Geloven Onderweg 2014 kwartaal 3

geloven

onderweg

dominicaans tijdschrift voor bezinning, bezieling en beweging losse verkoopprijs ďż˝ 7,50

3

najaar 2014 | jaargang 132

Jan Kortie

Ton Roumen

Andre Lascaris

Je verbinden met de wereld

Richard van Viersen

Inhoud Colofon Geloven Onderweg Dominicaans tijdschrift voor bezinning, bezieling en beweging Jaargang 132 Verschijnt 4 keer per jaar Uitgave van Stichting Dominicanenklooster Huissen Redactie Ernst Marijnissen Holkje van der Veer Henk Jongerius Theo Menting Stef de Kroon (eindredacteur) Gitta Nieuwenburg (beeldredacteur) Aalt Bakker (hoofdredacteur) Redactieadres Postbus 59 6850 AB Huissen Telefoon: 026 – 326 44 22 E-mail: redactie@kloosterhuissen.nl www.dominicanenkloosterhuissen.nl

Redactioneel

3

Kan kunst de wereld verbeteren

4

Ken je plaats

6

Geen Kunst?!

9

G itta N ieuwenburg E rnst M arijnissen T heo M enting

Op je plaats gezet

12

Niet zonder ons

15

H enk J ongerius H olkje

van der

V eer

Uitgever Stichting Dominicanenklooster Huissen E-mail: aaltbakker@kloosterhuissen.nl

Een kerk in dienstbaarheid

18

Abonnementen-administratie Postbus 59 6850 AB Huissen Telefoon: 026 – 326 44 22 E-mail: abonnementen@kloosterhuissen.nl

Mijmeringen Ik steek een kaarsje op...

22

De middagmeditatie.

Wees stil mijn ziel

24

Retraite als een weg naar jezelf

26

Komt een vreemde in het klooster

29

Tarieven 2014 Geloven Onderweg verschijnt 4 maal per jaar Jaarabonnement € 25,00 via automatische incasso Opzegging van abonnement kan uitsluitend schriftelijk en uiterlijk 2 maanden voor het verstrijken van de betalingsperiode. De tarieven zijn inclusief BTW. Losse verkoopprijs € 7,50 (exclusief verzendkosten) Vormgeving Marieke de Vlieger Technische realisatie Uitgeverij Skandalon Auteursrechten © Copyright Dominicanenklooster Huissen Afbeelding omslag Banksy | Israëlische Westoever barrière issn 0920-2544

A ndré L ascaris

T heo M enting T on R oumen

R ichard

van

V iersen

Zingen als antwoord

32

Een retraite over liefde

35

Agenda voor onderweg

38

Gedicht voor onderweg

40

J an K ortie

A alt B akker

Je verbinden met de wereld Het thema van deze uitgave gaat over opkomen voor de wereld. Zijn we verbonden met deze prachtige wereld, die tegelijkertijd vol is met mensen die een onmenswaardig bestaan leiden, hoe doen we dat dan en moeten wij de wereld redden?

Bij deze vragen schieten de prachtige woorden van Martin Buber me te binnen:

Bij jezelf beginnen, maar niet bij jezelf eindigen; van jezelf uitgaan, maar niet naar jezelf toe streven; jezelf zijn, maar niet met jezelf bezig zijn.

Populair gezegd: Verbeter de wereld en begin bij jezelf.

Wij hebben de aarde in handen, om elkaar recht te doen en met elkaar in vrede te leven en in harmonie met de schepping en alle levende wezens. Om bij te dragen aan die vrede en harmonie en om de veranderingen tot stand te brengen, is het belangrijk om jezelf te zijn en jezelf lief te hebben zoals je bent.

Verstilling en zelfontplooiing kunnen bijdragen bij deze bezinning. Maar laten we niet vergeten dat we deel uitmaken van de wereld, dat wij zelf degenen zijn die de veranderingen moeten realiseren. We hebben toch een verantwoordelijkheid om ons te verbinden met de wereld en op te komen voor de wereld en te doen wat in ons vermogen ligt. Laten we niet wachten totdat een ander de wereld verbetert. Dat klinkt prachtig zult u zeggen, maar hoe verder?

In dit nummer staat prachtige bijdragen rondom dit thema over samenleven, over de kerk, over kunst, over een menswaardig bestaan ĂŠn over zingen, vechten, huilen, bidden, lachen, werken en bewonderen, niet zonder ons.

Buiten dit thema treft u veelzijdige bijdragen aan over jongeren in een klooster, over retraites, en over de bijzondere woorden van Angelus Silesius over de roos: de roos kent geen waarom, zij bloeit terwijl zij bloeit.

We wensen u allen veel geluk! Laten we ons zelf zijn en in de wereld de verandering zijn die we wensen.

Aalt Bakker, hoofdredacteur

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

3

toelichting bij de omslag door: gitta nieuwenburg, kunstenares

Kan kunst de wereld verbeteren?

I

n 2012 ben ik naar de tentoonstelling van de Chinese veelzijdige kunstenaar, politiek activist en filosoof Ai Weiwei (1957) geweest. Nog onbekend met zijn werk betrad ik het museum De Pont in Tilburg. Aanvankelijk trof me vooral het vakmanschap waarmee hij zijn installaties had gemaakt. Aangekomen bij een zaal vol met zonnebloempitten (Sunflower seeds, 2010) dacht ik in eerste instantie: Wat moet ik hiermee? Bij nadere beschouwing bleek dat de zonnebloempitten stuk voor stuk handgemaakte en beschilderde porseleinen kunstwerkjes waren. In totaal heeft hij honderd miljoen zonnebloempitten laten maken door zestienhonderd arbeiders in een werkplaats in Jingdezhen.

Om te kunnen begrijpen wat hij met dit werk wil zeggen, is het belangrijk te weten dat zonnebloempitten in China verschillende betekenissen hebben.

Ze dienen als voedselbron, maar ze hebben ook een symbolische lading.

Onder het regime van Mao Zedong, die zichzelf als de zon zag, werd het volk als zonnebloemen gezien die vol bewondering omhoog naar Mao keken. De indrukwekkende hoeveelheid pitten kun je opvatten als een groot massagraf van alle mensen die door de hongersnood zijn gestorven. Tegelijkertijd wordt de goedkope massaproductie in China bekritiseerd en uitgedragen door de enorme hoeveelheid zonnebloempitten. Al die pitten zijn verscheept naar het westen, net als al die miljoenen goedkope kleding-

4

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

stukken, computers ... Als consument word je daar toch even stil van.

Een ander voorbeeld van zijn werk is de Map of China. Een ambachtelijk gemaakte houten landkaart van China, maar wel van hout afkomstig van verwoeste Chinese tempels.

Ai Weiwei ziet het als zijn taak om pijnplekken in de maatschappij bloot te leggen en deinst daarbij niet terug voor de Chinese autoriteiten. Zelfs niet nadat hij gearresteerd was vanwege zijn werk.

Banksy Zoals Ai Weiwei in staat is om materie een andere betekenis te geven, zo is de Britse straatkunstenaar Banksy in

staat om nieuw licht op een locatie te laten schijnen. Zijn werk is vaak politiek geladen en humoristisch van aard.

Hij geeft kritiek op het kapitalisme, de commercialisering en het militarisme.

Banksy (waarschijnlijk geboren in Bristol, 1973) is niet zijn echte naam en tot op heden is zijn ware identiteit onbekend. Die anonimiteit is onderdeel gaan uitmaken van de magie van zijn bekendheid. Begonnen als vandaal, is hij uitgegroeid tot een groot kunstenaar die op vele plaatsen in de wereld zijn kunstwerken achterlaat. Omdat graffiti illegaal is en als vandalisme wordt gezien, moet hij zijn werk snel maken. Hangend onder een treinstel, toen hij weer eens door de politie opgejaagd werd, kwam hij op het idee om met sjablonen te gaan werken.

Die kon hij namelijk van te voren maken om ze ter plaatste snel aan te brengen.

Graffiti in combinatie met sjabloontechnieken zijn karakteristiek geworden voor zijn werk.

In 2005 heeft hij op de muur tussen Israël en de Palestijnse gebieden negen werken gemaakt die allemaal een kritische blik werpen op de situatie van het Palestijnse volk.

Een ladder tot aan de top van de muur, een bankstel met een lieflijk vergezicht door een raam, spelende kinderen met een paradijselijk palmstrandje op de achtergrond. Het prikkeldraad voor de muur geeft dit beeld een extra pijnlijk aangezicht.

Kunst en samenleving, een onlosmakelijk geheel Kan kunst de wereld verbeteren? De vraag waarmee ik begon, is niet zomaar te beantwoorden met een ja of een nee.

Kunstenaars zijn door hun unieke autonome maatschappelijke positie in staat

Banksky | Israëlische Westoeverbarrière

om het publiek een spiegel voor te houden. Met hun verbeeldingskracht kunnen ze op een beschouwelijke, maar indringende wijze misstanden aan de kaak stellen op politiek, sociaal en maatschappelijk gebied. Zoals je snel even een spijkerbroek kunt kopen, zo kun je ook snel langs het zonnebloempittenveld lopen. Maar op het moment dat je stil gaat staan en daadwerkelijk gaat kijken, komt de boodschap pas echt binnen. Onder de oppervlakte van het dagelijkse langs de dingen heen kijken, blijkt een hele wereld vol misstanden en onrecht schuil te gaan.

Ik denk dat kunst en kunstenaars een belangrijke bijdrage kunnen leveren in de discussie over veel maatschappelijke en politieke vraagstukken. Juist omdat beeldkracht zoveel ruimte laat om verschillende standpunten te belichten.

Als ik kijk naar de spelende kinderen op ‘de muur der apartheid’, dan is wat mij betreft de boodschap helder: De mens zal altijd blijven strijden voor rechtvaardigheid en vrijheid. En kunstenaars hebben daarin door de eeuwen heen een belangrijke rol vervuld. bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

5

bezinning door: ernst marijnissen o.p., dominicaan en schrijver

G

Ken je plaats

od is genadig aan Abraham en Sara ‘voorbijgekomen’. Hoe genadig blijkt aan het einde, als Sara een zoon wordt beloofd: toekomst waar deze niet meer mogelijk leek. Als God voorbijkomt, is Hij ook onderweg. Waarheen eigenlijk? Als God verder trekt, ziet Abraham hoe de blik gericht staat op Sodom, stad van de mens, dus ook van Lot en zijn familie. Lot is als een broer voor Abraham. Ze zijn in vrede uiteengegaan, omdat aan Lot de keuze is gelaten. Hij koos het voor de hand liggende, voor productie en winst. Maar Abraham, de vriend van God, weet hoe het er in Sodom voorstaat. En God is onderweg. Onderweg naar de wereld van de mensen. Naar die stad is God altijd onderweg en Abraham weet dat. Daarom onderkent hij die blik van God, richting Sodom.

Openhartig In ons verhaal (Genesis 18,16-33) gunt de verteller ons een blik in Gods hart.

God kent het doel van zijn trektocht, weet ook wat Hij zal aantreffen, maar handelt alleen op grond van eigen waarneming. God wil zien hoe de mensen denken en handelen. Daarvoor behoeft Hij tussenpersonen noch boodschappers. Maar Hij is zojuist te gast geweest bij zijn vrienden en bondgenoten. Hij heeft hun toekomst geschonken. Hij heeft hun roeping om van zijn aanwezigheid onder de mensen in woord en daad getuigenis af te leggen als het ware voor altijd vastgelegd. God kan onmogelijk verzwijgen waarheen Hij op weg is zonder zijn vriend de gelegenheid te geven er het zijne van te zeggen. Ware vriendschap verdraagt

6

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

geen geheimen, tenzij dat ene: het geheim van de vriendschap zelf! Daarom blijft God staan en ziet Abraham aan.

Hij zegt: omdat het geroep wegens Sodom en Gomorra waarlijk groot is en hun zonde waarlijk zeer ernstig is, zal Ik afdalen en bezien of zij geheel hebben gedaan overeenkomstig het geroep dat tot Mij is opgestegen en zo niet: Ik wil het weten.

Dan vertelt ons verhaal hoe in de heilsgeschiedenis voor het eerst een mens voor God treedt om volhardend de redding van zijn naaste te bepleiten, ook en misschien wel juist omdat deze een zondaar is. Al heeft Abraham geen enkele ervaring hoe God zal reageren, als Deze wordt opgehouden om te luisteren naar een dringend gebed van een

mens die vraagt om af te zien van het verdelgen van de onrechtvaardigen, blijft zijn roeping hem heilig. Hij aarzelt niet en gaat die ontzagwekkende confrontatie aan.

Vasthoudend Nu groeit er een voorbede, die haars gelijke niet kent. Abraham zegt: zul Jij ook de rechtvaardige ombrengen mét de goddeloze? Lees niet te vlug over deze vraag heen. Hoe vaak denken mensen niet dat God te weinig ingrijpt als het gaat om misdaad, ziekte en honger?

Waarom worden de verziekers van de samenleving niet verdelgd? God kan toch alles! Maar Abraham spreekt anders. Hij is de vriend en niet de aanklager. Al staat hij nu voor het Aangezicht, toch kent hij zijn plaats. Hij beschuldigt niet, maar vraagt. Hij vraagt ook anders.

Niet: waarom verdelg je de goddeloze niet?, maar: zul Je ook de rechtvaardige ombrengen mét de goddeloze? Wat een verschil met het gemak waarmee sommigen over God spreken en menen te weten wat Deze te doen staat. Abraham vertrouwt volledig op God als de vriend van hen die oog hebben voor de kwade machten, die zoveel armen, zwervers en neergebogenen veroorzaken. Abraham weet hoe een rechtvaardige zich moet gedragen. Heel zijn lange leven is hij daarin gegroeid tot een volwaardig bondgenoot van God. Hij is zich bewust van Gods voorliefde voor de rechtschapen mens. Hij stelt het eenvoudig vast: het zij verre van Jou te doen sterven de rechtvaardige met de goddeloze. Dat zij verre van Jou! Wie zo ver gekomen is temidden van zoveel schrijnend onrecht, onderkent de urgentie van het smeekgebed voor de slachtoffers van onze wereldorde. En hij zegt: stel dat er nog vijftig rechtvaardige in de stad zijn …

The descent towards Sodom | Marc Chagall | 1931

Luisterend Wat nu volgt is geen aftelsom. Beschouw het niet als een vorm van afdingen, als zouden God en Abraham handjeklap spelen met oosterse slimmigheid. Dan begrijpen wij niet hoe de Bijbel ons leert. Abrahams vragen is geen eisen of sommeren. Hij bidt tastend, strelend bijna. En God hoort toe, geduldig en zonder de smekeling te onderbreken. Dit horen is zeer zorgvuldig, want God herhaalt steeds wat Abraham zegt. Zo wordt elke twijfel uitgebannen of het gebed aankomt en gehoord wordt. God antwoordt na elke smeekbede: als Ik in Sodom vijftig

Ware vriendschap verdraagt geen geheimen, tenzij dat ene: het geheim van de vriendschap zelf! bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

7

rechtvaardigen vind binnen de stad, zal Ik heel de stad sparen ter wille van hen. Kun je korter de aanwezigheid van rechtvaardige mensen als heilzaam voor heel de samenleving formuleren?

Omdat Abraham zijn vragen anders stelt dan velen van ons, die problemen hebben met wat doorgaans ons eigen godsbeeld is, ontluikt een nieuwe en zuivere ervaring hoe God naar ons ziet en over ons denkt.

Opvallend is ook de bescheiden houding van Abraham. Weliswaar zijn God en hij vrienden en bondgenoten, maar

Eens wordt het visioen van het samengaan van hemel en aarde werkelijkheid. Van dat visioen moet de bondgenoot van God getuigen. dat maakt hem nog niet vrijpostig.

Vrijmoedig met en over God spreken behoort tot de Bijbelse spiritualiteit.

Vrijpostigheid leidt altijd tot afgodsbeelden met alle gevolgen van dien.

In de verzen 27, 30 en 32 lezen we hoe Abraham zijn bede formuleert. Een voorbeeldige combinatie van vasthoudendheid, trouw aan eigen roeping en liefdevol respect voor God: laat het de Heilige niet toornig maken dat ik nog eenmaal spreek; misschien zullen daar tien gevonden worden! En God hoort en herhaalt: Ik zal niet ombrengen ter wille van de tien.

De tien Waarom stopt Abraham zijn voorbede bij de tien? Getallen vertellen!

Als je één, twee, drie en vier optelt is de uitkomst tien. Deze getallenreeks heeft een eigen betekenis. Eén staat

8

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

voor de ondeelbare God. Twee wijst op de mens, want het is niet goed dat de mens alleen blijft. Drie verwijst naar de hemel: zon, maan en sterren. Vier ten slotte betreft de vier windstreken van de aarde. God, mens, hemel en aarde: het woongebied van bondgenoten. Wie in de wereld rondziet, mag zijn twijfels hebben, gezien de feitelijke situatie van onze samenleving. Toch worden we hier wel herinnerd aan de kern van de zaak. Eens wordt het visioen van het samengaan van hemel en aarde werkelijkheid. Van dat visioen moet de bondgenoot van God getuigen. Met die bondgenoot is God als het ware getrouwd. Dat bondgenootschap staat of valt bij wederzijdse trouw. Tien is het getal van het helend handelen van God. We kunnen daarbij denken aan de tien scheppende daden in het eerste hoofdstuk van de Schrift of aan de tien Goede Woorden, welke God sprak tot zijn volk, toen het verzameld stond rond zijn berg. Tien wordt daarom ook de aanduiding van dat volk, omdat het de werken van God moet weerspiegelen in zijn eigen spreken en doen. Als er nog tien rechtvaardigen in de stad van de mens te vinden zijn, zal God de wereld redden. Omwille van die tien. Omwille van zijn bondgenoot.

Abraham heeft het begrepen. God laat zijn vriend niet in de steek. Zolang hij opkomt voor de wereld zal God naar hem luisteren. Zo blijven ze elkaars tegenover. En Abraham keerde terug naar zijn plaats. De plaats, waartoe God hem - en in zijn voetspoor zijn volk - geroepen heeft. Daar hoort het thuis. Ken je plaats!

essay

door: theo menting, lekendominicaan en medewerker dominicanenklooster huissen

Geen kunst!?

D

e bezuinigingswoede van ons huidige kabinet treft ook de kunstsector.

En behoorlijk, kunnen we wel stellen. Subsidies verdwijnen of worden sterk verminderd, professionele orkesten en ensembles, theatergezelschappen, musea verdwijnen, worden gedwongen tot fusies of moeten flink inkrimpen. Voor nieuwe projecten en initiatieven is nog maar zeer beperkt ruimte.

Daarmee loopt niet alleen de kunstbeoefening in ons land flinke schade op, maar dreigt ook nog eens het gevaar, dat kunst niet of nauwelijks meer deel gaat uitmaken van onze samenleving. En komt dat onze samenleving ten goede?

De kunstbeoefening in ons land, en elders, heeft tot voor kort een toonaangevende rol gespeeld in de kunstwereld. Nederland is niet alleen bekend vanwege een aantal zeer beroemde musea met prachtige collecties, ook in de wereld van muziek, theater, ballet, beeldende kunst en architectuur liep Nederland voorop. Daarnaast trokken culturele festivals vele nationale en internationale bezoekers. Tot voor kort ...

Economische crisis Door de economische crisis ziet onze Nederlandse regering zich genoodzaakt, zo zegt zij zelf, om ook in de kunstensector flink te bezuinigen. Op advies van de ‘Raad voor de Cultuur’ is onlangs stevig het mes gezet in een groot aantal orkesten, ensembles, gezelschappen, musea, galeries, kunstonderwijs, educatieve projecten en kunstvoorlichting.

En niet alleen de Rijksoverheid heeft

opdracht gegeven voor bezuinigingen, ook de provinciale en gemeentelijke overheden geven steeds minder geld uit aan de kunst. Het moge duidelijk zijn dat hierdoor het doek valt of is gevallen voor een niet te onderschatten deel van de kunstbeoefening in ons land.

Naast alle economische gevolgen, zoals ontslagen, gedwongen fusies en beperking in de uitoefening, dreigt de kunst voor een belangrijk deel te verdwijnen uit onze samenleving.

Nut en belang van kunst?

Natuurlijk, binnen alle sectoren van onze samenleving moet (flink) worden bezuinigd, dus ook de kunst zal daar niet aan ontkomen. En natuurlijk zal een deel van onze bevolking dat niet alleen als vanzelfsprekend beschouwen, maar zelfs toejuichen. Immers, we moeten nu prioriteiten stellen en als je moet kiezen tussen geld voor de gezondheidszorg of geld voor de bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

9

kunsten, dan lijkt het antwoord simpel.

Maar is het wel zo eenvoudig?

Dat roept de vraag op hoe belangrijk we kunst vinden in onze samenleving. Wat voegt kunst toe? Wat is de meerwaarde? Wordt er inderdaad niet veel geld uitgegeven aan kunstbeoefening die nauwelijks of geen vruchten afwerpt voor de samenleving, of die uiteindelijk maar zeer weinig bezoekers trekt. Hoe is het eigenlijk gesteld met de interesse voor de kunst? Hoe bereikt de kunst de doorsnee burger en wat heeft hij of zij er uiteindelijk aan? Is kunst inderdaad geen weggegooid geld?

De keuze tussen geld voor de zorg of de kunst is simpel, toch! of toch niet?

Omkering Ik stel voor om een omgekeerde beweging te maken. Stel je voor dat onze samenleving geen kunst meer kent. Geen orkesten, geen toneelgezelschappen, geen theaters en concertzalen, geen musea, geen galeries, geen culturele festivals. Geen kunstobjecten in woonhuizen, gebouwen of wijken, geen muziek of de radio, geen kunstprogramma’s op TV of internet. En zo kan ik nog even doorgaan. Stel je voor: een samenleving zonder kunst, in welke vorm dan ook ...?

Op de scholen ontbreekt elke vorm van kunsteducatie en binnen elke kleine samenleving van stad, dorp of buurtschap ontbreekt een muziekvereniging, een toneelgroep, een dansclub. Er is geen museum te vinden en festivals ontbreken. Stel je dat eens voor ... We lezen geen literatuur meer, geen gedichten, er zijn geen bioscopen meer, geen filmhuizen ... Stel je dat eens voor ...

10

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

Definiëring Wat verstaan we eigenlijk onder kunst?

Er zijn nogal wat definities die proberen te omschrijven wat het begrip kunst inhoudt. Op wikepedia bijvoorbeeld lees ik: Onder kunst wordt in het algemeen verstaan: het product van creatieve menselijke uitingen onder meer: schilderen, tekenen, fotografie, grafiek, beeldhouwen, moderne media, theater, muziek en zang, dans, film, bouwkunde of architectuur, literatuur en poëzie. En dit is ‘maar’ één definitie.

Hoe het ook zij, kunst ontroert, spoort aan, protesteert, maakt stil, verlegt grenzen, leert je anders kijken, je mening bijstellen, daagt uit; maar als het goed is, is het altijd meer.

En dat kunst en zeker de kunstbeoefening meegaat met de tijd, met de geschiedenis, weten we ook. Iedere generatie zijn eigen kunst, simpel gezegd.

Het voert te ver om de gehele kunstgeschiedenis ten tonele te voeren. Zelfs een uiterst verkorte samenvatting zou onbegonnen werk zijn, maar het moge duidelijk zijn dat de menselijke samenleving niet kán zonder kunst.

Ruimte voor uitingsbehoefte Kunst is in al haar diversiteit niet alleen meegekomen uit de geschiedenis, elke generatie, elke cultuur en elke godsdienst brengt kunst mee. Hoe kan het ook anders! Immers, er is in ieder mens een grote behoefte om zich te uiten. Om emoties en gevoelens te tonen en te kanaliseren. Zodra dit geblokkeerd wordt, zijn de gevolgen niet te overzien. Dat geldt niet alleen voor de individuele mens, maar ook voor een samenleving. Kunst is dé plek waar emoties, gevoelens, denkbeelden, visies en visioenen ruimte krijgen. Als het

Daar waar echter die ruimte ontnomen wordt of onder strenge censuur wordt gesteld, dreigt een ander gevaar. Niet zelden is de kunst misbruikt voor politieke ideologieën, machtswaanzin en onderdrukking. We weten allemaal hoe binnen dictatoriale staten in verleden en heden de kunst tot propaganda is verworden, en daardoor het alleenrecht geworden is van heersende machten. Vrijheid en ruimte zijn noodzakelijk voor het voortbestaan van de kunst. Daar waar kunst mensen uitsluit, onderdrukt, hersenspoelt of kleineert, verdient het niet meer het predicaat kunst.

Kunst is in staat om de ontwikkeling van de mens en zijn plek binnen de grote geschiedenis te verbeelden en te verdichten. Zij leeft van grote visioenen, hoge bergen en diepe dalen die deze geschiedenis met zich brengt. Zij brengt in vervoering en geeft de menselijke ziel een oneindige ruimte waarbinnen men stil kan worden, of juist in beweging kan komen.

Toekomst?

Hoe triest is het daarom dat in onze huidige samenleving de kunst in sterke mate afhankelijk is geworden van economische belangen. Menige kunstbe-

foto Marco Borggreve

goed is staat de kunst altijd ten dienste van de samenleving. Kunst geeft en biedt een samenleving ruimte voor alle zielenroerselen die de mens eigen zijn.

Het begrip schoonheid krijgt gestalte in de kunst en kleurt niet alleen een samenleving tot grote diversiteit, maar onderwijst, geeft zin en behoedt een samenleving voor uitdroging en verval.

Een samenleving die deze ruimte biedt, zal eerder verzekerd zijn van toekomst dan welk economisch belang dan ook.

Combattimento Consort Amsterdam

oefening, en daarmee ook de status van de kunstbeoefenaar, kan niet meer bestaan zonder subsidie, sponsoring of welke financiële steun dan ook. En niet zelden oefenen de geldschieters daarbij grote macht uit. De kunst moet zich richten naar hún wensen en is voor de belangrijke mecenassen ook een prachtige reclame geworden voor hun eigen gezicht en bedrijf. De commercialisering van de kunst kent nu al desastreuze gevolgen voor de kunstsector.

Ongewild en onbedoeld misschien is daarmee de kunst tot propaganda geworden van een neo-liberale en kapitalistische samenleving waar geld en macht het voor het zeggen hebben.

Ondertussen gaan de bezuinigingen door. De kunst moet meer en meer inleveren of wordt afhankelijk gemaakt van financiële input. Ruimte en vrijheid die zo noodzakelijk zijn worden ingekort en beperkt. Ik hoop met Lucebert dat ‘alles van waarde blijft’ ...

De geldkraan dichtdraaien is geen kunst.

De samenleving haar ziel ontnemen wel.

Enkele programma’s o.l.v. Theo Menting: Retraite Op zoek naar 21tot 26 oktober en 2 tot 4 december, lieddag i.s.m. de Nieuwe Liefde 25 oktober, Muziekweekend Bach in de donkere dagen, 5 tot 7 december 2014

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

11

Essay door: henk jongerius o.p., dominicaan, auteur en dichter

I

Op je plaats gezet!

n onze familie bewaren wij een kostelijk verhaal over mijn opa. Ik heb de man nooit gekend of ontmoet, maar hij droeg de bijnaam ‘Piet de bok’. Misschien dat het iets te maken had met een dwarse manier van reageren op mensen.

In elk geval, hij zat eens in de kerk en werd door een heel keurige, in bontjas gestoken dame op zijn schouder getikt met de opmerking ‘mijnheer, u zit op mijn plaats’. Waarop mijn opa wat kribbig reageerde met ‘mevrouw, uw plaats is buiten Wittevrouwen’. Daarmee werd de begraafplaats bedoeld die zich in Utrecht buiten de Wittevrouwensingel bevond. Kortom, mijn opa wees de keurige dame op de enige plek die uiteindelijk geheel en al van haar zou zijn: het graf waarin zij begraven zou worden.

De hang naar een eigen plek Het is een diepgeworteld verlangen van mensen om een eigen plaats te hebben, om te mogen zijn wie je werkelijk bent.

Helaas zoeken wij die plek vaak in de positie die wij ons hebben verworven of de verantwoordelijkheid die wij op onze schouders hebben gekregen. Wij ontlenen ons gevoel van eigenwaarde maar al te vaak aan zaken die buiten onszelf liggen of die wij ons met moeite hebben verworven. We voelen ons gespannen worden, als wij merken dat die plek ons niet door iedereen van harte wordt gegund. Wij lijken dan op kinderen die menen op de speelplaats een eigen plek te hebben, terwijl die ruimte er is voor alle kinderen die er willen spelen ...

Zo gaat het in onze maatschappij en ook in de kerk: mensen zoeken er hun eigen plaats. Zonder dat zij zich ervan

12

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

bewust zijn, worden zij heersers over hun eigen kleine gebied; ze gedragen zich dan tegenover anderen als bezitters en machthebbers die hun plek bewaken en veilig stellen. Het uiteindelijke gevolg van een dergelijk gedrag is landveroveren en oorlog; elke dag ondervinden wij daar de ellende van ...

Van God is de aarde In de Bijbel is een prachtig lied te lezen, psalm 24, dat ons opnieuw na doet denken over die eigen plaats van ons.

Er wordt gezongen dat ‘van God is ... de wereld en wie haar bewonen’. De aarde is de plaats waar de Enige wil wonen onder de mensen zodat zij ‘vol van zijn heerlijkheid’ is (Jesaja 6).

Wanneer de aarde van God is, dan betekent het dat de plaats die wij er innemen, een voorlopige, een gekregen

Matisse | De dans | 1909-1910

plek is en dat wij daar mogen wonen.

Van meet af aan is leven dan in verband gebracht worden met de Onnoembare die mensen roept. Eerbied voor God betekent dat wij ons in herinnering roepen dat Hij uit de chaos de plaats voor de mens bereidt, hem adem en levensruimte geeft.

De aarde zal een woning zijn als mensen leven gaan voor u, die ons uit duisternis te voorschijn roept en doet bestaan.

De aarde zal een woning zijn als mensen spreken gaan van u, die levensadem geeft en grond om veilig op te staan.

De aarde zal een woning zijn als mensen opengaan voor u, die aan de deuren klopt en vraagt om bij ons in te gaan.

De aarde zal een woning zijn als mensen wegen gaan met u, die ons door recht te doen vertrouwd laat worden met uw Naam.

Uit: Voor onderweg, 101 schriftliederen door Henk Jongerius, op muziek van Jan Raas

Wij hebben de aarde in leen en kunnen die niet ons eigendom noemen. Wel hebben wij er een duidelijke verantwoordelijkheid. In het Joodse denken worden mensen ‘partners van God’ genoemd, die als opdracht hebben er een bewoonbare plaats van te maken.

Hoe gebeurt dat? Abraham Heschel schrijft dat mensen zó moeten handelen en leven als God het doet.

Welnu, het handelen van God houdt in dat hij of zij de mens de aarde in handen geeft waar mensen door recht te doen aan elkaar anderen de mogelijkheid geven om in vrede en harmonie bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

13

met de schepping en alle levende wezens te leven.

Dat nu horen wij treffend onder woorden gebracht in psalm 15: HEER, wie mag gast zijn in uw tent, wie mag wonen op uw heilige berg?

Wie de volmaakte weg gaat en doet wat goed is, wie oprecht de waarheid spreekt.

Hij doet aan lasterpraat niet mee, hij benadeelt een ander niet en drijft niet de spot met zijn naaste.

Hij veracht wie geen achting waard is, maar eert wie ontzag heeft voor de HEER. Zijn eed breekt hij niet, al brengt het hem nadeel, voor een lening vraagt hij geen rente, hij verraadt geen onschuldigen voor geld.

Wie zo doet, komt nooit ten val.

Uit: de Nieuwe Bijbelvertaling

Eredienst als mensendienst Het mag duidelijk zijn dat geloven als eredienst mensendienst is! Het is in het realiseren van echte menselijkheid dat wij in aanraking komen met de bedoeling van God met het leven van de mens. In de mate dat wij onze wereld, zowel in het klein als in het groot gezien, tot een humane samenleving maken, zullen wij de vreugde smaken van het mens zijn. Daar mogen wij ons op onze plaats weten, als mensen die samen met de voeten op de grond staan en geroepen worden, elke dag, om iets van waarachtige menselijkheid te realiseren. Dat is het wonen in Gods tent of op de berg Sion waarvan de Psalm zingt.

14

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

Op de aarde mogen wij ons op onze plaats weten en zijn wij geroepen - elke dag opnieuw - om iets van waarachtige menselijkheid gestalte te geven.

Mijn opa had dus groot gelijk toen hij die deftige mevrouw erop wees dat wij allemaal mensen zijn van de aarde, waaruit wij, naar het woord van de Schrift, genomen zijn en waar wij naar terugkeren. Dit is geen pessimistische boodschap maar bevrijdend nieuws.

Wij hoeven ons geen eigen plaats te veroveren, want die wordt ons gegeven elke dag dat wij mensen ontmoeten die om ruimte, om begrip, genegenheid en solidariteit vragen.

Laat uw hart zich niet verharden door wie lamgeslagen zijn: wie kan hopen en weer lopen als niemand bondgenoot wil zijn?

Laat uw ogen zijn bewogen met wie arm en eenzaam zijn: wie kan leven zonder vrezen als niemand naderbij wil zijn?

Laat uw spreken hen niet breken die ter neergebogen zijn: wie kan opstaan en op weg gaan als niemand tochtgenoot wil zijn?

Laat uw oren hen aanhoren die halfdood, verloren zijn: wie kan wachten, heil verwachten als niemand luisteraar wil zijn?

Uit: Voor onderweg, 101 schriftliederen door Henk Jongerius, op muziek van Jan Raas

essay door: holkje van der veer o.p., agoge en theologe

Niet zonder ons!

D

e tijd stond even stil toen ik het nieuws hoorde over de ramp met de vlucht MH17. Ook al ken ik persoonlijk niemand die in dit vliegtuig zat, ik realiseerde mij “het had zo maar gekund”, dat er een familielid, een buurvrouw, een collega bij deze brute daad betrokken zou zijn. Het was “zomaar een vliegtuig”, op “zomaar een dag”, met “ zomaar een lading” op weg naar “zomaar een bestemming”. Mensen; mannen en vrouwen, kinderen, soms hele gezinnen die vol in het leven staan, eindigden plotsklaps in een akker met graan of zonnebloemen.

Van toeschouwer naar betrokkene De eerste dagen was de schok groot en de onzekerheid nam toe door de wonderlijke nieuwsfeiten uit een land vol oorlog. Toen ik enkele dagen na het ongeluk uit de mond van onze minister president hoorde dat er een dag van nationale rouw afgekondigd werd, reageerde ik daar in eerste instantie wat negatief op. De rebel in mij werd wakker, waardoor ik sceptisch reageerde ... zo van: ’waar is dat nou voor nodig?’

Nu, achteraf, schaam ik mij voor deze reactie. Ook al had ik vooraf geen idee wat een dergelijke nationale dag zou inhouden, ik had het recht niet om daar bij voorbaat al een negatief oordeel over te hebben. Mijn scepsis verdween razendsnel, toen ik in de middag van 23 juli de tv aanzette en de twee vliegtuigen vanuit Oekraïne in Eindhoven een zachte landing zag maken. Terwijl buiten, in mijn eigen wijk de kerkklok-

ken luidden, daalden deze twee grote vogels neer. Het raakte mij en al snel was ik in de ban van het ritueel dat zich ontvouwde. Ik had op deze middag de tv aangezet uit nieuwsgierigheid ... zo van: ach, ik kijk even een kwartiertje.

Zo pakte het niet uit, ik heb urenlang voor de buis gezeten, ik kreeg het niet voor elkaar om mij los te rukken van dit gebeuren. Ik werd gegrepen door de eenvoud en de grootsheid, het onomkeerbare van dit waanzinnige drama dat zich voor mijn eigen ogen afspeelde en waarvan ikzelf deel werd. De liturgie was efficiënt: geen onnodige toespraken, geen onnodig gepraat, geen emotionele muziek. De simpelheid droeg de emotie en daarmee was zij doeltreffend. De onverbloemde waarheid in de hoedanigheid van een groot aantal kisten werd in beeld gebracht. Ik was via de ‘live verbinding’ aanwezig bij het openen van de vliegtuigdeur en het resbezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

15

pectvolle verplaatsen naar de indrukwekkende hoeveelheid rouwauto’s. De imposante lengte van de stoet, wetende dat dit nog maar een klein deel was van wat er in de navolgende dagen nog zou volgen, deed een huiver door mij heen gaan. Dat er duizenden, misschien wel miljoenen mensen langs de kant van de weg en op de viaducten stonden, was aangrijpend. Gewone mensen zoals jij en ik, die hun huis, hun auto hadden verlaten, vaak in zomerse vakantieachtige kleding, een enkele bloem op het asfalt, de voor zichzelf sprekende helikopterbeelden die het decor lieten zien dat werd gevormd door ons prachtige Hollandse landschap. Waar op de snelwegen normaal gesproken de auto’s voortrazen, was nu alles even tot bedaren, tot stilstand gebracht.

Juist bij het voelen van een groot verdriet wordt het verlangen naar samen zijn, naar warme menselijkheid sterk gevoeld.

Echt leven doe je samen Op deze wonderlijke zonnige zomerdag voelde ik mij vanuit de beslotenheid van mijn appartement één en verbonden met ... ja, verbonden met wie of wat?

Ik voelde mij op deze middag verbonden met het verdriet, het leed van families, van vrienden, en realiseerde mij welke gaten er zomaar zijn geslagen op scholen, in straten, op werkplekken. Ik voelde mij verbonden met alle mensen die elke dag om mij heen leven, met alles wat ademt, met de menselijkheid, met de tijdelijkheid en de kwetsbaarheid van het bestaan. Verbonden met het harde gegeven dat wij mensen niet zomaar altijd veilig zijn, dat leven zo-

16

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

maar verstoord kan raken door bruut geweld. Maar ook verbonden met een roep, een verlangen naar heelheid, maar balans, naar een WIJ, omdat wij in dit leven elkaar niet kunnen missen, omdat SAMEN pas echt leven is! Om te leven hebben we kracht nodig, veiligheid en die kunnen, moeten we vinden bij elkaar. Er zijn dus momenten dat een verbond tastbaar, daadwerkelijk wordt.

Deze rouwstoet toonde mij dat het ook vandaag mogelijk is om meer dan ‘Ikzelf’ te zijn. Door samen te rouwen, te verlangen, te leven. Hoop en inspiratie, een visioen blijft noodzakelijk, omdat als we niet opletten - het leven zomaar stuk kan gaan, ophoudt, kapot valt. Leven en dood zijn op sommige momenten zo eng dicht bij elkaar, zo bruut en onverwachts, dat alleen een simpel gebaar ons kan helpen. Voor veel mensen zal het leven na deze dag nooit meer zijn zoals voorheen. De rouwstoet maakt zichtbaar dat de kwetsbare onmacht letterlijk door de straten gaat.

Samen optrekken In veel kerken werden speciale gebeds- en stiltediensten georganiseerd.

Juist bij een waanzinnige ramp als deze wordt de naam van God verbonden met die van het verlangen naar een goed en vredig bestaan. Opdat de dood, de uitzichtloosheid het niet mag winnen van de hoop en het vertrouwen op een waardig bestaan. Dat de families, onze hele samenleving, de wereldpolitiek in welke vorm dan ook een mogelijkheid zal weten te vinden om met en na dit leed verder te leven.

Juist bij het voelen van een groot verdriet wordt het verlangen naar samen zijn, naar warme menselijkheid sterk gevoeld. Dat wij niet zullen verzinken en verzuipen in pijn en wraakgevoe-

lens, maar mogen leven, vrij van angst.

Dat het verlangen naar een geheeld bestaan, naar bemind en aanvaard zijn het zal mogen winnen van alles wat beklemt en verengt!

Helpende teksten Er zijn teksten en liederen die helpen om boven onze individualiteit uit te stijgen. Zij weten ons in de breedte en in de diepte te raken met het oerverlangen naar een vreedzame, gewenste wereld.

Een goed voorbeeld is het lied dat in 1971 door Ramses Shaffy op de plaat werd gezet: “Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder”. Het Parool schreef in 1999 dat dit het mooiste Nederlandstalige lied is van de 20e eeuw! En ook in de jaarlijkse top 2000 van radio 2 krijgt het nog altijd een zeer hoge notering.

Bidden is de naam van God betrekken bij je leven, omdat Hij bron en doel is van je hoop en je verlangen.

Daar waar het oprecht gezongen wordt, kun je de emotie, de geraaktheid zien op de gezichten. Shaffy zingt een lied, je zou het ook een bede, een voorbede kunnen noemen. Het is bestemd voor een hele reeks mensen die op de een of andere manier eenzaam, gefrustreerd of ongelukkig zijn. Hij herinnert hen en ons allemaal - eraan dat ze ooit “samen zullen komen” en adviseert hen en ons om in het leven te zingen, te vechten, te huilen, te bidden, te lachen, te werken en te bewonderen. Maar “niet zonder ons”. Het lied is in feite bedoeld om alle mensen, hoe eenzaam of ongelukkig ook, te tonen hoe ze toch plezier in het leven kunnen krijgen door hen eraan te herinneren dat ze, indien ze

verenigd zijn, niet meer eenzaam zullen zijn. De tekst gaat over het doorbreken van de muren tussen mensen, over het doen smelten van versteende pijn.

Bidden is volgens mij het ruimte scheppen voor het diepe verlangen naar een menswaardig bestaan, te zijn zoals wij, zoals alles hier op aarde, werkelijk bedoeld is, vrij van angst om door anderen uitgestoten en ontkend te worden, vrij van de angst om als niets betekenend aan de kant gezet te worden. Bidden is aandacht geven, aandacht vragen voor het verlangen om daadwerkelijk in verbinding, geheeld te leven. Voor mij is bidden de naam van God betrekken bij het leven, bij ons leven, bij mijn leven, omdat voor mij God een bron en een adressant is van mijn hoop en verlangen.

De nationale dag van rouw heb ik geleefd als een dag van gebed. “Heer ontferm u over ons.“ Het is een dag geworden waarop de waanzinnige pijn en tragiek door de straten gaat. Het is een dag geworden waarin wij ondanks alles toch kunnen laten zien dat we met elkaar verbonden zijn.

“Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder” Niet zonder ONS! Retraite Verlangen als antwoord, onder leiding van Holkje van der Veer 24 tot 26 oktober 2014

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

17

essay

door: andré lascaris o.p., dominicaan en publicist

E

Een kerk in dienstbaarheid

r zijn uitspraken die je blijft onthouden. Amerikanen noemen ze ‘oneliners’.

Amerikanen zijn daar goed in. Vooral in tijden van verkiezingen strooien kandidaten zoveel mogelijk met ‘oneliners’. Het officiële programma is voor het overgrote deel van de kiezers onleesbaar. Het is te technisch. Vandaar de oneliner.

Voorbeelden van oneliners Soms weet je niet meer wie de eerste was om een bepaalde oneliner te formuleren. Een bekend voorbeeld is: “Vraag je land niet wat het voor jou kan doen, maar wat jij voor je land kan doen”. Deze ‘oneliner’ inspireerde vele mensen. Ze is van John F. Kennedy die haar uitsprak bij zijn beëdiging als president van de Verenigde Staten. “Ik heb een droom”, is een andere, ook van een Amerikaan: van Martin Luther King.

“Hier sta ik, ik kan niet anders” wordt aan de kerkhervormer Luther toegeschreven. In de Bijbel vind je ze ook, bijvoorbeeld van Paulus: “Als ik zwak ben, ben ik sterk”. Ook Jezus worden ‘oneliners’ in de mond gelegd: “Zalig de armen” is misschien wel de bekendste. Oneliners - minder positief ook wel ‘uitsmijters’ genoemd – kunnen geestdrift wekken en blijvend inspireren. Maar het blijft open, wat je precies moet of kunt doen.

18

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

Bisschop Jacques Gaillot Je vindt oneliners in de politiek, maar ook in de Kerk en op vele andere plaatsen. Een bekende uitspraak is bijvoorbeeld “Een kerk die niet dient, dient nergens voor”. Een mooie ‘oneliner’. Een uitspraak die je aanzet om na te denken en al vast de mouwen op te stropen. Deze mooie oneliner danken we aan bisschop Jacques Gaillot, nu tachtig jaar oud. Hij werd in 1982 benoemd tot bisschop van Evreux, een stad ten westen van Parijs. Hij kwam op voor jongeren die gewetensbezwaren hadden tegen de militaire dienstplicht.

Hij sprak zich uit tegen de Golfoorlog. En hij werd de pleitbezorger van hen die illegaal in Frankrijk verblijven en werken. Ook voor mensen buiten Frankrijk wordt hij de verdediger van politieke gevangenen en komt hij op voor de mensenrechten. Zijn collegabisschoppen zijn niet blij met hem.

Zijn kritiek op het Franse Ministerie van Buitenlandse zaken valt slecht bij

het Vaticaan. Het Vaticaan zet hem in 1995 af en benoemt hem tot bisschop van Partenia, een bisdom op een kale hoogvlakte in Algerije dat al in de vijfde eeuw verdween; het is een loze eretitel.

Hij gaat wonen bij de paters van de H. Geest in Parijs.

Partenia Gaillot maakt van de nood een deugd.

Om zijn overtuigingen meer bekendheid te geven zet hij in 1996 de website Partenia op. Ik krijg de indruk dat hij zich door dit ontslag bevrijd voelde van de dwang om voortdurend in het gareel te lopen van Franse bisschoppen en van het Vaticaan. Wrok is hem vreemd.

Partenia bevat onder meer de bespreking van een bijbeltekst, geeft actueel nieuws over kerk en samenleving en is een forum waar mensen visies en ideeën kunnen uitwisselen. Partenia heeft contacten over heel de wereld. Gaillot heeft het gevoel dat hij nu een veel groter bisdom beheert dan Evreux. Hij bedient mensen uit een ander maatschappelijk en kerkelijk milieu dan alleen de vereerders van het Vaticaan.

Een kerk die niet dient … Het is gemakkelijk te zeggen dat een dergelijk kerk nergens toe dient. Met een dergelijk oneliner kun je het gauw eens zijn. Dat de kerk de wereld en de mensen moet dienen, daar zal iedereen het wel over eens zijn. Jezus zegt in het evangelie van Lucas op de vooravond van zijn dood: “Ik ben in jullie midden als iemand die dient:” En: “De belangrijkste van jullie moet de minste worden en de leider de dienaar van allen.” Er is een groot verschil tussen de bisschop van Rome en de bisschop van Partenia. Ze hebben verschillende verantwoordelijkheden.

Beiden zijn verantwoordelijk voor de mensen die in hun bisdom leven. De

Jacques-Gaillot | Twee minuten voor Syrië

bisschop van Rome heeft zelfs een verantwoordelijkheid die zich uitstrekt over heel de aarde. Hij noemt zich de ‘dienaar van de dienaren van God’.

Dienaar der dienaren De bisschop van Rome kan zich erop beroepen dat het tot zijn verantwoordelijkheid behoort een wereldwijde Kerk bijeen te houden. Zijn taak lijkt op die van de politieke leiders die hun land en maatschappij bij elkaar moeten zien te houden, eventueel met geweld. In het verleden hebben sommige pausen zich gezien als leiders die boven de politieke leiders stonden.

Zijn woord is nu nog in vele situaties het laatste beslissende woord. De paus kan persoonlijk een diep gelovig leven leiden met veel bidden en vasten, hij kan opkomen voor armen en vluchtelingen, maar wanneer hij optreedt als paus dan doet hij dat op de wijze van een middeleeuws vorst, of volgens een andere titel, als: ‘plaatsbekleder van Christus’. Deze titel was oorspronkelijk een titel van de Byzantijnse keizer die op hoogtijdagen in processies de plaats van Jezus innam. Het bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

19

Leiderschap is juist dan een vorm van dienstbaarheid, wanneer het wordt uitgeoefend ten gunste van mensen. leiderschap is een vorm van dienst, tenminste als het wordt uitgeoefend ten gunste van mensen. Mensen levend in twintigste en eenentwintigste eeuw zien hun politieke leiders het liefst als ‘gewone mensen’ zoals zij zelf zijn. Maar dezelfde ‘gewone mensen’ worden opgeroepen de paus met al zijn praal te accepteren als iemand die hen en de wereld dient. Ze voelen zich vaak helemaal niet benaderd als mededienaren, maar integendeel als schapen van wie verwacht wordt dat zij zonder kritiek gehoorzamen. Een kerk die niet dient, dient nergens voor.

Plaatsvervangend leiderschap De ‘voornaamheid’ van de dienst van de paus suggereert dat hij de belangrijkste dienst vervult en eigenlijk de enige is om wie het gaat. Maar er zijn vele diensten, zegt Paulus in 1 Kor. 12,5. Je kunt ze ruwweg in twee groepen verdelen.

De eerste groep heeft heel direct te maken met wat we nu liturgie noemen.

Het vieren van de eucharistie en van de andere vieringen zoals doop, huwelijk, vormsel. We vieren niet alleen voor onszelf. Zoals Abraham bidden we voor de wereld. We proberen al die mensen te vertegenwoordigen die om wat voor een reden ook niet aan bidden en vieren toekomen. We hopen dat mensen in wat wij doen in onze vieringen en in onze activiteiten in de wereld iets herkennen van wat God voor ons wil zijn: een bevrijder.

20

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

Zorgzaam leiderschap Het tweede terrein waar wij dienaren zijn is heel de maatschappij, de wereld, ons huis. De vieringen kunnen ons daarnaar verwijzen. Onze zorg voor anderen, kinderen, bejaarden, onze inzet voor goed onderwijs, voor de geneeskunde, voor mensen zonder inkomen, voor armen, voor asielzoekers, enzovoorts. Vooral op dit terrein is en was Jacques Gaillot actief. Je kunt immers niet alles. Maar als we liturgie vieren zonder ons bewust te zijn van de nood van zoveel mensen, vluchtelingen en vervolgden, is ons bidden louter een lege stroom van woorden en daden.

Ons liturgisch vieren en persoonlijk bidden hoeven niet rondgebazuind te worden. Doe het ‘gewoon’: een kind opvangen, een mens te hulp schieten, werken aan een betere wereld, dat zijn diensten. Een kerk die niet dient, dient inderdaad nergens toe. Het is opvallend dat de jonge kerk voor zichzelf, haar leden en ambten, nooit woorden gebruikte die verbonden waren met heerschappij, macht, onderdrukking.

Er was nauwelijks iets van een geloofsbelijdenis die mensen in een soort harnas dwingt. De belijdenis ‘Jezus is de heer’ - een ‘oneliner’- was voor ieder voldoende om op zijn of haar wijze christen te zijn.

Het eerste waaraan veel mensen denken wanneer ze het woord ‘kerk’ horen, is rijkdom, pralen, misbruik, behoudzucht. Kunnen we een ‘oneliner’ vinden die voortkomt uit de Geest van Jezus?

geloven

Neem nu een jaarabonnement onderweg op Geloven Onderweg voor slechts € 15,– onderweg 1 of ontvang een gratis 2 cd* of boek** dominicaan

s tijdschrift

pprijs €� 7,50

voor bezinn

geloven

losse verkoo

ing, bezieling

en beweging

voorjaar 2014 | jaargang 132

dominicaan

losse verkoo

s tijdschrift

pprijs €� 7,50

voor bezinn

ing, bezieling

en beweging

zomer 2014 | jaargang 132

Julika Marijn

Miek Pot

**Catechismus van de compassie Over twaalf kernwaarden uit het Christendom Christiane Berkvens-Stevelinck en Ad Alblas (winkelwaarde 19,50)

*Dubbel cd Jaargetijden 25 schriftliederen voor het liturgisch jaar Henk Jongerius en Jan Raas (winkelwaarde 22,50)

Etty Hillesum

Gitta Nieuwenb urg

Nieuw leven, het vrouwelijkwaar en het manne e elkaar versterklijke en Mieke Ankersmid

Je bent van harte welko

m!

Holkje van der

Svetlana van Wiel

ink

Anne Stael

Veer

❍ Ja, ik neem een abonnement op Geloven Onderweg en betaal het eerste jaar slechts € 15,– ❍ Ja, ik neem een abonnement op Geloven Onderweg voor € 25,– en ontvang de cd Jaargetijden ❍ Ja, ik neem een abonnement op Geloven Onderweg voor € 25,– en ontvang het boek Catechismus van de compassie mijn gegevens zijn:

naam voorletters

m/v*

straat + huisnr. postcode woonplaats telefoonnummer geboortedatum emailadres * doorhalen wat niet van toepassing is

❍ J a, ik geef iemand een abonnement op Geloven Onderweg en betaal daarvoor slechts € 15,–** ❍ Ja, ik geef iemand een abonnement op Geloven Onderweg voor € 25,– en ontvang zelf de cd Jaargetijden** ❍ Ja, ik geef iemand een abonnement op Geloven Onderweg voor € 25,– en ontvang zelf het boek Catechismus van de compassie** ** Het abonnement stopt automatisch.

het abonnement is bestemd voor: naam voorletters

m/v*

straat + huisnr. postcode woonplaats telefoonnummer geboortedatum emailadres betaling: Ik machtig Stichting Dominicanenklooster Huissen om eenmalig het abonnementsgeld af te schrijven van mijn rekening: iban rekeningnummer

(volledig invullen) Incassant ID: NL19ZZZ999999991662

handtekening Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar: geloven onderweg, stichting dominicanenklooster huissen,

antwoordnummer 2900, 6800 vk huissen

Voorwaarden Deze aanbieding is geldig zolang de voorraad strekt. Prijswijzigingen voorbehouden. Het abonnement geldt minimaal voor een jaar en kan tot uiterlijk een maand voor het eind van deze periode worden opgezegd. Na de actieperiode wordt het abonnement automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd welke op ieder moment opzegbaar is met een opzegtermijn van drie maanden. U kunt gebruik maken van deze aanbieding indien u de afgelopen 6 maanden geen abonnement op Geloven Onderweg heeft gehad. Het cadeau-abonnement stopt automatisch na een jaar.

mijmeringen

ik steek een kaarsje op... voor mensen die vervolgd worden om hun geloof, voor wie onderdrukt worden om hun ras of seksuele geaardheid, voor wie opgesloten worden en gemarteld omwille van hun overtuiging dat zij niet ten onder gaan in het duister

andries govaart, liturgist en liedschrijver

22

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

uit dankbaarheid voor het feit dat mijn kinderen een goed stel hersenen hebben gekregen en daar ook wat mee doen; mijn kinderen en kleinkind gezond zijn; ik over een goede gezondheid beschikt; mijn man heel positief is.

Kortom: Ik steek een kaarsje op om iedereen eenzelfde gelukkig leven te gunnen. maria meijer-rondeel Ik ben Parochiële Voorganger Weekendliturgie en Parochiële Voorganger Uitvaartliturgie; daarnaast zit ik in de Pastoraatsgroep van de locatie Veenendaal van de Zalige Titus Brandsmaparochie, met profiel Catechese voor allen die zoeken naar geluk in hun leven, dat zij Jezus als bron van geluk mogen ontdekken en leren kennen op hun levensweg. jurgen jansen, pastoor van de Gabrielparochie voor Nora. Zij is de kleindochter van een vriendin en heeft op 5-jarige leeftijd leukemie!

Haar moeder verwacht deze dagen een baby en Nora ligt aan de chemo. Beiden verblijven in het Radboudziekenhuis en mijn vriendin pendelt tussen dochter en kleindochter in het ziekenhuis. Alle emoties lopen door elkaar! toos volmuller, cantorijlid Catharinakerk Doetinchem voor een vriend die ernstig ziek is en niet meer lang leeft; voor mensen in Oekraïne die lijden onder het oorlogsgeweld, voor mensen in de Gazastrook en Irak die noodzakelijk vluchten door het geweld door ISIS lucré schoorlemmer, fondsenwerving Dominicanenklooster Huissen voor wat ik niet meer kan zeggen. Woorden schieten vaak tekort en als ik bid voelt het vaak alsof de woorden niet helemaal tot in de diepte rijken. Tegelijkertijd heb ik ook het idee dat door mijn woorden ook God zelf een beetje beperkt wordt. Terwijl zijn creativiteit toch groter is dan mijn woorden kunnen vragen. Dus steek ik een kaarsje op. ekkehard muth, pastor van het Augustijns Centrum de Boskapel in Nijmegen. voor alle medewerkers en vrijwilligers van Pleyade die iedere dag weer klaar staan voor onze cliënten marion van loo, consulent vrijwilligerswerk Pleyade

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

23

bezinning

door: theo menting, lekendominicaan en medewerker dominicanenklooster huissen

Wees stil mijn ziel De Middagmeditatie in het Dominicanenklooster Huissen

E

lke dag roept de klok van het Dominicanenklooster op tot gebed. Om acht uur ’s morgens komen de broeders bijeen om de dag te begroeten met de Lauden, het morgengebed. Om half zeven ’s avonds, wanneer het daglicht overgaat in de avond, worden de Vespers gezongen. En meerdere keren in de week klinkt om even over twaalf uur ’s middags, het kleine klokje.

Dat betekent dat de Middagmeditatie begint. Een kort moment van stilte en bezinning waar veel gasten en bezoekers in ons klooster gebruik van maken.

De middagmeditatie is enkele jaren geleden ontstaan. Er was niet alleen behoefte om naast de dagelijkse gebedstijden in de ochtend en de avond, ook een moment midden op de dag te hebben, maar ook om de ‘dagbezoekers’ gelegenheid te geven om hun programma te onderbreken voor een korte meditatie.

Vaak komen deze bezoekers pas ná de Lauden binnen en vertrekken zij weer vóór de Vespers. Maar het zijn niet alleen de dagbezoekers, die de Middagmeditatie bezoeken; juist veel groepen die meerdere dagen in huis zijn, komen graag naar deze korte dienst.

De bedoeling was en is om een laagdrempelige viering aan te bieden, waarin zoveel mogelijk mensen met diverse (levensbeschouwelijke) ach-

24

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

tergronden zich thuis kunnen en mogen voelen.

De Middagmeditatie kent drie belangrijke onderdelen: de stilte, de meditatie over een tekst en het ontsteken van een lichtje.

Wanneer de klok geluid is, is het stil en wachten we tot tien over twaalf. Dan klinkt de klankschaal ten teken dat we beginnen. Er wordt een kaars ontstoken, terwijl een korte ‘spreuk’ klinkt: ‘Wees hier aanwezig, licht in ons midden. Kom ons bevrijden!’

Daarna zingen we over het licht: Die ons voor het licht gemaakt hebt, dat wij leven.

Spreek Licht wees hier aanwezig in uw naam: ik-zal-er-zijn.

(Huub Oosterhuis)

Opnieuw is het stil. Dan klinkt de ‘tekst van de dag’. Dat zijn hele gevarieerde teksten, verzameld uit diverse boeken, een gedicht, een column, een mijmering. Niet te lang, maar voldoende stof tot nadenken. Degene die de Middagmeditatie voorbereidt, zoekt de tekst uit. Bijzonder is dat er vaak teksten klinken uit diverse religieuze achtergronden.

Hierna is het weer stil. Nu wat langer.

Een ieder krijgt de ruimte om gewoon stil te zijn of om over de tekst nog wat te mijmeren.

Het laatste onderdeel van deze korte dienst is de uitnodiging om een lichtje te ontsteken. In het midden van de ruimte staan kleine waxinelichtjes. Het lichtje wordt ontstoken aan de grote kaars en iedereen die wil kan dit doen.

Daarbij wordt een naam gezegd, een wens uitgesproken of zelfs een kort gebed. Hardop of in stilte. De ervaring leert dat velen hiervan gebruik maken.

Een ontroerend moment dat misschien wel het belangrijkste onderdeel van de Middagmeditatie is geworden.

We sluiten af met een gezongen zegenwens, waarna ieder de kapel weer verlaat en (meestal) aan tafel gaat om de middagmaaltijd te gebruiken.

Ga tot de einden der aarde tot het uiterste daar zal liefde zijn. Ga! (Herman Verbeek)

De getijdenvieringen zijn uitnodigingen om te onderbreken waar je mee bezig bent en ruimte te maken voor stilte en bezinning.

Het gebeurt nogal eens dat de groepen zelf hun eigen bijdrage leveren aan de Middagmeditatie. Zij lezen een tekst die door een van de deelnemers is uitgekozen, ze bidden een gebed dat ze gemaakt hebben, of zingen zelfs een lied dat ze ingestudeerd hebben. De participatie is groot en we zien steeds vaker dat de Middagmeditatie onderdeel is geworden van hun programma.

Want dat is eigen aan het ritme in een klooster. De gebedsmomenten en de maaltijden zijn op vaste tijden en zijn zo geordend dat ze je uitnodigen om je te laten onderbreken met datgene waar je op dat moment mee bezig bent. Al je werk laten liggen en tijd en ruimte maken voor iets anders. Voor de stilte, voor een kort moment van bezinning.

Veel kloosters kennen, naast de Lauden en de Vespers, de zogenaamde ‘kleine uren’ (de terts, de sext en de noon). Zo worden op diverse momenten van de dag de uren ‘geheiligd’, wordt het dagelijkse leven van werk en studie onderbroken. Zo is het eeuwenlang gegaan en zal het ook in de toekomst gaan.

De Middagmeditatie is zo een belangrijk onderdeel geworden in het dagelijks leven in het Dominicanenklooster en zeker voor de gasten van ons huis.

Een nieuwe invulling van een oude en rijke traditie. bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

25

essay

door: ton roumen, theoloog, schrijver en begeleider van retraites

I

Retraite als een weg naar jezelf

n een retraite keren mensen zich voor langere of kortere tijd af van de buitenwereld, met als doel te verstillen. De wens om de dagelijkse drukte te compenseren is een veelgehoorde reden om in retraite te gaan. De worsteling met belangrijke levensvragen – hoe wil ik verder in mijn leven of hoe kan ik gelukkig worden? – is een ander, veelgehoord motief. Als er vragen zijn waar we mee worstelen of als het onrustig is ons leven, kunnen rust en stilte helderheid bieden en ontstaat er ruimte voor nieuwe antwoorden. Zo kunnen deelnemers zichzelf terugvinden in de retraite of minstens een weg ontdekken naar wie ze zijn.

Retraite en het vakantiegevoel Voor de vierde keer op een rij gaf ik afgelopen zomer de vijfdaagse retraite ‘Zomertijd, ademtijd’ in het Dominicanenklooster van Huissen. Het idee voor deze zomerretraite is vijf jaar geleden bij mij ontstaan tijdens een zomervakantie in de bergen van Oostenrijk.

Bij een dalstation van een kabelbaan stond een groot bord. De afbeelding toonde twee vrouwen die op een alpenwei zaten en tijdens hun vakantie van het schitterende uitzicht op de bergen genoten. De begeleidende tekst bij dat beeld luidde: Zeit zum atmen – tijd om te ademen. Dit beeld bracht een belangrijk levensgevoel tot uitdrukking en het beeld leverde ook allerlei associaties op die kunnen worden toegepast op retraitepraktijken. Een zo’n associatie is dat een vakantie verplichtingen

26

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

en deadlines opheft. Er hoeft even niets en er staat geen druk op de ketel, bijvoorbeeld omdat anderen een beroep op je doen. In een vakantieperiode mag je er zomaar zijn. Vakantie is ook een periode waarin je afstand kunt nemen van de dagelijkse beslommeringen en waarin ruimte wordt gecreëerd. Ook dat is een associatie.

Vanuit die afstand kan het leven worden beschouwd. Afstand nemen helpt ook om het rustiger te laten worden. De afbeelding met de vrouwen die uitzicht hebben op de bergen laat ook weer zien dat het blikveld kan worden verruimd.

Dat is letterlijk zo, omdat een verblijf in de bergen doorgaans prachtige vergezichten oplevert en schilderachtige panorama’s biedt. Maar het is ook figuurlijk aan de orde, alsof vergezich-

ten helpen perspectief en breedte in het leven aan te brengen. Dit alles kan worden ervaren omdat het levenstempo in een vakantieperiode lager ligt. Er is meer tijd om te verwijlen en te beschouwen. In die rust kan de vraag worden gesteld wat écht belangrijk is en waar je op geconcentreerd wilt blijven.

Een laatste associatie heeft te maken met het gevoel van innerlijke vrijheid. Ons woord vakantie is afgeleid van het Latijnse woord vacare. Dit wil zeggen dat er ruimte in jezelf ontstaat. Innerlijke vrijheid wil zeggen dat je – ondanks je beperkingen en conditioneringen –toch kunt beschikken over een eigen ruimte. In deze ‘heilige’ ruimte ben je ontvankelijk en beschikbaar voor wat het leven van je vraagt. Daarmee is er een religieuze duiding. We spreken dan van vacare Deo: je bent vanbinnen vrij en er komt ruimte voor God. Wat wil zich in jou meedelen?

Het programma van de zomerretraite bestond uit een aantal meditaties. Deze retraite bood de deelnemers ruime gelegenheid kennis te maken met uiteenlopende meditatievormen zoals loopmeditatie, tekstmeditatie, meditatief dansen en meditaties om de aandacht beter te leren richten. Toen ik de retraite vier jaar geleden voor de eerste keer gaf, was deze ook echt bedoeld als een kennismaking met verschillende meditatievormen. Gaandeweg heeft ze zich verder ontwikkeld; deze retraite wil niet alleen maar een willekeurig sa-

mengestelde mix van oefeningen zijn, er is minstens ook altijd ruimte voor reflectie naar aanleiding van een meditatie.

Deelnemers hopen zichzelf terug te vinden in de retraite.

In tegenstelling tot ‘snelle vragen’ wordt in de retraite gebruik gemaakt van ‘trage vragen’. Op snelle vragen weten we meteen een antwoord en dat is meestal eenduidig. ‘Hoeveel is twee maal twee?’ en ‘Hoe heet de hoofdstad van Limburg?’ zijn voorbeelden van snelle vragen. Trage vragen daarentegen zijn belangrijke levensvragen en behoeven meer aandacht, rust en reflectie. Waarop wil ik in mijn leven geconcentreerd blijven? Hoe kan ik gelukkig worden? Hoe kan ik mezelf en de ander vergeven? Hoe kan ik negativiteit en onzuiverheid loslaten? Antwoorden op dit soort vragen zijn niet bedoeld om op te zoeken op internet of in een encyclopedie. Trage vragen vereisen reflectie, liefst in een rustige omgeving en een verstilde sfeer. In een sfeer van rust en verstilling kunnen dan heldere antwoorden komen. bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

27

De retraite is meer dan een kennismaking met meditaties en ook weer meer dan reflecties rond meditaties.

Ze is vooral ook opgebouwd rond een hoofdvraag: ‘Wat wil zich in jou meedelen?’ Er is altijd wel een zaadje in de ziel dat om aandacht vraagt en tot wasdom en expressie wil komen. Dit zaadje vraagt om een zorgvuldige en aandachtige behandeling en komt expliciet aan de orde tijdens de slaapmeditatie (yoga nidra) en de latifa-meditatie, die in de tweede helft van de retraite op het programma staan.

Oogst Wat brengt de deelnemers naar deze retraite? Sommigen lopen vast in hun arbeidzame leven of hun privéleven. In hun werk stuiten ze op veel weerstand en onbegrip. Ze komen naar de retraite voor reflectie: ze willen hun huidige onrustige levensgevoel op een rijtje zetten en kijken hoe ze verder kun-

“Ik ben gewend vraagstukken in mijn hoofd op te lossen. Maar door de retraite ben ik dichter bij mijn gevoel gekomen.” nen, welke stappen ze kunnen zetten.

Anderen willen vooral afstand nemen van hun drukke werk en soms ook hun gezin. Ze hopen te kunnen verstillen, rust te vinden in de meditaties en zich te laten dragen door het ritme van het klooster. Weer anderen hopen nieuwe balans te vinden en meer rustmomenten in te lassen. En nog weer anderen hopen hun leven te kunnen verdiepen en nieuwe inspiratie te vinden.

Wat heeft de retraite voor de deelnemers opgeleverd? Allen hebben de

28

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

rust, het ritmische monastieke leven en de meditaties als weldadig ervaren.

Sommigen hebben bovendien ervaren dat stilte en verstilling helend is. Anderen voelden zich compleet onthaast.

Iemand vond de retraite weldadig en nam zich voor niet meer zo lang door te werken en iedere dag telkens een half uur eerder – niet om half zeven maar om zes uur – te stoppen, en dat vooral te doen met een glimlach. Drie dagen na afloop van de retraite laat ze me weten dat ze haar woorden in daden had omgezet: “Ik ben al een paar dagen om zes uur naar huis gegaan van mijn werk, echt iets waar ik trots op ben.” Een andere deelneemster heeft de retraite als indrukwekkend ervaren en zegt hierover: “Deze vijfdaagse retraite was een overweldigende ervaring. Ik ben gewend vraagstukken in mijn hoofd op te lossen. Maar nu ben ik dichter bij mijn gevoel. Als je gaat voelen, zijn de problemen kleiner, overzichtelijker en oplosbaar. Deze vijf dagen zal ik nooit van mijn leven meer vergeten. Dat weet ik nu al.”

Aankomende retraites van Ton Roumen in het Dominicanenklooster Huissen: Op 8 november 2014 geeft hij de retraitedag ‘Meer rust in je hoofd en je hart’. Van 23 tot 25 januari 2015 verzorgt hij de weekendretraite ‘Groeien naar het licht’ en op 21 maart de retraitedag ‘In contact met je bron’.

essay door: richard van viersen, manager sns bank

‘ Komt een vreemde in het klooster’

V

rijdagmiddag. Drie uur precies is het, als ik de parkeerplaats oprijd van het klooster in Egmond-Binnen. Verderop zie ik een jongen met een rugzak wandelen. Ik denk bij mezelf: dat zal vast een mededeelnemer zijn aan het kloosterweekend ‘Komt een vreemde in het klooster’. Ik rijd het parkeerterrein verder op en zet mijn auto weg, ik pak mijn weekendtas uit de kofferbak en loop vervolgens in de richting van de jongen. Als ik vlak bij hem ben zwaai ik ten teken van begroeting. En inderdaad, zo blijkt al snel als we in gesprek zijn geraakt, komt hij net als ik voor het kloosterweekend. Samen lopen we daarop naar de grote, maar nog gesloten toegangsdeur van de Sint-Adelbertabdij in Egmond-Binnen.

Reactie op een oproep Het is allemaal heel snel gegaan. Ongeveer twee en een halve week ervoor zie ik via Social Media een oproep van nieuwwij.nl en klooster Huissen voorbij komen, gericht aan elke geïnteresseerde, om zich aan te melden voor een weekend in het klooster. De oproep luidde letterlijk: ‘Wie durft voor een paar dagen het klooster in?’ Impulsief, maar volledig overtuigd heb ik daarop gereageerd met een kort en krachtig: IK! En tot mijn vreugde kwam er een reactie van bureau Intermonde. Maar helaas was de vreugde van korte duur; de beschikbare plaatsen waren reeds vergeven. Ik kwam wel op de reservelijst, voor het geval er iemand mocht afvallen.

De reden om mezelf aan te melden voor het weekend komt voort uit interesse. Ik ben niet gelovig opgevoed en hang ook niet actief een geloofsstroming aan. Maar naast mijn werk als manager in de financiële dienstverlening, waar ik resultaatverantwoordelijk ben voor vijf marktgebieden, studeer ik in mijn vrije tijd religiestudies aan de Hogeschool voor Geesteswetenschappen in Utrecht. Ik heb dus wel in ruime mate interesse voor religie, wereldbeschouwing en spiritualiteit. Het is de bedoeling dat mijn deeltijdstudie me verder gaat helpen om voor mezelf tot een passend godsbeeld te komen. bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

29

Eerste indrukken Dus tot mijn grote geluk kreeg ik na een aantal dagen toch nog het bericht dat ik kon deelnemen aan het weekend, omdat er een plaatsje beschikbaar was gekomen. Zo komt het dat ik die bewuste vrijdagmiddag 22 augustus samen met de andere deelnemer, Johan, de abdij binnenloop. We worden hartelijk ontvangen en in afwachting van de andere deelnemers krijgen we alvast onze cel (kloosterjargon voor kamer) toegewezen. De eerste indrukken die ik opdoe als ik het kloosterterrein opkom en die ik opdoe als ik voor het eerst door de donkere gangen van het klooster richting mijn cel ga zijn überhaupt mijn eerste ervaringen met een klooster.

Het kloosterleven kent vele parallellen met het wereldlijke leven; alleen de terminologie verschilt: getijdenritme of agendabeheer; dagorde of structuur.

Zo ook als ik mijn cel binnenga. Ik tref een vrijwel lege kamer aan, met alleen een kast, een bureau en een bed. Aan de muur hangt aan de ene kant een beeldje van een gekruisigde Jezus en aan een andere muur een icoon. De kamer oogt rustig en overzichtelijk. Het valt mij direct op dat de kamer schoon en fris is.

De grijzige vloer en witte muren geven het geheel een tijdloze indruk.

Kennismaking De vrijdag van aankomst staat voor een groot deel in het teken van kennismaking met de groep. Na de avondmaaltijd, die uit brood bestaat, meldt vader abt zich bij de groep. Hij zal ons rondleiden in ‘zijn’ klooster. Al snel na

30

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

de start van de rondleiding blijkt vader abt over een behoorlijke dosis humor te beschikken, wat maakt dat ik me snel op mijn gemak voel. Als ik ‘s avonds om 22:00 uur weer in mijn cel terug ben, lees ik nog een stukje uit het werk van Dostojevski. Dan doe ik het licht uit.

Het kloosterweekend is reeds volop begonnen.

Opgedane ervaringen Wat ik in dit weekend leer is veel meer dan ik bij aanvang had kunnen bedenken. Maar het is met name de manier van leven van de monniken die me inzicht en inspiratie hebben gegeven.

Gedurende het weekend en het volgen van de dagorde van de broeders ervaar ik hoe prettig het is om een regelmatig dagritme te hebben. En hoe prettig het is om regelmatig in stilte te zijn en in stilte met elkaar te eten.

Zelf mediteer ik dagelijks. Dit doe ik om momenten van rust te creëren in een hectisch bestaan en om mijn verbinding met het ‘transcendente’ te maken. Uit het mediteren haal ik veel voldoening en het geeft me inmiddels een dieper inzicht in mijn bestaan.

Het mediteren helpt me ook om mijn gedachten te ordenen en de juiste prioriteiten te stellen. Wat ik nu heb ervaren bij de Benedictijnen van Egmond-Binnen is een manier van leven waar ik me goed in zou kunnen vinden. En misschien is het daarom ook wel dat ik in het leven van de broeders gelijkenissen zie met mijn eigen leven. Het kloosterleven betekent: op vaste tijden in de kerk zijn en de Psalmen zingen, werken (in het klooster), studeren, lezen, contemplatie en het steeds weer herhalen van deze handelingen. Het lijkt op mijn bestaan.

Alleen gebruik ik andere woorden.

Mijn dagritme wordt bepaald door mijn agenda en bestaat uit afspraken en vergaderingen. En ik gebruik niet het woord: dagorde, maar het woord: structuur.

Ik mediteer, lees en studeer op vaste tijden en momenten in de week, want intuïtief weet ik dat een vaste structuur helpt om zaken gedaan te krijgen en af te ronden. Het ‘gewone’ bestaan is kennelijk toch ook weer niet zó afwijkend van het kloosterleven.

Broedergesprekken Ook hebben we een gesprek met twee van de broeders. We spreken over zaken zoals: roeping, de abdij, sociale omgang met de medebroeders en het leven in gebed. Dit is voor mij genieten. Het gesprek is het ene moment filosofisch en het andere moment weer heel concreet. Wat betekent het om een leven lang in een kloostergemeenschap door te brengen? De broeders hebben het over het schuren aan de medebroeders om zichzelf te kunnen vormen. Het is de dynamiek, de interactie, van alle facetten van het kloosterleven en de rol van zowel de individuele broeder als ook de gehele broedergemeenschap die bijdraagt aan de vorming van de individuele karakters. Voor mij een prachtig voorbeeld van het bekende ‘Ken Uzelve’ wat ook boven de tempel van Apollo prijkte en wat voor Socrates zo belangrijk was.

Ik hoop mezelf een dienstbare toewijding eigen te maken en zo een bron van inspiratie voor anderen te worden, als een baken van rust in onze jachtige wereld.

Sint Adelbertabdij Egmond

Volledige toewijding Wat me verder raakte is de volledige overgave en de toewijding van de broeders. Voor mij werd dit heel concreet zichtbaar in de persoon van Broeder Cor. Broeder Cor is de oudste broeder uit de gemeenschap en je ziet aan hem, aan zijn houding en aan zijn lijf dat er inmiddels breekbaar uit ziet, dat hij op hoge leeftijd is. Toen ik hem ’s ochtends om zeven uur in de kerk Psalmen zag zingen, vond ik dat dan ook ontroerend.

Ik realiseerde me op dat moment ten volste dat hij zijn hele leven in dienst van God heeft gesteld. En ondanks zijn hoge leeftijd zingt hij nog steeds alle dagen van de week Gods lof. Die toewijding, die hoop ik mezelf ook eigen te kunnen maken. En wellicht dat ik voor mijn omgeving dan ook weer een bron van inspiratie kan zijn, in onze snelle en dynamische samenleving waar het soms net lijkt of alleen de waan van de dag nog regeert. Toewijding als levenskunst. Bedankt broeders!

Volgend weekend Er komt een vreemde in het klooster: Vrijdag 21 november tot zaterdag 22 november, onder leiding van Martina Heinrichs en Greco Idema. Aanmelding via g.idema@intermonde.nl.

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

31

essay

door: jan kortie, stembevrijder

Zingen als antwoord Jan Kortie is stembevrijder. Hij introduceerde het begrip ‘stembevrijding’ in Nederland. Twee maal per jaar komt hij naar Huissen om een middag te leiden die de naam meekreeg: Jij Bent Muziek. Die workshop wordt gevolgd door een mantra-avond ‘Het Lied van de Ziel. Zijn boek ‘Jouw ziel wil zingen’ is inmiddels toe aan de vijfde druk. Recent verscheen van zijn hand ‘Het Lied van Het’, een boek met cd over mantrazingen, mystiek, verwondering en vreugde. Dit artikel is een bewerking van een van de hoofdstukken uit het boek.

The most beautiful emotion we can experience is the mystical, it is the source of all true art and science.

Albert Einstein

Wat is jouw associatie met het woord ‘mystiek’? Ik heb lang gedacht dat mystiek gaat over iets wat ver weg is en moeilijk. Maar dat is niet zo. Het is dichtbij en moeilijk. En ik zeg nou wel ‘moeilijk’, maar eigenlijk is dat ook niet waar. Onbegrijpelijk is een beter woord. Of: geheimvol. Mystiek gaat nou eenmaal over dat wat niet begrepen kan worden. Het on-gekende.

Het onbegrijpelijke bevragen Einstein kon de dingen mooi verwoorden. Een wetenschapper die pleit voor het ervaren van het mystieke vind ik

32

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

sowieso al intrigerend. Wetenschap wil nou juist weten en begrijpen. En dan zegt Einstein (die zichzelf ooit kenschetste als een ‘diep godsdienstig ongelovige’): zoek de bron in het onbegrijpelijke, daar vind je het ware. Ik hoorde iemand ooit een beeld over kennis schetsen dat mij sindsdien is bijgebleven. Je kunt kennis zien als een bol. Alles wat je weet zit in die bol, alles wat je niet weet bevindt zich daarbuiten. Op het grensvlak leven dan je vragen, want je kunt alleen vragen hebben vanuit wat je wél weet. Als je meer kennis vergaart, dan groeit de bol.

En zie wat er gebeurt: de inhoud wordt groter, maar daarmee groeit ook het oppervlak. Dus: meer vragen! Dit proces is eindeloos. Wetenschap zal altijd trachten om te komen tot meer antwoorden.

En uiteindelijk leidt dat tot meer vragen. Iedere keer als een ‘waarom’ in een

‘daarom’ is veranderd, komen er nieuwe ‘waaroms’.

Eigenlijk gaat dat allemaal om het wonder dat het leven is. We leven in een wonder! We proberen daar iets van te begrijpen. Dat lukt ook af en toe. Eigenlijk is dat ook al weer een wonder. Dat wij dat kunnen! Maar wie te geobsedeerd raakt door de antwoorden, verliest de schoonheid van het onbevattelijke uit het oog. Daar komen de mystici ons te hulp. “Om alles te weten moet ik niets weten,” zei Johannes van het Kruis, bijna vijfhonderd jaar geleden. Hoe kleiner de bol, des te minder vragen. Geen bol, geen vragen. Ook geen antwoorden. Alleen maar ruimte. En zo’n honderd jaar later schreef de Duitse mystieke dichter Angelus Silesius: De roos kent geen waarom, zij bloeit.

Zo’n zinnetje maakt mij enorm blij.

Daarom krijgt dit zinnetje ook een eigen alinea. In de hoop dat je er niet te snel overheen leest, dat het niet verloren gaat tussen alle andere woorden.

Lees het nog maar eens en haal een keer adem. Silesius ziet hier af van het verklaren van het onbegrijpelijke. Maar hij brengt het mysterie wel heel nabij.

Want die roos, die kan ik zien, aanraken en ruiken. En die kan me vervullen met dankbaarheid.

Wat geldt voor de roos geldt natuurlijk voor de hele natuur. ‘De zon kent geen waarom, zij schijnt.’ ‘De rivier kent geen waarom, zij stroomt.’ ‘De nachtegaal kent geen waarom, hij zingt.’ En van de zang van de nachtegaal is het een kleine stap naar de zang van de mens. ‘De mens kent wel een waarom, hij zingt veel te vaak niet.’ Het waarom van de mens

wordt namelijk heel snel een waaromniet. ‘Ik kan niet zingen, ik kan geen wijs houden, ik heb geen ritmegevoel.’

Ohm is het meest mystieke woord dat ik ken. Eén, op zichzelf betekenisloze, lettergreep. Sinds een jaar of vijftien leid ik mantra-avonden (genaamd: Het Lied van de Ziel) en al die jaren bestaat het eerste lied dat we zingen uit alleen dit woord. Eén woord, één toon, zacht gezongen (oooooooohhhhh), deels geneuried (mmmmmmm). Makkelijk, laag of midden in de stem. Aarzelend, tastend in het begin. Maar er bestaat geen stem die dit niet kan. We nemen veel tijd tussendoor om in te ademen, we hebben geen haast. En meteen kun je voelen: meer hoeft niet. Meer woorden, meer tonen, meer volume.

Het mag wel, het kan ook heerlijk zijn.

Maar het hoeft niet. Dit is al genoeg. En in dat ‘dit-is-genoeg’ kunnen we elkaar

Telkens als er op een vraag een antwoord is gekomen, verschijnen er nieuwe vragen. bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

33

vinden. Wat een wonder is dat toch iedere keer weer! Waar twee (of meer) stemmen bijeenkomen, ontstaat in het midden eigenlijk een derde element: de samenklank, die zich onttrekt aan de controle van beide.

Onbevattelijk mysterie Het mystieke, zegt Einstein in het citaat aan het begin van dit artikel, is de bron van alle ware kunst. Daar voeg ik graag aan toe: die kunst hoeven we niet aan kunstenaars over te laten. Het is wel fijn dat ze er zijn en ons voortdurend inspireren, maar laten we allemaal ons eigen leven bezingen, want dat kunnen anderen niet voor ons doen. Inayat Khan beschrijft mystiek als ‘de wet van de trillingen’. Trilling kunnen we niet vastpakken, maar wel ervaren. En dat is ook precies waar het mystieke in zijn onbegrijpelijkheid heel dichtbij kan komen: ik kan het wonder, de schoonheid (en de pijn!) van het leven ervaren én ik kan het met mijn eigen stem benaderen, bezingen, verklanken. Om te beginnen in deze eenvoudige en misschien wel allesomvattende klank: Ohm. De ervaring van Ohm zingen zit in klank én in beleving dicht bij ‘I am’. Ik ben. Met in dit geval de nadruk op het tweede woord. Ik bén die ik bén. Onbevattelijk mysterie. De wetenschap heeft al veel verklaard. Maar het waarom van ons bestaan zullen we nooit verklaren, omdat we nooit van buitenaf naar ons eigen bestaan kunnen kijken. We kunnen het enkel van binnenuit beleven. Ik ben. Ik snap het niet, maar ik weet wel dat het waar is. En daar komt nog bij: het leven is een cadeau. Het is ons gegeven, we hebben er niets voor gedaan.

Je zou kunnen zeggen: we staan aan het begin van ons leven meteen in het krijt.

34

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

Is dat waarom zoveel mensen gebukt gaan onder een diep gevoel van schuld? “‘Wat was er voordat er iets was?’ is een vraag die we niet kunnen beantwoorden, maar die we ook niet naast ons neer kunnen leggen,” stelt de filosoof Coen Simon vast. Diens werk lees ik graag, omdat hij grote vragen graag benadert aan de hand van alledaagse voorvallen. Hij concludeert vervolgens dat ons dat onvermijdelijk met een schuldgevoel opzadelt, overigens zonder dat hij daar heel tobberig van lijkt te worden. Ik deel zijn conclusie niet, ik zie een uitweg. Want je kunt ook zeggen: we kunnen van meet af aan dankbaar zijn. Dat is wellicht ook de enige remedie tegen schuldgevoel: oprechte en onverplichte dankbaarheid.

En er is nóg een klank die dichtbij Ohm komt: Amen. Interessant, nietwaar?

Ohm de oorsprong, de oerklank, het begin. Amen de eindklank, het laatste lied van al onze mantra-avonden, de punt. Amen: het zij zo. Of zelfs: het is waar. Eigenlijk is dit de korte samenvatting van onze mantra-avonden: Ohm – I am – Amen. Het is een mysterie – ik ben – het is waar.

Daar kun je nog van alles van zeggen - en dat doe ik trouwens graag; ik heb er zelfs net een boekje over geschreven - maar iedere keer gaat het hierover.

Over die onbevattelijke waarheid van het mystieke. Die we eindeloos kunnen bezingen. Wat een vreugde.

Meer informatie over Jan Kortie is te vinden op www.jankortie.nl. Daar is ook het boek-met-cd ‘Het Lied van Het’ te bestellen, net als eerdere boeken en cd’s. Op 13 november komt Jan Kortie weer naar het Dominicanenklooster in Huissen.

essay door: aalt bakker, trainer en coach, directeur stichting dominicanenklooster huissen

Een retraite over liefde

I

n augustus nam ik deel aan een zesdaagse retraite in Waldbröl (nabij Keulen) in het Europees Instituut voor Toegepast Boeddhisme (www.EIAB.eu), met Thich Nhat Hanh, een Vietnamese boeddhistische monnik van 88 jaar, schrijver van vele boeken en mensenrechtenactivist. Zes dagen met elkaar oefenen in leven in aandacht en elkaar helpen op het pad dat leidt naar begrip en liefde, naar vreugde en geluk. De retraite was voor mij indrukwekkend. De dagen na de retraite evenzeer. Een persoonlijk relaas.

Uit mijn comfortzone Ik moet flink uit mijn comfortzone. Een retraite in een boeddhistisch centrum, in Duitsland, met maar liefst 700 Nederlanders en 100 monniken en nonnen, grotendeels buiten in kou en regen en met dagelijkse corvee, liedjes zingen en dan tegelijkertijd een hert of een boom nadoen. Voor mij normaal gesproken allemaal redenen om af te haken en toeschouwer te worden. Het kost me moeite om te landen. De maaltijden zijn in stilte evenals de periode vanaf de avond tot na het ontbijt de volgende dag. Tijdens de start op de eerste dag blijkt Thay (zo wordt Thich Nhat Hanh genoemd; het betekent leraar in het Vietnamees) niet aanwezig omdat hij ziek en moe is.

Ook dat nog. Mijn God wat doe ik hier.

Ik lees in mijn bed in een boek van Thay over liefde. Dat is prachtig.

De volgende dag ga ik om 6 uur ’s morgens op weg naar de eerste meditatie.

In het weiland staan enkele hertjes naar me te kijken. Het ontroert me. Na een zitmeditatie en een loopmeditatie ontbijten we buiten in de miezerregen, alles in volle aandacht en stilte. Loslaten!

Daarna een prachtige lezing over ware liefde van Thay. Wow. Ik ben niet meer bezig met dingen buiten me, maar ik kan me openen en word diep geraakt door de woorden en de liefdevolle uitstraling van deze man en de hele gemeenschap. Ik kan er helemaal zijn.

Ware liefde Volgens het boeddhisme zijn er vier elementen die essentieel zijn in ware liefde.

Het eerste is maitri. Dat staat voor liefhebbende vriendelijkheid. Dat is de kunst om een geliefde persoon te helpen vreugde en geluk te ervaren. Als je de ander niet begrijpt, kun je hem of haar niet op de juiste manier liefhebben. Om de ander te kunnen begrijpen moet je eerst jezelf vrede en liefde kunnen brenbezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

35

Om de ander te kunnen begrijpen, moet je eerst jezelf vrede en liefde kunnen brengen. gen. Je liefde voor de ander, je vermogen een andere persoon lief te hebben, hangt af van je vermogen jezelf lief te hebben.

Liefhebben is aanwezig zijn en de ander je volle aandacht aanbieden.

Het tweede element is karuna, mededogen. Dat is de kunst, het vermogen om de pijn van de ander te verlichten.

Je moet leren diepgaand te kijken om inzicht te krijgen in de pijn van de ander. Daarvoor moet je eerst je eigen pijn begrijpen.

Het derde element van ware liefde is vreugde, mudita. Als liefde geen vreugde bevat, is er geen ware liefde. Het gaat om vreugde voor jezelf én voor de ander.

Het vierde element is upeksha, vrijheid.

In ware liefde ontvang je vrijheid. Wanneer je liefhebt, geef je de persoon die je liefhebt vrijheid.

Liefde is voor de boeddhisten bovenal aanwezig zijn. Hoe kun je liefhebben als je niet aanwezig bent. Aanwezig zijn is een kunst, de kunst van meditatie, omdat meditatie je ware aanwezigheid in het hier en nu brengt. Het meest kostbare geschenk dat je iemand kunt geven, is je echte aanwezigheid: ‘Lieverd, hier ben ik voor je’. Meditatie betekent vooral aanwezig zijn; bij jezelf, bij degenen die je liefhebt, bij het leven. Als je met concentratie in- en uitademt, zul je werkelijk in staat zijn aanwezig te zijn. Als je bewust begint te ademen, dan breng je je geest en je lichaam bij

Aanwezig zijn is een kunst, de kunst van meditatie, je bewust zijn wat er gaande is, van de kern der dingen.

36

geloven onderweg nr 3 • 2014 – bezinning bezieling beweging

elkaar. Door bewuste ademhaling kun je lichaam en geest in het hier en nu samenbrengen, in een zijnstoestand.

“Lieverd hier ben ik voor jou”. Heb je genoeg tijd om lief te hebben? Heb ik genoeg tijd om lief te hebben?

Volle aandacht Mediteren is volgens Thay het je bewust zijn van wat er gaande is, diepkijken naar de kern van de dingen. Iedere activiteit die je met aandacht doet, is meditatie; zitten, lopen en eten. Het principe is hetzelfde; wat je ook aan het doen bent, keer steeds terug naar je ademhaling, om zo in het hier en nu te kunnen thuiskomen bij jezelf, om zo in aandacht te kunnen leven. Zo zijn er nogal wat meditaties die je op een dag kunt doen zonder dat je op een meditatiekussentje zit, zoals eetmeditatie, zitmeditatie, loopmeditatie, glimlachen, buigen, enzovoort.

Ik merk gedurende de dagen steeds meer hoe ongelooflijk krachtig leven in volle aandacht is en hoe mooi en liefdevol deze week is en steeds meer wordt.

De lezingen van Thai en zijn visie op een interreligieuze spiritualiteit en ethiek raken mijn hart. Ik voel veel geluk en liefde, in mezelf, naar de andere deelnemers en ook naar mijn geliefden thuis.

Tegelijkertijd raakt Thay dingen aan die op mij van toepassing zijn en waar ik soms tegen aan loop. Ik probeer te kijken naar de kern van de dingen en merk dat ik mezelf veelal liefdevol kan aanvaarden. Het is jammer dat de retraite afgelopen is, maar ik vind het ook heerlijk om naar huis te gaan.

Weer thuis Na zes dagen is mijn thuiskomst heerlijk. Onze oudste zoon komt tegelijk

terug van zijn introductieweek in Nijmegen. Hij heeft enorm genoten van zijn nieuwe leefomgeving en van het studentenleven. We delen allebei in harmonie uitgebreid onze ervaringen. We eten met elkaar mindful en dat is een prachtige ervaring.

Mijn vrouw en onze kinderen merken dat er met mij veel is gebeurd. Zelf voel ik dat ook, maar besef het niet goed. Maar ik geniet en loop thuis met een glimlach rond en probeer steeds bewust te ademen. Tegelijk zoek ik ook naar wat deze retraite betekent voor me.

Thich Nhat Hanh

Na een paar dagen ontstaat er ‘ineens’ spanning tussen mijn vrouw en mij. Het feit dat ik de retraite zo fijn thuis kan delen, ontroert mijn vrouw en raakt bij haar ook een oude pijn uit onze relatie. Haar pijn raakt vervolgens weer aan mijn pijn. We kunnen enkele dagen maar geen goed contact krijgen.

Het lukt niet om goed in gesprek te komen en de afstand groeit. Het is ongelooflijk om zo kort na een retraite over liefde met je geliefde in zo’n situatie te belanden. Voor ons niet de eerste keer, want we zijn nogal verschillend, maar wel zo heftig dat ik het in mijn hele lijf voel. Nadat het een aantal keren niet is gelukt om in verbinding te komen, stelt mijn vrouw voor om samen de vier hiervoor beschreven elementen van ware liefde te lezen en te bespreken. Wat er dan gebeurt, is een wonder.

Het lukt ons om elkaars pijn te delen en te begrijpen en ons zo weer enorm te verbinden, dat we onze liefde weer volop voelen. We merken allebei dat

we iets essentieels hebben overwonnen in onze relatie, dat ons al langer parten speelde. Het is wonderlijk om na een fijne relatie van bijna 25 jaren zo elkaar te kunnen helpen op het pad dat leidt naar begrip en liefde, naar vreugde en geluk, door elkaars pijn beter te begrijpen. Het voelt als de hemel op aarde.

Dank je lieverd, ik hou van je en hier ben ik voor je. Dank je Thay.

Ik adem in en kom thuis op dit moment Ik adem uit en voel het wonder aan van dit moment Ik adem in en kijk diep binnenin Ik adem uit en omarm wat ik zie …

Voluit het leven proeven, hier en nu en zo de verbondenheid en liefde voelen die zich door niets begrenzen laat.

Voluit het leven proeven, hier en nu en zo de bron aanraken die leeft binnenin jou en jou en jou …! bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2014 geloven onderweg

37

Een paar dagen voor jezelf. Verstillen, tot rust komen en genieten in het klooster.

Ervaar de kracht van rust en het kloosterritme. Met maaltijden, vieringen en meditaties en mogelijkheid voor een gesprek. Geen vast programma en volop tijd voor eigen invulling, zoals lezen, wandelen of fietsen. Gun jezelf rust en ruimte! zondag 5 oktober 15.00 uur tot woensdag 8 oktober 2014 11.00 uur € 277,- (incl. 1pk, maaltijden en koffie en thee) 14215

In deze serie ontmoeten we tien spraakmakende mensen uit de bijbel. We denken o.a. aan Abraham, Rebekka, Jakob, Judit, Ester, Jesaja, Jeremia. We nodigen hen uit naar onze tijd en vragen: wat vind je ervan en wat zou je doen? dinsdagochtenden 14, 21, 28 oktober, 4,11,18, 25 november en 2, 9, december 2014 en 6 januari 2015 10.00 tot 12.15 uur Ernst Marijnissen, dominicaan en schrijver A € 135,- B € 185,- C € 225,14180 Retraite naar aanleiding van het boek ‘Verlangen als antwoord’ van Holkje van der Veer over haar verlangen naar echtheid, naar een zinvol bestaan. Thema’s als waarheid, contemplatie, leren, gebed en gemeenschapsleven. Holkje schuwt het niet om te putten uit haar bijzondere levenservaringen. vrijdag 24 oktober 19.30 uur tot zondag 26 oktober 2014 14.00 uur Holkje van der Veer, dominicanes en agogisch werker A € 159,- B € 199,- C € 249,- 14164 Op het programma staan nieuwe en oude liederen van Huub Oosterhuis op muziek van Antoine Oomen, Tom Löwenthal en Bernard Huijbers. De toelichting op de liederen wordt verzorgd door Kees Kok. Theo Menting zal de liederen instuderen en Henri Heuvelmans zal ons begeleiden op de vleugel. De dag eindigt met een liturgische vesperviering. zaterdag 25 oktober 2014 10.30 tot 16.00 uur € 25,- (incl. koffie/thee/lunch en programmaboek) 14097

muziek

Lieddag i.s.m. De Nieuwe Liefde Amsterdam

retraite

Retraite Verlangen als antwoord

studie

Leerhuis Spraakmakende personages uit de Bijbel

retraite

agenda voor onderweg

Individuele retraite Rust en ruimte in de herfst

Ode aan de doden i.s.m. de KRO

Een weekend stilte, rust en bezinning met speciale aandacht voor rouw en verlies in het weekend van Allerzielen. Het kloosterritme met de vieringen bepaalt de daginvulling. Er is tijd om stil te zijn en elkaar te ontmoeten. Er zijn korte inleidingen en meditaties. donderdag 30 oktober 13.30 uur tot zondag 2 november 2014 14.00 uur Holkje van der Veer, dominicanes en agogisch werker A € 195,- B € 245,- C € 295,14165

In het landschap van je leven kronkelen allerlei wegen en rivieren. We gaan op zoek naar de paden die naar ons verlangen leiden. Met creatieve werkvormen geef je vorm aan jouw beeld van verlangen. Laat je verrassen door wat je hart je ingeeft. Wellicht kom je een stukje dichter bij de vervulling van jouw verlangen. vrijdag 31 oktober 19.30 uur tot zondag 2 november 2014 14.00 uur Martina Heinrichs, theologe en Gitta Nieuwenburg, kunstenares A € 199,- B € 259,- C € 299,- 14199

creativiteit

Het landschap van je leven, de weg van het verlangen

retraite

Weekend Allerzielen

retraite

Een middag met woord en muziek over de dood, in de week van Allerzielen. Leo Fijen gaat in op 6 facetten van de dood, afgewisseld door prachtige muziek van Elske te Lindert. De middag wordt afgesloten met een korte viering en een warme maaltijd. In de avond een gedachtenisconcert met de Kloostercantorij onder leiding van Theo Menting. donderdag 30 oktober 2014 van 14.00 tot 20.30 uur € 42,50 - KRO leden krijgen korting (zie de site) 14206

‘Het boek der gebeurtenissen ligt altijd open in het midden.’ In dit weekeinde kom je op adem bij verlies en rouw in jouw leven. Met korte inleidingen, meditaties en oefeningen breng je jouw verlies in perspectief van jouw levensverhaal en dat van anderen. vrijdag 7 november 19.30 uur tot zondag 9 november 2014 15.30 uur Jakob van Wielink, verliesdeskundige en -begeleider en Denise van GeelenMerks, registerpsycholoog NIP Arbeid en Organisatie A € 199,- B € 289,- C € 339,14114

Een driedaagse in het dominicanenklooster om stil te staan bij je beleving van het ouder worden. Over een speelse en zinvolle omgang met deze wijze levensfase. zondag 9 november 15.00 uur tot dinsdag 11 november 2014 14.00 uur Martina Heinrichs, theologe en Kees Scheffers, oud-medewerker van het COiL Nijmegen en geestelijk verzorger A € 199,- B € 249,- C € 299,14197

Symposium over de stilte met inleidingen over de stilte, muziek, workshops en een afsluitende viering. De ochtend staat onder leiding van Leo Fijen. Tijdens de ochtend wordt het nieuwe boek van Leo Fijen over de stilte gepresenteerd. Een middag met afwisselende diverse workshops. Een dag om de kracht van de stilte te ervaren. vrijdag 14 november 2014 van 10.00 tot 17.00 uur € 37,50 14200 Een inspirerende dag rondom het leven en werk van Etty Hillesum, die dit jaar 100 jaar geleden geboren werd. Een dag vol inspirerende workshops, inleidingen, ontmoetingen en muziek, met medewerking van Ton Jorna (ex-docent aan de universiteit van Humanistiek), Julika Marijn (actrice) en Geertje Couwenbergh (auteur en Etty-fan) zaterdag 15 november 2014 van 10.30 tot 17.00 uur € 49,50 14211

Met creatieve workshops zoals schrijven, schilderen en zingen alsook uitwisseling in gesprekgroepen en stiltemomenten zaterdag 29 november 2014 van 10.00 tot 16.30 uur Martina Heinrichs, theologe m.m.v. Gitta Nieuwenburg, kunstenares, Theo Menting, (kerk)musicus, en de “Sprekende Mantelzorgers”: Marjo Brouns, Cora Postema, Annette Stekelenburg A € 49,- B € 69,- C € 89,14216

retraite

Advent, voedsel voor de ziel op weg naar Kerstmis

retraite

Bezielende dag voor mantelzorgers - Gun jezelf tijd voor jezelf

retraite

Bezinningsdag rondom Etty Hillesum, inspiratiebron voor een rijk innerlijk leven

retraite

Kon ik de stilte maar wat harder zetten

retraite

Ouder worden: speels, zinvol en wijs

retraite

Persoonlijk verlies in perspectief

In de Advent met zorg en liefde afstemmen op je ziel, met liefde leren luisteren naar wat je ziel nodig heeft om bezield en geïnspireerd te leven. vrijdag 5 december 13.30 uur tot zondag 7 december 2014 14.00 uur Joke Litjens, geestelijk begeleidster en voormalig mediapastor A € 279,- B € 339,- C € 389,14185

Diverse activiteiten in de periode rond Kerst en Nieuwjaar.

Kerst in het klooster – 21 tot 26 december 2014 Kerstconcert Capella Phos Hilaron – 21 december 2014 Bezinningdagen tussen Kerst en Nieuwjaar – 27 december 2014 tot 1 januari 2015 Van Oud naar Nieuw – 27 december 2014 tot 1 januari 2015 Kijk op www.kloosterhuissen.nl voor meer informatie

retraite

Kerst in het Dominicanenklooster

zing , vecht , huil , bid , lach , werk en bewonder

Voor degene in z’n schuilhoek achter glas Voor degene met de dichtbeslagen ramen Voor degene die dacht dat-ie alleen was Moet nu weten, we zijn allemaal samen Voor degene met ’t dichtgeslagen boek Voor degene met de snelvergeten namen Voor degene met ’t vruchteloze zoeken Moet nu weten, we zijn allemaal samen Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder Niet zonder ons Voor degene met z’n slapeloze nacht Voor degene die ’t geluk niet kan beamen Voor degene die niets doet, alleen maar wacht Moet nu weten, we zijn allemaal samen Voor degene met z’n mateloze trots op z’n risicoloze hoge toren Op z’n risicoloze hoge rots Moet nu weten, zo zijn we niet geboren Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder Niet zonder ons

r a mse s sh aff y

Voor degene met z’n open gezicht Voor degene met ’t naakte lichaam Voor degene in ’t witte licht Voor degene die weet, we komen samen Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder Niet zonder ons Niet zonder ons

Stadsda m 1 | Postbus 5 9 | 6 8 5 0 A B Hui s se n | T. 0 2 6 - 3 2 6 4 4 2 2 | w w w. k l o o ste r huis se n . n l