DUIC Krant NR 226 - 2 juni

Soworker maakt delen op Social media makkelijk!

Boost je content en benut de kracht van je collega’s als ambassadeurs!

Test gratis ons platform!

HUB Utrecht is het nieuwe mediacentrum van de stad Utrecht met RTVU en DUIC als initiatiefnemers. Wil jij een vergaderruimte of studioruimte huren bij HUB Utrecht?

Locatie: Achter Clarenburg 23-25

50% korting op alle brillen

Profituur nu!

Specsavers Utrecht Centrum

Bakkerstraat 17

Ook voor deze actie kunt u uw brillenvergoeding gebruiken een

Tel. 030 238 07 25

50% korting wordt berekend over het totaalbedrag van montuur en glazen. Korting wordt berekend op moment van aankoop en kan niet met terugwerkende kracht worden geclaimd. Niet geldig voor online aankopen. Niet van toepassing in combinatie met andere aanbiedingen.

Alleen bij Specsavers Utrecht Centrum. Aanbieding geldig t/m 24/6/23.

©2023 Specsavers

Perfect in pasvorm

‘Pulles Schoenen is al sinds 1970 in de familie’, zo vertelt Robin Pulles, met zijn vrouw Miranda eigenaar van de zaak. De speciaalzaak aan de Nachtegaalstraat 5 in Utrecht herbergt daarmee al vele jaren aan kennis en kunde. Goed advies en service staan hoog in het vaandel.

Pulles Schoenen heeft schoenen voor zowel vrouwen als mannen. Of u nu schoenen nodig heeft om op te werken of een vrijblijvende voetanalyse wilt - de medewerkers van de winkel kunnen hun klanten als geen ander adviseren. Pulles Schoenen onderscheidt zich vooral door het ruime assortiment aan schoenen voor ‘lastige’ voeten. Niet iedere voet is gelijk, waarom zou er dan wel één standaard schoen moeten zijn? Daarom worden er bij Pulles schoenen verkocht in veel verschillende wijdtematen. Ook is er mogelijkheid om door middel van een gratis voetanalyse meer inzicht te krijgen in uw houding of voeten. Robin en Miranda nemen ruim de tijd om hun klanten te helpen, zodat u met de schoenen die bij u passen de winkel verlaat.

Miranda maakte al jarenlang het etalagemateriaal voor de winkel. Steeds vaker kreeg zij van klanten de vraag waar zij haar materialen kocht. Maar waarom klanten doorsturen als deze spullen ook zelf verkocht konden worden? Om deze reden bevindt de Hobbyshop Utrecht zich sinds 1,5 jaar naast Pulles Schoenen. Hier verkopen dezelfde eigenaren een divers aanbod aan creatieve producten, zoals stickers, schrijfwaren, snijmallen, vele soorten papier, linten, sprays en nog veel meer.

Het vakmanschap van Robin en Miranda in combinatie met de twee winkels zorgt

prettig kunt winkelen.

Beide winkels zijn dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 18.30 geopend en zaterdag tot 17.00. Met het openbaar vervoer kunt u hen ook goed bereiken!

U bent altijd welkom voor een open gesprek.

Bel 0800 - 023 05 50 of ga naar monuta.nl/ utrecht

Utrecht

Natalie van Eijndthoven

“Niet iedere voet is gelijk, waarom zou er dan wel één standaard schoen moeten zijn?”

De bruutste gebouwen van Utrecht – en de rest van het land – zijn gebundeld in het boek BRUUT | Atlas van het brutalisme in Nederland. Honderd parels van beton. Ruw, massief en uitgesproken. Brutalisme is geen stijl die je snel over het hoofd ziet. De liefde voor de architecturale stroming is rijzend. De foto’s van de Oostblok-achtige gebouwen doen het goed op Instagram. Toch zullen genoeg mensen brutalistische gebouwen als grijs en ouderwets bestempelen. Dat maakt ze voor mij niet minder mooi – juist in tegenstelling én samenhang met modernere stromingen en gebouwen. Het kan sowieso even duren voordat ‘oude’ gebouwen ‘mooi’ worden. Als voorbeeld noem ik vaak het Beatrixgebouw. Lange

Cultuur / Uit

10 Uittips

Elke week de leukste tips

Stad / Leven

11 Zaailing van de maand

De gewone esdoorn

11 Utrecht volgens...

Domorganist Jan Hage

12 Straatnamen

Potterstraat

12 In other news

'Il Bosco Verticale cresce anche ad Utrecht'

13 Verdwenen fabrieken

De Utrechtsche Asphaltfabriek

14 Op bezoek bij Hoedenwinkel Jos van Dijck

Sport

15 Puzzel

Zoek de verschillen

15

Colofon

tijd vond ik dit gebouw misplaatst in het moderner wordende stationsgebied, maar langzaam keert bij mij het tij en mag de modernisering van de façade achterwege blijven. Terug naar het brutalisme. Publicist Arjan den Boer, we kennen hem allemaal van zijn publicaties in DUIC, is fan van brute gebouwen. Hij is een van de auteurs van het nieuwe boek waarmee de stroming verder op de kaart wordt gezet. Utrecht komt ook ruim aan bod in het standaardwerk. Ik sprak onder meer met Arjan over BRUUT en we gingen langs bij verschillende Utrechtse voorbeelden. Lees en bekijk meer op pagina 8.

Robert Oosterbroek

STAD IN BEELD

DOMPLEIN

Utrecht is constant in beweging. Er wordt gebouwd en gesloopt. Hierdoor ziet de stad er op sommige plekken heel anders uit dan vroeger, terwijl andere straten en pleinen juist al decennia hetzelfde blijven. In deze rubriek laten we dat zien.

Ga naar DUIC.nl voor meer oude en nieuwe foto’s van de stad.

Social Media

Arjan den Boer, Bas van Setten, Bo Steehouwer, Floor Vervoort, Ilana Noot, Lisette Oorschot en Luuk

DUIC IN BEELD

Op 6 januari 1909 werd Joop Moesman geboren in een pand aan de Neude in Utrecht. Onlangs opende op deze plek horecazaak The 5th en om de kunstenaar, die inmiddels alweer 35 jaar geleden is overleden, te eren is een extra grote schildering van zijn spraakmakende werk ‘Het Gerucht’ gemaakt op een van de muren. Dit is gedaan door het kunstenaarscollectief De Strakke Hand en het werk loopt

door buiten de lijsten waar het originele schilderij van Moesman stopte. Voor de schildering staat een tafel waar mensen kunnen werken, maar waar, te zien aan alle bordspellen die er liggen, bezoekers zich ook kunnen ontspannen. In de jaren 40 werd de schildering vanwege de onbedekte dame nog uit een tentoonstelling verwijderd. Bij The 5th zal dat echter niet snel gebeuren, het werk is vrij permanent op de muur gezet.

Fotogra e: Bas van Setten

WAT IS ER ZATERDAG TE DOEN TIJDENS UTRECHT PRIDE?

'Met de parade hopen wij niet alleen de acceptatie, maar juist ook de emancipatie van LHBTIQ+’ers te vergroten'

Vijftig boten met daarop de meest kleurrijke personen varen zaterdag 3 juni door de binnenstad tijdens de vijfde editie van Utrecht Pride. Naast de botenparade zijn er komend weekend ook allerlei andere activiteiten in de stad waar de liefde wordt gevierd. Hieronder een overzicht van de verschillende evenementen en praktische informatie.

Tekst: Floor Vervoort / Fotogra e: Bas van Setten

De botenparade start zaterdag om 13.30 uur. Vanaf dan kleuren de Utrechtse singel en Oudegracht in alle kleuren van de regenboog. De vijftig boten vertrekken vanaf de Bartholomeïburg bij de Catharijnesingel en varen richting Hoog Catharijne. De boten vervolgen hun route via Roost richting de Weerdsluis, om daarna over de Oudegracht te varen. Bezoekers die bij de Hamburgerbrug staan, zien de eerste sloepen van de botenparade rond 15.30 uur arriveren en omstreeks 16.00 uur komen de eerste vaartuigen aan bij de Tolsteegbarrière, het eindde laatste boot hier rond 18.00 uur en hebben alle boten de singel rondgevaren.

“De botenparade van Utrecht Pride is hét podium voor organisaties die zich het hele jaar inzetten voor de LHBTQI+-gemeenschap. Op de vijftig boten vind je organisaties die hun werk voor één dag nog zichtbaarder maken”, zo schrijft de organisatie van Utrecht Pride op hun website. Ook de Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma zal een stukje meevaren.

Zones

De kades langs de route zijn opgedeeld in vijf zones: oranje, geel, roze, rood en groen. In de oranje, gele en groene zone is volgens de organisatie genoeg ruimte om de botenparade te bekijken. In de roze zone, ook wel het hart van de Utrecht Pride genoemd, wordt grote drukte verwacht. Deze zone is echter wel toegankelijk voor rolstoelgebruikers. In de rode zone is beperkt zicht op de gracht vanwege de bloemenmarkt en het winkelend publiek. In de verschillende zones worden daarnaast straatfeesten georganiseerd. Meer informatie vind je op de plattegrond.

Straatfeesten

Naast de botenparade zijn er zaterdag ook weer een aantal straatfeesten in de Utrechtse binnenstad. Alle vijf de locaties zijn gratis en voor iedereen toegankelijk. Zo vind je op het Jacobskerkhof de RUBBER-Stage. Volgens Robbert Kalff, voorzitter van de Utrecht Pride, een van de meest spectaculaire locaties op die dag. Van 15.00 tot 23.00 uur betreden meerdere artiesten, dj’s en dragqueens daar het podium. Op de St. Jacobsstraat kun je van 15.00 tot 23.00 uur losgaan op hits van verschillende artiesten en dj’s. Bij Park Paardenveld vindt het straatfeest van 12.00 tot 23.00 uur plaats. Nieuw dit jaar is het straatfeest bij Ledig Erf, tevens eindpunt van de botenpadeze locatie het straatfeest.

Café Kalff aan de Oudegracht is niet te missen in deze straatfeestenlijst. Op die locatie duurt het straatfeest van 13.00 tot 23.00 uur. “Op de brug voor Kalff is het allemaal begonnen”, aldus Robbert Kalff, tevens eigenaar van het café. “Deze locatie zal waarschijnlijk als eerste volstromen met mensen. Hier drinken veel bezoekers hun eerste biertje van de dag.”

Afterparty’s

Voor degene die na de botenparade en de straatfeesten nog zin hebben om door te dansen, zijn er weer meerdere afterparty’s georganiseerd. In TivoliVredenburg staan vier feestjes op het programma: PRIDE LIVE: Lynks, Alice, Lionstorm, Elmer e.a. (20.45 tot 22.45 uur), ICONIC - Pride Special (23.00 tot 04.00 uur), Pon Di Pride - The Utka pride edition (23.00 tot 04.00 uur) en MAXI - PRIDE:

tot 04.00 uur).

In club BASIS vindt van 23.00 tot 06.00 de RUBBER afterparty plaats. Bij EKKO organiseert de Utrechtse organisatie PY•PS van 21.30 tot 04.00 uur een feestje. Bij De Helling zet Janey van 22.00 tot 04.00 uur de tent op z’n kop. Als laatste kan er bij nachtclub WAS van 23.00 tot 07.00 uur gedanst worden bij IsBurning x FLUID.

Andere activiteiten

Bij de start van de Utrecht Canal Pride luidt Het Utrechts Klokkenluiders Gilde (UKG) zaterdag vier klokken van de Domtoren. Het is de eerste keer dat de klokken tijdens dit evenement te horen zijn, een groot contrast met zo’n drie eeuwen geleden. Destijds zou Josua Wilts, koster van de Dom, door het luik van de Egmondkapel gezien hebben hoe twee mannen seks hadden in de onderliggende Michaëlskapel. Wilts vertelde dit aan het stadsbestuur en de twee heren werden vervolgens opgepakt. De onthullingen van de Utrechtse torenkoster betekenden het begin van een landelijke heksenjacht op sodomieten (de toenmalige benaming voor homoseksuelen), met ruim driehonderd veroordelingen en tachtig doodvonnissen als resultaat.

Als de boten van de Utrecht Pride over de Oudegracht varen, komen ze langs de Dom en het Domplein waar een gedenksteen ligt voor de slachtoffers van de Utrechtse sodomietenvervolgingen. “Ook al is ze ingepakt, het is prachtig dat de klokken van de Dom de Utrecht Pride ondersteunen”, aldus de voorzitter van de Utrecht Pride. “De toren, het plein en de stad omarmen hiermee iedereen die de parade bezoekt en allen die meevaren.”

Niet alleen op zaterdag staat de stad in het teken van de Utrecht Pride. Zo is op donderdag 1 juni de muzikale voorstelling ‘Op zoek naar een man’ te zien in Theaterhuis de Berenkuil, organiseren MEIJT. en Hofman op vrijdagavond 2 juni een Pre-Utrecht Pride borrel en is op zondagavond 4 juni de theatervoorstelling ‘Boys won’t be boys’ te zien in Stadsklooster Utrecht. Naast deze evenementen zijn er nog tal van andere activiteiten in het kader van het Utrechtse Pride weekend. Het volledige programma is te vinden op de website van Utrecht Pride.

Praktische informatie

De Utrecht Pride vindt plaats in de binnenstad. De organisatie raadt bezoekers dan ook te komen. Het is niet mogelijk om de botenparade vanaf een eigen vaartuig te bekijken. De Catharijnesingel en Oudegracht worden tussen 12.30 en 18.10 uur volledig afgesloten voor het overige vaarverkeer.

De botenparade en de straatfeesten zijn voor iedereen gratis te bezoeken. Voor de afterparty’s en overige activiteiten kunnen tickets gekocht worden. Bekijk de website van de organisatie voor meer informatie over de feesten en de ticketverkoop.

Voorzitter Kalff heeft nog enkele tips voor de bezoekers: “Als je het allemaal niet te gek wil, maar de botenparade wel wil zien, dan kun je het beste tussen Kafé België en het Ledig Erf gaan staan. Voor wie wel graag tussen de massa wil staan, is TivoliVredenburg of Park Paardenveld een mooie plek. De weersverwachting ziet er in ieder geval goed uit, dus vergeet je water en zonnebrandcrème niet.”

WONINGBOUW IN UTRECHT -DEEL 4

Zelf je woning bouwen in Utrecht: kans of illusie?

Het verkrijgen van een woning in Utrecht is niet eenvoudig. Dit geldt voor zowel (sociale) huur- als bestaande koop- en nieuwbouwwoningen. Een optie die doorgaans minder aandacht krijgt is zelfbouw. Bij deze vorm van bouwen koopt een particulier of groep particulieren bouwgrond en bepaalt vervolgens zelf wat er gebouwd wordt. Het gebeurt weinig in Utrecht, maar waarom is dat zo? In dit artikel zoeken we het uit. Allereerst laten we aan de hand van een voorbeeld zien wat zelfbouw kan opleveren. Hiervoor gaan we op bezoek bij MarktMeesters, een wooncomplex dat een groep Utrechters zelf heeft ontwikkeld en laten bouwen. Vervolgens brengen we in beeld hoe betrokken partijen aankijken tegen zelfbouw. Ten slotte beantwoorden we de vraag die we in dit artikel centraal stellen: is zelfbouw in Utrecht een kans of een illusie?

Tekst: Luuk Beckers / Fotogra e: Lisette Oorschot / Kees Hummel

Bij het zelf bouwen van een woning denk je al snel aan een huis dat je zelf individueel bouwt. Je kan het echter ook als groep aanpakken en samen een complex ontwikkelen. Dit heet collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO). Dit is de manier waarop het appartementencomplex MarktMeesters, op het voormalige Veemarktterrein, tot stand is gekomen. We ontmoeten daar Otto van der Vijver, bewoner van het eerste uur en deelnemer tijdens de ontwikkelfase van het complex. Ook praten we er met Jan Wijnand, initiatiefnemer, architect en naamgever van het wooncomplex.

Het begin

Wijnand begon in 2010 aan het project. Het was een andere tijd. Een tijd waaraan de naam van het pand herinnert. MarktMeesters verwijst niet alleen naar de voormalige veemarkt, legt hij uit. Het is ook een verwijzing naar de markt voor nieuwbouw die destijds in het slop zat. Met het CPO-project werd het voor een aantal mensen toch mogelijk hun woonwensen te realiseren. Zij werden dus de markt meester.

Van der Vijver woonde in Tuindorp toen hij in 2013 van het project hoorde. MarktMeesters sprak hem om verschillende redenen aan. Zo was er de vrijheid om zelf het appartement vorm te geven en het aantal vierkante meters te bepalen. Bijzonder aan MarktMeesters is het concept van ‘Privacy+’. Van der Vijver legt uit: “Bij deze manier van wonen heb je je eigen voorzieningen achter de voordeur met een aantal extra’s. Je woont in een soort gemeenschapje dat een aantal voorzieningen met elkaar deelt, zonder dat het echt een woongroep is.”

Het groepsproces

Van plan tot realisatie heeft de ontwikkeling van MarktMeesters zo’n zeven jaar geduurd. “In het begin was het echt een duiventil, gedurende het proces haakten belangstellenden af omdat het te lang duurde of omdat ze te weinig zagen in het concept”, vertelt Wijnand.

Op een bepaald moment waren er te weinig deelnemers en hebben Wijnand, Van der Vijver en een handvol andere deelnemersven. Het verkrijgen van de kavel bleek uiteindelijk eenvoudig. De gemeente stelde twee

kavels beschikbaar voor CPO-projecten en er waren twee CPO-initiatieven ingediend. Beide initiatieven werden gehonoreerd. De groep bepaalde hoe het gebouw eruit moest komen te zien, welke gemeenschappelijke voorzieningen ze wilde en hoe er voldoende belangstellenden geworven konden worden. Ook de prijzen van de appartementen moest de groep met elkaar vaststellen. Om de vierkantemeterprijs te bepalen was er een democratisch besluit nodig. Immers, het ene appartement is het andere niet. Ligt een appartement op het noorden of het zuiden, op de begane grond of juist op de bovenste verdieping?

Prijsdifferentiatie vond de groep echter te ingewikkeld en uiteindelijk betaalde iedereen zo’n 3.300 euro per vierkante meter. “CPO is dus niet duurder dan een andere woning op de markt”, aldus Wijnand. Voor de verdeling van de appartementen hanteerde de groep een simpele regel. Degene die als eerste aan het project deelnam, mocht als eerste kiezen welk appartement hij of zij wilde kopen.

Als ze terugkijken op het proces noemt Wijnand onderling vertrouwen een cruciale factor. Van der Vijver vult aan dat het belangrijk is dat al in een vroeg stadium iemand betrokken is die van de hoed en de rand weet.

“Als ik zelf initiatiefnemer was geweest, hadden we er veel langer over gedaan. We hadden het leiderschap van Wijnand nodig, iemand die in staat is in nauwe samenwerking met toekomstige bewoners een gebouw naar wens te ontwerpen.”

Wonen met plezier

De tien appartementen van MarktMeesters worden bewoond door senioren, wier kinderen het huis uit zijn. We krijgen een rondleiding door het opvallend lichte complex.

Naast de tien appartementen, deels voorzien van ruime dakterrassen, zijn er allerlei gemeenschappelijke ruimtes. Zo zijn er twee daktuinen, een woonkamer met keuken, een en een verwarmd hobbyhok voorzien van gereedschap. De bewoners zijn bij elkaar betrokken.

Dit bleek bijvoorbeeld toen een buurvrouw een nieuwe heup kreeg. Bewoners van MarktMeesters hebben naar haar omgekeken. Ook de vrouw van Van der Vijver kon als voormalig fysiotherapeut van betekenis zijn, legt Van der Vijver uit. “Het is wel heel prettig

om geholpen te worden door mensen die je goed kent”, zegt Van der Vijver.

Zelfbouw ei van Columbus?

Het initiatief van MarktMeesters lijkt ideaal. Immers, mensen kunnen voor een ‘normale’ prijs zelf een woning bouwen die aansluit bij hun wensen. Bovendien kijken bewoners naar elkaar om. Dit is natuurlijk prettig voor de bewoners en bovendien kostenbesparend voor de samenleving. Mensen hoeven bijvoorbeeld minder snel te worden opgenomen voor verzorging of revalidatie.

Bevorderen doorstroming op de woningmarkt

Een project als MarktMeesters is volgens Wijnand een goed middel om de doorstroming op de woningmarkt op gang te brengen. Alle mensen die in MarktMeesters wonen hebben een grote woning achtergelaten. Hierin kunnen gezinnen gaan wonen. Deze gezinnen laten op hun beurt misschien weer een kleine woning achter. Zo’n ‘treintje’ komt alleen op gang als senioren een woning kunnen kopen die aansluit bij hun wensen.

Gedoe

De gemeente geeft in haar beleid aan ruimte te willen bieden voor innovatieve woonvormen zoals CPO en particulier opdrachtgeverschap. Dat laatste is het zelf bouwen van een woning op een kavel. Voor de gemeente is het tegengaan van de woningnood van belang. Ze wil daarom vooral inzetten op projecten waar relatief veel woningen kunnen worden gebouwd. “Zelfbouw op individuele kavels behoort daarom niet tot onze prioriteiten”, laat de gemeente weten. Ook wijst de gemeente erop dat steeds meer grond niet in handen is van de gemeente, maar van particuliere ontwikkelaars. Deze partijen ontwikkelen liever zelf, dan dat ze op hun grond plek bieden voor CPO.

We vragen ook woningbouwdeskundige Peter Boelhouwer, die we eerder al voorbij zagen komen in deze artikelenreeks, hoe hij aankijkt tegen CPO. Hij ziet CPO niet als oplossing voor het woningtekort. CPO kost volgens hem meer doorlooptijd en begeleiding van de gemeente. Volgens hem is het veel makkelijker om grote aantallen te laten bouwen door een ontwikkelaar of corporatie. Je kan bewust kiezen voor CPO volgens Boelhouwer. “In Amsterdam is er meer CPO,

maar het helpt niet om de probleemstelling op te lossen.”

Kans of illusie?

Terug naar de vraag die we aan het begin van dit artikel stelden. Is het zelf bouwen van een woning in Utrecht een kans of een illusie?

Vrijheid

MarktMeesters laat duidelijk zien dat zelfbouw kansen biedt. Zo kon Van der Vijver zijn woonwensen optimaal realiseren. Iets wat op de reguliere woningmarkt niet op deze manier mogelijk zou zijn geweest.

Ook allerlei andere concepten van wonen kunnen met CPO worden gebouwd. Zo is er naast MarktMeesters een gebouw gerealiseerd via CPO waar mensen hun eigen loftwoning konden ontwerpen. Bij dit project kregen mensen de vrijheid om hun eigen woning vorm te geven. In tegenstelling tot Marktmeesters is er bij dit initiatief geen sprake van een gemeenschapje of gezamenlijke ruimtes.

Weinig kavels

Een probleem bij het zelf bouwen van een woning is dat er lang niet altijd kavels beschikbaar zijn. Bovendien moet je hiervoor diep in de buidel tasten. De vrije kavels die recent in Leidsche Rijn zijn verkocht, kostten al snel vier ton.

Naast CPO en particulier opdrachtgeverschap is er nog een derde mogelijkheid die de laatste tijd meer aandacht krijgt. Dit is de kleinschalige wooncoöperatie. Een wooncooperatie wordt opgericht door toekomstige bewoners van een pand. Vervolgens zijn de oprichters samen verantwoordelijk voor het ontwerp, de bouw en het beheer van hun gebouw. Dit jaar stelt de gemeente Utrecht voor het eerst een kavel voor deze vorm van zelfbouw beschikbaar. Later dit jaar volgt wellicht een tweede kavel.

Het zelf bouwen van een woning biedt dus kansen en mogelijkheden die er bij reguliere woningen niet zijn. De kans om daadwerkelijk je eigen woning in Utrecht te ontwikkelen, is echter klein. De gemeente zegt in haar beleid ruimte te willen bieden voor innovatieve woonvormen zoals wooncoöperaties en (collectief) particulier opdrachtgeverschap, maar doet dit in de praktijk maar zeer mondjesmaat.

Otto van der Vijver & Jan Wijnand

De bruutste gebouwen op de kaart

Uitgesproken, rauw en massief. De gebouwen in het nieuwe boek BRUUT zijn het allemaal. En ze hebben nog een ding gemeen: beton. Dit standaardwerk over de architecturale stijl brutalisme toont honderd bouwwerken in Nederland. Het is een eerste inventarisatie van een stroming die aan populariteit wint. Internet en sociale media spelen daarbij een belangrijke rol. Foto’s van brutalistische gebouwen worden massaal gedeeld want ze blijken ‘Instagrammable’, zo is te lezen in het boek. BRUUT is onder meer gemaakt door Arjan den Boer, publicist bij DUIC en Utrechter Martijn Haan. We spraken hen over beton, het Oostblok en typisch Utrechtse voorbeelden van brutalisme.

Tekst: Robert Oosterbroek / Fotogra e: Robert Oosterbroek & Bas van Setten

Utrecht

Populair

EThe Brutalism Appreciation Society

BRUUT | Atlas van het brutalisme in Nederland is gemaakt door Arjan den Boer, Martijn Haan, Bart van Hoek, Martjan Kuit en Teun Meurs.

Voormalig kantoor van Regionaal Ziekenfonds Midden Nederland, Vliegend Hertlaan

Boven en onder: Hugo Kruytgebouw aan de Padualaan

Studentencomplex Tuindorp-West, Van Lie andlaan

De Vierpoot, Maupertuusplein

Androclusgebouw, Yalelaan De Sterrentoren, Leuvenplein

Jeroens Clan: Korte metten (tryout)

Waar: Het Werftheater

Wanneer: donderdag 1 en vrijdag 2 juni Prijs: 17,50 tot 19,50 euro

Na hun succesvol ontvangen debuutprogramma ‘Tere zieltjes’ komt cabarettrio Jeroens Clan nu met ‘Korte metten’. Een avondvullende voorstelling vol snelle scènes, rauwe liedjes en nietsontziende grappen. Bram Kroon, Matthias Tuns en Jip de Poorter maken op genadeloze wijze korte metten met zichzelf, elkaar en het publiek op de eerste rij. Huilen doen ze thuis wel. Tickets (inclusief consumptie) voor de try-out voorstelling zijn te koop via de website van Het Werftheater.

Vluchtweg altijd vrijhouden

Waar: Stadsschouwburg

Wanneer: dinsdag 6 juni Prijs: 10 tot 18 euro

In de nieuwe voorstelling ‘Vluchtweg altijd vrijhouden’ vraagt de Slimste Mens- nalist Kees van Amstel zich af waarom we toch zo graag vluchten. Voor verantwoordelijkheden, voor stress of voor elkaar? Natuurlijk, Kees vlucht ook graag, maar dan voor zijn plezier. Of zoals hij het noemt: reizen. Thuis, in z’n hoofd, in het onderwijs, overal eigenlijk. Dus zin om even te vluchten? Kom dan langs bij Kees’ vierde solovoorstelling. Bestel snel je tickets via de website van Stadsschouwburg Utrecht.

Kick O Keti Koti herdenkingsmaand

Waar: Bibliotheek Neude

Wanneer: donderdag 1 juni

Prijs: gratis, reserveren noodzakelijk

De hele maand juni is er in de stad Utrecht aandacht voor het slavernijverleden. Met activiteiten, lezingen en bijeenkomsten. De start van de Keti Koti herdenkingsmaand is in het Theater van Bibliotheek Neude. ‘Comité 30 juni/1 juli Utrecht’ (Keti Koti Utrecht) nodigt je uit voor een gevarieerd programma. Zo staan er onder meer verschillende optredens op het programma en een gesprek met kunstenares patricia kaersenhout over het herdenkingsmonument. Meer informatie en het volledige programma vind je op www.ketikoti030.nl. En: alles is gratis toegankelijk, maar reserveren is noodzakelijk. Dat kan via de website van Bibliotheek Utrecht.

Lena in een Lijstje 6+

Waar: ZIMIHC theater Zuilen

Wanneer: zondag 4 juni

Prijs: gratis, reserveren noodzakelijk

Lena en haar twee vriendinnen spelen op een rommelzolder. Ze ervaren, bevragen en onderzoeken hoe het is als jijzelf of als iemand in je omgeving doodgaat. Waar ga je naartoe als je dood bent? Welke herinneringen neem je mee? Wat voel je als iemand uit je omgeving er niet meer is? Met behulp van spel, dans en muziek brengt Theatergroep Jut deze vragen in kaart. Een theatervoorstelling voor kinderen en volwassenen vanaf 6 jaar. De voorstelling speelt sinds 2015 voor kinderen in groep 5 t/m 8 op scholen door het hele land en is nu voor de allerlaatste keer te zien. Een gratis ticket is te bestellen via de website van Podium Sprits.

Democratie voor toekomstige generaties

Waar: Social Impact Factory

Wanneer: vrijdag 2 juni

Prijs: gratis, aanmelden noodzakelijk

De jongere generaties maken zich grote zorgen over de toekomst van de democratie. Academici uit verschillende vakgebieden wisselen met scholieren en andere geïnteresseerden in een publiek debat van gedachten: wat is hun visie, wat zijn de hoop en zorgen over hun toekomst en wat is een mogelijke toekomst voor onze democratie? De workshop bestaat uit verschillende sessies. Meer informatie over het aanmelden en het volledige programma van de dag is te vinden op de website van Universiteit Utrecht.

Amy LaVere & Will Sexton

Waar: TivoliVredenburg

Wanneer: zaterdag 3 juni Prijs: 16,05 euro

Amy LaVere heeft een stem die zowel krachtig als breekbaar klinkt. Haar contrabas, versierd met een uniek stemgeluid, gaat een prachtig verbond aan met het gitaarspel van Will Sexton. Deze gitarist beweegt zich al van jongs af aan in de rijke muziekscene van Austin. Hij heeft talloze samenwerkingsverbanden en producties op zijn naam staan als songwriter, muzikant en producer mét en vóór grote namen als Waylon Jennings en Stephen Stills. Will is een gitaarwonder uit een muzikale familie, zijn broer Charlie speelde jarenlang in de band van David Bowie en nu nog bij Bob Dylan. Zelf gaf hij niemand minder dan de betreurde blueslegende Stevie Ray Vaughan gitaarles in Austin, Texas. Verwacht een zeer goede show met contrabas, akoestische gitaar, fascinerende zanglijnen en lyrics.

Midzomer Festival

Waar: Merwede (zie routekaart voor locaties)

Wanneer: zondag 4 juni

Prijs: gratis

Tijdens dit wijkfestival in Merwede vieren de locaties Kanaal30, Vechtclub XL, Beton-T, De Createur en Karma Kebab samen de zomer met een bomvolle zomerse programmering voor jong en oud. Op het festival ben je als bezoeker niet alleen toeschouwer. ’Bezoekers zullen door onze eigen creatieve ondernemers op een laagdrempelige wijze verleid worden om hun creativiteit de vrije loop te laten en zichzelf open te stellen voor nieuwe ervaringen’, aldus een van de organisatoren. Het evenement is gratis te bezoeken.

ZAAILING VAN DE MAAND

Zaailing van de Maand: De gewone esdoorn in het Zaailingen Pocket Park

Aan de rand van het Noordse Park langs de Kokkenho aan ligt een plantsoen. Er groeit een grote verscheidenheid aan inheemse kruidachtige planten, zoals ossentong, look-zonder-look, smeerwortel, grote klis en ooievaarsbek. Een slingerend paadje is er tussendoor gemaaid en een dode, aan het vergane, boomstam doorbreekt de beplanting. Verschillende grote bomen staan ongelijk verdeeld over het plantsoen, maar aan een zijde staat een clubje van gewone esdoorns. Hans van Lunteren kijkt er vol tevredenheid naar en verzucht: “Wat is dit toch een mooi zaailingenbosje.”

Hij legt meteen uit: “Kijk, door dit wat open te snoeien, hebben de zaailingen licht, lucht en ruimte gekregen. Hierdoor zijn ze zich ten opzichte van elkaar gaan ontwikkelen en dat geeft een mooi beeld.” Een plantsoen dus waar toevallig groen, van kruiden tot bomen, de kans krijgt om in een mooie samenhang met het eerder aangeplante groen uit te groeien. Welkom in het ‘Zaailingen Pocket Park’.

Het Zaailingen Pocket Park is een experiment waar Erik Verheul, de wijkopzichter NoordWest, bij betrokken is.

“Vier jaar geleden kreeg ik dit plantsoen onder mijn hoede”, vertelt Verheul. “Het lag er troosteloos bij en ik was in twijfel hoe het te beheren. Ik raakte in gesprek met Van Lunteren, hij was door een paar betrokken bewoners gevraagd een plan te maken voor deze verwaarloosde plantenborder. Hij vertelde bevlogen over de kracht van de natuur, de waarden van spontaan opgekomen groen en de effecten van vormgevend beheer. Het sprak me meteen erg aan.” Bij de gemeente is er echter geen ruimte voor dit soort maatwerkbeheer. Maar Van Lunteren gaf aan dat hij, samen met het groepje betrokken bewo-

ners, geïnteresseerd was om het Zaailingen Pocket Park vorm te gaan geven. Met alle steun van de gemeente zijn ze toen het experiment gestart en dit jaar gaan ze alweer het vijfde jaar in.

Henk is een van de bewoners die heel enthousiast is over de aanpak: “We beginnen met een schouw. Hoe ziet het eruit? Hoe willen we dat het wordt? Waar willen we doorheen kunnen kijken? Dit bespreken we dan met elkaar. Hans deelt zijn blik en legt uit wat effecten zijn van bepaald onderhoud. En hij moedigt ons aan om te durven snoeien. Als iemand een idee heeft, kan hij er altijd mee aan de slag.”

De buurtbewoners komen nu vier à vijf keer per jaar samen. “In tweeënhalf uur kun je zo veel met elkaar doen”, zegt Henk en voegt toe: “Het is echt een feestje en je hebt zoveel eer van je werk.” En dat is waar. Het Zaailingen Pocket Park geeft een verfrissend beeld als je denkt aan de meeste plantsoenen. De variatie in vormen en hoogten is opvallend en de biodiversiteit is hoog. Er is zelfs ruimte voor brandnetels, een plant die heel erg belangrijk is voor vlinders en vaak ongewenst is.

UTRECHT VOLGENS DOMORGANIST JAN HAGE

Jan Hage is als organist verbonden aan de Domkerk. Daar bespeelt hij het Bätz-orgel. Hij geeft concerten in Nederland en daarbuiten en maakt radio- tv- en cd-opnames. De Domkerk is volgens Jan “een topplek met een geweldig orgel waar ik dol op ben”. Regelmatig zijn er op zaterdagmiddagen gratis (orgel)concerten in de Domkerk. We vroegen Jan hoe hij begon met orgel spelen en wat zijn lievelingsplek is in Utrecht.

Wanneer speel je weer in de Domkerk?

“Op 10 juni is er weer zaterdagmiddagmuziek in de Domkerk. Het vorige concert, op zaterdagmiddag 27 mei, was leuk en mooi. Ik speelde Cyclus L’Ascension en Messe de la Pentecôte van componist Olivier Messiaen. Het was wel moeilijk, want de muziek was technisch uitdagend om te spelen. Ook is het orgel een zwaar te bespelen instrument. Verder speel ik als Domorganist ook bij de diensten in de kerk op zondagen en woensdagen.”

Hoe is het om in de Domkerk te spelen?

“Het orgel in de Domkerk is een van de grotere en belangrijkere orgels van Nederland. Het is heel beroemd en werd gebouwd in 1831. Het bijzondere is dat er toen gebruik is gemaakt van het pijpwerk van het vorige orgel van de Domkerk, dat kwam uit 1571. Meestal gebeurt dat niet als er een nieuw orgel komt, maar toen werd er vrij veel pijpwerk overgenomen. Dat geeft het een bijzondere klank. Daarnaast is de Domkerk een heel grote en hoge kathedrale ruimte met veel akoestiek. En doordat het midden in het land is, is er natuurlijk een uitgebreide muziekpraktijk. Begin jaren 70 besloot het Citypastoraat om op de zaterdagmiddagen gratis concerten te

verzorgen, gericht op kamermuziek. Ruim vijftig jaar trekken die concerten iedere zaterdag weer bezoekers. Ze blijven goed bezocht worden. De orgelconcerten zijn ook te volgen via een livestream op YouTube.”

Hoe ben je ooit met orgel spelen begonnen?

“Ik kom zelf uit een tamelijk strenge kerkelijke hoek. Mijn moeder speelde orgel en mijn ooms ook allemaal. Dan krijg je het met de paplepel ingegoten. Ergens op de lagere school kregen we voor het eerst een elektronisch orgel thuis. Ik vond het geweldig. Ik wist op de lagere school al dat ik organist wilde worden. Mijn ouders vonden dat niet zo’n mee zou kunnen verdienen. Maar ik heb toch doorgezet en het is me gelukt.”

Wat voor dingen staan er de komende tijd op de agenda?

“Ik heb pas de opnames gehad voor een cd van een groot stuk van de hedendaagse componist Richard Rijnvos. Dat is ook mijn specialiteit: hedendaagse muziek, gecomponeerd door levende componisten. Het is een stuk van een uur. Een paar jaar geleden speel-

Hans van Lunteren, beeldend kunstenaar in de openbare ruimte en ontwerper van het Sjanghaipark in Overvecht, heeft een eigen kijk op het vergroenen van de stad. Hij neemt ons mee door de stad op zoek naar bijzondere bomen, zaailingen. Spontaan gegroeide bomen die het beeld van de aangelegde stad doorbreken, ecologisch waardevol zijn en vaak een band met mensen aangaan. Ken jij ook een mooie zaailing van een boom? Meld deze dan op www.toevalliggroen.nl

De gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus)

Een gewone esdoorn kan enkele honderden jaren oud worden en een hoogte bereiken van wel 30 meter. Hij groeit graag op diepe losse grond en heeft geen moeite met arme, slechte grond. De gevleugelde zaden, ‘de helikoptertjes', worden door de wind meegenomen en vallen vaak op open kale stukken grond, waar ze snel tot zaailingen uitgroeien. In de stad zie je veel esdoorn zaailingen, bijvoorbeeld langs muren, etsklemmen en in rommelhoekjes. Sinds 2013 worden in Nederland verzwakte esdoorns aangetast door de roetschorsziekte. Deze parasitaire schimmel verspreidt zich na een droogteperiode. Bij een temperatuur van boven de 20 graden vormt de schimmel sporen. Als deze sporen de kans krijgen groeien zij het kernhout van de stam en takken in. De bladeren verwelken, de bast scheurt en er ontstaan bloedingen. De boom sterft dan uiteindelijk af.

In de rubriek Utrecht Volgens spreken we een bekende of onbekende Utrechter. Vaak met een actuele aanleiding en altijd met een paar standaardvragen over het leven in Utrecht.

de ik de première van dat stuk in de Domkerk. Verder is de zomer altijd het concertseizoen voor het orgel. In de Dom is er in juli en augustus een zomerserie, volledig gewijd aan orgelconcerten. Ik nodig daarvoor altijd gast-organisten uit. Daarnaast reis ik de komende tijd het hele land door voor concerten en speel ik in september in Wenen. Daar kijk ik ook erg naar uit.”

Hoe en wanneer was je voor de eerste keer in Utrecht?

“Dat was met een schoolreisje in een van de eerste klassen van de lagere school, naar het Spoorwegmuseum. Ik kom oorspronkelijk uit Zeeland. In de bus zagen we bij het station nog het grote bouwdepot. Het oude Utrecht Centraal was net afgebroken. Het was ergens begin jaren 70.”

Wat is je lievelingsplek in Utrecht?

“Dat is het hele gebied rond de Dom. De Nieuwegracht is altijd een favoriet, maar ’t

Wed ook. Ik woon in Lunetten, dus ik strijk ook nog wel eens neer op het Ledig Erf. Na de concerten gaan we altijd ergens wat drinken. Dat is bijna net zo belangrijk als het concert zelf. Dan gaan we naar ’t Wed of naar een terras ergens op het Domplein.”

Wat was het beste optreden dat je ooit in Utrecht gezien hebt?

“Dat was onder meer een van de concerten van het Residentie Orkest in TivoliVredenburg in de Grote Zaal. Ze speelden onder leiding van Jevgeni Svetlanov de zevende symfonie van Sjostakovitsj. De Grote Zaal is misschien niet de mooiste, maar architectonisch wel een heel bijzondere.”

Utrecht is…

"... voor mij een warm nest. Ik heb er gestudeerd en het is na jaren elders te hebben gewoond en gewerkt weer echt mijn thuis, een stad waar traditie en vernieuwing hand in hand gaan."

Tekst: Jessica van Essen en Frank van den Brink / Fotogra e: Lenke Kastelein

‘Het orgel in de Domkerk is een van de grotere van Nederland’

Tekst: Bo Steehouwer / Fotogra e: Robert Oosterbroek

Straatnamen

Potterstraat

De Potterstraat is een zeventig meter lange straat in de binnenstad van Utrecht. De straat begint aan de Oudegracht en loopt door tot aan de Neude. De straat is een verlengde van de Lange Viestraat en wordt op het einde gesplitst in de Voorstraat en de Lange Jansstraat.

In het boek ‘De Breedstraatbuurt. Een straat voor het eerst vermeld in het jaar 1404. De straat is waarschijnlijk vernoemd naar de ‘Groote en Kleine Pot’, twee huizen die vroeger in de straat stonden.

Het bekendste gebouw aan de straat is het voormalige Utrechtse Hoofdpostkantoor aan de Neude, tevens een rijksmonument. De hele zuidzijde van de Potterstraat wordt in beslag genomen door de zijgevel van wat nu Post Utrecht is. In dit pand is nu onder meer de Centrale Bibliotheek van Utrecht en het restaurant Meneer Potter gevestigd. Aan de andere zijde van de straat zitten winkels, restaurants en woningen gevestigd.

Volgens de Lijst van beschermde monumenten van de gemeente Utrecht staan er geen gemeentelijke- of rijksmonumenten in de straat. Dat zal wellicht te maken hebben met de sloop van het rijtje huizen dat voor de zijgevel van het Hoofdpostkantoor stond rond 1925. Aanleiding was de verbreding van de Potterstraat. Volgens beeld van Het Utrechts

Archief was glas- en verfwarenhandel J. de Waal en Zoon het laatst overgebleven pand van voor de sloop (adres Oudegracht 102).

Voorheen zaten er enkele bekende zaken gevestigd op de Potterstraat. Zo zat Ruteck’s Lunchroom (daarvoor Heck’s Lunchroom) in een pand op de Potterstraat. Deze lunchroom was bekend onder de Utrechters, onder meer vanwege de statige portier met speciaal pak en hoge hoed voor de deur van het pand. Toen de lunchroom wegging, kwam in het pand een bruidsmodezaak. Rond 2000 trok sportwinkel Intersport in het pand, dat nog steeds gevestigd is op Potterstraat 2.

Ook bevond zich vroeger een bioscoop in de Potterstraat: Theater Scala, dat later werd uitgebreid met Select. Beide bioscopen moesten op 5 augustus 1989 verplicht hun deuren sluiten. Vanwege ernstige bouwkundige gebreken was er bij de panden sprake van instortingsgevaar. Volgens oude bronnen van Het Utrechtsch Nieuwsblad (uitgever van het blad en oprichter van de voormalige bioscopen) was er geen geld om dit op te kunnen knappen. Sinds 2012 is hier restaurant Mojo gevestigd.

Volgende week vertellen we het verhaal achter de Waterstraat. Kun jij ons meer vertellen over de herkomst van deze straatnaam? Laat het ons dan weten.

In other news

Il Bosco Verticale cresce anche ad Utrecht

Het was een hele heisa, eind april bij Wonderwoods in Utrecht. Het groene ‘gebouw van de toekomst’ is nog niet af, maar krijgt al wel 280 bomen en 75.000 planten. Niet alleen op en in de torens, maar ook aan de gevel. Wonderwoods heeft een Italiaans tintje en dat is ook bij het Italiaanse persbureau ANSA niet onopgemerkt gebleven. Wonderwoods bestaat uit twee torens, van 105 en 70 meter hoog. De hoogste toren is naar een ontwerp van het Italiaanse Stefano Boeri Architetti. Persbureau ANSA schrijft over hoe het gebouw eruit komt te zien. “Nella città olandese Wonderwoods Vertical Forest accoglierà 200 appartamenti di varie

tipologie e per diverse utenze e 15.000 metri

Het planten van al dat groen is inmiddels begonnen. “Le prime piante sono già arrivate sulla torre: a progetto ultimato saranno 300 gli alberi che, tra facciate e giardini pensili, contribuiranno a rendere la città olandese

Uiteindelijk komen er zo’n 10.000 planten en 300 bomen van dertig verschillende soorten op de gevels. Voor het onderhoud van al ingezet, die speciaal zijn opgeleid voor deze uitdaging.

De bouw van Wonderwoods startte in 2020 en moet volgend jaar klaar zijn.

In deze rubriek vertellen we het verhaal achter de straatnamen in de stad. Sommige namen zijn voor iedereen bekend, andere juist helemaal niet. Voor alle namen geldt dat ze niet zomaar gekozen zijn. Maar wat is eigenlijk de herkomst van de namen? Dat proberen we te achterhalen.

Gezicht in de Potterstraat te Utrecht, met rechts de zijgevel van het hoofdpostkantoor (Neude 11) en links Heck’s Lunchroom (Potterstraat 2). Foto: Het Utrechts Archief

De stad in cijfers

In de rubriek Stad in Cijfers gaan we in op data over de stad. De gemeente Utrecht houdt van honderden onderwerpen bij hoe het er in de stad voorstaat, van aantal Utrechters dat een ets heeft tot hoeveel procent van de Utrechters last heeft van lawaai door verkeer of bedrijven in de stad. Elke week lichten we een van de onderwerpen uit.

Het aantal banen in Utrecht stijgt sneller dan de potentiële beroepsbevolking van 15 tot en met 74 jaar. Sinds 2020 is er namelijk een verschuiving te zien in het aantal banen in verhouding tot de omvang van de beroeps- en niet-beroepsbevolking. Dat blijkt uit de onlangs gepubliceerde Utrecht Monitor. Tussen 2021 en 2022 nam het aantal banen toe met ruim 12.500 tot een totaal van 301.422. Deze groei is vergelijkbaar met het niveau van de jaren 2018 (262.536) en 2019 (274.443) toen het aantal banen steeg met 11.907.

In de coronajaren 2020 en 2021 was de groei van werkgelegenheid bij bedrijven en instellingen minder sterk. Werkgelegenheid

omvat banen voor zowel fulltime als parttime werkende personen, inclusief uitzendkrachten.

De laatste jaren komt de groei van het aantal banen steeds voor een kleiner deel door een verdere toename van het aantal zzp’ers. In 2020 was een derde (33 procent) van de groei toe te schrijven aan een toename van het aantal zzp'ers, terwijl dit in 2022 ongeveer een vijfde (22 procent) was.

De grootste groei in absolute zin vond plaats bij bedrijven met 50 tot 99 werkende personen. In 2021 was er nog een afname van ruim 1.150 werkende personen in deze categorie, maar in 2022 was er een toename van 2.826.

VERDWENEN FABRIEKEN IN UTRECHT

De Utrechtsche Asphaltfabriek aan de Gansstraat

De Gemeentelijke Gasfabriek aan de Blauwkapelseweg leverde niet alleen energie waarmee bedrijven hun apparaten konden aandrijven, maar de gasproductie zwengelde de bedrijvigheid ook op een andere manier aan. Bij de winning van gas uit steenkool kwamen namelijk reststo en vrij die bruikbaar waren in de chemische industrie. Zo kon teer dienen als bindmiddel voor asfalt. Brandstofhandelaar Gijsbertus Takken (1862-1929), die niet ver van de gasfabriek aan de Wittevrouwensingel woonde, zag daar wel brood in.

Tekst: Arjan den Boer / Fotogra e: Het Utrechts Archief

Ervaring met asfaltfabricage had Takken niet en daarom zocht hij een compagnon. Dat werd de Duitser Heinrich Max Stein (1861-1892), wiens vader een asfaltfabriek had bij Leverkusen. Stein en Takken, nog geen dertig jaar oud, begonnen in 1889 de Utrechtsche Asphaltfabriek, 'eene vennootschap tot het fabriceeren van en het drijven van handel in asphalt, dakpapier, asphaltvloeren, houtcement en verdere asphaltbewerkingen'. Zij vestigden hun bedrijf tussen de Gansstraat en Kromme Rijn, tegenover de Begraafplaats Soestbergen. Ligging aan het water was essentieel voor de aan- en afvoer. De aangeleverde kolenteer werd eerst Er volgde een gang door vier distilleerketels. De gezuiverde teer werd vervolgens in verschillende asfaltproducten verwerkt: harde 'cement-mastiek', zacht 'houtcement' en vooral ook asfaltpapier, gebruikt voor dakbedekking. Daarvoor werd viltpapier gedrenkt in vloeibaar teer, gemengd met zand of zaagsel, en op rollen gedroogd. Asfalt diende nog nauwelijks als wegverharding, maar vooral voor het vochtbestendig maken van daken, vloeren, bruggen en gewelven. Volgens een advertentie uit 1894 was de Utrechtsche Asphaltfabriek de 'Eenige inrichting van dien aard in ons land'.

Voorheen Stein en Takken

Al in 1891 overleed Max Stein op 30-jarige leeftijd. Takken zette de fabriek voort met Steins schoonvader als administrateur. Een jaar voor zijn dood was Stein namelijk getrouwd met Emma Anna, dochter van August Gustav Gurtzgen (1841-1927). Deze Duitser woonde al langer in Utrecht en werkte als bureauchef bij de spoorwegen. In 1900 besloot oprichter Takken zich op zijn andere activiteiten te richten: de brandstofhandel en verzekeringen. De asfaltfabriek kwam in handen van Jacob Eliza Catrinus van Geuns (1872-1952). Hij was in Delft afgestudeerd als civiel ingenieur en had enkele jaren in Nederlands-Indië gewerkt. Van Geuns richtte de 'NV Utrechtsche Asphaltfabriek voorheenkapitaal van 2 miljoen gulden.

Onder Jacob van Geuns zou de asfaltfabriek groeien en bloeien, maar de directeur had ook tijd voor andere dingen. In Delft was hij begonnen met de schermsport, populair onder studenten, maar Jacob was er nooit mee gestopt. In 1912 zou hij op 40-jarige leeftijd meedoen aan de Olympische Spelen intieronde al uitgeschakeld. Als fabrikant had hij meer succes.

Ondertussen had August Gurtzgen, degen met de nieuwe eigenaar. Gurtzgen begon in 1902 voor zichzelf: de Eerste Nederlandsche Asphaltfabriek aan de Zonstraat. Uit die naam en uit het oprichtingsjaar '1889' dat hij in advertenties gebruikte, blijkt dat Gurtzgen zichzelf als de ware voortzetting zag. Later kreeg hij een compagnon en heette deze asfaltfabriek Gurtzgen & Van Straaten. Het be-

drijf aan de Zonstraat bleef veel kleiner dan de fabriek aan de Gansstraat.

In 1906 voorzag architect Marinus Kuiler (1859-1937) het fabrieksterrein van een nieuw kantoorgebouw, het witte pand dat nog aan de Gansstraat staat. Kuiler ontwierp vlakbij aan de Koningsweg ook de machinefabriek Jansen & Sutorius, aan de Wittevrouwensingel veevoederfabriek Hooghiemstra en aan de Oudegracht sigarenfabriek De Gesloten Steen.

Bloei, brand en vertrek

In 1907 nam Van Geuns de Amsterdamsche Asphaltfabriek over, waarna het bedrijf twee productielocaties had. In Utrecht's nijverheid en handel in woord en beeld (1913) stond: 'De geheele fabriek is gebaseerd op massa-fabricage. In de Amsterdamsche en Utrechtsche tezamen, bedraagt de productie van asphaltpapier gemiddeld 12000 Meter (dat is 800 rol) daags.' De directeur zocht steeds nieuwe asfalttoepassingen, zoals 'Systeem Octrodak' en 'Redcover Tennisbanen'. Een nieuwe afdeling voor de land- en tuinbouw maakte ontsmettingsmiddellen; zo werden 'boomen die gaten hebben, gevuld met asphalt, om schimmel e.d. te bestrijden'. Het bedrijf begon een laboratorium voor de destillatie van naftaleen voor mottenballen. Om ook benzeen te kunnen maken, nam het Utrechtse bedrijf in 1918 de Maatschappij tot Bereiding van Koolteerproducten in Krimpen aan de IJssel over.

In hetzelfde jaar brak er een grote brand uit in de Utrechtse fabriek, waarbij veel installaties verloren gingen. Omdat er toch ook al veel stankoverlast was voor omwonenden, werd besloten de teerdestillatie alleen nog in in Krimpen aan den IJssel te doen en in Utrecht slechts asfaltpapier te produceren. Met de gemeente werd nog tevergeefs onderhandeld over een nieuwe locatie nabij de industriehaven aan het Merwedekanaal.

In 1925 vierde Jacob van Geuns zijn 25-jarig jubileum als directeur. Op een groepsportret van de directie en het personeel stonden bijna 200 personen. Van Geuns nam in 1934 afscheid. Feestelijk was dat niet, want het moment viel samen met de beëindiging van de productie aan de Gansstraat vanwege de economische crisis. Wel bleef er een depot voor opslag en verkoop. Asfalt(papier) werd alleen nog in Krimpen gemaakt en later in Uithoorn. Na de oorlog volgde namelijk een fusie met de Nederlandsche Teer- en Asphaltindustrie in die plaats. Vanaf 1959 heette het bedrijf Cindu (Chemische Industrie Uithoorn).

Cindu zou daar tot 2014 bestaan, maar het Utrechtse depot werd in 1981 verlaten. Op het voormalige fabrieksterrein kwam woningbouw aan de Eendstraat en IJsvogelhof, maar eerst was een grootschalige bodem- en grondwatersanering nodig. Die duurde tot 1990 en kostte 48 miljoen gulden. Aan het verleden herinnert nog het pand Gansstraat 132 met het opschrift 'Depot NV Utrechtsche Asphaltfabriek'.

OP

BEZOEK BIJ HOEDENWINKEL JOS VAN DIJCK, DIE HONDERD JAAR BESTAAT

‘Online kan je alles bestellen, maar een winkel is een beleving en heeft iets authentieks’

De hoedenzaak Jos van Dijck bestaat honderd jaar. In 1923 openden de opa en oma van Francesco Baldi, de huidige eigenaar, de winkel. Francesco is de derde generatie van zijn familie in de zaak. Aan het einde van de zomer wordt het honderdjarig bestaan gevierd met een feest in het Spoorwegmuseum, maar ook in de tussentijd zijn er komende zomer feestelijkheden in de Bakkerstraat en kunnen klanten rekenen op jubileumgebakjes.

Vorig jaar was het een heel druk jaar voor de winkel, zegt Francesco. Onder meer doordat de coronaperiode eindelijk voorbij was, maar ook door de zonnige en lange zomer. En ook nu, met warmer weer in aantocht, is er genoeg werk aan de winkel. Onder meer de strohoeden en petten zijn populair.

“Vroeger was juist het winterseizoen het drukste bij ons, maar dat is sinds een aantal jaar aan het veranderen”, legt hij uit. “Nu zijn de zomermaanden erg belangrijk.” Vanuit het pand in de Bakkerstraat versturen Francesco en zijn team ook alle bestellingen voor de webshop. “We zijn echt wel druk, eigenlijk te druk om feest te vieren, maar daar maken we gewoon tijd voor.”

Het honderdjarig bestaan laten ze niet zomaar aan zich voorbijgaan. Zo staat er 9 september een jubileumfeest op de planning voor zo’n 150 gasten in het Spoorwegmuseum, inclusief livemuziek en toespraken. “We nodigen familie en vrienden uit, maar ook oud-werknemers, leveranciers en sommige klanten waar we een speciale band mee hebben.” Het feest heeft als geheel bijpassend thema de roaring twenties. Daar kunnen de genodigden natuurlijk een mooie hoed bij dragen. “Dat is altijd een leuke stijl”, vindt Francesco. Ook wordt er een boekje uitgebracht over de geschiedenis van de zaak en zijn familie, met onder andere foto’s uit Het Utrechts Archief.

Achtergrond van marskramers

Vroeger werd de Bakkerstraat gedeeld door vijf hoedenwinkels. Tegenwoordig is Jos van Dijck de enige hoedenspeciaalzaak in

Utrecht. Net als zijn moeder groeide Francesco op boven de winkel. Na school was hij er vaak te vinden om zijn ouders te helpen. Ook zijn opa en oma hebben er vroeger gewoond. En hoewel de fysieke winkel toen een stuk kleiner was, werden in het pand wel gewoon acht kinderen opgevoed. Zijn moeder was een van hen.

In een lijst op een van de pilaren midden in de winkel hangt de huwelijksakte van de opa en oma van Francesco. Ook hangt er een zwart-wit foto van het stel uit 1923. Ze staan daarop voor de net geopende zaak. Honderd jaar geleden begon Francesco's oma met de onderneming. Haar familie had namelijk een achtergrond als marskramers die met textielwaren, naalden en garen het platteland af gingen. Op die manier rolde zij ook de textielbusiness in. De winkel op de Bakkerstraat vernoemde ze naar haar man: Jos van Dijck.

Uiteindelijk namen de ouders van Francesco de winkel over. En hij op zijn beurt weer van zijn ouders, die inmiddels allebei zijn overleden. “Jammer dat zij dit jubileum niet meer meemaken”, zegt Francesco.

Een blok hout

Op zijn veertiende begon Francesco zijn ouders te helpen in de winkel. In 2001 werd hij nog steeds geen genoeg van krijgen. “Ik geniet nog elke dag: van klanten helpen en ze dingen uitleggen en vertellen, van de medewerkers, van de hoeden. Online kan je alles bestellen, maar een winkel is een beleving en heeft iets authentieks. Onze kennis is generatie op generatie gedeeld. We zitten tjokvol verhalen: over de producten en de leveran-

ciers, maar ook over wat er hier de afgelopen honderd jaar allemaal is gebeurd. We hebben zo’n beetje alles wel gezien.” Zo vertelde Francesco eerder al eens een anekdote aan DUIC over de winkel uit de Tweede Wereldoorlog. “Mijn opa liet klanten tijdens de oorlog, toen iedereen krap bij kas zat, betalen met een blok hout. Voor het vormen van hoeden heb je namelijk stoom nodig en met dat blok hout kon hij de kachel aanmaken.”

Francesco is blij met hoe zijn zaak reilt en

mensen om je heen te hebben die goed kunnen werken, maar vooral ook waar je plezier mee hebt.”

Ook over de locatie is hij nog heel tevreden. Wel is er een grote verbouwing in aantocht om het pand een opknapbeurt te geven. Dan is Jos van Dijck tijdelijk even op een andere plek te vinden, om vervolgens gewoon terug te keren naar Bakkerstraat nummer 12.

“Dit is gewoon dé plek.”

Tekst: Bo Steehouwer / Fotogra e: Bas van Setten

Week van de waarheid breekt aan voor Pep en Frans: ‘Er is meer sfeer nodig in het stadion’

De laatste wedstrijd van het eredivisieseizoen is gespeeld. In eigen huis wist Tasos Douvikas zich te kronen tot topscorer van de competitie en won FC Utrecht uiteindelijk met 3-2 van FC Emmen. Pep en Frans zijn trots op de Griekse superspits en roepen de supporters op om achter de club te gaan staan tijdens de play-o s.

en prima uitslag, een vermakelijke wedstrijd en Mike van der Hoorn die de volgende wedstrijd is geschorst. Wat wil een supporter nog meer?”, zo opent Pep. “Zondagmiddag stond er eindelijk een collectief strijdend FC Utrecht op het veld. De spelers wilden snel naar voren voetballen en met z’n allen Tasos Douvikas topscorer maken. Alle spelers gunden die jongen de bal en hoopten dat hij er zoveel mogelijk binnen kon schieten. Dit team is in de laatste weken enorm naar elkaar toegegroeid. Dat biedt hoop voor de nacompetitie.” Frans wil verder ingaan op de indrukwekkende prestaties van de Griekse spits. “Douvikas is topscorer van Nederland geworden en daarmee de meer dan terechte winnaar van de David Di Tommaso Trofee. Het is alleen jammer dat hij de topscorerstitel moet delen met Xavi Simons van PSV. Douvikas heeft dit seizoen nog relatief veel mogelijkheden gemist. Het benutte van een kansje hier en een penalty’tje daar, had alleen hem de eeuwige roem gegeven. Dat was nog specialer geweest. Desondanks mag iedereen

ZOEKPLAAT

Zoek de zeven verschillen

OPLOSSING ZOEK DE VERSCHILLEN LOCATIE VREDENBURG

binnen de club apetrots zijn.”

Kluivert, St. Jago of Sagnan?

Waar Douvikas is warmgedraaid voor de nacompetitie weet Mike van der Hoorn al zeker dat hij in de thuiswedstrijd tegen Sparta niet meedoet. De centrale verdediger pakte een rode kaart en Frans verwacht problemen.

“Het was een enorm domme overtreding en een terechte rode kaart. Waarom gaat een verdediger op die plek van het veld als een kip zonder kop een duel in? De schorsing van Van der Hoorn veroorzaakt geen gemis. Het probleem is alleen dat er geen goede vervangers voor zijn. Modibo Sagnan is de afgelopen weken gepasseerd. Tommy St. Jago doet mee aan het televisieprogramma Spoorloos en Ruben Kluivert is er nog lang niet klaar voor. De supporters moeten niet gek opkijken als Mark van der Maarel donderdagavond de defensie vanuit het hart moet gaan leiden.”

Donderdagavond 21.00 uur moet het voor FC Utrecht dus gaan gebeuren. De week van de waarheid breekt aan. Pep heeft de datum met een rode stift omcirkeld in zijn agenda.

Pep en Frans, twee broers die al sinds jaar en dag iedere wedstrijd van FC Utrecht volgen, maken een column voor DUIC. In de column wordt de week van FC Utrecht doorgenomen. Martijn Kramer schrijft het verhaal op.

“De nacompetitie kan ons seizoen maken of kraken. De club en de supporters hebben met de uitschakeling in de beker tegen SV Spakenburg een enorm dieptepunt beleefd. Nu moet er een goedmakertje van de spelers komen.” Frans vult zijn broer aan en hoopt afgelopen weekend in de basisopstelling. Hij kwam alleen even het veld oplopen om de derde David Di Tomasso trofee op te halen.

uit gaan pakken tegen Sparta. Het is te hopen

Tamme en makke sfeer

In de competitie won FC Utrecht beide wed-

strijden van Sparta. Pep heeft ook voor de aankomende editie hoopvolle verwachtingen. Hij roept daarbij de supporters op om massaal achter de club te gaan staan. “De afgelopen weken heerste er een tamme en makke sfeer in de Galgenwaard. Er stond natuurlijk weinig meer op het spel. Toch was de laatste wedstrijd in het eigen stadion vroeger altijd een feestje, maar zo voelde dat nu niet. Er is donderdag meer sfeer nodig. Als supporters moeten we in deze fase achter de club gaan staan, want de prijzen gaan verdeeld worden. Als de club vier wedstrijden goed presteert, kunnen we als supporters in juli misschien wel naar Litouwen, Montenegro of Gibraltar afreizen voor een Europese voorronde. Wie wil dat nou niet?”

PEP EN FRANS OVER FC UTRECHT

SFEERVOL VERGADEREN OP DE CAMPING

• 4 vergaderruimtes, van 2 tot 60 personen

• Op een unieke locatie in Utrechts nieuwste hotspot Rotsoord

• Altijd goed bereikbaar met trein, bus, boot, ets of auto

• Flexibele catering, van drankjes tot diners

Eindelijk een Buurtbierwinkel in

Utrecht!

Amsterdamsestraatweg 116 in Utrecht

Bezoek onze nieuwe winkel voor alle speciale bieren.

We zijn open op:

Woensdag t/m vrijdag: 14.00 - 19.00u

Zaterdag: 11.00 - 17.00u

Je vindt ons schuin tegenover Gijs, aan de kant van de Albert Heijn.

In onze winkel kan je uitsluitend pinnen. www.buurtbier.nl

AL VANAF € 100,PER DAGDEEL

• Volledig gefaciliteerd met o.a. led-scherm, supersnelle WiFi en whiteboard

• Standaard gratis zwarte ko e, thee en water

• Mooi uitzicht op de Vaartsche Rijn

• 365 dagen per jaar, ook in de avond

DIRECT RESERVEREN?

Dat kan eenvoudig online met het contactformulier op onze website of mail je wensen naar vergaderen@ganspoort.nl

Liever bellen/appen?

Pierre is te bereiken via 06-14415656

Kijk voor een indruk van alle zalen en mogelijkheden op WWW.CAMPINGGANSPOORT.NL