhe qeveritë vendore, për të ndërtuar një Shqipëri të imazhit të vërtetë evropian”. Në këtë kuadër Kryeministri e konsideroi shumë jetike vjeljen e taksës së pronës nga qeveritë vendore, duke u shprehur se nëse kjo taksë do të

vilet me seriozitetin më të madh, situata financiare e kësaj qeverisjeje do të jetë krejt tjetër.

Kryeministri foli edhe për Fondin e Zhvillimit Rajonal. Shpërndarja e këtij fondi do të jetë e ndershme, e barabartë dhe në përputhje të plotë me nevojat tuaja. Objektivat tona janë shumë të rëndësishme... Ne do të investojmë për çdo fshat të këtij vendi. Ne nuk ndjekim politikën e braktisjes së zonave. Nuk ka territor për t’u braktisur. Në qoftë se ka mbipopullatë, kjo është diçka tjetër, por ne, absolutisht, do të insistojmë kudo për zhvillimin e territorit të këtij vendi. Kryeministri Berisha zhvilloi një bashkëbisedim tepër parimor e të frytshëm me qeveritarët e pushtetit vendor. Dhe shprehu bindjen e thellë se çelësi i vërtetë i një qeverisjeje eficente qëndron në decentralizimin e pushtetit.

Roli dhe përfshirja e këshillit të komunës dhe publikut në qeverisjen vendore KËSHILLI KA ROL SHUME TE RËNDESISHEM NË PROCESIN E HAMARRJES Njësia e qeverisjes vendore, komuna merr hua afatshkurtër ose afatgjatë, në përputhje me vendimin në parim të këshillit te saj. Këshilli i Komunës është organi vendimmarreës i huasë, ndërkohë që kryetari i kësaj njësie është personi i autorizuar të realizojë gjithë procesin e huamarrjes: të tërheqë ofertat e bankave/tregut financier; të negocjojë me to; të firmosë marrëveshjen përfundimtare të miratuar në këshill, e me pas, në Ministrinë e Financave; te perdorë fondet e kredisë sipas marrëveshjes. Firmosja e marrëveshjes së huasë përbën arsyen pse këshilli i komunës ka rol shumë të rëndësishem në këtë proces.

Përvecse këshilli miraton marrëveshjen e huasë, rëndësia e tij këtu nuk mbaron këtu. Përfshirja e tij në procesin e huamarrjes është e rendësishme edhe pasi barra e shlyerjes se kësaj huaje (sidomos për hua afatgjatë) bie mbi buxhetet e ardhshme te njesisë vendore e për rrjedhojë vendimi i marrjes së saj duhet të ketë përfaqësi politike më të madhe sesa forca politike qe ka në atë moment ekzekutivin e njesise në fjalë. Cështë e vërteta ky qëllim nuk gjen edhe aq reflektim në atë cfarë pretendohet. Miratimi i marrëveshjes së kredisë kërkon nje shumicë të thjeshtë të votave të të gjithë anëtareve te këshillit (maxhoranca zakonisht e ka kete perfaqesi; pra 50+1), por edhe diskutimi, prezantimi i problemit dhe analiza e gjithe procesit te hua-marrjes dhe parashikimit se si do te shlyhet kjo hua perpara këshillit i jep mundesine ekzekutivit te justiffkoje marrjen e borxhit i cili do të shlyhet në të ardhdhem.

ROLI DHE PERFSHIRJA E PUBLIKUT (KOMUNITETIT) Procedura e parashikuar në ligjin për huamarrjen e qeverisjes vendore detyron njoftimin e mbledhjes së këshillit ku do të shqyrtohet huaja vendore, te paktën 15 dite perpara. Ky njoftim duhet te jetë i tillë që të bëhet ne gazetë me tirazh te konsiderueshem dhe / ose ne media te tjera qe bëjnë të mundur arritjen e qellimit (sa me shume anetare te komunitetit jane ne dijeni te kësaj mbledhjeje). Njoftimi gjithashtu duhet te përmbajë të dhëna thelbësore për huanë që kërkohet te merret (shumën; kohëzgjatjen; projektin qe do të financohet; normën e kredisë; garancite qe do te vendosen etj.). Jo rastësisht është bërë e detyrueshme mbledhja hapur e këshillit për miratimin e kredisë për publikun e gjerë.

Projekti qe mendohet te financohet me ane te huase eshte mire te behet pjese e diskutimit te buxhetit me pjesemarrje nese njesia vendore ne fjale ndjek nje procedure te tille. Nese njësia vendore nuk harton buxhetin vjetor te saj me ane te pjesëmarrjes se komunitetit, atëhere ky projekt mund dhe duhet te bëhet pjesë e diskutimit në Komitetin (Komisionin; Grupin) e Zhvillimit Ekonomik Vendor qe tashme te ngritura ne njësitë e qeverisjes vendore ose ne mungese te tyre ne grupe perfaqësimi nga aktore te ndryshem interesi te komunitetit perkatës.

SHOQATA E KOMUNAVE TË SHQIPËRISË

Universiteti PPolis, olis, një PPartner artner i Qeverisjes VVendore endore Universiteti Polis është një shkollë private e themeluar në vitin 2006 dhe akredituar nga MASH në vitin 2009. Brenda një kohe të shkurtër universiteti tashmë është konfirmuar si një institucion serioz dhe cilësor. Jo rastësisht ky institucion është anëtar i rrjeteve përfaqësues të shkollave europiane të arkitekturës dhe të planifikimit urban dhe është konfirmuar në data-basein e UNESCO-s.

Në POLIS ne besojmë fuqimisht se suksesi qëndron tek ajo mënyrë edukimi që i paraprin së ardhmes. Frymëzimi, eksplorimi, të menduarit pozitiv dhe sfida ndaj realitetit - janë disa nga principet kryesore ku ne mbështetemi në procesin e edukimit.

POLIS synon të pajisë një brez të ri me mjetet, teknikat dhe strategjitë për të krijuar lidershipin profesional më të aftë për të krijuar “hapësirë të jetueshme”, qytete më të barabarta, më të qëndrueshme në kohë dhe më të lidhura me ambientin. Në POLIS ne besojmë gjithashtu se procesi i edukimit është një përpjekje e përbashkët. Hapja ndaj ideve të studentëve dhe bashkëpunimi student pedagog është baza e një komunikimi të ri në POLIS. Energjia e madhe e akumuluar si rezultat i ndrydhjes në vitet e kaluara duhet te menaxhohet në mënyrë të tillë që të lërë gjurmë pozitive në historinë e qyteteve tona. Ambienti aktual Shqiptar ofron një kontrast midis realizmit dhe surrealizmit, midis kapitalizmit të egër dhe komunizmit që ende mbijeton, midis arkitekturës standarde dhe përpjekjeve për shprehjen ekstreme të krijimitarisë. Ndërsa për disa kjo përbën vetëm “kaos”, POLIS beson në energjinë pozitive që qyteti dhe e gjithë shoqëria jonë po gjenerojnë. Në këtë skenar, i cili është në zhvillim e sipër të plotë-

suar nga imazhi i një shoqërie që “vibron energji” për të kapërcyer mungesat e së shkuarës, POLIS përpiqet të qëndrojë në pararojë të mendimit dhe praktikës bashkëkohore. Ne besojmë se një mënyrë e re të menduari për arkitekturën, sikurse edhe krijimi i një profesioni të ri, ai i planifikuesit urban, kaq të nevojshëm për realitetin shqiptar, janë pjesë e ndryshimit të këtij vendi që vrapon drejt së ardhmes.

Krahas Fakultetetit të specializuar të Arkitekturës e Dizajnit Urban, POLIS ka hapur gjithashtu shkollën e vetme në vend për profesionin e Planifikimit dhe Menaxhimit Urban, iniciativë që pothuaj subvencionohet tërësisht nga vetë universiteti. Studentët tanë përgatiten jo thjesht teorikisht, por me një lidhje të fortë me problematikat e terrenit.

Falë bashkëpunimit me njësinë e tretë të shkollës Institutin Kërkimor Shkencor IKSH_POLIS, studentët kanë mundësi që të praktikohen në situata dhe projekte konkrete të Co-PLAN, Institutit për Zhvillimin e Habitatit dhe Studios së Dizajnit dhe Arkitekturës Metro_POLIS, që janë pjesë e Institutit Kërkimor në universitet.

Bashkëpunimi i ngushtë i Universitetit me Shoqatën e Bashkive, Shoqatën e Komunave dhe

me Shoqatën e Qarqeve të Shqipërisë, ka ardhur duke u intensifikuar. Ekziston një vullnet pozitiv nga të zgjedhurit lokalë që studentët tanë të bëjnë praktika dhe internshipe profesionale, apo të punësohen në mënyra sezonale për të kontribuar sadopak dhe për të mësuar nga këto përvoja praktike. Vizitat e punës në terren dhe në bashkitë e komunat të vendit i kanë shërbyer më shumë kësaj fryme bashkëpunimi dhe lidhjes së praktikës me akademinë.

POLIS synon të kontribuojë për përgatitjen e administratorëve publikë dhe planifikuesve të politikave publike, jo vetëm për qendrat e konsoliduara urbane dhe për njësitë e mëdha vendore, por edhe për njësitë vendore të vogla, komunat dhe zonat rurale, të cilat shpesh vuajnë nga largimi i kapciteteve për shkak të efekteve të urbanizimit. Mbështetja dhe mirëkuptimi i të zgjedhurve vendore dhe i shoqatave të tyre përfaqësuese, sensibilizimi për të rekomanduar studentë sa më cilësorë sidomos në degën e planifikimit dhe të menaxhimit urban nga cdo njësi vendore, ka qenë një ogur i mirë për të cilën POLIS është mjaft mirenjohës.

Ju faleminderit!

BESNIK ALIAJ Rektor i Universitetit POLIS

Nr.9. Qershor

nore nuk mund të bëhet as me urdhra dhe as me fushata. Barazia gjinore do të arrihet kur e gjithë shoqëria jonë do ta ndjejë si nevojë jetike zbatimin ligjit për të drejtat e liritë themelore të njeriut. Ka aspekte dhe nivele të ndryshme për arritjen e barazisë gjinore. Rritja e ndërgjegjësimit të shoqërisë për boshllëqe të barazisë gjinore dhe nevojës së zbatimit të strategjisë, do të përbënin anën themelore. Sa më e emancipuar të jetë shoqëria aq më shumë do të zbutet pabarazia gjinore.

Kjo mund të arrihet përmes krijimit të një klime dhe mbajtjes ndezur në mënyrë të vazhdueshme, por edhe nëpërmjet trajnimit të vazhdueshëm të të gjithë partnerëve.

SHKSH padyshim që mbështet fort barazinë gjinore në gjithë mjedisin shqiptar, por sidomos në komuna të cilat mbeten shtylla shumë të rëndësishme të mekanizmit kombëtar të barazisë gjinore. Barazia gjinore do të emancipojë e çojë më përpara shoqërinë dhe do të ndihmojë në hartimin dhe zbatimin e të gjitha reformave sidomos në procesin e decentralizimit dhe zhvillimit e demokratizimit lokal.

Standardizimi i barazisë gjinore do të arrihet edhe përmes nxitjes së këtij fenomeni. Nxitja e barazisë gjinore është pjesë edhe e detyrimeve të Shqipërisë në bazë të legjislacionit të saj të brendshëm dhe të së drejtës

ndërkombëtare. Nxitja e barazisë gjinore nuk mund të bëhet përmes “ligjeve që flenë”, që do të thotë se mund të bësh ligje, bile edhe nga më të mirat në botë që të tregojnë se si mund të arrihet barazia gjinore, por asnjë ligj nuk mund të zbatohet nëse nuk është e përgatitur e gjithë shoqëria. Sepse mund të ndodhë si ligji për ndalimin e duhanit në mjedise publike që nuk është zbatuar.

Gruaja përbën gjysmë e popullsisë e, si e tillë, ajo ka rolin e saj të padiskutueshëm në komuna. Prandaj zëri i gruas shqiptare duhet të dëgjohen kudo, ajo duhet të kthehet në promotor të shoqërisë. Ka rëndësi shumë të madhe nxitja për realizimin e barazisë gjinore. Nxitja e barazisë gjinore është një çështje kyç për të gjithë shoqërinë. Gratë mund të fitojnë influencë vetëm nëse shoqëria dhe drejtuesit e saj meshkuj i dëgjojnë ato. Nxitja e barazisë ndërmjet burrave e grave do të thotë që marrëdhëniet gjinore të ndryshojnë. Por në radhë të parë edhe burrat, edhe gratë duhet të ndryshojnë perceptimet e tyre për njëri-tjetrin si dhe qëndrimet e sjelljet. Të kuptuarit e barazisë gjinore duhet të kthehet në çështje parësore për ata që janë në fuqi. Vetëm nëse vendimmarrësit politikë dhe ekonomikë e marrin barazinë gjinore me seriozitet, vetëm nëse barazia gjinore nxitet në mënyrë të gjithanshme, nga administratorët dhe partitë politike e marrin

/3

Linja 24 orëshe - Linja e denoncimit te dhunës në familje dhe ngritja e strehëzave të rehabilitimit te viktimave, sfida e pushtetit vendor Ligji Nr. 9970 dt. 24. 07 .2008 “Për barazinë gjinore dhe dhunën në familje” shtron një sërë detyrash të rëndësishme edhe për komunat, sepse sot një nga problemet me evidente dhe komplekse qe ka shoqëria shqiptare është dhuna ndaj grave përfshire dhunën në familje. Jemi përpara një fenomeni të ri që ka të bëjë me emancipimin e mëtejshëm të gruas, ndërgjegjësimit të saj për të qenë e barabartë me burrin. Ka ikur ajo kohë kur ndaj gruas në familje mund të ushtrohej dhunë dhe ajo të heshtte, të mbyllej në vetvete dhe ta fshihte këtë skandal, ta “kyçte” në vetvete si në një kasafortë e të mos ja tregonte askujt sepse një denoncim publik përbënte turp e, për më tepër, do të kishte pasoja të tjera… Ishte turp të denoncoje burrin që ushtronte dhunë të vazhdueshme fizike. Qameti e para ishte komshija, shoqja e ngushtë apo një e afër ku trokiste viktima, një grua ndaj së cilës ishte ushtruar dhunë. Këto e strehonin dhe e “ngushëllonin”. Dhe kjo bëhej në intimitet sa për të shprehur dufin. Ishin të rralla ato që e conin problemin në organet shtetërore. Por gjerat kanë ndryshuar. Sot bota, po shkon drejt globalizmit, një aspiratë e së ardhmes. Jemi në shekullin e 21 e shoqëria shkon drejt një progresi të ri. Ky kontakt me botën ka rritur edhe më shumë ndërgjegjësimin e gruas, ajo është bërë çdo ditë e më shumë qytetare dhe njeh hapësirat e ligjeve të drejtat dhe detyrimet e saj, ajo është bërë më e ndjeshme ndaj shkeljeve të të drejtave të saj si njeri. Prandaj sot çdo dite e me shume shtohet numri i grave te ndërgjegjësuara dhe te sigurta që denoncojnë dhunën e kërkojnë mbështetjen e strukturave përgjegjëse, qe i drejtohen policisë apo gjykatës dhe kërkojnë ndihmën e përkrahjen e tyre.

Organet e policisë së shtetit apo struktura të tjera çdo ditë e më shumë përballen me ngjarje të tilla.

Sot është kapërcyer ky prag. Tani nuk janë të parat dyert e komshijes, të kushërirës, apo shoqes së ngushtë, ku trokitej për të qarë në heshtje hallin, por janë dyert e organevev të policisë së shtetit ato që janë të parat ku trokasin shumë gra të dhunuara që trokasin ne dyert e kesaj strukture dhe kërkojnë ndihme, kërkojnë ndërhyrje, kërkojnë strehim. Prandaj është shumë e rëndësishme që nga këshillat e komunave e gjithë komuniteti, burra e gra, të kuptojnë se emergjenca dhe rendesia primare e infrastruktures sociale per viktimat e dhunes është një arritje, është një progres. Për këtë fenomen shteti, qeveria dhe shoqëria shqiptare, është duke marrë masa të vazhdueshme dhe nxit gjithnjë e më shumë barazinë gjinore. Një masë e tillë është edhe ligji i ri për barazinë gjinore, por edhe ligji “Për masa ndaj dhunës në marrëdheniet familjare”. Dhe jo vetëm kaq, por ka marrë edhe masa konkrete. Ky ligj ngarkon njësitë e pushtetit vendor, të komunave, të vendosin linje telefonike falas per denoncimin e dhunes, ofrimin e sherbimeve sociale, si dhe ngritjen e strehezave te strehimit dhe rehabilitimit te tyre. Ajo quhet Linja 24 orëshe. Linja 24 orëshe ose ndryshe linja e denoncimit te dhunës në familje dhe ngritja e strehëzave t rehabilitimit te viktimave, janë sfida të pushtetit vendor. Por me sa konstatohet kjo kërkon ende një shtytje të re. Sipas punonjësve të ngarkuar me ndjekjen e këtyre detyrave konstatohet se nuk po ecën mirë. Sic vërejnë organet përkatëse kane kaluar më shumë se dy vjet që kurse hyri në fuqi ky ligji dhe emergjenca e problemit i kapercen të gjithë kufijtë e tolerancës në vonesë. Komunat duke miradministruar asetet e tyre, kanë mundesinë për t’u bere një faktor shumë i rëndësishëm i luftës së dhunës ndaj grave. Me ngritjen dhe venien ne funksionim te ketyre qendrave dhe njekohesisht të linjës telefonike 24 oreshe falas, do të bëhet e mundur që ky fenomen të mos të jetë përballë edhe nje mase tjetër që do ta bëjë të vijë në zhdukje. Mundesia spontane e deritanishme ka qene ajo e gjetjes se ndonjë OJF-je që ofron shërbim të tillë apo strehimi afatshkurter në disa prej qendrave kombetare të rehabilitimit.

ShKSh do të jetë e gatshme të ofrojë ndihmën e saj për trajnme ndaj punonjësve të ngarkuar me këtë qëllim apo të sjellë përvojën nga vendeve që kanë përvojë në këtë drejtim. Lufta ndaj dhunës në familje do të jetë një prioritet i vazhdueshëm dhe duhet të luftohet me të gjitha mjetet.

Komunatshtylla të rëndësishme të mekanizmit kombëtar të barazisë gjinore Komunat-shtylla L e të bëjmë disa pyetje: Në këshillat e komunave, në administratë, në drejtim të njësive qeverisëse ka më shumë burra apo gra? Si janë raportet e sa është përqindja e tyre në këto institucione të qeverisjes vendore? Mund të sjellim shifra, por gjithsesi të gjithë jemi të ndërgjegjshëm se shifrat flasin për atë se ende jemi larg asaj që kërkohet, jemi lagë standardizimit të barazisë gjinore. Ende ne kemi një pushtet mashkullor.

Prandaj është kusht për t’u kuptuar që pabarazia gjinore dhe përjashtimi i grave nuk është çështje vetëm e dëshirës së mirë dhe pengesë për zhvillimin njerëzor, por një çështje e të drejtave të njeriut.

Natyrisht që në komuna janë bërë hapa përpara në këtë drejtim dhe synimi është qartë. Psh: Një ndër shtatë objektivat strategjikë të qeverisë shqiptare është fuqizimi i grave nëpërmjet rritjes së pjesëmarrjes së tyre në vendimmarrje politike. Strategjia Kombëtare për Barazinë Gjinore dhe Zhdukjen e Dhunës në Familje padyshim që shënon arritje. Ligji i Ri për barazinë gjinore, përkufizon jo vetëm qëllimet strategjike, por ka një plan veprimi në masa tepër konkrete edhe nga komunat e vendit. Këto masa e masa të tjera të pushtetit, të organizatave joqeveritare si dhe të vetë grave e të gjithë shoqërisë do të na çojë drejt standardizimit të barazisë gjinore.

Standardizimi i barazisë gji-

2009

barazinë gjinore me seriozitetin më të madh, vetëm nëse barazia gjinore nxitet në mënyrë sistematik edhe integrohet në jetën politike si dhe çështjet ekonomike e sociale, gjërat mund të ndryshojnë në një periudhë afatgjatë.

Ligji Nr. 9970 dt. 24.07.2008 “Për barazinë gjinore” shtroi edhe detyrimin ligjor për emërimin e nëpunësve gjinore.

Ligji shtron detyrimin që nëpunësit për çështjet gjinore te emërohen dhe në komuna. Ne nenin 14/4 të këtij ligji citohet konkretisht: “Organet e qeverisjes vendore emërojnë një ose disa nëpunës vendore, qe merren me çështje të barazisë gjinore, pranë tyre”. Ligji shtron detyrimin qe nëpunësit për çështjet gjinore të emërohen në qarqe, bashki dhe komuna. Është për t’u përshëndetur fakti se shume njësi ven-dore ne nivel komune janë bere promotorë të zbatimit me përgjegjshmëri dhe seriozitet te këtij detyrimi duke emëruar punonjësin e heshtjeve gjinore dhe te dhunës ne familje, proces ky i paraprirë nga ndryshimi i strukturës. Roli i këtyre punonjësve është i një rëndësie shumë të madhe për procesin e zbatimit dhe monitorimit te politikave gjinore, si një prioritet i qeverisjes, i procesit te anëtarësimit ne BE dhe i objektivave te mijëvjeçarit. Emërimi i tyre ne te gjitha njësite vendore, sipas ligjit te mësipërm tashmë është një domosdoshmëri.

KONFERENCA MBI PRAKTIKAT MË TË MIRA TË QEVERISJES VENDORE (Vijon nga faqja 1)

Në këtë Konferencë ishte i pranishëm dhe Presidenti i Republikës, Bamir Topi i cili në fjalën e tij përshëndetëse theksoi se: “E vlerësoj këtë takim për një nga pushtetet më të rëndësishme, sikurse është pushteti vendor. E them një nga më të rëndësishme, sepse është ai që ka kontaktin e parë me qytetarin, them se është një pushtet shumë i rëndësishëm, sepse qytetari me përfaqësuesit e tij në pushtetin vendor janë çdo ditë, nga mëngjesi deri në mbrëmje, ndonjëherë 24 orë resht, ndonjëherë disa ditë resht, e ndonjëherë disa muaj rresht të okupuar me çështje mjaft të rëndësishme që fillojnë nga punët e përditshme, deri tek emergjencat e natyrës së veçantë.

Shqipëria gjatë këtyre viteve, të gjithë jemi të ndërgjegjshëm, ka bërë hapa të rëndësishëm përpara, qoftë nga pikëpamja e rrethanave politike, qoftë nga pikëpamja e rritjes ekonomike, por mbi të gjitha nga pikëpamja e demokratizimit të institucioneve. Sikurse thashë kanë qenë institucionet, të cilat kanë trashëguar një eksperiencë ndryshe nga shteti i centralizuar, në të njëjtën kohë përshtaten me ekonominë e tregut, me standardet që kërkon Këshilli i Evropës, dhe sot secili prej jush mund të demonstrojë eksperienca dhe arritje të vyera në.

SHOQATA E KOMUNAVE TË SHQIPËRISË

Nr.9. Qershor

2009

/4

PROFIL KOMUNE

KOMUNA BALLAGAT

Pozicioni Komuna Ballagat është e pozicionuar ne zonën veri-indore te Rrethit te Lushnjës dhe bë pjese në zonen e Darsisë. Diametri i Komunës është 6 km Lindje-Perëndim dhe 8 km Veri-Jug. Territori i Komunës kufizohet: Veriu me Komunën Gjocaj, Qarku i Elbasanit; Lindje me Komunën Sheze dhe Hysgjokaj; Jug me Komunën Hysgjokaj dhe Golem; Perëndim me Komunën Golem dhe Dushk. Komuna ka një formë gjeografike, pothuajse trekëndore dhe një reliev kodrinor dhe përbën zonën me të lartë të Rrethit te Lushnjës. Pika me e larte është kodra e Mallagjecit me lartësi 272 m mbi nivelin e detit e me pas vijnë maja e Shkujkes dhe mali i Dardhasit. Komuna Ballagat ka ne juridiksionin e saj 8 fshatra: 1.Ballagati, ku është vendosur edhe Qeveria e Komunës, 2. Xibërrake, 3. Manasufaj, 4.Jazxhijas, 5.Gjuzaj, 6.Matjan, 7.Garunjas, 8.Gjyshaj. Sipërfaqja e përgjithshme e komunës është 2478 ha, nga e cila tokë e punuar 1849 ha, pyje 361 ha, troje 20 ha, tokë e pafrytshme 248 ha.

Historiku Gjurmët e banimit ne Komunën e Ballagatit janë mjaft te hershme. Ketë e vërtetojnë zbulimet arkeologjike, te cilat gjenden kryesisht ne Kodrën e Mallagjecit.

Kështu, nga punimi i tokës, janë gjetur objekte arkeologjike si: cekic guri, i cili i përket epokës së gurit, shekulli IV - III p.e.r. (ndodhet ne arkivin e Muzeut Kombëtar ne Tirane); ene balte te madhësive te ndryshme; tjegulla katrore qe përdoreshin ne varret e te krishterëve. Sipas toponimisë së disa vendeve, vërtetohet se popullsia e zonës, shume kohe me pare ka qene e krishtere dhe këtë e tregojnë edhe toponimet. P.sh kemi vendin e quajtur Sopi i Kishës ne fshatin Jasxhijas etj.

Popullsia Popullsia qe jeton sot në komunë është e vendosur këtu ne shekullin XVI -XVII. Por kjo nuk do të thotë se kjo zone ka qene e pabanuar më parë, përkundrazi ekzistojnë gojëdhëna se ne ketë zone kane banuar popuj te besimit te krishterë. Por edhe ne baze te varreve te zbuluara, varre te mbuluara me tjegulla te mëdha (qe banoret e zonës edhe sot u thonë tjegulla kauri) tregon se kjo zone ka qene e populluar. Gjithashtu ne një vendbanim ndërmjet lagjes Tata dhe fshatit Garunjas me emrin Vederrik janë gjetur themele guri shume vone.

Këta banorë janë shpërngulur ne zonën e Beratit, ku kane formuar një fshat me te njëjtin emër. Gjithashtu për t’u përmendur është fakti se ne vitet 1835-1845, popullsia e zonës mori pjese aktive ne Lëvizjen Kundër Reformave te Tanzimatit. Ne vitin 1913, popullata e zonës u bë pre e masakrës së ushtrisë serbe, ku u theren rreth 50 burra, përfaqësues nga te gjithë fshatrat.

Masakra serbe ka ndodhur 4 muaj pas shpalljes se pavarësisë së Shqipërisë, pikërisht me 26 mars te vitit 1913. Gjate periudhës se Mbretërisë Shqiptare 19281939, fshati Ballagat ka qene qendra me e madhe komunale e zonës, e cila përfshinte gjithë zonën e Darsisë ndodhej ne juridiksionin e Rrethit te Peqinit. Për t’u përmendur është edhe fakti, se popullsia e Komunës mori pjese aktive në Luftën e Dyte Botërore.

Popullsia e kësaj zone ka qene historikisht shume e lidhur me token. Kjo për faktin se ne zone nuk ka patur kurbetçinj ose zanatçinj te tjerë përveçse bujq e blegtorë.

Ne këtë zone nuk ka patur çifligje. Kjo nuk do te thotë se nuk ka patur diferencime ekonomike, por këto shkonin deri ne kufijtë

N

e një fshatari te mesëm te cilët janë vlerësuar edhe pas çlirimit, pas shtetëzimit. Çdo familje ka patur ne pronësi një ngastër toke dhe një sasi blegtorie me te cilat plotësonte nevojat me te domosdoshme për te jetuar. Një gjë e tille vërtetohet edhe nga fakti se ne vitin 1946 kur u krye reforma agrare ne zone nuk pati ndonjë përmbysje te madhe ne pronësi, për pasoje kryesisht nga kjo reforme u preken familjet e mesme. Kjo beri qe dhe reformat e vitit 19911992 me ligjin 7501 nuk sollën diferencime te mëdha. Reforma agrare konsistoi me shume ne shtetëzimin e pyjeve dhe te kullotave. Historikisht popullsia e Komunës ka qene homogjene dhe e qëndrueshme, pasi nuk është ndikuar as nga largimet, as nga ardhjet, sidomos gjate sistemit komunist, ku lëvizjet e popullsisë nuk lejoheshin, sidomos për popullsinë e fshatit. Ne Komune banon një popullsi vitale me një moshe relativisht te re, gjë qe kërkon përkushtim ne hartimin e politikave ekonomike, të tilla qe te bëjnë te mundur vetëpunësimin e kësaj popullsie brenda territorit te Komunës, duke shfrytëzuar ne maksimum burimet ekonomike qe disponon Komuna. Pas shembjes se sistemit socialist, ne ndryshimet demografike te popullsisë mbizotëronte lëvizja mekanike. Numri i largimeve ka patur një rritje ne periudhën 19922000 dhe konsiston kryesisht ne kërkim te kushteve me te mira ekonomike e një jete më të mirë. Pas kësaj periudhe, si rezultat i disa përmirësimeve qe janë bere ne Ko-

mune e sido-mos ne infrastrukture dhe ne cilësinë jetës, ka patur një pakësim te largimeve. Popullsia në, moshë pune në komunë pothuajse është e vetëpunësuar në tokën që ka përfituar nga reforma e ligjit 7501 datë 19.07.1991 “Për tokën”. Një numër disi i konsiderueshëm është punësuar në Greqi dhe pjesa tjetër që përbën një numër shumë të vogël është punësuar në bizneset e tjera dhe në sektorin shtetëror.

Toka bujqësore dhe pyjet Sipërfaqen me te madhe të territorit qe përfshihet ne Komunën Ballagat, e përbenin pyjet dhe kullotat. Toka e punuar zinte një pjese shume te vogël te këtij territori.

Ne përgjithësi, gjithë territori ka qene pronësi private, duke përfshire edhe pyjet. Ky konkluzion rezulton nga emërtime qe përdoren edhe sot si p.sh. “Zabeli i beut” Ballagat, “Pylli i Spahiut” Gjyshaj, “Zabeli i Cobos” Gjuzaj, “Shkoza e Vrapit” Gjyshaj, “Shkoza e Verranit” Garunjas, etj. Nga kjo rezulton se nuk ka patur toke belik (shtetërore).

Duke qene e tille, i gjithë territori është

ruajtur dh administruar mire.

Pyjet kane qene kryesisht natyrore dhe te përbëre nga lisi, dushku, frashri, vidhi, shkoza, gjineshtra, etj. Kjo strukture është ruajtur edhe sot, ne zonat e shpëtuara nga shkatërrimi. Ne territorin e komunës ka edhe sipërfaqe pyjore, qe administrohen nga ndërmarrja pyjore. Fillimisht këto territore u pyllëzuan me akacie, te cilat nuk patën shume jetëgjatësi, ndërsa tani janë pyllëzuar me pisha. Ne këto pyje janë rritur edhe bimësi te tjera te vogla, qe shërbenin si kullota për bagëtitë, si psh përveç barërave te llojeve te ndryshme edhe perrci, kulpra etj. Raporti pyje- kullote- toke e punuar, ne favor te pyjeve dhe kullotave, u ruajt deri ne çlirimin e vendit. Pas çlirimit, sipërfaqja e pyjeve filloi te prishej. Ky procres kaloi ne dy faza kryesore: Se pari, me kryerjen e reformës agrare, pyjet u shtetëzuan te parët, ashtu si dhe kullotat, ujrat, etj. Kjo bëri qe pylli të kthehej ne një mall pa zot dhe si i tille, u keqpërdor ne mënyrë të vazhdueshme. Me krijimin e ndërmarrjeve pyjore, u vendosën roje pyjesh, të cilët mbulonin një territor shumë të gjerë (në bazë lokaliteti), por që nuk ishin në gjendje të siguronin paprekshmërinë e kësaj pasurie te pazëvendësueshme, si nga ana ekonomike, ashtu edhe nga ana ekologjike. Qëllimi i këtyre keqpërdorimeve ishte mbi te gjitha përftimi i druve te zjarrit për përdorim personal dhe për tregtim ne Lushnje. Shume familje te varfra, ne atë periudhe jetonin me

tregtimin e druve te zjarrit.

Se dyti, me krijimin e kooperativave bujqësore, pyjet u dëmtuan ne mënyre te organizuar nga shteti, duke hapur toka te reja ne baze te një plani të përvitshëm, qe bëhej nga Ministria e Bujqësisë për çdo rreth dhe, vete rrethi e detajonte këtë plan për çdo kooperative bujqësore. Kjo strategji e ndjekur nga shteti i atëhershëm e dëmtoi rëndë sistemin ekologjik ne këtë zone, që edhe në ditët tona, konsiderohet tepër e zhveshur edhe pse sipërfaqe të vogla pyjore janë ruajtur vende-vende. Realizimi i ndarjes së tokës, sipas ligjit 7501, bëri qe ne ditët e sotme, këto toka të shndërrohen kryesisht ne toka are.

Burimet ujore Ne komune ka 4 rezervuare uji për vaditje dhe peshkim. Këta rezervuare sigurojnë ujë për vaditjen e 300 ha toke bujqësore, ose për 16% te sipërfaqes se punuar. Peshku qe rritet ne këta rezervuare është i llojit penkuq ose krap dhe mesatarisht sasia e grumbullimit te peshkut është 5OO

Vizita në Angli

ë datat 28 dhe 29 Shtator 2009, një delegacion i Shoqatës së Komunave morri pjesë në një vizitë zyrtare në Britaninë e Madhe me ftesë të dy njësive lokale britanike, Kontesë së Kentit dhe Ashfordit.

Kjo vizitë kishte si qëllim të sajin kryesor njohjen me praktika më të mira të punës në disa shërbime, me njohjen e strukturës organizative të këtyre njësive dhe mundësi bashkëpunimi në të ardhmen..

Shoqata e Komunave ndërmori iniciativën për të organizuar këtë vizitë në përpjekje për vendosjen e urave të bashkëpunimit me Shoqata homologe dhe midis vetë komunave.

Kujtojmë se një vizitë e ngjashme u organizua vjet më bashkëpunimin e Shoqatës së Autoriteteve Lokale Britanike.

Vizita e organizuar mbuloi një tematikë mjaft interesante duke përfshirë si organizimin dhe dhënien e shërbimeve të ngjashme me komunat e Shqipërisë ashtu dhe risi të tjera në veprimtarinë e autoriteteve lokale. Më konkretisht delegacioni u njoh nga afër me këto

tema: Përfshirja e njerëzve të qarkut, në demokraci, Shërbimet Sociale të Kent – si i mbështesim ne njerëzit e moshuar, njerëzit me aftësi të kufizuara dhe ata me probleme shëndetësore afat gjata, Shërbimet Sociale të Kentit për të rriturit, Prezantim për shkollat dhe edukimin në Kent – si është strukturuar shkollimi.

Vizita u fokusua në probleme

lidhur me infrastrukturën, planifikimin, rrugët dhe transporti dhe ofrimi i shërbime lokale. (psh. Ujë I pijshëm dhe kullimi.) dhe në përdorimin dhe ruajtjen e pasurive historike për të maksimizuar turizmin, Planin Rregullues dhe përfshirjen e qytetareve, strehimin dhe menaxhimin e mbetjeve dhe riciklimin

kv peshk ne vit. Ne territorin e komunës ka ujra te bollshme nëntokësore ne thellësinë mbi 100 m. Këta burime uji përdoren për te pirë dhe për vaditje.

Bujqësia & Blegtoria Gjate sistemit kooperativist te ekonomisë së centralizuar drejtimi kryesor ekonomik ka qene bujqësia e cila zinte 67.8% te sipërfaqes, pemëtaria 22.9% dhe blegtoria (prodhimi foragjer) 9.3% te sipërfaqes se tokës se punuar gjithsej. Kjo situate e shfrytëzimit te tokës vazhdoi afërsisht me këto parametra edhe gjate viteve te demokracisë. Gjate ndryshimeve demokratike një pjese e konsiderueshme e pemëtarisë dhe e vreshtarisë u prishen, gjë e cila solli edhe ndryshime ne strukturën e sipërfaqes se tokës bujqësore.

Kështu ne vitin 1995 ajo paraqitet si vijon: bujqësia 89%, pemëtaria 11%. Pas viteve 2000 vizioni i fermerëve për shfrytëzimin e tokës ka ndryshuar ne drejtim te pemëtarisë, vreshtarisë dhe zhvillimit te kulturës se ullirit. Këto janë vlerësuar si me efektive dhe si kultura me te përshtatshme për zonën, klimën dhe kushte e relievit dhe te përbërjes pedologjike te tokës. Ndër kulturat frutore me te përshtatshme dhe qe kultivohen me shume janë: qershia, vishnja, kumbulla, kajsia dhe pjeshka.

Duke iu referuar llojit te tokës, kullotave dhe pyjeve, është bere i mundur dominimi i te imtave, kryesisht deles (raca merinos dhe cigaja) dhe dhisë. Lopa, pervecse ka qene e pakët ne numër, ka patur edhe prodhimtari te ulet.

Ka mbizotëruar raca vendase, e quajtur “mistrecka”, por me vone u shtuan rracat xhersei dhe laramanja e zezë. Pavarësisht nga ndryshimet qe u bene, qofte ne strukture, ne përbërjen racore dhe për pasoje edhe ne rritjen e prodhimtarisë, blegtoria përgjithësisht ka patur një peshe te ulet ne prodhimin e përgjithshëm bujqësor.

Traditë mbetet mbarështimi i te imtave dhe gjelit të detit, gjë qe vazhdon edhe ne ditët e sotme. Sipërfaqja e vogël e kullotave dhe rendimenti i ulet i prodhimit për shkak të mungesës se vaditjes, përbejnë shkaqet kryesore të moszhvillimit të mëtejshëm blegtoral në komunë.

Biznesi Kushtet e favorshme për zhvillimin e bujqësisë që siguron toka, relieve dhe klima e bëjnë një zonë me interes në rrethin e Lushnjës për investime në sektorin e bujqësisë. Në komunë është zhvilluar kryesisht biznesi i prodhimeve bujqësore dhe pemëtarisë. Ka kushte mjaft të favorshme, sidomos për zhvillimin e pemëtarisë, vreshtarisë dhe ullirit. Në komunë mbizotëron biznesi i vogël e i mesëm e kryesisht ai i prodhimeve bujqësore.

Arsimi ne komune është i nivelit 9vjeçar dhe i mesëm. Ne vitin 1917 është hapur shkolla e pare ne fshatin Gjuzaj, ku mësimi zhvillohej ne xhami. Me vone, mësimi u transferua ne godinën e re te ndërtuar ne vitin 1937, me kontributin e vete fshatareve. Kjo shkolle qëndroi e hapur deri ne vitin 1940. Ne fshatin Ballagat, shkolla e pare u hap ne vitin 1946 tek xhami-ja e fshatit Dasxhijas. Shkolla e pare 7-vjeçare u hap ne vitin shkollor 1952-1953.

Ne vitin shkollor 1968-1969 hapet shkolla fillore ne fshatin Xibrake, ne vitin shkollor 1969-1970 u hap shkolla 8-vjeçare ne fshatin Gjuzaj, ne vitin shkollor 1971-1972 u hap shkolla fillore ne fshatin Manasufaj dhe ne vitin shkollor 1950 -1951 u hap shkolla fillore ne fshatin Gjyshaj. Shkolla e mesme bujqësore, pa shkëputje nga puna, dega agronomi, u hap ne vitin shkollor 19711972 dhe funksionoi deri ne vitin 19741975 me 40 nxënës, nga ku përfunduan studimet 13 nxënës. Ne vitin shkollor 19871988 ndërtohet shkolla e re dy kateshe me 14 dhoma mësimi. Ne vitin shkollor 1990 1991 hapet shkolla e mesme bujqësore me shkëputje nga puna, dega agronomi e cila ne vitin shkollor 1991-1992 u kthye ne te mesme te përgjithshme. Kjo shkolle funksion edhe sot. Numri i banoreve te komunës qe kane mbaruar arsimin e mesëm me dhe pa shkëputje nga puna, arrin mbi 700, ndërkohe qe kane mbaruar arsimin e larte me dhe pa shkëputje nga puna mbi 100 persona.

Shërbimi shëndetësor Shërbimi shëndetësor varet nga Drejtoria e Shëndetit Publik e Qarkut Lushnje ndërsa Qeveria Komunale kujdeset qe shërbimi te jete ne cilësinë e duhur dhe koordinon përpjekjet për shtimin dhe permiresimin e ambienteve e te shërbimit shëndetësor. Nder ndërhyrjet ne fushën shëndetësore është për tu përmendur qendra shëndetësore e komunës qe u rikonsruktua ne vitin 2002 nga shoqata CESVI dhe u kompletua me pajisje te reja. Ne te gjitha fshatrat ku ka shkolla fillore një dhome e shkollës shërben si ambulance ne shërbim te fëmijëve. Po kështu janë ndërtuar ambulanca te reja ne fshatrat Gjuzaj (viti 2003), Garunjas (viti 2004) dhe Jasxhias (viti 2005).

Arsimi

Kërkohen ritme e këndvështrime të reja (Vijon nga faqja 1) Për këtë ai propozoi se duhen bërë vizita në qarqe që kanë përvojë të mirë në këtë drejtim, të njihemi dhe ti përgjithësojmë ato. Në lidhje me këtë problem duhet futur një frymë e re bashkëkohore, duhet shikojmë drejt të ardhmes së shoqatës.

Anëtari i Komitetit Aleksandër Lala tha se grupet e punës që do të ngrihen të gjejnë forma të pranueshme për sensibilizimin e komunave e drejtuesve të saj. Duhet bërë edhe dallimi mes komunave.

Komiteti drejtues diskutoi edhe për problemin e granteve të vogla. Rreth 40 komuna në shkallë republike do të përfshihen në këto grante. Komiteti drejtues do të përzgjedhë e përcaktojë me objektivitet se cilat komuna do të përfitojnë.

Z. Arben Qesku, përfaqësues i SKL shpjegoi para komitetit se si do të funksionojë skema e granteve të vogla që do të financohen nga Komiteti Evropian. Kjo skemë do të përfshijë disa fusha, si mjedisin, përpunimin e mbetjeve të ngurta, ujësjellëskanalizime etj. Për grantet do të ketë një bashkëpunim mes komunave e mes komunave e shoqërisë civile.

Ai shpjegoi se si do të realizohet e

do të funksionojë ndarja dhe përshëndeti bashkëpunimin me SHKSH. Përfaqësuesi i Agjencisë së Biznesit Shqiptaro-gjerman parashtroi para KD një ofertë në fushën energjetikës, duke theksuar se partnerët gjermanë dhe stafi janë tepër të kualifikuar dhe presin bashkëpunimin për këtë problem. Kjo inisiativë në fushën energjetike do të jetë një ndihmë e madhe për komunat e do të zgjidhe mjaft probleme.

Kryetari Sabri Sollaku e vlerësoi me interes bashkëpunimin në fushën e energjetikës me Agjencinë e Biznesit Shqiptaro-gjermane dhe u shpreh se ngritja e hidrocentraleve të vegjël në komuna do të jetë me interes, prandaj duhet vlerësuar.

Komiteti drejtues trajtoi edhe problemin e veprimtarive të reja që do të na ofrojnë me Evropën duke i parë ato si risi në ndihmë të qeverisjes vendore. Periudha 12- 17 tetor e çdo viti do të jetë Java Evropiane e Demokracisë Lokale. Kjo javë që ka filluar të organizohet edhe në Shqipëri duhet të bëhet traditë. Në Javën Evropiane të Demokracisë Lokale të organizohen aktivitete të larmishme nga çdo komunë.