DUIC Krant NR 244 - 20 oktober by DUIC

De krant die verder kijkt in de stad

20 OKTOBER 2023 | 9E JAARGANG NR. 244 | KIJK VOOR HET LAATSTE NIEUWS OP

Op bezoek bij de

Josephine

nieuwe winkel

verhuist

van PUUR &

terug naar

LOOS

Amsterdam

P 11

P. 12

Dit is het modernste plantencentrum van Utrecht

Vapegebruik van Utrechtse scholieren

P. 6

DUIC.NL

Elk e een week nieu DUI we C

Fashion for God in Museum Catharijneconvent

P. 8

Advertenties

VERGADERZALEN BIJ CAMPING GANSPOORT

Bijna met pensioen? Zorg dat je je (geld) zaken goed voorbereidt

Assistent-Bedrijfsleider Gezocht!

1 November

Kom naar de gratis informatiebijeenkomst 'Financiën rondom pensioen'

MET CATERING MOGELIJK!

Stuur een e-mail naar hallo@ganspoort.nl

9.30 - 12.30 uur U Centraal, Pieterskerkhof 16

Voor meer info: bel/app Pierre via 06-14415656

Meer informatie en aanmelden: www.u-centraal.nl/pensioen

BINGO E

FOUT

BIJ CAMPING GANSPOORT! Presentatie & muziek: Berrie, lieftallige assistente Chanasja en Carola Kraai

of zie campingganspoort.nl

DONDERDAG 26 OKTOBER Inloop 20.00 | start 20.30 uur Deelname € 15,- p.p. inclusief: • 1 x welkomstdrankje • 1 x zakje chips • 1 x bingo dabber • 1 x bingokaart

Meld je snel aan via Hallo@ganspoort.nl

Advertentie

25% KORTING aangenaam

OP EEN COMPLETE BRIL*

maak kennis met grandoptical De beste selectie van de mooiste designermerken. Oogzorg van topniveau. Stijl. Klasse. En echte, echte aandacht. Mogen we ons voorstellen? Wij zijn GrandOptical. Nieuw in Nederland. En alles wat je in een opticien hoopt te vinden. Misschien zelfs wel een beetje meer.

NIEUW IN NEDERL AND

LET’S GO S TEENWEG 8 -10, UTRECHT - W W W.GR ANDOP TIC AL .NL *Vraag naar de voorwaarden in de winkel of kijk op grandoptical.nl

20 OKTOBER 2023 | NR. 244 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl

INHOUD Nieuws 4 DUIC in Beeld Walk of Love

apen en fatbikes. Het zijn van die typische moderne verschijnselen waar ik mij aan kan storen. Helemaal als het tegelijk gebeurt, door jongeren. Als dertiger ben ik in ieder geval geen boomer – zoals Aaf Brandt Corstius zichzelf omschreef in haar column over vapende mensen die videobellen op een fatbike. Daarbij moet ik ook opmerken: toen mijn vrienden en ik zestien waren, reden we op Puch-brommers terwijl we shag rookten. Daar stoorden zich toentertijd vast ook genoeg mensen aan. We richten ons in deze krant niet op vervoersmiddelen, maar we gingen wel langs enkele middelbare scholen om te praten over vapen. Het Trim-

bos-instituut waarschuwde recent voor de grote risico’s voor vapende jongeren. Vapen wordt, door alle fruitige smaakjes, ook wel de snoepwinkel van de tabaksindustrie genoemd. Terwijl de sigaretten steeds verder uit het straatbeeld lijken te verdwijnen, lijkt het vapen onder jongeren aan populariteit te winnen. Geen goed teken, nu er wordt toegewerkt naar een rookvrije generatie. Hoe kijkt de schoolleiding hiernaar, en wat zeggen jongeren zelf? Lees er meer over op pagina 6. Robert Oosterbroek

5 Utrecht volgens...

Roeland Berendsen van plantenlab NPEC

6 Jongeren en vapen

Hoe staat het ervoor op Utrechtse scholen?

Cultuur / Uit 8 Fashion for God

DE VERANDERENDE STAD IN BEELD

Tentoonstelling Museum Catharijneconvent

9 Uittips

Elke week de leukste tips

Stad / Leven 11 Op bezoek bij

STADHUISBRUG Utrecht is constant in

Verpakkingsvrije kruidenier PUUR & LOOS

12 Komen en gaan

beweging. Er wordt gebouwd en gesloopt. Hierdoor ziet de stad er

Josphine van Oort (27) gaat terug naar Amsterdam

13 Verdwenen fabrieken

Haka Productiebedrijven aan de Kanaalweg

14 Wat vinden de lezers? DUIC-lezers aan het woord

op sommige plekken heel

1903

+/-

anders uit dan vroeger,

2023

terwijl andere straten en pleinen juist al decennia hetzelfde blijven. In deze rubriek laten we dat zien. Ga naar DUIC.nl voor

Sport

meer oude en nieuwe

15 Puzzel

foto’s van de stad.

Zoek de verschillen

15 SportUtrecht Lead Out Gym

Colofon REDACTIE Robert Oosterbroek CONTACT REDACTIE redactie@duic.nl 06 86 80 32 22 VRAGEN OVER DISTRIBUTIE? Pierre Schoonhoven via pierre@duic.nl, 06 - 14 41 56 56

Social Media AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Arjan den Boer, Bas van Setten, Bo Steehouwer, Emily Hengeveld, Ilana Noot en Kamiel Visser

ADVERTEREN Helling 13, 3523 CB Utrecht, adverteren@duic.nl Dave Vorstenbosch dave@duic.nl 06 43 03 58 73

ART DIRECTION EN VORMGEVING ddk.nl en redactie DUIC UITGEVERS Joris Daalhuisen en Martijn Rademakers

Website DUIC.nl

Facebook DUICNL

Twitter @duicnl

Instagram duic.nl

Advertenties

praten over afscheid geeft rust

U bent altijd welkom voor een open gesprek. Bel 0800 - 023 05 50 of ga naar monuta.nl/ utrecht.

Bianca Versteeg

Utrecht

NR. 244 | 20 OKTOBER 2023 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl

DUIC IN BEELD

uim honderd mensen liepen dit jaar mee met de Walk of Love in Utrecht, een onderdeel van het Utrecht Queer Culture Festival. De kleurrijke demonstratie begon in Ondiep, wat volgens de organisatie een 'liefdevolle respons' was op de onrust die daar eerder dit jaar ontstond. Huizen van bewoners die regenboogvlaggen hadden opgehangen werden bekogeld met

Fotografie: Bas van Setten eieren en er werden mensen bedreigd en geïntimideerd. Vanaf Ondiep ging de Walk of Love via Oudenoord en de Lange Viestraat naar het Domplein. De Walk of Love was dit jaar terug van weggeweest. De vorige editie werd namelijk gehouden in 2019, toen ruim 800 mensen meeliepen. Vanaf nu is de Walk of Love rond Coming Out Day, op 11 oktober. a

20 OKTOBER 2023 | NR. 244 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl

UTRECHT VOLGENS MICROBIOLOOG ROELAND BERENDSEN VAN HET NIEUWE PLANTENLAB NPEC

‘Dit lab kan bijdragen aan duurzamere landbouw met sterkere gewassen’

In de rubriek Utrecht Volgens spreken we een bekende of onbekende Utrechter. Vaak met een actuele aanleiding en altijd met een paar standaardvragen over het leven in Utrecht.

Het geitenwollensokken imago dat plantenonderzoekers soms nog hebben is iets wat je snel vergeet als je binnenstapt bij het nieuwe hightech plantenlab op het Utrecht Science Park. Met hypermoderne robots, laserscanners, klimaatkamers en allerlei andere installaties ging het Netherlands Plant Eco-phenotyping Centre (NPEC) eind september open. In dit lab kunnen onderzoekers helemaal geautomatiseerd de groei van duizenden planten tot in het kleinste detail volgen. De invloed van bijvoorbeeld ziekteverwekkers en stijgende temperaturen of droogte kunnen er worden onderzocht. Microbioloog, onderzoeker en een van de coördinatoren van het lab Roeland Berendsen is er regelmatig te vinden. Tekst: Bo Steehouwer / Fotografie: Robert Oosterbroek

Wat willen jullie uiteindelijk bereiken met het NPEC? “Onder andere dat er duurzamere landbouw komt met gewassen die meer maken, maar die bijvoorbeeld minder bestrijdingsmiddelen nodig hebben en beter tegen klimaatveranderingen kunnen. Het onderzoek in dit lab kan bijdragen aan de ontwikkeling van die sterkere gewassen. Dat is een van onze grote uitdagingen voor de komende jaren: om genoeg voedsel te produceren zonder dat we onze omgeving verpesten. Landbouw is de industrie die de meeste ruimte inneemt op aarde. We kunnen niet zonder en er moet de komende jaren alleen maar meer worden geproduceerd.” Waarom is dit plantenlab er gekomen? “Het lab verhoogt de kwaliteit van het onderzoek dat we kunnen doen. Het NPEC geeft ons heel veel nieuwe mogelijkheden om te begrijpen hoe een plant reageert op zijn omgeving. We hebben al heel veel experimenten in de planning en krijgen veel verzoeken van onderzoekers. Uit Nederland, maar ook ver daarbuiten, bijvoorbeeld uit Amerika. Er kunnen hier dingen die ergens anders niet kunnen. In Nederland zijn we al best wel goed in plantenwetenschap. Dat wordt door het NPEC alleen maar versterkt. Door het lab kunnen we de volgende stap zetten. Dat is heel vet om mee te maken.” Wat voor onderzoeken starten er binnenkort in het lab?

“We gaan onder meer kijken wat de interactie is tussen een bepaalde plantsoort en een bepaalde bacterie. Van die bacterie weten we dat die planten beter kan laten groeien en het immuunsysteem sterker kan maken, maar er is nog veel onbekend. Een proef die we willen doen, is om bij duizend plantjes te bekijken wat er gebeurt als we daar die bacterie op zetten. Zo kunnen we precies uitzoeken welke genen van de plant betrokken zijn bij het beter laten groeien van de bacterie.” Hoe en wanneer was je voor de eerste keer in Utrecht? “Een van de eerste keren die is blijven hangen was de Utrechtse Introductie Tijd (UIT). Dat was volgens mij in 2000. Ik kwam met de trein vanuit Den Bosch. Ik had het gevoel dat ik echt in de grote stad kwam. Tijdens de UIT is het natuurlijk anders dan normaal, maar het is ergens ook wel kenmerkend: allemaal jonge mensen, veel te doen. Het bruiste echt.” Wat is je lievelingsplek in Utrecht? “Ik vind Amelisweerd en Rhijnauwen net buiten de stad heel mooi. Dat geldt ook voor de Nieuwegracht. Op zulke plekken kunnen we echt trots zijn. We krijgen hier heel veel buitenlandse collega’s over de vloer. Ongeveer de helft van mijn collega’s komt uit het buitenland. Iedereen vindt Utrecht prachtig.” Wat mist Utrecht? “Woonruimte en Carnaval. En bergen en zee zouden ook leuk zijn, alhoewel je met een

uurtje bij de zee bent.” Wat is jouw mooiste herinnering aan Utrecht? “Ik ben hier getrouwd en mijn kinderen zijn hier geboren. Een recente mooie herinnering is natuurlijk dat het NPEC er gekomen

is. Daar ben ik heel trots op. Daar hebben we jarenlang met heel veel mensen hard aan gewerkt.” Utrecht is… “...het hart van het land en het plantenonderzoek!" a

NR. 244 | 20 OKTOBER 2023 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl

REPORTAGE

Vapegebruik van Utrechtse scholieren:

Longartsen waarschuwen al jaren voor e-sigaretten, en steeds meer verontrustende berichten over het gebruik ervan verschijnen in de media. Toch lijkt het een van de grootste rages onder scholieren. Wij gingen langs bij twee Utrechtse middelbare scholen. Tekst: Emily Hengeveld

en groepje rokende jongeren leunt tegen het hek van het schoolgebouw aan, een beeld dat ik direct herken van mijn eigen middelbareschooltijd. De sigaretten zijn nu echter vervangen door vapes. “Er wordt veel gevaped binnen vriendengroepen van onze leeftijd”, zegt Leroy (15), terwijl hij een hijs neemt van zijn Blue Razz Lemonade. Zijn vriend Jayden (16) knikt instemmend, “Ja, het gebeurt veel, overal, thuis, op school.” Dat vapen verboden is op school lachen de vrienden weg. “Ga maar eens naar het trappenhuis, haha” “Daar wordt wel eens expres het brandalarm af laten gaan” “Ja, maar in het klaslokaal gebeurt het ook wel, als de docent even weg is bijvoorbeeld” “Of op de wc” Aantal vapende jongeren Eerder deze maand publiceerde het Trimbos-instituut nieuwe cijfers over het aantal jongeren dat e-sigaretten rookt. Volgens dit onderzoek heeft een op de vijf Nederlandse jongeren van 12 tot en met 25 jaar in het afgelopen jaar een e-sigaret gebruikt. Hoewel de verkoop van e-sigaretten onder de 18 jaar verboden is, geeft één op de tien kinderen tussen de 12 en 14 jaar aan wel eens een e-sigaret gebruikt te hebben. Bij de groep van 15 tot 17 jaar gaat het om bijna een kwart. Artsen van het collectief #artsenslaanalarm maken zich dan ook zorgen over deze cijfers en waarschuwen: laat vapen niet onbesproken. Ik loop de deuren van de middelbare school VOLT! Toekomstmakers binnen, de ochtend loopt op zijn einde en de gangen vullen zich met leerlingen. Een typische mid-

delbare school geur komt op me af: een mengeling van honderden zwetende kinderen en een muffe broodjeslucht uit de kantine. Midden in de menigte staan Bram Donkers, woordvoerder van NUOVO Scholen, en Sebastiaan Blanck, rector van VOLT!, naast de receptie op mij te wachten. In tegenstelling tot wat de leerlingen mij zojuist verteld hebben en de cijfers van het Trimbos-instituut, beweert Donkers dat vapen op deze school niet veel voorkomt. “Net zoals roken is vapen niet toegestaan. We zien wel dat het gebeurt, maar niet in zo’n hoedanigheid dat we het op dit moment als probleem ervaren.” Maar, nuanceert Blanck: “Het is lastig, want de zichtbaarheid van dit gedrag is niet groot, dus echt goed inschatten kan natuurlijk niet.” Wanneer de conciërge zich bij het gesprek voegt, bevestigt hij dat hij leerlingen wel eens betrapt op het toilet of op een andere plek in school. Carlo Sinay: “Maar snusgebruik zie ik meer. Die verpakkinkjes kom ik vaak tegen op vensterbanken of rondom de prullenbakken. De meest vapes laten geen rommel achter.” Snus zijn nicotinezakjes – die in Nederland niet verkocht mogen worden – die je onder je bovenlip plaatst en gemiddeld 20 tot 40 minuten in je mond houdt. Ze zijn er in diverse smaken en geven een flinke hoeveelheid nicotine af. Hoewel in mentorlessen wel aandacht

wordt besteed aan de risico’s van vapen, ziet het schoolbestuur van VOLT! momenteel geen concrete aanleiding om actief campagne te voeren tegen vapegebruik. “Het is ook niet de taak van de school om de gezondheid van de jongeren te monitoren”, zegt Donkers. Daar stemt Sinay mee in: “Mijn prioriteit ligt slechts bij het handhaven ervan. Het is niet mijn taak om aan leerlingen te vertellen hoe ongezond het is.” Dat ziet arts-epidemioloog Esther Croes echter anders. Aan NOS liet zij eerder weten dat scholen een actieve rol moeten spelen in het tegengaan van vapen: "Kinderen moeten echt doorkrijgen dat ze door de tabaksindustrie worden gebruikt. Ze raken hun vrijheid kwijt door verslaafd te worden.” Kritiek op de tabaksindustrie uitte ook staatssecretaris van Volksgezondheid Maarten van Ooijen eerder deze week in een uitzending van Goedemorgen Nederland. “Het is ranzig hoe dit soort praktijken plaatsvinden. Met alle kleuren en smaken die nu op de markt zijn, lijkt de hele marketing erop gericht om kinderen en jongeren aan het vapen te helpen.”

'De geur van watermeloen is inderdaad een welbekende in menig wchokje'

Aantrekkingskracht e-sigaret Uit een onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu komt inderdaad naar voren dat vooral de smaken van de e-liquids, de vloeistof die in de vape zit, het pro-

Wat is een e-sigaret? Een e-sigaret, ook wel vape, pen of shishapen genoemd, verdampt een vloeistof die een mengsel van smaakstoffen en andere stoffen bevat. De vloeistof, of e-liquid, wordt verhit zodat er damp ontstaat die de gebruiker kan inhaleren. De vloeistof bevat geen tabak, zoals een gewone sigaret, maar vaak wel nicotine. duct aantrekkelijk maken voor jongeren. Er bestaan nu zo’n 245 verschillende smaken, waaronder ananas, chocolade, muffin, kauwgom, rum, tabak en hazelnoot. Met name de zoete smaken vinden jongeren lekker, blijkt uit dit onderzoek. Volgens de leerlingen die ik deze ochtend spreek, is de geur van watermeloen inderdaad een welkbekende in menig wc-hokje. Om de e-sigaret minder aantrekkelijk te maken, gaat vanaf 1 januari 2024 een verbod in op deze smaakjes. E-sigaretten mogen dan alleen nog naar tabak smaken. Scholier Leroy ziet de smaakjes echter niet zo snel verdwijnen. “Er komen wel manieren om aan smaakjes te blijven komen.” Een andere maatregel die de overheid getroffen heeft, is het verbod op online verkoop van dit product. Ook mogen vapes vanaf 1 januari 2025 alleen nog maar in speciaalzaken verkocht worden. Er liggen verder nog plannen voor verplichting van neutrale verpakkingen en de invoering van accijns op e-sigaretten, maar onduidelijk is nog wanneer dit gebeurt. Staatssecretaris

20 OKTOBER 2023 | NR. 244 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl

'Sta je daar met je blueberry muffin'

Van Ooijen noemt de maatregelen tot nu toe revolutionair. “Geen enkel ander land in Europa heeft deze maatregelen nog getroffen. Nederland is daarin uniek.’’ Wat volgens het RIVM ook meespeelt in de populariteit van het product, is het makkelijk inhaleren van de vape-damp in vergelijking met tabaksrook. In veel vapes zitten namelijk nicotinezouten, die ervoor zorgen dat de damp minder bitter en scherp van smaak is dan gewone nicotine. Gebruikers kunnen daardoor makkelijker grote hoeveelheden nicotine inhaleren. Mogelijk worden nicotinezouten ook sneller opgenomen in het lichaam, wat de verslavende werking versterkt. Maar ook groepsdruk en de drang om erbij te willen horen spelen mee in de aantrekkingskracht van het product. Dat liet Reinskje Talhout, onderzoeker tabak bij het RIVM, eerder weten aan de Volkskrant. De leerlingen die ik deze ochtend bij VOLT! spreek, zeggen zich niet te kunnen vinden in dit beeld. “Nee, groepsdruk speelt geen rol, ik vind het gewoon lekker.” Ik schud Donkers en Blanck de hand en baan me een weg naar de aula, waar een luide geluidsensatie, variërend van hard geschreeuw tot hard gelach, op me wacht. Een typische middelbare school-dynamiek is zichtbaar: populaire tiktokkende meiden enerzijds, stoeiende jongens anderzijds en een paar rustige leerlingen daartussenin. Ik sluit bij verschillende groepjes aan: “Volgens het schoolbestuur wordt er niet veel gevaped op deze school, hoe zien jullie dat?” Diverse reacties volgen: “Haha, dan kijk je niet goed, mevrouw” “Nou, ik zie het niet zoveel gebeuren eigenlijk. Maar waarschijnlijk gebeurt het wel, op bijvoorbeeld de toiletten.” “Hm, er wordt meer snus gebruikt denk ik hoor. Laatst is er zelfs een jongen onwel geworden op de wc. Hij was aan het braken en trillen op de grond.”

De meningen zijn dus verdeeld. Op de vraag of deze jongeren zelf vapen, zeggen ze allemaal nee. “Waarom zou je het doen. Het is hartstikke slecht voor je.” Risico’s vapen Oorspronkelijk is de e-sigaret op de markt gezet als minder schadelijk alternatief voor roken, omdat er bij de verbranding van dit product geen schadelijke stoffen als teer en koolmonoxide vrijkomen zoals bij het roken van een gewone sigaret wel gebeurt. Uit recent onderzoek van het RIVM blijkt echter dat er ook bij het proces van vapen schadelijke stoffen vrijkomen. In de damp van een e-sigaret zitten, net als in tabaksrook, stoffen als nicotine, propyleenglycol, glyerol en aldehyden. Deze stoffen kunnen onder andere irritatie aan de luchtwegen en hartkloppingen veroorzaken. Ook verhogen ze het risico op kanker. Maar volgens het RIVM lijkt een e-sigaret vooralsnog minder ongezond dan een gewone sigaret. Een ander probleem van een e-sigaret is het hoge nicotinegehalte. Volgens het Trimbos-instituut verstoort nicotine de aanleg van verbindingen in de hersenen die bij jongeren nog volop in ontwikkeling zijn, wat ervoor kan zorgen dat deze jongeren op latere leeftijd bijvoorbeeld meer kans hebben op conce nt rat i e p ro blemen of het ontwikkelen van een depressie. Aan de Volkskrant liet onderzoeker Croes eerder weten dat de nicotineconcentratie in vape-pennen soms extreem hoog is. Volgens Croes worden in Nederland veel e-sigaretten verhandeld die officieel niet voor de Europese markt zijn toegestaan, met een concentratie tot 2,5 keer het maximum van wat mag, wat kan leiden tot acute nicotinevergiftigingen. “Vorig jaar

kregen we redelijk wat meldingen binnen van docenten die draaierige leerlingen in de klas hadden. Ze moesten braken, soms viel een leerling zomaar van zijn stoel. Vermoedelijk is dat het gevolg van een nicotinevergiftiging.” Dit beeld wordt niet herkend door Eric Hordijk, rector van het Leidsche Rijn College, de tweede school die ik deze week bezoek: “Natuurlijk, je hebt altijd incidenten, maar het beeld zoals het wordt geschetst in de media, dat herken ik hier niet op school.” Maar, ook Hordijk geeft toe: “Vapen is natuurlijk minder zichtbaar dan roken, dus het gebruik ervan monitoren is lastig.” Dat blijkt ook als ik de leerlingen van het Leidsche Rijn College deze ochtend aanspreek. “Je kan heel goed stiekem vapen. Veel mensen vapen aan de binnenkant van hun jas, ook in het klaslokaal, dat zie je dus niet. En als je lang genoeg inademt, dan komt er geen rook uit je mond.” “Er wordt ook niet stiekem gevaped. Soms zie ik docenten die buiten staan te roken en leerlingen ernaast die vapen.” Maar net als op VOLT! is er ook op het Leidsche Rijn College geen duidelijk beleid rondom vapen. Hordijk: “We organiseren wel twee keer per jaar een projectweek op school die volledig draait om voorlichting van alles wat schadelijk voor je is. Dat gaat om alcohol, drugs maar dus ook over roken en vapen.” Nog een ander probleem van e-sigaretten is dat ze nog niet zo lang bestaan. Het is dus nog onduidelijk wat de schadelijke effecten van dit product op de lange termijn zijn. Maar daar heeft Wanda de Kanter, longarts en voorzitter van Rookpreventie jeugd, wel idee-

'Daar sta je dan met je blueberry muffin'

ën over: “Een feit is dat één vape gelijk staat aan ongeveer één tot twee pakjes sigaretten. Gebruikers krijgen dus een enorme hoeveelheid nicotine binnen en torenhoge doses nicotine leiden tot adrenaline uitstoot met mogelijk angst en paniekstoornissen tot gevolg. Bij jonge kinderen zorgt nicotine daarnaast voor onherstelbare schade in het ontwikkelende brein. Ook zijn er sterke aanwijzingen voor het ontstaan van depressie.’’ Volgens De Kanter ontstaan in de long tevens ontstekingscellen en wordt een beeld van fijnstof inhalatie gezien, waardoor het goed mogelijk is dat er op latere leeftijd COPD ontstaat. ‘’En we zien bij vapers DNA-veranderingen in het mondslijmvlies. Of dat zich herstelt is onbekend, maar dit maakt het risico op kanker wel waarschijnlijk. Als laatste zien we effecten op de vaatwand wat tot hartschade en hoge bloeddruk kan leiden.” De boodschap van De Kanter is dus duidelijk: stop ermee. Verder bestaat het gevaar dat gebruikers makkelijker beginnen met het roken van gewone sigaretten. De nieuwe cijfers van het Trimbos-instituut laten zien dat bijna 70 procent van de jongeren die vapet, ook rookt. Daarover uit Croes haar zorgen: “Een groot deel van de jongeren die vapen, roken ook tabakssigaretten. Het idee dat jongeren maar beter kunnen experimenteren met een e-sigaret dan met een tabakssigaret is dus lariekoek. Zij worden dubbel blootgesteld aan de schadelijke stoffen uit de tabakssigaret én uit de vapedamp.” Volgens Marsha (16), een van de leerlingen van het Leidsche Rijn College, vapen op dit moment leerlingen in drie van de vijf vwo-klassen. Sara (16) is het daar niet mee eens. “Zoveel zijn het er niet denk ik, maar het gebeurt wel. Je ruikt het als je naar de wc gaat.’’ Maar Sinem (16) ziet het vooral gebeuren buiten de schoolhekken. Zelf vapen de meiden niet, zij vinden het dan ook het domste wat er is. Liza (15): “Ik vind het lachwekkend, sta je daar met je blueberry muffin.” a

Advertentie

Gemeentelijke vellijst Er is weer een nieuwe gemeentelijke vellijst vastgesteld. Hierop staan bomen die de gemeente medio 2024 gaat kappen. De belangrijkste reden is meestal ziekte of instabiliteit. Waar dit mogelijk is, plant de gemeente bomen terug. Kijk op Utrecht.nl/vellijst voor de bomen bij u in de buurt. Hier leest u ook tot wanneer u uiterlijk kunt reageren op de plannen.

Utrecht.nl/vellijst

NR. 244 | 20 OKTOBER 2023 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl

FASHION FOR GOD

‘Fashion for God’ werpt unieke blik op Utrechtse rol tijdens reformatie Wat hebben mode uit de Gouden Eeuw, vrijheid van godsdienst en Utrecht met elkaar te maken? Op het eerste gezicht misschien niet al te veel, maar wie de tentoonstelling ‘Fashion for God’ in het Catharijneconvent bezoekt, weet beter. De expositie besteedt aandacht aan mode in schuilkerken, waarin Utrecht een belangrijke rol heeft gespeeld. Tekst: Kamiel Visser / Fotografie: Museum Catharijneconvent

e nemen je mee terug in de tijd: het is de zestiende en zeventiende eeuw en de Republiek der Nederlanden is op weg om ongekende welvaart te beleven. De VOC timmert aan de weg om een grootmacht te worden, steden groeien explosief en Nederland ambieerde een internationale vinger in de pap. Maar op godsdienstig vlak rommelt het stevig. Men heeft genoeg van het katholicisme; er waren veel misstanden zoals corruptie en een groeiend aantal gelovigen wilde verandering zien. Het sobere en ingetogen calvinisme vindt zijn weg in de maatschappij en stukje bij beetje moeten katholieken terrein inleveren aan deze bescheiden aftakking van het geloof. Dit totdat het katholicisme helemaal niet meer gepraktiseerd mocht worden. Maar de katholieken gaven zich niet over zonder slag of stoot en kerkdiensten werden in het geheim gehouden in speciale, geheime geloofsruimtes. De schuilkerken zijn officieel geboren. Fashion for God Deze precaire tijd wordt door het Catharijneconvent met de expositie ‘Fashion for God’ in een bijzonder daglicht gezet. Want in die roerige tijden wilden mensen op hun eigen manier stil verzet bieden. ‘Fashion for God’ focust op kleurrijke kerkgewaden die gemaakt zijn met de stof van japonnen van trouwe katholieke kerkgangers. Doordat kerkdiensten in het geheim gehouden moesten worden, was het ook minder gemakkelijk om kledij voor de geestelijken te verkrijgen. Daarbij kostten de stoffen voor gewaden veel geld en was het doneren van kleding een teken van steun aan de kerk. Vrouwen met vermogen gaven daarom maar al te graag hun eigen jurken. Het resultaat? Al gauw waren er talloze priesters die in pastelroze, lichtgroene of bloemige gewaden de mis leidden. Vrouwen wilden zich op deze manier afzetten van wat hen werd opgelegd door de strenge calvinisten. Maar dat is niet het enige waar de expositie in het Catharijneconvent aandacht aan besteedt. Ook aanwezig voor de oplettende bezoeker, is de rol van de stad Utrecht binnen dit stukje Nederlandse geschiedenis. De tentoonstelling in het Catharijnecon-

vent vindt namelijk 300 jaar plaats nadat de eerste aartsbisschop van Utrecht, Cornelis Steenoven, is benoemd. In 1723 wordt Steenoven door lokale kerkgangers benoemd tot aartsbisschop. Rome is het hier niet mee eens en erkent Steenoven niet. Sterker nog: het is de druppel die de emmer doet overlopen in Italië. De Utrechtse afdeling van het katholicisme wordt geëxcommuniceerd (uitgesloten van de kerkgemeenschap, red.) en het leidt tot een officiële splitsing van de kerk. Tot op de dag van vandaag bestaat daarom naast de Rooms-Katholieke kerk ook de oorspronkelijke Utrechtse Oudkatholieke kerk. De kerkelijke geschiedenis van Utrecht is lang – te lang om genuanceerd uit te leggen in dit artikel. Tijdens Fashion for God wordt er daarentegen wél uitgebreid aandacht besteed aan de kerkelijke achtergrond die Utrecht waarborgt. Ook krijgen bezoekers een uniek inkijkje in karakters zoals Steenoven en welvarende Utrechtse vrouwen die hun jurken hebben gedoneerd aan de schuilkerk die zij bezochten. Gertrudiskapel Utrecht is van oudsher een plek waar veel bedrijvigheid is. En waar veel inwoners zijn, moet veel gefaciliteerd worden. Er zijn dan ook veel schuilkerken in de stad te vinden. Een van de best bewaarde exemplaren in Nederland is de Gertudiskapel, gelegen pal naast de binnenstad. Passanten zouden het waarschijnlijk niet eens opmerken door de imposante Gertudiskathedraal die met kop en schouders boven de omliggende gebouwen uitsteekt. Maar ook vroeger, lang voordat de kathedraal was gebouwd, viel het pand niet echt op. En dat is uiteraard precies de bedoeling van een schuilkerk. De Gertrudiskapel oogt van buitenaf als een doorsnee historische woning, ietwat weggemoffeld tussen twee grote gebouwen, maar is vanbinnen rijkelijk gedecoreerd met een goud-wit interieur. De kapel, met schilderkunsten in de zogenoemde Utrechtse stijl, is volledig in de barokstijl die destijds populair was. Het resultaat is een piepklein kerkje dat qua allure niet onderdoet voor de grote kathedraal die er pal langs is gebouwd.

Toch is de overdadigheid aan luxe die op dit moment te zien is, niet altijd zo geweest. Voor de meeste schuilkerken geldt dat deze in verval raakten nadat de vrijheid van godsdienst werd geïntroduceerd. Ook voor de Gertudiskapel geldt dat zij langere tijd vergeten is geweest nadat het officieel geen gewijde grond meer was. Pas begin jaren negentig werd het initiatief genomen om het in verval geraakte geloofshuis te herstellen. Sindsdien heeft de kapel een nieuwe bestemming gevonden en kan de ruimte gehuurd worden voor lezingen en bijeenkomsten. In de woorden van de pandbeheerder Henk Hop: “Wel alleen voor evenementen die respect hebben voor de geschiedenis van de ruimte.” Overigens geldt voor de meeste schuilkerken dat zij een herbestemming hebben gevonden zoals een biercafé of woonhuizen. De Gertrudiskapel hoopt met hun werkwijze meer aandacht te krijgen voor het stukje geschiedenis dat zij waarborgen. Want in een tijd waarin ontkerkelijking, en de interesse in het christendom, rap plaatsvindt, is een beetje creativiteit en flexibiliteit hoognodig. De nieuwste samenwerking die de kapel heeft, is samen met het Catharijneconvent. Op 28 november

kan op locatie het verhaal van schuilkerken beluisterd worden; op de plek waar de kleurrijke kerkgewaden jarenlang werden gedragen. Actualiteit De Gouden Eeuw en ingeperkte vrijheid van godsdienst zijn inmiddels tijden die ver achter ons liggen. Toch zijn de sporen nog goed terug te vinden binnen zowel Utrecht als het hele land. ‘Fashion for God’ is een expositie die veel tijdloze onderwerpen aanhaalt, en behapbaar maakt voor een groot publiek. Bezoekers van het museum hebben daarbij de keuze om zelf te bepalen tot in hoeverre zij ondergedompeld willen worden in de flamboyante wereld die het Catharijneconvent tentoonstelt. Tot en met 21 januari is er de mogelijkheid om het stukje Nederlandse – en onbetwistbaar ook Utrechtse – geschiedenis te bezoeken. Het is zoals conservator Pim Arts zelf zegt wanneer hij langs de kleurrijke gewaden loopt: “Wanneer iemand de tentoonstelling bezoekt, hopen we op zijn minst dat mensen in ieder geval zien hoe mooi de kleding is.” Hoe je verder invulling geeft aan de expositie, ligt aan jezelf. a

20 OKTOBER 2023 | NR. 244 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl

Creative Life Waar: Werkspoorkathedraal Wanneer: vrijdag 20 oktober t/m zondag 22 oktober, van 10.00 tot 17.00 uur Prijs: 17,50 euro

Centraal Laat: DOX x Stoel neemt stelling

Een evenement voor en door creatieve mensen op een mooie locatie in Utrecht. Mensen die inspiratie zoeken op het gebied van wonen, fashion, kunst, cultuur en spiritualiteit zijn het komende weekend in de Werkspoorkathedraal aan het juiste adres. Het evenement Creative Life is ontstaan vanuit de liefde voor handgemaakte items en de wens om creatievelingen met elkaar te verbinden. Ook worden er diverse workshops en masterclasses georganiseerd. Heb je tussendoor zin in een hapje of drankje? Dan biedt het foodtruckplein in de Werkspoorkathedraal genoeg opties deze dag.

Waar: Centraal Museum Wanneer: donderdag 26 oktober, van 18.00 tot 22.30 uur Prijs: varieert van 6,50 tot 11,00 euro Wie krijgt er een plek aan tafel? Deze vraag staat centraal tijdens de tentoonstelling Stoel neemt stelling. Je wordt uitgenodigd stil te staan bij de vele vormen en betekenissen van de stoel. Zo worden er onder andere verhalen verteld over inclusieve representatie. Het Utrechtse theatergezelschap DOX programmeert deze avond, die gevuld is met dans, theater, workshops, performances en een rave party. Het belooft een interactieve en bijzondere avond te worden.

Hoe We Het Doen Waar: Ceylonlaan 7 Wanneer: 20 oktober, om 20.00 uur Prijs: 15 euro

GODZIJDANK KOMT AAN ALLES EEN EIND: een literair festival Waar: De Nijverheid Wanneer: zaterdag 21 oktober, van 19.30 tot 01.00 uur Prijs: varieert van 17,50 tot 30,00 euro

Vier muziekacts geven deze avond een liveshow van 30 minuten. Tussen de optredens door wordt er muziek gedraaid door een dj en hebben bezoekers de mogelijkheid om met elkaar te verbinden. ‘Hoe we het doen’ is namelijk een platform dat creatieve en ondernemende jongeren met elkaar in contact wil brengen. Met dit evenement wordt een eerste stap in die richting gezet.

Op vier verschillende plekken op het terrein van de Nijverheid kan je je op zaterdag 21 oktober onderdompelen in diverse verhalen, voordrachten en gesprekken waarin ‘eindigheid’ centraal staat. De eindigheid van het bestaan, de planeet, pijn, angst, weerstand en ga zo maar door. Aan het eind van de avond komt het publiek samen in een zaal tijdens de grande finale: DE ALLERLAATSTE CLUSTERFUCK VAN ELLENDE. Muziek, poëzie en moshpits zullen deze zaal kleuren. Dj Seja zal de avond afsluiten en bezoekers de mogelijkheid geven om de avond dansend af te sluiten.

Try-out tour Waar: Werftheater Wanneer: woensdag 25 oktober en donderdag 26 oktober Prijs: varieert van 17,50 tot 19,50 euro Zes aanstormende cabaretiers perfectioneren hun acts op 25 en 26 oktober in het Werftheater. Deze jonge talenten doen namelijk mee aan het 37ste Groninger Studenten Cabaret Festival. Zij hopen daarmee in de voetsporen te treden van voorgangers zoals Jochem Myjer en Theo Maassen. Tijdens deze avond krijg je de mogelijkheid om alvast kennis te maken met deze opkomende namen.

Mini-festival pop en jazz Waar: Pieterskerk Wanneer: vrijdag 20 en zaterdag 21 oktober Prijs: varieert van 11,50 tot 70 euro De mooie Pieterskerk is aankomend weekend het decor van een mini-festival pop en jazz, dat Merel Martens samen met Stichting Pieterskerkconcerten organiseert. Op vrijdagavond 20 oktober zijn de vocale talenten van MAZE en Leeuwenhart te bewonderen, vanaf 19.30 uur. MAZE Voices is een Rotterdamse zanggroep van twintig zangers van over de hele wereld, die sinds 2016 covers en originele liedjes zingen. Leeuwenhart zingt Nederlandstalige pop, kleinkunst en jazz. Op zaterdagmiddag 21 oktober wordt er een workshop Vocal Games georganiseerd, van 13.00 tot 16.00 uur. Tijdens deze workshop kunnen deelnemers onder leiding van dirigent Merel Martens werken aan koorzang. Op zaterdagavond 21 oktober vindt het slotconcert plaats: een dubbelconcert van MAZE samen met Vocal Group Utrecht. Vocal Group Utrecht bestaat uit vijftien musici, die een repertoire van Yebba en Nothing but Thieves tot Billie Eilish en Mariza neerzetten. Een variëteit van pop en jazz staat dus centraal dit weekend in de Pieterskerk.

This is not a dance Waar: Theater Kikker Wanneer: dinsdag 24 oktober t/m donderdag 26 oktober Prijs: varieert van 9,50 tot 19,00 euro In Iran is dansen officieel verboden. Sinds de Islamitische Revolutie hebben alle Iraanse dansgezelschappen hun deuren moeten sluiten. Hoewel veel dansers en choreografen naar het buitenland zijn gevlucht, wonen er nog steeds een aantal in Iran. Theatermaker Nastaran Razawi Khorasani presenteert nu een dansvoorstelling over censuur. Hoe gaan Iraanse dansers om met het dansverbod? Hoe beoefenen zij hun beroep? Welke gevaren lopen zij? Tijdens deze voorstelling geeft Nastaran het podium aan choreografen en dansers die nog steeds in Iran wonen.

Advertentie

RAADPLEGING WINDENERGIE: UW MENING TELT! De provincie Utrecht wil graag betaalbare én duurzame energie voor al haar inwoners. Hierbij is een goede balans nodig tussen zon en wind. Er zijn al veel daken met zonnepanelen, maar met alleen zon op dak komen we er niet. Ook windenergie is nodig. Het is belangrijk om duidelijk te hebben in welke gebieden windenergie mogelijk is. Daarom doet de provincie Utrecht onderzoek naar welke gebieden kansrijk zijn voor windmolens. Daarbij is ook uw mening belangrijk. Wat vindt u belangrijke onderwerpen om mee te nemen in de afweging bij windenergie. Doet u mee aan de raadpleging?

van de bevolking, gaan we dieper in op de resultaten van deze raadpleging. De belangrijkste punten die naar voren komen uit het burgerforum zullen zwaar meewegen als er besluiten genomen worden.

Er wordt al veel energie opgewekt met windmolens en zonnepanelen, maar er is meer nodig om in 2030 te voldoen aan de afspraak dat in onze provincie genoeg duurzame energie wordt opgewekt. De uitkomsten van het onderzoek van de provincie worden aangeboden aan de gemeenten. Zowel gemeenten als provincie kunnen dit gebruiken om tot geschikte locaties voor windenergie te komen.

ging loopt tot 29 oktober. Meedoen is anoniem. Niemand kan zien dat u heeft meegedaan en welke antwoorden u heeft gegeven.

Als meer dan 100 inwoners zich aanmelden wordt een loting gedaan zodat we een goede verdeling over de provincie krijgen. Meedoen aan het burgerforum kost u 4 dagdelen in november. U krijgt een vrijwilligersvergoeding voor het meedoen. Meer informatie krijgt u na aanmelding.

Doe mee aan de raadpleging Alle inwoners uit de provincie Utrecht en gemeenten om de provincie heen kunnen meedoen aan de raadpleging. Scan de QR-code of ga naar utrechtwind.raadpleging.net om mee te doen. Meedoen duurt ongeveer 20 minuten. De raadple-

Burgerforum Na deze raadpleging organiseert de provincie een burgerforum. Een burgerforum is een gelote groep inwoners die de politiek adviseert of helpt te beslissen over een bepaald onderwerp. Met 100 inwoners uit de provincie Utrecht als afspiegeling

Het gaat niet om concrete locaties In deze raadpleging willen we weten wat u in het algemeen belangrijk vindt bij windenergie in de hele provincie. Het gaat hier niet om concrete locaties. De gemeente Utrecht doet ook onderzoek naar duurzame energie. In 2024 willen zij besluiten in welke gebieden in de stad zonnevelden en windmolens mogen komen. Ook onderzoekt de gemeente waar mogelijk warmte uit de bodem gebruikt kan worden. Dat heeft verschillende gevolgen voor de stad en haar inwoners. Wilt u daarover meepraten, dit kan vanaf 19 oktober via denkmee.utrecht.nl

Meer informatie? Kijk op onze website: provincie-utrecht.nl/wind

20 OKTOBER 2023 | NR. 244 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl

OP BEZOEK BIJ VERPAKKINGSVRIJE EN BIO-KRUIDENIER PUUR & LOOS

‘We willen toegankelijk zijn en halen geen prijstrucjes uit’

Een winkel binnenwandelen voor je boodschappen en je eigen verpakkingen meenemen? Dat kan in Utrecht sinds half oktober. De verpakkingsvrije en biologische kruidenier PUUR & LOOS opende toen de deuren in de Burgemeester Reigerstraat. Klanten kunnen met hun eigen potten, bakjes of bijvoorbeeld flessen langskomen voor onder meer noten, pasta, muesli en peulvruchten, maar ook brood, vleesvervangers, olijfolie, koffie en zeep.

Tekst: Bo Steehouwer / Fotografie: Bas van Setten

oor wie een keer ongepland of zonder eigen verpakking langskomt, biedt de winkel papieren of katoenen zakjes aan en er worden weckpotten verkocht. Zo wordt er bespaard op het gebruik van plastic en andere verpakkingen. Oprichters Jiske de Jong, Laurens Kok en Saskia IJpema, Daan van Veen en Myrthe Neuman willen Utrechters meer mogelijkheden geven om hun producten plasticvrij aan te schaffen. Als je in de winkel komt, worden van tevoren eerst de verpakkingen die je mee hebt genomen gewogen. Dat gewicht wordt er uiteindelijk afgehaald bij het afrekenen. Midden in de zaak staan grote tonnen met onder andere meel, bloem en havervlokken. Met ijzeren schepjes kan je dat zelf in jouw potten of zakjes scheppen. Bonen, rijst of bijvoorbeeld noten komen uit de tapdispensers die aan de muur hangen. Ook staan er ijzeren vaten waar je onder andere olijfolie of balsamicoazijn uit kan tappen. Koffiebonen zijn er ook te krijgen. En die kan je, als je dat wil, ter plekke zelf malen. In de koeling zijn tot nu toe onder meer Nederlandse tofu en verschillende soorten sojayoghurt te vinden. Het is een van de favoriete producten van Laurens en wordt in Enschede gemaakt van Nederlandse sojabonen. De tofu komt uit Rotterdam. “We krijgen ook nog vegan kazen van Vega la Vie, wat ons betreft is dat de beste van Nederland. Die zijn echt heel lekker. Het zijn allemaal producten die we zo lokaal mogelijk proberen te vinden.” Zelfgebouwde bakfiets De winkel is een initiatief van de al bestaande

bedrijven Een Pure Nootzaak en LOOS. Een Pure Nootzaak, opgericht in 2012 door Myrthe Neuman, staat al 8 jaar op de Biologische markt op het Vredenburgplein. Klanten nemen zelf potjes mee voor pasta, bonen, noten, thee, specerijen en muesli. Myrthe zag stukje bij beetje het gedrag van haar klanten veranderen. “In het begin keken mensen er nog raar tegenaan als ik zei dat ze hun eigen bakje konden meenemen”, zei Myrthe daar eerder over. “Tegenwoordig komen mensen zelf met hun eigen verpakkingen en gaan er gewoon vanuit dat het kan.” LOOS is een verpakkingsvrije supermarkt op wielen, opgericht door Laurens, Saskia en Jiske. Sinds vorig jaar rijden zij op een zelfgebouwde bakfiets wekelijks een vaste route door heel Utrecht. Vorig jaar viel LOOS nog in de prijzen en won 60.000 euro. Na een succesvolle crowdfunding eerder dit jaar, met een eindbedrag van ruim 53.000 euro, openden deze twee aparte ondernemingen samen de winkel PUUR & LOOS. Bekende gezichten Het was druk tijdens de opening, waar onder meer ook wethouder Susanne Schilderman bij aanwezig was. En ook al zijn de schappen nog niet zo vol als ze zouden willen en heeft de kassa af en toe nog wat kuren, de eigenaren zijn tot nu toe erg tevreden. De komende tijd houden ze in de gaten welke producten goed verkopen en welke niet. Ook willen ze hun assortiment op den duur uitbreiden. Wellicht met groente en fruit van boerencoöperaties uit de buurt. “Bij de opening was het veel drukker

dan verwacht”, zegt Laurens. “Er stond zelfs de hele dag een rij. Ook vandaag loopt het best wel goed door. We hadden een rustige ochtend verwacht.” Er blijven nieuwsgierige mensen binnenlopen. Een deel van hen heeft een bekend gezicht, van de vaste route van de LOOS-bakfiets of van de markt op Vredenburg, maar er zitten ook nieuwe mensen tussen. De meesten hebben zelf al braaf verpakkingen meegenomen. 500 producten En hoe zit het met de prijzen van de producten in de winkel? Zijn die te vergelijken met die in de supermarkt? “We zijn nog bezig met het vaststellen van al onze prijzen”, zegt Laurens. “We hebben ongeveer 500 producten, dus dat duurt even om te doen. Maar onze filosofie is in principe dat we, zeker op de

basisproducten als rijst en pasta, gewoon echt competitief willen zijn. We willen ook in prijsniveau toegankelijk zijn en halen geen prijstrucjes uit.” De winkel probeert de producten zo groot mogelijk in te kopen, zegt Laurens. “Dat drukt niet alleen de prijs, maar zorgt er ook voor dat we aan onze kant zo min mogelijk verpakking verbruiken.” Prijsafspraken maken met leveranciers zoals de Albert Heijn dat bijvoorbeeld doet, kan PUUR & LOOS nog niet. Daar willen ze wel graag naartoe werken. “Voor nu is dat dus nog een uitdaging voor ons. Met die prijsafspraken van de Albert Heijn kunnen we soms niet concurreren. Maar onze prijzen zijn in ieder geval gelijk aan of lager dan die van de Ekoplaza. We zijn betaalbaar, ondanks dat we duurzaam zijn.” a

NR. 244 | 20 OKTOBER 2023 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl

KOMEN EN GAAN

In de rubriek ‘Komen en gaan’ zijn mensen aan het woord die net in Utrecht zijn komen wonen of juist vertrokken zijn. Waarom verlieten ze de stad of wat trekt ze aan? Wat

Josephine Oort (27) verhuist terug naar

missen ze aan Utrecht of waar kijken ze naar uit? Ben je of ken je zelf nog iemand die binnenkort uit Utrecht vertrekt of juist naar de stad toe verhuist? Stuur dan een

Amsterdam: ‘Ik dacht dat het in Utrecht

berichtje naar redactie@duic.nl. We horen graag van je!

al lastig was een kamer te vinden…’ Geboren en getogen in Amsterdam, verlaat Josephine Oort de hoofdstad voor het eerst echt als ze in Utrecht komt studeren. Ze maakt vrienden voor het leven, verliest zichzelf in tweedehands winkeltjes en haalt alles uit het Utrechtse nachtleven. Toch ontbreekt er na 8 jaar iets voor haar. Als adviseur diversiteit en inclusie zit Josephine inmiddels weer helemaal op haar plek in Amsterdam en aan DUIC vertelt ze over deze omschakeling. Tekst: Nadia Swijtink / Fotografie: Bas van Setten

“I

k vond Utrecht gelijk heel vriendelijk, heel hartelijk, en ook gewoon echt wel een gemoedelijke stad”, vertelt Josephine. Na een lange zoektocht naar een kamer belandt ze op de beruchte ‘IBB’ (de Ina Boudier-Bakkerlaan), waarvan ze in eerste instantie twijfelde of ze er wilde wonen maar uiteindelijk zo’n leuke studententijd beleeft. Bij haar huisgenoten vindt ze vrienden voor het leven. “Ik ben niet bij een vereniging gegaan, dat paste ook niet per se bij mij, maar het was ook echt niet nodig met alle vrienden die ik maakte in mijn huis en bij mijn studie. Ik voelde me gelijk heel erg ‘in’ de stad.” Ook al was het Josephine’s plan om alleen voor haar studie naar Utrecht te verhuizen, ze woonde er maar liefst 8 jaar met veel plezier. Niet alleen op de IBB is het raak, ook in haar tweede huis een paar straten verderop maakt ze veel vrienden. Desondanks maakt Josephine na lang wikken en wegen de bewuste keuze om terug naar Amsterdam te verhuizen. “Utrecht was eigenlijk een beetje

te klein geworden voor mij en ik vond het nachtleven niet zo leuk meer.” Waar ze hier tijdens haar studententijd nog volop van genoot, heeft Josephine het gevoel inmiddels uit de studentenkroegen gegroeid te zijn en alle musea wel gezien te hebben. “Ik vind diversiteit en inclusie ook heel erg belangrijk en dat miste ik in Utrecht een beetje. Iets wat Amsterdam juist wel echt uitstraalt en meer de hoofdstad van is.” En dus gaat ze op zoek naar een plekje in Amsterdam. Iets wat nog lastiger blijkt dan het in Utrecht was. Als het via via niet lukt, struint ze verschillende Facebookpagina’s en kamersites af waar ze drie maanden lang, dag in dag uit, op meerdere opties reageert. Uiteindelijk vindt Josephine een kamer in de Pijp met twee huisgenoten. “Soms denk ik dan wel eens: als ik in Utrecht was blijven wonen, had ik dan misschien een grotere kamer gevonden voor dezelfde prijs?”. Aan Utrecht mist ze naast de huurprijzen (ten opzichte van Amsterdam) ook dat alles hier zo dicht bij

'Utrecht was eigenlijk een beetje te klein geworden voor mij'

Naam: Josephine Oort Leeftijd: 27 jaar Vertrekt naar: Amsterdam

elkaar is. “Je bent heel snel ook echt even uit de stad, bij Amelisweerd bijvoorbeeld.” Maar Amsterdam heeft voor Josephine ook zeker voordelen ten opzichte van Utrecht. “Ik vind het echt fantastisch! Het is letterlijk en figuurlijk heel kleurrijk. En toch ook best intiem.” De eerste paar maanden in Amsterdam werkt Josephine in een koffietentje in de buurt, waar ze een beetje een dorpsgevoel van krijgt. “Ik had verwacht dat Amsterdam veel groter en afstandelijker zou voelen, maar dat merk ik helemaal niet”,

vertelt Josephine opgewekt. Een ander bijkomend voordeel voor Josephine is dat ze oude vriendschappen weer kan ophalen en met een kwartier fietsen bij haar ouders de stoep staat. “Ik had nooit beseft hoe fijn dat zou zijn!”, laat ze weten. In de toekomst hoopt Josephine als ondernemer verder te groeien en ze ziet Amsterdam daar zeker als de juiste plek voor. Op termijn hoopt ze dit te doen op een plek waar ze in haar eentje woont, maar voorlopig stelt ze die – waarschijnlijk lange – zoektocht nog even uit. a

Advertentie

Hoe zie jij de toekomst van

Utrecht? hoe maken w e de stad groener?

Hoe vind je rust in een d? drukke sta

n we in hoe zorge nde stad e i e o r g n e e arheid? a b f e e l r o vo

Doe mee met een verdiepend gesprek. Meld je aan op:

7 november 20.00 - 21.30 uur, restaurant Karma Kebab, Kanaalweg 50 Utrecht 20 november 20.00 - 21.30 uur, stadion Galgenwaard, Herculesplein 241 Utrecht

Utrecht.nl/ toekomstgesprekken

20 OKTOBER 2023 | NR. 244 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl

VERDWENEN FABRIEKEN IN UTRECHT

Haka Productiebedrijven aan de Kanaalweg

Een van de mooiste fabriekscomplexen van Utrecht stond aan de Kanaalweg ter plekke van het latere Smart Business Park. Het ultramoderne bouwwerk uit 1933 deed niet veel onder voor de Van Nellefabriek in Rotterdam. Haka was het huismerk van vele honderden coöperatieve kruidenierswinkels die later opgingen in Co-Op. Het hoofdkantoor stond in Rotterdam en Haka had meerdere fabrieken, maar de grootste productiefaciliteit was in Utrecht. Daar werden zeep en schoonmaakmiddelen gemaakt, evenals jam, suikerwerk en chocola, maar vooral bakkerijproducten zoals beschuit en koekjes. Tekst: Arjan den Boer / Beeld: Het Utrechts Archief / Gedenkboek 25 jaar Haka

aka stond voor Coöperatieve Groothandelsvereniging De Handelskamer. Aanvankelijk was het de organisatie die de centrale inkoop deed voor kruideniers die aangesloten waren bij de Nederlandse Coöperatieve Bond. Dergelijke idealistische winkels waren voor én van de verbruikers (leden), waardoor de prijzen laag bleven. In 1914 werd de Handelskamer een zelfstandige organisatie en ging men naast inkopen ook zelf produceren. Haka begon onder meer een zeepfabriek bij Moerdijk, maar toen de spoorverbinding daarheen werd opgeheven, zocht men een beter bereikbare plek. Die werd in 1927 gevonden aan het Merwedekanaal bij Utrecht, destijds nog in de gemeente Jutphaas. Twee jaar later bouwde Haka daarachter ook een jamfabriek, waar trouwens ook appelmoes werd gemaakt. Nieuwe Bouwen Haka groeide snel, juist ook in de crisisjaren. In 1932 verrees bij de Lekhaven in Rotterdam het nieuwe hoofdkantoor waarin ook de kof-

fiebranderij, een graansilo en magazijnen waren ondergebracht (dit gebouw bestaat nog en is een rijksmonument). Architect was Hermann Friedrich Mertens (1885-1960) uit Bilthoven, die kort daarvoor het Unilever-hoofdkantoor had gebouwd in Rotterdam. In Utrecht was hij bekend van de Wilhelminakerk in de Schildersbuurt (en later van de Lubro-fabriek). Mertens paste de kenmerken van het Nieuwe Bouwen toe met witgeschilderde betonnen muren, donker betegelde plinten en dunne stalen kozijnen. Die ramen liepen in lange horizontale stroken over de gevel of waren rond als patrijspoorten. Precies deze eigenschappen kreeg in 1933 ook de nieuwe Haka-fabriek bij Utrecht, die Mertens eveneens ontwierp. De nieuwbouw verrees links van de zeep- en jamfabriek. Het gebouw van beton en staal rustte op 1.000 palen. De hoofdvleugel met afgeronde hoeken liep evenwijdig aan het Merwedekanaal, drie lange zijvleugels sloten daar in hoeken van 45 graden op aan. Aan de linkerzijde was een vijf verdiepingen hoge 'flat' met

dienstwoningen, contrasterend opgetrokken uit gele baksteen. In het nieuwe fabrieksgebouw kwam de centrale bakkerij voor beschuit, koek en biscuits, net als de productie van suikerwerk en chocolade, aangevuld met vermicelli en macaroni. De machines en productiefaciliteiten waren grootschalig en uiterst modern. In 1933 werkten er 188 mensen, maar dat aantal groeide snel door naar 500. Het gebouw omvatte ook een grote kantine, kantoren, een laboratorium voor productcontrole en een showroom. Die laatste was door Mertens eigentijds ingericht met buismeubelen. De Tweede Wereldoorlog was een lastige periode, maar het was belangrijk dat de productie zoveel mogelijk doorging. Aan het eind van de bezettingsjaren waren er gaarkeukens in de Haka-fabriek. In mei 1945 werd de inhoud van gedropte voedselpakketten er gesorteerd. Twee jaar na de bevrijding werden ter herinnering aan de oorlogsjaren twee glas-in-loodramen gemaakt door Utrechter Dick Broos (1903-1991). Ze kwamen in de ronde vensters van het centrale trappenhuis. Op een van de ramen was bovenaan de fabriek zelf afgebeeld en onder het Haka-gebouw in Rotterdam. Co-Op en Pally In 1947 ging de Handelskamer op in de Centrale der Nederlandse Verbruikscoöperaties

Co-Op Nederland. De meeste coöperatieve kruidenierswinkels gingen de jaren daarop simpelweg Co-Op heten. Later verschenen ook de eerste supermarkten onder die naam. Op het fabrieksgebouw aan de Kanaalweg waren de strakke letters Haka vervangen door Co-Op. Ondertussen volgden uitbreidingen op het achterterrein. In 1960 besloeg het complex maar liefst 10 hectare. Men schreef toen: 'Duizend machines en een kleine 600 man personeel verwerken hier rond 700 soorten grondstoffen om de ca. 380 artikelen door middel van ± 600 verschillende procédés te fabriceren. Dat zijn grote getallen. Maar de CO-OP heeft dan ook een omzet van bijna 150 miljoen gulden per jaar, waarvan ongeveer 50% produkten uit eigen bedrijven.' In 1973 ging Co-Op failliet (op enkele winkels na). De voormalige Haka werd overgenomen door Honig / CSM. Na enkele jaren ging de Utrechtse fabriek zelfstandig verder als Pally Holland. In 1986 verhuisde deze biscuitfabriek naar de Galvanibaan in Nieuwegein, waar Pally nog altijd is gevestigd en goed draait. De voormalige Haka-gebouwen gingen tegen de vlakte; weinigen maakten zich druk om de architectonische erfenis van Mertens. In 1989 werd er de eerste paal geslagen voor de bedrijfspaviljoens van het 'Smart Business Park' Kanaalweg. Dit moment kan worden gezien als een markering van de omslag van industrie- naar dienstenstad. a

NR. 244 | 20 OKTOBER 2023 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl

WAT VINDEN DE LEZERS?

Elke week reageren DUIClezers honderden keren

DUIC-lezers aan het woord

op de artikelen die op de website verschijnen. Wat vinden de lezers van DUIC van onderwerpen die spelen in de stad? Je leest het in deze rubriek.

Hogeschool Utrecht een-nalaatste in Keuzegids De Hogeschool Utrecht is opnieuw een-nalaatste in de Keuzegids voor het hbo. Dat schrijft Trajectum. Het is het tweede jaar op rij dat de HU op de een-na-laatste plaats eindigt.

“ “ “ Bouw van nieuwbouw stagneert Nieuwbouw heeft anno 2023 een goede naam als het gaat om energiezuinigheid. Daarentegen is nieuwbouw duur en klein geworden. De bouw ervan stagneert en locaties voor nieuwbouw zijn lastig te vinden. Hoe staat het ervoor in Utrecht?

“ “ “

Wies: “Beetje nieuwbouw heeft tegenwoordig te maken met een circulaire keuken, een buurtkas, wadi’s, een pluktuin, warmtepomp, parkeergarage, zoveel procent sociale huur, zoveel procent middenhuur, dure bouwgrond, allerlei adviseurs en juridisch procedures en ga zo maar door. Dan tikt het zeker aan. Jammer wel voor al die gewone mensen die een gewoon huis willen in onze mooie regio.” Katja: “Waarom allemaal in Utrecht wonen ? Houd de stad leefbaar, maak er groen van. Dáár is ook behoefte aan.” Marius: “Misschien maar iets tijdelijks neerzetten gezien het nog even duurt… En ja dat kan ook met minder dan 10 jaar. Gewoon laten organiseren door mensen die er ook echt (tijdelijk) gaan wonen.”

JdV: “Geen nieuws, al jarenlang een slecht presterende instelling. Tijd dat de onderwijsinspectie ingrijpt, bestuur en directie naar huis stuurt en de zaak onder curatele zet. Deze vreselijke verspilling van belastinggeld moet zo snel mogelijk eindigen."

Stefan: “Oef, dat is niet best. Wat ik dan niet snap, is als je 1 keer een slechte beoordeling krijgt, dat je dan niet alles op alles zet om dat het volgende jaar te voorkomen. Dan zou je haast denken dat men de 1 na laatste plaats goed genoeg vindt (er is tenslotte nog 1 school die nóg slechter presteert…).” Syb: “Ik mis hier wel concrete klachten. Tuurlijk gaat er wel een wat mis op de HU, maar wat is er dan echt slechter dan bij andere scholen. Zit het in de docenten, opleidingen, toetsing, directie? Wat merkt de student ervan? Mijn individuele anekdotische ervaring met de HU is zeer positief. Ik ben dan ook gewoon benieuwd.”

Monument 'junkentunnel' De expeditiestraat onder Hoog Catharijne, in de volksmond ook wel de ‘junkentunnel’, krijgt een monument. In de bevoorradingstunnel onder het winkelcentrum leefden eind jaren 90 honderden verslaafden en daklozen in erbarmelijke omstandigheden. Nu komt er een ‘herdenkingsuiting’ om zo “stil te staan bij de barre omstandigheden van toen”, zo zegt de gemeente.

“ “ “

Paul: “Bijzonder! Op het hoogte punt waren daar ongeveer 400 gebruikers. Onder extreme omstandigheden verblijvend. De gemeente heeft toen met Hostels toch een enorm succes bereikt. Meeste verslaafde zijn psychiatrische patiënten, laten we nooit vergeten ze als mensen te zien. Dit past bij de Utrechtse mentaliteit, zorg voor de meest zwakkere in onze samenleving, barmhartigheid en betrokkenheid.” Derk van Dorth: “De beste ‘herdenkingsuiting” is concrete laagdrempelige opvang, hulpverlening voor deze kwetsbare groep, juist als zij verslaafd en/of psychiatrisch zijn”

Binnenstadbewoner: “Een mooi project. En al helemaal omdat het door studenten van HKU wordt ontworpen en gemaakt. Win – win situatie voor iedereen.”

20 OKTOBER 2023 | NR. 244 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl

DUIC PUZZEL

ZOEKPLAAT Zoek de zeven verschillen

OPLOSSING ZOEK DE VERSCHILLEN LOCATIE OUDEGRACHT

Voordat het applaus klaterend opklinkt voor een (top)sporter heeft deze een

SPORTUTRECHT

lange weg afgelegd. Vele jaren aan intensieve trainingsarbeid, reistijd en een

Prestatie, inspiratie en kennis onder één dak Arne de Groote weet waar hij over praat. Als voormalig topatleet in de schaatssport is hij een schoolvoorbeeld van een ervaringsdeskundige. Hij heeft aan den lijve ondervonden hoe belangrijk het is dat ‘alles klopt’ om tot grote prestaties te kunnen komen. “Zeker, maar ik heb ook als directeur van NOC*NSF TeamNL Rotterdam/De Haag ervaren hoe steeds meer sporters ondersteund worden door een ‘high performance’-team. Om zowel mentaal als fysiek optimaal te presteren heb je professionele begeleiding en high end-faciliteiten nodig. Dat aanbod maken wij in Utrecht nu bereikbaar voor topsporters én amateurs.”

strakke planning gaan hieraan vooraf. In Utrecht staat het politieke kompas meestal gericht op de breedtesport, maar ook talentontwikkeling krijgt volop aandacht. Hoe mooi is het dan niet dat er een partij is opgestaan die de kennis afkomstig uit de professionele sportwereld openstelt voor álle fanatieke sporters, van topteams tot amateur. Marina van Huissteden-Kaspers sprak voor SportUtrecht en DUIC met Arne de Groote, ‘Head of Performance’ van de Lead Out Performance Gym, die vorige week zaterdag haar deuren opende op het Herculesplein 369, bij de Galgenwaard.

'Het liefst trainde ik als een dolle, maar ik schoot er geen bal mee op'

igh performance is een begrip uit de topsport. Het gaat over het creëren van optimale faciliteiten en omstandigheden om zo goed mogelijk te kunnen presteren. Precies dat wil de Lead Out bereikbaar maken voor een breder publiek. Op het Herculesplein, grenzend aan het stadion van FC Utrecht werkt De Lead Out Gym met drie nieuwe sporten: Hyrox, WattCycling en krachttraining waarvoor acht Eleiko krachtstations staan opgesteld. Met Hyrox train je je uithoudingsvermorgen en kracht in één training. Het is de nieuwste discipline in fitness waarbij hardlopen wordt afgewisseld met functionele oefeningen. De wattbike is de meest geavanceerde indoor-fietstraining die er bestaat. De trainingszones en vermogen worden nauwkeurig gemeten en je ontvangt direct resultaat. Het is een uitstekende indoortraining voor fietsers. De Eleiko krachtstations zijn geschikt voor alle vormen van krachttraining. Van topsporters tot personal trainers, iedereen kan hiermee uit de voeten voor krach-

tige resultaten op het gebied van kracht en conditie. Er kan getraind worden in groepen, individueel of met een personal trainer. Wat men ook kiest, er is altijd een persoonlijke intake en een trainingsschema op maat om van daaruit de persoonlijke doelen te stimuleren. Er zijn verschillende rittenkaarten en abonnementen verkrijgbaar. Ook kunnen mensen zich aanmelden voor een gratis proefles. Opening Tijdens de opening waren er tal van topsporters en gebruikers van deze prachtige gym vol lof over de faciliteiten die de Lead Out Performance Gym biedt. Zoals voormalig profwielrenner Laurens ten Dam. “Het liefst trainde ik als een dolle, maar ik schoot er geen bal mee op. Tegenwoordig is er zoveel kennis beschikbaar over beter worden. Daar gaat dit centrum een belangrijke rol in spelen voor veel sporters, profs én amateurs.” Ook SportUtrecht is blij met de komst van dit bijzondere sportcentrum. Menno Horn-

Tijdens de drukbezochte opening gingen tijdens een Hydrox-challenge de vrouwen van FC utrecht en team Fysio Fabriek/ Lead Out al helemaal los. Foto: Izzy Fotografie man, verantwoordelijk voor talentontwikkeling en topsport bij SportUtrecht: ”Wij willen van Utrecht een sportieve en vitale stad maken. Dit specifieke aanbod voor talenten en topsporters sluit perfect aan op de ontwikkelingen in het gebied Galgenwaard. Alles komt hier samen: kennis, inspiratie en prestatie(ontwikkeling).” En met de komst van de Lead Out Gym lijkt ook Multi-Sportcampus Traiectum, een samenwerking tussen SV Kampong, UZSC Utrecht, Hellas, Volleybalvereniging Utrecht en FC Utrecht, een thuis te hebben gevonden. De Groote beaamt dit: “Sterker nog, dit

was een belangrijk argument om te starten. De potentie is veelvuldig besproken met onder anderen Eelco Veldhuijzen, de manager Sport en Performance van Traiectum. Het is juist de bedoeling dat hier verschillende communities samenkomen. Fietsers en triatleten maar ook topteams zoals nu al de dames van FC Utrecht en de volleybalsters van VVU. Elkaar motiveren en inspireren staat hier dan ook centraal en we focussen ons op het behalen van persoonlijke doelen op groepstrainingen.” a Meer informatie: www.leadoutgym.nl.