DUIC Krant NR 238 - 8 september

Monumentendag Open

Levend Erfgoed

Oudegracht en de Gaardbrug, foto: gemeente Utrecht

Komende zaterdag 9 september is het weer Open Monumentendag. In Utrecht zijn meer dan 80 monumenten opengesteld voor het publiek, de meeste van 10.00 tot 17.00 uur.

Landelijk thema van de Open Monumentendag is ‘Levend Erfgoed’. In Utrecht wordt daar op verschillende wijzen op ingespeeld. Bij het thema ‘Utrecht door de ogen van’ nemen drie personages je mee terug in de tijd om vanuit hun eigen perspectief over hun monument te vertellen. Door je favoriete QR-code te scannen, kies je zelf door welke ogen je het monument wilt beleven.

De Utrechtse werven: uniek in de wereld

Denk aan Utrecht en je ziet meteen de grachten voor je met de unieke werven en werfkelders. De Oudegracht was letterlijk de levensader van Utrecht en blijft van grote betekenis voor de stad, al is haar rol sterk veranderd. Op Open Monumentendag kan je wandelen met een gids die vertelt over de historie en wat er allemaal komt kijken bij het onderhoud van werven en werfkelders. In Het Utrechts Archief is een documentaire over de werven te zien.

25 jaar Leidsche Rijn

Dit jaar is het 25 jaar geleden dat de bouw van het nieuwe Leidsche Rijn startte. In oktober 1998 werd de eerste woning opgeleverd. In de Broederschapshuisjes is de gratis expositie ‘Leidsche Rijn 25 jaar - het pionieren voorbij‘ ingericht, met kaarten, foto’s, filmpjes en veel meer. In Museum Hoge Woerd is volop aandacht voor het Romeinse verleden. De historische vereniging organiseert ook een fietstocht met aandacht voor zowel het oude als het nieuwe Leidsche Rijn.

In de route ‘Het leven verbeeld’ zien we hoe het leven op allerlei manieren is terug te zien in de architectuur en interieurs: (exotische) planten, dieren, mythische figuren, spelende en werkende mensen zijn te ontwaren in gevelstenen, daklijsten, beeldhouwwerk, behangsels, glas-in-loodramen en schilderijen. De route ‘Levend Erfgoed’ zoomt in op monumenten die een nieuw leven hebben gekregen, vaak dankzij de inzet van betrokken mensen en organisaties. Alle monumenten en activiteiten zijn te vinden op de website: www.openmonumentendagutrecht.nl en in de Monumentenkrant.

Op de fiets door Utrecht West

Veel monumenten hebben hun bestaan te danken aan lokale instellingen, actiegroepen, stichtingen, bewoners of krakers die zich inzetten voor bijzonder erfgoed en sloop ervan willen voorkomen. Een paar goede voorbeelden kom je tegen tijdens een fietsroute door Utrecht West. Deze komt onder meer langs de hovenierswoning ‘huis van Mien’, het Jongerius-complex, de directievilla van de Cereolfabriek, zaagmolen De Ster en een monument dat is opgenomen in woontoren De Syp.

Levenstekens op Soestbergen en Kovelswade

Vanouds bieden grafmonumenten een blik op het leven van de overledene. Monumentale graven van bekende Utrechtse families zijn te zien op de gemeentelijke begraafplaatsen Soestbergen en Kovelswade. De eerste is al in 1830 aangelegd naar ontwerp van Jan David Zocher, de tweede werd in 1901 in gebruik genomen. Beide begraafplaatsen zijn Rijksmonumenten en zijn op Open Monumentendag met een uitgebreid programma opengesteld.

Oudegracht en de Jansbrug

Begraafplaats Kovelswaade

Villa Jongerius Castellum Hoge Woerd

Nieuws

5 DUIC in Beeld

De Utrechtse fietspaden stromen weer vol

6 Utrecht volgens...

Voorzitter Utrechts Ombudsloket Alma van Bommel

7 Nominatielijst nieuwe monumenten

Welke locaties staan er op de lijst?

Cultuur / Uit

Het glazen hoofdkantoor van de Rabobank aan de Croeselaan staat waarschijnlijk niet bij veel Utrechters op het lijstje van mooiste gebouwen, maar waardevol is het wel. We hebben het overigens niet over de torens, maar het oorspronkelijke gebouw ernaast. Dit was een van de eerste grote glazen kantoorgebouwen van Nederland. Daarom verdient het volgens de gemeente een benoeming tot monument. Ook 38 andere gebouwen staan op de nominatielijst die recent bekend is gemaakt door de gemeente. Veel gebouwen hebben al eens in de DUIC-krant gestaan. Arjan den Boer schreef in 2020 namelijk regelmatig over nieuwe potentiële

monumenten uit de periode 1970-2000. Hij blijkt een vooruitziende blik te hebben gehad. De lijst van de gemeente reikt overigens tot 2008, waar meerdere opvallende – maar ook minder opvallende - bouwwerken op te vinden zijn. Een van mijn persoonlijke favorieten is toch wel de Warmtekrachtcentrale aan de Limalaan nabij het Utrecht Science Park. Niet bij iedereen bekend, maar het industriële uiterlijk staat in schril contract met het agrarische landschap eromheen. De hele lijst bekijken? Dat kan op pagina 7.

Robert Oosterbroek

POTTERSTRAAT

Utrecht is constant in beweging. Er wordt gebouwd en gesloopt. Hierdoor ziet de stad er op sommige plekken heel anders uit dan vroeger, terwijl andere straten en pleinen juist al decennia hetzelfde blijven. In deze rubriek laten we dat zien.

Ga naar DUIC.nl voor meer oude en nieuwe foto’s van de stad.

Colofon

Advertenties

Social Media

U bent altijd welkom voor een open gesprek.

Bel 0800 - 023 05 50 of ga naar monuta.nl/ utrecht

Arjan den Boer, Bas van Setten, Bo Steehouwer, Ilana Noot en Nadia Swijtink

Bianca Versteeg

DUIC IN BEELD

ietsstad Utrecht doet haar naam eer aan nu het weer september is. Wie in de zomervakantiemaanden juli en augustus de fiets pakt om door de stad te bewegen rijdt vaak door rustigere straten. Maar sinds deze week is het weer volop drukte op de fietspaden en fietsstraten – het studiejaar is begonnen en de meeste mensen zijnweer aan het werk. Het zonnige weer helpt natuurlijk ook nog eens extra mee. Want fietsen door wereldfietsstad Utrecht is toch een stuk fijner in een zomerzonnetje dan tijdens een herfstbui. Geniet er nog maar even van, want over een paar weken is het toch echt zover. a

Fotografie: Robert Oosterbroek

UTRECHT VOLGENS ALMA VAN BOMMEL VAN HET UTRECHTS OMBUDSLOKET

‘Het gaat over verbinden en mensen ondersteunen’

Utrechters die klachten hebben over hoe de gemeente te werk gaat kunnen vanaf 1 september terecht bij het Utrechts Ombudsloket op de Ganzenmarkt. Alma van Bommel is voorzitter, Jory Hoogendam is plaatsvervangend voorzitter en verantwoordelijk voor het Kinderombudsloket. Wekelijks is er een inloopavond en zijn er telefonische spreekuren. Zowel volwassenen als kinderen kunnen bij het Ombudsloket terecht als ze ontevreden zijn over de gemeente, niet weten waar ze moeten zijn of zich niet gehoord voelen.

Waarom moest het Utrechts Ombudsloket er komen?

“Onze burgemeester vertelde het bij de opening heel mooi. Er gebeurt namelijk heel veel om Utrecht een fijne stad te laten zijn, maar er kunnen altijd dingen fout gaan. Hoe benaderbaar en toegankelijk ben je dan als gemeente? Wordt er naar mensen met klachten geluisterd en gebeurt daar dan ook iets mee?

Het Ombudsloket wordt als het ware een spiegel voor de gemeente. Hoe kan die beter te werk gaan? De afstand tot de Nationale Ombudsman blijkt vaak te groot. Maar wij wonen allemaal in en rond Utrecht. We kennen de stad en de plaatselijke situatie. Mensen kunnen gewoon bij ons binnen lopen of ons bellen. Het gaat sneller, want er zijn kortere lijnen.”

Hoe ziet de komende tijd eruit?

“We gaan niet achter een loketje zitten, maar onder meer de wijken in om te horen en zien wat er speelt. Zo kunnen we ook proactief zijn. Als we in een bepaalde wijk dingen herhaaldelijk horen, is dat wellicht iets om onder de aandacht te brengen bij de gemeente. Door naar mensen toe te gaan, bereik je ook een breder publiek. Bijvoorbeeld ook mensen die niet altijd zelf in staat zijn om schriftelijk

Tekst: Bo Steehouwer / Fotografie: Bas van Setten

ergens op te reageren of om zelf een klacht in te dienen. En soms haalt praten alleen ook al de kou uit de lucht.”

Hoe gaan jullie aan de slag?

“We gaan ontdekken wat er allemaal op ons afkomt. Dat kan van alles zijn. De gemeenteraad gaat natuurlijk over politieke besluitvorming, maar het kan wel zo zijn dat een besluit fout uitpakt voor iemand. Dat kan bij de gemeente niet goed in beeld zijn en dan is er maatwerk nodig. Dat kan bijvoorbeeld te maken hebben met parkeerplaatsen die verdwijnen of iets dat niet goed gaat bij de jeugdzorg. Wij zoeken uit hoe we diegene kunnen helpen, bijvoorbeeld door te kijken waar diegene terecht kan bij de gemeente of eventueel door te verwijzen naar de Nationale Ombudsman. Het zal heel divers worden.”

Waarom wilde je graag voorzitter worden?

“Het gaat over verbinden, mensen ondersteunen en naar ze luisteren, maar het was ook duidelijk dat de gemeente graag reflectie wil op het eigen handelen. Van al die dingen bij elkaar word ik blij. Hoe mooi is het om dat dan ook nog te doen in je eigen stad? Ik hou van Utrecht en woon hier met plezier. Als je stadsgenoten kan helpen met het oplossen

van knelpunten, samen met een fijn team, vind ik dat geweldig leuk.”

Wat is jouw mooiste herinnering aan Utrecht?

“Als lid van het Utrechts Klokkenluiders Gilde, vond ik een van de bijzondere momenten de rouwluiding van de Salvatorklok op de Domtoren vlak na MH17. Het was een indrukwekkend moment waarop heel de stad eigenlijk de emotie voelde, deelde en medeleven toonde. Dat soort momenten heb je in Utrecht rondom de Dom vaak. En wat betreft een blije herinnering, vind ik iedere Koningsdag in Utrecht altijd super leuk. In alle wijken is het anders, het is feestelijk en verbindend. Ik zal op Koningsdag altijd in Utrecht zijn.”

Hoe ziet jouw favoriete weekend eruit in Utrecht?

“Dat is heel divers. Op zaterdagochtend ga ik

Advertenties

In de rubriek Utrecht Volgens spreken we een bekende of onbekende Utrechter. Vaak met een actuele aanleiding en altijd met een paar standaardvragen over het leven in Utrecht.

graag naar de plantjes- en lapjesmarkt. Mijn kleindochter is altijd blij met een nieuw jurkje of rokje, Ik geniet van de veelkleurigheid van stoffen en bloemen. Een kopje koffie bij Café Elize op de Mariaplaats hoort bij het weekend. Ik ga ook graag naar een mooie film in het Louis Hartlooper Complex, dan op het terras nog even een glaasje wijn drinken en nagenieten. Daar kan Netflix niet tegenop!”

Waar kan je culinair genieten in Utrecht?

“Ik vind De Watertoren op Rotsoord een fijne plek met prachtig uitzicht over de stad. Ook De Zakkendrager vind ik een heel gezellige plek, met die mooie tuin achterin en uitzicht op Stadskasteel Oudaen. Daar waan je je in een andere wereld, terwijl je op een van de drukste punten van Utrecht bent.”

Utrecht is…

“…een topstad van goed formaat.” a

Pearle Opticiens Utrecht | Hammarskjoldhof 62 030-2931852

JONGE MONUMENTEN

Wat staat er op de nominatielijst voor nieuwe monumenten?

Maar liefst 39 bijzondere bouwwerken in Utrecht worden mogelijk bestempeld als ‘gemeentelijk monument’. De projecten, die variëren van bruggen tot schoolgebouwen en van een warmtekrachtcentrale tot een kinderboerderij, zijn allemaal tussen 1970 en 2008 gebouwd. De laatste keer dat in Utrecht een groot aantal gebouwen en complexen werd aangewezen als monument was in 2016. Toen kregen veertig naoorlogse objecten uit de periode 1945-1970 een monumentenstatus. Nu is het dus de beurt aan de bouwwerken uit de periode daarna, waarin veel aandacht was voor het herstel van de verwaarloosde binnenstad.

Tekst en fotografie: Bas van Setten

In het hele gebied binnen de grenzen van de gemeente Utrecht zijn de bouwwerken uit de periode 1970-2008 in kaart gebracht. Deze inventarisatie is uitgevoerd in samenwerking met lokale partijen als de Vereniging Oud-Utrecht, USINE, Heemschut en het Cuypers Genootschap. Ook is de mening van bewoners gepeild tijdens verschillende bijeenkomsten. “Er zijn gebouwen die ons, door hun unieke kenmerken, meer vertellen over die geschiedenis. Het gaat vaak om gebouwen met een bijzondere uitstraling en architectuur, die de stad haar unieke historische karakter geven”, zegt wethouder Rachel Streefland (Erfgoed).

Stadsvernieuwing

De jaren 50 en 60 werden de pijlen met name gericht op de bouw van nieuwe wijken en men had destijds nauwelijks oog voor de bestaande vooroorlogse buurten. De bewoners die zich dat konden veroorloven trokken dan ook vaak weg en in de leegstaande huizen vonden de eerste gastarbeiders onderdak. De gemeente Utrecht wilde in de jaren 50 deze negentiende-eeuwse wijken nog slopen, maar na een wisseling van de macht, zowel lokaal als landelijk, en massaal verzet van bewoners en actievoerders is een volledig andere koers ingeslagen.

Zo staat het eerste stadsvernieuwingsproject in Utrecht, de woningen van Woonin rond het Teugelhof, Strosteeg en Springweg op de nominatielijst en dat geldt ook voor de woningen aan het Vrouwjuttenhof en Eligenhof in de Utrechtse binnenstad. Het pand op de hoek van de Oranjestraat en de Nieuwekade, dat onderdeel is van het herstel van Wijk C, staat ook op de lijst.

Diensten Vanaf 1970 werd Utrecht nog meer dan daarvoor een stad van diensten en hoger onderwijs. Steeds meer fabrieken sloten de deuren

en de metaalindustrie hield zo goed als op te bestaan. Tegelijkertijd kwamen er steeds meer kantoren naar de stad. Deze ontwikkeling is onder meer zichtbaar op het Utrecht Science Park in de vorm van bijvoorbeeld het Hugo Kruytgebouw dat ook op de lijst staat. De studentenhuizen aan de Pythagoraslaan, iets verderop in Rijnsweerd, zijn ook genomineerd, evenals het hoofdkantoor van de Rabobank aan de Croeselaan, de Musketon in Lunetten en de Vierpoot aan het Maupertuusplein.

Kantelpunt

In de jaren 90 en het begin van de nieuwe eeuw deed zich opnieuw een kantelpunt voor. Er kwam meer aandacht voor de kwaliteit van architectuur en dit werd onder meer vanuit Den Haag gestimuleerd met de Nota ruimte voor architectuur. Ook in Utrecht ontstaat er een debat over dit onderwerp en er worden nieuwe initiatieven opgericht waaronder Stichting Rietveldprijs en Architectuurcentrum Aorta.

Ook komt de gemeente in 1996 met een eigen architectuurnota. Deze bewegingen vertalen zich in nieuwe architectuur in de stad, waarvan een deel ook op de lijst met mogelijke monumenten is beland. Dat geldt bijvoorbeeld voor het woonhuis aan het Pieterskerkhof 8, station Overvecht, het Universiteitsmuseum Utrecht, het Minnaertgebouw, de kinderboerderij in het Griftpark, de Basketbar en de warmtekrachtcentrale op het Utrecht Science Park én de Prins Clausbrug en de Martinusbrug.

Utrecht heeft momenteel 3.254 monumenten, waarvan 1.669 rijksmonumenten en 1.585 gemeentelijk beschermde monumenten. De gemeente wil 39 projecten aan deze lijst toevoegen. De komende weken worden gesprekken gevoerd met de eigenaren. Het definitieve besluit wordt binnen iets meer dan een half jaar genomen. a

De locaties op een rij

- Teugelhof / Strosteeg / Springweg

- Vrouwjuttenhof 1-53 / Eligenhof

- Pauwstraat 26-28

- Albrachthof

- Jan Meijenstraat & -hof en Oranjestraat & -hof

- Oranjestraat – hoek Nieuwe Kade

- Groenestraat 100-104

- H.R. Kruytgebouw, Padualaan

- Stiltecentrum, Godebaldkwartier

- Muziekcentrum Vredenburg (oude deel), grote zaal

- (Voormalig) Provinciekantoor, Pythagoraslaan

- Woonhuis De Waal, J. Buziaulaan

- HKU - voormalig Akademie Artibus, Ina Boudier-Bakkerlaan

- Hoofdkantoor Rabobank, Croeselaan

- Musketon, Hondsrug

- Oranjekapel, Amsterdamsestraatweg

- HH Johannes en Bernarduskerk, Oranje Nassaulaan

- Kantinegebouw Kromhout/University College, Maupertuuslaan

- Transformatorstation, Fentener van Vlissingenkade

- Pieterskerkhof 8

- Martinusbrug, Catharijnesingel

- Atatürkstraat / Masarykstraat / Maleterstraat

- Daltonlaan

- Station Overvecht, Tiberdreef

- Universiteitsmuseum, Lange Nieuwstraat

- Educatorium, Leuvenlaan

- Mariaplaats

- Minnaertgebouw, Leuvenlaan

- WOS 8, Rijksstraatweg

- Vechtoever 33-67

- Rondpoort 1, Oudegracht aan de Werf

- Kinderboerderij, Milieucentrum Griftsteede

- Vondelparc

- Drift / Kromme Nieuwegracht 2

- Prins Clausbrug

- Basketbar, Genevelaan

- Warmtekrachtcentrale, Limalaan

- Universiteitsbibliotheek, Heidelberglaan

- Het Gebouw, t.o. Madridstraat

DOCUMENTAIRE TRAMAANSLAG

Intieme documentaire over de tramaanslag laat de desastreuze gevolgen zien voor nabestaanden en betrokkenen

De gevolgen van de tramaanslag voor de nabestaanden en slachtoffers die het overleefd hebben zijn niet te overschatten. Dat wordt duidelijk in de documentaire die Jeanneau van Beurden en Tijmen Beijes, twee journalistiekstudenten van de Hogeschool Utrecht, hebben gemaakt. De film die nog uitgezonden gaat worden bij de publieke omroep was op 5 september te zien voor een select gezelschap. Het verhaal moest volgens de makers nogmaals uitgebreid verteld worden, om maar niet vergeten te worden. En een documentaire was er nog niet eerder over gemaakt.

Tekst: Robert Oosterbroek

De film van een half uur is geen alomvattend document waarin alle vragen beantwoord worden. Het is geen film waarin uitgebreid naar voren komt hoe de stad Utrecht de tramaanslag en de nasleep beleefde. De klopjacht en arrestatie van de dader Gökmen T., zijn naam wordt in de documentaire niet genoemd, komen in de dertig minuten niet voorbij. Ook autoriteiten zoals gemeente en politie komen niet aan het woord. De film is wel een zeer intieme documentaire waarin de verhalen van de vader van slachtoffer Roos (19), de zoon van slachtoffer Willem (74) en overlevende Paul centraal staan. Daarin is het werk van de twee studenten zeer geslaagd en overstijgt ook zeker het niveau van ‘slechts’ een studentenproject. Het videowerk en de muziek zijn goed,

de persoonlijke inhoud beter. De beelden van de trillende vader van Roos wanneer hij vertelt hoe hij in het ziekenhuis te horen kreeg dat zijn dochter is overleden, komen recht in het hart aan. Ook het verhaal van Paul, die in de tram zat en de aanslag overleefde, snijdt door de ziel. Het slachtoffer heeft PTSS overgehouden aan de gebeurtenissen op 18 maart 2019 en is in de documentaire onherkenbaar in beeld. Het moment dat hij vertelt hoe hij nog net uit de tram kon springen waarna de man achter hem dodelijk werd getroffen, maakt diepe indruk. Ook een arts en journalist komen kort aan het woord in de film, maar spelen duidelijk een bijrol. Niet alle nabestaanden van slachtoffers wilden meewerken.

De twee jonge makers Jeanneau van Beurden en Tijmen Beijes zaten zelf nog op

Het

de middelbare school toen de aanslag plaatsvond. Toch hebben ze dit onderwerp opgepakt en binnen zes maanden een documentaire gemaakt. “De aanslag is nog niet lang geleden, maar toch hebben wij én de nabestaanden en slachtoffers, het idee dat we de gebeurtenis beginnen te vergeten. Wat ons betreft kan en mag dat niet gebeuren”, schreven de twee eerder. De twee vertellen dat het een bewuste keuze is geweest om niet te veel mensen aan het woord te laten – en het te houden bij een intiem verhaal waar enke-

Advertentie

le nabestaanden en slachtoffer Paul aan het woord komen. “Het verder benoemen van de dader zou dat intieme alleen maar kapot maken”, laten de makers weten. Hoe reageerden de betrokkenen eigenlijk op de film? “Wij waren de makers en hebben altijd de regie gehad. Maar het verhaal was niet van ons, het is hun verhaal. Hun reactie was dan ook het allerbelangrijkste. Voordat de documentaire af was hebben we deze met hen bekeken. Er hoefde niks aangepast te worden, ze zijn blij dat het zo integer is vastgelegd.” a

Deze maand opent het Utrechts Ombudsloket de deuren. We zijn er voor alle Utrechters. Onze voorzitters

Alma van Bommel en Jory Hoogendam ontmoeten je graag.

Heb je een vraag of klacht over de gemeente, of wil je meer weten over het Ombudsloket? Kom dan naar  ons toe! Je vindt ons op de volgende locaties:

Woensdag 13 september

Winkelcentrum Kanaleneiland

13.00 - 14.30 uur

Berlijnplein (Leidsche Rijn)

15.30 - 17.00 uur

Donderdag 14 september

Winkelcentrum Overvecht

15.00 - 17.00 uur

Zaterdag 16 september

Stadhuisbrug (centrum)

12.00 - 15.00 uur

www.utrechtsombudsloket.nl

Open Monumentendag 2023

Waar: verschillende locaties

Wanneer: zaterdag 9 september

Prijs: gratis

Op zaterdag 9 september is het weer Open Monumentendag en dat betekent dat allerlei bijzondere gebouwen in Utrecht hun deuren openen, ook waar die normaal gesproken gesloten blijven. In totaal zijn er 83 monumenten te bezoeken. Het landelijke thema dit jaar is ‘Levend Erfgoed’. Tijdens de gelijknamige route door de stad wordt dan ook ingezoomd op monumenten die een nieuw leven hebben gekregen, zoals Magazijn De Zon, het Maliebaanstation en de Werkspoorfabriek. Er zijn ook nog vijf andere routes, waaronder twee fietsroutes. Op openmonumentendagutrecht. nl en in de Monumentenkrant staat meer informatie over de monumenten die meedoen.

UITfeest 2023

Waar: verschillende locaties

Wanneer: zaterdag 9 en zondag 10 september

Prijs: gratis

Het UITfeest komt er weer aan! In deze uittips komen meerdere evenementen voorbij die onderdeel zijn van dit jaarlijkse culturele festijn. Dé plek waar je moet zijn om jezelf onder te dompelen in cultuur en plezier. Op zaterdag is er een gevarieerd programma, met onder meer een fonkelend fortuinrad van het NUT en een drijvende openluchtbioscoop. Op zondag zetten de culturele instellingen hun deuren open om bezoekers te ontvangen. Er is voor ieder wat wils! En dat allemaal gratis.

Nemen computers onze banen over?

Waar: Academiegebouw en online

Wanneer: dinsdag 12 september

Prijs: gratis

Deze lezing gaat over een veelbesproken onderwerp, namelijk: nemen computers onze banen over? Zo’n 300 miljoen banen dreigen te worden overgenomen door AI en dan zijn het allang niet meer alleen de simpele taken die geautomatiseerd worden. Journalisten, programmeurs, marketeers en financieel analisten, allemaal zien ze dat een deel van hun werk wordt overgenomen door computers. Hoe verandert onze arbeidsmarkt door AI, hoe is het om een computer als collega of manager te hebben en zijn er ook taken die we beter zelf kunnen blijven doen? Het zijn vragen die aan bod komen tijdens deze lezing door arbeidseconoom dr. Emilie Rademakers (UU) en arbeidssocioloog prof. Marleen Huysman (VU). De lezing is ook online te bekijken via een stream op de website van de Universiteit Utrecht.

ANWB Nazomer Buitenbios

Waar: Fort aan de Klop Wanneer: zaterdag 9 september 20.00 uur

Prijs: 19,50 euro

Genieten van een film in de buitenlucht en tegelijkertijd een steentje bijdragen aan duurzame bosprojecten? Dat kan dit weekend op het groene eiland Fort aan de Klop. Tussen de bomen hangt een groot scherm waarop zaterdagavond de avonturenfilm Wild getoond zal worden. Voor elk verkochte kaartje (inclusief popcorn en twee drankjes) wordt 10 euro aan stichting Trees for All gedoneerd, waar twee bomen van geplant kunnen worden. Daarnaast is er een rewear & repair shop vol met producten die een tweede kans verdienen. Ook deze opbrengst gaat naar Trees for All. Tot slot kunnen bezoekers voorafgaand aan de film ‘de naaierij’ bezoeken en een meegebracht kledingstuk met behulp van een upcycle-workshop hernieuwen.

Rondleiding op de zolder van de Domkerk

Waar: de Domkerk

Wanneer: zondag 10 september 14.00 tot 15.15 uur

Prijs: 12,50 tot 17,50 euro

De Domkerk biedt sinds kort een verrassende ervaring om meer te leren over de kerk en zijn geschiedenis. Tijdens de tour ‘geheimen van de zolder’ neemt een gids je mee over het 16 meter hoge triforium (galerij) en over de middeleeuwse zolders. De rondleiding start in de kerk zelf en na zo’n vijftig traptreden beland je op het triforium. Bij mooi weer mag je ook het platte dak op voor een uitzicht op de tuin van de Pandhof.

Festival HE:LEEN

Waar: Rotsoord/De Helling

Wanneer: zaterdag 9 september

Prijs: overdag gratis, tickets voor De Helling 17,50 euro

Festival HE:LEEN viert haar vijfde verjaardag met een editie vol talent én gevestigde namen. In alle hoeken en gaten van Rotsoord zijn muzikanten, kunstenaars en performers te ontdekken. Ook dit jaar is het festival overdag vanaf 13.00 uur gratis te bezoeken. ’s Avonds gaat het feestje door in De Helling met HE:LEEN+, waarvoor tickets te koop zijn. Wat je daar kan verwachten? Coloray, Baby’s Berserk, Marathon, Cloud Café, Josephine Odhil en Kiss Al Hipsters maken de feestdag compleet.

VPRO’s Tegenlicht meet up

Waar: Bibliotheek Neude

Wanneer: maandag 11 september 19.00 tot 21.30 uur

Prijs: gratis (wel reserveren)

Een week na de televisie-uitzending van Tegenlicht kunnen belangstellenden hierover verder praten met genodigde gasten en medebezoekers. Tegenlicht kijkt naar verschillende dossiers waar de overheid tegenaan loopt en probeert hier meer inzicht in te verschaffen. Tijdens de bijeenkomst op 11 september wordt gekeken naar hoe we kunnen ‘ontcompliceren’ en wat er speelt in Utrecht, aan welke oplossingen gewerkt worden en menselijke waarden die daarbij een rol spelen. Regisseur van de Tegenlicht uitzending Martijn Kieft zal aansluiten, net zoals de Utrechtse wethouder Linda Voortman en actieonderzoeker bij het Instituut voor Publieke Waarden Harrie Kruiter. Aan het begin van de avond wordt de uitzending herhaald. Het is ook mogelijk om hierna (om 20 uur) aan te sluiten, maar in beide gevallen is het belangrijk om vooraf te reserveren.

WAT VINDEN DE LEZERS?

DUIC-lezers aan het woord

Elke week reageren DUIClezers honderden keren op de artikelen die op de website verschijnen. Wat vinden de lezers van DUIC van onderwerpen die spelen in de stad? Je leest het in deze rubriek.

Nieuwe muurschildering

Een nieuwe muurschildering aan het Westplein in Utrecht moet het belang van de Grondwet benadrukken en in het bijzonder artikel 1. Het idee komt van twee rechtenstudenten van de Universiteit Utrecht. Dit jaar bestaat de Grondwet 175 jaar. De muurschildering is gemaakt door De Strakke Hand.

“

Marianne:

"Dank je wel, Marc en Giel. En alle anderen die dit mogelijk hebben gemaakt. Erg goed!"

Paul:

"Schitterend! In meerdere steden vind je wel muurschilderingen, maar Utrecht kenmerkt zich zelf dat het altijd over zeer relevante inhoud gaat! Ik mis in Utrecht nog: De Unie van Utrecht en het Utrechts vredesverdrag. Beide zeer relevant voor Nederlandse en internationale historie."

Peter:

Parkeerplaatsen weg

Vanwege een nieuwe fietsroute door Utrecht verdwijnen er langs het traject zo’n zestig parkeerplaatsen en de gemeente wil de druk die hierdoor toeneemt op een aantal manieren dempen. Bewoners worden gestimuleerd gebruik te maken van deelvervoer en parkeergarages. Ook kan het dat mensen straks hun auto niet meer dicht bij hun huis kunnen parkeren.

Dirk:

"Opvallend dat nog niemand gereageerd heeft over de voorgenomen route. Ik fiets veel in de stad en via het Griftpark naar de Biltstraat is een onlogische, veel langere route voor de mens, die geprogrammeerd is de kortste route te kiezen. Als je van de Kaatstraat naar de Biltstraat wilt is de kortste route via de Valkstraat, Duifstraat, Noorderstraat, Asch van Wijk Kade en Wolvenplein. Dan scheur je zo de Biltstraat op. De gemeente is weer eens via Google Maps aan het indelen, denkende via de kaart lange lijnen door de stad te trekken, elk weldenkend mens weet dat het niet de meest voor de hand liggende route is."

Leon:

"Door nieuwe fietsroute komt ruimte vrij voor Utrechters in plaats van voor blik. Mooi."

Pien:

"Dit besluit heeft toch veel weg van het ‘wegpesten’ van auto’s uit de stad Utrecht. Ik ben een fervent fietser, maar ik zou ervoor willen pleiten dat door handhavers meer toezicht wordt gehouden op het gedrag van de categorie fietsers die menen alles te kunnen maken in het verkeer: hardrijden met een bakfiets met ondersteuning en kinderen er in, al of niet kijkend op hun smartphone, te laat in de gaten hebben dat er ook een auto aanwezig is en dan schelden, dreun geven op het dak van de betreffende auto waarvan de bestuurder zich rotschrikt en net zo hard doorfietsen. Dit is maar een voorbeeld. Ik woon in een fietsstraat, Karel Doormanlaan, zit regelmatig op het balkon en zie met name in spitstijden bizarre en gevaarlijke situaties."

"Lieve help! Is straks geen blinde muur meer veilig voor de kliederaars?"

Studenten in de rij

Zo’n 14.000 internationale studenten konden deze zaterdag hun verblijfsdocument ophalen in het Beatrixgebouw in Utrecht. Het gevolg daarvan was dat er een lange rij voor de ingang stond die op het hoogtepunt doorliep tot de ingang van station Utrecht Centraal.

Wolf:

"Lekker studeren hier, veel Nederlanders studeren ook in t buitenland. Hopelijk blijven er een paar toppers plakken, zodat ze bij ons het personeelstekort kunnen oplossen!"

Wim:

"Eenieder weet inmiddels wel dat Nederland, een landje met postzegelformaat het meest overvolle landje is van Europa. Het ligt dan ook voor de hand dat we niet meer staan te juichen om vele duizenden studenten te huisvesten. Dat lijkt mij in de huidige situatie en verre toekomst niet haalbaar is, Dit geldt met name ook voor de randstad waar dit helemaal het geval is en waaronder Utrecht ressorteert."

Anne-Fleur:

"Vraag: moeten de studenten bij afstuderen en terug gaan naar hun geboorteland nog hun restschuld van studieschuld terug betalen?"

OP BEZOEK BIJ PAUL PESSEL SPORT

‘Ik kom met een lach binnen en ga met een lach naar huis’

Voetballers uit de stad en de rest van regio Utrecht kunnen al ruim 33 jaar terecht bij Paul Pessel Sport voor hun spullen. Zowel amateurs als professionals weten hun weg te vinden naar ‘Paultje’ op de Croeselaan. Zijn team is op één hand te tellen en bestaat volgens Paul uit ‘echte voetbaldieren’. Dat is onder meer te merken aan de gesigneerde shirts van (Utrechtse) voetbalgrootheden die verspreid door de winkel hangen.

Tekst: Bo Steehouwer / Fotografie: Robert Oosterbroek

De meeste mensen die bij Paul door de deur komen, zijn op zoek naar één ding: een nieuw paar voetbalschoenen. De wanden links en rechts in de zaak staan daar dan ook vol mee. Nieuwe en oude modellen, van honderden euro’s tot meer schappelijke prijzen. Slagen doe je hier sowieso, zegt Paul. Niet alleen qua modellen, maar ook qua maten is er keuze genoeg. Die lopen namelijk van 26 tot en met 51.

Mensen komen volgens Paul van heinde en verre langs in zijn winkel, bijvoorbeeld mensen die uit de stad zijn verhuisd. “Maar ze blijven hier nog steeds vaste klanten. Dat is heel leuk.” De locatie aan de Croeselaan is al dik dertig jaar zijn plek, ook al werd - en wordt - er rondom de winkel flink verbouwd. Er is bij Paul geen twijfel. “Ik wil hier helemaal niet weg. Hier heb ik alle vrijheid als ondernemer en ben ik herkenbaar. We zijn echt Utrechts. No-nonsense. Gewoon lekker je dingetje doen en dat zo lang mogelijk blijven doen.”

De ouderwetse manier

In de winkel kon je vroeger ook terecht voor andere sporten, maar na een paar jaar was het duidelijk: voetbal werd de enige sport. “Dat is waar wij ons prettig bij voelen en mensen goed bij kunnen helpen. Wij zijn alle drie echte voetbaldieren.” Met die andere twee bedoelt hij zijn zoon Bobby en de andere vaste medewerker, Rico. Beiden werken er al jaren. Zijn zoon al zo’n twintig jaar. De zaterdaghulp, John, loopt er inmiddels ook al 33 jaar rond.

“Als je hem voetbalschoenen ziet verkopen, word je vanzelf vrolijk”, zegt Paul. “Hij verkoopt nog schoenen op de ouderwetse

manier.” En met die ouderwetse manier bedoelt hij het voelen aan de tenen en daar zorgen voor nog wat ruimte. “‘Je voeten groeien, maar je schoenen niet’, zegt hij altijd. Dat klinkt voor de ouders natuurlijk als muziek in de oren, maar de jeugd van tegenwoordig wil hun schoenen strak om hun voeten hebben zitten.”

‘Niks met internet’ Paul is zichtbaar tevreden over het reilen en zeilen van zijn zaak. “Het gaat heel erg goed”, zegt hij, zittend op een van de grote leren zwarte stoelen tegenover de kassa. “We hebben een grote basis aan vaste klanten. Op het gebied van internet doen we helemaal niks. We sturen niets op. Je komt bij ons en we kijken naar je voeten: heb je een hoge wreef, brede voeten of juist smalle?”

Online bestellingen hebben ze even geprobeerd, maar ze kwamen er al gauw achter dat het niks voor hen was. Het contact met hun klanten en het plezier van spullen verkopen was daarbij ver te zoeken. “Ik kan er mijn ei niet in kwijt. Ik wil mensen advies kunnen geven of het een goede schoen voor ze is. En als mensen een klachtje hebben, komen ze gewoon weer langs en lossen we het op.”

Bedrukken met de hand

Naast de winkel is Paul ook leverancier van de tenues aan veertien amateurclubs in Utrecht en omstreken, zoals VSC, VV Sterrenwijk, DOSC en Spakenburg, maar ook aan FC Utrecht. Aan de profclub levert hij eveneens de schoenen van de spelers. Ooit begon hij met het bedrukken en leveren van tenues aan 36 amateurclubs, maar dat werd door de hoge reclamegelden te veel van het goe-

de. “Het is wel leuk om te merken dat die leden alsnog wel bij ons blijven langskomen. Ze moeten hun shirt verplicht ergens anders kopen, maar hun echte voetbalspullen als hun scheenbeschermers halen ze bij ons.”

De voetbaltenues bedrukken ze allemaal zelf met de hand. Dus ook als het straks wat rustiger is in de winkel, als het nieuwe voetbalseizoen weer even bezig is, is er werk genoeg. “Praktijkwerk is het mooiste dat er is”, vindt Paul. Dat wil hij ook graag doorgeven en daarom is hij een erkend leerbedrijf. “Dan haal je wel de jongens eruit. Je kan het hier zo leuk maken als je zelf wilt, als je maar je werk doet.”

Kinderen en kleinkinderen

Over voetballen praten doet Paul graag, in de winkel, maar ook daarbuiten. Samen met Appie Boonen bespreekt hij wekelijks bij RTV Utrecht de stand van zaken bij FC Utrecht in Pessel & Boonen. En dat doen ze zonder poe-

spas. “We nemen iedereen op de hak en vertellen wat wij van de wedstrijd vonden. Ik zeg gewoon wat ik ervan denk. Eerlijkheid duurt het langst.”

In Ron Jans als nieuwe trainer heeft Paul alle vertrouwen. “Hij is een no-nonsense man en hij gaat de spelers op de goede plek neerzetten en een goede inzet eisen. Nu hadden we twee trainers die het te veel overlieten aan de spelers. Dat kan tegenwoordig niet meer.”

Zijn werk verveelt Paul in ieder geval nooit. “Ik kom hier met een lach binnen en ga ook weer met een lach naar huis. Ik vind het gewoon leuk. Ik zie het niet als mijn werk. Het is ook een sociale functie, want je hebt het ook met elkaar over voetbal. En een van de allerleukste dingen, is dat de kinderen die hier vroeger schoenen kwamen kopen nu zelf met hun kinderen bij ons komen. Of zelfs al met hun kleinkinderen. Dat is heel mooi om te zien.” a

Straatnamen

Smakkelaarsveld

Het Smakkelaarsveld in Utrecht. Bekend gebied voor treinreizigers, voor fietsers en voor DUIC-lezers, want deze straatnaam kwam de laatste tijd vanwege de discussie rondom kunstwerk het Zeelandschap regelmatig voorbij op de website en in de krant. Maar waar komt de naam Smakkelaarsveld nou eigenlijk vandaan? Wat is ‘smakkelen’?

Het Smakkelaarsveld ligt ingeklemd tussen Hoog Catharijne, het Leidseveer, het spoor en de Catharijnesingel. Tot ongeveer 1970 lag op deze plek de Smakkelaarsbrug en de komende jaren gaat het gebied opnieuw flink veranderen. Het Smakkelaarsveld wordt namelijk herontwikkeld tot het Smakkelaarspark. Hoewel het gebied er dus weer anders

uit komt te zien, blijft de naam wel zo’n beetje behouden. Tijd om in de geschiedenis van deze naam te duiken.

Het gebied werd al bewoond in de dertiende eeuw en werd toen nog Buiten Catharijne genoemd. In 2017 zijn er nog resten van bebouwing uit deze periode gevonden. Later legden in het gebied schepen aan in de binnenhaven van het Leidsche Veer om hun lading te lossen. En daar heeft de term ‘smakkelen’ alles mee te maken. Smakkelen is namelijk een ander woord voor dobbelen. De vele sjouwers in de haven dobbelden met elkaar om te beslissen wie de lading van de aangemeerde schepen van boord mocht halen. Een eerlijke manier om het schaarse werk te verdelen, dus. a

In deze rubriek vertellen we het verhaal achter de straatnamen in de stad. Sommige namen zijn voor iedereen bekend, andere juist helemaal niet. Voor alle namen geldt dat ze niet zomaar gekozen zijn. Maar wat is eigenlijk de herkomst van de namen? Dat proberen we te achterhalen.

Destad in cijfers

In de rubriek Stad in Cijfers gaan we in op data over de stad. De gemeente Utrecht houdt van honderden onderwerpen bij hoe het er in de stad voorstaat, van aantal Utrechters dat een fiets heeft tot hoeveel procent van de Utrechters last heeft van lawaai door verkeer of bedrijven in de stad. Elke week lichten we een van de onderwerpen uit.

De gemeente Utrecht wil voorkomen dat minderjarigen in de stad alcohol kunnen kopen en laat daarom elke twee jaar een nalevingsonderzoek doen. Daarin wordt met behulp van ‘mysterykids’ gekeken of de leeftijdsgrens voor het kopen van alcohol in Utrecht goed wordt nageleefd.

De onderzoekers deden onder meer onderzoek bij cafetaria’s, slijterijen, supermarkten, sportkantines en thuisbezorgkanalen zoals maaltijdbezorgdiensten en flitsbezorgers.

Tijdens het onderzoek worden mysterykids ingezet; kinderen van 16 en 17 jaar oud die – onder begeleiding van een volwassene – proberen om alcohol te kopen.

Uit het onderzoek blijkt dat het in Utrecht

Advertenties

Vanaf € 75,-

HUB Utrecht is het nieuwe mediacentrum van de stad Utrecht met RTVU en DUIC als initiatiefnemers. Wil jij een vergaderruimte of studioruimte huren bij HUB Utrecht? Dat kan. Boek nu en reserveer via de QR-code.

Locatie: Achter Clarenburg 23-25

vooral misgaat bij online verkopers en sportkantines. Van de acht flitsbezorgers die in het onderzoek zijn meegenomen, heeft geen enkele verkoper naar de leeftijd of het ID-bewijs van de mysterykid gevraagd. Van de maaltijdbezorgers werd de leeftijdsgrens in 4,2 procent van de gevallen nageleefd en bij webshops in 20 procent van de gevallen. In sportkantines is het nalevingspercentage 29,6 procent.

Waar het wel goed gaat, is in de horeca. In 2020 was het nalevingspercentage nog 29,5 procent, maar dat steeg in 2022 tot 50,8 procent. Dat is ook een stuk hoger dan het landelijk gemiddelde (23,7 procent). In de grafiek is te zien wat per categorie het nalevingspercentage was. a

Volledig gefaciliteerd met o.a. led-scherm, WiFi en whiteboard en natuurlijk gratis koffie en thee

VERDWENEN FABRIEKEN IN UTRECHT

Stichtse Olie- en Lijnkoekenfabriek aan de Kanaalweg

Van de meeste verdwenen fabrieken in Utrecht zijn ook de gebouwen inmiddels weg. Enkele bleven echter bewaard en hebben een nieuwe bestemming gekregen. De Stichtse Olie- en Lijnkoekenfabriek (SOL), later bekend als de Cereolfabriek, is in 2014 gerestaureerd. Eén onderdeel verkeerde echter nog in een slechte staat: de bijbehorende directievilla achter de fabriek. Momenteel is de restauratie gaande en daarna komt Wijkbureau West erin. Op Open Monumentendag (zaterdag 9 september) is de directievilla, die nu in de steigers staat, open voor publiek.

Eind 19e eeuw maakten stoommachines het mogelijk om op grote schaal veevoer te produceren, zodat boeren niet meer van eigen gras en andere teelt afhankelijk waren. Uit lijnzaad werd olie geperst, die gebruikt kon worden voor bijvoorbeeld margarine, terwijl uit de overblijfselen lijnkoeken werden gemaakt voor het vee. Het restproduct was dus minstens even belangrijk als de lijnolie, maar die hielp wel de productie rendabel te maken. De eerste olie- en lijnkoekenfabriek in Utrecht was Hooghiemstra aan de Wittevrouwensingel omstreeks 1885. Rond de eeuwwisseling ontstond de coöperatieve gedachte: boeren sloegen de handen ineen om een eigen fabriek te beginnen, voor een eerlijke prijs en de juiste kwaliteit. Er was namelijk veel slecht veevoer op de markt. 'Vervalsching, bedrog en misleiding worden door de coöperatie teruggedrongen.'

De Stichtsche Boerenbond nam in 1907 het initiatief voor de Coöperatieve Stichtsche

Olie- en Lijnkoekenfabriek (SOL). Maar liefst 1.150 boeren werden lid en maakten zo de realisatie mogelijk, die 175.000 gulden kostte. Men kocht grond aan het Merwedekanaal bij de sluis, een strategische plek voor de aanen afvoer. De veevoederfabriek moest 5 miljoen lijnkoeken per jaar gaan produceren.

Mooie machinerieën

Vlak voor kerst 1908 was het zover. 'Hedenmorgen had in het nieuwe fabrieksgebouw der vereeniging Coöperatieve Stichtsche

Olie- en Lijnkoekenfabriek de feestelijke openingsvergadering plaats. De fabriek was sierlijk met groen en tapijten versierd.' In een andere krant stond: 'Voor de fabriek, getooid

met de driekleur, stonden rijen van tilburies en tentwagentjes, die de vele landbouwers, in het bedrijf betrokken, hadden aangevoerd.' Behalve boeren waren prominenten en politici aanwezig, zoals de burgemeester en commissaris der koningin, en uiteraard de voorzitter van de coöperatie, Jean Baptiste Louis Corneille Charles baron de Wijkerslooth de Weerdesteyn — zelf bepaald geen boer! 'Na afloop der vergadering bezichtigden de aanwezigen het prachtige fabrieksgebouw en de mooie machinerieën, die pleiten voor de voortreffelijkheid der fabriek des heeren Frans Smulders te Utrecht, welke deze leverde.' De bij de SOL-fabriek aangestelde directeur, Hermanus Gratianus van Beusekom (1878-1960), was een boerenzoon die bij Frans Smulders had gewerkt en een deskundige was geworden op het gebied van de veevoederproductie.

Ontwerper van de SOL-fabriek was 'de in katholieke kringen welbekende architect' Gerardus Antonius Ebbers (1858-1922). Hij had eerder kerken en scholen ontworpen, zoals de Sint-Josephkerk aan de Draaiweg en het 'kloostergebouw' aan de Deken Roesstraat waarvan onlangs de veranda is gesloopt. Fabrieken bevielen Ebbers blijkbaar ook goed, want twee jaar later ontwierp hij nòg een olie- en lijnkoekenfabriek in Utrecht. Die verrees aan de Vaartsche Rijn in opdracht van de Noord-Hollandse Boerenbond, voor wie deze centrale locatie buiten de eigen provincie kennelijk handig was!

In 1925 werd die fabriek verkocht aan Hooghiemstra en toen de SOL begin jaren vijftig Hooghiemstra overnam, kwam ook deze 'Ebbers' erbij. Het fabrieksgebouw in

Hoograven is in 1969 afgebrand. De nog bestaande SOL-fabriek bij Oog in Al was aanvankelijk vrij eenvoudig, al waren er kleine torentjes en boograampjes aangebracht ter versiering, evenals banden van witte baksteen. Naast de eigenlijke fabrieksruimte bevatte het gebouw een oliehuis, machinekamer, smederij en schaft- en waslokalen voor de arbeiders. Achter het hoofdgebouw stond een lager pakhuis. In 1910 werd een nieuw oliehuis met drie reservoirs nog door Ebbers in kasteelachtige stijl ontworpen. Later zouden er allerlei bijgebouwen, uitbreidingen, silo's en slurven bijkomen waardoor de hoofdvorm nauwelijks meer te zien was. De grootste toevoeging zou in 1951 het hoge extractiegebouw zijn.

Directievilla Linksachter de fabriek ontwierp Ebbers in 1908 wat nu de directievilla wordt genoemd. Een blik op de bouwtekening leert dat het oorspronkelijk een gebouw was met een gemengde functie: kantoor, paardenstal en 'baaswoning'. Die woning was niet voor directeur Van Beusekom, maar voor de baas oftewel fabrieksopzichter. De directeur had

er wel een werk- en ontvangstkamer, maar woonde zelf aan de Leidseweg bij de Munt. De paardenstal was nodig omdat de fabriek eigen wagens met paarden had voor het vervoer van de veekoeken. Al in 1915 werden de 'kantoorlokalen' en daarmee het pand flink uitgebreid. In 1951 was het geheel in gebruik als kantoor.

Inmiddels groeide het bedrijf weer na een moeilijke periode tijdens de crisisjaren en de oorlog. De veevoederproductie bestond allang niet meer alleen uit koeken. Sojabonen kwamen in plaats van lijnzaad. Concurrent Hooghiemstra werd overgenomen en in 1967 verrees een grote nieuwe silo aan de Protonweg op Lage Weide. Mede als gevolg van sojaspeculaties en de oliecrisis ging SOL in 1973 failliet. Het bedrijf werd overgenomen door Central Soya, later Cereol Benelux. In 2002 sloot de fabriek nadat de gemeente het bedrijf voor 17 miljoen euro uitkocht vanwege overlast. Na een brand in 2008 bleven de meest monumentale gebouwen staan en werd de rest gesloopt. Met de restauratie van de directievilla is de herbestemming compleet. a

Tekst: Arjan den Boer / Fotografie: Jubileumbezoek SOL 1928 / Het Utrechts Archief

ZAAILING VAN DE MAAND

Vlier op de Zoutmarkt

De binnenstad van Utrecht is een stenige omgeving, die volledig door mensen is bepaald en ingericht. Ook bomen zijn aangeplant op aangewezen plekken. Al deze bomen zijn te vinden op de bomenkaart van de gemeente Utrecht en staan in het onderhoudsplan. Spontaan ontkiemde planten worden in de regel verwijderd. Maar soms weet een spontaan gegroeide boom toch een plek in de binnenstad te veroveren. Zo ook een vlier op de Zoutmarkt. Vanaf de Maartensbrug is deze goed te zien als een sierlijke groene boog over het voetpad. “Je voelt hier een andere dynamiek”, zegt beeldend kunstenaar Hans van Lunteren. “Deze spontane vorm geeft een mooi natuurlijk tegenwicht aan deze rationeel ingerichte omgeving. Stad en natuur horen bij elkaar, ze vullen elkaar aan. Vergelijkbaar het met het zwart en het wit in het Japanse Ying-Yang teken.” En om dit voorstelbaar te maken voegt hij toe: “Zelfs één enkele zaailing maakt al het verschil en verrijkt de beleving van zo’n dicht bebouwde stedelijke plek. Bedenk maar eens wat het met deze plek doet als deze vlier hier niet zou staan.”

Dat de vlier hier nog staat, is te danken aan de wijkopzichter Binnenstad, Bart van Eimeren. “En alle collega’s voor mij”, voegt hij toe, “want ik werk hier pas vijf jaar.” Hoeveel collega's dat zijn weet hij niet, maar Van Eimeren heeft in de archieven een foto uit 1999 waar de vlier al op staat. De vlier heeft dus een hogere leeftijd dan ongeveer een derde van de Utrechtse inwoners. En al die tijd is hij door de wijkopzichters gedoogd. “En waarom ook niet?” zegt Van Eimeren. “Deze vlier veroorzaakt hier geen probleem. Het is een voetpad, maar erlangs is een strook extra ruimte. Hij staat niemand in de weg.”

Op sommige plekken kan een zaailing dus best tijdje blijven staan. “Maar”, zegt Van Eimeren, “een zaailing moet weg zodra de veiligheid in het geding komt of het erfgoed aangetast wordt.” En dan worden bewoners wel eens boos. “Ik begrijp dat mensen soms bepaalde emoties hebben als een boom waaraan ze gehecht zijn geraakt weg moet. Tegelijkertijd moeten wij ook zorgen voor de veiligheid van alle bewoners en dan moet de keuze soms gemaakt worden om een zaailing weg te halen...” Het is gemak-

ZOEKPLAAT

Zoek de zeven verschillen

OPLOSSING ZOEK DE VERSCHILLEN LOCATIE VREDENBURGKADE

kelijker om spontaan groen meteen weg te halen en niet te groot te laten worden. Maar dan blijft de plek dus altijd kaal en stenig. Als een zaailing kan blijven staan totdat het niet meer gaat, kunnen bewoners al die jaren van de boom genieten. Dit idee van tijdelijk groen spreekt Van Eimeren wel aan en hij zou deze mogelijkheid graag meer terug willen zien in het gemeentelijke beleid. “En zaailingen die niemand in de weg staan, zouden in het stedelijke groenbeheer moeten worden opgenomen”, voegt Van Lunteren toe. “Dat is gewoon gratis groen kapitaal.” Dan is er de vraag: kan deze vlier door een volgende wijkopzichter weggehaald worden? “Nee”, zegt Van Eimeren. “Zijn stam is zo dik dat er nu een kapvergunning voor aangevraagd moet worden. En dan moet je een goede reden hebben om de boom weg te halen.” Dat de vlier het een beetje moeilijk heeft, is te zien aan de kroon, maar daarvoor hoeft hij niet gekapt. “Een goede snoeibeurt zal hem helpen, het dode hout er in ieder geval uit”, zegt Van Eimeren. “Hij heeft gewoon een beetje liefde nodig.”

Hans van Lunteren, beeldend kunstenaar in de openbare ruimte en ontwerper van het Sjanghaipark in Overvecht, heeft een eigen kijk op het vergroenen van de stad. Hij neemt ons mee door de stad op zoek naar bijzondere bomen, zaailingen. Spontaan gegroeide bomen die het beeld van de aangelegde stad doorbreken, ecologisch waardevol zijn en vaak een band met mensen aangaan. Ken jij ook een mooie zaailing van een boom? Meld deze dan op www.toevalliggroen.nl

De gewone vlier (Sambucus nigra)

Tekst: Frank van den Brink

De gewone vlier is meestal struikvormig, maar kan uitgroeien tot een kleine boom van wel 9 meter hoog. Vlieren houden van voedsel- en stikstofrijke groeiplaatsen, ze groeien op allerlei verstoorde en verrijkte grond. Sambucus is Grieks voor fluit en verwijst naar de 'flierefluitjes' die gemaakt kunnen worden van een tak. Hier komt het woord ‘flierefluiter’ vandaan, wat 'er vrolijk op los leven' betekent. Nigra verwijst naar de zwarte bessen. Deze worden graag gegeten door vogels, die zo helpen bij de verspreiding van zaden. Wij gebruiken deze bessen voor het maken van vlierbessensap en als kleurstof.

De bloesem van de vlier is een belangrijke nectar- en stuifmeelleverancier voor verschillende soorten insecten. Bij kneuzing van vlierbladeren komt een specifieke geur vrij. Het blad bevat cyaanverbindingen die giftig zijn. Vroeger werden daarom in de winter vlierbladeren rondom bijvoorbeeld witlof gelegd om zo vraat door spits- en veldmuizen te voorkomen.

Tekst: Jessica van Essen

PEP EN FRANS OVER FC UTRECHT

Pep en Frans beleven afgang tegen

Feyenoord: ‘In een grote rondo

helemaal dronken gespeeld en compleet voor lul gezet’

Een strakblauwe lucht, een temperatuur van twintig graden en een vers gemaaid grasveld. Het waren in de Galgenwaard de beoogde voorwaarden voor een mooie voetbalmiddag. Het verliep alleen helemaal anders. FC Utrecht kreeg een flink pak billenkoek van tegenstander Feyenoord (1-5). Pep en Frans zagen interim-trainer Rob Penders falen en hopen dat Ron Jans de reddende engel is.

“De manier waarop FC Utrecht zondagmiddag voor eigen publiek van het kastje naar de muur werd gestuurd is schandalig”, zo begint Pep. “Vooral de vierde Rotterdamse goal was een vernedering. Elke keer dat een Feyenoorder de bal overspeelde werd er cynisch gejuicht door de Rotterdamse aanhang. Onze jongens werden in een grote rondo helemaal dronken gespeeld en compleet voor lul gezet. Het was een enorme afgang.”

Eerste doelpunt

Ook Frans zag zijn ploeg kansloos ten onder gaan tegen de huidige landskampioen. “Het niveau van FC Utrecht is schrikbarend en armoedig. Er zit totaal geen creativiteit in en het is eigenlijk een wonder dat onze ploeg zonder een kans te creëren toch een doelpunt heeft gemaakt. Aanvallend heeft dit FC Utrecht tegen niemand iets in te brengen, maar ook de defensie is veel te kwetsbaar. Er staan twee centrale verdedigers op het veld die niet kunnen verdedigen en we hebben een keeper die vergeet dat hij de bal met zijn handen mag pakken. Na vier wedstrijden zijn er al tien doelpunten geïncasseerd!”

Na het ontslag van trainer Michael Silber-

SPORTUTRECHT

bauer werd direct bekend dat Rob Penders tegen Feyenoord aan het roer ging staan. Pep hoopte dat Penders iets kon losmaken bij de spelers. “Niemand in Utrecht dacht dat Penders een wonderdokter kon zijn, maar na drie verloren wedstrijden lag een andere aanpak en het creëren van een shockeffect wel in de lijn der verwachting. Het tegendeel bleek waar, want Penders ging gewoon door met het plan dat Silberbauer had uitgestippeld. Jens Toornstra en Mike van der Hoorn kregen weer de voorkeur en liepen wederom voorop in de foutenpolonaise. Silberbauer had deze wedstrijd net zo goed nog zelf kunnen leiden als trainer.”

Zuidam steeds minder populair

De 1-5 nederlaag zorgde voor een pijnlijke middag in de Galgenwaard. Het werd allemaal nog pijnlijker toen FC Utrecht-supporters in het stadion meermaals de tekst: ‘Zuidam rot op’ zongen. De technisch directeur van FC Utrecht ligt zwaar onder vuur door de tegenvallende prestaties en Frans begrijpt de reacties. “Zuidam heeft zich in de laatste week van de transferperiode niet populairder gemaakt. Hij heeft topscorer Tasos Douvikas verkocht en rechtsback Sean Klai-

De Skatebakfiets is in gebruik

Een van de doelstellingen van SportUtrecht is kinderen te stimuleren vaker te gaan sporten en te bewegen. Niet alleen bij een sportvereniging maar zeker ook om gebruik te maken van de openbare ruimtes in de stad. De term urban sports is een verzamelnaam voor sport- en beweegactiviteiten binnen een bebouwde omgeving. Denk hierbij bijvoorbeeld aan springen van gebouw naar gebouw: freerunning. Of wat te denken van de trucs met de fiets, een step of skateboard die je in de stad overal tegenkomt op straat. En natuurlijk bestaan er ook straatvarianten van diverse teamsporten zoals streethockey, footbal/panna en 3*3 basketbal.

De Skateparkbakfiets op drie wielen is de ‘urban toolkit’ van SportUtrecht waarmee medewerkers van de Utrechtse sport- en beweegorganisatie laagdrempelige clinics aanbieden voor de kennismaking met urban sports. Dit biedt de jeugd de kans een sport te vinden die bij hen past, naast het traditionele reguliere aanbod. Met de Skatebakfiets brengt een buurtsportcoach deze ervaring op duurzame wijze naar scholen en pleinen. De buurtsportcoaches van SportUtrecht zijn in meerdere wijken actief met het stimuleren van urban sports. Van BMXen tot freerunning en skateboarden. In de skateparken en speeltuinen krijgen kinderen instructies en lenen ze materiaal om de sporten uit te proberen. De start met de ontwikkeling van de Skatebakfiets vond plaats tijdens de Vuelta Fietshubs en is een van de tastbare ‘nalatenschappen’ uit die periode. Een project in de vorm van een rondreizend minifestival rond de start van de Ronde van Spanje en de viering van Utrecht 900 jaar stadsrechten in 2022. De Fietskoerier Utrecht bracht de skateboards en de zogeheten ramps naar de verschillende locaties. Deze ramps worden gebruikt om nieuwe hoogten te bereiken om op die manier nog meer trucs en stunts uit te kunnen halen. In

deze periode is de bouw van de Skatebakfiets gestart.

Vet ding

Buurtsportcoach Jip Zerner werkt sinds dit jaar met de nieuwe Skatebakfiets. “Deze bakfiets heeft skateboards, stepjes en een ramp ingebouwd. De kinderen waar ik tot nu toe mee heb gewerkt vinden het een heel erg vet ding. Als ik er mee door de wijk rijd, krijg ik altijd veel aandacht en kinderen vragen altijd meteen of ze een skateboard mogen lenen. De bakfiets is erg handig in gebruik aangezien je er ook bescherming in kunt opslaan. Dus je kunt de kinderen altijd veilig laten skaten. Daarnaast kun je overal waar je komt een mini-skatepark maken door de ramp die je kunt opbouwen. Er zijn al heel wat kinderen die na een paar lessen zonder hulp over de ramp kwamen. Als ik op een dag op meerdere scholen of pleintjes langs moet, is het ideaal om alles snel weer in de bakfiets te doen. En dan natuurlijk weer op naar het volgende pleintje waar ik de kinderen weer alle tools kan geven om ook te leren skaten.”

Duurzame mobiliteit

De investering in de Skatebakfiets staat niet op zichzelf. Laurens Hitman zegt: “Als sport-

ber op het vliegtuig naar Denemarken gezet. Met deze transfers is er dertien miljoen euro opgehaald, maar tegelijkertijd is er scorend vermogen en Utrechts DNA uit de selectie verdwenen. Daarbij zijn er geen goede vervangers voor deze posities teruggekocht. Door deze optelsom aan beslissingen is het krediet bij de supporters nu een keer op.”

Ron Jans de reddende engel De broers zijn blij dat de interlandperiode inmiddels is aangebroken. Na de slechtste seizoenstart ooit zijn de komende twee weken cruciaal volgens Pep. “Ron Jans is de

nieuwe trainer van FC Utrecht. Door de interlandperiode heeft Jans twee weken de tijd om aan de slag te gaan met de spelers. Er komen moeilijke potjes aan. Eerst een uitwedstrijd op het kunstgrasveld van Heracles Almelo. Daarna wacht in Nijmegen het NEC van de tot op het bot gemotiveerde Bas Dost. Het kan zomaar gebeuren dat we de eerste drie punten van het seizoen pakken in de thuiswedstrijd tegen promovendus Almere City. Het ziet er allemaal niet rooskleurig uit, maar de supporters kunnen deze week rustig gaan slapen. Het is nu al duidelijk dat we aankomend weekend niet gaan verliezen.” a

SportUtrecht is vanaf het begin van het ontstaan van de urban sports actief in de stad. Maar waar staat urban sports nu eigenlijk voor en waarom zou deze vorm van sporten zo belangrijk zijn? Marina van Huissteden sprak voor DUIC en SportUtrecht met de Utrechtse manager van het fietsprogramma Laurens Hitman en Jip Zerner, buurtsportcoach ‘Urban’ in de wijk Overvecht.

en beweegorganisatie is het vanzelfsprekend dat het thema duurzaamheid dichtbij staat. De fiets is bij uitstek geschikt om onze stad en omgeving duurzamer te krijgen. Meer mensen op de fiets betekent simpelweg een schonere leefomgeving, betere bereikbaarheid en vooral ook gezondere en daarmee gelukkigere Utrechters. We vinden het belangrijk om vanuit de ‘practice what you preach’-gedachte aandacht te hebben voor hoe wij zelf onze werkzaamheden verrichten. Daar hoort bij dat onze collega’s de fiets zelf nóg meer gaan gebruiken. Zo heb-

ben we naast de Skatebakfiets inmiddels nog twee bakfietsen in gebruik genomen voor het vervoer van onze materialen en hebben we ook al langere tijd een elektrische bus waar we in het verleden nog regelmatig een dieselbus huurden.”

Wil de je de Skatebakfiets live bewonderen of meedoen? Elke maandag van 16.00 – 17.00 uur vind je buurtsportcoach Jip Zerner met de Skatebakfiets bij de pumptrack & skatepark van Noorderpark Ruigenhoek in Overvecht. a

Pep en Frans, twee broers die al sinds jaar en dag iedere wedstrijd van FC Utrecht volgen, maken een column voor DUIC. In de column wordt de week van FC Utrecht doorgenomen. Martijn Kramer schrijft het verhaal op.

Jip Zerner op de Skatebakfiets. Je kunt bij hem ook een clinic aanvragen bij jou op het (school)plein. Neem contact op met Jip om een afspraak te maken via 06-48659198 of jip.zerner@sportutrecht.nl

• Tot 3 motoren

• Volledig traploos verstelbaar

• Op accu

• Electrische hoofdsteun (Topswing)

• Bijpassende hocker/voetenbank

• Ergonomisch advies

• Keuze uit de beste zorgstoelen

Model Maserati

Model Calabria Model

Model Aldo

Model Stelvio

Model Alicante Model Granada

Model

Model Ascari

Model Georgia