DUIC Krant NR 236 - 25 augustus

Nieuws

5 Krakers aan de Croeselaan

willen zij bereiken?

7 Duizend tijdelijke woningen erbij? Dat gaat in 2023 toch niet gebeuren

8 Tijdreis Paleis Lofen

9 Uittips

Elke week de leukste tips

10 Utrecht volgens...

Vera Vos van Festival Oude Muziek Stad / Leven

11 Wat vinden de lezers? DUIC-lezers aan het woord

12 Op bezoek bij

13 Verdwenen fabrieken

Colofon

Eigenlijk kijkt niemand op van wat vertraging bij bouwprojecten. We zien het ook in Utrecht veelvuldig gebeuren. Niet altijd overigens, zo bewijst de restauratie van de Domtoren die waarschijnlijk maanden eerder klaar is dan verwacht. Maar we moeten het wel even over vertraging hebben. Er zouden namelijk duizend tijdelijke woningen in Utrecht opgeleverd worden dit jaar. Dat is meerdere malen gezegd door de gemeente. Het Rijk trok er zelfs miljoenen euro’s voor uit. Maar dat aantal gaat helemaal niet gehaald worden. Het is maar de vraag hoeveel tijdelijke huizen er überhaupt staan aan het eind van dit jaar. Dat is nog eens extra opvallend, want de komst van tijdelijke woningbouw was een voorwaarde die vorig jaar gesteld werd bij de maatregel om statushouders tijdelijk voorrang te geven bij sociale huurwoningen. Ondertussen lijkt er niet veel te gebeuren op de plek-

STAD IN BEELD

Utrecht is constant in beweging. Er wordt gebouwd en gesloopt. Hierdoor ziet de stad er op sommige plekken heel anders uit dan vroeger, terwijl andere straten en pleinen juist al decennia hetzelfde blijven. In deze rubriek laten we dat zien.

Ga naar DUIC.nl voor meer oude en nieuwe foto’s van de stad.

ken waar tijdelijke woningen moeten komen. Aan de Pagelaan is er nog weinig leven te zien in de containerwoningen, en bij het Befu-terrein ziet men slechts een zandvlakte. Hoe kan het dat er meerdere keren is gezegd dat er dit jaar duizend tijdelijke huizen zouden komen maar dat dit niet gaat lukken? Lees verder op pagina 7. Over tijdelijk wonen gesproken. Krakers besloten niet langer te wachten op een woning – of iets te kopen - maar trokken richting de Croeselaan om meerdere leegstaande huizen te kraken. Het is een protest tegen de sloop van de sociale huurwoningen, die moeten plaatsmaken voor nieuwbouwproject het Beurskwartier – waar al veelvuldig over gedebatteerd en geschreven is. We namen er een kijkje, lees verder op pagina 5.

Robert Oosterbroek

Social Media

Advertentie

Vanaf € 75,-

HUB Utrecht is het nieuwe mediacentrum van de stad Utrecht met RTVU en DUIC als initiatiefnemers. Wil jij een vergaderruimte of studioruimte huren bij HUB Utrecht? Dat kan. Boek nu en reserveer via de QR-code.

Locatie: Achter Clarenburg 23-25

Volledig gefaciliteerd met o.a. led-scherm, WiFi en whiteboard en natuurlijk gratis koffie en thee

Arjan den Boer, Bas van Setten, Bo Steehouwer, Ilana Noot, Luuk Beckers, Nadia Swijtink

KRAKERS OP DE CROESELAAN

Roos: 'Zodra de gemeente kan aantonen dat statushouders erin komen, gaan wij weg'

Roos en haar hondje Margarita wonen in een van de vier gekraakte panden aan de Croeselaan in Utrecht. Zij vertelt dat er zo’n acht mensen onderdak vinden, maar ook dat de samenstelling nog weleens wisselt. Mede daarom is er een logeerkamer ingericht op de begane grond. De gemeente wil dat de mensen vertrekken en heeft woensdag 23 augustus laten weten aangifte te doen. De krakers geven op hun beurt aan met alle plezier ruimte te maken voor kwetsbare groepen, maar niet voor leegstand of tijdelijke huur. Raadslid Cees Bos van Stadsbelang Utrecht noemde in een uitzending van PowNed de aanwezigheid van krakers ‘een ticket voor ellende’. Roos, die het geen probleem vindt DUIC een rondleiding te geven, zegt dat dat deels klopt.

Tekst en fotografie: Bas van Setten

“Ik kan mij inderdaad voorstellen dat we het leven van eigenaren die hun panden leeg laten staan ingewikkeld maken zodra wij het kraken. Dat is natuurlijk ook wel een beetje het idee achter de kraakbeweging.” DUIC krijgt een rondleiding door een deel van de kraakpanden. Roos vertelt dat sommige bewoners niet thuis zijn en vindt het niet gepast hun kamers te laten zien zonder toestemming.

De ruimtes waar wij wel toegang toe krijgen, zien er leeg en sober maar opgeruimd uit. Zo bestaat de logeerkamer bijvoorbeeld uit slechts een matras dat op de grond ligt en een schemerlampje ernaast. In de muziekkamer staan meerdere instrumenten en aan de muur hangen tekeningen.

In de tuin liggen zes grote watermeloenen op een rij. Die zijn buitgemaakt tijdens ‘skipping’ waarbij bruikbare producten uit containers en prullenbakken worden gevist. “Deze haalden we uit een container van een groothandel in Nieuwegein”, zegt Roos. De tuin is ook al gebruikt voor een buurtbarbecue. “Veel omwonenden kwamen langs en het was heel gezellig. De kinderen speelden op de piano en met de hondjes. De mensen gaven aan blij te zijn met onze aanwezigheid.”

De woningen aan de Croeselaan kennen een lange geschiedenis en worden op termijn gesloopt vanwege

de herinrichting van het gebied. De huizen zijn sinds medio 2022 eigendom van de gemeente Utrecht en tot eind maart van dit jaar in bruikleen gegeven via leegstandsbeheer. Het idee was dat er sinds begin april statushouders werden opgevangen, maar omdat het om een voor de gemeente nieuw concept gaat, duurde het proces langer. Daardoor stonden ook de woningen langer leeg.

Op zondag 13 augustus werden vier woningen aan de Croeselaan gekraakt, terwijl de gemeente de huizen twee dagen daarvoor had toegewezen aan statushouders. Dit betekende niet dat deze mensen er al direct in konden trekken, maar wel dat de ‘inhuisperiode’, de tijd waarin de huizen gereed worden gemaakt voor de nieuwe bewoners, van start ging. “Gezien de huidige situatie leidt het kraken van de panden tot vertraging in dit proces”, schrijft het college in een brief aan de raad. De gemeente heeft daarom besloten aangifte te doen.

De krakers zeggen tot slot met alle liefde ruimte te maken voor statushouders of andere kwetsbare groepen, maar geven tegelijkertijd aan argwanend te zijn. Roos: “Zodra de gemeente kan aantonen dat deze mensen erin komen, gaan wij weg. Ik heb vandaag zelfs een herinnering naar het stadhuis gestuurd waarin dat te lezen is.” a

Duizend tijdelijke woningen in 2023 in Utrecht erbij? Dat gaat toch niet gebeuren

Een kale zandvlakte. Meer is er niet te vinden op het voormalige Befuterrein in Hoograven in Utrecht. Even verderop lijkt al iets meer te gebeuren.

Aan de Pagelaan staan tientallen containers klaar om verbouwd te worden naar huizen. Een omwonende reageert echter zonder veel hoop; ze verwacht niet dat er snel mensen wonen. Meerdere malen werd door de gemeente Utrecht toegezegd dat er dit jaar duizend tijdelijke woningen in Utrecht opgeleverd zouden worden om de woningnood een klein beetje te verlichten. Nu blijkt dat dit niet gaat gebeuren.

Tekst en fotografie: Robert Oosterbroek

Vertraging bij bouwprojecten, dat is niks nieuws. Alleen de duizend tijdelijke woningen die dit jaar gebouwd zouden worden in Utrecht zijn herhaaldelijk aangekondigd. Daarbij is door de gemeente ook meermaals de link gelegd met de omstreden maatregel van vorig jaar om tijdelijk alle beschikbare sociale huurwoningen aan statushouders toe te wijzen. Toen deze maatregel in juli 2022 werd aangekondigd, stelde wethouder Dennis de Vries wel een voorwaarde; er komen snel extra woningen bij in Utrecht, waaronder duizend tijdelijke huizen in 2023. Het college schreef daarover: “Het versneld huisvesten van statushouders vraagt veel van de Utrechtse woningzoekenden, de wachttijd loopt op. Daarom heeft de gemeente als voorwaarde gesteld dat er tegenover deze inzet ook meer perspectief op een woning moet staan.” Wethouder De Vries omschreef het zo: “Dit heeft impact op alle woningzoekenden. Ze zijn ons allen even lief. Door de achterstand versneld in te lopen, kunnen we in september weer terug naar de gebruikelijke verdeling. Voorwaarde is dat we het aantal beschikbare woningen structureel verhogen door versneld tijdelijke woningen te realiseren; 1.000 in 2023 en nog eens 1.000 tot 1.500 in 2024.”

In oktober 2022 werd de maatregel voor statushouders geëvalueerd, waarbij ook melding werd gemaakt van de bewuste koppeling in communicatie tussen de extra tijdelijke woningen en de huisvestiging van statushouders. Ook het College voor de Rechten van de Mens, dat onderzoek deed naar het tijdelijk voorrang verlenen aan statushouders, beschreef de duizend tijdelijke woningen in 2023 in haar oordeel over de zaak. Het is tijd om de balans op te maken, de voorkeursmaatregel voor statushouders was een succes, maar ondertussen lijkt de woningcrisis onverminderd groot, hoe staat het met de duizend tijdelijke woningen die er dit jaar zouden komen? Daar kunnen we kort over zijn; die gaan er dit jaar niet meer komen. Dit is het korte antwoord, maar dat vraagt natuurlijk om veel meer uitleg.

Meerdere locaties

Er zijn meerdere locaties waar de tijdelijke woningen moeten komen. Op dit moment

liggen er onder meer plannen voor de Pagelaan en het Befu-terrein in Hoograven, Wetering-Zuid in Leidsche Rijn en Tussen de Rails in Lunetten. De eerste drie locaties hadden duizend woningen moeten opleveren – maar dat gaat dit jaar niet lukken en de aantallen zijn ook naar beneden geschroefd.

De gemeente gaat nu uit van 560 woningen op die drie locaties, waarbij de hoop er is dat er een paar huizen op de Pagelaan in ieder geval dit jaar in gebruik genomen kunnen worden. De belangrijkste vraag is natuurlijk, waarom is het blijkbaar zo lastig om de huizen te laten verrijzen? We vroegen het na bij de gemeente, er kwam een lijstje met oorzaken terug.

'De bouw ligt complexer dan we een jaar geleden hadden verwacht. Daar balen we enorm van, maar dat betekent niet dat onze inzet is veranderd'

de bouw van duizend tijdelijke woningen. In augustus vorig jaar schreef de gemeente dan ook in een persbericht naar aanleiding van de miljoenen van het Rijk: “De woningen worden uiterlijk 2023 gerealiseerd.” Deze toezegging kwam ook niet uit de lucht vallen, in de deal met het Rijk werden namelijk ook deadlines gesteld. Mochten die niet gehaald worden, dan gaan de miljoenen mogelijk verloren. De gemeente Utrecht laat daar nu op weten: “We zijn in overleg met het Rijk hoe de subsidies doorgeschoven kunnen worden naar 2024. Dit overleg loopt nog. Gevolg is natuurlijk in ieder geval dat de woningen helaas later in gebruik kunnen worden genomen.”

als gemeld in persberichten en brieven naar de gemeenteraad? Dat gaat niet meer lukken. Het college is daar ook niet blij mee, zegt ze zelf: “Utrecht kampt – net als andere steden – met een serieuze wooncrisis. Die willen we zo snel mogelijk oplossen, maar dat gaat niet zo snel als we willen. […] De bouw ligt complexer dan we een jaar geleden hadden verwacht. Daar balen we enorm van, maar dat betekent niet dat onze inzet is veranderd.”

Dan nog even terugkomend op de koppeling tussen de duizend tijdelijke woningen in 2023 en de maatregel om statushouders voorrang te geven op sociale huurwoningen. Zoals eerder gezegd, werd de komst van de duizend tijdelijke woningen een ‘voorwaarde’ genoemd door het college.

Wat goed is om te weten: de gemeente Utrecht bouwt zelf geen huizen en is dus afhankelijk van de plannen en het tempo van ontwikkelaars. Daarnaast is er ook gewoonweg weinig ruimte beschikbaar in de stad. “Locaties die ogenschijnlijk beschikbaar zijn, zijn vaak al bestemd voor bijvoorbeeld groen, bedrijven of permanente woningbouw”, aldus de gemeente. Daarnaast spelen ook zaken als beperkingen van het energienetwerk en de afstemming met de omgeving. Ondertussen lopen de tekorten en de kosten op in de bouwsector. Geld speelt sowieso een belangrijke rol uiteraard. Dat is ook terug te zien in de zogenoemde businesscase; tijdelijke woningen staan er voor tien of maximaal vijftien jaar. “Echter, na deze termijn zijn de kosten nog niet terugverdiend en daarom is het noodzakelijk om met de corporaties afspraken te maken over de zogenoemde vervolglocaties; waar kunnen deze woningen naartoe over tien of vijftien jaar om verder geëxploiteerd te worden”, aldus de gemeente. Wel is er iets bedacht om de financiële haalbaarheid te vergroten. De gemeente Utrecht heeft zich hardgemaakt voor een deal met de regio en het Rijk. Dit was een succes. Het Rijk heeft in 2022 toegezegd 11,5 miljoen euro te geven aan de gemeente Utrecht voor

Zo snel mogelijk oplossen Duizend tijdelijke woningen in 2023 erbij, zo-

Wethouder Dennis de Vries zegt daar nu over: “Aan de voorwaarde gaan we nog steeds voldoen, alleen duurt het langer. Maar die woningen gaan er komen. Ze zijn nog steeds hard nodig om de crisis aan te pakken. De gemeente werkt er met corporaties en Rijk hard aan om te zoeken naar mogelijkheden om dit sneller voor elkaar te krijgen. Daar hebben we het Rijk echt bij nodig.” a

Op het voormalige Befu-terrein in Hoograven is niet meer te vinden dan een kale zandvlakte

PALEIS LOFEN

Tijdreis Paleis Lofen: een geschiedenisles in ontwikkeling

Wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van Utrecht vóór de Domtoren kan niet om Paleis Lofen heen. DOMunder organiseert dagelijks rondleidingen in de restanten van dit lang vergeten bouwwerk, waar de stad ruim 900 jaar geleden officieel werd geboren.

Tekst: Mike Peek

“Ik woon al mijn hele leven in Utrecht en dat steegje is me nog nooit opgevallen.”

Een man likt op de Vismarkt verbaasd aan zijn ijsje. Hij heeft meegeluisterd naar de gids van ‘Tijdreis Paleis Lofen’. Die stelt hem onmiddellijk gerust: veruit de meeste mensen lopen nietsvermoedend langs dit smalle portaal naar het verleden. Een verleden waarvan bovengronds vrijwel alle sporen zijn uitgewist.

Sinds vorig jaar is het mogelijk om een rondleiding te volgen door het voormalige souterrain van Lofen, dat rond het jaar 1020 werd gebouwd. Utrecht was toen onderdeel van het Heilige Roomse Rijk. De keizer trok van de ene naar de andere plaats en had ook in de toekomstige domstad huisvesting nodig. Dat werd dus Lofen, een paleis van dertig bij twaalf meter, opgetrokken uit tufsteen.

Stadsrechten

Op deze plek tekende keizer Hendrik V op 2 juni 1122 de stadsrechten van Utrecht. Het was een cadeau aan de inwoners, die hem hadden gesteund tijdens een revolte. Na de grote brand van 1253 raakte het paleis eerst in onbruik en vervolgens in de vergetelheid. Voor, achter en op de ruïnes verrezen nieuwe bouwwerken, tot niemand meer wist wat hier ooit had gestaan.

Eenmaal binnen is het rumoer van de

Vismarkt ver weg. Deze ruimtes werden in de 19e eeuw herontdekt, al had men aanvankelijk niet door dat het om restanten van Paleis Lofen ging. Echte historische waardering liet bovendien op zich wachten. Pas in 2020 droegen de erven van een voormalige bakkerij hun deel van de kelders, die werden gebruikt als opslag, over aan Stadsherstel Utrecht en de gemeente Utrecht.

Er werd in rap tempo een expositie van gemaakt, die zich de komende jaren zal blijven ontwikkelen. De fraaie zuilen van het souterrain, waar vermoedelijk de personeelsruimten van Lofen waren gevestigd, moeten nog verder worden afgegraven. Ondergronds bevindt zich bovendien een waterput. Toch is er al genoeg te zien. Een audiotour geeft informatie over historische voorwerpen in de vitrines, terwijl een vlot gemaakte film de geschiedenis bondig vertelt.

Verschraald bier

Erg slim is de maquette van het paleis, waar de huidige bebouwing omheen is gezet. Door die samen met zijn gasten in stappen te verwijderen, geeft de gids een fraai beeld van de precieze locatie en omvang van Lofen.

Het einde van de rondleiding is het meest fascinerend. De museale sfeer maakt plaats voor de geur van verschraald bier als bezoekers de kelder van bar-restaurant Walden

binnenstappen. Opnieuw zijn zuilen te zien van het voormalige Lofen, maar ze dienen hier vooral als decor voor feesten en partijen. Er is door vermoedelijk beschonken genodigden in de duizend jaar oude pilaren gekrast. Op de vloer zijn resten te zien van de muur van het Romeinse fort dat hier ooit stond. Hoeveel liter alcohol is daar inmiddels doorheen gesijpeld?

Historici zullen ervan gruwelen, want het heeft iets even hilarisch als surrealistisch:

Advertenties

aan de ene kant van de glazen tussendeur wordt het verleden geconserveerd, aan de andere kant wordt erin geproost. Misschien kijken we daar over een halve eeuw wel vol ongeloof op terug. Ook het heden is immers slechts een momentopname.

Zie www.paleislofen.nl voor actuele tijden. Rondleidingen kosten 11 euro per persoon. a

BEKENDMAKING ONTWERP 1E WIJZIGING OMGEVINGSVERORDENING PROVINCIE UTRECHT 2022

Op 14 juli 2023 hebben Gedeputeerde Staten van Utrecht het Ontwerp 1e wijziging Omgevingsverordening provincie Utrecht 2022 vastgesteld.

Provinciale Staten hebben op 30 maart 2022 de Omgevingsverordening vastgesteld. De Omgevingsverordening treedt gelijktijdig met de Omgevingswet in werking op 1 januari 2024. Bij vaststelling van de Omgevingsvisie en Interim Omgevingsverordening (10 maart 2021) hebben

Provinciale Staten besloten om de Omgevingsverordening jaarlijks te herzien: er wordt geen geheel nieuwe Omgevingsverordening opgesteld, maar onderdelen van de verordening worden gewijzigd. Ook de terinzagelegging en besluitvorming gaan alleen over de te wijzigen onderdelen van de verordening. Hiermee blijft de Omgevingsverordening actueel.

Terinzagelegging

Het Ontwerp 1e wijziging Omgevingsverordening provincie Utrecht 2022 ligt vanaf dinsdag 22 augustus 2023 tot en met maandag 2 oktober 2023 ter inzage. Het Ontwerp 1e wijziging Omgevingsverordening provincie Utrecht 2022 is op papier tijdens kantooruren in te zien in het Huis voor de Provincie Utrecht, Archimedeslaan 6, 3584 BA Utrecht.

Digitaal inzien van de documenten

U kunt het Ontwerp 1e wijziging Omgevingsverordening provincie Utrecht 2022 als volgt digitaal inzien:

1. www.provincie-utrecht.nl/terinzage;

2. op de gemeentelijke websites;

3. op de websites van de waterschappen.

Online informatieavond

De provincie organiseert een informatieavond waarop u meer informatie kunt krijgen en uw vragen kunt stellen over het Ontwerp 1e wijziging Omgevingsverordening provincie Utrecht 2022 die ter inzage ligt. De online informatieavond is op 6 september 2023 van 19:30 tot 21:30. U kunt zich hiervoor aanmelden via statengriffie@provincie-utrecht.nl

Zienswijzen

Vanaf dinsdag 22 augustus 2023 tot en met maandag 2 oktober 2023 kan iedereen zienswijzen indienen op het Ontwerp 1e wijziging Omgevingsverordening provincie Utrecht 2022 bij Provinciale Staten. Dit kan op verschillende manieren:

1. Online via een ‘zienswijze-formulier’ Het zienswijze-formulier vindt u op www.provincie-utrecht.nl/terinzage

2. Digitaal via e-mail Stuur uw zienswijze aan: statengriffie@provincie-utrecht.nl. Vermeld bij uw zienswijze: uw aanhef (de heer of mevrouw), voorletter(s), achternaam, adres, postcode en woonplaats, e-mailadres.

3. Schriftelijk via een brief Richt uw brief aan Provinciale Staten van Utrecht, t.a.v., de commissiegriffier Omgevingsverordening de heer R.J. Poort, Postbus 80300, 3508 TH Utrecht. Vermeld bij uw zienswijze: uw aanhef (de heer of mevrouw), voorletter(s), achternaam, adres, postcode en woonplaats, e-mailadres.

4. Mondeling op de hoorzitting Voor degenen die niet digitaal of schriftelijk kunnen reageren, bestaat de mogelijkheid om dit mondeling te doen. Tijdens de hybride hoorzitting van Provinciale Staten op donderdag 21 september 2023 kunt u een mondelinge zienswijze indienen. U kunt hierbij niet in gesprek gaan met Provinciale Staten. U moet zich hiervoor aanmelden. Dit kan door te bellen met de Statengriffie op 030 25 89 070 of te mailen naar statengriffie@provincie-utrecht.nl

Wij verzoeken u de zienswijzen zo beknopt en concreet mogelijk te formuleren. Wilt u ook aangeven welk hoofdstuk en artikel het betreft? Hiermee zorgt u ervoor, dat u een zo concreet mogelijk antwoord krijgt op uw zienswijzen.

Heeft u nog vragen?

Mocht u nog vragen hebben over deze bekendmaking, dan kunt u die stellen via omgevingsbeleid@provincie-utrecht.nl U ontvangt zo spoedig mogelijk antwoord.

Festival Strand

Waar: Haarrijnseplas

Wanneer: 25 en 26 augustus

Prijs: 32,50 - 67,50 euro

Zoek je een mini-vakantie dichtbij huis? Aankomend weekend is de Haarrijnseplas weer twee dagen lang het decor van Festival Strand. Wandel over de foodboulevard, rust uit in een van de hangmatten en geniet van de beste muziek van eigen bodem. Op vrijdagavond (17.00-00.00 uur) trapt het festival traditiegetrouw af met de leukste 90’s & 00’s artiesten, zoals Paul Elstak, T-Spoon en DJ Jean. Zaterdag kun je tussen 12.00 en 23.00 uur genieten van Nederlandse rock en pop. Headliners zijn Di-rect, Lucas & Steve en de Edwin Evers Band. De minimumleeftijd bedraagt 18 jaar.

Festival Oude Muziek

Waar: diverse locaties

Wanneer: 25 augustus tot en met 3 september

Prijs: wisselend

Met het thema Revival zoomt het Festival Oude Muziek dit jaar in op oude muziek als erfgoed én als erfenis van de beweging die vanaf de negentiende eeuw de heropleving van historische repertoires, instrumenten en interpretatie ontketende. Het verleden kan mooi zijn, het kan ontsnapping bieden aan de sleur van alledag en het kan ons laten dromen. Het is ook een machtig propagandamiddel om ideologieën te legitimeren, of ze nu nostalgisch of progressief zijn. Daarom kijkt het festival door verschillende lenzen heen: om via het verleden de wereld van vandaag beter te begrijpen.

The Bug Club

Waar: EKKO

Wanneer: 31 augustus om 20.00 uur

Prijs: 15,50 euro

Leidsche Rijn Festival

Waar: Castellum Hoge Woerd

Wanneer: 27 augustus van 10.00 - 17.00 uur

Prijs: gratis

Het Leidsche Rijn Festival is het leukste cultuurfestival voor kinderen. Er zijn voorstellingen om bij weg te dromen, muziek om op te dansen en plek genoeg om zelf iets moois te maken. Het thema dit jaar is ‘Geluksvogels’. Op de podia staan professionele muzikanten en theatermakers gebroederlijk naast lokale, beginnende artiesten. Er zijn speciale onderdelen voor kinderen tussen 2 en 4, 4 en 8 en 8 en 12 jaar. Maar natuurlijk kunnen broertjes en zusjes van verschillende leeftijden ook samen van alles ervaren. Denk bijvoorbeeld aan Het Klei Atelier, waar ze van klompjes grijze klei een kleurrijk dier, figuur, mens of ding boetseren.

Israel Nash

Waar: TivoliVredenburg

Wanneer: 31 augustus om 20.00 uur

Prijs: 31,75 euro

De Amerikaanse singer-songwriter Israel Nash neemt je met zijn dromerige, soms psychedelische gitaarrock mee terug naar de jaren zeventig. Neil Young is een naam die in je hoofd opduikt als je naar Nash’ nieuwste album ‘Topaz’ (2021) luistert, maar ook Pink Floyd is nooit ver weg. Geheime wapen van Israel Nash is zijn pedalsteelgitarist Eric Swanson, die het bandgeluid naar grote hoogten tilt. Voeg daar ook nog eens een steengoede blazersectie en soulvolle backing vocals aan toe en je snap waarom ‘Topaz’ wederom een schot in de roos is. Een betoverend mooie hippierootsplaat, waardoor je haast gaat denken dat het ooit nog goedkomt met de wereld.

The Bug Club uit Wales staat garant voor aanstekelijke garagerock doorspekt met riffs en voortstuwende ritmes. Met nummers die vaak niet eens een lengte van twee minuten aantikken houdt de band zichzelf en hun luisteraars altijd bij de les. Zo neemt hun debuutalbum ‘Pure Particles’ uit 2021 met negen tracks slechts twintig minuten in beslag. In 2022 brachten ze het meest recente album ‘Green Dream in F#’ uit, een wederom korte maar krachtige lo-fi plaat vol goedgeluimde liedjes. Support act is Cardigan Inn, een vijfkoppige postpunkband uit Amsterdam.

Gildewandeling: Utrechtse stadskastelen

Waar: Oudegracht/Hoek Zwaansteeg

Wanneer: 29 augustus om 14.00 uur

Prijs: 8 euro

Kijk je wel eens naar de gevels als je onderweg bent? De binnenstad van Utrecht telt maar liefst 23 stadskastelen, de meeste daarvan aan de Oudegracht. Ze werden gebouwd tussen ongeveer 1175 en 1500 en zagen er vaak heel weerbaar uit. Stadskastelen kennen een rijke geschiedenis, deels door hun bewoners maar zeker ook dankzij de soms verrassende bedrijvigheid. Tijdens deze wandeling krijg je er alles over te horen, zodat je voortaan met een andere blik over de grachten fietst.

Sterren kijken met handen en oren

Waar: Sonnenborgh Museum en Sterrenwacht

Wanneer: 27 augustus van 11.15 tot 12.45 uur

Prijs: reguliere toegangsprijzen

Hoe klinkt het licht van de zon? En de sterren in de Melkweg? Hoe voelen de kraters van de maan, de landingsplek van Apollo 11 en de oppervlakte van Mars?

Aanstaande zondag kun je weer in Sonnenborgh terecht voor ‘Sterren kijken met handen en oren’. Dat is een rondleiding over het heelal voor mensen met een visuele beperking. De nadruk ligt op ervaren: de hemellichamen zijn letterlijk te voelen, de sterren te horen, de telescoop te onderzoeken. Sterrenkunde komt zo binnen handbereik voor een doelgroep die niet of nauwelijks kan zien. Als er op de dag zelf nog plek is, mogen ook bezoekers zonder visuele beperking meedoen.

UTRECHT VOLGENS VERA VOS VAN HET FESTIVAL OUDE MUZIEK

‘In Utrecht werken veel creatieve mensen met toffe ideeën’

Als je door de stad fietst, zijn ze weer te zien: de gele vlaggen en posters van het Festival Oude Muziek. Het festival met muziek uit de middeleeuwen, renaissance en barok is in volle gang en duurt nog tot en met 3 september. Vera Vos, hoofd marketing & communicatie, is niet alleen verantwoordelijk voor de gele vlaggen maar doet van alles en nog wat voor het festival. Ooit verkocht ze er tickets, inmiddels werkt ze als vaste kracht. We spreken Vera in TivoliVredenburg.

Hoe ben je betrokken geraakt bij het Festival Oude Muziek?

“Ik heb muziekwetenschap gestudeerd in Utrecht. Toen ik net was afgestudeerd, heb ik bij de kaartverkoop van het festival gewerkt. Dat was in 2018. Daarna ben ik verder gegaan in de klassieke muziek. Ik heb altijd gehoopt nog een keer aan de slag te kunnen bij het festival. Twee jaar geleden belden ze me met de vraag of ik hoofd marketing en communicatie wilde worden.”

Wat doe je de hele dag als hoofd marketing en communicatie?

“Het leuke van marketing is dat je echt midden in de organisatie staat. We bedenken van A tot Z de campagne. Het gaat om beeld, drukwerk, brochures, de festivalwijzer, nieuwsbrieven en we zijn natuurlijk druk bezig met social media. Wat ook bij de marketingafdeling hoort, is de aankleding van TivoliVredenburg, de vlaggen in de stad en de programmatorens. Het is heel creatief. Dat is wat ik er leuk aan vind. We proberen een festival voor alle Utrechters te zijn. Zo hebben we een gereduceerd tarief voor U-pas-houders en studenten.”

Werken er veel mensen bij de organisatie?

“Het is een heel team. Naarmate het festival nadert of voorbij is, groeit en krimpt het team. We hebben een kernteam van zo’n vijftien man, een leuke club! Tijdens het festival breidt de organisatie zich uit tot zo’n 150 mensen. Dit is inclusief vrijwilligers. We hebben ook Seizoen Oude Muziek. Seizoen Oude Muziek biedt van september tot en met mei concerten in het hele land. Hier in TivoliVredenburg, maar ook in steden als Leeuwarden en Groningen. En dan is er nog onze streamingsdienst Early Music Television. Maar het festival is natuurlijk ons paradepaardje.”

Wat voor festival is het Festival Oude Muziek?

“Het is echt een groot festival. We trekken inmiddels zestig- à zeventigduizend bezoekers per jaar en we zijn wereldwijd het grootste in z’n soort. TivoliVredenburg is het festivalcentrum, maar er zijn concerten in de hele stad. We hebben dit jaar veel concerten in de Domkerk, maar ook in de Pieterskerk en in de Geertekerk. Ons Fringe-programma is gratis en speelt zich af op allerlei plekken in de stad. Oude Muziek focust op Europese muziek van voor 1750. Je ziet op het festival instrumenten die tegenwoordig niet veel meer worden gebruikt. We hebben veel vocale muziek, ook koormuziek. Qua taal kan het van alles zijn. Men maakte natuurlijk overal muziek. We hebben muziek uit Italië, Spanje, Frankrijk, Duitsland, Nederland, noem maar op. Kerkelijk muziek is vaak in het Latijn.”

Wat spreekt je aan aan het festival?

“De muziek. Dat is echt mijn allergrootste passie in het leven. Het festival biedt een breed programma. Wat ik ook heel bijzonder vind, is dat je muziek hoort van honderden jaren oud. En het grappige is dat mensen vijfhonderd jaar geleden dezelfde problemen

hadden als jij en ik. Dezelfde liefdesperikelen, maatschappelijke problemen, bezigheden en gedachten. Dat zie je terug in de teksten en in de thema’s. Het is echt een Utrechts festival.

En we hebben de crème de la crème qua musici, jong talent en gevestigde namen.”

Wat zouden mensen dit jaar echt niet moeten missen op het festival?

“Dat vind ik echt een moeilijke vraag. Waar ik zelf heel graag naar toe wil, is een concert van het ensemble Les Art Florissants. Ze spelen The Fairy Queen, een opera van Purcell. Ik ben zelf groot opera-fan. Een beetje drama, intrige en het is gewoon heel mooie muziek. Daar heb ik veel zin in.”

Hoe en wanneer was je voor de eerste keer in Utrecht?

“Dat kan ik me niet herinneren. M’n moeder is Utrechtse en mijn familie van haar kant woont in Utrecht. Ik kom hier dus al mijn hele leven. Ik ben zelf opgegroeid in Brabant. Ik kwam iedere schoolvakantie naar Utrecht. Toen ik ging studeren, ben ik echt met gierende banden naar Utrecht gegaan. Sindsdien woon ik hier met veel plezier.”

Wat is je lievelingsplek in Utrecht?

“TivoliVredenburg. Het is natuurlijk ons festivalcentrum. Ik kom hier ook veel in mijn vrije tijd, meerdere keren per week. Ik vind het zo bijzonder dat we dit in Utrecht hebben: een plek waar je qua muziek en cultuur alles onder één dak hebt. Dat heb je volgens mij weinig in de wereld. Ik ga hier naar klassieke concerten, naar het Transition Festival, dat is een jazzfestival. Ik ga hier avondjes uit, naar popconcerten. Ik spreek met vrienden af in Het Gegeven Paard. Ik ken de mensen backstage, omdat ik hier ook met het festival rondloop. Het is echt gewoon alles, een heel fijne plek.”

En dan misschien een kritische noot. Wat is je grootste ergernis aan Utrecht?

“Voetgangers. De binnenstad wordt een steeds groter voetgangersgebied. Ik ben echt een fietser, geen wandelaar. Ik moet gewoon snel van A naar B. Dat is echt een drama als fietser. Op de gracht heb je stukken waar je wel mag fietsen maar dan lopen de voetgangers er nog steeds alsof het voetgangersgebied is. Ik snap dat we auto’s in de stad zoveel mogelijk moeten verminderen, maar fietsers moeten gewoon snel van A naar B kunnen”, zegt Vera lachend.

Waar haal je je inspiratie vandaan? Vind je inspiratie in Utrecht?

“Er gebeurt echt veel in de creatieve sector in Utrecht. Ik ben onder de indruk van wat collega’s doen. Dat is wel een inspiratiebron. In Utrecht werken echt veel creatieve mensen met toffe ideeën.”

Utrecht is...

“Wat is Utrecht niet? Utrecht is ‘me stadsie’. Dat is natuurlijk een beetje afgezaagd, maar het is wel waar. Utrecht is m’n thuis. Ik hoop dat dat het nog lang blijft.” a

In de rubriek Utrecht Volgens spreken we een bekende of onbekende Utrechter. Vaak met een actuele aanleiding en altijd met een paar standaardvragen over het leven in Utrecht.

Tekst: Luuk Beckers / Fotografie: Marieke Wijntjes

WAT VINDEN DE LEZERS?

DUIC-lezers aan het woord

Elke week reageren DUIClezers honderden keren op de artikelen die op de website verschijnen. Wat vinden de lezers van DUIC van onderwerpen die spelen in de stad? Je leest het in deze rubriek.

Decathlon dicht

De vestiging van sportwinkel Decathlon aan het Vredenburg in Utrecht is weg. De winkel opende vier jaar geleden, maar sinds een aantal weken is de vestiging definitief gesloten. De keten heeft dat besloten vanwege de stijging van de huur-, personeels- en energiekosten.

“

Herman:

"Jammer, hulde dat pand wel mooi verbouwd is. Wel dreigend om te lezen dat vestiging Wall 'voorlopig' openblijft, klinkt niet veelbelovend."

“

Wout:

"Met het toestaan van detailhandel op locaties aan de rand van de stad (bv the wall) creëert een stadsbestuur leegstand in de binnenstad. Zie legio voorbeelden in de ons omringende landen."

Rose:

"Een mooie plaats voor een totaal vernieuwd Centraal Museum."

Woningen gekraakt

Tijdens het Woonprotest op zondag 13 augustus zijn aan de Croeselaan vier leegstaande woningen gekraakt. Volgens de gemeente Utrecht zijn de woningen - die uiteindelijk gesloopt worden - bedoeld als tijdelijk onderkomen voor speciale doelgroepen en statushouders. De gemeente is een civiele procedure begonnen omdat de krakers weigeren de panden te verlaten. De krakers zijn naar eigen zeggen bereid hun spullen te pakken zodra eerst de andere leegstaande woningen in het rijtje worden gevuld.

Cath:

"Jammer dat wij een regering hebben met veel empathieloze partijen en er niet voor ons zijn en denken. Bouw boomhutten en Tiny houses voor studenten en die allang ingeschreven staan voor een woning. De jeugd is onze toekomst en moeten niet diep in de schulden zitten door huurschuld of in bushokjes slapen!"

Martin:

"Inbraak is een misdaad, dus crimineel. Punt. Ik begrijp niet hoe iemand zo iets goedkeuren kan."

Hans:

"Het is een daad van verzet en burgerlijke ongehoorzaamheid die me aan Rosa Parks doet denken. Zij ‘stal’ – het was in 1955 – een plek in het openbaar vervoer die toegewezen werd aan blanken. Ze was zwart. Ze bleef zitten. Ze zette een beweging in gang! Niet uit eigenbelang maar voor een grotere zaak. Hulde aan deze krakers!"

Marnixlaan en 't Goylaan

De gemeente Utrecht gaat de verkeerssituatie op de voorrangspleinen op ’t Goylaan en de Marnixlaan onderzoeken. Op basis daarvan wordt bekeken of er maatregelen nodig zijn om de situatie op de onlangs opnieuw ingerichte kruispunten te verbeteren.

W.A.:

"Wonend op de Marnixlaan snap ik alle kritiek niet zo. De doorstroom lijkt veel beter. Bij twee banen en verkeerslichten, in de spits altijd files voor de deur. Nu is daar niet of nauwelijks sprake meer van. Met de doseerlichten worden openingen gecreëerd in de aanvoer, zodat er ook mogelijkheden zijn om over te steken als fiets er of automobilist. Qua veiligheid is het gewoon je gezonde verstand gebruiken, wat voor een enkeling blijkbaar nogal een opgave is. Dat was het echter ook in de eerdere situatie, toen men de straat als circuit gebruikte. Kortom: prima tevreden met hoe het nu is opgeleverd. Een vooruitgang!” "

Rene:

"Je hoeft maar 1 keer de kruising bij de ‘t Goylaan te gebruiken en het is duidelijk hoe onoverzichtelijk en onveilig de situatie is. Onbegrijpelijk dat dit ooit zo is uitgevoerd"

Irene:

"Niks mis met de nieuwe kruising op de Marnixlaan. Ja, inderdaad ‘dondersgoed je hersens erbij houden’, maar dat geldt wat mij betreft voor elke (nieuwe) verkeerssituatie"

OP BEZOEK BIJ IJSSALON IL MULINO

‘Ik blijf verliefd op de smaak stracciatella’

Iedere Utrechter fietst er wel eens langs: de kruising van de Bemuurde Weerd Oostzijde met de Adelaarstraat. Op de hoek in het lichtgeel geschilderde pand zit ijssalon Il Mulino. We ontmoeten er Marjolein Merkens. Marjolein is samen met haar nicht Inge Scheltens eigenaar van het bedrijf. Ook haar man en haar neefje werken in de zaak. Het is al decennialang een echt Utrechts familiebedrijf.

Tekst: Luuk Beckers / Fotografie: Bas van Setten

Il Mulino werd opgericht in de jaren 60 door twee Italiaanse vrouwen aan de Adelaarstraat nummer 40, net voorbij de molen. In 1983 hebben de ouders van Marjolein de zaak overgenomen. Doordat de zaak steeds drukker werd bezocht en tussen twee woningen in lag, ontstond er overlast voor de buren. Het was in 1987 reden om de zaak vijftig meter te verplaatsen naar de huidige locatie met een gunstigere ligging. Doordat de zaak in de buurt bleef, konden bestaande klanten worden meegenomen. “Dat was ideaal”, zegt Marjolein.

Herinneringen

Veel van de recepten van Il Mulino zijn gemaakt door Marjoleins vader in het jaar dat hij de zaak overnam. Maar er zijn ook nieuwe smaken. Il Mulino probeert elke dag acht smaken te wisselen. “Maar ik blijf verliefd op stracciatella”, zegt Marjolein. “Dat komt ook door de herinnering aan mijn vader. Hij riep dan: ‘Lein, ik heb verse stracciatella’. Dan deed ik zo’n klein bolletje op een wafeltje.”

“Ik herinner me een dag toen ik een jaar of veertien was. Er zat een meneer met een dochtertje in de zaak. Dat dochtertje zat steeds met haar beentjes tegen de radiator aan te trappen. Dus ik vroeg aan die meneer of hij zijn kindje even in de gaten wilde houden. Het getrap trilde helemaal door alle leidingen heen. Ik vroeg het nog een keer. En opeens gooide hij zijn ijsje naar mij. Ik was helemaal overstuur. Mijn vader, die ijs aan het draaien was, was des duivels op die man”, zegt ze.

“Maar ook leuk dingen hoor!” Marjolein vertelt over Koninginnedag en de opkomst van de vrijmarkt in de wijk. Ze herinnert zich

dat haar vader in het wit gekleed met z’n witte muts een bak ijs in de vitrine kwam zetten en iemand riep: ‘Drie hoeraatjes voor de ijsboer’. “Het was een gezellige sfeer altijd.”, zegt ze.

Il Mulino als continue factor

Er is van alles veranderd door de jaren heen. Marjolein vertelt dat er vroeger veel meer kantoren zaten in de wijk, zoals de Belastingdienst. “Ook de HEAO zat hier vroeger. Mensen zijn verhuisd. We hebben ook klanten die hier vroeger woonden en naar plaatsen als Nieuwegein en IJsselstein zijn gegaan. Ze kwamen hier vroeger met hun ouders en nu komen ze hier met hun eigen kinderen. Dat is natuurlijk wel grappig.”

Veel zaken in Utrecht komen en gaan, maar Il Mulino is altijd gebleven. We vragen Marjolein waarom juist Il Mulino al die tijd is blijven bestaan. “Passie voor wat je doet, dat is heel belangrijk. Ik vind dat ijsdraaien nog steeds super leuk en nieuwe dingen bedenken. Ook dat het familie is, is heel bijzonder”, zegt Marjolein.

“In 2021 zijn m’n beide ouders overleden, twaalf dagen na elkaar. Dat was heel zwaar. Ik vond altijd een luisterend oor bij hen. Ze wisten als geen ander hoe het bedrijf in elkaar zat. M’n ouders en ik waren overburen. We waren zo’n eenheid. Uiteindelijk hebben we de draad opgepakt, maar ik vond dat moeilijk. De mensen waren super lief hoor. Ik heb zoveel ontzettend mooie en lieve reacties gekregen.”

Hard werken De zaak is vanaf maart zeven dagen in de week open. “’s Morgens maken we de zaak

in orde, we desinfecteren de keuken en maken het ijs. Van 12.00 tot 22.00 uur zijn we open. Op een gegeven moment wordt het wel zwaar. Iedere zak suiker die ergens in moet, weegt toch vijfentwintig kilo. Maar als je dan ’s zomers al die mensen op de trapjes jouw ijs ziet eten, weet je waar je het voor doet. Dat is leuk.” In de winter is de zaak vierenhalve maand dicht. “Dat is de periode om bijvoorbeeld opknapwerkzaamheden te doen”, vertelt Marjolein.

Coronatijd “Toen corona uitbrak zat ik met de handen in het haar.” Inge, haar nichtje en mede-eigenaar, was er op zondagavond en zei: ‘We moeten dicht’. “Ik heb collega’s gebeld om te vragen wat zij deden. Roma en Roberto gingen dicht. Maandag zijn wij ook gesloten gebleven. Toen bleek dat afhaal wel mocht, zijn we dinsdag weer opengegaan. Het leverde rare reacties op op Instagram. Mijn moeder

stond een keer een klant te helpen en mensen gebaarden naar haar of ze wel goed bij haar hoofd was. We zijn vervolgens weer drie weken dichtgegaan. In die tijd hebben we een plan bedacht en we zijn opnieuw opengegaan.” Marjoleins man, Evert, plakte ducttape om aan te geven hoeveel afstand mensen moesten houden. “En we hadden overal aangegeven dat mensen het ijs lopend moesten opeten. In het begin overvalt het je. Gaandeweg vind je weer je weg erin”, legt Marjolein uit.

Hoe verder?

“We gaan door op de ingeslagen weg. Komt tijd, komt raad. Je ziet veel veranderen, maar een ijsje kan altijd wel. Het zijn geen mega uitgaven. Er wordt veel supermarktijs gegeten, maar voor de speciale momenten komt men toch hier. Het is een feestje. Met veel ervaring en passie proberen we dat feestje elke dag weer te maken”, besluit Marjolein. a

VERDWENEN FABRIEKEN IN UTRECHT

Verblifa aan de Kanaalweg

Naast de Stichtse Olie- en Lijnkoekenfabriek (SOL) aan het Merwedekanaal bij Oog in Al uit 1908 werd drie jaar later een blikfabriek gebouwd. De historische fabrieksgebouwen van de sojafabriek zijn bewaard gebleven en hebben na restauratie een nieuwe bestemming gekregen als bibliotheek en café-restaurant Buurten in de Fabriek. Maar op de plek van de blikverpakkingsfabriek, die in 1970 gesloten werd, staan nu woningen. Verblifa was onderdeel van een groter concern.

De blikindustrie ontstond in de Zaanstreek. Bedrijven zoals Boon, Verkade en Albert Heijn kregen behoefte aan moderne verpakkingen voor cacao, koekjes, beschuit en conserven. In Wormerveer waren daar eind 19e eeuw twee ondernemingen mee bezig, de blikslagerij Woud & Schaap en de blikdrukkerij Verwer. Het machinaal decoreren van bussen, blikken en trommels was belangrijk voor de verkoop. Maar Verwer bracht binnenin ook een speciale vernislaag aan ter voorkoming van chemische reacties met eiwit. Verwers zelfgeproduceerd vernis was bestand tegen hoge temperatuur bij de sterilisatie van blikconserven.

Eigenaar Cornelis Verwer besloot ook een vestiging in Utrecht te beginnen, wellicht vanwege de vele tuinders rond de stad (groenteconserven) en de sigarenfabrieken, die ook blikken dozen gingen gebruiken. Het provinciaal verslag over 1911 meldde dat er een begin was gemaakt met 'de fabrieksgebouwen der NV tot exploitatie van Verwer’s vernis- en stoommetaaldrukkerij aan het nieuwe Merwede-kanaal'. Verwer stelde zijn jonge neef Pieter Abraham Verwer (18861965) aan als chef van de Utrechtse vestiging, die in 1912 opende. Hij betrok met zijn gezin de directeurswoning ernaast. Het complex, dat regelmatig werd uitgebreid, was een ontwerp van de Wormerveerse architecten Dirk Stam (1855-1925) en diens zoon Mart, niet te verwarren met z'n beroemde achterneef.

In personeelsadvertenties uit de beginjaren werden 'Vijf bekwame Handpersdrukkers, waaronder een Proeftrekker' gevraagd en '2 aankomende Koperslagers, een aankomende Draaier en een aankomend Schilder', maar voor het kantoor ook een 'Jongmensch, bekend met Expeditie en Factureren'. Begin

1916 kreeg de Utrechtse fabriek een hinderwetvergunning voor 'eene door eene electromotor van 10 PK te drijven inrichting tot het moffelen, beitsen en reinigen van vervaardigde blikemballage'. De Eerste Wereldoorlog was een bloeiperiode doordat buitenlandse concurrentie, vooral uit Engeland, wegviel.

Vereenigde Blikfabrieken

Al een jaar na opening van de Utrechtse vestiging had Verwer besloten samen verder te gaan met Woud & Schaap als de NV Vereenigde Blikfabrieken, kortweg Verblifa genoemd. Het fabriceren en bedrukken van blik kwam zo in één hand. Deze NV had vestigingen in Krommenie, Utrecht en door overnames in Weesp, Rotterdam, Delft en Dordrecht. Het hoofdkantoor kwam aan het Damrak in Amsterdam. Een jubleumblik uit 1923 bevat de wapens van inmiddels acht vestigingsplaatsen, waaronder Utrecht, en de slogan 'Eendracht geeft kracht'. Er werkten duizenden arbeiders in de verenigde fabrieken.

De Utrechtse vestiging had ook een emaillefabriek en produceerde aanvankelijk nog andere metaalwaren. In 1918 bracht Pieter Abraham Verwer deze werkzaamheden onder in een apart bedrijf. Samen met zijn zwager Jan Stolp begon hij de Eerste Stichtsche Kopergieterij en Metaalwarenfabriek (ESKEM) in Groenekan. Het lijkt erop dat Pieter Abraham daarna niet meer betrokken was bij Verfibla en dat die vestiging een andere directeur kreeg. Hoe dan ook kwamen de aandelen rond 1925 grotendeels in Duitse handen en eindigde de betrokkenheid van de Zaanse families Verwer, Woud en Schaap.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog stagneerde de toevoer van grondstoffen en moesten er alternatieven worden gezocht,

zoals recycling van oude blikken. Daarvoor kreeg de Utrechtse fabriek een speciale schoonmaakinstallatie. Van het hergebruikte blik maakte men vooral verfbussen, kroonkurken en schroefdoppen. Na de bevrijding kon het concern de productie hervatten met blik dat de Nederlandse regering had weten te importeren, maar aangezien concurrent Thomassen & Drijver in Deventer eerder bevrijd was, hadden die een voorsprong.

Verblifa en Vietnam

De naoorlogse decennia kenmerkten zich door verdere automatisering, zoals volautomatische productielijnen. In 1954 werkten er in de acht Verblifa-fabrieken zo'n 3.400 arbeiders. Tien jaar later waren dat er 2.400. Dat jaar werd Verblifa overgenomen door Thomassen & Drijver, de grootste concurrent. De Utrechtse productie werd in die periode omschreven als 'General Line verpakkingen bestaande uit bussen en dozen voor o.m. verf, olie, vetten, cosmetische producten, snoep, droge voedingsmiddelen, enz. etc.'

In 1969 kwam de directie van Thomassen & Drijver-Verblifa met een reorganisatieplan waarin de vestigingen Krommenie, Dordrecht en Utrecht gesloten werden. Dat was niet vanwege teruglopende vraag — integendeel — of overtollig personeel — er was

juist een tekort — maar om bedrijfseconomische redenen. Vakbonden en politici protesteerden. Conform de tijdgeest spraken ook studenten zich uit. Tijdens een massavergadering in het Academiegebouw verklaarden duizend Utrechtse studenten zich solidair met de arbeiders van Verblifa en Werkspoor, waar eveneens massaontslag dreigde. De aangenomen motie sprak van 'een gezamenlijke strijd van arbeiders en studenten tegen de gevestigde machten'. In Deventer was er zelfs een demonstratie van vrouwen tegen Verblifa en Vietnam!

In het najaar concludeerde een externe commissie echter dat sluiting van de drie fabrieken 'noodzakelijk was voor de verzekering van de continuïteit van het concern'. In 1970 ging de fabriek aan de Kanaalweg daadwerkelijk dicht. Slechts 80 van de 900 werknemers uit Dordrecht, Utrecht en Krommenie kozen voor overplaatsing naar een andere vestiging. De meesten maakten gebruik van de afvloeiingsregeling. Het personeelstekort bij de overgebleven, vergrootte vestigingen werd opgevangen met gastarbeiders. Hetzelfde jaar nog kocht de PTT het Utrechtse complex en realiseerde er een bestelcentrum en postkantoor. De gebouwen zijn rond 2007 gesloopt voor het nieuwbouwproject Meysters Buiten. a

Tekst: Arjan den Boer / Fotografie: Het Utrechts Archief / Wikimedia Commons

Straatnamen

Meerndijk

Midden in de Meern bevindt zich de Meerndijk. Ooit had de Meerndijk een echte dijkfunctie, maar deze is inmiddels verloren gegaan. De weg bestaat echter nog steeds. De Meerndijk loopt vanaf de Rijksstraatweg dwars door het dorp richting de A12. Onder de A12 door vormt de Meerndijk het eerste stuk van de provinciale weg N228 dwars door de weilanden van de polder Rijnenburg.

De dijk is omstreeks het jaar 1200 aangelegd om de laaggelegen polders ten westen van de dijk te beschermen tegen het water uit het hoger gelegen Utrechtse rivierengebied. Op het eerste gezicht zou je denken dat de Meerndijk vernoemd is naar het dorp De Meern, maar dit is niet zo. De plaats De Meern bestond in 1200 nog niet en is pas later in de late middeleeuwen ontstaan.

Het is dan ook andersom. De Meern is vernoemd naar de naam van de dijk. De dijk werd in de middeleeuwen namelijk Marne of

Meern genoemd.

In onze zoektocht naar de oorsprong van deze naam weten we er net niet helemaal de vinger op te leggen waarom de dijk zo werd genoemd. Maar ongeveer denken we het wel te weten. Het lijkt er sterk op dat Marn or Meern een relatie heeft met water. Zo was de Marne de naam van een waterloop, waarvan de monding in de IJssel in 1208 vermeld werd als Marremunde.

In een andere bron vinden we dat ‘mare’ in het Oudnederlands ‘waterloop’ betekent. In met name Groningen wordt een ‘waterloop’ een ‘maar’ genoemd. ‘Maren’ worden in deze bron omschreven als ‘smalle, ondiepe, onregelmatige, soms ook niet-natuurlijke stroompjes of slootjes die al eeuwenlang door het landschap stromen’. ‘Mare’ of ‘maar’ is ook verwant aan ‘meer’ in de betekenis van watervlakte. Kortom, de naam Meerndijk is waarschijnlijk afkomstig van dijk bij of tegen het water. a

In other news

‘Ny rapport: Mindre plast i havet enn anslått’

Goed en slecht nieuws voor de oceaan. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht ontdekten dat er mogelijk veel minder plastic in de oceaan drijft dan wetenschappers oorspronkelijk dachten.

Wat is dan het slechte nieuws? Het plastic blijft veel langer in de oceanen hangen. Het nieuws van de Utrechtse onderzoekers bereikte ook media buiten de landsgrenzen. Onder meer het Noorse persbureau NTB besteedde er aandacht aan.

“Ny rapport: Mindre plast i havet enn anslått”, luidt de kop boven het artikel van NTB. Dat er goed en slecht nieuws is, was ook de Noren opgevallen. Minder ‘plastsøppel’, maar het plastic dát er is ‘vil drive rundt svært lenge’.

Uit het rapport van de Utrechtse onderzoekers blijkt dat er zo’n 2 miljoen ton plastic

op het oceaanoppervlak drijft en dat er een miljoen ton in de diepere oceaan aanwezig is. Eerder ging men er nog vanuit dat er 25 miljoen ton plastic in de oceaan ronddreef.

Ook komt er jaarlijks minder plastic in de oceaan terecht dan gedacht. “I rapporten heter det også at langt mindre ny plast finner veien til havet årlig enn det man tidligere trodde, rundt en halv million tonn og ikke 4 til 12 millioner tonn slik oppfatningen har vært en stund. Det meste av utslippene kommer fra kystlinjer og fiskeaktivitet”, schrijft NTB. Het meeste oceaanplastic komt dus van visactiviteiten en vanaf de kustlijn.

Er zit dus een groot verschil tussen verwachting en realiteit, wat er volgens een van de onderzoekers op duidt dat het onderzoek naar plastic in de oceaan in de kinderschoenen staat. a

In deze rubriek vertellen we het verhaal achter de straatnamen in de stad. Sommige namen zijn voor iedereen bekend, andere juist helemaal niet. Voor alle namen geldt dat ze niet zomaar gekozen zijn. Maar wat is eigenlijk de herkomst van de namen? Dat proberen we te achterhalen.

Destad in cijfers

In de rubriek Stad in Cijfers gaan we in op data over de stad. De gemeente Utrecht houdt van honderden onderwerpen bij hoe het er in de stad voorstaat, van aantal Utrechters dat een fiets heeft tot hoeveel procent van de Utrechters last heeft van lawaai door verkeer of bedrijven in de stad. Elke week lichten we een van de onderwerpen uit.

Het duurt nog een paar maanden, maar in december breekt weer een belangrijk jaarlijks moment voor culturele instellingen in Utrecht aan. Alle culturele initiatieven in de stad kunnen dan namelijk een aanvraag doen voor subsidie.

Elk jaar is 50 miljoen euro beschikbaar, waarvan 17,2 miljoen nog geen bestemming heeft. Het geld dat al vaststaat, gaat bijvoorbeeld naar TivoliVredenburg (11,9 miljoen euro), Centraal Museum (8,5 miljoen euro) en de Stadsschouwburg (7,3 miljoen euro). Voor de andere 17,2 miljoen kunnen vanaf december aanvragen worden ingediend.

Het gaat om een subsidie voor vier jaar lang, geld dat veel culturele instellingen heel goed kunnen gebruiken. Op dit moment is er financiële steun voor onder meer EKKO, ’t Hoogt, De Helling, Theater Kikker en Le Guess Who?

Ook Museum Speelklok krijgt momenteel jaarlijks geld van de gemeente. Wellicht zul-

len ook andere musea dit jaar aanvragen gaan indienen om aanspraak te maken op het geld. Geld dat bijvoorbeeld gebruikt kan worden om aantrekkelijke tentoonstellingen te ontwerpen, die dan weer nieuwe bezoekers naar de musea kunnen trekken.

Maar hoeveel bezoekers trekken de Utrechtse musea nu eigenlijk? In de grafiek is te zien dat corona in 2020 en 2021 een flinke daling van het aantal bezoekers tot gevolg had. Verder is te zien dat de musea vorig jaar nog niet helemaal terug waren op de bezoekersaantallen van voor corona.

De musea die in deze telling zijn meegenomen zijn Catharijneconvent, Centraal Museum (inclusief Nijntje Museum en Rietveld Schröderhuis), Museum Speelklok, Spoorwegmuseum, Universiteitsmuseum, Sonnenborgh, Nationaal Volksbuurtmuseum en Kasteel de Haar (inclusief parkbezoek). Het Universiteitsmuseum is sinds maart 2020 dicht vanwege een verbouwing. a

Luchtfoto van De Meern, uit het zuiden, met van linksonder naar middenboven de Meerndijk. Foto: Het Utrechts Archief

PEP EN FRANS OVER FC UTRECHT

Pep en Frans zien FC Utrecht onderaan

Nul punten, een laatste plaats in de competitie en geen gescoorde doelpunten. Het zijn de pijnlijke feiten voor FC Utrecht na de eerste twee competitiewedstrijden. De eerste wedstrijd voor eigen publiek werd zondag met 0-2 van sc Heerenveen verloren. Bij Pep en Frans is het optimisme omgeslagen in pessimisme. De broers maken zich zorgen over het gebrek aan doelpunten en ergeren zich mateloos aan twee ervaren spelers.

“In de eerste thuiswedstrijd van het nieuwe seizoen is te verwachten dat alle spelers tot op het bot gemotiveerd zijn om te winnen. Daar was niks van te zien”, zo begint Frans. “Om de eerste wedstrijd voor eigen publiek goed te beginnen lag er een prachtige nieuwe grasmat in het stadion. Het was ook te zien dat de spelers daardoor beter voetbalden dan vorig seizoen. Dan gaat het in dit geval alleen wel om de tegenstander.”

Pep reageert voor het eerst op zijn broer. “Vorige week was iedereen, ondanks een nederlaag tegen PSV, positief gestemd. In Eindhoven ging FC Utrecht strijdend ten onder, maar afgelopen weekend stortte alles in elkaar. Als een stel lamlendige zomeravondvoetballers struinden de spelers over het veld. Het was schrikbarend slecht en onprofessioneel.”

Kip zonder kop Frans heeft zich vooral gestoord aan de tweede helft. Twee ervaren krachten hadden daarbij een negatieve hoofdrol. “Het wordt tijd dat Nick Viergever in het circus gaat werken. De centrale verdediger loopt de honderdmetersprint niet zonder een wandelstok en bij de eerste tegengoal leek hij op een zeeleeuw die op een bal wilde balanceren. Ook

Jens Toornstra liet een clownesk stukje circustheater aan het publiek zien. Als een kip zonder kop rent hij over het veld en levert hij de meeste ballen bij de tegenstander in. Trainer Michael Silberbauer kan beter zelf zijn voetbalschoenen weer uit de kast halen. Hij heeft in negentig minuten tijd meer meters langs de lijn gemaakt dan Toornstra in de afgelopen twee wedstrijden bij elkaar.”

Het positieve gevoel van vorige week is door de nederlaag tegen de Friezen totaal verdwenen. Pep maakt zich vooral zorgen om de aanvallende problemen. “In twee wedstrijden is er nog geen doelpunt gemaakt. Dat is een kleine nachtmerrie. De aanvalspatronen zijn van een amateuristisch niveau en het spelsysteem is ingericht op een bevlieging van Tasos Douvikas. Als de Griekse topschutter, van vorig seizoen, deze transferperiode nog vertrekt zijn we gegarandeerd tien doelpunten kwijt. Sander van de Streek stond ook elk seizoen garant voor tien doelpunten, maar ook hij is vertrokken. In deze selectie is er geen speler aan te wijzen die dat gat kan opvullen.”

Gebrek aan communicatie Niet alleen op het voetbalveld werden er fouten gemaakt. Ook buiten de lijnen zag Frans een mankementje. “De stadionspeaker was

Pep en Frans, twee broers die al sinds jaar en dag iedere wedstrijd van FC Utrecht volgen, maken een column voor DUIC. In de column wordt de week van FC Utrecht doorgenomen. Martijn Kramer schrijft het verhaal op.

ook niet scherp tijdens deze wedstrijd. De beste man wordt blijkbaar niet in de rust betaald. Tijdens de pauze van de wedstrijd kwamen er mensen het veld op en werden er spandoeken omhoog gehouden langs het veld. Het is vrij gebruikelijk om toe te lichten wat die mensen precies gaan doen. Nu werd er niks gezegd en snapte niemand waarom deze supporters het veld mochten betreden. Een mooi gebaar sneuvelde in schoonheid door een gebrek aan communicatie. Wat dat betreft zitten de omroeper en de spelers op één lijn met elkaar.”

Knikkende knieën FC Utrecht beleeft op zijn zachts gezegd een valse start. Pep en Frans vinden het te vroeg om keiharde conclusies te trekken. Toch

spreekt Pep zijn zorgen uit. “Het voelt alsof we zijn gebleven waar het vorig jaar is geëindigd. Het spel maken is voor FC Utrecht onmogelijk en het team kan geen stabiel niveau op de mat leggen. PEC Zwolle, Feyenoord en Heracles zijn de volgende tegenstanders. Er is geen peil op te trekken, maar het worden potjes waar spelers en supporters met knikkende knieën heen gaan.”

Frans vult zijn broer tot slot nog aan. “Onze club staat laatste, maar het allerergste is dat FC Twente, sc Heerenveen en AZ al zes punten zijn uitgelopen. Deze clubs waren vorig jaar de teams waar de strijd mee werd aangegaan. Zeven punten uit de eerste vijf wedstrijden is de trieste realistische doelstelling op dit moment.” a

bungelen: ‘Het wordt tijd dat Nick Viergever in het circus gaat werken’

Model Maserati

Model

Model

Model