DUIC Krant NR 276 - 7 juni

Annie Endeman (87) vertelt hoe ze voorkomt dat ze eenzaam wordt P. 11

Utrecht volgens boswachter Saré Geurts

INHOUD

6 Restruimte ongepland waardevol

Verwaarloosde stukjes Utrecht blijken bron van dynamiek

9 Deur ontdekt in riool onder oude Tivoli

'We zitten met vragen'

10 Cultuursubsidies opnieuw verdeeld

Wie zijn er blij en wie vissen achter het net?

11 Ouderen en eenzaamheid

Het verhaal van Annie Endeman

Cultuur / Uit

13 Uittips

Elke week de leukste tips

Stad / Leven

14 Zaailing van de maand

Lijsterbes langs de Vecht

15 Utrecht volgens...

Boswachter Saré Geurts

Het lijkt erop dat Utrecht de rode loper niet meer uitrolt voor het Nederlands Filmfestival. Het evenement kreeg de afgelopen tijd jaarlijks ruim 576.000 euro van de gemeente Utrecht, maar een onafhankelijke commissie heeft geadviseerd om hiermee te stoppen. Ook Festival Tweetakt kreeg slecht nieuws en loopt waarschijnlijk tonnen aan subsidie mis, net als tal van andere culturele instellingen die geen positieve beoordeling kregen. Elke vier jaar is het weer spannend voor de instellingen die een stukje van de Utrechtse schatkist willen krijgen. Wie krijgt er wel, en wie krijgt er geen geld van de gemeente? Voor sommige partijen is dit van levensbelang. De lobby is ondertussen ingezet door de cul-

tuurfanaten die waarschijnlijk geen geld meer gaan krijgen. Het NFF laat weten ‘stomverbaasd’ te zijn. Het college van B&W moet formeel nog besluiten, maar de kans is klein dat er nog grote veranderingen komen. Waar het een aderlating is voor partijen die waarschijnlijk geen geld meer krijgen, zijn er aan de andere kant van de medaille ook culturele initiatieven die voor het eerst wel wat gemeentecenten krijgen. Waar er op de rode loper op het NFF dus wat minder champagne gedronken moet worden, ploppen de flessen weer ergens anders open. Verder lezen? Dat kan op pagina 10.

Robert Oosterbroek

Zoek

Initiatievenfonds

19 In other news

‘Utrecht definiert fahrradstadt ganz neu’

REDACTIE Robert Oosterbroek

CONTACT REDACTIE redactie@duic.nl

06 86 80 32 22

VRAGEN OVER DISTRIBUTIE?

Utrecht is constant in beweging. Er wordt gebouwd en gesloopt. Hierdoor ziet de stad er op sommige plekken heel anders uit dan vroeger, terwijl andere straten en pleinen juist al decennia hetzelfde blijven. In deze rubriek laten we dat zien.

Ga naar DUIC.nl voor meer oude en nieuwe foto’s van de stad.

Pierre Schoonhoven via pierre@duic.nl, 06 - 14 41 56 56 AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE

Arjan den Boer, Bas van Setten, Bo Steehouwer, Emily Hengeveld, Ilana Noot en Isis Bartels

ART DIRECTION EN VORMGEVING

ddk.nl en redactie DUIC

UITGEVERS Joris Daalhuisen en Martijn Rademakers

ADVERTEREN

Helling 13, 3523 CB Utrecht, adverteren@duic.nl Dave Vorstenbosch dave@duic.nl 06 43 03 58 73

U bent altijd welkom voor een open gesprek. Ook als u niet of elders verzekerd bent.

Bel 0800 - 023 05 50 of ga naar monuta.nl/utrecht

Op de Amsterdamsestraatweg komen werelden bij elkaar. Er is altijd wat te doen. Er ontstaan wonderlijke ontmoetingen en bijzondere situaties. Heb jij iets meegemaakt of gezien waarover je je verwonderde? Grappig, ontroerend, verrassend, inspirerend. Alles kan, het is immers de Straatweg. Deel je verhaal met ons! Stuur een bericht naar ASW@DUIC.NL

Kijk voor de verwondering van Mondo Leone op de achterpagina van deze krant.

Advertentie

Johan Sienema

DUIC IN BEELD

Het was zoals elk jaar een lange kleurrijke stoet die op 1 juni door de Utrechtse binnenstad trok. Niet alleen op het water, waar mensen op tientallen boten van allerlei organisaties hun feestje vierden, maar ook langs de grachten en op de werven.

Fotografie: Bas van Setten

Tienduizenden mensen genoten van de vrolijke, muzikale optocht. Het was dan misschien iets minder zonnig dan vorig jaar, dat mocht de pret niet drukken. Utrecht Pride was voor de aanwezige Utrechters weer een mooi feest. a

RESTRUIMTE ONGEPLAND WAARDEVOL

Verwaarloosde stukjes Utrecht blijken

Utrecht is een dichtbebouwde stad. De ontwikkeling van ‘ons stadsie’ verloopt op z’n Nederlands. Alles gaat planmatig, is doordacht en uitgetekend. Toch zijn er Utrechtse plekken die lijken te zijn overgebleven, plekken die op het eerste gezicht geen functie hebben, plekken die niet worden beheerd. Het is de ruimte die experts restruimte noemen. Ruimte die soms misschien saai oogt, maar een bron van dynamiek blijkt. Een dynamiek die DUIC de komende weken in beeld brengt. Letterlijk met onze camera. En figuurlijk door de verhalen van mensen op te tekenen.

Tekst: Luuk Beckers / Fotografie: Isis Bartels

Deze week laten we experts aan het woord. Met hen kijken we naar verschillende ‘restruimtes’ in de stad. Zo vertelt Jeroen Hutten, manager gebiedsontwikkeling van de Universiteit Utrecht, over een project om restruimte op het Utrecht Science Park aantrekkelijk te maken. We praten met Gerwin de Vries, directeur van Flux, een bureau voor landschapsarchitectuur, over de restruimte in het Werkspoorkwartier. En we ontmoeten Sitong Luo, onderzoeker bij het AMS Instituut en de Wageningen Universiteit. Ze doet in deze, en voorgaande functies, al jaren wetenschappelijk onderzoek naar kleinschalige restruimte in de stad. In de gesprekken met Hutten, De Vries en Luo komt al snel de vraag op wat restruimte eigenlijk is. Hoewel iedereen in het vak er een idee bij heeft, blijkt er geen gedeelde eenduidige definitie te zijn. De term is ietwat vaag, maar duidelijk is dat het niet gaat over ruimte die bestemd is voor natuur of om langdurig te wonen. Restruimte is ruimte waarvan de functie vooraf niet helemaal duidelijk is. En juist door het ontbreken van een plan, van controle, van beheer ontstaat er ruimte voor een meer organisch ontwikkelpad. Een pad met ruimte voor creativiteit, variatie en het ontstaan van unieke plekken.

Ontmoeten, werken of skaten Het gesprek met Luo voeren we in het Engels. Als we praten over de verschillende begrippen, komt Luo met een interessante term. Luo vertelt over ‘interstitial spaces’, dat we vertalen als ‘tussenliggende ruimte’. Het is een complex begrip dat duidt op ruimte die

tussen andere (geplande) ruimte ligt. Maar niet alleen dat, het begrip duidt ook op de tussenliggende ruimte in de tijd. Met andere woorden: het gaat om ruimte die tijdelijk vacant is.

‘Tussenliggende ruimte’ is de ruimte die ontstaat bij een ruimtelijke ontwikkeling waar de oude functie al is verdwenen, maar de nieuwe er nog niet is. Een voorbeeld van ‘tussenliggende ruimte’ vinden we op het Westplein. Op dit verkeersplein rijdt minder verkeer dan vroeger het geval was, waardoor een deel van de ruimte is vrijgekomen. In deze vrijgevallen ruimte zijn woningen en een nieuw park gepland. Het duurt echter jaren voordat de bouw en de aanleg van het park daadwerkelijk van start gaan. De hierdoor ontstane ‘tussenliggende ruimte’ op het Westplein is benut om extra parkeerplekken voor fietsen te creëren. Ook is er een oude treinwagon geplaatst, die als werk- en ontmoetingsruimte dient. Door dit te doen, is de anders onbenutte ‘tussenliggende ruimte’ op het Westplein de komende jaren toch van waarde voor de stad.

Interessant is dat de initiatieven die ontstaan in de ‘tussenliggende ruimte’ soms bouwstenen worden voor de toekomst. Een voorbeeld hiervan vinden we op het Jaarbeursplein. In de ‘tussenliggende ruimte’ werd het plein een plek om te skaten. Maar waar de skateboarders en skaters nu hun tricks en manoeuvres uitvoeren, wordt de komende jaren het Jaarbeurspleingebouw gebouwd. Toch betekent dat niet dat er in de toekomst niet meer geskatet kan worden. De gemeente laat weten dat het nieuwe

Jaarbeurspleingebouw plekken om te skaten krijgt.

Een andere plek in de stad waar men actief aan de slag is met tussenliggende ruimte is het Utrecht Science Park. Universiteitsmedewerker Jeroen Hutten vertelt over het Van Unnikgebouw. Het gebouw is deels afgebroken. De kelder van het gebouw blijft echter behouden en wordt geïntegreerd in de nieuwbouw. Het zal echter nog wel even duren voordat het nieuwe gebouw op de oude kelder wordt gerealiseerd. Daarom is er een invulling bedacht voor de ‘tussenliggende ruimte’ op de kelder. Er is een tijdelijke daktuin aangelegd. Hierdoor is het de komende jaren geen desolate plek, maar een groene plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten.

Meer planten en dieren Restruimte biedt niet alleen kansen voor mensen, maar ook voor de natuur. Gerwin de Vries, directeur van landschapsarchitectenbureau Flux, legt uit dat door de controle los te laten, de natuur de ruimte krijgt en zich kan ontwikkelen. Het zijn daarom juist de niet-aangeharkte plekken in de stad die de hoogste biodiversiteit kennen. Luo sluit zich hierbij aan. Ze ziet de na-

tuur in de restruimte als bron van inspiratie voor de beheerde ruimte. Als voorbeeld noemt Luo een oninteressant kaal grasveld. Volgens haar kan zo'n grasveld interessanter worden door het minder intensief te beheren en de natuur meer spontaan tot ontwikkeling te laten komen. De gemeente Utrecht lijkt deze mening te delen en maait sinds 2015 minder. Op de website licht de gemeente de aanpak toe: “Zo komen meer bloemen tot bloei. En zo komen er ook meer bijen, vlinders, andere insecten en vogels. Hoe meer planten- en diersoorten, hoe meer natuur in de stad.”

Wandelen en fietsen

Hoewel restruimte positief kan bijdragen aan de stad, gaat dat niet altijd vanzelf. Een voorbeeld van een plek waar is ingegrepen, is het Werkspoorkwartier. De Vries legt uit dat het een plek is, waar de restruimte in het verleden unheimisch voelde. Het voormalige fabrieksterrein werd vooral gebruikt door auto’s en er werden zelfs straatraces gehouden. Om de ruimte op een aangename manier toegankelijk te maken, heeft De Vries’ bureau een wandel- en fietspad ontworpen. Het drie kilometer lange pad is inmiddels aangelegd.

Westplein

Advertentie

bron van dynamiek

Tegelijkertijd is het ongeplande karakter van de ruimte behouden. De Vries spreekt van ‘een balans tussen geplande en ongeplande ruimte’. Het pad is op de tekentafel ontworpen, maar het gebied waardoor het pad loopt, is nog altijd ongepland.

Unieke plekken voor groeiende stad Luo ziet in restruimte ook kansen voor de groei van de stad. Het kenmerk van restruimte is dat het ruimte is die niemand uitsluit. Het zijn daardoor plekken waar mensen elkaar ontmoeten. Het is dan ook een plek waar nieuwe Utrechters mensen kunnen tegenkomen die al langer in de stad wonen, legt Luo uit.

Luo ziet een meerwaarde in het behoud van waardevolle restruimte. Voordat je een gebied ontwikkelt, zou je volgens haar kunnen onderzoeken hoe een plek zich heeft ontwikkeld in de ‘tussenliggende ruimte’. Als er waardevolle dingen zijn ontstaan, zou je deze kunnen integreren in het ontwikkelplan. Datgene dat zich in de ‘tussenliggende ruim-

te’ heeft ontwikkeld, kan volgens Luo een spiegel zijn. Een spiegel waarin de wensen en behoeften van mensen in een bepaald gebied zichtbaar zijn geworden.

Luo ziet ook mogelijkheden in het ‘losser maken’ van de ruimte. Zo kan het volgens haar interessant zijn om restruimte, stukjes ongedefinieerde ruimte, in te plannen in een nieuwbouwwijk. Hoe mensen de gecreëerde restruimte zullen gebruiken, is afwachten. Luo denkt aan een ‘community’ die zou moeten observeren wat er in de ongedefinieerde ruimte gebeurt en welke activiteiten in het gebied ze willen promoten. Ook kan deze ‘community’ knelpunten oplossen. Bijvoorbeeld als er conflicten ontstaan tussen groepen in het gebied of als er spanning ontstaat tussen de tot ontwikkeling gekomen natuur en het gebruik door de bewoners. “Door deze manier van werken kan de ruimte een plek worden voor ontmoeting, nieuwe gesprekken en nieuwe manieren van werken en wonen met elkaar”, aldus Luo. a

Omdat bij Banierhuis service centraal staat

Altijd professioneel advies bij je aankoop

Meer dan 10 A-merken leverbaar

Meer dan 5.000 fietsen op voorraad

Bij aanschaf van

Bij de Keulsekade

Wil jij tips & tricks over jouw pensioen ? Mét Koos van Tamelen van FC Utrecht

Kom naar de gratis workshop 'Pensioen' bij FC Utrecht in Stadion Galgenwaard

15 00-17 00 uur woensdag 12 juni

Meer informatie en aanmelden: www u-centraal nl/pensioen

Wil jij van betekenis zijn voor een ander deze zomer?

Word vrijwilliger in de daklozen daginloop of

We zijn voor de zomermaanden juli en augustus op zoek naar extra vrijwilligers om ons te helpen. Als vrijwilliger maak je een praatje, bied je een luisterend oor, help je met koken of speel je een bordspel.

Wil jij een of meerdere diensten meedraaien deze zomer? Meld je snel aan!

Meer weten? Neem contact op met Mirjam! Mail vrijwilligers.mn@legerdesheils.nl of

Vrijwilliger Daklozeninloop Utrecht

Scan de QR-code en bekijk de vacature

Vrijwilliger Dagopvang Ongedocumenteerden Utrecht

Scan de QR-code en bekijk de vacature

Kijk voor al onze vrijwilligersfuncties op www.legerdesheils.nl/vrijwilligerswerk

SFEERVOL VERGADEREN OP DE CAMPING AL

VANAF € 100,PER DAGDEEL

• 4 vergaderruimtes, van 2 tot 60 personen

• Op een unieke locatie in Utrechts nieuwste hotspot Rotsoord

• Altijd goed bereikbaar met trein, bus, boot, fiets of auto

• Flexibele catering, van drankjes tot diners

• Volledig gefaciliteerd met o.a. led-scherm, supersnelle WiFi en whiteboard

Standaard gratis zwarte koffie, thee en water

• Mooi uitzicht op de Vaartsche Rijn

• 365 dagen per jaar, ook in de avond

DIRECT RESERVEREN?

Dat kan eenvoudig online met het contactformulier op onze website of mail je wensen naar vergaderen@ganspoort.nl. Liever bellen/appen? Pierre is te bereiken via 06-14415656. Kijk voor een indruk van alle zalen en mogelijkheden op WWW.CAMPINGGANSPOORT.NL

ARCHEOLOGISCHE VONDST

Deur ontdekt in eeuwenoud rioolstelsel onder

Tivoli Oudegracht: ‘We zitten met vragen’

Tijdens de verbouwing van het voormalige

Tivoli Oudegracht is een zeer groot en uniek gangenstelsel opengemaakt. Het was al even bekend dat er een rioolstelsel uit de 17e eeuw onder het gebouw lag, maar wat de archeologen niet wisten was dat er een deur aan het eind van de tunnel zat. Volgens Daan Schaars, historicus bij de gemeente Utrecht, zou het zomaar kunnen dat er richting de Springweg nog zo’n gangenstelsel onder de grond ligt. “We zitten met vragen. Het riool liep ooit verder door, maar of dat nog steeds zo is weten we niet.”

Tekst en fotografie: Bas van Setten

De panden aan de Oudegracht 245 worden momenteel verbouwd. Zo komt er onder meer een café en een hotel, en ook zijn er twee kinderdagverblijven te vinden. Delen van het gebouw zijn al zo’n 700 jaar oud en tijdens die lange geschiedenis heeft het pand veel verschillende functies gehad. Het werd ooit gebouwd als klooster, maar in het begin van de 17e eeuw vertrokken de monniken en werd het een weeshuis. Rond dezelfde periode werd het riool gebouwd, dat vanaf de Oudegracht tot de Springweg liep. Vanaf de middeleeuwen kregen de meeste huizen in Utrecht een riool en veel mensen denken nu waarschijnlijk dat alle uitwerpselen via dit riool in de gracht terechtkwamen, maar dat klopt niet. Het riool richting de gracht werd voornamelijk gebruikt als waterafvoer. “Het was onder meer vanwege de stank die het opleverde in die tijd verboden om ontlasting te lozen in de gracht”, zegt Daan Schaars. “Wel werd het riool gebruikt als beerput, waarin de uitwerpselen werden opgeslagen. Het riool werd verder voornamelijk gebruikt om water af te voeren." Zoals het riool er nu bij ligt is het zo’n vijftig meter lang en op sommige plekken drie meter hoog. Ondanks de vele weeskinderen die dagelijks hun behoefte deden op de toiletten die op dit riool waren aangesloten, duurde het volgens Schaars waarschijnlijk jaren totdat de beerput vol zat. “Het is met deze afmetingen een voor Utrecht unieke constructie, die bovendien goed gebruikt werd. Via een vermelding in de archieven zijn we erachter gekomen dat in 1838 vijf personen maar liefst 19 dagen nodig hadden om het riool leeg te scheppen.” De ontlasting leverde destijds geld op. Het werd bijvoorbeeld verkocht aan boeren die het gebruikten om het land te bemesten. Pas in de vorige eeuw werden de huizen in de binnenstad aangesloten op het centrale riool waarmee ook de uitwerpselen werden afgevoerd.

Vanwege de aanleg van dit nieuwe riool is het oude stelsel overbodig geworden waardoor de constructie enige tijd in de vergetelheid is geraakt. In de jaren tachtig werd het weer ‘ontdekt’ en ook in 2006 is een archeoloog afgedaald in de donkere tunnels. Vanwege de verbouwing is de ingang tot het stelsel ook weer bloot komen te liggen. Dit is in feite een gat in een bakstenen buis waar een houten ladder in is gestoken en dit gat bevindt zich, toeval of niet, op nagenoeg dezelfde plek als waar de toiletten waren te vinden toen Tivoli in het pand zat. “De mensen die in de jaren tachtig en in 2006 naar binnen zijn gegaan hebben schetsen gemaakt van wat zij aantroffen, en daardoor was het beeld dat wij van het riool hadden niet heel gedetailleerd”, vertelt Schaars. Dit keer is daarom een 3D-scan gemaakt, waardoor het kleinste detail in kaart is gebracht.

Wie via de houten ladder afdaalt komt in een vochtige en muffe gang terecht met een dikke laag smurrie op de grond. In dit deel van het stelsel is nog wel vrij veel ruimte en vanwege het gat in de buis ook vrij veel licht. Wanneer men zich echter een weg baant door het riool, worden de gangen steeds nauwer en donkerder en vanwege de stalen rioolbuizen is het soms klauteren en kruipen geblazen.

Aan het eind van deze gang blokkeert een stalen deur de doorgang. Dit obstakel zit ongeveer ter hoogte van de binnentuin achter het complex. “Achter de deur zit aarde en het riool loopt dan ook niet verder. Dit betekent dat het stelsel op deze plek in de loop der tijd gesloopt is vanwege bijvoorbeeld een verbouwing. We weten natuurlijk niet of het hele riool tussen deze deur en de Springweg is gesloopt, of dat de gangen verderop weer doorlopen. We kunnen daar nu ook niet achter komen, omdat we niet zomaar mogen graven. We zitten dus nog wel met een aantal vragen, waar we nu geen antwoord op krijgen.” a

Historicus Daan Schaars daalt via de trap af in het riool

Geen subsidie meer naar Nederlands Filmfestival en Tweetakt, wel geld naar ’t Hoogt

Tekst: Robert Oosterbroek NIEUWE CULTUURSUBSIDIES

EAls het aan de adviescommissie ligt krijgt het Nederlands Filmfestival geen 600.000 euro subsidie, ook festival Tweetakt kan fluiten naar de 490.000 euro jaarlijkse bijdrage. De plannen van ’t Hoogt zijn wel positief beoordeeld, daar zou jaarlijks 300.000 euro naartoe moeten. Het zijn enkele voorbeelden uit het nieuwste cultuuradvies met ‘pijnlijke keuzes’ voor de aankomende vier jaar voor de gemeente Utrecht.

lke vier jaar publiceert de gemeente de zogenoemde Cultuurnota. Dit is een plan over het cultuurbeleid van de stad waar ook in vermeld staat hoe al het subsidiegeld verdeeld gaat worden. Aan de hand van dit document, dat deze keer de titel Kleur Bekennen heeft gekregen, kunnen instellingen een vierjarige subsidie aanvragen. Een onafhankelijke commissie weegt alle aanvragen en brengt hier een advies over uit aan de gemeente, dat vervolgens bijna altijd grotendeels wordt overgenomen. In de periode 2025-2028 zit in de pot met geld elk jaar zo’n 18 miljoen euro. Instellingen waarvan de aanvraag wordt goedgekeurd, kunnen vier jaar lang rekenen op financiële steun. Voor veel culturele instellingen dus erg belangrijk. De commissie moest ruim honderd aanvragen beoordelen, waarvan uiteindelijk 67 instellingen een positief advies hebben gekregen.

Het Nederlands Filmfestival

Deze week is het advies uitgebracht. Daarin is onder andere te lezen dat de commissie voorstelt om geen subsidie te geven aan het Nederlands Filmfestival. Dit evenement kreeg de afgelopen jaren ruim 576.000 euro per jaar. Het NFF vroeg voor de komende tijd jaarlijks 600.000 euro, maar de plannen zijn niet goed genoeg. De commissie schrijft onder meer dat de programmering elk jaar kleiner is geworden. Het NFF laat in een reactie weten: “Wij zijn stomverbaasd door dit advies. Ruim vier decennia is het Nederlands Film Festival geworteld en gegroeid in Utrecht. De waarde van het festival voor de stad is onverminderd groot.” Het festival trekt

jaarlijks ongeveer 90.000 bezoekers. Tweetakt

Een ander evenement dat al lang in Utrecht wordt georganiseerd is Festival Tweetakt. Dat kreeg de afgelopen jaren ruim 336.000 euro en vroeg voor de toekomst een jaarlijks bedrag van 490.000 euro. Ook dat zou, als het aan de adviescommissie ligt, niet moeten gebeuren. De commissie is “enigszins verbaasd over de matig overtuigende artistieke kwaliteit van het plan voor de komende jaren”. Festival Tweetakt is zeer ontstemd over het advies van de commissie. Voorzitter van de Raad van Toezicht, Paul Broekhoff laat weten: “Als het college van B&W dit advies overneemt, komt daarmee een einde aan de ruim 20-jarige samenwerking tussen de gemeente Utrecht en het Festival Tweetakt, dat in 2002 op initiatief van het gemeentebestuur naar Utrecht verhuisde.” Tweetakt vindt de conclusie van het advies onduidelijk en absoluut niet hard te maken. Ook benadrukt het festival dat het vier jaar geleden door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen juist is opgenomen in de Culturele basisinfrastructuur.

Een derde grote partij, namelijk BAK, basis voor actuele kunst, krijgt ook nul op het rekest. Deze instelling ontving de afgelopen jaren ruim 620.000 euro en vroeg voor de toekomst jaarlijks 700.000 euro aan. Hier zijn er vooral zorgen over de uitvoerbaarheid van de plannen en de lage bezoekersaantallen.

Het Huis Utrecht

Een vierde grote partij die de subsidie waar-

schijnlijk gaat verliezen is Het Huis Utrecht, goed voor jaarlijks ruim 439.000 euro. De instelling vroeg voor de komende jaren 550.000 per jaar aan, maar de commissie adviseert nul euro te geven. De commissie is positief over de visie van Het Huis Utrecht, maar de begroting is erg kwetsbaar. De commissie “is er niet van overtuigd dat de keuzes die worden gemaakt om de financiële tegenslagen op te vangen de positie van Het Huis versterken.”

Rebecca Sigmond, directeur van de culturele instelling zegt 'geshockeerd' en ‘teleurgesteld’ te zijn. “We bestaan al ruim elf jaar, dus we hebben laten zien dat we betekenis hebben voor de stad.” Het Huis is een plek voor de podiumkunsten waar onder meer creatief talent samenkomt, om te onderzoeken, experimenteren en te spelen voor publiek. “Als we deze subsidie niet gaan krijgen, dan houdt Het Huis op te bestaan.” De organisatie is nu bezig met een manifest en hoopt onder meer door petities de beslissing van het college te kunnen beïnvloeden.

In het rapport staat over instellingen die afgelopen jaren wel subsidie krijgen maar nu geen positief advies hebben gekregen: “De commissie is zich zeer bewust van de mogelijke consequenties hiervan voor de aanvragers. De commissie hoopt dat het in sommige gevallen als een aanmoediging kan worden gezien om verdere stappen te zetten op de meer kritisch beoordeelde criteria.”

‘t Hoogt

Voor Filmtheater ’t Hoogt was het spannend of het nog subsidie zou krijgen, maar de instelling krijgt een positief advies met 300.000 euro per jaar. De ambities zijn hoog, het plan is geloofwaardig ’t Hoogt kan een toegevoegde waarde zijn voor de hele stad, aldus de commissie. Ties Lindner van ’t Hoogt laat weten: “We zijn heel erg blij en vooral ook erg

trots. De plannen staan in de steigers en zijn klaar om uitgevoerd te worden, maar wel met de voorwaarde dat we de subsidie zouden krijgen. Het is natuurlijk nog niet helemaal formeel rond, maar het ziet ernaar uit dat we nu echt snel aan de slag kunnen.”

De Nijverheid

De Nijverheid kreeg eerder nog geen geld, maar is een nieuwkomer. De commissie adviseert om de instelling jaarlijks ruim 189.000 euro per jaar te geven. “Zo’n plek gun je de stad”, merkt de commissie op. Doenja Abel van De Nijverheid laat weten: “We zijn erg blij met de waardering voor onze plek in het advies. Er is ook een noodzaak dat dit soort locaties, rafelranden, blijven bestaan. Plekken waar jonge makers kunnen samenkomen om te ontwikkelen, experimenteren en te creëren. Eigenlijk zouden er meer plekken zoals dit in Utrecht moeten zijn.”

EKKO, Museum Speelklok, De Helling, Theater Kikker en podium Hoge Woerd, Spring, Gluren bij de Buren, het Internationaal Kamermuziekfestival Utrecht, Gaudeamus, New Dutch Connections, Theater Utrecht en Le Guess Who? zijn enkele andere partijen die ook een positief advies hebben ontvangen. Het college van B&W gaat naar het advies kijken, maar beoordeelt daarbij vooral of het allemaal volgens de kaders is opgesteld. Het is niet gebruikelijk dat het college nog heel inhoudelijk de subsidieaanvragen gaat beoordelen. Uiteindelijk moet de gemeenteraad ook nog haar goedkeuring geven, maar dat gebeurt als onderdeel van de volledige begroting van de gemeente. Er zijn ook nog vijf culturele instellingen - Centraal Museum, Stadsschouwburg, TivoliVredenburg, RAUM en Sonnenborgh - die geld krijgen maar onder een andere regeling vallen. a

EENZAAMHEID ONDER OUDEREN

Hoe houden ouderen hun leven leuk? Dit is het verhaal van Annie Endeman

Eenzaamheid onder ouderen komt veel voor. Dat zegt de stichting Oog voor Utrecht die dit jaar kans maakt op een Appeltje van Oranje. Deze prijs wordt ieder jaar uitgereikt door het Oranje Fonds aan initiatieven die zich inzetten voor de samenleving. Oog voor Utrecht werd dit jaar geselecteerd omdat zij de strijd aangaat met eenzaamheid onder ouderen. We spreken Annie Endeman, een van de ouderen die graag aanwezig is bij de activiteiten van stichting Oog voor Utrecht.

Tekst: Emily Hengeveld / Fotografie: Bas van Setten

Annie is een echte ‘Zuilenees’. Ze is geboren op 19 juli 1936 en woont al haar hele leven in Zuilen. Ze groeide samen met haar broer op in een harmonieus gezin. Annie kan zich nog goed herinneren hoe ze als kind de oorlog meemaakte. “In de eerste jaren van de oorlog merkte ik er niet veel van, maar dat veranderde vanaf 1942.” De Duitsers waren aangekomen in Utrecht en marcheerden door de straten. Vooral de bombardementen maakte indruk op haar. “Dan zat ik op school en ging het luchtalarm af. We moesten dan onder de bank gaan zitten of tegen de muur gaan staan.”

Later werd de school van Annie ingenomen door de Duitsers, waardoor ze niet meer naar school kon. Het leven verslechterde in

de stad. “We hadden nauwelijks nog eten”, vertelt ze. “We aten 's ochtends om half 7 gebakken uien die nog over waren.” De familie Endeman besloot in de winter van 1944 de stad te verlaten voor het platteland in Overijssel, waar meer eten te vinden was. Na de oorlog keert het gezin terug naar Utrecht, waar de familie het leven weer probeert op te pakken.

‘Heerlijk vrijgezel’ Later in het leven van Annie kwam ze terecht op de Uithof. Ze ging werken als secretaresse op de afdeling biologie. Ze leefde een vrijgezellen bestaan. “Heerlijk, ik deed lekker mijn eigen ding en had veel vriendinnen.” Annie is nooit getrouwd geweest en heeft ook geen

kinderen. “Ik vind kinderen heel lief en ik heb veel opgepast op neefjes en nichtjes, maar ik was blij als ze ‘s avonds weer naar moeders gingen”, grapt ze. “Ik wilde mijn eigen leven indelen, dat had ik al gauw begrepen.”

Ze woont nu al bijna twintig jaar in hetzelfde appartementencomplex in Zuilen, maar in de laatste vier jaar doet ze allemaal leuke dingen. Dat komt volgens haar door de stichting Oog voor Utrecht. “Een medewerker van de stichting kwam destijds aan de deur met informatie en toen ben ik naar een bijeenkomst gegaan.” Sindsdien is Annie aanwezig bij veel activiteiten van Oog voor Utrecht. “We gaan naar musea, maken wandelingen en één keer in de maand is er een bingo”, zegt ze enthousiast.

“Ik kan goed alleen zijn”, antwoordt Annie op de vraag of zij zich weleens eenzaam voelt. De stichting is er dus niet alleen voor ouderen die zich eenzaam voelen, maar ook voor ouderen die een leuke dag willen beleven. Eenzame gevoelens ervaart Annie wel tijdens oud & nieuw. “Als ik dan in een kamer vol stellen zit, ben ik de laatste die gelukkig nieuwjaar gewenst wordt. Dat vind ik niet leuk”, vertelt ze. Tegenwoordig blijft ze dan ook thuis op deze dag. Annie heeft tot slot nog een advies voor mensen die eenzaam zijn. “Als je mensen niet begroet, ga je ook nooit een praatje maken.”

Stichting Oog voor Utrecht

De stichting Oog voor Utrecht maakt dit jaar kans op een Appeltje van Oranje. Een prijs die

jaarlijks door het Oranje Fonds wordt uitgereikt aan sociale projecten. Het thema van dit jaar is Eenzaamheid verminder je samen!. Oog voor Utrecht is daarom geselecteerd, omdat zij zich inzetten voor eenzame ouderen. Bij deze stichting kunnen ouderen onder meer binnenlopen voor ‘een bakkie koffie en een hoop gezelligheid.’ Ook helpt de stichting bij het invullen van formulieren en kunnen ouderen terecht voor een wandeling of het vinden van een (bel)maatje.

“Wij zijn er supertrots op dat we een van de vijftig kanshebbers zijn. Dit jaar is het thema van de Appeltjes van Oranje Eenzaamheid verminder je samen!. En dat is precies waar Stichting Oog voor Utrecht zich dagelijks samen met de ouderen uit de buurt voor inzet”, zegt de stichting. Volgens Oog voor Utrecht voelt een op de zeven Nederlanders zich eenzaam. “Eenzaamheid is van alle leeftijden, maar komt meer voor onder jongeren en ouderen.” Het Oranje Fonds koos eenzaamheid daarom als thema voor de uitreiking van 2024.

In totaal zijn er dit jaar vijftig initiatieven geselecteerd voor het Appeltje van Oranje. De initiatieven die de meeste stemmen in de wacht slepen, gaan door naar de laatste tien. Een jury kiest uit deze tien uiteindelijk drie winnaars. De prijzen worden in oktober 2024 uitgereikt door koningin Máxima. De drie winnaars ontvangen een bronzen beeldje, gemaakt door prinses Beatrix, en een geldbedrag van 25.000 euro. a

Bene etconcert C.S. Veritas

Waar: Park Lepelenburg

Wanneer: zaterdag 8 juni, 13.00 uur Prijs: gratis

Ieder jaar organiseert studentenvereniging

C.S. Veritas een bene etconcert en haalt geld op voor het goede doel. Dit jaar is dat voor de stichting ‘MIND’. De stichting zet zich in voor het verbeteren van de psychologische gezondheid. Iedereen is welkom en geniet met elkaar van muziek.

Utrechts Jazzfestival

Waar: Janskerkhof

Wanneer: zondag 9 juni, 13.00 uur Prijs: gratis

Dit openluchtfestival keert terug en dit keer met een jubileumeditie! Het jazzfestival bestaat tien jaar en viert dit grootser dan ooit met twee podia en het concept ‘The Battle of the Bands’. Professionals en amateurs komen samen om hun liefde voor jazz te delen.

Maken we ons te druk over gender?

Waar: NAR café der Kunsten

Wanneer: maandag 10 juni, 18.30 uur Prijs: regulier 34,50 euro

Waarom houden we ons zo bezig met genderidentiteit? Historicus prof. Geertje Mak praat je bij over het genderdebat tijdens de lezing over genderidentiteit: ‘Maken we ons te druk over gender?’ Schuif aan bij het diner en ga met tafelgenoten en wetenschappers in gesprek.

De Vloer Op

Waar: Stadsschouwburg

Wanneer: dinsdag 11 juni, 20.00 uur

Prijs: regulier 18,50 euro – 28,50 euro

Improvisatie staat centraal in deze theaterversie van de bekende televisiehit: ‘De Vloer Op’. Regisseur Peter de Baan gooit de acteurs in het diepe en zij maken hier een geestige, ontroerende, herkenbare of zelfs confronterende scène van. Voor het eerst mag het publiek meedenken over de thema’s en vragen stellen over het vak als acteur.

Paul Faassen NU! in Moving Gallery

Waar: Moving Gallery

Wanneer: t/m zondag 7 juli Prijs: gratis

Moving Galley opent zaterdag NU!, een solo-expositie van tekenaar Paul Faassen. Faassens werk is wekelijks te bewonderen in de Volkskrant, maar hij heeft meer creatieve ideeën dan hij kwijt kan in krant op tijdschrift. Bij Moving Gallery is een overzicht van zijn oeuvre te zien, waaronder aquarellen, foto’s, keramiek en textielwerk. Schrijver en collega-columnist bij de Volkskrant Peter Buwalda opent de tentoonstelling op 8 juni om 16.00 uur. De werken van Faassen zijn tot en met zondag 7 juli te zien. Moving Gallery is open op vrijdag, zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.30 uur en op donderdagen op afspraak.

Datawalk

Waar: Bibliotheek Neude

Wanneer: donderdag 13 juni, 18.30 uur Prijs: gratis

Wat is de rol van data in een stad en hoe draagt data bij aan de beleving van de stad? Tijdens deze wandeling let je speci ek op alle technologie die de stad te bieden heeft. De wandeling wordt georganiseerd om kennis en bewustzijn te vergroten.

We komen van ver

Waar: Het Wilde Westen

Wanneer: vrijdag 14 juni, 16.00 uur Prijs: gratis

De lm ‘We komen van ver’ gaat in première! Tijdens deze documentaire vertellen vier jongeren voor het eerst het verhaal over hun migratie naar Utrecht. Daarnaast is er een muzikaal programma, expositie en nabespreking van de lm met de makers. Het belooft een diverse avond te worden.

ZAAILING VAN DE MAAND

Lijsterbes langs de Vecht

Hans van Lunteren, beeldend kunstenaar in de openbare ruimte en ontwerper van het Sjanghaipark in Overvecht, heeft een eigen kijk op het vergroenen van de stad. Hij neemt ons mee door de stad op zoek naar bijzondere bomen, zaailingen. Spontaan gegroeide bomen die het beeld van de aangelegde stad doorbreken, ecologisch waardevol zijn en vaak een band met mensen aangaan. Ken jij ook een mooie zaailing van een boom? Meld deze dan op www.toevalliggroen.nl.

Ter hoogte van de Geuzenwijk is een harde kade van de Vecht vervangen door een zachte natuurlijke oever, een geleidelijke overgang van water naar land. Een plek aan de Vecht waar visjes tussen de waterplanten schuilen, kikkers hun dril leggen en een aalscholver tevreden een lantaarnpaal heeft gekoloniseerd. Een modderig paadje slingert tussen riet en kleinere oeverplanten en vervolgt zijn weg door een gevarieerde kruidenlaag. Zaailingen van verschillende boomsoorten staan ruig in bosjes bij elkaar. Het geeft een gevoel van echte natuur in de stad. "Al deze planten ontwikkelen zich ten opzichte van elkaar", kenschetst beeldend kunstenaar Hans van Lunteren. "Het is dynamisch groen en dat doet iets met je. Het spreekt een ander deel van je zijn aan dan groen dat is aangelegd en statisch is." Natuurfilosoof en buurtbewoner Bas Nabers begrijpt precies wat Van Lunteren zegt en voegt een citaat van dichter Gary Snyder toe: "Natuur is geen plek die je bezoekt. Het is je thuis."

Nabers kijkt steeds met andere ogen naar een landschap en is graag op plekken waar de mens niet de dienst uitmaakt. Op die plekken organiseert hij bijeenkomsten waarin hij mensen een connectie met het landschap laat maken door verwondering, diepe natuurervaringen en bezinning. Vaak ver van huis, maar nu zag hij voor zijn eigen deur op kleinere schaal een interessant landschap zich ontwikkelen. Nabers: "Deze plek geeft een kans om mensen met elkaar, de eigen omgeving en de natuur te verbinden. Ook in de stad heb je wilde natuur, op onverwachte plekken. Het zit voor een deel in onze waarneming om het te zien."

Samen met zijn buurman en survivaldocent Egon Bloem richtte hij de 'Groene Vechters' op. Met spel en avontuur willen ze onvergetelijke natuurervaringen achterlaten bij kinderen en volwassenen uit de buurt. "We gaan ze geen namen leren van planten of insecten," zegt Bloem resoluut, "We gaan beter leren kijken, luisteren, voelen en proeven. We gaan sporen zoeken, waarderen wat er is en zien wat het landschap je aanreikt. Op een strookje Vechtoever van honderd meter kunnen hier op één moment in het jaar wel zestig planten staan die je kunt eten!"

Het landschap is hier dus niet het decor van activiteiten, maar het belangrijkste

onderdeel. "Dan kan je je ermee verbinden," voegt Nabers toe. "En als je je ermee verbonden hebt, wil je het koesteren." De 'Groene Vechters' zetten zich in om zo veel mogelijk mensen uit de wijk te betrekken. "Laatst noemde een jochie ons afwerend een stelletje wereldverbeteraars, vast iets dat hij thuis had gehoord. Toch raakte hij al snel geïnteresseerd in de toffe dingen die we doen. Iedereen is uitgenodigd, veel buurtkinderen doen al volop mee."

Ze hopen dat de buurt het stadse natuurgebied gaat koesteren. Nabers: "Op dit moment staan er langs de oever zo een paar honderd jonge zaailingen. Deze jonge bomen zijn vogelvrij. Op een gegeven moment wordt daar een keuze over gemaakt en dan kunnen ze zomaar verdwijnen. Met 'Groene Vechters' willen we als buurtbewoners het gebied graag in beheer nemen, zodat we ons verbinden met de spontane kracht van al dat

Lijsterbes (Sorbus aucuparia)

Tekst: Frank van den Brink

groen langs de Vecht en invloed hebben op hoe dit zich ontwikkelt. We zijn hierover met de gemeente in gesprek."

Om alvast een voorschot te nemen op deze keuze nomineren de 'Groene Vechters' een jonge lijsterbes als zaailing van de maand en hangen er een statuslabel 'Zaailing gewenst' aan. De zaailing is zo'n drie meter hoog en groeit weelderig samen in een bosje met zaailingen van populier, meidoorn, wilg en hazelaar. Het is Bloem die een band blijkt te hebben met deze lijsterbes. "Want kijk", zegt hij lachend terwijl hij naar een stompje aan de stam wijst, "hier is ooit een takje afgebroken, en als ik ga zwemmen in de Vecht, is dit ideaal om je sleutels aan op te hangen." En met dit nieuwe beeld, van sleutels aan een afgebroken takje, verandert deze zaailing perfect in een symbool voor een thuis in de wilde stadsnatuur. a

De wilde lijsterbes is een inheemse boom en komt zeer algemeen voor. Hij doet het redelijk goed in de schaduw, kan tussen de 6 en 12 meter hoog worden en 40 tot 60 jaar oud. De boom heeft een ronde half transparante kroon en bloeit met sterk geurende crèmewitte bloemen. De oranje bessen zijn een lust voor het oog, maar kunnen voor mensen giftig zijn. Voor vogels is het echter een belangrijke voedselbron. De relatie met vogels wordt niet alleen in de Nederlandse naam duidelijk aangegeven, ook aucuparia verwijst hier naar: aucupor betekent vogelvangst. De zaadjes in de bessen worden in de vogeldarmen niet verteerd en ergens uitgepoept. Wilde lijsterbessen zaaien dan ook gemakkelijk uit en komen als zaailingen vaak voor in bossen, houtwallen en tuinen.

Tekst: Jessica van Essen

Advertentie

UTRECHT VOLGENS BOSWACHTER SARÉ GEURTS

‘Het voelt als een droombaan’

In de rubriek Utrecht Volgens spreken we een bekende of onbekende Utrechter. Vaak met een actuele aanleiding en altijd met een paar standaardvragen over het leven in Utrecht.

Met een verrekijker in de aanslag en wandelschoenen en donkergroene kleding aan wandelt Saré Geurts (25) rond in landgoed Haarzuilens. Het Utrechtse natuurgebied bij de Haarrijnseplas valt onder het beheer van Natuurmonumenten. Bij die organisatie werkt Saré sinds begin dit jaar als een van de boswachters. Ze woont in het centrum van Utrecht, maar brengt voor haar werk flink wat tijd door in de natuur in de stad en regio. “Iedere dag is anders."

Tekst: Bo Steehouwer / Fotografie: Bas van Setten

Waarom wilde je graag bij Natuurmonumenten als boswachter aan de slag?

“Na mijn studies Milieuwetenschappen en Bos- en Natuurbeheer, wilde ik heel graag een baan in het groen. Ik ben ook jaren vrijwilliger geweest bij de Waddenvereniging als wadloopgids. Tijdens mijn studie in Utrecht werd ik verliefd op de stad en wilde ik hier niet meer weg. Toen ik deze vacature doorgestuurd kreeg van vrienden, klonk het meteen perfect. Het voelde als een droombaan. En tot nu toe is dat ook echt zo.”

Wat vind je er zo leuk aan tot nu toe?

“Iedere dag is anders. Ik hou van die afwisseling. De ene dag ben je op bezoek in de Marker Wadden om te leren hoe je het beste een vogelkijkhut kunt inrichten, de andere dag woon je met allemaal boswachters en ecologen van verschillende natuurorganisaties in de Tweede Kamer een debat bij over natuur en stikstof. In onze groene kleding vroegen we half april zo aandacht voor de natuur: we wilden een signaal afgeven dat er oplossingen nodig zijn voor de Nederlandse natuur.”

Waar hou je je allemaal nog meer mee bezig?

“Ik hou me vooral bezig met alles wat met publiek en beleven te maken heeft in de Utrechtse natuurgebieden. Zo geven we in

Haarzuilens allerlei excursies, bijvoorbeeld over de vogels en de historie van de plek. De organisatie daarvan is een van mijn taken, net als de wandelroutes in het gebied. We hebben hier zo’n 200 vrijwilligers rondlopen die zich bezighouden met het beheer, maar die ook publieksboswachters of vrijwillige boa’s zijn. Ik ben bezig met de inzet en het werven van deze vrijwilligers. Ons beheerkantoor zit in Haarzuilens, maar we hebben verschillende gebieden verspreid door de regio, zoals de Kaapse Bossen op de Utrechtse Heuvelrug en weidevogelgebied in Eemland. Ik leer de gebieden steeds beter kennen.”

Wat heb je de afgelopen maanden over de natuur in Haarzuilens geleerd?

“Het is een heel afwisselend gebied. Ik dacht dat het vooral oude landbouwgrond was, maar sinds 2000 is Natuurmonumenten dit gebied aan het omvormen. Nu vind je er bijvoorbeeld ook kruidenrijk grasland en hooiland. De cultuurhistorie is op veel plekken in stand gehouden. We hebben nog heel oude boomgaarden met waterpoelen. Daar zie je weer een heel andere biodiversiteit. Naast Kasteel De Haar hebben we een redelijk jong bos aangeplant: Parkbos de Haar. Bij de Haarrijnseplas is een speciale wand voor oeverzwaluwen gebouwd. Er is de afgelopen jaren dus heel veel nieuwe flora bij gekomen in het

gebied, wat ook weer zorgde voor veel nieuwe fauna. Ik vind het gaaf dat dit allemaal op een half uur fietsen vanaf de Neude te vinden is.”

Wat voor bijzondere dieren heb je al gezien in Haarzuilens?

“In mijn eerste twee weken heb ik al meteen een ijsvogel gezien. Ik was helemaal verwonderd. In Haarzuilens zijn sloten met mooie begroeiing erboven. Dat is een walhalla voor de ijsvogel.”

Waar wil je je de komende tijd mee bezighouden?

“Veel Utrechters kennen het natuurgebied in Haarzuilens nog niet goed, of zelfs helemaal niet. Als ik zeg dat ik daar boswachter ben, vragen veel mensen regelmatig waar het precies is. Het zou mooi zijn om meer inwoners van de stad kennis te laten maken met dit gebied. Iedereen sluit ieder weekend aan in de rij in Amelisweerd, maar ik denk dat we meer kunnen uitwijken naar andere gebieden. Amelisweerd is trouwens ook een heel mooi gebied, maar het is daar soms zo druk. Verder wil ik de komende tijd nieuwe excursies gaan organiseren, ook voor een jongere doelgroep. Daarnaast lijkt het me leuk om meer met kunst, muziek en theater te gaan doen in het gebied, zoals kleine optredens.”

Wat is je lievelingsplek in Utrecht? “Ik ben heel erg fan van de parken, vooral van het Wilhelminapark. Dat komt onder andere door het water daar en de monumentale bomen. Ook heb ik daar ooit nog een keer een ijsvogel gezien. Dat was heel uniek.”

Wat is je lievelingswinkel in Utrecht?

“Tijdens mijn studie werkte ik vijf jaar lang bij Dille & Kamille op de Oudegracht. Dat is nog steeds een van mijn favoriete winkels. Laatst ben ik ook voor het eerst bij tuincentrum Steck aan de Gageldijk geweest. Dat is ook zeker een aanrader. Ze geven ook veel leuke workshops over planten, bijvoorbeeld hoe je een moestuin op je balkon kunt maken. Verder breng ik graag een bezoekje aan de kringloop.”

Wat is jouw mooiste herinnering aan Utrecht?

“Ik ben altijd erg gelukkig tijdens de Utrecht Canal Pride. Ik geniet ontzettend als ik dan door de stad loop. Het voelt dan ontzettend saamhorig. Iedereen is één. Dat geldt voor alle evenementen die je echt Utrechts laten voelen. Ook het optreden van Kensington boven op de Dom was zo’n moment, ter ere van het 900-jarig bestaan van Utrecht.”

En waar drink je het lekkerste biertje in Utrecht?

“Ik kom graag bij Kafé België. Verder ben ik fan van het biercafé van Oproer in Overvecht, omdat ik daar ooit mijn vriend heb ontmoet.”

Hoe ziet jouw favoriete weekend eruit in Utrecht?

“Een van mijn favoriete dingen om te doen, is naar de plantenmarkt op het Janskerkhof gaan. Dat is ook een van de mooie groene plekjes in de stad.”

Utrecht is…

“… zo heerlijk groen.” a

In totaal beschermt Natuurmonumenten veertien natuurgebieden in de provincie Utrecht, waarvan alleen landgoed Haarzuilens in de gemeente Utrecht ligt. In de natuurgebieden vinden volgens Natuurmonumenten ‘talloze dieren en planten een thuishaven’. In heel Nederland beheert de organisatie ruim 110.000 hectare natuur. Natuurmonumenten vindt het belangrijk “dat bewoners van de stad in hun vrije tijd dicht bij huis een plek hebben om van de natuur te genieten”.

OP PAD MET OUD-UTRECHT

Rosarium een van de oudste rozentuinen

De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze wandeling gaat door een donkere krocht, langs een bomen- en bloemenparadijs met als klapstuk een rozenfestijn.

Tekst: Ester Smit / Fotogra e: Het Utrechts Archief/Dick de Jong

We beginnen op de Offerhausweg die tegen fort De Bilt ligt. Het fort was onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en kon de Biltsestraatweg afsluiten. Het verdedigingswerk heeft van 1819 tot 1929 dienst gedaan. Toen het verkeer toenam, vormde het een obstakel. Om dat probleem op te lossen werd de Biltsestraatweg dwars door het fort aangelegd en ontstonden er twee ‘forthelften’.

Gebukt

Aan het einde van de Offerhausweg is linksaf een wandelpad dat we inslaan, langs de druk-

ke Waterlinieweg. We gaan over een bruggetje en dan rechtsaf en duiken onder de weg door. Het water reikt hoger dan het wandelpad, maar door de betonnen wand houden we droge voeten. Blijf gebukt, want de doorgang is laag.

De Waterlinieweg is aangelegd in 1942 als Rijksweg 22. De weg ligt hier sinds de jaren 60 als verhoogde transportader. Als we door de krocht van de Waterlinieweg gekropen zijn volgen we linksaf het wandelpad, langs het water. We gaan weer een brug over en komen uit bij de Stolberglaan. Degenen die het onverharde pad beu zijn, gaan rechtdoor de

Wil je lid worden van Oud-Utrecht? Kijk dan op oud-utrecht.nl/ lid-worden

verharde Stolberglaan in. Rechts ervan ligt het Bospad Stolberglaan dat bedekt is met houtsnippers. We wandelen door een ecologische verbindingszone tussen de stad en de buitengebieden. De dikte van de bomen suggereert een heel oud pad. De groenstrook wordt beheerd door de omwonenden.

Tien gevallenen Aan het einde van de Stolberglaan, of het pad met houtsnippers, zien we het Rosarium waar we straks naar toe zullen gaan. Eerst gaan we linksaf en ter hoogte van de Nassaustraat steken we de weg over om in de Prinses Marijkelaan uit te komen. Links staat een huizenrij uit de jaren 30. Rechts ligt een driehoekig plantsoen met op de punt een bijzondere zwerfkei. De steen vormt een monument van een trieste gebeurtenis die vele Utrechters zullen kennen als het Rosarium-incident. Twee dagen na de capitulatie van de Duitse bezetter, op 7 mei 1945, gingen twaalf verzetsleden naar het huis van Mussert aan de Prinses Marijkelaan nummer 4 om hem te arresteren. Kennelijk dachten ze dat het veilig was, maar tien van hen werden door nog aanwezige Duitse soldaten doodgeschoten. Twee wisten er te ontkomen. De tien namen van de slachtoffers prijken op een plaquette op de gemetselde rand van het monument. Honderden rozensoorten

Met de namen nog in onze gedachten lopen we om het driehoekige plantsoen. Ter hoogte van de bushalte steken we de weg over en gaan linksaf. De ingang van het Rosarium bevindt zich rechts van ons. Met een beetje geluk is het hek open, want de tuin kent een beperkte openstelling. Na zonsondergang en ’s nachts kunnen we er niet in. Wie fiets en hond thuislaat, kan naar hartenlust genieten van de vele soorten rozen. Ooit, in 1910, werd deze lap grond ingericht als proefveld door de rozenvereniging Nos Jungunt Rosae (NJR).

De NJR vroeg aan de Gemeente Utrecht om grond beschikbaar te stellen, omdat de oude plek aan de Biltstraat bij een rozenkweker te krap was geworden. Aanvankelijk konden alleen rozenkwekers en (rijke) geïnteresseerden lid worden, maar gaandeweg wilde de vereniging de rozenteelt onder een breed publiek onder de aandacht brengen. Blijkbaar had de stad nog zoveel grond dat een Rosarium geen probleem was.

Fontein en vogels

De gemeenteplantsoenmeester Jan Denier van der Gon (1856-1933) was tevens tuinarchitect en mocht de tuin ontwerpen. In maart 1912 begon hij met de aanleg van het parkje. De NJR kreeg de grond gratis in bruikleen van

Plattegrond van de stad Utrecht (1895-1905) met bovenaan de Biltstraat en rechts aaneengesloten groen. Het Rosarium is nog niet ingepland; wel laat de kaart zien dat er nog veel stukken Utrecht onbebouwd en ongebruikt zijn

de Gemeente. In ruil daarvoor kweekte en leverde de NJR de rozen voor het Rosarium en voor een gemeentelijke rozenkwekerij. De Gemeente zorgde voor bemesting en onderhoud van het Rosarium. In de begintijd stonden er bij het aanbreken van het seizoen zo’n 200 verschillende soorten rozen tegelijkertijd in bloei. Dat moet een mooi kleurenschouwspel zijn geweest. Dat vonden de mensen toen ook. In het jaar na de opening, in 1913, telde de opzichter op een drukke zondag zo’n 400 bezoekers per half uur.

In 1939 bevroor in de heel strenge winter 90% van de rozenstruiken. De NJR kon mede door deze rampzalige winter het hoofd niet meer boven water houden. De Gemeente Utrecht nam het beheer over. In 1957 kwam het onderhoud helemaal in handen van de gemeente. Er staan nu veel minder rozen dan vroeger, en ook heel andere soorten, maar deze zijn veel beter bestand tegen ongedierte en tegen barre weersomstandigheden. Het Rosarium is gelukkig op de lijst van gemeentelijke monumenten geplaatst en mag zich een van de oudste rozentuinen van Nederland noemen. In het Rosarium staan twee beelden die tegengesteld lijken aan elkaar: ‘Vechtende Kalkoenen’ (1965) van beeldhouwer Th. Mulder en ‘Twee Rustende Duiven’ (1985) van Janko Berman. In het midden staat een fontein uit de tijd van Denier van der Gon. Er staan genoeg banken om even rustig te zitten en tot zonsondergang te genieten van de rozenpracht in ons mooie Utrecht. a

Werkzaamheden bij de doortrekking van de Biltstraat door Fort De Bilt (1928-1930)

Rosarium in de beginjaren (1915-1923)

Het Rosarium in 1983

Straatnamen

Wolter Heukelslaan

De Wolter Heukelslaan, een rustige laan gelegen in Oudwijk Noord, op steenworp afstand van het Wilhelminapark en het Spoorwegmuseum. Deze straat is vernoemd naar Wolter Heukels. Wie was deze man?

Wolter Heukels werd geboren in 1892 en is vooral bekend als Nederlandse verzetsstrijder. Op de vroege morgen van vrijdag 10 mei 1940 vielen Duitse troepen Nederland binnen. Heukels werkte toen op het oude postkantoor op de Neude, waar nu de bibliotheek zit. Direct na de inval meldde Heukels zich bij de Nederlandse autoriteiten om zijn hulp aan te bieden.

In de provincie Utrecht waren twee belangrijke verdedigingslinies: de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Grebbelinie. Heukels zorgde tijdens de Slag om de Grebbeberg voor een werkende telefoonverbinding vanaf het slagveld. Honderden Nederlandse soldaten kwamen om. De Duitse aanval op Nederland was na een paar dagen voltooid, waarna Heukels terugkeerde naar Utrecht. Daar besloot Heukels verder te gaan in het verzet. Hij werd lid van de illegale verzetsorganisatie de Ordedienst. Heukels leerde leden van het Utrechts verzet hoe ze via een illegale telefoonpost Duitse telefoonge-

sprekken konden afluisteren. Met deze informatie werden ruim zestig Duitse treinen verhinderd om naar de plek van bestemming te komen.

“Oom Henk”, zoals zijn verzetsnaam luidde, woonde aan de achterkant van het postkantoor. In verzetskringen heette dat het “kraaiennest”. Wolters jongere collega Leendert Lans was ook betrokken bij de verzetsactiviteiten. Tijdens een huiszoeking in Amsterdam troffen de Duitsers per toeval de namen van Wolter en Leendert aan. Zij deden daarop een inval in het kraaiennest. Wolter probeerde nog te ontkomen door over het balkon van metershoog naar beneden te springen, maar dat mislukte. Hij belandde in een keldergat en raakte zwaargewond. Op 16 oktober 1944 is Wolter Heukels gearresteerd en naar een gevangenis in Amsterdam gebracht. Leendert werd de dag erna ook opgepakt.

Nadat het verzet een bomaanslag had gepleegd op de Jaffa-fabriek in Lombok, waar materialen voor de Duitsers werden gemaakt, werden Wolter en zijn collega Leendert daarvoor verantwoordelijk gehouden. Hoewel de twee mannen niets met de aanslag te maken hadden, werden zij op 22 januari 1945 op het terrein van de fabriek doodgeschoten als vergelding. Heukels is 52 jaar oud geworden. a

In other news

‘Utrecht de niert fahrradstadt ganz neu’

Ze lijken in Duitsland maar niet uitgepraat te raken over Utrecht als fietsstad. Was het vorige week nog ZDF, nu neemt ook de Nordwest Zeiting de Domstad als voorbeeld als het gaat om fietsvriendelijkheid. De fietspaden in Utrecht leggen de lat hoog, vindt de Duitse krant.

“Fahrradstraße – Auto zu Gast”. Het is in Utrecht een steeds vaker geziene tekst op verkeersborden, maar in Duitsland nog een minder bekend fenomeen. Nordwest Zeitung begint het artikel met de tekst en introduceert zo Utrecht als stad waar prioriteit wordt gegeven aan de fiets boven autoverkeer. Munster, Freiburg en Oldenburg noemen zich ook graag fietsvriendelijk, maar halen het volgens de Duitse krant niet bij Utrecht. “Wer einmal durch Utrecht geradelt ist, kann nur feststellen: Nach oben ist auch bei diesen Städten noch eine Menge Luft.”

De journalisten van Nordwest Zeitung gingen de situatie in Utrecht met eigen ogen bekijken en vinden vooral dat er weinig au-

to’s in het straatbeeld te zien zijn. “Fahrräder hingegen bestimmen das Geschehen auf den Straßen. Sie befahren breite, teils zweispurige Fahrradwege mit roter Asphaltdecke.” Ook de fietsstraten waar auto’s te gast zijn komen hier aan bod.

Het is misschien wel een beetje wennen voor Duitsers, die vele tienduizenden fietsen. Nordwest Zeitung waarschuwt namelijk dat het rijden op Utrechtse fietspaden vraagt om ‘constante aandacht’. Degenen die ontspannen rond fietsen en om zich heen kijken, worden soms snel ingehaald zonder dat er gebeld wordt, is de observatie van de verslaggever, om vervolgens te concluderen dat Utrechters niet fietsen om het fietsen, maar om van plek naar plek te gaan. Waar alle fietsen van treinreizigers blijven komt ook nog ter sprake. “Ihre „Fietsen“ stellen sie dafür in einem der zahlreichen Parkhäuser ab, die in den vergangenen Jahren rund um den Bahnhof errichtet worden sind: Im weltgrößten stehen 12.500 Plätze zur Verfügung.” a

In deze rubriek vertellen we het verhaal achter de straatnamen in de stad. Sommige namen zijn voor iedereen bekend, andere juist helemaal niet. Voor alle namen geldt dat ze niet zomaar gekozen zijn. Maar wat is eigenlijk de herkomst van de namen? Dat proberen we te achterhalen.

De stad in cijfers

In de rubriek Stad in Cijfers gaan we in op data over de stad. De gemeente Utrecht houdt van honderden onderwerpen bij hoe het er in de stad voorstaat, van aantal Utrechters dat een ets heeft tot hoeveel procent van de Utrechters last heeft van lawaai door verkeer of bedrijven in de stad. Elke week lichten we een van de onderwerpen uit.

Utrechters die een goed idee hebben voor hun straat, buurt, wijk of voor de stad kunnen bij de gemeente een beroep doen op een potje geld om hun initiatief werkelijkheid te laten worden. De gemeente maakt elk jaar bekend hoe het geld uit dit potje, het Initiatievenfonds, het jaar ervoor verdeeld is. Die cijfers zijn nu bekend voor 2023.

De geldpot voor initiatieven in de stad ging, net als in 2022, vorig jaar bijna helemaal leeg, namelijk voor 98 procent. Het meeste geld – ruim 2,3 miljoen euro – ging naar het ‘fysieke domein’ waar onder meer aanvragen onder vallen die te maken hebben met het plaatsen van een speltoestel, het planten van bomen of sportactiviteiten.

In het sociale domein, waar bijvoorbeeld het organiseren van activiteiten voor ouderen of kinderen onder zouden kunnen vallen,

kwamen meer aanvragen binnen dan in het fysieke domein. Wel werd er minder geld aan besteed: bijna 2 miljoen euro. Ruim 279.000 euro kwam beschikbaar voor initiatieven die te maken hebben met communicatie en participatie. Wat verder opvalt aan de cijfers is de verdeling over de wijken. Daarin is ook te zien dat de verschillen tussen het aantal initiatieven per wijk anders zijn dan de verschillen in de bedragen. In West zijn er bijvoorbeeld 123 aanvragen gerealiseerd voor in totaal 300.037 euro, terwijl het in Overvecht gaat om 70 aanvragen voor een bedrag van 324.942 euro. In de grafiek is te zien hoe het zit in de andere wijken. De uitschieter in Zuidwest heeft volgens de gemeente te maken met langer lopende aanvragen die in 2023 gerealiseerd zijn. a

DOOR DE OGEN VAN MONDO LEONE | LEON GIESEN, EEN HALF LEVEN BUURMAN ALDAAR HIJ DEELT ZIJN VERWONDERING OVER DE AMSTERDAMSESTRAATWEG

IK HEB ALTIJD VAN JE GEHOUDEN

EN WÉÉR KOM IK BIJ DIE ‘SOORT VAN PUT’ UIT. IN DE PUT HANGT EEN STANG WAARLANGS JE NAAR BENEDEN KUNT GLIJDEN. DENK IK. IK ZIE NIET WAAR DE STANG EINDIGT. IK KAN OOK NIET GOED ZIEN HOE DIEP DE PUT IS EN WAT ER OP DE GROND IS. DURF IK MIJ VIA DIE STANG AF TE LATEN ZAKKEN, HET ZWART IN?

Ik sta ergens in de enorme kruipdoor sluipdoor constructie die tot ‘Anoma Maze’ is gedoopt. Een kunstdoolhof dat is verschenen aan de 2e Daalsedijk. Dat is nog eens een nieuw geluid vlak bij de Straatweg! Een fonkelnieuw en mooi verwonderpaleis in een oud NS-gebouw. Utrechtse kunstenaars, met als bekendste Ee e de Visser, hebben meegewerkt aan deze wereld die uit wel 70 kamers bestaat.

Ruim 70. Alleen kom ik op dit moment op de een of andere wonderlijke wijze steeds in dezelfde kamers terecht. Ik zit vast in een soort ‘loop’. Ergens moet een doorgang naar een ander deel zijn. In de put misschien?

Het is alsof ik in een vastlopende koortsdroom zit. Sommige kamers zijn als een hallucinatie. Met een beeld van een koe en een televisie. Met beelden van koeien. Ogen. Of een heel groot hoofd waar je je langs moet wurmen. Ik mag mijn telefoon niet bij me hebben en geen foto’s maken. Ik kan het jullie dus niet laten zien.

Er komt een vrouw naast me staan. Net zo verdwaald als ik. Zij zegt: “Je kunt met die paal naar beneden. Ik heb het gedaan. Aan het eind moet je je nog een klein stukje laten vallen.” Fukkit. Ik ga het doen. Ik pak de paal vast en zeg tegen de vrouw: “Als je mijn vrouw was, zou ik zeggen: ik heb altijd van je gehouden.” Zij zegt: “Je mag het ook tegen mij zeggen.” Ik zeg het en zak af het zwart in.

AMSTERDAMSESTRAATWEG MARNIXLAAN

‘Artist’s impression’ van delen van het doolhof: soms zie je geen hand voor ogen.

Op de Amsterdamsestraatweg komen werelden bij elkaar. Er is altijd wat te doen. Er ontstaan wonderlijke ontmoetingen en bijzondere situaties. Heb jij iets meegemaakt of gezien waarover je je verwonderde? Grappig, ontroerend, verrassend, inspirerend. Alles kan, het is immers de Straatweg. Deel je verhaal met ons! Stuur een bericht naar ASW@DUIC.NL

Buiten mag je wel foto’s maken.