15
17 SEPTEMBER 2021 | NR. 139 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
ACHTER DE SCHERMEN BIBLIOTHEEK UTRECHT
Wat gebeurt er met een bibliotheekboek voor en nadat het op jouw nachtkastje ligt?
Op een stevige pallet komen ze het imposante gebouw aan de Neude binnen. Ze zien het felle licht in de hal van de bibliotheek niet, maar rijden rond in volledige duisternis. Ze gaan met een lift naar de derde verdieping. De tiewraps worden losgeknipt en de dozen gaan open. De nieuwe boeken van de bibliotheek zijn binnen. Het is een ritueel dat zich wekelijks herhaalt: een manshoge stapel dozen vol ‘bibliotheekrijpe boeken’ komt binnen en wordt klaargemaakt voor de uitleen.
Tekst:Charlie van Dijk / Fotografie: Bas van Setten
M
arc Conraads is een van de personen die bepaalt welke boeken er op die pallet komen te liggen. Hij werkt onder meer voor het team Collectie van de Bibliotheek Utrecht. Conraads bestelt de boeken die in de Bibliotheek Neude en de twaalf andere vestigingen in Utrecht komen te liggen, en hij maakt ze tijdens evenementen zichtbaar voor het publiek. Hij zit in het kantoor op de derde verdieping van de bieb Neude. Vanuit de grote, schuine ramen zie je de ufo op de Inktpot. “Ik ben verantwoordelijk voor het bestellen van de romans voor de hele provincie Utrecht. Mijn collega’s in het team selecteren de kinderboeken en de non-fictie. Dat klinkt misschien niet zo sexy, hoor, maar ik vind het wel ontzettend leuk om zo met boeken bezig te zijn.” Op zijn scherm staat een lijst met titels, cijfers en knoppen. “Dit zijn de boeken die NBD Biblion ons aanbiedt. Ik beoordeel dan welke boeken we inkopen.” NBD Biblion (of gewoon ‘NBD’) is een landelijke organisatie die voor alle bibliotheken in Nederland de boeken selecteert, recenseert, aanbiedt en ‘bibliotheekklaar' aflevert. Een soort webwinkel voor bibliotheken. Voor de leek is het niet te volgen, maar Conraads weet zijn weg te vinden in het programma. Klik-klik. Een nieuw scherm opent. “Hier staan een omschrijving en een recensie van NBD. Op basis daarvan bepaal ik of ik het wel of niet wil inkopen. Daarnaast houd ik ook recensies bij in dag- en weekbladen, en krijgen we verzoeken van klanten en collega’s. En ik kijk naar de populariteit van een boek.” Hoe hij dat weet? “Ik doe dit werk al een tijdje.” De boeken die Conraads en zijn collega’s selecteren, komen in de lange kasten
van de Bibliotheek Utrecht te staan, klaar om te worden opgehaald door hongerige lezers. Niet alleen in Bibliotheek Neude, maar ook in de andere twaalf vestigingen, verspreid door de stad. Medewerker Chapine van Hall zigzagt in Bibliotheek Neude tussen de kasten door. Ze zet boeken recht, haalt ze op en zet ze terug op hun plek. Tussendoor beantwoordt ze uiteenlopende vragen van mensen in de bibliotheek. “Je kan de boeken van de bibliotheek voor drie weken lenen”, vertelt Van Hall. Ze staat bij de selfservicebalie voor het uitlenen. Snel verwisselt ze de papierrol die uitleenbonnen print. “Je kan de boeken die je wil lenen zelf scannen.” Dat kan met meerdere boeken tegelijk: je legt een stapel boeken op de scanner en klaar is Kees. “Aan het eind van de uitleenperiode krijg je een bericht, dat je je boeken weer moet inleveren. Ook dat doe je zelf, bij de inlevermachine”, legt Van Hall uit. Eén voor één stoppen mensen de boeken in de gleuf. Even blijft het boek liggen, maar dan verdwijnt die met een lopende band in de machine achter de wand. “Er zit een RFIDtag, een identificatie met radiogolven, in de boeken. Net als in je ov-chipkaart. Zodra die wordt gelezen, weet de sorteermachine waar het boek naartoe moet. Een schoepenrad brengt ze naar de juiste verdieping. De boeken die gereserveerd zijn, gaan het naar het souterrain. Net als de boeken die naar andere vestigingen moeten worden gebracht.” Aanbod De bieb Neude levert namelijk ook veel boeken aan andere vestigingen, zowel in de stad als de provincie Utrecht. Bezorg-
wagens rijden op en neer, zodat ook lezers van andere vestigingen de boeken van Bibliotheek Neude kunnen lezen. Van Hall: “Wat ook kan, is dat je hier een boek leent en dat bij een andere vestiging weer inlevert.” De leden van de Bibliotheek Utrecht worden van alle gemakken voorzien. “De bibliotheekwereld is veranderd”, zegt Marc Conraads. “Vroeger had elke bibliotheekvestiging haar eigen boeken, nu hebben we gezamenlijk één grote collectie. Bij elkaar kunnen klanten van Bibliotheek Neude kiezen uit zo’n 500.000 boeken en andere materialen, zoals dvd’s en tijdschriften. Tijdens de eerste lockdown vanwege corona, inmiddels zo’n anderhalf jaar geleden, kwam het hele inleverproces overhoop te liggen. “De boeken die werden ingeleverd, moesten eerst in quarantaine”, vertelt Chapine van Hall. “In het begin moest dat drie dagen, maar dat werd steeds korter. Gelukkig was de bieb toen net verhuisd en hadden we nog een aantal van de grote verhuiskisten voor de in het souterrain boeken staan. Er kwam dan een datum op te staan; als ze bijvoorbeeld op de 23ste waren ingeleverd, mochten ze op de 26ste worden verwerkt en opgeruimd.” Achterhaald De collectie boeken en dvd’s van de Bibliotheek Utrecht is groot en regelmatig zijn boeken toe aan vervanging. “Per jaar wordt zo’n 10 procent van de boeken afgeschreven. De boeken die eruit gaan, zijn kapot, achterhaald of worden niet meer gelezen”, vertelt Conraads. Hij heeft een jaar geleden nog meegeholpen alle kinderboeken waar ‘Zwarte Piet’ in stond, in woord of beeld, uit de collectie te halen. “Daarvoor heb ik
alle boeken handmatig gecontroleerd. Dat was een hele hoop werk.” Deze boeken zijn beschikbaar voor studie, in de magazijncollectie. Maar ook de populaire boeken moeten regelmatig plaatsmaken voor nieuwe, merkt Chapine van Hall op: “De Fifty Shades-boeken werden een tijdlang heel veel gelezen, maar die populariteit was opeens ook weer over. Toen stonden er per titel wel twintig op rij in de kast. Hetzelfde gebeurde met I.M. van Connie Palmen, ruim twintig jaar geleden.” Dat blijft voor velen toch echt het grootste voordeel van boeken lenen in plaats van kopen: ze blijven niet in je kast staan. Van Hall: “Lenen bij de bieb is goedkoop: voor de prijs van ca. drie boeken lees je een jaar lang onbeperkt. Ook is het groen en circulair: niet zelf kopen, maar lenen en delen. Én het scheelt ruimte in je eigen kast. Boekentip Zowel Van Hall als Conraads wisselen hun werk achter de schermen af met het werken op de vloer, en allebei vinden ze die combinatie het mooiste aspect van hun werk. Want zo kunnen ze ook de mensen helpen die op zoek zijn naar dat éne boek, of juist iets heel nieuws. Collectiebeheerder Marc Conraads geeft als tip voor de laatste lichting nieuwe boeken: “De Overlevenden” van Alex Schulman. Een spannende Zweedse literaire roman over drie broers, die de as van hun moeder gaan uitstrooien bij het zomerhuis, waar ze vroeger hun vakanties doorbrachten
