Geloven Onderweg 2016-3

geloven

onderweg

dominicaans tijdschrift voor bezinning, bezieling en beweging losse verkoopprijs ďż˝ 7,50

3

herfst 2016 | jaargang 134

Holkje van der Veer

Jakob van Wielink

Gitta Nieuwenburg

Theo Menting

Na de stilte

Inhoud Colofon Geloven Onderweg Dominicaans tijdschrift voor bezinning, bezieling en beweging Jaargang 134 Verschijnt 4 keer per jaar

Redactioneel

3

Een tocht in stilte

4

Een ruisend zwijgen

6

Die vreemde stilte

9

G itta N ieuwenburg

Uitgave van Stichting Dominicanenklooster Huissen Redactie Ernst Marijnissen Holkje van der Veer Henk Jongerius Theo Menting Stef de Kroon (eindredacteur) Gitta Nieuwenburg (beeldredacteur) Aalt Bakker (hoofdredacteur)

E rnst M arijnissen

T heo M enting

Redactieadres Stadsdam 1 6851 AH Huissen Telefoon: 026 – 326 44 22 E-mail: redactie@kloosterhuissen.nl www.dominicanenkloosterhuissen.nl

Waar je ook bent, luister naar je lichaam

12

Uitgever Stichting Dominicanenklooster Huissen E-mail: aaltbakker@kloosterhuissen.nl

De waarde van wonden R oy C lermons

15

In het hart van de rouw

16

Abonnementen-administratie Stadsdam 1 6851 AH Huissen Telefoon: 026 – 326 44 22 E-mail: abonnementen@kloosterhuissen.nl Tarieven 2016 Geloven Onderweg verschijnt 4 maal per jaar Jaarabonnement € 25,00 via automatische incasso Opzegging van abonnement kan uitsluitend schriftelijk en uiterlijk 2 maanden voor het verstrijken van de betalingsperiode. De tarieven zijn inclusief BTW. Losse verkoopprijs € 7,50 (exclusief verzendkosten) Vormgeving Marieke de Vlieger Technische realisatie Uitgeverij Skandalon

E rnst M arijnissen

J akob

van

W ielink

Papa kan weer luisteren

20

Bij het wandelen

24

De stilte als lofzang

26

A alt B akker

H ein S tufkens

H enk J ongerius

Noem mijn naam A alt B akker

30

Auteursrechten © Copyright Dominicanenklooster Huissen Afbeelding omslag Yan Qin Weng, (Loika) | “The great emptiness”

Met vertrouwen wortelen in werkelijkheid

34

issn 0920-2544

H olkje

van der

V eer

Agenda voor onderweg

37

Tekst voor onderweg

40

Na de stilte

I

n dit nummer gaat het om wat er in je leven gebeurt na een al dan niet zelf gekozen stilte.

Je trekt je vrijwillig terug uit het alledaagse, je wilt op adem komen of je gaat op vakantie. In ons klooster komen veel mensen voor een retraite, om zich te bezinnen en op adem te komen. Het is altijd enerverend om te zien hoe mensen soms moe en bedrukt aankomen en alleen maar rust willen. Er gebeurt dan tijdens de stilte- en retraitedagen veel. Het is bijzonder hoe de gasten naar een paar dagen verkwikt en met frisse moed weer naar huis gaan, verder op hun levensweg. In dit nummer enkele persoonlijke bijdragen over wat er gebeurt na een bijzondere vakantie, of na een pelgrimstocht naar Santiago. Verhalen om weer je kracht te voelen, over dichter bij jezelf te komen en weer open te staan voor anderen.

Of je komt gedwongen in de stilte terecht door bijvoorbeeld rouw, of een autoongeluk. Het verlies bij rouw is groot. “Iemand zal begrijpen dat wie overlijdt, degene is die achterblijft”, schrijft Herman van Veen. Enkele verhalen over rouw, onder andere van je kind. In dit nummer ook een persoonlijk verhaal over wat er na een auto-ongeluk gebeurt. Je leven staat op zijn kop en alles is anders geworden. Een verhaal van loslaten en laten gebeuren en van kwetsbaarheid en kracht.

Wat er in en na de stilte gebeurt, is niet altijd makkelijk, maar vaak wel helend en leerzaam. De stilte, voorbij het denken, helpt om dichter bij jezelf te komen, te worden wie je bent en te worden zoals je bedoeld bent, een uniek mens dat in liefde kan, mag en durft te leven.

Aalt Bakker, hoofdredacteur

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

3

bezinning met kunst door: gitta nieuwenburg, kunstenares

Een tocht in stilte

H

et is een voor mij wel bekend fenomeen: Inkeren om vervolgens met hernieuwde kennis en frisse moed verder te gaan op het pad dat leven heet. Inkeren om te luisteren naar de stemmen in mijzelf en de antwoorden die soms niet voor het oprapen liggen. Luisteren zonder oordeel naar dat wat aandacht vraagt in jezelf. En dat zijn vaak niet de leukste dingen. Het zijn de valkuilen die zo moeilijk te veranderen zijn en die steeds weer om aandacht vragen. En niet voor niets! Eigenlijk is het heel gezond als we weer tegen onze eigen muren oplopen en daar hinder van ondervinden. Iets in ons wil duidelijk maken dat het anders kan, beter kan, maar daar moeten we wel wat voor doen.

Een nieuw vergezicht Op mijn levensweg heb ik geleerd dat het geen enkele zin heeft om langs de valkuilen heen te lopen, ze te vermijden in de ijdele hoop dat ze vanzelf oplossen. Nee, er is maar één manier en dat is er doorheen gaan. Voelen wat er in mij gebeurt, zonder oordeel, maar wel met een wakkere blik waarmee ik de obstakels vol aankijk. De pijn en het verdriet voelen die zich aandienen, wanneer ik mij openstel voor de naakte waarheid. Niet gemakkelijk maar wel leerzaam en helend.

Na een periode van inkeer volgt de weg naar buiten, de wereld in. En daar wacht dan de taak om het dit keer anders te doen. Soms betekent dat, dat ik een confrontatie aan moet gaan die ik liever vermijd, maar die uiteindelijk onontkoombaar is om verder te komen in mijn

4

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

leven. Het antwoord is er al, ik moet het alleen ‘nog even doen’. Inmiddels heb ik zoveel vertrouwen opgebouwd, dat ik weet dat wanneer ik door de zure appel heen ben, er een nieuw vergezicht te zien is. Een vergezicht met ruimte en adem, meer levenslust en vreugde.

Naar het licht Ook in mijn schilderen merk ik dat ik dikwijls de antwoorden schilder op vragen die ik nog moet doorlopen. Ik kan als het ware zien wat mij te wachten staat, zonder de moeilijke weg te negeren. Ik kan kijken naar een beeld dat in de toekomst verborgen ligt. Naar het licht is zo’n schilderij. Ondanks de donkere dreigende wolk die boven mij hangt en de afslag naar de weg richting de schaduw, loop ik vastbesloten rechtdoor. Ondanks de verleidingen om me terug te trekken

Gitta Nieuwenburg | Naar het licht | 2016

en moeilijke situaties te vermijden, laat ik mij uiteindelijk niet afleiden van het pad dat ik heb te gaan. Een eenzame weg, dat wel, maar ook één die onvermijdelijk is en die mij leidt naar wie ik echt ben en wat ik echt te geven heb.

Terugtrekken om te luisteren, naar buiten gaan om het antwoord te leven en te ontdekken dat ik steeds een stapje verder kom. Het een prachtig proces als je het van een afstand bekijkt. Wanneer je vastloopt op bepaalde gebieden in je leven, krijg je als het ware een leerzame les voorgeschoteld, als je tenminste luistert - echt luistert - naar de stilte in jezelf, de onrust, het ongemak, de pijn, het verdriet, maar ook naar je vreugde en je dromen. Een onthulling van een mooi schilderij dat jouw naam draagt.

Kunst als bezinning In de kunst is terugtrekken om te creëren bijna een noodzakelijke voorwaarde om de creatie de boodschap mee te geven die uitgedrukt wil worden. Een wakker terugtrekken wel te verstaan. Met vol bewustzijn in dialoog gaan met het beeld dat gecreëerd wil worden en waar

de vragen, maar ook de antwoorden in besloten liggen. Kunst is meer dan een creatieve uiting van plezier. Het is hard werken, omdat je ogen meedogenloos zijn als je echt kijkt. Als het beeld niet klopt met wat uitgedrukt wil worden, ben ik niet tevreden, maar wanneer ik mezelf hoor zuchten of er een glimlach om mijn mond verschijnt, dan weet ik dat het goed is, dat het beeld klopt met de stem in mij. Mooi of lelijk, vrolijk of verdrietig, het doet er niet toe. Wat ertoe doet, is de taal van het onbenoembare die meegeschilderd is. Al dan niet bewust, maar wel rechtstreeks uit de ziel.

Mensen gaan naar musea om te ervaren, te voelen en geraakt te worden door beelden die meer te vertellen hebben dan de uiterlijke verschijningsvorm alleen. Kunst als bezinning, om dichter bij jezelf te komen om vervolgens meer van jezelf aan de wereld te kunnen geven.

Gitta Nieuwenburg verzorgt dagen en workshops schilderen met hart en ziel. Informatie en aanmelding: kloosterhuissen.nl

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

5

bezinning door: ernst marijnissen o.p., dominicaan, schrijver en leerhuisbegeleider

Een ruisend zwijgen

I

zebel, de vrouw van Achab, koning over Israël, is woedend. Elia heeft haar profeten afgeslacht. Ze laat hem weten dat ze hem zal vernietigen. Hij wordt bang en vlucht naar de woestijn. Hij is alleen achtergebleven en niemand luistert en handelt meer overeenkomstig zijn profeteren. Hij legt zich neer onder een braamstruik. Dan wordt hij gewekt door een engel, die hem voedsel brengt. Hij neemt het tot zich en valt weer in slaap. Na een tweede maaltijd trekt hij gesterkt door de woestijn naar de Horeb (Sinaï), en eenmaal aangekomen doet hij zijn beklag. Hij vertelt de Aanwezige wat hem dwars zit en bang maakt. De Aanwezige zegt hem naar buiten te treden voor het Aangezicht. Dat trekt hem voorbij, niet in de storm, de aardbeving of het vuur, maar in een ruisend zwijgen en Elia begrijpt dat God voorbijgaat. Andermaal vraagt deze: Elia, wat kom je doen? En Elia somt opnieuw zijn zorgen op. De Aanwezige draagt hem op terug te keren en zijn werk te doen.

Een terugblik Dit diepzinnige verhaal wordt soms gebruikt om troost te bieden aan hen die een moeilijke levensperiode doormaken, en dan weer om aan te geven dat zelfs dappere mensen hun inzinkingen hebben. Maar is dat de strekking van het verhaal? Lijdt Elia aan een inzinking?

Voor het begin van ons verhaal (1 Koningen 19:1-15) staat vermeld dat de hand van de Aanwezige over Elia is.

Daarom kon hij doen wat hij gedaan heeft. Het ombrengen van de Baälsprofeten is een vergezicht, geen slacht-

6

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

partij: eens zullen we leven in een land zonder demonen, verslavingen en frustraties, bevrijd van de verheerlijking van Baäl, de god van de economie en de maakbare wereld. Het optreden van Elia maakt dat duidelijk en zo vertolkt hij het heilshandelen van God. Als Izebel hem bedreigt, is dat geen dreigbrief. Het slaat nergens op dat ze hem laat weten, dat zij hem zal laten ombrengen. Haar reactie is die van een woedende verliezer: de maakbare wereld moet het afleggen tegen de wereld die God zal schenken. Zij wil hem alleen maar het land uit hebben: hij en

wat hij vertegenwoordigt passen niet in haar denkwereld. Een ‘vlucht’ van Elia zou haar slechts in de kaart spelen.

Maar wat betekent dán die terugtocht naar de woestijn?

De weg naar de bron Het verhaal is geen feitenrelaas, maar onderrichting. Elia komt in beweging en trekt ter wille van zijn ziel naar de woestijn. Zijn ziel verwijst naar ‘alles waarvoor Elia staat’. Dat is kort gezegd: het voortgaan van het getuigenis dat God de bevrijder is en blijft van zijn volk en van de wereld. Hij vreest niet dat Izebel hem zal doden, maar dat het getuigenis tot zwijgen wordt gebracht. Onder de hand van de Aanwezige stelt Elia zich terecht de vraag: “Hoe moet het verder met de profetie, als ik kom te sterven?” Want profeteren is zijn ziel, zijn bestaansgrond, zijn roeping!

Hij pelgrimeert naar de woestijn, want daar ligt de openbaring van Israëls zending onder de volken. Hij passeert Bersheba, de ‘zevende put’, de grens met Egypte, Angstland, beeld van slavernij. Daar is een eenzame braamstruik, vanwaaruit voor Mozes eens de Naam heeft geklonken: ‘Ik zal zijn die ik zal zijn’. Hier hoort Elia thuis, want hier is de Wet geboren. Terwijl de machten de wereld, de volkeren, in haar greep houdt, is de bondgenoot stelde’ van God in het ‘tegenoverge­ land: de woestijn, belichaming van onze samenleving. Juist daar klinkt de Naam en licht de zending van Israël op. Die woestijn is het gebied van de doortocht naar het land van belofte.

Niet het paradijs van het kapitalisme en het rijk van de economie zijn ons

doel. Zo’n paradijs maakt de wereld aan de woestijn gelijk. Daarom trekt Israël door d(i)e woestijn op weg naar de gegeven wereld: land van belofte.

Zo hebben de vaderen geleerd, en omdat Elia niet beter is dan zij, moet ook hij dat ervaren. Hij weet dat Mozes in de woestijn is gestorven. Dat is geen nederlaag, maar het gevolg van Israëls positie van Godswege. Die weg is op-

Elia’s levenstaak en bestaansgrond is het te blijven getuigen, dat God de bevrijder is en blijft van zijn volk en van de wereld. gave en doel van Elia’s profeteren. Ik ben niet beter dan mijn voorouders.

Dat betekent zoveel als: de leerling staat niet boven de meester! De profeet staat niet boven de Torah!

Aldus aangekomen in de woestijn legt hij zich neer onder die eenzame (letterlijk de enige) braamstruik en vraagt om de dood van zijn ziel. Het gaat dus om dé braamstruik als herinnering aan het brandende braambos. Daar is de Wet, de weg, geboren. Dat hoeft niet op-

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

7

nieuw te gebeuren. Maar Elia is de profeet. Dat betekent, dat hij ons vraagt: wat doen jullie? Handel je overeenkomstig naar wat je hoort (Mozes, de Wet).

Elia bevindt zich derhalve op de weg terug naar de bron van zijn roeping: hoor Israël, hoor kerk, hoor mens! Doe wat je hebt gehoord?

Gelaafd aan de bron In het optreden van de engel wordt dit aanschouwelijk voorgesteld. Niet God spreekt, want dat heeft hij eens en voor al bij Mozes gedaan, maar zijn bode.

Elia wordt gesterkt, opnieuw gevoed door de Wet. Dan kan hij veertig dagen en nachten (zoals in Mozes’ tijd heel het volk veertig jaren) de tocht van de belofte gaan volbrengen. Zo is de mens blijvend op weg naar zijn bron om te vernemen wat zijn levensopdracht is.

En zo komt Elia aan bij de Horeb (berg van dorheid, beeld van onze verlegenheid). Juist dan laat God zich vinden!

Niet het paradijs van het kapitalisme en het rijk van de economie vormen ons doel. Zo’n paradijs maakt de wereld tot een woestijn. We moeten door die woestijn heen trekken, op weg naar het land van belofte.

Daar zal de mens Hem zoeken, in deze dorre en eigenzinnige wereld: chaos, droogte.

Wat kom je doen?

God lijkt verbaasd Elia bij de Horeb aan te treffen. Daarom doet de profetie haar beklag: de mensen willen mij de mond snoeren: ze zoeken mijn ziel weg

8

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

te nemen. Generatie na generatie blijft in die woestijn. Het land van uw belofte lijkt verder weg dan ooit. Ik moet gaan door een wereld die de mens meent te kunnen maken, maar het land dat gegeven wordt, aanschouw ik niet voor mijn sterven. Dat betekent: dus moet de profetie, die dat land van belofte aankondigt, sterven.

Treed uit jezelf, zegt God, en verlaat de kerker van de angst die jou gevangen houdt, en ik zal aan jou voorbij komen.

En God is niet in de storm, want daarin heeft Hij zich al geopenbaard, toen Hij de zee in tweeën blies, en Israël droogvoets kon oversteken. Noch in de aardbeving, want Hij heeft zich al geopenbaard toen Hij op de Sinaï neerdaalde en de berg deed schudden. Ook niet in het vuur, want Hij heeft zich al geopenbaard in het vuur op de berg, toen Hij met zijn volk het verbond sloot. Anders gezegd: Gods volk is al bevrijd, staat al in verbond met God en heeft de Wet ontvangen (Mozes) als levensgids. Wat rest is de uitdaging om dit alles in praktijk te brengen en het vol te houden.

Daarom blijft de profetie: Ik zal zijn die Ik zal zijn. Dán verneemt Elia een ruisend zwijgen! Hij buigt en bedekt het hoofd met zijn profetenmantel. “Ga”, zegt God, “Ga en doe wat je altijd hebt gedaan!”

Trek door de wereld als een ruisend zwijgen.

Ernst Marijnissen verzorgt al vele jaren een leerhuis bestaande uit 11 ochtenden.

Start in januari en oktober.

Informatie en aanmelding: www.kloosterhuissen.nl

essay door: theo menting, medewerker dominicanenklooster huissen

Die vreemde stilte

J

e rijdt, op weg van de ene afspraak naar de andere, op de provinciale weg. Dan, plotseling, als in een flits, word je geraakt door iemand die jou niet gezien heeft. Je remt nog, maar er is geen houden meer aan – je auto raakt in een slip, tolt vier keer over de kop en daar lig je … stil.

Dat overkwam mij een jaar geleden. Ik kan het nog navertellen, dus al met al is het meegevallen en ben ik dankbaar voor die ene engel die toevallig net op m’n schouder zat. Misschien was het wel een koor van engelen, want diverse hulpverleners vonden achteraf dat ik ‘puur geluk’ heb gehad.

De eerste - hectische - uren In een paar seconden tijd staat je leven stil – en letterlijk op z’n kop. Maar eerst is er, na het enorme lawaai van de klap, die vreemde stilte. Hoe lang die geduurd heeft, weet ik niet, maar voor mijn gevoel best lang. Er is even helemaal niets.

Je bent stilgezet. Stop! Tot hier toe en niet verder!, leek het wel. Dan volgen er hectische uren van eerste hulp, ziekenhuisopname, onderzoeken en eerste verzorging. Van dat alles heb ik weinig tot niets meegekregen. Vanaf het moment dat ik in de ambulance lag, wilde ik maar één ding: rust, slapen. Er kwam een intense moeheid over me heen. Ik deed mijn ogen weer dicht en opnieuw was er die vreemde stilte.

Rust, rust, rust Langzaam maar zeker ontwaak je uit een droom – of nachtmerrie. Na een paar dagen word je ontslagen uit het

ziekenhuis; dan begint er een nieuwe fase: die van ‘herstel’. Eerst maar eens bijkomen van wat er gebeurd is, je lichaam de rust geven om te herstellen, maar zeker ook je geest. Want mentaal is er toch ook het nodige door elkaar geschud. Rust, rust, rust! Die boodschap krijg je mee naar huis en daar moet je de komende tijd mee aan de slag. Rust.

Alles wordt stilgelegd. Je werk, je afspraken, je dagelijkse bezigheden. Het is er even niet meer. De eerste weken worden gedomineerd door veel slapen en liggen. Je ontvangt af en toe bezoek en vertelt voor de zoveelste keer wat er gebeurd is. De dagen beginnen al snel heel erg op elkaar te lijken. Ze worden langer en langer. En steeds meer neem je afstand van je werk en van alles wat tot dan toe je leven bepaalde. Het is er even niet. Je mag – moet – het allemaal loslaten. Je hebt er even niets meer over te zeggen. Gelukkig gaat alles door, bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

9

maar het kost de nodige moeite om dat inderdaad maar te laten gebeuren.

Een revalidatietraject Na een paar weken blijkt dat de gevolgen van het ongeluk dusdanig ernstig zijn, dat de artsen besluiten om een revalidatietraject in gang te zetten. Het duurt dan nog ruim twee maanden, voordat dat ook daadwerkelijk gaat gebeuren. En in die tussentijd is er weer die vreemde stilte. Je kúnt nog niet aan de slag, daartoe ben je lichamelijk en mentaal nog niet in staat; maar de grote vraag is ook wat er nog komen gaat. Die vraag speelt zich vooral af in het gebied van die vreemde stilte. “Loslaten en laten gebeuren”, wordt er vaak tegen mij gezegd ...

Om de noodzakelijke lege plekken in je agenda te creëren, dat vraagt - naast de hulp van een revalidatieproces - overzicht en organisatie, maar vooral veel lef. En dat moet groeien!

‘Nee’ kunnen zeggen Dan, eindelijk, begint het revalidatieproces. Intensief, heftig, confronterend. Achteraf blijkt dat er in dit traject weinig aandacht nodig was voor mijn lichamelijke herstel. Mijn lichaam was er vrij snel weer bovenop, gelukkig ook zonder blijvend lichamelijk letsel. De nadruk heeft in het hele traject gelegen op het mentale herstel. Je realiseert je langzaam maar zeker wat er gebeurd is, hoe zo’n ongeluk je op allerlei fronten door elkaar heeft geschud, wakker geschud ook, want er komt een moment in het proces dat je tegen jezelf zegt: “Ik wil niet meer op dezelfde voet verder”.

Wat ik daarmee bedoel? Mijn agenda

10

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

was tot voor het ongeluk redelijk gevuld, zeg maar. Het ongeluk vond ook plaats, terwijl ik van de ene naar de andere afspraak reed. Nu was ik voor die afspraken ook zelf verantwoordelijk. Ik heb ze met mijn eigen pen in de agenda geschreven en dat was vooral, omdat ik het soms ingewikkeld vond om ‘nee’ te zeggen, om lege plekken in die agenda te creëren. Daar is overzicht voor nodig, lef en een stukje organisatie. Maar daar weten de deskundigen van het revalidatiecentrum heel goed raad mee.

En die goede raad is mij dan ook stevig in handen gedrukt!

Al is er geen blijvend lichamelijk letsel, je lijf en leden – en daarmee dus ook je hersenen – hebben wel wat te verduren gehad. En dat merk je wel degelijk. Er ontstaan problemen met je geheugen, je bent het overzicht kwijt, je kunt nog moeilijk omgaan, zeker in het begin, met allerlei prikkels die op je afkomen.

Iets is al snel te veel. Je hebt het allemaal nog niet in de hand. Ook daarin heeft het revalidatieproces mij zeer kundig terzijde gestaan.

Eerdere gebeurtenissen spelen mee Een auto-ongeluk is een ingrijpende gebeurtenis. Zeker wanneer het niet de eerste keer is dat zoiets je overkomt. Een trauma ontstaat snel, maar klampt zich dan vervolgens vast – ergens diep in je hersenen – en laat zich moeilijk verwijderen. Dat bleek uiteindelijk ook nu het geval te zijn. Dit laatste ongeluk legde genadeloos een trauma bloot van een eerder, noodlottig ongeval. Daar had ik niet meer op gerekend. Des te harder bleek de confrontatie. En ook het besef dat er nog heel hard gewerkt moest worden om dit trauma uit het verleden, samen met die van nu, weg te werken. Dat

Chiharu Chiota | In silence

vooral maakte het hele revalidatietraject zo intensief en confronterend.

De instap in je eigen tempo En voor je het weet is er al weer een lange tijd verstreken. De revalidatie vordert, langzaam maar gestaag. Lichamelijk en ook mentaal voel je je goed; je verlangt ernaar om ‘de zaak weer op te pakken’, om weer het aan het werk te gaan. Met frisse moed … Maar wel: anders dan voorheen. Opnieuw overvalt je weer die vreemde stilte … Want, hoe zal het gaan? Kán ik het? Dúrf ik het?

De wereld is anders geworden, lijkt het.

Alles is gewoon doorgegaan, je bent er even tussen uit geweest, en nu stap je er weer in. Schoorvoetend, soms bang om te struikelen, dan weer te ervaren dat je

Het loslaten van je werk en de regie van je leven: wat een moeite kost het om dit te laten gebeuren!

eigenlijk best (te) snel gaat … Je moet vanaf nu je eigen tempo gaan bepalen, je niet laten opjagen, maar tijdig aangeven dat je even wilt/moet rusten. Letterlijk en figuurlijk. Een heel avontuur, dat overigens nog maar net begonnen is.

Intussen ben ik weer een tijd verder.

Het avontuur is nog steeds gaande. De directe herinneringen aan die dag in oktober vervagen, maar wat blijft is de ervaring dat alles anders is geworden.

Kwetsbaarheid en kracht liggen heel dicht bij elkaar. Loslaten en vastpakken ook. Maar onverwacht dient zich ook nu, onverwachts, zo af en toe die vreemde stilte aan. Een stilte waar ik langzamerhand aan begin te wennen …

Theo Menting begeleidt diverse lieddagen en retraites zoals Op zoek naar... en de Individuele Retraite in het klooster.

Informatie en aanmelding: www.kloosterhuissen.nl

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2016 geloven onderweg

11

essay door: holkje van der veer o.p., dominicanes, agoge, theologe en auteur

I

Waar je ook bent, luister naar je lichaam

n het jaar dat de orde van de dominicanen haar 800-jarig bestaan viert, verblijf ik enkele weken in het dorp waar Dominicus een belangrijk deel van zijn leven heeft gewoond. Samen met zijn medebroeders trok hij in dit gebied rond om met mensen te spreken en het evangelie te verkondigen. Vanuit Fanjeaux in het departement Aude in Zuid-Frankrijk - het Kartharenland - werd het eerste vrouwenklooster gesticht.

Een schets van mijn verblijfplaats Mijn verblijfplaats in Fanjeaux was de voormalige slagerswoning, naast de middeleeuwse kapel in romaanse stijl, het voormalige dominicanenklooster.

Veel winkels heeft dit dorp nu niet meer. Beneden aan de voet van de heuvel is een bakkerij, een drogisterij en een café. Op woensdag komt er een pizzabusje langs. Het lijkt wel alsof alle achthonderd inwoners dan aan de pizza gaan. Behalve mijn buurkapel herinneren op de heuvel een informatiecentrum, waar in de zomermaanden enkele dominicanen verblijven, en het uitzichtpunt ‘de Seignadou’, waar je een ruime blik over de Pyreneeën hebt, aan de tijden van Dominicus. Mijn taak deze zomer was klein: aanwezig zijn en waar mogelijk een handje helpen bij de ontvangst van gasten in het huis van Dominicus en in de kapel.

12

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

Mijn verslaving aan internet Het huis waar ik logeerde, was niet aangepast om er met een fysieke beperking te wonen. Nog schrikbarender: er was geen wifi aanwezig. De muren waren zo dik, dat ook mobiel bellen en dus gebruik maken van ‘roaming’ (het dure mobiele internetten) onmogelijk was. Het dorp ligt op een heuvel vol opstapjes en afstapjes; digitaal was het dus afzien. Eigenlijk wist ik het wel van mijzelf: ik ben in de afgelopen jaren verslaafd geraakt aan internet en vooral aan mijn smartphone, aan bereikbaar zijn, aan het idee ‘niets’ te willen missen.

Maar ook aan het idee dat ik niet bang hoef te zijn, omdat er altijd iemand via een app onder handbereik is. Nu moest ik mijn verslaving onder ogen zien. Mijn smartphone blijkt vooral tijdverdrijf, opvulling van doodse momenten te zijn waarin ik even niets te doen heb.

Holkje en Dominicus

Afstand nemen van verslavende aanwensels Door het wonen in een comfortabel appartement, alles gelijkvloers met een prachtige lift in het gebouw, ben ik de laatste jaren steeds minder gaan bewegen. Ook een auto voor de deur helpt niet om sportief te blijven. Mijn lichaam dat niet gemakkelijk beweegt, vraagt om extra inspanning om in beweging te blijven. Zitten of hangen is verleidelijk. Misschien had ik te veel toegegeven aan mijn luie kant en te gemakkelijk gedacht: “Dat kan ik niet”.

Het afstand nemen van mijn gewone dagelijkse leven en de confrontatie met ‘lastigheden’ als geen wifi en geen lift hebben mij deze zomer veel over mijzelf geleerd. Thuisgekomen was ik in staat om dagelijks minstens één keer met de trap naar de vierde verdieping te lopen en miste ik mijn Facebookvrienden niet meer.

De conversatie met mijn therapeut Ik vroeg aan Suzanna Varszegi, psychiater en Jungiaanse analytisch therapeut: “Hoe krijg ik het voor elkaar om

mijn gedrag na de vakantie blijvend te veranderen?” Suzanna lacht om mijn vakantieverhalen.

Suzanna: “Deze zomer heeft je goed gedaan. Je was in een dorp waar je veel mensen uit de hele wereld hebt ontmoet, het was mooi weer, dagelijks deed je mee aan de gebedsmomenten. Voor de vakantie zat je veel alleen thuis achter je computer. Je was vooral met je hoofd bezig. In Frankrijk was je meer buiten. Je had tijd en rust om je zachte binnenkant te laten spreken.

Ons lichaam en onze geest lijken soms gescheiden van elkaar. Sinds Descartes in de zeventiende eeuw heeft het belang van het denken steeds meer waardering en ruimte gekregen. Het lichaam werd een pakezel die maar mee moest om vooral functioneel te zijn.

Het gevolg hiervan is dat veel mensen de signalen van hun eigen lichaam niet horen, waardoor zij ziek kunnen worden. Het is de kunst om lichaam en geest in balans te krijgen. Je hebt in Fanjeaux tegen wil en dank ontdekt dat bewegen goed voor je is. Het helpt je zelfs om wat sterker en daarmee ook

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

13

De laatste eeuwen heeft het denken steeds meer de overhand gekregen; het lichaam moest een meewerkende pakezel zijn.

Hierdoor vangen veel mensen de signalen van hun eigen lichaam niet meer op en worden ziek. Het is de kunst om lichaam en geest weer in balans te krijgen en zo tot bloei te komen, een gelukkig mens te worden. mobieler te worden. Dat is een grote winst. Toen je in het huisje en de niet aangepaste omgeving aankwam, had je de neiging om de handdoek in de ring te gooien, omdat het misschien wel te zwaar voor je zou worden. Dat heb je niet gedaan. Zo heb je ontdekt dat je lichaam tot meer in staat is dan dat je vermoedde. Je hebt grenzen verlegd. Nu is de vraag, hoe nu verder? Je hebt nu geen vakantie meer, de dagen zullen weer gevuld worden met activiteiten die je ook voor de vakantie deed. Mijn tip is: Ga iets doen dat je ook vol kunt houden. Als je nu te veel gaat doen, loop je straks tegen een teleurstelling aan waardoor je misschien gaat stoppen; dan ben je weer terug bij af.”

Holkje: “In Frankrijk had ik enkele duidelijk afspraken met mijzelf gemaakt, bijvoorbeeld dat ik nooit zonder wandelstok de deur uit zou gaan. Op de hobbelige en bobbelige weggetjes van dat dorp was ik bang om te vallen en ging ik dus lopend naar de bakker.

Suzanna: “Het veranderen van gedrag lukt het beste als je iets gaat doen dat

14

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

bij je past. Het is mijn aanvoelen dat ieder mens zelf intuïtief aanvoelt wat goed voor haar of hem is. Heb je een idee hoe jij dit wilt gaan doen?”

Holkje: “Ik wil de Facebookapp van mijn telefoon verwijderen en ik wil minstens iedere dag twee maal in mijn appartement de trap oplopen”.

Suzanna: “De beste manier om dit voor elkaar te krijgen, is door het te doen.

Maak een afspraak met jezelf en meld deze aan een paar mensen om je heen.

Om je een nieuwe gewoonte of nieuw gedrag eigen te maken heb je tussen de drie en de zes weken nodig. De eerste weken denk je: “o ja, geen Facebook meer op mijn telefoon, wat saai”, of je denkt: “niet de lift, wel de trap”. Op een gegeven moment denk je daar niet meer aan, het gaat vanzelf. Wat je zal motiveren om het te blijven doen, is de winst die je van je nieuwe gedrag krijgt. Nu, na enkele weken rondlopen in een Frans dorp, voel je je lichamelijk al sterker. Hoe zal dat zijn na zes weken traplopen? Misschien is dan je conditie beter, kom je makkelijker uit je stoel.

Wat een vreugde zal dat geven.”

Je lichaam en je geest is balans brengen, het kan je helpen om tot bloei te komen, om een gelukkig mens te worden, ook als je niet op vakantie bent.

De kunst is om - waar je ook bent naar je lijf en naar je eigen intuïtie te luisteren.

Holkje van der Veer begeleidt diverse kloosterweekenden.

Informatie: www.kloosterhuissen.nl

column door: roy clermons, geestelijk verzorger in de psychiatrie en lekendominicaan

De waarde van de wonden Samen leven! Elk mens is belangrijk. We kunnen niet zonder elkaar. Deze boodschap klinkt door in de eerste brief van Paulus aan de Korintiërs. “Nog sterker, juist die lichaamsdelen die het zwakst schijnen te zijn, zijn onmisbaar. En die lichaamsdelen die wij beschouwen als minder eerbaar, eren wij des te meer. Onze minder edele delen worden daarom met grotere kiesheid behandeld.”

Wij maken allen deel uit van het lichaam van Christus. Zo beschouwd schijnen de mensen met een psychiatrische problematiek de minder eerbare delen te zijn in dat lichaam, maar zijn ze onmisbaar en dienen ze met eerbied en respect behandeld te worden. Toch is de beeldvorming van mensen met psychiatrische problemen in onze samenleving er niet één waar direct eerbied en respect uit af te lezen vallen. In het politieke debat gaat het over kosten, risicotaxatie en risicomijding (met name met betrekking tot TBS-ers). Er worden documentaires gemaakt waarin moeders niet van flats horen te springen, waarin Mathijs ten onder gaat aan zijn regels die botsten met die van de maatschappij, waarin zorginstellingen er ongenadig van langs krijgen omdat ze nalatig zouden zijn geweest in het verlenen van zorg, waarin de tragiek van de betreffende personen breed wordt uitgemeten, evenals alle excessen die er zijn. Van een afstand kijken we ernaar, raakt het ons, wijzen we met de beschuldigende vinger naar de zorginstellingen en spreken schande van de gang van zaken, om vervolgens de draad van ons leven weer op te pakken. Het zijn zaken waar we ook liever niet te lang bij stil willen staan, het roept iets naars en ongemakkelijks in ons naar boven.

Juist bij dat nare en ongemakkelijke mogen we meer stil staan. Het weerkaatst in ons, omdat het raakt aan een werkelijkheid die ook in ons leeft. De rauwe kant van het leven is willekeurig, onvermijdelijk buiten de deur te houden. Niemand blijft in zijn leven gespaard van pijn, leed en verdriet. We kunnen veel wegpoetsen en wegmoffelen onder het tapijt van materieel geluk en bezit, succes, status, enzovoorts. Maar onder dat tapijt hoopt het zich op, om er op een gegeven moment onvermijdelijk en onverwacht onder vandaan te dwarrelen, ons leven in.

Als ik Paulus goed begrijp, nemen we onszelf niet serieus, als we op een dergelijke afstandelijke, ontwijkende en vermijdende manier naar de psychiatrie kijken. We zorgen niet goed voor ons lichaam, het lichaam van Christus, wanneer we het lijden en het verdriet buiten de deur proberen te houden. De wonden van Christus maken wezenlijk deel uit van zijn persoon. Laten we dat goed tot ons laten doordringen. Met het schrikbarend stijgende aantal zelfdodingen in Nederland wordt het zelfs hoog tijd, de wonden in ons leven en die van anderen serieus te nemen.

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2016 geloven onderweg

15

essay door: jakob van wielink, rouwdeskundige en trainer, coach

In het hart van de rouw Rouwen is een onmogelijke opgave.

Rouwen is tegelijkertijd het ultieme protest tegen het nog hier zijn, zonder de beminde ander. Misschien minder het protest tegen het alleen zijn, als wel tegen het zonder de ander achtergebleven zijn. Het verlangen soms ook om bij die ander te zijn, over de grens van de scheiding en het eigen leven heen, om op die manier de geliefde gezamenlijkheid te herstellen. En tegelijkertijd, heel tegenstijdig, het volle besef dat met het zelf verdwijnen ook de herinneringen aan de ander zullen verdwijnen, waardoor de ander nogmaals en nog definitiever zal sterven. Die dubbelheid verscheurt en verteert. Rouwen is een onmogelijke opgave.

Rouwen is een onvermijdelijke opgave.

Elke relatie, elke hechting die verbinding gaf, is eindig. Gezegend is ons vermogen om dat besef te negeren en te ontkennen tijdens ons leven, anders zouden we geen leven hebben. We leven en hebben lief alsof er geen morgen is, alsof er geen einde is. Of eigenlijk: alsof er altijd een morgen zal zijn. Een volgende dag samen. Met onze ontkenning, onze onwetendheid, betalen we de prijs voor een gelukkig leven. De rekening krijgen we echter gepresenteerd op het moment waarop we met de eindigheid van het leven, van onze relatie, zo oneindig hard

16

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

geconfronteerd worden. Rouwen is een onvermijdelijke opgave.

Rouwen is onbegonnen werk. Het is onbegonnen werk om de barsten en de scheuren in het levensverhaal te dichten. Het is onbegonnen werk om te voorkomen dat het levensverhaal na het onverwachte en onvoorziene einde toch verder gaat. Het is onbegonnen werk om de gruzelementen en de fragmenten van wat eens een gezamenlijk leven was, weer bij elkaar te brengen.

Het is onbegonnen werk om te proberen de wereld te laten stoppen met draaien. Rouwen is onbegonnen werk.

En toch heb ik te rouwen. Ik heb geen idee wat me overkomt. De reactie van mijn lijf overweldigt me. Waar ik emoties had verwacht, ervaar ik een gevoelloosheid die mijn hele lijf in beslag neemt.

Mijn gedachten razen, van herinneringen naar ‘wat moet ik nou’ en ‘wat nou als’. Ik draai in mijn hoofd steeds kleiner wordende kringetjes en kom steeds in hetzelfde verlammende midden uit: het is mijn schuld. Natuurlijk is het mijn schuld. Hoe kan het anders? Ik wil weg.

Weg uit mijn gedachten, weg uit mijn lijf. En toch heb ik te rouwen.

Ik rouw alleen. Ik laat anderen niet toe en het lijkt alsof mijn naasten dat wel

fijn vinden. Na de verplichte condoleance en de zware plichtplegingen ben ik alleen. Ik kan niemand verdragen.

Hoe zou ik ook kunnen, nu ik alleen ben? Ik heb mijn schuld in te lossen en dat kan niemand van me overnemen. Ik wil ook niet dat iemand het overneemt, helpt, troost. Wie zou ik zijn als ik niet in deze peilloze diepte zou verkeren?

Hier wil ik zijn, hier wil ik blijven. Hier ben ik nog het meest verbonden, nog enigszins samen. Ik rouw alleen.

Tijd bestaat niet meer. Tijd heeft als afstand tussen gebeurtenissen elke betekenis verloren, nu alle gebeurtenissen per definitie in het verleden liggen. Het nu van mijn bestaan bestaat alleen maar uit herinneringen, herinneringen beslaan mijn hele dag. Een toekomst is letterlijk ondenkbaar. Tijd bestaat niet meer.

Ik haat het om zo afhankelijk te zijn.

Overgeleverd aan een kracht die zich buiten mijn wil om aan mij voltrekt. In het diepst van mijn wezen ben ik het liefst alleen. Altijd al geweest, zolang als ik mij kan herinneren. Alleen met mezelf voel ik mij het vertrouwdst. Met mijn onvolkomenheden en mijn beperkingen. Alleen met haar kon ik volledig mezelf zijn in het samenzijn. Als zij naar mij keek, bestonden mijn beperkingen niet, want als zij naar mij keek, zag ze mijn beperkingen en onvolkomenheden niet. Ik kan niet met haar ogen naar mezelf kijken. Hoe graag zij dat ook voor me wilde. Wie doe ik een plezier door me zo te voelen? Stomme vraag! De rouw voltrekt zich aan me buiten mijn wil. Ik haat het om zo afhankelijk te zijn.

Ik veracht mijn lijf. Het houdt me hier, het belet me te verdwijnen. Het laat me leven, een leven dat geen leven ge-

Eduardo kingman | Troosteloos | 1981

noemd zou mogen worden. Het maakt het besef van het missen van de liefkozingen tastbaar. Ik verlang naar rust.

Rust die me niet gegund wordt door een lijf dat er een hels genoegen in lijkt te scheppen gevoelloosheid af te wisselen met verkrampende pijnen. Ik verwelkom inmiddels de scherpe pijnen als te verkiezen boven de doffe gevoelloosheid. Ik veracht mijn lijf.

Ik volg mijn voeten. Alleen in beweging is mijn lijf enigszins uit te houden. Omdat ik niet op het verkeer kan letten en geen motoriek tot mijn beschikking heb, volg ik mijn voeten. Ze brengen me door parken tot buiten de stad, de velden in. Ik voel geen vermoeidheid, maar uiteindelijk weigeren mijn benen dienst. Ik zijg neer tegen een boom, de scherpe bast prikt door mijn shirt. Ik verwelkom de pijn, die voor het eerst van buiten komt. Zit ik hier een dag of een week? Hoe kom ik weer thuis? Ik volg mijn voeten.

Ik lig in het gras bij de rivier. De traag stromende rivier past bij me. Ik herken me het meest in de draaikolkjes bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

17

Herman van Veen begrijpt me. In het lied ‘Iemand’ uit zijn album ‘Kersvers’ zingt hij: ‘Iemand zal begrijpen, dat wie overlijdt degene is die achterblijft’. Hij kent me niet. Maar hij begrijpt me. Zo hoor ik het. Hij zingt over mij. Herman van Veen begrijpt me.

Eduardo kingman | Omhelzing | 1981

bij de strekdammen. Ik laat me in gedachten mee naar beneden voeren, de diepte in. De bovenstroom kabbelt gestaag richting zee. Ik ben de onderstroom, ik stroom terug, uit protest, tegen de stroomrichting in. Ik zoek me een weg over de bodem, terug naar de bron, de berg op. Weg van de zee waar alles samenkomt. Ik lig in het gras bij de rivier.

Een leegte in mijn lijf, een leegte in mijn leven. “Pas op je donder”, zei een lieve vriendin die zich zorgen maakte, “want je ziel zit erin”. Mijn ziel zit echter niet meer in mijn eigen donder.

Mijn ziel is mee, weg van hier. Die krijg ik niet meer terug, die wil ik ook niet terug. Die vormt de verbinding.

Mijn ziel, daar. Toch voel ik de leegte als een gat in mijn lijf. Een gat waar de wind koud doorheen blaast. Een kilte die zich verspreidt via mijn botten.

Een leegte in mijn lijf, een leegte in mijn leven.

18

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

De lucht is blauw, voor het eerst. Niet voor het eerst volgens het weerbericht. Wel volgens mijn ogen. Geschokt zie ik de lichtblauwe kleur boven me, de hemel omspannend.

Het grijs is even weg. Het allesomvattende grijs, de grijze kleur, het grijze geluid, de grijze smaak. Ik verlang terug naar de verhullende nevel. Ik voel me een verrader. Het genieten van de helderblauwe kleur heeft zich buiten mijn wil om aan mij voltrokken. Het is gebeurd voor ik er erg in had. Mijn oorspronkelijke schuld maakt plaats voor nieuwe schuld. Tevergeefs. Ik kan niet terug. De lucht is blauw, voor het eerst.

Een vriendelijk gezicht, voor het eerst.

Het lacht me vriendelijk toe. Onwillekeurig lach ik terug. Het gebeurt voor ik er erg in heb. Ontspanning is voelbaar in mijn lijf. Ik heb behoefte aan contact. Ik heb verbinding nodig. Ik wil het toelaten, ik kan het niet alleen.

Voorzichtig, kwetsbaar nog. Een vriendelijk gezicht, voor het eerst.

Jakob van Wielonk begeleidt samen met Denise van Geelen weekenden Verlies in perspectief.

Informatie en aanmelding: www.kloosterhuissen.nl

Iemand Iemand zal de hond uitlaten Iemand zal de planten water geven Iemand zal de tuin sproeien En de gordijnen sluiten Iemand zal de was ophangen Iemand zal de sokken rollen Iemand zal de stoepen dweilen Iemand zal de vaat in de machine doen De hemel zal gloren De zee zal deinen De wind zal draaien De zon zal schijnen De trein zal treinen De auto’s rijden Wolken overdrijven Iemand zal gedichtjes schrijven Iemand zal God roepen Iemand zal opsporing verzoeken Iemand zal excuses, bedankjes en facturen versturen Om een beetje aandacht zal iemand van een dakgoot duiken Het spoor oplopen, of sterven om de tijd te doden De hemel zal gloren De zee zal deinen De wind zal draaien De zon zal schijnen De trein zal treinen..

De auto’s rijden Wolken overdrijven Iemand zal gedichtjes schrijven Iemand zal begrijpen Dat wie overlijdt degene is die achterblijft Herman van Veen

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

19

essay door: aalt bakker, directeur stichting dominicanenklooster huissen

Papa kan weer luisteren

E

en gesprek met een pelgrim die in 1999 in vijf weken meer dan achthonderd kilometer wandelde van Zuid-Frankrijk naar Santiago de Compostella. Een tocht waarbij aankomen niet zo interessant is, maar de weg des te meer. Een weg die een omkering betekende in het leven van Cor van der Sluis.

Vijf gulden per dag Cor van der Sluis zat sinds 1995 in het directieteam van het toenmalige GAK (het huidige UWV). Het is een mooie maar zware baan en dat betekent regelmatig werkweken van zo’n tachtig uur per week. Het is een spannende tijd, die ook veel vergt. Zijn leidinggevende zegt in 1999 tegen Cor, dat hij maar eens vrij moet nemen, zes weken maar liefst. In die tijd las Cor het boek ‘Een voettocht naar Rome’, van Bertus Aafjes; een romantischpoëtisch reisverslag uit 1946. Cor zegt vervolgens tegen zijn leidinggevende: “Laat mij maar wandelen. Geef mij zes weken vrij, een vliegticket naar ZuidFrankrijk en vijf gulden per dag”. Cor had besloten om de pelgrimstocht naar Santiago de Compostella te maken. Hij oefende een paar dagen in Zuid-Limburg en vond toen dat hij er klaar voor was. Hij vertrok naar de Pyreneeën voor een voettocht van ruim achthonderd kilometer.

20

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

Pelgrimeren Bij pelgrimeren is de weg het belangrijkste, niet het einddoel van de pelgrimstocht. Wat je onderweg tegen kunt komen, brengt je op andere plaatsen in jezelf, waardoor de reis die je letterlijk onderneemt, zich ook van binnen afspeelt. Pelgrimeren is een traditie binnen alle grote religies. De Hindoes trekken onder andere naar de heilige rivier de Ganges in India. Moslims trekken naar de heilige stad Mekka in Saudi-Arabië, waar zij de Kaâbah moskee bezoeken. In de christelijke traditie zijn er drie grote pelgrimsoorden: Jeruzalem, Rome en Santiago de Compostella. Jeruzalem is een gewijde plek vanwege de heilige plaatsen die Jezus heeft bezocht, in Rome liggen de graven van de apostelen Petrus en Paulus, en in Santiago zou zich het graf van de apostel Jacobus bevinden.

Foto: Gitta Nieuwenburg

Santiago de Compostella De pelgrimsroute naar het graf van de apostel Jakobus in Santiago de Compostella in Spanje kent meerdere routes. Vanaf alle Europese landen lopen Jakobswegen naar Spanje. De meest populaire route loopt vanaf de Pyreneeën naar het graf van Jakobus in de kathedraal van Santiago de Compostella. In de praktijk is het klif van Finisterre het eindpunt van de tocht, negentig kilometer westelijk van Santiago. Deze route is ruim achthonderdvijftig kilometer lang. Het aantal pelgrims naar Santiago stijgt sterk. In 2015 waren er meer dan 260.000 pelgrims op zoek naar rust en bezinning. De pelgrims volbrengen de route te voet, per fiets of te paard.

De weg Cor begon enthousiast aan de lange tocht. De tweede dag liep hij de hele dag in de regen en in een storm en

vroeg zich af waar hij aan begonnen was. De eerste week liep hij veel na te denken, over zijn leven, zijn werk en zijn gezin. Alles speelde door zijn hoofd. Hij merkte na een week dat zijn hoofd leeg raakte. Hij kwam in een ander ritme en kon rust ervaren.

Toen kreeg hij meer aandacht voor zijn omgeving. In de derde week was hij op een dag vroeg op pad. De zon kwam langzaam over de bergen heen en Cor voelde zijn tranen komen. Hij ervoer de schepping en genoot van die schoonheid. Dit was voor hem een breekpunt in de tocht.

Bij een pelgrimstocht is niet het einddoel maar de weg het belangrijkste. Je ervaringen onderweg brengen je op andere plaatsen in jezelf, waardoor de reis die je letterlijk onderneemt, zich ook binnen in je afspeelt. bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

21

een confrontatie met mezelf. De tocht betekende een omkering in mijn leven.

Ik richtte me op wat echt belangrijk is voor mij. Tijdens de tocht is er iets opengebroken in mij, dat ik niet eerder van mezelf kende. De weg leverde me zoveel op, met een duidelijk effect op mijn dagelijks leven.”

Foto: Michael George

Hij ontmoette diverse keren bijzondere mensen, zoals de ontmoeting met een vrouw van ongeveer zeventig jaar. De eerste vraag die zij elkaar stelden was: “Wat brengt je hier?” De vrouw vertelde dat haar kleinkind ernstig ziek was geworden. Ze ging vervolgens wandelen naar de heilige Jacobus en bad een uur voor zijn beeld. Ze zei: “Als jij mijn kleinkind beter maakt, dan kom ik terug om je te bedanken. Zie, hier ben ik.”

Cor wandelde door naar Santiago, liep het laatste stuk samen met zijn vrouw naar Finisterre en keerde weer terug naar huis.

Weer thuis Kort na thuiskomst zei de jongste dochter van Cor vrolijk: “Papa kan weer luisteren. Ik kwam anders terug van de reis. Deze opmerking van onze dochter was erg emotioneel. Het was

22

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

“Ik kwam ook anders terug in mijn werk. Ik had veel meer aandacht voor de menselijke kant.” Hij kreeg op zijn werk de bijnaam van de man die altijd ‘goeie morgen’ zegt. Sinds de tocht plant Cor rust in zijn agenda. Het lukt hem als bestuurder van diverse pensioenfondsen om veel minder uren te werken.

“Tijdens de pelgrimstocht is er iets in mij opengebroken, dat ik niet eerder van mezelf kende. De weg leverde me zoveel op, met een duidelijk effect op mijn dagelijkse leven en mijn werk.”

“Ik kreeg ook meer aandacht voor spiritualiteit.” In 2002 begon hij als voorganger in de parochie in zijn woonplaats Baarn en was de initiatiefnemer van Noveen, de leiderschapsretraite over dienend leiderschap in het klooster in Huissen, onder leiding van Henk Jongerius. “Ik ben zielsblij en dankbaar voor deze omkering in mijn leven.”

De troubadour Die ‘s nachts romancen floot onder de linden En ‘s middags scherzo’s op de markt der dorpen, Hij heeft zijn fluit in een fontein geworpen, En wilde een moeielijker wijsheid vinden.

Hij heeft des nachts op een rivier gevaren, Hij zag het zonlicht dat de straten kleurde En wist dat hij niet leefde, maar gebeurde, Dat daden machtloos als seizoenen waren.

Hij was een reiziger, den dag lang droomend, Zijn doel was naar een horizon gericht, Hij voelde ‘t leven uit zijn hart weg-stroomend En zijn gelaat was bleek, en blonk van licht, Als van den man die, uit de bergen komend, God zag van aangezicht tot aangezicht.

(Martinus Nijhoff; uit: Verzamelde gedichten, blz. 33)

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

23

Tushar Khandelwal - Lone traveller

Bij het wandelen Steeds weer zoeken mijn voeten de aarde.

Adem verbindt mij met al wat leeft Mijn ogen zien: het regent licht.

Mijn oren geloven blind wat zij horen.

Achter mij fluisteren zacht de duizenden uit wier liefde ik werd geboren.

Voor mij wacht het land van de belofte.

Mijn stok weet de weg.

Zo reist mijn ziel door de tijd.

Zo trekt de geest door de stof.

Ik doe niets fout of goed.

Ik ga maar en groet.

Hein Stufkens

24

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

geloven

Neem nu een jaarabonnement onderweg op Geloven Onderweg voor slechts € 15,– onderweg 1 of ontvang een gratis 2 cd* of boek** dominicaan

geloven

losse verkoo

s tijdschrift

pprijs � 7,50

voor bezinn

ing, bezieling

en bew

voorjaar 2016 | ja

dominicaan

losse verkoo

s tijdschrift

pprijs � 7,50

voor bezinn

ing, bezieling

en beweging

zomer 2016 | jaargang 134

Erna Bakker

marcel brae

kers

**Catechismus van de compassie Over twaalf kernwaarden uit het Christendom Christiane Berkvens-Stevelinck en Ad Alblas

Theo Menting

Theo Koster

Aalt Bakker

(winkelwaarde 19,50)

*Dubbel cd Jaargetijden 25 schriftliederen voor het liturgisch jaar Henk Jongerius en Jan Raas (winkelwaarde 22,50)

Verschillende Profeten

Ernst Marijniss en

krachten Roy Clermons

❍ Ja, ik neem een abonnement op Geloven Onderweg en betaal het eerste jaar slechts € 15,– ❍ Ja, ik neem een abonnement op Geloven Onderweg voor € 25,– en ontvang de cd Jaargetijden ❍ Ja, ik neem een abonnement op Geloven Onderweg voor € 25,– en ontvang het boek Catechismus van de compassie mijn gegevens zijn:

naam voorletters

m/v*

straat + huisnr. postcode woonplaats telefoonnummer geboortedatum emailadres * doorhalen wat niet van toepassing is

❍ Ja, ik geef iemand een abonnement op Geloven Onderweg en betaal daarvoor slechts € 15,–** ❍ Ja, ik geef iemand een abonnement op Geloven Onderweg voor € 25,– en ontvang zelf de cd Jaargetijden** ❍ Ja, ik geef iemand een abonnement op Geloven Onderweg voor € 25,– en ontvang zelf het boek Catechismus van de compassie** ** Het abonnement stopt automatisch.

het abonnement is bestemd voor: naam voorletters

m/v*

straat + huisnr. postcode woonplaats telefoonnummer geboortedatum emailadres betaling: Ik machtig Stichting Dominicanenklooster Huissen om eenmalig het abonnementsgeld af te schrijven van mijn rekening: iban rekeningnummer

(volledig invullen) Incassant ID: NL19ZZZ999999991662

handtekening Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar: geloven onderweg, stichting dominicanenklooster huissen,

antwoordnummer 2900, 6800 vk huissen

Voorwaarden Deze aanbieding is geldig zolang de voorraad strekt. Prijswijzigingen voorbehouden. Het abonnement geldt minimaal voor een jaar en kan tot uiterlijk een maand voor het eind van deze periode worden opgezegd. Na de actieperiode wordt het abonnement automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd welke op ieder moment opzegbaar is met een opzegtermijn van drie maanden. U kunt gebruik maken beweging van deze aanbieding indien u de afgelopen 6 maanden geen geloven onderweg bezinning bezieling – nr 3 • 2016 abonnement op Geloven Onderweg heeft gehad. Het cadeau-abonnement stopt automatisch na een jaar.

25

Gitta Nieuwenb urg

essay

door: henk jongerius o.p., dominicaan auteur en dichter

V

De stilte als lofzang

oor de grap beveel ik nog wel eens iemand aan om van psalm 4 het derde gedeelte van het vijfde vers ter harte te nemen! Er staat daar geschreven: “Weet dat stilte u past.” Ik had de betreffende personen natuurlijk ook kunnen vragen om even hun mond te houden, omdat er door een ander iets boeiends gezegd werd. Een vraag om luisterstilte dus! Dit lijkt me geen overbodige luxe, als ik kijk naar de vele praat- en discussieprogramma’s op de televisie. Er wordt wat afgepraat, maar of er veel gezegd wordt is voor mij een vraag. In veel gevallen staat de maker van dat programma zó centraal, dat het er de schijn van heeft dat het meer om die man of vrouw begonnen is dan om het gespreksonderwerp. Ooit noemde de filosoof Martin Heidegger dat ‘Gerede’, wat je wellicht het beste kunt vertalen als ‘geklets’; om daar ruimte voor te maken hoef je geen luisterstilte in acht te nemen!

Misschien is daarom de versregel uit psalm 4 de moeite waard om er eens nader bij stil te staan. Als wij lezen dat de stilte ons ‘past’, dan hoor ik daar meer in dan een vermanende uitnodiging om mijn mond te houden. Het woord ‘passen’ kun je ook op een andere manier verstaan. Zoals een maatkostuum iemand past in de zin dat het om zijn lichaam gegoten lijkt, zo kun je in de psalm ook horen dat het kleed dat ons het beste past, de stilte is. Stilte maakt dus een wezenlijk onderdeel uit van ons mens-zijn; zonder echte stilte komt een mens niet tot het besef van wie hij of zij nu werkelijk is.

Retraite In ons klooster neemt het aantal bijeenkomsten waarin mensen zich terugtrekken en een aantal dagen in stilte doorbrengen, sterk toe. Ik heb het vermoeden dat het alles te maken heeft

26

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

met een samenleving waarin wij elkaar overdonderen met woorden, meningen, standpunten en opvattingen. Je kunt daar helemaal dol van raken; dan is het heel verfrissend om eens een paar dagen in stilte door te brengen.

Frank Boyle | The Traveller

Wanneer je zelf stil wordt en alle geluiden buitensluit, kun je in aanraking komen met wat er zich binnen in je allemaal afspeelt. Je raakt dan in contact met de verlangens die in je leven, de dingen die voor jou werkelijk van belang zijn. Soms is dat zoveel, dat het je overdonderen kan en zeer onrustig maken. Maar als je volhardt in het zwijgen, zul je op den duur aanlanden in je eigen ziel, de kern van wie je bent. Wij kennen daar vanouds een woord voor: ‘retraite’, je even terugtrekken uit het alledaagse en op adem komen.

Adem Een meditatieoefening is er een voorbeeld van. Daarbij ga je stil zitten en probeer je alle spanning in je lijf weg te laten glijden om je vervolgens te

concentreren op je ademhaling. Het is een oeroude discipline die wij uit de kloostertraditie kennen, maar die evenzeer in de grote wereldreligies een bekend gegeven is. Dichter bij je adem komen is een manier om in je eigen centrum, in je ziel aan te landen. Het is de plaats waar de stilte zich verdiepen kan tot een je ingebed weten in de alomvattende werkelijkheid die wij met ‘God’ aanduiden. Dit zwijgen en stil zijn blijken dan oneindig veel meer te zijn dan je mond houden ...

Wanneer wij woorden van psalmen – gebeden - uitspreken, doen wij in feite niets anders dan luisteren naar wat zij te zeggen hebben. bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

27

Stilte betekent niet alleen zwijgen, geen geluid geven, maar ook innerlijk stil zijn, bij je kern komen.

‘Voor U is stil zijn een lofzang’ Met deze woorden laat de joodse denker Abraham Heschel psalm 65 beginnen. Het is een intrigerende tekst waarin duidelijk wordt, dat stilte veel meer is dan de afwezigheid van woorden, maar integendeel geheel en al ‘vervuld’ is. Hoe moeten wij ons dat voorstellen?

In zijn prachtige boek over het gebed ‘In het licht van zijn aangezicht’ vertelt Heschel dat er vier graden van vroomheid bestaan en elke graad heeft zijn eigen manier om tot God te bidden. Er is een spreuk in de joodse traditie die zegt: ‘Door de mond van de oprechten wordt Gij geprezen, door de woorden van de rechtvaardigen wordt Gij gezegend, door de tong van de getrouwen wordt Gij verheven en binnenin de heiligen wordt Gij geheiligd’.

Mensen die de onderste trap van vroomheid bereiken, worden de oprechten genoemd; zij gebruiken bij het gebed hun mond. Een trap hoger staan de rechtvaardigen, die bij het gebed alleen hun lippen bewegen. Nog hoger staan de getrouwen, bij wie het gebed op de tong ligt en niet over hun lippen komt. Op de hoogste trap staan de heiligen, wier gebed binnenin hen is, verborgen in hun binnenste. Heschel verbindt hieraan de conclusie dat hoe

28

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

dieper ons inzicht is, hoe meer we geneigd zijn om te zwijgen.

Ik begin hoe langer hoe meer te begrijpen dat de stilte ons ‘past’.

Stilte De grootste geleerden en theologen hebben ons verteld, dat hoe meer zij over het Geheim dat God is nagedacht en geschreven hadden, hoe dieper in hen het besef groeide dat we in de grond van de zaak niets weten. Thomas van Aquino, die toch een zeer groot aantal geschriften gewijd heeft aan dit Geheim, zei op het eind van zijn leven, dat het allemaal stro was,

Het echte gebed is een lied waarin wij uitstijgen boven onszelf en in woorden en klanken aangeraakt worden door de aanwezigheid van God. omdat hij alleen maar had geschreven over wie of wat God niet is en derhalve zwijgen moest. De Kerkvaders spraken niet voor niets over God als over de Stilte.

Dit alles brengt Heschel ertoe om te zeggen dat onze gebeden in zekere zin een hogere vorm van stilte zijn. Ze zijn doortrokken van een huiverend besef van Gods grootheid, die elke beschrijving tart en alle woorden te boven gaat.

Wanneer wij bijvoorbeeld woorden van psalmen – gebeden - uitspreken, doen wij eigenlijk niets anders dan luisteren naar wat zij te zeggen hebben.

Zo heeft stilte een dubbele betekenis.

Op de eerste plaats is het: niet spreken, geen geluid geven. Maar vervolgens heeft het te maken met innerlijke

Foto: Angeniet Schuddebeurs

stilte, waarin je niet met jezelf bezig bent. Je kunt je stem laten horen en toch innerlijk stil zijn. Je kunt geen woord zeggen en toch jezelf op de voorgrond stellen.

Noch ons spreken noch ons zwijgen is toereikend, maar er is iets wat daar bovenuit gaat en dat is het lied. Het echte gebed is een lied waarin wij uitstijgen boven onszelf en in woorden en klanken aangeraakt worden door

de aanwezigheid van God ‘die ons kent en ons hart doorgrondt’ (psalm 139).

In de stilte worden wij ingebed in het Geheim dat wij gekend en bemind zijn vanaf onze geboorte: wie of wat zouden wij nog vrezen?

Henk Jongerius begeleidt diverse retraites, waaronder de maandelijkse vrijdagretraite en Noveen, retraite voor leidinggevenden.

Informatie: www.kloosterhuissen.nl

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2016 geloven onderweg

29

essay door: aalt bakker, directeur stichting dominicanenklooster huissen

O

Leven met de dood van een kind

p donderdag 22 september 2016 werd in de kapel van het Dominicanenklooster in Huissen een bijzonder boek gepresenteerd.

Een boek over leven met de dood van een kind, met de titel ‘Noem mijn naam’. Dit boek bevat persoonlijke verhalen over het verlies van een kind, verteld door diverse rouwdeskundigen uit Nederland en België. Naast de ingrijpende verhalen in het boek bieden ook inspirerende teksten troost aan de ouders en geven ze hen adem. Een boek, samengesteld en geschreven door Marinus van den Berg en Daan Westerink. Een boek om recht te doen aan de pijn van ouders die een kind verliezen.

De middag werd geopend door Hans van der Vinne, werkzaam bij het klooster, en ook vader van een overleden kind. Vervolgens werd het boek door uitgever Leo Fijen aangeboden aan de auteurs. Van den Berg en Westerink gaven vervolgens beiden een lezing, gevolgd door gesprekken met de aanwezige ouders. Tussendoor was er prachtige muziek, gezongen en gespeeld door Elske te Lindert. Een impressie van een bijzondere middag.

Een levenslange weg De verhalen en de ervaringen in het boek bieden troost, maar leren ook dat de dood van een kind een levenslange weg is. Die verdwijnt nooit uit het systeem van ouders en blijft pijn doen. De teksten kunnen de tranen en het verdriet niet wegnemen, maar ze wel verbinden. Ze bieden zo een context om het uit te houden met de pijn.

30

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

De naam blijven noemen De naam van het overleden kind moet gehoord blijven, zo zeggen de ouders zelf, alsook de rouwdeskundigen.

Want met de naam die klinkt, blijft ook de dode leven. De naam noemen doet pijn, maar niet meer noemen doet nog meer pijn. Door het noemen van de naam blijven de kinderen aanwezig, worden de sporen van de liefde

voor de overleden kinderen zichtbaar. De naam niet noemen en er niet met de ouders over beginnen, is niet alleen het verdriet, maar ook de liefde verzwijgen. De liefde voor je kind stopt niet, wanneer je zoon of dochter is gestorven. Blijf de naam van de overledene noemen.

Gezien worden Juist in tijden van verdriet is een vertrouwde omgeving van groot belang. Nabestaanden willen gezien worden, aangesproken worden en gehoord worden. Het contact met mensen uit de omgeving van de ouders verandert na het overlijden. Dat is de ramp na de ramp. Wat helpt, is een omgeving die er ondanks alles gewoon durft te zijn. Zonder oordeel. Het is belangrijk dat er mensen in de omgeving zijn, die kunnen luisteren met hun hart, met respect en empathie, met oren en ogen, gericht op de ander. “Ik heb niet iets nodig nu ik verdrietig ben”, aldus een moeder van een overleden kind, “ik heb mensen nodig die er voor me zijn.”

Troost is voelen dat jij en je verdriet er mogen zijn. Dat je je verhaal zonder oordeel mag vertellen. Troost is het krijgen van een oprechte vraag in plaats van een goedbedoeld advies.

Mijn moeder is mijn naam vergeten Noem mij, bevestig mijn bestaan, Laat mijn naam zijn als een keten.

Noem mij, noem mij, spreek mij aan, O, noem mij bij mijn diepste naam, Voor wie ik liefheb, wil ik heten Neeltje Maria Min

Er volgt nu een selectie van de teksten uit het boek en van de liederen die deze bijzondere middag werden gezongen.

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

31

We kunnen niet meer verder voor je zorgen We kunnen niet meer verder voor je zorgen, je wiegen, op je kreetjes zijn gespitst, maar weet, al scheidt ons nu een doodse stilte, liefde sterft niet.

We kunnen je, mijn kind, niet op zien groeien, iets nieuws aan je ontdekken elke dag; Je bent bijzonder en dat zal je blijven, hier onder ons.

Je bent ons kind van ongekende kansen, en wie je worden zou, blijft ongewis.

Wij hopen dat de God van alle leven ook jou voltooit.

Ontredderd zijn wij door verdriet en woede, door uitputting, door spanning en verwijt.

Toch bieden wij God in geloof ons lijden en ons lief kind.

Uw armen wiegen ons en heel de schepping.

Ontvang ons kind, God, aan de dood voorbij.

Geef dat het ademt op uw levensadem, en leeft bij U. Andries Govaart

Voor mijn kleine prins(es)

Wij komen hier nooit meer samen: Jouw dood dreef ons wreed uit elkaar.

Toch staar ik vol hoop elke nacht door de ramen, Ik voel je aanwezigheid, al ben je niet zichtbaar.

Jouw land is lichtjaren ver hier vandaan: Maar zelfs het verste sterrenstelsel zou ik niet vrezen Met mijn vleugels van verlangen zou ik oneindig ver gaan, Om jou te omhelzen met het diepst van mijn wezen.

Want als het waar is dat door hartstochtelijke dromen Je diepste verlangen wordt overgebracht Tot op de allerverste ster: dan zal ik blijven komen.

Ja dan kom ik naar je toe, iedere nacht.

Daan Westerink

32

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

In de hemel

Zal ik jou daar zien?

Zou je me nog herkennen?

Zou je net als toen op me af komen rennen?

Ik zal moedig zijn, ik draag de pijn.

Hier bij jou kan ik niet zijn – in de hemel.

Zul je naast me staan?

Kijk je blij in mijn ogen?

Veeg jij weg je traan Die ik zelf niet kan drogen?

Ik ga wel door in ’t oude spoor, Maar niet hier, je bent me voor – in de hemel.

Tijd, die alles mag, tijd die wrede vriend.

Tijd verscheurt je hart, tot je breekt en grient, tot je grient.

Ooit na de pijn, zal er vrede zijn.

Want de tranen zijn voorbij in de hemel (Tears in heaven van Eric Clapton, lied gemaakt na de dood van zijn zoon).

Thoughts have wings

Woorden heb ik niet om te vertellen hoeveel ik van je houd.

Maar ik heb wel lieflijke gedachten, en die gedachten hebben vleugels.

Over liefde, over leven en over de beperktheid van woorden.

Deel je liefde en je zult liefde krijgen, Deel je leven en je zult mens worden Liza Lehmann

Make us one

In onzekerheid, in angst, in puinhoop en oorlog: Laten we onze handen ineen slaan.

Samen staan we altijd sterker dan alleen.

Maak ons één, zodat onze last lichter wordt.

Maak ons één, op zoek naar een betere wereld.

Smeed onze handen tot een werktuig dat goed kan doen voor onze medemens.

Lees ons om één van hart te zijn.

Sally de Ford

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

33

essay door: holkje van der veer o.p., dominicanes, agoge, theologe en auteur

I

Met vertrouwen wortelen in wankelheid

n september 2016 vonden voor de zevende keer de jaarlijkse Theologische Bijspijkerdagen plaats, georganiseerd door Martina Heinrichs. Een traditie waarmee wij de zomerperiode in ons huis afsluiten. Het zijn drie intensieve en inspirerende studiedagen voor theologen en theologisch geïnteresseerden. Door middel van twaalf lezingen en inleidingen, gegeven door top-theologen en -onderzoekers, krijgen de deelnemers een beeld van recente ontwikkelingen binnen de theologie.

De verschillende onderwerpen De opening werd verzorgd door Erik Borgman, lekendominicaan en hoogleraar theologie van de religie aan de universiteit van Tilburg. Borgman vertelde dat hij deze zomer vooral achter zijn bureau heeft gezeten om aan een nieuw boek te schrijven. In zijn openingswoord gaf hij zijn reflectie op de huidige katholieke kerk.

In de andere lezingen kwamen achtereenvolgens aan de orde: et onderzoek ‘God in Nederland’ over -h de plaats van religie in de Nederlandse samenleving; één van de schrijvers van dit rapport kwam hier over vertellen.

- een andere onderzoeker van de Radboud Universiteit vertelde over het ‘moreel beraad’ binnen de zorg. theologie in de vorm van burger- schapskunde kwam aan de orde,

34

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

doordat een onderzoekster ons informeerde over wat het woord vrijheid kan inhouden binnen het onderwijs en de persoonlijke vorming.

- lastige Bijbelverhalen werden gelezen met een emeritus predikant en ook Augustinus kreeg een plaats in deze lezingencyclus.

In de studiedagen wordt er breder gekeken dan alleen de christelijke traditie.

- een inleider sprak over seksualiteit binnen het jodendom, en - een ander onderzoeker sprak over kwesties rond het levenseinde in islamitische traditie.

- ook voor kunst in de theologie was aandacht: performancekunst binnen de liturgie en de religieuze ervaring blijkt een onderzoeksveld binnen de theologie te zijn.

- ten slotte was er een inleiding over internet en moderne media, over hoe deze een plaats kunnen krijgen binnen de evangelisatie.

Stevig geworteld in wankelheid Kort samengevat zou ik Erik Borgman een enthousiasmerend spreker willen noemen. Dat kerkelijk Nederland en het christendom in Europa in zwaar weer zitten, mag duidelijk zijn. Het rapport ‘God in Nederland’ (2016) laat dit in cijfers zien. Minder gelovigen gaan minder naar de kerk en geloven minder in traditionele geloofswaarheden. In de realiteit van dit verhaal-van-steedsminder zoekt Borgman naar een ander geluid. Zijn lezing kreeg als titel mee: ‘Stevig geworteld in wankelheid’ en gaat over de kerk als vindplaats van toekomstverwachting. Borgman vindt zijn inspiratie bij paus Franciscus, Claudia de Breij en Thomas van Aquino. De paus zegt: “Ik geef de voorkeur aan een kerk die gewond is, pijn leidt en vuil is, omdat zij zich buiten op straat begeeft, boven een kerk die ongezond is, omdat ze zich opsluit en zich vastklampt aan haar eigen veiligheid.”

De echte plaats van de kerk Met deze uitspraak wordt ons een weg gewezen naar waar de kerk thuishoort.

Niet in de grote gebouwen met prachtige kunstwerken en veilige structuren, maar op de straat. In de huizen en pleinen van de grote wereldsteden, de woestijnen van eenzaamheid en anonimiteit.

Daar ligt een taak voor de christenen van vandaag, om daar toekomst en menselijkheid te brengen. Er zijn nog te veel mensen die sterven, honger lijden en geen dak boven het hoofd hebben.

De kerk dient de armen in het centrum

Jae-Hyo Lee | Wood log sculptures

van haar verkondiging te plaatsen. De armen en de kwetsbaren zijn altijd bij ons, omdat ook wij zelf arm en kwetsbaar zijn. Het is beter om samen te komen in een garage of een andere simpele ruimte dan in een lege kathedraal. Het gaat om wederkerigheid, de armen willen ook ‘goed’ voor ons zijn.

Bezinning in plaats van gejaagdheid Een ander onderwerp dat Borgman naar voren brengt, is onze huidige cultuur. In een cultuur van jachten en jagen, globalisering en winst maken, is er veel dat ons angstig maakt. Midden in deze wereld roept de paus ons op om tijd te maken voor bezinning, stilte en ontmoeting. Paus Franciscus zegt in 2014: “Men dient God te zoeken om hem te vinden, en hem te vinden om hem verder en zonder ophouden te zoeken. Alleen deze onrust geeft vrebezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2016 geloven onderweg

35

de aan het hart ... een onrust die ook apostolisch is, die ons niet genoeg doet krijgen van de verkondiging. Zonder onrust zijn wij steriel.”

De kerk hoort niet thuis in grote gebouwen met prachtige kunstwerken, maar op straat en op de pleinen van de grote wereldsteden, de woestijnen van eenzaamheid en anonimiteit.

Geloven heeft dus alles te maken met het lef om je hart te laten raken, om vervolgens weer met vele andere en nieuwe vragen verder te leven. Geloven is niet statisch, maar in beweging. Dit zoeken heeft te maken met de honger om te willen weten wat er in de wereld aan de hand is. Borgman roept op om onze ogen niet te sluiten voor de werkelijkheid, al is het maar om te huilen over alles wat er gebeurt. De vragen die Borgman stelt, zijn: “Zijn we op de goede manier onrustig?

Hebben we het lef om te zien wat er werkelijk toe doet in deze wereld? Durven we ons vragen te stellen over waarom wij leven?” Om deze vragen tot ons te laten doordringen hebben we rust en contemplatie nodig, omdat de samenleving waar wij deel van uit maken, iets met ons doet. Deze samenleving maakt ons gehaast, angstig en verslaafd.

“Als er oorlog komt, en als ik dan moet schuilen, mag ik dan bij jou?”, zingt Claudia de Breij in haar lied dat vorig jaar op nummer 4 stond in de top 2000.

Veel mensen herkennen dit verlangen om deel uit te maken van een gemeenschap, als het erop aan komt, om je veilig te mogen weten bij een ander. We

36

geloven onderweg nr 3 • 2016 – bezinning bezieling beweging

hebben elkaar nodig, ook als toevlucht.

Borgman zegt dat dit mogelijk is door je te verbinden, door ‘ervan’ te worden, door zorg te dragen voor elkaar, door deel te worden van de incarnatie, van de menswording van God. We zijn met God verbonden doordat alle schepselen, ook de natuur, met God verbonden zijn.

Wortelen in wankelheid En zo komt Borgman van de paus via Claudia de Breij bij Thomas terecht: “... natuur is niets anders dan het vakmanschap van een specifieke kunst, namelijk de goddelijke bouwkunst die in de dingen is gelegd, zodat deze dingen zich bewegen in de richting van een bepaald doel. Het is alsof de scheepsbouwer in staat zou zijn ervoor te zorgen, dat het hout uit zichzelf de vorm van een schip aanneemt.” (Thomas van Aquino, Commentaria in octo libros Physicorum, liber 2, lectio 14).

Tot slot gaat Borgman in op het beeld van het hout en het schip. Dit beeld geeft hem ontspanning, relativiteitszin en moed. Het leven, al het leven, is met elkaar verbonden en draagt een doel in zich, het vormt zich. Wij zijn zelf hout dat de vorm van een schip aanneemt.

Er is geen partituur in dit leven, wij zijn de dirigent niet en toch gaat het erom, om in alle vrijheid onze creativiteit te gebruiken. Het lijkt op de vrijheid van jazzmuzikanten, die al doende tot een product komen.

Uiteindelijk is het leven niet maakbaar, maar zijn wij een van de spelers. En zo moedigt Borgman bij de opening van deze zevende Theologische Bijspijkerdagen de aanwezigen aan om met vertrouwen en speelsheid te wortelen in wankelheid.

Deze middag wordt het nieuwe boek in het kader van het onderzoek van het Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving (DSTS) besproken en gepresenteerd. Een boek over de waarheidsvraag in het licht van religieuze diversiteit. Een boek met bijdragen van Erik Borgman, André Lascaris, Holkje van der Veer en Peter Nissen zondag 30 oktober 2016 van 15.00 uur tot 16.30 uur gevolgd door een drankje prof. Manuela Kalsky en prof. André van der Braak Toegang is gratis, aanmelding via kloosterhuissen.nl

studie

Workshop stembevrijding Jij bent muziek!

“Wie kan praten kan zingen” zegt een Afrikaans spreekwoord. En hoe zou het anders kunnen zijn? Onze ziel houdt van zingen. Zingen is misschien wel de meest directe manier waarop we de schoonheid van onze ziel, van onszelf in de wereld kunnen brengen. Woorden zijn daarbij eigenlijk nagenoeg overbodig, hoewel soms handig.

Onze klank volstaat. woensdag 2 november 2016 van 14.00 uur tot 17.00 uur € 42,50

muziek

Avond Mantrazingen met Allerzielen!

We zingen met een grote groep eenstemmige en eenvoudig meerstemmige mantra’s en andere mooie, gewijde melodieën uit zeer diverse religieuze en spirituele richtingen, in allerlei talen. Veelal met pianobegeleiding. Een deel van de muziek is zeer ingetogen, een ander deel is uitbundig en vreugdevol. Er is ruimte om geliefden te herdenken. woensdag 2 november 2016 van 19.45 uur tot 21.45 uur € 19,50 Workshop Stembevrijding + avond mantrazingen € 69,50 inclusief warme maaltijd Jan Kortie is stembevrijder, zijn passie is zingen. Of preciezer: verleiden tot zingen.

Vrijdagretraite Herademen

Een retraitedag om te herademen en bij je bron te komen. Ervaar de kracht van de stilte, met het kloosterritme als inspiratiebron. Meditatie, tekstreflectie, uitwisseling, muziek, deelname aan de kloostervieringen en heerlijke kloostermaaltijden. Gun het jezelf! vrijdag 4 november 2016 van 9.30 uur tot 19.00 uur (zie site voor andere data) Henk Jongerius, dominicaan en meditatieleraar of Theo Menting, retraitebegeleider, theoloog en kerkmusicus A € 52,- B € 72,- C € 82,- (losse inschrijving)

‘Het boek der gebeurtenissen ligt altijd open in het midden.’ In dit weekeinde kom je op adem bij verlies en rouw in jouw leven. Met korte inleidingen, meditaties en oefeningen breng je jouw verlies in perspectief van jouw levensverhaal en dat van anderen. vrijdag 11 november 19.30 uur tot zondag 13 november 2016 15.30 uur Jakob van Wielink, verliesdeskundige en -begeleider en Denise van Geelen-Merks, psycholoog A € 209,- B € 309,- C € 359,-

workshop

Weekend Persoonlijk verlies in perspectief

retraite

Kloosterwandeling

retraite

Creatieve najaarsretraite Verstillen

creativiteit

agenda voor onderweg | aanmelden via www.kloosterhuissen.nl

Symposium Tussen waarheid en wijsheid

Elke 3e woensdag van de maand een ochtend met wandeling, bezinning en reflectie.

De wandeling duurt maximaal 1,5 uur en bestaat uit 3 delen; allereerst wandelen in stilte, daarna wandelen in stilte reflecterend op een tekst, en ten slotte een wandeling in tweetallen. Vervolgens een uitwisseling, een korte viering in de kapel, gevolgd door een eenvoudige lunch. woensdag 16 november 2016 van 9.30 uur tot 13.00 uur vrijwillige bijdrage, aanmelding is gewenst

We gaan op creatieve wijze de kracht van verstilling in de drukte van het dagelijks leven verkennen en voelbaar maken. Heb jij behoefte om opnieuw contact te maken met jezelf en wil je dit op beeldende wijze ontdekken, dan nodig ik je van harte uit. zondag 20 november 19.30 uur tot woensdag 23 november 2016 13.30 uur Conny Brouwer, kunstzinnig dynamisch coach en docent A € 259,- B € 299,- C€ 359,-

Wij hebben ‘voedsel’ nodig om onszelf- onze ziel - te voeden. Stilte, meditatie, waarnemen van signalen die je lichaam aangeeft en oefeningen in aandacht. donderdag 24 november 14.00 uur tot zondag 27 november 2016 13.30 uur Joke Litjens, geestelijk begeleidster en voormalig mediapastor A € 319,- B € 379,- C € 429,-

‘Men is ‘thuis’.

Onder de hemel is men thuis.

Op iedere plek van deze aarde is men ‘thuis’, wanneer men alles in zich draagt.’

retraite

Retraitedag Onder de hemel is men thuis

retraite

Dat zegt Etty Hillesum in haar beroemde dagboek. Deze woorden vormen de leidraad voor de middag en avond met presentatrice Anemiek Schrijver en actrice Julika Marijn. Tijdens de middag gaan we onder leiding van Annemiek in gesprek om te ontdekken wat de hemel voor ons betekent in het hier en nu. In de avond verzorgt Julika Marijn een workshop. Het middagprogramma wordt afgewisseld met muziek en zang, verzorgd door Paula Vos. donderdag 24 november 2016 van 15.00 uur tot 21.45 uur Annemiek Schrijver (presentatrice KRO-NCRV), Julika Marijn (actrice) en Paula Vos (zangeres) € 41,50

Dagworkshop Schilderen met hart en ziel Als je jezelf kunt overgeven aan je intuïtie kunnen de meest wonderlijke kleuren en vormen uit jouw hand komen, ook al heb je nog nooit een penseel vastgehouden, ook al zeg je van jezelf ‘Ik ben helemaal niet creatief’. zaterdag 26 november 2016 van 10.00 uur tot 17.00 uur Gitta Nieuwenburg, kunstenares A € 65,- B € 77,- C € 89,-

Verlang jij ook naar een eigen plek waar je helemaal tot je recht komt, in je leven, in je gezin, of in je werk? Verlang je er naar los te laten wat je van huis uit meekreeg!

Ontdek met hulp van familieopstellingen hoe je jouw plek kunt innemen in je leven.

Zaterdag 26 november 2016 van 10.00 uur tot 17.00 uur Erna Bakker, therapeute en coach bij het (terug-) vinden van innerlijke vrijheid A € 72,- B € 82,- C € 92,-

Voor mensen zonder en met een fysieke beperking en begeleiders in zorg en onderwijs. Ontspannen, van binnenuit bewegen en intuïtief schilderen. Alles wat je doet is goed! Ervaar in een veilige sfeer jouw grenzen en nieuwsgierigheid. zondag 27 november 2016 van 11.00 uur tot 16.30 uur Lidy Rubers, Integrated Dance docente, pedagoge en kunstenares € 59,50

Een pelgrimstocht op papier maken en al schrijvend bezinnen. Een prachtige manier om aan de hand van concrete schrijfoefeningen jouw eigen thema’s te onderzoeken. De schrijfworkshops volgen het ritme van het klooster. Reis op een ontspannen manier door je innerlijke landschap. maandag 28 november 14.00 uur tot vrijdag 2 december 2016 13.30 uur Hanny Kuyer, begeleidster van schrijfactiviteiten A € 399,- B € 459,- C € 499,-

creativiteit

Schrijfretraite Innerlijk pelgrimeren

workshop

Zondag Ontmoeting in bewegen en schilderen

workshop

Dagworkshop Je plek innemen

creativiteit

agenda voor onderweg | aanmelden via www.kloosterhuissen.nl

Stilteretraite Voedsel voor je ziel op weg naar Kerstmis

Dit weekend begint de advent. Een tijd van verwachten, van uitzien naar. Naar wie?

Naar wat? Lukt het ons in deze tijd nog om verwachtingsvol te zijn? Een weekend met teksten, stille momenten, creativiteit, geleid door het ritme van het klooster. vrijdag 2 december 16.00 uur tot zondag 4 december 2016 13.30 uur Theo Menting, retraitebegeleider, theoloog en kerkmusicus A € 199,- B € 249,- C € 299,-

Er kan een moment komen dat je even pas op de plaats moet maken. Je bent té druk.

Misschien helpt het wat afstand te nemen om weer op zoek te gaan naar de bron in je leven en jezelf rust, ruimte en stilte te gunnen.

Zondag 4 december 16.00 uur tot woensdag 7 december 2016 13.30 uur Theo Menting, retraitebegeleider, theoloog en kerkmusicus € 199,- (incl. eenpersoonskamer)

retraite

Op zoek naar …

retraite

Weekend over verwachting Hoopvol uitzien naar ?

Tijdens dit weekend in de donkere decembermaand beschouwen we de symboliek van licht en duisternis vanuit verschillende invalshoeken – oost en west, kunst, muziek, filosofie en religie. Licht is een wereldwijd symbool van de goddelijkheid en ook het symbool voor de menselijke rede. vrijdag 9 december van 19.30 uur tot zondag 11 december 2016 13.30 uur Welmoed Vlieger, docent en publicist en Hein van Dongen, onderzoeker, docent en adviseur A € 199,- B € 259,- C € 299,-

retraite

Lieddag jubileum Henk Jongerius

muziek

Het feest van het licht

Een feestelijke dag vol liederen en teksten van Henk Jongerius ter gelegenheid van zijn 75e verjaardag en zijn 50 jarig priesterschap. Deze dag worden 3 nieuwe boeken van hem gepresenteerd, met verzamelde liturgische gezangen, met meditaties en een bundel over liturgie. zaterdag 10 december 2016 van 10.00 uur tot 16.30 uur € 25,- (inclusief lunch en een drankje)

Een paar dagen om in stilte te ervaren wat zich NU in jou aandient. Zwijgen en jezelf ontmoeten, zodat wat diep in jou leeft aan het licht komt. Misschien confronterend, altijd helend. Ervaar hoe de stilte je innerlijk kan bevrijden. Er is gelegenheid voor een gesprek.

Zondag 11 december 19.00 uur tot woensdag 14 december 2016 13.30 uur Erna Bakker, therapeute en coach bij het (terug-) vinden van innerlijke vrijheid A € 299,- B € 349,- C € 399,-

Retraite Kerstmis in het klooster

woensdag 21 december 14.00 uur tot maandag 26 december 2016 14.00 uur

Kerstconcert

Zondag 18 december 2016 van 15.00 uur tot 17.00 uur

Retraite van Oud naar Nieuw

dinsdag 27 december 11.00 uur tot zondag 1 januari 2017 13.30 uur

retraite

Kerst en Oud en Nieuw in het Dominicanenklooster

retraite

Vierdaagse Jezelf ontmoeten in de stilte

De herberg Dit mens-zijn is een soort herberg, elke ochtend weer nieuw bezoek.

Een vreugde, een depressie, een benauwdheid, een flits van inzicht komt als een onverwachte gast.

Verwelkom ze; ontvang ze allemaal gastvrij zelfs als er een menigte verdriet binnenstormt die met geweld je hele huisraad kort en klein slaat.

Behandel dan toch elke gast met eerbied, misschien komt hij of zij de boel ontruimen om plaats te maken voor extase De donkere gedachte, schaamte, het venijn, ontmoet ze bij de voordeur met een brede grijns en vraag ze om erbij te komen zitten.

Wees blij met iedereen die langskomt de hemel heeft ze stuk voor stuk gestuurd om jou als raadgever te dienen.

Rumi, soefi-mysticus (1207 – 1273)

Stadsda m 1 | 6 8 5 1 A H Hui s se n | T. 0 2 6 - 3 2 6 4 4 2 2 | w w w. k l o o ste r huis se n . n l